งานประมง

ศนยศกษาการพฒนาเขาหนซอนอนเนองมาจากพระราชด าร

ประโยชนของการฉดฮอรโมนกระตนการสบพนธ

ท าใหสามารถเพาะพนธปลาบางชนดทไมวางไขในทกกขง เชน ปลาสวาย ปลาเฉาได

การเพาะพนธโดยการฉดฮอรโมนจะชวยใหแมปลาวางไขพรอมกน ท าใหลกปลาทไดมขนาดสม าเสมอ ไมมปลาชนดอนปะปน

สามารถประเมนปรมาณลกปลาทเพาะไดอยางแมนย าดกวาการเพาะพนธโดยวธอน

สามารถควบคมมใหเกดการแพรกระจายของโรคพยาธจากพอแมพนธไปสลกปลาอยางไดผล

สามารถเพาะพนธปลาไดกอนฤดวางไขตามธรรมชาตเปนเวลานบเดอน

ท าใหสามารถผสมพนธปลาขามชนดได ซงเปนประโยชนตอการปรบปรงพนธปลาอยางยง

แหลงของฮอรโมนทใชในการเพาะพนธปลา

1. โกนาโดโทรปน

1.1 โกนาโดโทรปนซงไดจากปลา

- ตอมใตสมองบด เปนแหลงของฮอรโมนทใชในการเพาะพนธปลาแพรหลายทสด ซงปรมาณของโกนาโดโทรปนในตอมใตสมองจะผนแปรไปตามปจจยหลายประการเชน ภาวะเจรญพนธ ชนดของปลา สภาพของปลาตอม

- โกนาโดโทรปนบรสทธจากปลา ซงในรปแบบนเหมาะสมทจะใชในงานทดลองมากกวาทจะใชในการเพาะพนธปลาเปนการคา

1.2 โกนาโดโทรปนจากสตวเลยงลกดวยนม

ม 2 ประเภท คอ - โกนาโดโทรปนจากตอมใตสมองซงไดแก ลเทยไนซงฮอรโมน (Luteinizing

Hormone-LH) และฟอลลเคล สตมเลทตง ฮอรโมน (Follicle StimulatingHormone-FSH) และโกนาโดโทรปนจากรกซงไดแก ฮวแมน โครโอนค โกนาโดโทรปน (Human Chorionic Gonadotropin-HCG) และโกนาโดโทรปนจากซรมของสตวเลยงลกดวยนมทตงทอง (Pregment Mare Serum Gonadotropin-PMSG) ฮอรโมนเหลานผลตภายใตชอการคาตางๆกน บางชนด เชน ซนาโฮรน (Synahorin) ประกอบดวยโกนาโดโทรปนทง 2 ประเภทผสมกน ในบรรดาฮอรโมนดงกลาว HCG เปนชนดทใชแพรหลายและใชไดผลดทสด

2. ลเทยไนซง ฮอรโมน-รลสซง ฮอรโมน (LH-RH) และอนาลอค

ในปจจบน มการใช LHRHa ในการเพาะพนธปลาอยางกวางขวาง โดยในประเทศไทยเกษตรกรไดน าฮอรโมนทมชอทางการคาวา สพรแฟกท (Suprefact) ซงเปนยารกษาโรคในคน มาใชในการเพาะปลาไดผลดมาก โดยใชรวมกบยาโมทเลยม ซงมฤทธเปนโดปามนแอนตาโกนสต (dopamine antagonist)

3. สเตอรอยด สเตอรอยดทมผลกระตนการวางไขของปลามหลายกลมดงตอไปน 3.1 โปรเจสตน (progestin)

3.2 เอสโตเจนและแอนโดรเจน (estrogens และ androgens)

4. สารประกอบอนๆ 4.1 แอนตเอสโตรเจน (anti-estrogens)

4.2 โดปามน แอนตาโกนสท (dopamine antagonists)

4.3 โพรสตาแกลนดนส (prostaglandins)

ในเรองบทบาทของฮอรโมนในการเพาะพนธปลานพอสรปไดวา ฮอรโมนทกระตนการวางไขทใชกนแพรหลาย ไดแก โกนาโดโทรปนทไดจากปลา (piscine gonadotropin) HCG และ LAHRHa ซงตองใชรวมกบโดปามน แอนตาโกนสต LHRHa น เกษตรรายใหญนยมใชมากเพราะเทยบราคาตนทนแลวถกทสด แตถาฉดปลาครงละไมมากนก กจะไมคมเพราะขนาดบรรจคอนมาก ส าหรบประสทธภาพนน พบวาไมแตกตางกน

