読本ローマ字転写
栗林均編
1. nam_a-yi
abu nam_a-yi kuu mini gedeg,
aq_a nam_a-yi deguu mini gedeg,
a-aとagun-i tani gedeg, arbin erdem-i sur gedeg.
eji nam_a-yi kuu mini gedeg,
egeCi nam_a-yi deguu mini gedeg,
sayin ui1e田 yiki gedeg,
sayiqan ner_e-yi jegu gedeg.
2. tabun qusiyu mal
qoni, imay _a, uker, aduyu, temege-yi tabun qusiyu mal
gen_e.
qoni, imay _a-yi boy mal, uker, aduyu, temege-yi boda mal
gedeg.
em_e qoni, em_e imay _a, uniy _e, geguu, ingge-yi eke mal,
quとa,uqun_a, buq_a, ajiry _a, buur_a-yi ecige mal gen_e.
quray _a, isige, tuyul, unay _a, botuyu-yi tol mal geju
nereledeg.
3. erten-u yurba
mongyulとud-unerten-u ulamjilaltu er_e-yin yurban
nayadum gebel :
boke barilduqu
47
mori urulduqu
sur qarbuqu bolun_a.
mongyul undusuten-u erten-u yurban yeke uliger-un
Jokiyal gebel :
mongyul-un niyuとatobciyan
geser
Jingyar bolun_a.
mongyulとud-unerkimledeg erten-u yurban suryal gebel :
bey_e-yi jasaqu
keleづrijasaqu
sedkil-i jasaqu bolun_a.
4. unege noqai qoyar
unege qurayan四 uqoruyan-du oruyad, nige biとlqan
quray _a-yi teberiju abun, toluyai-yi-ni i1bin kogerukeyileju
bayiy _a duri ujegulbe. noqai egun-i ujeged :
ーとiyayakiJu bayiy _a ni ene bui?
geju asayuqu-du unege :
--bi egun-i qayiralaJu bayin_a.
gebe. noqai:
ーとiene quray _a-yi qurdun talbi! odu-bar talbiqu ugei bol
bi basaとim_a-dunoqaiヴ inqayica ujegulun_e siu!
g句e1.
48
5. juir secen uge
-・・A
・1
a
凶
剖a
b
AU
n
n“U
HU
刀
匠
HU
HUk
k
i
l
e
eσ
。
4HU
m
m
e
e
AUAU
r
A
T
且
e
e
ed-iyer bey _e-benとimeku-ber
erdem-iyer bey _e-ben cime
erdem gun bolbaとusurとubolun_a
erdeni qobur bolbaとuolJu bolun_a
balai yabuqu-bar biむ19sur
bardam yabuqu-bar daruu sur
aJil kibel dayusq_a
dabusu kibel ayusq_a
ori ugei bol bayan
ebedとinugei bol jiryal
nece-ben quyulqu-bar
yasu田 banquyul
とay-iyaralta-yi olun_a
alta-barとay-iolqu ugei
ayta aldabal bariju bolun_a
ama aldabal bariju bolqu ugei
ayulan-du oyica ni modu tulen_e
usun-du oyica ni jiyasu iden_e
49
6・yangyangeber-tei buyu
nigen edur buyu tungyalay sayiqan nayur四 tuusu uuyuqu田
bar ireged usun doturaki seguder-iyen uJebe. <<salay_a
salay _a eber mini yayakiysan qabuliy, yayakiysan yoyuliy
bui! yayakiysan bekilig, yayakiysan surlig bui! eber mini
eyimu sayiqan bayiqu-du kol mini dengdeguu nariqanω
yum uu da! >> geJu bayarlaqu-yin Jerge-ber yomurqaJai.
ene uy _e-du oi dotuca-aとanigen arslan yarとuirete. buyu
ujemegとe-benyod dutayaba. buyu-yin kol busiyu tula arslan
kogegeju guiとekuugei bayita. genedte emun_e ni siyui
tayaralduJu, buyu-yin eber modun salayan-du tegegleged
dutayaJuとidaquugei bolJai.
arslan aru-aとani ireged yangyang eber-tei buyu-yi
bariyad ideとikegsengen_e.
7. kenje quray_a
minu kenje quray_a
mangnai qalJan jurbus-tai.
mingyan qonin-u dumda-aとa
bi qaramayとataniday.
miras miras mayilaJu
nam-a-ylとiglegsegeriredeg.
dungとayanusu-tei
duran qar_a nidu-tei
tumen qonin-u dumda
tegun-eとekogerukun amitan ugei.
torugsen qota dotur_a-ban
50
tere bida qoyar toyladay.
ebudug-iyen soguduged
凸ber-un-iyeneji-yi kokudeg.
ebur deger_e mini yaruyad
。kugerdemerokugerdemer erkeledeg.
naslとasidegden
malとineJen-iyen bayasqaday.
8. dorben ularil
qabur, Jun, namur, ebul-i Jil-un dorben ularil gedeg.
dorben ularil neyileged Jil bolday.
qabur bolqu-du koldegsen yaJar gesとubuとaysansibayu
iredeg. ayil ebulJiyen-ece-ben neguJu amitan iとegen-eとe-
ben yarday.
Jun qalayun nara yarとuceとegnoyuy _a delgeredeg. youl
moren urusとu,oi modu noyuyaraday. mal surug taryulaJu,
とayanidege elbegsideg.
namur noyuy _a yangdaJu modu siraladay. tariy _a buday _a,
tomusu, kunesun-u noyuy _a quriyan_a. ayil amitan qadulang
borduy _a beldkeJu guiとedeg.
ebul kuiten bolJuとasuorun_β. ayil-ud dulayan ebulJiyen-
degen bayun_a. kumus ang aba-du mordan_a. keuked mosun
degece tesigur-iyer tesiku buyuとan_a-barとasundegece
nayadun_a.
51
9. keremu cinu_a qoyar
ujeskuleng sayiqan oi modun-u dotuca keremu nige
modun-aとanoguge modun-du degulin usur訂inayadとu
bayiyad genedteken untaju bayiysan ebugenとinu_adeger_e
unajai. ayurtaiとinu_aqarayin boscu jiyaqan keremu-yi bariju
abuyad ideku getete keremu :
--ay_aとinu_ayuwai, ami orusiy_e! gesen-duとinu_aasayujai
gen_e.
