. ;«i. n. j.

DISSERTATIÖ PH1LOSOPHICADE

COGNiTIONE VIVA,

QUAM,

VENIA AM? LIS 9, FACÜLT. THILOS.,

SUB AUSIMCIIS

Mao. JOHANNIS PEtIIISLEI NGOMqr. et Pülit. Profess, Reg. et ord.

PÜBLICiE SISTIT DISQÜISITIONIA UCT OR

SALOMON MARTINUS SUNDELIUS,VERMELANDUS.

in audit. g u s t. maj. d. xii. dec. mdcclxxxi.HCRIS A. M. S )I ITIS.

UFSALIÄ,Apud Jon. Edman, Direct. et Reg. Acad, Typogr.

IN S:AM R:AM M.TEM

MAGN JE F1DEI VIRO,Dioeces. Carolst. EPISCOPO Reverendissimo,

Vener, Consit. PR/ESIDI Gravissimo,Gymnasii Scholarumque EPHORO Adcuratissimo

S. S. Theol. DOCTORi Celeberrimo

Dno danieliherveghr

MA.CENATI MAXIMO,

SACRUM.

AUL m REGI

SE C RETARIO AMPLISSIMO,

DnoLAUR. güst.BRAT T,

patrono propensissimo,

V^onarum bunc qualemcunque, veneratione offerentisunice ceftimandum, inftar pignoris animi gratiffimi, cumardenriHima perennis profp,eriratis adprecatione, dicarevoluir, debuit

Cultor humillimus

AUCTOR,

ADMODUM REVEREND© at<jue FRAiCLARISSIMO

domino

Mag. SAL. SUNDELIO,pastüri visnehemihnsium longe meritisslmo,

PATRI INDULG ENT I SS IMOs. J% D.

filius o be di en tis sim us.

SALOMON MARTINUS SUNDELJUS,

N 5 prccor, oblutum fipernas^ Pater optime\ nmnus•>Pro meritis- quamquam fit levidenje litis.

Nempe ego quid reddam, Tibi ine qui debeo totnm %

Teque mihi fateor cunBa dediffie priuslSi potui juvenis didicijfe fideliter artes

Hoc fidei atque Tui pignus amoris erat,

jnmque ego fi mediter Parnaß ad eulmma gvejjunHoc neque diffiteor mnneris ejfie Tui.

Non tarnen efl mihi mens laudem celebrare Paternam y

Jngenii culpa non fit ut Ada minor \Aß pia pro tantis benefaSlis reddere vota,

Donec ero in vivis , ejfie putnbo meum,

§, To

Äteneris usque annis cupiditate fcieodi & curiofitäfequadara natural! multarum nobis rerum Cognitio¬nen!, aiiorum cogitationes audiendo ac legendo,

adquirimus, quarom tarnen fkpius exiguum aut nullunipercpimus ufun . Virtuns , quee dos utique longe eflprsftannfliroa, defininones varias & notas mulci egregielaris babent fibi perfpe^as, ejusque excellentiam fplen-didis depingunt coloribus, quorum tarnen animus a ftu-dio re&e faciendi penitus recedit; prarclarasque de h.u-maoo genere bene merendum aäiones, qua; oculos o»mnium ad fe trahunt, rnuld laudant, otiofi haud raro(peclatores. Fehcitatem omnes expeSimus, naturse quo-dam impetu, Ted notionem kepe felicioris vitee nobisformarrus, quam fentire tarnen diu non poflumus, iro-puras nempe atque inconflantis voluptatis iilecebris de-cepri. Neque enim quod generatiro adprobamus feriolemper volumus nilu, quia bona, quae cognofcimus, mi¬nus vivide percepta & tuend repraeientata, ardenfem nonexcitant eadem adquirendi cupidinem. Nec noftro etiamten pore delunt gentes, quas, ut Paulus.queritur, Deumcognokunt, led non tarnen ut Deum colunt & glori-am ejus pra:dicant. Rom. 1: 21. quia vera quidem, fednon viva Numinis goudent nofitia. Nihil gutem rerumetiam optimarum prodefr cognitio, nifi in aSiones pras-claras g!orias Dei ac feiicitati nofrrae infervituras, erum-paf, Neque vero fcientiis rerum per le hoc erit tribu-endura, quod fterilem relinquunt animum; fed eorum