ฮอรโมนทใชในการเพาะพนธปลา

ฮอรโมนทนยมใชเพาะพนธปลากนในปจจบนม 3 ประเภท คอ1. ฮอรโมนจากตอมใตสมอง (Pituitary Hormone) เปนฮอรโมนทไดจากตอมใตสมอง (Pituitary Gland) ของปลา ปกตตอมใตสมองจะหลงฮอรโมนทส าคญหลายชนด แตฮอรโมนทเกยวกบการสบพนธวางไข (Gonad Stimulating Hormone or Gonadotropin) ทส าคญม 2 ชนด คอ FSH (Follicle Stimulating Hormone) ท าหนาทกระตนการเจรญของไขในตวเมย และการแบงเซลของเชอตวผในเพศผ กบ LH (Luteinizing Hormone) ท าหนาทชวยใหเกดการตกไขในเพศเมย และการสรางเชอตวผในเพศผ

การใชก าหนดหนวยเปน Dose ซงค านวณไดจากสตร

dose = น าหนกของปลาทถกเกบตอมใตสมอง

น าหนกของปลาพอแมพนธทจะฉดฮอรโมน

หรอ = Donor/Recipient = D/R

ตวอยาง ตองการฉดฮอรโมนใหปลากาแดง จ านวน 50 ตว น าหนกตวละ 40 กรม ดวยตอม ใตสมองของปลาไน ใหปลากาแดงไดรบฮอรโมนตวละ 0.8 dose การค านวณ ปลากาแดงทตองการฉดมน าหนกตวละ 40 กรม ก าหนดปรมาตรน ายาทจะฉดเขาตวไดตวละ 0.1 ซซ(เพราะเปนปลาขนาดเลก)

จ านวนปลาทตองการฉดฮอรโมน 50 ตว น าหนกปลารวมทงหมด = 40 X 50 = 2,000 กรม ปรมาตรน าทจะใชผสมตอม = 0.1 X 50 = 5.0 ซซ จ านวนโดสทตองการ คอ ตวละ 0.8 โดส จากสตร dose = D/R แทนคา ได 0.8 = D / 2,000

D = 0.8 X 2,000 = 1,600 กรม

ตองใชเมดตอมใตสมองทเกบจากปลาไนน าหนกตว = 1,600 กรม

2. ฮอรโมนสกด (Extracted Hormone) เปนฮอรโมนทผลตจากสวนผสมทเตรยมจากทง Gonadotropic Hormone ซงสกดจากปสสาวะของสตรทก าลงตงครรภ (จดสดยอดของปรมาณฮอรโมน อยระหวางวนท 60 - 75 หลงจากตงครรภ โดยในปสสาวะ 1,000 ซซ หรอ 1 ลตร จะมฮอรโมนประมาณ 5,000 - 10,000 IU) และผสมกบตอมใตสมองของสตวเลยงลกดวยนมหลายชนด ไดแก หม หน หรอกระตาย ชนดใดชนดหนงแลวแตบรษท ฮอรโมนสกดจะมจ าหนายตามรานขายยา ตามโรงพยาบาล และรานขายเครองมอวทยาศาสตร ใชชอทางการคาตางๆกน เชน Synahorin, Pare Hormone และ Puberogen เปนตน

ฮอรโมนสงเคราะห (Synthetic Hormone) เปนฮอรโมนทนยมใชกนมากทสดในปจจบน เนองจากใชงาย สะดวก เกบรกษางาย และใหผลด ฮอรโมนสงเคราะหทจ าหนายในทองตลาดมชอทางการคาวา Suprefact ซงมตวยาหรอฮอรโมน คอ Buserelin Acetate อยในรปของสารละลาย

การใชฮอรโมนสงเคราะหจะตองใชรวมกบยาเสรมฤทธ เพอชวยใหฮอรโมนทฉดเขาไปมประสทธภาพด ยาเสรมฤทธทนยมใชมชอทางการคาวา Motilium ซงมตวยาคอ Domperidone มลกษณะเปนเมดสขาว บรรจแผงๆละ 10 เมด ยา 1 เมด จะมตวยาอย 10 มลลกรม

อปกรณฉดปลา 1. ซพรแฟค (Suprefact )

2. โมทเลยม ( Motilium )

3. น ากลน

4. ครกบดยา

5. เขมฉดยา

• การค านวณปรมาณการใชฮอรโมน• Suprefact = น าหนกปลาทฉด X อตราความเขมขนของฮอรโมนทจะฉด = ...................CC.• 100

• น ากลน = น าหนกปลา - Suprefact = ................CC.

• เชน ปลาตะเพยน 10 กโลกรม

• Suprefact = 10 X 10 = 1 CC.• 100• น ากลน = 10 - 1 = 9 CC.• Motilium = 10 เมด• ขนตอนดงน• 1. ท ำกำรบด Motilium ในครกบดยำ • 2. ใส Suprefact ในครกบดยำตำมทค ำนวณไว• 3. ใสน ำกลนในครกบดยำตำมทค ำนวณไว • 4. น ำไปฉด

อตราการใชฮอรโมนสงเคราะห จะใชในอตรา 10 - 20 µg ตอน าหนกปลา 1 กโลกรม และยาเสรมฤทธ 10 มลลกรม ตอน าหนกปลา 5 กโลกรม