--biとim-a-yiとutalbiju bolun_a. yaycaqan ta-nar yamar
uとlr-aとaeyimu sayiqan sanayatai amur jimurとenggen
jiryaday yum? bide qarin urgulJi jobaju bayin_a. geku-du
keremu-yin kelegsen ni :
--erkim ta nam_a-yi talbibal bi kelen_e. tan-du odu keleku-
ece-ben ayun_a gebe. kogsin cinu_a keremu-yi talbiqu・-du
jiyaqan keremu nige modun degece usurとuyaruyad kelegsen
nl :
--bide bol ken-duとuqour_a ugei, sayin sanayatai. qarin ta-
nar bol urgulJi ayur1an baとimdajuqour_a-tu sanay _a ebur1eju
yabuday. eyimu-ece yasalang-tai amiduraday yum geju
kelejei gen_e.
10. onisuy_a
jaq_a ugei toryan deger_e
jambaray _a ugei subud (odu)
yaqai-yin gedesu-tei
yalayu-yin kujuguuトtei 、‘,/戸しwrA
HU
LU
戸し曹
司
GiE1
52
jajilqu ereu-tei
j algiqu q oyulai ugei (qayiとi)
eke ni engger dayaju
kuu ni kumun dayan_a (onisu, tulkigur)
kondei temur-ece
koke sibayu nisun_a (utuy _a)
a
n
u
nHA
AU
---A VC
"u
γa'Au
a
一
----A円NU
u
c
hubh
n"山
戸U
T
A
巾
戸
"0・M‘
d
n
(uniy _e sayaqu)
-・2Ae
oo "ue
Hun-
t
H
U
"
叩
汀
"時・mT
d出
向
a
r
k
-
-
2
・・4
・E且
創
旬
'EEAE--L
aια
占
b
nu--1
q
b
d
d
rιtL
(nidu)
n3
・・・且
・凶
b
・ぬ
k
k
i
lL
戸しH
eob
4
E
L
-
-凶
"UHU
C
3
E
3
HUHU
(yajar, tngri)
mosun degece
monggun ayay_a (sara)
yeke qaca ajiry _a inとayaqu-du
yere yisu geguu sigebe
(tngri duuyarとuboruy _a oruqu)
11. eji nayur
kumun-u edur tutum-um amidural四 dudabusu dutaydaju
bolday ugei. dabusu qoyulaとai-duamta oruyulun_a. neng
ciqula ni kumun-u bey _e-yin eregul cigiray-tu tusalan_a.
dabusu qamiy _a-aとayarday bui gebel, dalai tenggis ba
nayur-aとayarun_a. sili-yin youl ayimay-un jegun ujumとln
53
qusiyun-du nige tomu dabusun nayur bayin_a. tegurトieji
nayur gedeg. ene nayur-un dabusu ni abuyad baraydaday
ugei yum. ene edur qotuyitata maltaJu abuysanとumaryasl
ni uy keb-iyer dugurとiken_e.tere dabusu ni olan tomen-du
eji-yin su sig tejigel bolday. eyimu-ece malとidtegun-i < eji
nayur > geJu nerleJei. < eJi nayur > mongyul yaJar bayiday-
tayan < eji nayur > -un dabusu-yi < mongyul dabusu > gedeg
bile.
12. erdem suruysan ni
erteむay-tueliy_eとoyとagiqoyar sonin sayiqan dayuu
surqu-bar alus-un alus-tu odqu boljai. nisun nisugseger
Joriysan yaJar-iyan kur訂1gen_e.
とinggigedegerem_e tata-du nigenとilayundeger_e sayuju
dayuu surとuekilejei. getete eliy _e-yin noyir ni kurとu
untayad ogとe1. ene quyuとayan-duとoyとagiuyiy _a ugei
orulduysayar olan dayuu ayaly _a surとuabとai.qarin eliy _e-yi
genedte seretete eke-eとe-bentorugsen unayγa
dayu-y戸isonusda吋~u gen_e.
eliy _e J凸bkenene dayu le surとai.eyimu kuとoyとagiolan
yangju四 barduuyarとubayiqu田 dueliy _e jobken unay _a siy
duuyarday boluysan gesen domuy uliger bayiday.
13. abu eji-yin mini qayir_a
unaysan sirui bol alta yum geju
abu mini suryaday san.
54
uuyuysan usu bol rasiyan yum geJu
eJi mini Jakiday san.
abu-yin mini suryal, eJi-yin mini Jakiy_a altan-aとaとuqay,erdeni adali.
torugsen nutuy-iyan buu le marta geju
abu mini suryaday san.
torul sadun-iyan buu le yomuday _a geju
eji mini jakiday san.
abu-yin mini suryal, eJi-yin mini jakiy_a
altan-aとaとuqay,erdeni adali.
14. qonin arasu nomurugsen cinu_a
erte uridu-yinとay四 tunige qoniとinbayijai. nige edur
surug-eとeni nige qoni dutaとiysangen_e. daray _a edur basa
nige dutaとiqajai.ene metu-ber qoni ni dutaju le bayiysan.
qonlとinyeke-ber yayiqajai.
nige uday _a aru-yin ayulan四 duqoni-ban belとigeju
yabutaLa surug-un dumda ni nige qoni yeruni ebesu ideku
ugei kebteged le bayiqu yum. qoniとinkuu yayiqaju 0とiyad
ujegsenとini,yayun-u kini qoni bayiqu yum! qarin nige
kogsinとinu_aqonin arasu nomurcikeged kebteju bayiysan
gen-e sia-qoniとinkuu odu sayi qoni qoruydayad bayiysan
siltayan-i olJu medejei. qoniとinkuu urtu silbigur-iyer-iyen
とinu_a-yinsarisun qamar uruyu nige le yuyadayad alaとiqajai.
egun-ece qoyisi mongyul arad-un dumda qonin arasu
nomurugsen cinu_a geju mayu sanayatai quyiqur qulJin
eteged-i keledeg juir uge bui boluysan yum gen_e bile.