A 3 fem-

eS&j > /L (J ° \ «8?

femper hoc vitiurn ert, qui nec notiones rite formatas,nec res aiiqua (altem ratfone perfpectas in fuum atquealiorum commod a re£le convertun t. Vera enim cogni-tio maxime necelTaria ert ad bene beateque vivendum;qute enim quis ignorat prorfus, adpetere omnino ne-quit; attamen ad hunc non pertingimus fcopum, niftad mentem fle&endam ac movendam vi quadam prae-dita fuerit reruro & officiorum feria cogitatio ac fcien*tia : atque hasc ed: cognitio via, quam brevi diflertaeioneexplanandam fumfimu's: cujus qtiidem meletematis cenlu-ram abs Te, B, L. nobis moderte expetimus faventiorem,

II.Inter alias faculfates menti nortrte vis quardam in¬

ert cognofcendi aut cogitandi, ut novimus per experi-entiam. Reprartentationes rerum, quaj fenfibus fuereperceptae, idearura nomine véniunt, quarum coropara-tione & conftiturione rerta, cognitio noftra abfolvitnr.Facultate res obvias cognofcendi gaudemus omnes, licetillam difpari modo exerceamus: neque etiam lemper illafefe exlerit; in fomno enim quieto & fomniis non tur-bato, anima vi cognofcendi non dertituitur, led nullasrerum tum ideas fibi format, atque adeo feipfam a re¬bus aliis & res a fe invicem non dirtingvit, donec evi-gilans fenfuum uti minirterio poterir. Cteterum fenfus& cogitatio non idem valent; quia aliud efl res fenfi-bus ufurpare, & qute abfunt, praTentes quafi animo fi-ftere, ideasque denuo inrtauratas agnolcere, aliud notasidearum abrtrahere, comparare, difcernere, dijudicareatque adeo ratiocinari. Sic aliud ert obiter videre veiaudire, quam adtente cönfiderare, quod pofterius fem¬per penes nos ert, tum quod ad exercitium, tum quodad dirertionem ; nortraque magnopere refert, res & artio-nes dirtingvere, &, quae maxime faluti conducunt,exa-

mi'

m» \ ( &&«as» ) 1 \ w

minare, novasque in bonis fruendis detegere volupta-tes. Varia autern efl cogoiuo noflra pro diverfa confi-deratione rerum fenfibus & menti obje&arum; interdumenira res & mutationes tantum ut ver® cognofcuntur,non obfervato earumdem refpe&u ad noftrara felicita-tem , interdum ut bon® vel mal®, grät® ve! ingrat® gu-ftum mentis adficiunr. Priori cafu non expetuntur autrepudiantur, neque adeo circulum cognofcitiva facultatisegrediuntur, ac taiis cognitio vocari mortua confvevit.Pnfteriori autem de illis ita cogitamus, ut eas obtinen-di aut removcndi conatum fimul fentiamus, atque ficad guftum mentis & facultatem acJpetendt aut avevfandireferuntur, qu® cogtntio viva dici fölet atque efficax adanimum commovendum. Etenim ad ea , qu® grato fen-fu nos adficiunt, ac felicitatem no/tram confervare autamplificare videntur, adpetenda ferimur, & ab iis abhor-remus, qu® ingratum adferunt fenfum, atque adeo no-ftram felicitatem minuere vel deflxuere videntur. Cumvero per focordiam aut perturbationem mentis, bonavel mala primo tantum guflu probata vel improbataabsque adtentiori & f®pius repetita ®ftimatione haud ra-ro feäemur aut fugiamus, mifere interdum decipimur,ut vanas & f®pe vitiis inquinatas voluptates conftanti-bus & hontftis pr®feramus; unde fit, ut qu® certo re-fpecfu meliora Judicamus , fugiamus , deterioribus, fedqu® fortius jam fenfum & cupiditatera movent, eleäis.Namque notlones bonarum rerum abfentium & remo-tiorum debilius movent, quam perceptiones pr®fentium& propiorum, quando plures quafi delicias fiatim fenti-endas pr®bent. Sed ubi pr®fentia bona langvidius men-tero adficiunt, ide®, quas per imaginationem & memo-riam inffauramus, animum vehementius interdum exfus-citant, quam qu®, fine alius rei interventu, per fenfusadquiiuntur. Hinc cognitionem boni & adpecitum non