ตวอยาง ตองการฉดปลากาแดง จ านวน 50 ตว น าหนกตวละ 40 กรม ใหไดปรมาณฮอรโมน 15 µg ตอน าหนกปลา 1 กโลกรม และยาเสรมฤทธ 10 มลลกรม ตอน าหนกปลา 5 กโลกรม การค านวณ ปลากาแดงทตองการฉดมน าหนกตวละ 40 กรม ก าหนดปรมาตรน ายาทจะฉดเขาตวไดตวละ 0.1 ซซ (เพราะเปนปลาขนาดเลก)

จ านวนปลาทตองการฉดฮอรโมน 50 ตว ปรมาตรน าทจะใชผสมตอม = 0.1 X 50 = 5.0 ซซ ………..( 1 ) หาน าหนกปลารวมทงหมด = 40 X 50 = 2,000 กรม แตตองการฉดฮอรโมนปรมาณ 15 µg ตอน าหนกปลา 1 กโลกรม ตองการฮอรโมนรวม = 15 X 2 = 30 µg

ตองใชฮอรโมนจากขวดทเจอจางไวแลว

ซงมฮอรโมน 1,000 µg ในน ายา 10 ซซ ถาตองการฮอรโมน 30 µg จะอยในน ายา = 10 X 30/1,000 = 0.3 ซซ ……( 2 )

และตองการยาเสรมฤทธปรมาณ 10 มลลกรม ตอน าหนกปลา 5 กโลกรม

ตองการยาเสรมฤทธ = 10 X 2/5 = 4 มลลกรม เตรยมยาเสรมฤทธ โดยใชยา 1 เมด บดใหละเอยดแลวเตมน า 1 ซซ (ยาเสรมฤทธจะละลายน าไดนอยมาก ปลอยใหตกตะกอน และใหถอวาน าใสเหนอตะกอนมยาละลายเตมท) นนคอตวยา 10 มลลกรม ละลายอยในน า 1 ซซ ตวยาทตองการ 4 มลลกรม จะอยในน า = 1 X 4 / 10 = 0.4 ซซ……( 3 ) เตรยมผสมน ายาทตองการ ใชขวดเปลาอก 1 ใบ

ดดน ายาฮอรโมนจากขวดทเจอจางแลว จาก (2) จ านวน 0.3 ซซ ใสลงขวดใหม ดดยาเสรมฤทธ จาก (3) จ านวน 0.4 ซซ ใสผสมลงในขวดฮอรโมน จากนนใสน ากลนลงไปอก 4.3 ซซ จะไดปรมาณน ายาเปน 5.0 ซซ ตามตองการ จาก (1) เขยาใหน ายาผสมเขากนด แลวน าไปฉดปลากาแดงตวละ 0.1 ซซ จะไดปรมาณฮอรโมน และยาเสรมฤทธในปลาแตละตวตามตองการ จะเหนไดวาใชปรมาณฮอรโมนคอนขางนอยมาก คอ จากปรมาณฮอรโมนทตองการ 15 µg ตอน าหนกปลา 1 กโลกรม( 1,000 กรม ) ถาพจารณาปลากาแดงเพยง 1 ตว ซงมน าหนกตวเพยง 40 กรม ปลากาแดง 1 ตว ตองการฮอรโมน = 15 X 40 / 1,000

= 0. 6 µg เทานน

ต าแหนงทฉด

ในการฉดฮอรโมนควรใชเขมฉดยาเบอร 24 ทมขนาดความยาว 1.0-1.5 นว และหลอดฉดยาขนาดบรรจ 1 มล. โดยกอนใชควรลางใหสะอาด และตมฆาเชอโรคในน ารอนนาน 10 นาท ต าแหนงทฉดไดแกบรเวณโคนครบหหรอโคนครบทองตอนลางสารละลายฮอรโมนทฉดเขาตวปลาในสองต าแหนงน จะเขาสชองทองของปลาและจะไมไหลยอนกลบออกมาเมอเวลาเราถอนเขมฉดยาออก แตการฉดในสองต าแหนงน จะตองคอยระวงอยาแทงเขมใหลกจนเกนไป เพราะจะไปท าอนตรายใหแกอวยวะภายในสวนอนๆ ของปลาได

ขอควรระวงในการใชฮอรโมนสงเคราะหรวมกบยาเสรมฤทธในการเพาะพนธปลา

1. ระวงอยาใหพอแมปลาบอบช า เพราะจะท าใหการใชฮอรโมนไมไดผล2. หากท าการเพาะปลาครงละมากๆ หรอพอแมปลามขนาดใหญหรอมเงยงคม ควรใชยาสลบในการท างาน เชน 2- phenoxyethanol เพอใหปลาสลบ ซงจะท าใหการฉดงายขนและลดความบอบช า3. หากก าหนดความเขมขนของฮอรโมนไมเหมาะสมท าใหเกดการคลาดเคลอน ได หากใชฮอรโมนในปรมาณทมากเกนไป อาจท าใหแมปลาจกไขได หรออาจตายได หากใชในปรมาณทความเขมขนต า อาจท าใหเสยเวลานาน4. การใชฮอรโมน สวนทเหลอควรน าเกบตเยน เพอจะใชไดนาน