55
15. yirtinとu-yin')'urba
yirtinとu-yinyurban bayan
yajar undusu-ber bayan
tngri odu-bar bayan
dalai usu-bar bayan
yirtin訂i-yinyurban qarangyui
erdem ugei kumun nige q arangyui
sara ugel sonl nlge qarangyul
qonl ugel qota nige qarangyui
yirtinむu-yinyurban sayiqan
arban tabun-u sara nige sayiqan
atar yajar-unとeとegnige sayiqan
abu eji-yin suryal nige sayiqan
yirtinと品目yinyurbanとayan
osku-d註sidunigeとayan
。telku-duusu nigeとayan
ukuku-du yasu nigeとayan
yirtinとu-yinyurban noyuyan
usun-du jamay nige noyuyan
qadan-du qay nige noyuyan
taLa-du arとanlge noyuyan
yirtinとu-yinyurban koke
ayudam delekei-yin tngri nige koke
untaraqu yaトundolu nige koke
urusqu youl-un usu nige koke
56
yirtinとu-yinyurban qoyusun
bariJu talbiJu bayibaとuJegudu nige qoyusun
baruyiju irayiju bayibaとujergelge nige qoyusun
barkirajuとarkirajubayibaとuと1111riy-anige qoyusun
16. obur mongyul orun
obur mongyul-un obertegen Jasaqu orun-du naiman
ayimay, dorben qota, jayu nigen qusiyu, yajar orun bayiday.
egun-u dotuca morin dabay _a-yin dayur undusuten-u
。bertegenJasaqu qusiyu, ewengki undusten-u obertegen
Jasaqu qusiyu, orcun undusutenイiobertegen jasaqu qusiyuとu
baytalとan_a.obur mongyul田 unobertegen Jasaqu orun-u tob
kokeqota bol ulus toru, aJu aqui, suyul sinJilegen-u tob bolJu
bayiday. obur mongyul-un obertegen Jasaqu orun-u kumun
ama ni 20,067,000 bayiJu, arba ileguu undusuten-iyer
burilduJu bayiday. tuqayilabal, mongyul, kitad, manJu,
solungyus, dayur, ewengki, orとunJerge undusuten bayin_a.
17. qoni qayicilaqu dayuu
kodege dugureng belとiku
kogerukun qonin surug-un
kobungとayannousu-bar ni
kuiten qalayun-i qalqaladay.
tal a borkun idesileku
taryun qonl lmayan-u
57
tabtai jogelen nousu-bar ni
tangsuy amidural-iyan qangyaday.
nigen sirkeg nousu bol
nigen mokulig buday四 aSlU
namur qabur-un ularil-dayan
narin nimbai-bar quriぅray_a.
torugsen orun-u yarulta
tugukei ed-un eki-yi
tegun-u ejen bide-ner
turgen turgen qayiとilay_a.
18. arslan, cinu_a, unege yurba
arslan,とinu_a,unege yurbayula ang-du yabuju bayiyad
nige buyu, nige yuca, nige taulai bariyad o1ja-ban qubiyaqu-
du arslan :
--ja,とlnu_aとiene olja-yi yayakiJu qubiyaqu bui? gebel
とlnua :
--siduryu-bar qubiyabal arslanとim_a-dubuyu, nada-du
yur_a, unege-du taulai-yi ogbel jokin_a gesen-du arslan
とinu_a-yialayadaju alayad urid由 yinuge-ben unege-eとe
asayuta. unege qariyuluysan ni :
ーとoqumsiduryu-bar qubiyabal taulai-yiとinujayusi, yurーか
ylとinukunesu, buyu-yiとinujoyuy bolyabal jokin_a.
gesen-du arslan :
--unegeとiuqayan-tai bayin_a. ene mergen ary _a-yi ken-eとe
surba? geku-du unege qariyuluysan ni :
--sayi-yin alaydaysanとiI111-a----yinuとaral-aとasuruta gejei.
58
19. ebul-un udesi
dulayan sayiqan ebulJiyen-du bayiy _a ger-ud-un toyunu-
bar utuy _a sabsan_a. ger-un qayay _a dayau qoni uker ba tol
mal-un qasiy _a bayiba.
ger-un barayun jug-eとekedun jayun qoni imay_a
mayilaldun usun-u urusqal metu suugiysayar ayisui.
qonlとinkoke silbigur-iyen bariju qangginataLa dayuu
ayalun qonin-u qoyin_a-aとayabun_a・
ger-un jegun j註g-eとeuker-un surugとubuy_a-bar-iyan
とuburanirejegen_e. ger-un ejen damba aduyun-dayan
mordaba. qoni dayaysan kureltei gedeg noqai ger-un-iyen
baca-yi qaramayとaejen-e白田benturugulen ger-un jug
songsin ireju bayin_a.
orui-yin qoyulan-u daray _a telwis-iyen negegeged kino
joとugsonirqan sayun_a.
torugsen sayiqan nutuy田 tayantabtai sayiqan ebuljiju
bayiy _a jiryalangtu arad-un bayasqulangtu amidural eyimu
bayiday bayin_a.
20. unege keriy_e jaray _a yurba
unege keriy _e jaray _a yurba aq_a deguu bolju, aju torun
sayuday bayin_a. yurbayula-ban edur buri tus tus-tayan
yarcu, idesi qoyula-ban idedeg yum bayin_a.
nige edur unege idesi eriju yabuyad aru-yin ayula-yin
angとinkuu-yin talbiysan uraqan-du unaとiqajai.orui ni
59
keriy _e Jaray _a qoyar unege-yi kuliyeged iregsen ugei-du
Jaray _a unege-yi eriku-ber yabuJu, yabuJu yabuJu butan-u
qaJayu-du uraqan-du unayad bayiysan unege-ben olJu uJebe
gen_e de. unege:
--deguu mini-e, qurdun minu ami-yi abura! geJu yuyuJai.
egun-du Jaray _a :
--bi unege-yi talbiとiqayadyamarとuasiy ugei tula aryalaJu
bayiyad miq_a-yi ni idecikey _e ged bodl司jai.inggiged
uraq_a-yi ni sidu-ber-iyen konggen yurba qaJayad :
--minu siduとuyori ugei. bi 0とiJuqoyaduyar aq_a-yi
dayuday _a! ged butan-u aru-du niyuJu unege-yin ukuku-yi
kuliyeJu bayiJai gen_e.