fem-

Mz \ Q f d@3) O V

femper jungi videmus. Nam licet mens noftra in bo-mim feratur generation, non tamen omnia & (ingola bo¬na adpecirnos, fed illa tantum, qua; fe nobis ut obti-nenda quafi ofterunt, & grato quodam lenfu nos inaroorera fui rapiunt. Neque enim notionem honi aufmali adquirimus, nifi per lenfum gr?tum vel ingratum,quem mens in adpetendo & averfando ubiqufe fequitur,ut nullus proprie fic adpeticus, nulia averfatiö ni(i fen»Jiialis, quatenus a fenfu trahit originem & ad adfeäionemjucundam tendit. Sed qui rem au* a£bonem ob proxi-mam & brevem delecfationera, fine prudenti confequen-tiarum examine & cum aliis cafibus inflituta cornparatio-ne, adpetic aut averfatur, ftulte admodumagit, nec ra-tionis feu fapientias viam fequiiur, qua; conftantem &durabilem voluptatem maxime comraéndat. Quapropferadpetitus ejnsmodi, tantum fenfibus nixus , leu praeci-pitatus a rationali feu prudenter deliberato, qua; etiamcirca bonum futurum & longius remotum occupatur,fxpe dilTentir. In fe vero repugnantia primum, moxlufta inter has cupiditat- s emergit. Sic multi ex con-fcientia; morfu äliisque malarum aftionurn fruftibus mo-leftiam perfentifcunt maximara, adeoque duftum ratio-nis fequendum nonnunquam decernunt; data autem a-gendi occafione, cupiditatibus redeuntibus refiflere neque-unt, fed,pravo animi motu revivofceoce, pe turbati,advicia relabuntur prascipites. Exemplorum heic non mi¬nor, quam confvetudinis vis eft, Vulgus eum, qui qua-dim dignitare pollef, nefas committere videns, veftigiaejus extern fto fequitur. Es enim eft indoles plurimo-rum, ut aliis potius credant, quam ip!l judicent; quam-obrem proniores funt ad lmitaodum , q mm ut legibus& monitis etiam faluberimis morem geranr." Neque inrudioribus hominibus hoc tantum obfervamus; nam fci-entia quamvis profundilllna per le non fufHcit ad flu-

rfßb i Q ( e8&>«as» ) y \ ^

dim« virtutis accendendum, nifi dulcedinem verifafis &beneficientia? dsguftaveric animus, afque fvaviflima inbonis aåionibus diligentia ab otio panter ac injuriis in-ferendis fuerit revocatus. Non enim roeditando nec prte-cipiendo ncc declamando contra vi tia, nec difputandoquidquam in moribus emendandis proficimus, nifi cu-ftodia officiorum atque exercitatio virtutum, & facultasftudio &: confvetudine corroborata accefTerit, quae vivamgignit cognitionem 6c amo rem probitatis ardentiftimum.

