giannakoskonstantinos.comgiannakoskonstantinos.com/Archaeology & Technology... · Ο νόστος...

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ

1

2ο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο Φαρσάλων - 2nd International Farsala Conference

2


3

ΔΗΜΟΣ ΦΑΡΣΑΛΩΝ

2ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΦΑΡΣΑΛΩΝlaquoΟ Ομηρικός Αχιλλέας διαχρονικές αντανακλάσεις

στην τέχνη και τη γραμματείαraquo

Φάρσαλα 7-9 Φεβρουαρίου 2019

2nd International Farsala Conference laquoThe Homeric Achilles diachronic reflections

in the art and the literatureraquo

Farsala 7 - 9 February 2019

Φάρσαλα - Αύγουστος 2019


4

bull Copyright Δήμος Φαρσάλων

bull Υπεύθυνος έκδοσης Άρης Καραχάλιος Δήμαρχος Φαρσάλων

bull Επιμέλεια έκδοσης κειμένων amp εξωφύλλου Βασιλική Κων Νούλα Ειδική Συνεργάτις Δημάρχου Φαρσάλων

bull Μακέτα εξωφύλλου Ηλίας Καρκαλέτσοςbull Σελιδοποίηση ndash Εκτύπωση ndash Βιβλιοδεσία Ηλίας Καρκαλέτσος

ISBN 978-960-86196-7-8

∆ΗΜΟΣ ΦΑΡΣΑΛΩΝMUNICIPALITY of FARSALA

Δήμος

Φαρσάλων

Εφορεία Αρχαιοτήτων

Λάρισας


5

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εισαγωγικό σημείωμα Δημάρχου Φαρσάλων Άρη Καραχάλιου 7Εισαγωγικό σημείωμα Προϊσταμένης Εφορείας Αρχαιοτήτων Λάρισας Σταυρούλας Σδρόλια 9

bull Παππά Αθανασία

Ο Αχιλλέας ως εκφραστής του Ομηρικού ανθρωπισμού 13

bull Τριζόγλου - Ρουκά ΠελαγίαΟ Αχιλλέας Φορμίγγα κιθαρίζει Ένας φιλοσοφικός στοχασμός 25

bull Αποστολάκης ΊκαροςὈλοός Αχιλλέας Όψεις και Αντιθέσεις στην Αρχαία Ελληνική Λογοτεχνία 33

bull Σταμίρης ΑντώνιοςΟ Ομηρικός Αχιλλέας Ένας θλιμμένος ήρωας 42

bull Γουλούλης ΣταύροςΟ ήρωας Αχιλλέας στην ύστερη ρωμαϊκή και μεσαιωνική θεσσαλική παράδοση (ιστορική ndash ιστορικογεωγραφική ανάλυση) 49

bull Ανδρούδης ΠασχάληςΟ Αχιλλέας στο Βυζάντιο η μορφή τα όπλα και οι μάχες του στο ποίημα laquoΑχιλληΐςraquo 74

bull Αναγνώστου ΜυρσίνηΗ παρουσία του Αχιλλέα στο έργο laquoΠαρεκβολαί εις την Ομήρου Ιλιάδαraquo του Ευσταθίου Θεσσαλονίκης (Ραψωδία Αrsquo) 81

bull Ντούλια ΓεωργίαΕξήγησις εις την Ομήρου Ιλιάδα του Ιωάννη Τζέτζη και ο Αχιλλέας 89

bull Ποντίκας ΑπόστολοςΣκιαγραφώντας τον Αχιλλέα τον ήρωα του Τρωϊκού πολέμου 99

bull Δημουλάς Κωνσταντίνος Η αγωνία της Θέτιδος για την μοίρα του υιού Αχιλλέως και η πιθανή βιοϊστορία περί τον θάνατόν του 106

bull Βαμβούρη Xριστίνα - Καραμπέρας ΒίκτωρΗ τραγικότητα του Αχιλλέα όπως αυτή αναδεικνύεται από σχολιαστές της Ιλιάδας και τον Ελληνικό τύπο 145

bull Santagati ElenaThe example of Achilles in Plutarchrsquos Greek bioi 153

bull Γιαννακός ΚωνσταντίνοςΟι Ομηρικοί Αχιλλέας και Τήλεφος ο Χετταίος βασιλιάς Τελέπενου qe-re-qo-ta-o και a-ki-re-u της Γραμμικής ΒrsquoΣε σύγκριση με τη γλωσσολογική χρονολόγηση στίχων της Ιλιάδας 161

bull Καρπέτη ΚωνσταντίναΠανάρχαιες σκιές στο πρόσωπο του Αχιλλέα Ετυμολογικές και μυθολογικές προσεγγίσεις 178