keriy _e teden-iyen udataLa-ban kuliyeged iregsen ugei
tula yarとuerigseger unege-yi oluyad abuta gen_e. keriy_e
sidu ugei-degen uraq_a田 yitasulJuとidaquugei yeke JobaJai.
inggiged angとinkuu ireku-yi olJu uJemegce-ben nige ary_a
boduJu oluyad unege-du :
--kusi,と1angとinkuu-yi ireku-du yay ukuとikegsenyum sig
kebteJu bai. tere uraq_a-ban abuとiqaysanqoyin_a nada-du
tusalaqu ary _a bayin_a ged nisuged yabuとiqaba.
angとinkuu ireJu, uraqan-duni nige sayiqan unege
unaysan-i uJeged yeke bayarlaJu, uraq_a-aとasalyan abとu
eguruged yabutaLa, keriy _e nisとuireged angとin-utoluyai
deger_e-eとesirbibe gen_e. inggiteLe angとinyeke le
ayurlaJu, unege-ben yaJar talbiyad, nomu sumu-ban abとu
keriy _e-yi qarbuqu Jayuca unege yarとudutayaLa. angとln
kuu-yin qarbuysan sumu keriy _e-yi onuysan ugei, qarin
butarトuaru-du kebteJu bayiysan Jaray_aづrionuJai.
keriyen-du qarbuysan sumu Jarayan-du gegとi-yinuul
udq_a eyimu aysan sanJai.
60
21. alunyuw _a eke tabun mosu-ber keuked-iyen suryaysan domuy
mongyul-un erte degedu uy_e-du alunyuw_a eke gedeg
seとenmergen bosegui bayijai. tabun kuu ni tayaralとaquugei
tula bayin bayin keregul jiyurayan bolday bayijai gen_e.
alanyuw _a eke < keuked-iyen kerkin eyedegulku bile? >
geju boduysayar bayiju nige ary _a olba.
nigen edur keuked-iyen dayudaju abとirayad,kumun buri-
du nijeged mosu ogcu < quyul! > gesen-du bugudegerぬm
< tas tas > kitete quyuとijuorkiba gen_e. alanyuw _a eke
dakin tabun mosu suyulun abとuqamtu boyuyad < quyul! >
geju oggugsen-du aq_a deguu tabuyula moqutata orulduyad
ken niとuquyulju eseとidabagen_e.
egun-du alanyuw _a eke < ta-nar kerbe qarilとan
dayisungnaju yayca yayca-bar salbal, yay tuyar-un nijeged
mosu sig ken-duωbur kilbarqan deyilugdeku bolun_a.
kerbe qarilとantusalalとajueb nigetei yabubal, ene tabun mosu
metu ken-duとuilaydaqu ugei batu beki boljuとidan_a> geju
suryaysan gen_e.
22. bi mongyul kumun
aryal-un utuy _a borgiluysan
malとln-ugeト tutorugsen bi
atar kegece nutuy-iyan
olugei mini geju boduday.
61
とengkermanan suyunaylaysan
alus-un bar_a-yi sirteged
とelegersayiqan nutuy田 lyan
sedkil baqadun qaraqu-du
uliyeJu bayiy _a salki ni
unusuged bayiy_aとuyum Sly
orusiyeltu eJi-yin mini yar
i1biged bayiy_aとuyum Sly
eneringgui sayiqan sanaydaqu-du
elige Jiruke mini doydulJu
qous ugei bayar-un ni1busu
qoyar nidu-yi mini borkudeg.
ene bol mongyul kumun
eke orun-dayan qayiratai kumun.
23. gejige-ben samnayuluysan ebugen
erte uriduとay-tunigen ebugen bayiJai. tere keduyiber Jes
debur_e sig goling toluyai degerJ ni yurbaqan usu-tei
bolbaとuyeke yoyulaqu duratai gen_e.
nigen edur ebugen okin-iyen dayudaJu < minu keuken,
abu-yin-iyan geJige-yi samnaJu g guruged ali > gesen-du
okin ni samanaJu barayad < abu-a! odu yayakiqu bui > geJei.
egun-du abu ni < yurba-bar koruged talbiとiq_a> gebe. okin
ni orulduysayar bayiyad nige usu-yi ni tasulとiyad< abu-a!
nige ni tasuraとiqata>geJei. egurトduabu ni < tegebel
qoyar-iyar tamuyad talbiとiq_a> geJei. okin ni tamuqu-bar
orulduysayar bayiyad basa nige-yi ni tasulとiysan-duebugen
yekete yekemsug bayidal yaryaJu < Ja, tegebel aru tesi ni 62
yulbiitaLa samnayad talbiとiq_a!segseyibel segseyig! ebugen
bi yamar le qamiy _a bayiqu bui > geju kelejei gen_e.
24. qalayun toyuyan圃 uirelte
erteとay-tuyeke yuwan ulus-un qubilai seとenqayan,とeng
dayiとilanemunesi dayilaju yabuysan gen_e. nige edur
qubilai seとenqayan-u toyuyaとiqoni alaju qoyula beledkeju
bayiba. genedte barayan toyusu degdeju moritu tursiyul
nisku metu dabkin ireged dayisurトucerig morden ireLe geju
qubilai seとenqayan-du medegulbe. kedun edur-un dayin-du
olusuged teskuy-e berke boluysan qubilai seとenqayan nlge
taLa-barとerig-idayicilan mordaju bai kemen jakiysan
bolbacu, noguge taLa-bar toyuyaとi-yinjug yar sungyan :
--miq_a, miq_a kemebe.
toyuyaとini qubilai seとen-ujang doysirトimedeku tula
sandurとubayiyad sambay _a olju, qonin miq_a-ban masi
turgen nimgen kerとiju,buとaljubayiy _a toyuyan-dayan kりu,bolumayca ayayan-du sugun abuyad degece ni songgin_a,
dabusu kiged ergun barijai. qubilai seとen,kedun ayay _a-yi
jaly _a-bar qoyusulaju, idejuとadayadildu ergigulun dayin-du
mordan yabujai. ene udayan-u dayin-du qubilai secen qayan
yeke ilalta oluysan tula yabiy _a temdegleku dayilaly _a-dayan
tere-ku qonin miqan qoyula-yi ner_e duradun dakin kitugei
gejei. tegun-eとeqoyisi qalayun toyuyan-u qonin miq_a
qubilai seとenqayan-u ordun-daki neretu jayusi boluysan
boged qojim ni qayan-u ordun-u neretu jayusi bolju,
delgeren orgejigsen bayin.幽 a.