§. m.Boni aut mali fenfus acvelut guflus parit vivam cog¬

nitionem, qua?, ut ait il). Wolfius, motivum fit vohin-tatis vel noluvtatis fPhil. Praft. Pars. II. §. 244.) Sipe ani-mum ad volendum vel nolendum determinut, ut eam defi-nit Max. Rev. Wallerius (Pf. Emp. §. 613.) Re£le quo-que Cel. Baumeisterus (El. Phil. Ree. p. 497.) cognitio¬nem vocat vivam, qua mentem voluntatemque, ftimulis ve-ht inritatam, ad bene faciendi propofitum alliciat, fieSiat &exfufeitet; nifi quod definitio hsec jufto fit ftrivflior, quiaa£ium averfationis non includit. Mens enim non folum•ad adpetendum , fed etiam ad averfandum per repra?-fentationem grati aut ingrati, quod in momentis rerumve) a&ionum,vel fenfu przefenti vel pra?guftu,quodamobfervat, excitatur. Homo profefto grata qua?rit, in-grataque virat, 6c eorum fenfus animo obfervantes ra-tionem fuffieientem adpetitus & averfationis continent,ac motiva dicuntur, utpote qua? guftu quodam mentisintimo nos volenres aut nolentes reddunt; at, ubi ra-tionem fequimur, ad felicitatem durabilem & conftan-tem , ubi vero fenfui externo ftatim obfequimur, ad fu-gacem & tranfitoriam voluptatem, nos perducere folenr.

B

Ü ) io ( H§. IV.

Cognofcimus autem vivide & com efficaci fenfbnon modo a&iones, animi motus, & perpelliones ma¬lör um, nec non habitus morales, quibus* fi in fuis Ipe-clantur momentis circumftantibus, grati quidpiam autingrati inefle feilet: ftd ipfas etiam res, earumque qua-litates ac mutationes, quarenus aci nos relatse, vel ipfanos fua varietate atque harmonia, dum confiderantiur,dele&ant j vei fenfus externes fuctmde adficiunt, vei de-nique per adplieationem re£bm ufum qucmdsm finibusnollris adcommodatum prsebent vei promittunt. Fallun-tur enim atque ignorantiam produnt non exiguam, quipraeter moruro dodfrinam , nibii dicunt in Phdofophiamagnopere commendsndum, nihil fere qucd ultra con«templationes frivolas & inanes feie exporngat. Iii enimfi didicerint , ignaros renim circomflantium, fuanim-que facultatum, redas non polTe inffituere afUone«, re-que adeo Pbilofophk m conupi m oralem pcffe, eoqueminus in praxin deduci, ni(i juftis Philofephis: Thecre-ticae fundamentis nitatur: non utique fcientia«, rebus ri-rrmndis & explicandis dicatas>tam iniquae fubiiciert cen«furas. Fatemur in dilciplinas omni tempore non pau-cas irrepfifle fubri litates % quae pr arter vanam acuminis& vaflar cognitionis glomm, quam invenifTe Tibi viden-tur umbratiles & molefle feduii iittersrum cuitores,vixullam in vita communi prasßant utiliratem; led nequebas ipias e circuio bonarum artinm alis refte exterrrdna-bunt , quam qui ipfarum , quas hae deforrnam nugar,,fcientiarum funt peritifTTmi: neque cum fcords sttrum 3vei aliud certe metallum prcbum & hominum ufibus a-ptum, fapiens quisqunm abjecerif. Non ßatim inutiiibustricis med'tatio quaedam aut explicatio fubtibor efl ad-numeranda, fi non per fe & proximum in fing* dar i q uo-tlaro negotio adrert ufum. Multos lane in praeceptis mo¬