6

bull Παντζούρης KωνσταντίνοςΗ λατρεία του Αχιλλέα Πανθεσσαλική ή Πανελλήνια 185

bull Μουστάκας ΣπύροςΗ Ασπίδα του Αχιλλέα Από τον Όμηρο στον Ευριπίδη192

bull Γιακοβής ΑθανάσιοςΗ Φθία του Σωκράτους ως οδηγός για την ταυτοποίηση της φυσικής Φθίας της Ελλάδος198

bull Νταμπακάκης ΧρήστοςΗ μορφή του Αχιλλέα στο νεότερο θέατρο laquoΤρωίλος και Χρυσηίδαraquo laquoΠενθεσίλειαraquo laquoΙφιγένεια εν Ληξουρίωraquo και laquoΑχιλλεύςraquo 210

bull Μητουλάκης Δημήτρης Αχιλλεύς και αχιλλέα Από τον Ομηρικό ήρωα του ζωγράφου του Σωσία στηφυτική δρογή των πρακτικών θεραπευτών της Τουρκοκρατίας 219

bull Καμάρα ΑφροδίτηΔιαμορφώνοντας τοπικές πολιτιστικές ταυτότητες με τη βοήθεια της Μυθολογίας Η περίπτωση του Αχιλλέα 230

bull Spanos VasileiosThe brand of the Achilles Aspects regarding archaeological tourism 237

bull Φριτζίλας ΣταμάτηςAχιλλεύς ενεδρεύων και Πολυξένη 243

bull Schaumlfer MartinΟ Αχιλλέας στη Σκύρο σε ψηφιδωτό από τη Σπάρτη 257

bull Mollo Fabrizio Achillesrsquo saga on red figure vases from Southern Italy and Sicily 273

bull Venuti MartaAchilles in relief pottery 284

bull Puglisi Mariangela The development of the iconography of Achilles on Greek and Roman Provincial coinages 290

bull Τσέλεκας ΠαναγιώτηςΟ Αχιλλέας σε νομίσματα και μετάλλια Παραστάσεις και συμβολισμοί του ήρωα στους αρχαίους χρόνους 308

bull Miano MarcoThe cult of Achilles in the Lararium Secundum of severus Alexander 319

bull Toscano Raffa AlessioMousikos aner Iconography and meaning of Achilles musician in the Roman world 333

bull La Torre Gioacchino FrancescoConsiderations about the identification of Thetidion 343

bull Campagna LorenzoAlexander Achilles and the Thessalians 353

bull Καραχάλιος Άρης - Νούλα ΒασιλικήΣτα ίχνη του Ομηρικού Αχιλλέα αναζήτηση στον Εύξεινο Πόντο 361


7

bull Cherenyov Yurii - Orysshak Olena - Nedelchev YevhenlaquoLevke Island The Traces of Achilles in Ukraineraquo 382

bull Tereschenko Alexander- Sukachev EvgeniyCatalog of sunken ships Zmeiniy island Ukraine391

bull Καραπάνου Σοφία - Νούλα ΒασιλικήO Αχιλλέας ως εμβληματικός ήρωας της Αρχαίας Φαρσάλου Μαρτυρίες αρχαιολογικών ευρημάτων 397

bull Spanos VasileiosThe day Homer did not praise Achilles 413

bull Καρπέτη ΚωνσταντίναΤα όπλα του Αχιλλέα Μια μελέτη στην οπλική εξάρτυση ενός Μυκηναίου αξιωματούχου 417

bull Νούλα ΒασιλικήΤο άγαλμα του Αχιλλέα στο Hyde Park Η δύναμη ενός διαχρονικούηρωικού συμβόλου στην Ευρώπη των Ναπολεόντειων πολέμων 431

bull Αγάθου Μαρία - ΣπυριδούλαΑχίλλειον Κέρκυρας Η επιβίωση του ονόματος του ήρωα ως απόηχος της ζωής στο ανάκτορο 444

bull Καραχάλιος Άρης - Δερλός ΚωνσταντίνοςΟ νόστος του Αχιλλέα Σύγχρονα γλυπτά έργα στα Φάρσαλα 455