25. melekei-yin negudel
63
Ja tegeged,とindayanとayanonggetei, yangyar yungyar
dayutai, qoyar qun yalayu bulteger nidutei, bir_aとidal-iyar
baruytai, eriyen alay melekei yurbayula-ban tungyalay youl-
un kobegen-du udayan edur JuJayan qonuy qamtu aJu toruJu
amiduraysayar iJil dasul nayiJa bolJu gen_e siu de.
nige jil yeke yang qabsary _a bo1ju, nayur youl
sirgiCikeged uuyuqu usu ugei boluysan tula qoyar yalayu
usu-tai yaJar negudelleJu yabuqu-bar siidbe gen_e. getete
tede eriyen alay melekei nayija-ban end orkiとiqayadyabuqu-
aとa-banJobaju ary _a bayasi-ban baraqu-dayan yayakiday
bile geJu qoyar yalayu melekei-tei Jobdegsen-du, melekei
boduJu boduyad :
--nige nariqan dam modu o1ju, ta qoyar qoyar ujugur-ece ni
jayuju, bi dumda-aとani jayubal yurbayula qamtu nisuged le
yabuとiqubisiu geJei. qoyar yalayu :
--Ja, tegebel nisとubayiqu uy _e-du jayuysan modu-ban
bitegei le talbiyarai. talbibal ayultai siu geju akin dakin
nayiJa-dayan JakiJai gen_e de. ted inggiged yurbayula nige
modu-yi Jayuyad nisとuyaruta.
qun yalayu Jigur-iyen delgeJu,とelmegoytaryui degegur
nisugsger aryal-un utuy _a suyunaylaysan kedun mongyul
ger-un degegur onggereku-du kumus olJu uJecikeged :
--qoyar qun yalayu melekei-yi damnayad nisとubayin_a.
uneker sayiqan aryーかtai,yamar nigen-u kini ary _a yum bol
geJu kelelとeku-yisonusuyad, melekei :
--ene bol minu yaryaysan ary _a siu geJu dotur_a-ban boduJai
gen_e.
baqan nisuged neliyed olan mongyul ger-un degegur
onggereku-du olan kumus olJu ujecikeged :
64
--qoyar qun yalayu melekei-yi damnayad niscu bayin_a.
uneker sayin ary _a-tai geJu kelelとeku-yisonusuyad melekei :
--ene bol minu yaryaysan ary _a siu geJu qaltu keleciku
aldajai.
basaとinaysi-bannisugseger nisugseger neng olan-iyar
baysiran bayudallaysan dungとayanburiyesu-tei ger-ud-un
degegur onggereku-du neng olan kumus ujen yayiqaju :
--koi, qoyar qun yalayu melekei-yi damnayad nisとubayin_a.
uneker sayiqan ary _a-tai, yamar nigen-u kini ary _a yum bol
geju suugildun saysilduqu-yi sonusuyad melekei dotur_a-ban
ulam omuysiju bayarlayad <yuwad> ged,
--ene bol minu yaryaysan ary-a siu geJu ama angyayimayとa-
ban JayuJu bayiysan modun-aとa-bansaluyad yaJar unaJu
ukuとikegsenyum gen_e.
inggiged nokud-un ugen-du oruqu ugei bol melekei-yin
gedesu qayaran_a gedeg Juir uge bui bolJai gen_e de.
26. cayan subury _ a
kokeqota-aとajegunsi arbayad yajar yabubal, naran-u
gerel-du gilalJaysan surlig sayiqanとayansubury_a
qaraydan_a. koke narasu noyuyan udan-duとayilJaysan
ujeskulengtu ene subury _a-yiくとayansubury _a > gedeg yum.
ene subury _a bolliyuu ulus-un uy _e-du bayiyuluydayad
altan ulus-un da Jing-un qoyaduyar on-du dakin Jasaydaysan
yum. eyimu-ece < 1iyuu ulus田 unとayansubury _a > geJu basa
keledeg bile.
とayansubury _a bol asar taytu-yin kelberi-teiとoyとalaysan
doluyan dabqur naimaljin subury _a bolun_a. sayuri-yin
65
talabai ni baruy yuとinJiryuyan dorbelJin metr bayiday yum.
uran nariliy uJemJitei sayiqan barily _a boluysan eneとayan
subury _a-yin qan_a-yin Jiruy, kerem-un seyilburi, kereske-
yin uraliy, sarabとi-yinkorug Jerge niぬmunetu qobur teuke-
yin durasqal-ud bolun_a.
subury _a-yin doturaki ete dabqurliy-un tulyayuri, sayuri,
uni, yuldung, sarabとi,qayaly _a,とongqu,degebur-i masi
nariliy uralaJuとoyとalaJai.edeger Juiles ni liyuu ulus bolun
altan ulus-un uy _e-yin suyul uraliy-un onとaliyba man-u
ulus-un ulamJilaltu barily _a-yin uraliy-un keb namba-yi
guiとedqadayalaJu bayiy _a yum.