ral i-

eStl» \ r * ( c£$hJ 11 \ <3$

rahbus ac politicis errares ignoranda sut falfa cognitiapepent vinum rnsntis & corporis buraani, Nonnullivim & iibertatem hominis excenuantes ad miracula &.prodigia, fatum, nefcio quod, inevitabile cundl i rctule-runt: alii vires noflras nimium extollentes Providentia;divinte in liberis noflris a&ionibus dlrigendis neceflita-tem, velut fortuna; fua; fabri vellicane, atque negata,qu^ adeo rnanifefte in omnibus fefe prodit, infirmitaternorfalium , malitiam in minimis etiam erratis crepant,violentis, adverfante natura, remediis coercendam. Quan¬tum htec monftra opinionum in legibus tum ierendistum adplicandis humane focietati nocuerint, facile per-fpici poterit, fi quis ad natura indoiem ac firnplicitatemartificiofa lyftemata atque inflituta reducere tentaverit;quod fine fobria & adcurata phiiolophandi ratione fieriomnino nequit. Veritas cognitionis abfhactae per fe ne-que udlis e(l neque noxia; indagatio veri prodeft, ubiad rem bonam fruendam & fugiendura malum nos ma¬nu ducir; nocet vero , cum vel utilioribus addifcendis auttrachndis tempus prceripit, vel doürinis a fenfu com-muni remOtis ac fine urilitate propofitis mentem addig it.

§. V.Major claritatis gradus, aut diftin^ior notarum per-

ceptio atque enumeratio Cognitionen) non reddi: vividio-rem. Quamvis enim vehementior rei bona; oriatur cu-

piditas, & quando adlequimur, deleciatio, fi plura fimulcommoda & grata percipimus, qua; mentem quafi ad lerapiünt: hoc tarnen de notione cujusque perfectionis,quae rei adpetendae aut obtentte inefl, diftin&a live pe-culiari,&ope definicionis ad certam redadfca Gladem mi¬nus valebit. Ipfa enim experientia docet, aninaum, vi-vida jain cognitione adfeflum , hoc diftingvendi laborenon iocalefcere, led potius, ledaro paullatim fervore,

B 2 refri-

} * 2 (

refrigerari. Sic qui res voluptarias nimium curant & fe-dantur, utilern plane medelam inveniunt, fi per parteseasdcm confiderare incipiunt. De viva rerum ingrata-rum perceptione pariter notum eft, quod minui ioleaesegritudo mentis, ti quis .mala, quibus premitur, amicodiltindius enarraverit. Cretcit vero rootns an inni adpe-tentis vel averfantis, prout adfedio rei, men t i obiedee 3

grata aut ingrata fenlum noflrum velut arripit Quasri-mus en im bona, iisdemque obtenns fruimur avidius,non pro magnitudine, quas in fé cetera fuperant corn-raoda, ted pro vi majori, qua fenturr. occupant, eoqueinterveniere fortiorem adpetitum in nobis erficiunt:quemadmodum e-iara mala hasc vel illa fugimus majori,quam caetera, me tu, non quod per fe om nium fint gra-viftima , fed quia talia noftro jam fenfui obveniunt, quifmdii, quod fentimus vel formidine quafi prascipimus,propenfionem efficit atque jeflimationera. Ex didis ve-ro colligitur facile , vivam, de qua ditTerimus Cognitio¬nen! adcuratiori rerum & adionum fcrutinio non qui-dem incrementa capere, (ed, disjedis tamen confutae per-ceptionis nubeculis, fedari ac dirigi, ne in errores perni-ciemque ruamus praecipites; qui maximus cmnino £oli-dioris eß eruditionis frudus.

§. VI.Pro varietate temperamentorum diverfart^quoque co-

gnitio viva indolem (ortitur, neque eosdero in fingulisproducit effedus. Etenim, ut proverbium docet, tra-hit Jun quemque voluptas, nee omnibus easdem res nobisobjedae pari jucunditate fefe commendant, vel pari acer-bitatis gradu funt ingrata. Savgvimum, quod dici fölet,temperamentum ad voluptates fenfbus externis maximeobvias tendit, & qui harum cupiditate rerum inprimistanguntur, veritatibus, qua* htic fpedanf, moventur for-