bull Μόρας ΑντώνηςΗ Ομηρική ασπίδα ο Ήφαιστος και το φάντασμα του Αχιλλέα Μια αρχιτεκτονικήμεταφορά με πεδίο εφαρμογής την περιοχή Κατράνα στα Φάρσαλα 464

bull Rapisarda Dino Alberto - Morganti Mariano The figure of Achilles in pop culture 475

bull Τσιακαλάκη ΚωνσταντίναΈρως και θάνατος Η περίπτωση του Αχιλλέ και τηςΠενθεσίλειας μέσα από μια ρωμαϊκή σαρκοφάγο 486

bull Μπαζιώνη Ελισάβετ - Κατσικοπούλου ΑναστασίαΟ Αχιλλέας όπως απεικονίζεται στην αγγειογραφίαΜελανόμορφα και ερυθρόμορφα αγγεία 489


8


9

Πρόλογος Δημάρχου Φαρσάλων για την έκδοσητων Πρακτικών του 2ου Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου

Από το 2011 ο Δήμος Φαρσάλων έχει καταπιαστεί επιτυχώς κατά γενική ομολογία με φιλόδοξα εγχειρήματα που διαπερνούν και ξεπερνούν τους περι-ορισμούς και τις απαγορεύσεις που αναλογούν στο πληθυσμιακό του μέγεθος

Όσον αφορά στον πολιτισμό α) στηρίζει τρία (3) διεθνή αρχαιολογικά προ-γράμματα (Κάστρο Καλλιθέας Σκοτούσσα και Ερέτρια) β) έχει εκπονήσει επτά μελέτες αποκατάστασης των σημαντικότερων αρχαιολογικών και ιστορικών μνημείων του τόπου (ακρόπολη αρχαίας Φαρσάλου παλαιό διδακτήριο Α΄ δημοτικού σχολείου Πύργος Καραμίχου ΙΝ Υπαπαντής στο Θετίδιο Τεκκές Ασπρόγειας ανάπλαση περιοχής laquoΚατράναraquo με το εκεί τμήμα του αρχαίου τείχους ΙΝ Αγίων Αναργύρων Ζωοδόχου Πηγής) γ) στήριξε την α΄ φάση αποκατάστασης της ακρόπολης της αρχαίας Φαρσάλου και εκπόνησε τη με-λέτη της β΄ φάσης δ) δημιουργεί τη στέγη της αρχαίας ιστορίας του τόπου με τη δημιουργία της Αρχαιολογικής Συλλογής Φαρσάλων ε) αποκαθιστά το παλαιότερο σωζόμενο κτήριο της πόλης τον Πύργο Καραμίχου στο οποίο θα στεγάσει το μουσείο της νεώτερης ιστορίας της πόλης στ) δημιούργησε την Πινακοθήκη του Δήμου Φαρσάλων με έργα σημαντικών νεοελλήνων καλλι-τεχνών ζ) διοργάνωσε τρία (3) επιστημονικά συνέδρια και πολλές επιστημονι-κές ημερίδες και διαλέξεις η) προχώρησε σε πέντε (5) εκδόσεις επιστημονικών συγγραμμάτων και θ) εκπονεί Εκπαιδευτικά Προγράμματα με θέμα την Τοπική Ιστορία και τη Φυσική Ιστορία

Ο κατάλογος είναι ασφαλώς και μεγάλος και πολυδιάστατος και η αξία του ενδεικτικά αντικατοπτρίζεται αφενός στα τρία βραβεία που κατέκτησε ο Δήμος Φαρσάλων για το έργο του στο πεδίο του Πολιτισμού κατά τα τρία συνεχή τελευταία χρόνια (2016 2017 2018) από τα Best City Awards αλλά κυρίως στην ανάταση του αισθήματος των συμπολιτών μας για την ταυτότητα της πό-λης μας στη συναισθηματική αξία της επωνυμίας της πόλης μας όπως αυτή διαμορφώθηκε ως επιστέγασμα της πολιτιστικής πολιτικής που θεμελιώθηκε και υπηρετήθηκε κατά τα τελευταία χρόνια Το όνομα του Δήμου Φαρσάλων αναφέρεται αξιοπρεπώς σε διεθνή fora το μέλλον του στο πεδίο του Πολιτι-σμού ανοίγεται ευοίωνο και αισθάνομαι ευτυχής και περήφανος για τα όσα με τους συνεργάτες μου έχουμε επιτύχει