27. elesu mangqan-u eke nutu')'
altan siryal elesu mini
abu eJi-yin mini nutuy
arad tumen biden-u
asida-yin Jayayaysan orun.
erte degedus ebuged-un
yasu-ban orusiyuluysan sirui
eke orunとibayatur-ud-un
とisu-bansinggegegsen nutuy.
qabur-un dulayan naran-du
aryal-iyan tegudeg qongqur-ud mini
namur-un tungyalay saran-du
ebesu-ben Jogegedeg Jam-ud mini.
kuiten ebul-un siyuryan-du
nomuri-duni dulayaとadaymangqa-ud mini
66
kogJiltu Jun-u qalayun-du
seguder-tuni dayuladay modu-nuyud mini.
qatan joriytu ligden-u
qalayunとisu-bar-iyanqamayalaysan
qayiratu olugei nutuy-iyan
qargis dayisun-iyar giskigulku ugei.
eke orunとibayatur-ud mini
eligeとegeJi-ber寸yenq alq alada y
egelitu sayiqan nutuy四 tayan
erJerkeg darulal-i bayilyaqu ugei.
undurultu nayur-un dolgiyanと1n1
ulayan jiruken-u miniとokilyasiu
uuyan olugei nutuy-iyan
urbaysan dayisun四 iyargiskigulku ugei.
qayilasu buryasuIトunay1yuy_aと1n1
qayiralaqu sedkil-un mini doydululta siu
qayiratu olugei nutuy田 1yan
qari-yin dayisun-iyar giskigulku ugei.
elesu mangqan nutuy mini
eとigeebuged-un mini nutuy siu
engkurei qayiratai nutuy-tayan
erkeとiluge-benbatudqan_a.
Jayaya nigetei aqa deguu mini
Jibqulangtu dayuu四 bandayulay_a
jayayaysan mangqan nutuy-iyan
Jiryal-un orun bolyay_a
67
28. mongyul usug
delekei degereki mongyulωd oduqan-dayan yurban juiト
un adali busu usug keregleju bayin_a. tedeger usug gebel,
qudum mongyul usug ( basa qayuとinmongyul usug gedeg ),
todu usug, kirill usug (sin_e usug gedeg ) jerge bolun_a.
angqan-dayan neyite mongyulcud-un dumda kereglegdeju
bayiysan qudum mongyul usug ni odu jobken obur mongyul-
un obertegen jasaqu orun-u mongyulとud-unamidural-un
aliba kuriy _e kebとiyen-dukereglegdeju bayiysayar, bay_a
suryayuli由 aとaabuyad yeke, degedu suryayuli-yin kiとiyel
kumujil-du kereglegdeju bayiqu-bar baraqu ugei, ene usug-
iyer olan juil-un sonin sedkul keblegdeju, ulus olan-u
tayasiyal-du kurとubayin_a.
todu usug-i odu youldayu sinjiyang四 unuyiyur undusuten由
u obertegen jasaqu orun-du nutuylan bayiy _a oyirad
mongyulとud-undumda keregleju bayin_a.
kirill usug-i bol mongyul arad ulus, buriyad, qalimay-tu
keregleju bui.
mongyulとudteuken degece payba usug, soyungbu usug,
wagindar_a usug jerge usug-i adali busuとayuy _e ba adali
busu neyigem-un nokuとeldour_a jokiyaju kereglegsen bile.
gebeとuedeger usug ni eldeb juil-un siltayan-aとabolju, eduge
nigente kereglegdeku-ben bolijai.
i廿regedu副ii-dumongyu叫Ilと仇ωud圃幽幽叩.
と剖Ig剖leωelト-1勿ye訂rkog副Jiku凸1n凶1mongyu叫Ilとωudι-una吋Jua叫qu山i,suyul
sinjileku uqayan-u kogJilte, jiとimongyulとuιunqoyurundu-
yin suyul-un solilとayan-duとuqolbuydaquとiqulaasayudal田
68
un nige ni bo1ju uledeju bayin_a.
29. kumulトikunduleJu sur
mongyul kumun j 0とin-duidege umda bariqu-dayan
aqamad nasutai-duni ekilen bariday. geyicin-du sigusu
(miq_a) bariqu-dayan yamarとumiq_a-yin toluyai taLa-yi
ogede-ece ni qarayulqu boged yeru ni yamarとuujugur-tei
edlel-i esi bariyul-iyar ni adquyu1ju ogdeg yosutai.
mongyul kumunとaibuとa1juqoyula umda yaryaju bayiqu
uy _e-du kecinen yayarau yabuju bayiy_aとugesen amsayad
yarday. ilangyuy _a boluysan idegen deger_e kumun
tayaraldubal belgesiyeju < mori sayitai bayin_a >
kemelとen_e.eyimu-ece < boluysan idege-ece amsa.
buyurul-un uge-eとesonus > gedeg arad-un suryal uge bui.
keuked-ud cu gesen joと11トibayiqu-du yariju suugilduqu
ugei, emunegur qoyiyur ni guyuku ugei, tig jirum-tai
bayin_a. joとinnasutai kumun bol oru-yi ni jasaju quとiju
。gdeg.joとin-iyannoyirsuysan qoyin_a untaday, joとln-lyan
untayad seriku-du < sayin noyirsuysan uu > geju asayun,
degegsileku-du oru der_e-yi ni quriyan_a.
alus qola yabuqu geyiとin-du< sayin yabuyarai, altan sir_a
jamとinioりei-teibayiqu boltuyai > geju kelen_e. joと1n-l
yabuqu-du unuy _a mori-yi ni oyiratuyulju, emegelleju
凸gdeg-eとeyadan_a ondur nasutai buyu keuked bayaとud-i
unuyan-du mordaqu-du tusiju tusaladay.
joとin-uogede-eとeunesu, qoy, ko田 teitoyuy _a bariju
yarday ugei. qola yabuqu-du kumun-u aru-aとauyadasu
yaryaday ugei boged sirdeg sugurdedeg ugei.
69
ger-un qayaly _a-yi jogelen qayaqu keregtei, bosuy _a-yin
degece sayuju joysuqu ba totuyu-aとajegugdeku buyu egude
aldalan joysuqu-yiとegerledegboged kumun yabuju bayiqu・-
du jam deger_e ni joysuyad bayiju bolqu ugei.
ger-un qayaly _a-yin qoyar tata-aとaoruju yarqu-du urida-
bar aqamad kumun oruqu buyu yaruysan-u daray _a ober-iyen
oruqu buyu yarun_a.
jam-du yabuju bayiqu-du aqamad kumun qajayu-bar・
onggerebel jam talbiju ogguged qajayu-bar
ni yabun_a. moritai joribel deguu kumun morin-u ama-yi
tataju bey _e-ben bokuyiju jam-un qajayu-du joysuju
onggeregulun_e. esebel morirトaむかbanbayuju yosulan_a.
erkim kundutu kumun-i uytuju abqu-du qaniyaqu, suugiqu,
demei uge yariquとegertei.yeke kumun-du toluyai mekuyiJu
yosulan_a.
kumun-i uytuju kunduleku yosu ene metu olan,
mongyulとudur_e keuked-iyen
唱
aa-
-唱・A
TA
-
官
且
戸
し
w
n
l
b
a
e
b
d
h
d
a
a
T
l
d
d
川
a
y
ndJUγar
γ
S
E
r
-
rη畑
町
引
U
川
n
日】
nu・咽且
-mn.P7
J.