tius,

<f!> ) *3 Ct£us, quam alio quovis incitamento. Cbolericis hono?TCeu judicatio aliorum fayentior praxipue arridet, undefada fibi heroica atque gloriola max ime imitanda propo-nunt. Melancholicos opes pra cateris deledant commodis,atque hinc fit, ut illi res & adiones huc pertinentes maxi-mo pretio aeftimare lolfant. Phlegmaticonivi in quietefumma ponitur voluptavs; hinc minor ille vividioris ad-petitus & averfacionis gradus, quem tardiora ha?c inge¬nia capiunt, illis pr&dertim animi motibus excitatur, quiplacidana illam & minime operolam vivendi rationemiervant aut interrumpunt. Sic rerum & voluptatum cupi-dos ad adpetendum & h uendum , bona poffidentes nempead ea tuenda atque an plificanda, gloria? ftudiofos ad arduaqua?vis lulcipsenda peragendaque, benignos ad beneficiaaliis tribuenda, vividioris impellit cognitionis impetus,Nec vero ad adiones tantum patrandas, fed ad commo-tSones animi quoque gratas recipiendas viva nos exftimu-)at cognitio. Ambitioius iaudari, voluptatis fenfuum fe-dator rebus quibuscunque jucundis deledari, divitiarumcupidus in poflefiione fua confervari, otiolus minimeturbari cupit, qua? tarnen adfediones animi jundam o-rnnino requirunt adtendendi & fuis fenfibus ufibusqueadtemperandi operarn, cum nemo felicitatem nihil pror»fus agendo parare atque feniire queat.

§. vir.Ca?terum varii dantur viva cognitionis gradus, prout

res modo adcommovendum magis vel minus apto re-p ra? fen tan tur. Res enim Sc adiones bona? aut genera»tim 6c abfirade confideratas non movent, nifi quarenusimaginem fingularum rerum aut caiuum antea perceptamdenuo concipimus. Sic virtutem generatim etiam opti¬ma definitione propofitam nemo diligit, nifi fingulariscujusdam adionis bonse dulcedinem atque uulkatem, ex-

B 3 peri-

© . ) H ( ©

perientia propria vel al-ena perlpeSam, vivide fueritrecordarus: nec generales vifiomm defcriptiones horro-rem adferunc, rsifi qä a tenas a;liortei impr >borum (mil¬iares carn fua acerbitare &: noxa in merxnriara redeun t.De generalibus bonorum milorumve cum aftiombusconnexorum demonftrationibus idem valet Judicium, uc-pote qua;, fl alia; rationes fumni boni & felicitacis, velcontra, non accefferint, certam fed non vivnn conmo-di aut incommodi notitiam generant. In exemplis verofingularibus, ubi plura rerum fefe ofFerunc momenta,prascipua animos fie&endi vis ineft, quibus oratores acpoctae fuas debent picturas, qua; non modo grata varie-tate auditores & leäores demulcere, led, excitatis etiamprudenter adfeåibus, quocunque voluerint, ducere lo-lent. Grefcit autem vividus ille ardor animi, li bonavel mala oculis quali Ipeehnda adferuntur, quae mentemeo magis alliciunt vel repellunt, fl ipfa adpiicatione vi-vum excitaverint lenfum. Nemo enim homini benefi-centiae aut amicitio; experti ullo demonflrationis vel elo-quentiae adparatu fatis vivide poterit odendere, quaa-tam llncerum bene merendi Itudiiiro & famiiiaris con-

junididimorum hominum vita; cbmmunitas adferat ju-cunditatem. Nemo etiam injuditiae arque inremperantia;vividius cognofcit fruetus, quam qui horum acerbitatémipfc fult expertus. Hasc vero non eo lunt rrahenda ,

quali vitiorum & facinorum experienda propria ad ma¬jorem vivje lapientia; gradum eilet commendanda: tüffi-cit in his larga exemplorum feges, quam omnis fere asvihiftoria & quotidiana, proh dolor, exoerieath not» is lup-peditat. Quarnvis igitur nemo non fuos habeat nasvos,nec ullus erroris peccatorumque plane vivat expers, lalu-brior tarnen in criminibus minus viva cognitio, atque,ut Poeta canit ,

Felix, quem facimt allena pericula cautum.§. VIII.