引
か
.b
huFtp
a
e
a
e
geju keleju jakiju kumujiguldeg ni tig jirum由 taiyosu toruト tei
job kumun boiju tolubsiku-duni ulemji tusatai ajai.
30. mongyul nutuy
70
altan yarudi-yin Jigur
debiged debiged tayulsi ugei
araltu tergen-u kurdu
bomburiged bomburiged getulsi ugei
alay qoyar nidurトdu
alus-un baca ni qaraydasi ugei
koke mongyul nutuy mini
kuu ni nada-dayan sayiqan da.
uriqan qabur-unとay-tu
usun-u ongge田 berkokerugsen
ury _a-yin uJugur-i dayayad
quray _a isige mayilalduysan
uyaqan salkin-u ilbilte-du
uyuray su angkiluysan
koke mongyul nutuy mini
kuu ni nada-dayan sayiqan da.
qalayun Jun-uとay-tu
qaray _a dugureng noyuyaraysan
qayiraqan kogerukunとeとeg-ud
qaraとaeriyelJem_e miralJaysan
qasとayanger-ud sili tata-barとayuaysan
koke mongyul nutuy mini
kuu ni nada-dayan sayiqan da.
qongyur namur-unとay-tu
qariqu yalayu Jelelegsen
qayilum_a taryu-tai surug-ud
qa ya ugei idesilegsen
qadulang-un siryal ebesun-du
qangginam_a qaduyur surciginegsen
71
koke mongyul nutuy mini
kuu ni nada-dayan sayiqan da.
sungginem_e ebul-unとay-tu
sokuとasugilalJaysan
surlig ayulas-un oi-bar
aba-yin noqad qudalduysan
soni-yin odu-yi seyiregJitete
とoyur-unegesig kungginegsen
koke mongyul nutuy mini
kuu ni nada-dayan sayiqan da.
31. jogei qariyacai qoyar
masi erten-u uy _e-du qayan yarudi yirtin訂ideger_e
yayunト由引uml同q一an凶1qamuyト-unamta剖ta訂l-y戸imed白ey_e
bolud qariyaとai-yidayudaJu abとirayadJarliy bolJai gen_e.
--ta qoyayula yirtinとudeger_e yayun-u miq_a qamuy-un
amtatai-yi medeged ir_e-e gebe.
Jogei qariyaとaiqoyar nisとuyabuta. tere edur ni yay
namur-unとelmegtungyalay sayiqan edur bayiJai gen_e.
qanyaとaiqayan-u tusiyaysan tusiyal-i tay martayad
oytaryui-du uran sayiqan ayalyu-bar egesiglen eyisi teyisi
qalin nisとunargin bayasunとenggeJuyabuta.
Jogei qarin qayan yarudi-du siduryu-ban guiとedken_eged
ωukenと何回iとuamar yabuqu ugei, kumun uJebel kumun
qadquyad, mal uJebel mal寸qadquJu,amitan bukun-i nigeとu
uledegsen ugei qadquJu uJeJei gen_e.
orui boluyad Jogei qariyaとaiqoyar qayan yarudi-du uとlr-
iyan medegulkuトber0とita.Jam Jayuca-ban qariyaとal,
72
jogei-eとeasayuba.
--yayun-u miq_a ni qamuy amtatai-yi olju medebe uu de
gebe.
--eng, olju medegsen. kumun-u miq_a tuyil-un amtatai. ja,
egun-ece qoJim qayan yarudi bur kumun-u miq_a-yi ideku
bolun_a da gejei. qariyaとaisonusuyad :
--kumun torulkiten-i ene qourlal-aca yayakiju aburaqu bile
geju bodun bodun yabuju bayiyad jogei-ece asayujai gen_e.
--ja, teyimu bolとikele de.とikumun-u miq_a-yi tuyil-un
amtatai gedeg-i yayakiju medegsen yum gebe. jogei :
ーとimayidayuu dayulan bayasun yabuqu-du bi arbin
yabudal kigsen siu. temege-yi qadquju ujeLe. uker-i
qadqll;吋ljUU吋ijet白 e
arslan凡1,kumunト-1q伊adqll;吋ljUU吋ijegsen.inggiju amitan bukun-i
qadquju amtalaju ujegsenとini,qai, qasila qamuトunamtatai
ni kumun-u miq_a yum bayin_a a gebe. qariyaとaisonusuyad
jogei-du:
ーとitere qalayun kele-ben nadadu nige ujegulku uu? tan-u
teyimu qurとaqalayun kele-yi torugsenと何回aとa-banabuyad
nlgeとuolju ujegsen ugei gesen-du jogei ama-ban
angyayilyan, kele四 benbultayilyaysarトduqariyaとalqurとa
qusiyu-bar-iyan jogei-yin kele田 yitasu qajaju abcai. jogei
ebedged tesku ugei田 degenmayuqai dayu yaryaysan bolbaとu
tegun-u yayu yariJu bayiqu-yi olJu medegsen ugei.
jogei, qariyaとaiqoyar qayan yarudi-yin tende 0とita.
j凸geiqayan yarudi-yi ergin toyuriju ung... geju keCinen
ungginegsen bolubaとukele-ben abtaydaysan bolqur yayuとu
kelejuとidaysanugei. qayan yarudi jogei-du yeke ayurlaju :
ーと1yayuとumedegdeku ugei yayu geju unggineged bayin_a
uu?とiIlaysi由 banjayilaJu yabu! qariyaとalとikele. yayun-u
73
miq_a qamuy-un amtatai bayin_a uu da? geju asayuba.
--moyaトyinmiq_a le qamuy-un amtatai bayin_a geju
qanyaとaikelebe. qayan yarudi qariyaとai-yinuge-yi itegeju
moyai bariju ideku bolJai gen_e. odu qayan yarudi-yin torul
uysayan-aca yayとaborgud uledejei. borgud moyai-yi
uJegseger le dour_a ni bariJu idedeg bayin_a. delekei deger_e
moyal-aとaogece amtatai idegen bayiqu ugei geJu boduday
gen_e.
32. jakidal
kundutu abu eJi tan_a,
yayun-u emun_e dalai tengis-tu kuriyelegden bayiy_a
araltu ulus yapon-u neyislel tuukiu qota-aとaabu eji tanar-
un-iyan be工emaqabud eregul cigiray, aJu amidural Jol Jiryal
bayar bayasqulang-tai bayiqu-yi taniとingsedkil-eとe-ben
irugen belgedeju, tus jakidal-i ilegeju bayin_a.
abu e吋jiし, aq止_adeguu-ne訂rト由e“とeト-benayarlan sal.りju肌1,alus gur凶unn 1
qan y8;吋Ja訂rireged n凶lIgent旬eJ到ilya訂ru凶1丘ibo叫lu叫1ta
tana訂rmlnlとoqumyayakiりJubayiy _a bol da geJu urgulJi
boduju sanagaljaju yabuday siu da.
abu eJi ta qoyar mini mon le orluge-yin nara, udesi-yin
sara四 taiuruldun erteleJu oruyilaju, kedun mal unuyan-u-ban
qoyin_a-aca bey _e-ben cilegeju yabuy _a bayilgui. abu eji
mini yeruni edur-un bodul, soni-yin Jegudun-ece yarとuuJege
ugei. abu-yin mori-ban unuyad aduyun-dayan mordaqu
surlig duri-yi, eJi-yin sayulay _a-ban bariyad uniy _e-ben
sayaqu-bar yabuqu kogerukui bayidal田 inige bisi uday_a
Jegudun-degen uJegsen bile. eJi tan-u < kuu mini > geku
74
eneringgui jogelen dayuとikin-dumini qangginayad bayiday
da.
yapon gedeg sayiqan yajar. minu sayuju bayiy _a tuukiu
bol yapon-u qamuy-un tomu qota. kumun amitan olan,
masin terge arbin bayiday. endeki-yin jun geju surekei le
qalayun yum da. boruyan qu町r一a とu mas幻ielbeg bayi泊n.帽聞 a副剛
man-u mongyu叫11.寸.
uriqan dulayan bayiday.
ene jil-eとebi yeke suryayuli-yin qoyaduyar on-du dabsin
oruyad, kiとiyel-untorul olan uとlr-aとatung yayarau bayin_a.
yapon-u ideju uuyuqu, orun sayuとayeke tokiramjitai bolbaとu
un_e qangsi ni jayui ondur le yum da. suruly _a-yin monggu
ぬ tungondur siu. bi ober-un amidural-un jarudal bolun
suruly _a-yin monggu-ben olqu-yin toluge edur ni suryayuli-
du 0とiyad,soni ni bay _a say _a ajil olju kideg. inggiju edur
soni-tei temeceju yabuya tula nayadとuとenggekujab geju
qarin alay _a. qaya nutuy nigetei aq_a deguuとuylaju,
yarilとajusayuqu ni yeke sayiqan sanaydaday san.
abu eji ta qoyar minu toluge bitegei sanay _a boluyarai.
daray _a jil-un jun-uとilugen-dubi nutuy-tayan qariju, tanar国
tai-ban ayuljay _a geju boduju bayin_a. aq_a egeとiba
deguu凸inerbur sayin sayuju bayin_a帽-
abu eji ta qoyar nigente nasu aqasiraju, bey _e baruytai tula
uとirugei bitegei yadaraju juderegerei. bey _e-ben kiとiyeju
bayiqu-yi kusey _e. bi ende suruly _a kiとiyeluruysitai, bey_e
eregul mendu yabuju bayiy _a tula abu eji ta qoyar sanay_a
sedkil alyasaysan-u kereg ugei.
とay-unqaray _a-bar ende kurteLe biとiy_e. qamuy segul-du
dakin nige uday _a ta bugude-yin sayin sayiqan-i jongnen
lfugey _e.
75
ja tegebel, ireku jil-un delger jun-u sayiqanとay-tu
bayartai ayuljajayay _a.
1997 on-u jun-u dumda sar_a-yin sin_e-yin yurban-du
yapon-u tuukiu qotan-a
kuuとinitenegul四 eとekiとiyengguyilebe.
33. eji ba bi
engke yeke bayiyali-yin
ebdegdege ugei korusun-u
kuisunとinegenyajar-i ejemdengken
komukei sorun kolusu tusuluyulJu
kogerukui eji mini namayi torugulku-du
qoy toyusutu qorw_a田 yinu訂ikenJai-du
kumun tungqaylaJu bi unaysan.
eji-yin-iyen qajayu-du
nara ni bolJu bi uryuysan.
。ndegenとayanger-un-iyen
eruken oyusur-tu dalaluydaJu
。nggeni unaysan ter1ig田 fIII-iyen
qormui-duni bodurigseger osuLe.
qatabとin-dayankebtedeg
qaltar noqa訂i司-ゐanmlnu ge,吋:Ju1
kumun-ece qaramlaju uqayaraLa.
qayayan-u-bansibayasu-yiとu
man-u geJu omとirken
qormuyilaJu abuyad
tulyan-dayan nemekuとidaloruLa.
76
。nggeboru ter1ig mini
ebudug-eとedegegsi aysaysan bayita.
ogece ayil-un toyunu四 bartusqu
onuとinsara siy ni tunuraysan bayita.
tanil busu nigen kumun-du
eji mini geju morguged
taとirqayurai aru usun-du
bi 0とijunutuysita.
kuisuとugluyideku
nilq_a-yin dayun-iyar
eke-yin kesig-i kurteju
qari yajar-un nigen ayil-du
eji-tei-ben adaliqan
eji bolJu sayuta.
77