«Sfe \ T C ( Sfa«30= / 1 > V. W

§. VIII.Clariores notiones acque certiores non per fe, uc

fupra adlatum eil, cognitionem reddunt vivam,Ted ope-rola potius diflingveodi diligentia id efficit, ut gelidiusrem antea majori cum animi commotione confideratamtrautemus. Sed vero hinc male qtiis concluderec, übe*riorem cognitionis lucem veris inimicam elTe volupta«tibus ac delictis. Nam in rebus cognofcendis duo in-primis vitia funt vitanda; alterum ne rebus obfcuris &rriinime fruéluofis n im ium impendamus laboris atque tem¬poris : alterum ne fal/å pro veris habeamus atque opinio*nis errore in peffima quaevis sc nocitura fernere rua-mus. Prius quidem reäe vitatur, fi ufum cognitionisgenuinum a verbäte hand legregamus , led omnia,quaeicire nobis datum eft, ad noftram aliorumque vitam fe-licius degendam , atque adeo ad gloriam Optimi Crea-toris illuftrandam referimus. Poflerius autem non mi-nori fugiendum efl cura. Quamvis enim falfa cognitiovivam non refpuat animi adfevlionem, quod exemplofuperftidonis ad furorern r.sqne exlultantis, manifeftum«Ü;. non admoduno dural i Iis ramen elfe pocefl deIe£latioaquae tam lubrico nkirur fundaaaento. Nec obftat, quodcognitio in facris liireris ( i Cor* 8; i.) mentem inHaredieitur leu tumidiorem reddere* cum boc non de veri-tatis cognitione genuina & ad benignltatem erga aliosexercentiam invitame, quam ubique Paulus commendat;(ed de fcientia tantum nimium abflre&a ac ruda con-

femplatione reti m, veriqoe experte smoris Dt-i homi-numque adeo ut fe regi gator cmnis erudirionis finis,fit intelligendum. Fatemur equ dem cognitionem cla-ram, fi fimul tiva fit, obfeuram estens paribus ante-cellere; quoniam vero nullus mertalium naturaüter co¬gnitionem habet c'a-am , led vix oblcuram ac debilem3& ab im is ad lomma cuique eft eundum, elementa pri-

ma,

41' ) 16 ( 4J %

ma, a quibns fit initium , minime func fipernenda, fidara fint & finibns inferviant, neceffeque efi: carias fio~lita teftimemus eognitionem quamquam (tepe imbecil-lem, atque in unabris noflris fere perpetuis, vivam, ar-dentem atque efinicacern fectemur; etenim nofixa plurisrefert in primo diluculo adtucgere, eniti ac defudare inre illa quasrenda atque ampleåenda, quas ucilitatem,quan3-vis, aliqua ratione, oblcuris fub imagiaibus pro nitritfoecundam, quam quiefcendo auroram exlpefta e, qutefortafiis duriorem fterilemque animum fero colluftr-irec,Ille idcirco, qui notiombus virtutis non efl Ufixuctusdiftinfijifilmis, deque ea magnifke loqui potefi:, eam a-mare valet & prolequi: unum ei verbum unave actioferventi ex pefiore in ftudio virtutis, mdlibus verbis la-borihusque geiide & fine animi motu expofitis pracftat,quod folatium nobis erit fub hac ingenii tenuitate ju-cundifiimum, & velut incitamentum ad eognitionem am-plificandam, cujus deinceps cum claritate incremencumcapit verum virtutis ftudium. Sic parva e fante ma¬gna emanant flumina, exiguusque ager cultura praefta ti¬ttar evadit & fru&uofior. Luceat igitur non in fcholatantum, verum in vita quoque fol (aoientias; led ita ta*

men, ut iäluberrimum ac refocfilantem caloremfimul emittat, atque ad vitam beatam

nos excitet.

f\)«A T\»C/T