Έχω την ακλόνητη πεποίθηση ότι ο πολιτισμός έχει ένα τεράστιο δυναμικό για την πολυεπίπεδη προαγωγή ενός τόπου Η πολιτιστική διάκριση μπορεί να προκαλεί συναισθήματα και να δημιουργεί αναμνήσεις που σε συνδυασμό με την προσωπική εμπειρία και τις προσδοκίες μπορεί να είναι μια ισχυρή κινη-τήρια δύναμη για όλους τους δρώντες ανθρώπους του τόπου και κινητήριος μοχλός ανάπτυξης της τοπικής οικονομίας


10

Το 2ο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο με θέμα laquoΟ Ομηρικός Αχιλλέας διαχρονικές αντανακλάσεις στην τέχνη και τη γραμματείαraquo με το οποίο η γε-νέθλια πόλη αναφέρεται και τιμά το διαχρονικά κορυφαίο ηρωικό σύμβολο όλων των εποχών και όλων των λαών τον ομηρικό Αχιλλέα είχε ως σκοπό τη δημιουργία ενός όσο το δυνατόν πληρέστερου corpus μέσα από δέκα (10) θεματικούς άξονες που αφενός να αποτυπώνει το στίγμα του Αχιλλέα σε κάθε μορφή της αρχαίας μεσαιωνικής και νεώτερης γραμματείας αλλά και σε κάθε μορφή τέχνης (αγγειογραφία ζωγραφική πλαστική μικροτεχνία) από την αρ-χαιότητα έως τη σύγχρονη εποχή αφετέρου δε να καταγράφει και τα πρόσφα-τα αρχαιολογικά δεδομένα της γενέθλιας γης του

Για τον Δήμο Φαρσάλων η διοργάνωση ενός ακόμη Διεθνούς Επιστημο-νικού Συνεδρίου υπήρξε ένα ωραίο υψηλών προδιαγραφών και απαιτήσεων εγχείρημα κομμάτι ενός ευρύτερου πολιτιστικού σχεδιασμού και στέφθηκε από εξαιρετική επιτυχία Επί οχτώ χρόνια με συνέπεια φτιάχνουμε εκείνες τις μεγάλες αφηγήσεις που συνδέουν το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον του τόπου μας

Εύχομαι και αυτή η έκδοση να αποτελέσει το όχημα που θα ταξιδέψει ακόμη μία φορά με ούριο άνεμο το όνομα του τόπου σε όλο τον κόσμο

Φάρσαλα 9 Ιουλίου 2019Άρης Καραχάλιος

Δήμαρχος Φαρσάλων


11

Πρόλογος Προϊσταμένης Εφορείας Αρχαιοτήτων Λάρισας Δρ Σταυρούλας Σδρόλια

Τα Φάρσαλα και η ευρύτερη περιοχή τους είναι ένας τόπος ιδιαίτερα ση-μαίνων ιστορικά και αρχαιολογικά όπου τα ίχνη της ανθρωπογενούς δρά-σης φθάνουν πίσω στη Νεολιθική Περίοδο και συνεχίζουν αδιάκοπα έως τις ημέρες μας Ως φυσικό επακόλουθο η αρχαιολογική έρευνα έστρεψε εδώ το ενδιαφέρον της ήδη από τις αρχές του 20ου αι και εκπονήθηκαν σημαντικές ανασκαφές που συνέβαλαν ουσιαστικά στη γνώση μας για την αρχαία ιστορία της Ελλάδας Τις τελευταίες δεκαετίες δε η Αρχαιολογική Υπηρεσία έχει εκ-πονήσει σωρεία σωστικών ανασκαφών δεδομένου ότι η σύγχρονη πόλη των Φαρσάλων έχει οικοδομηθεί επάνω από την αρχαία Φάρσαλο και οποιαδήποτε οικοδομική δραστηριότητα επιβάλλει την έρευνα και διάσωση των αρχαιολο-γικών καταλοίπων

Επιπλέον η Αρχαιολογική Υπηρεσία επιθυμεί να επικοινωνήσει τα απο-τελέσματα των επιστημονικών ερευνών και μελετών στο ευρύτερο κοινό και να τα καταστήσει κτήμα όλων Στον δρόμο αυτό συνεργάστηκε αγαστά και με επιτυχία με τον Δήμο Φαρσάλων στη διοργάνωση του 1ου Διεθνούς Επιστη-μονικού Συνεδρίου Φαρσάλων το 2013 και του 2ου Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου Φαρσάλων το 2019

Το πολύ επιτυχημένο οργανωτικά και επιστημονικά 2ο Διεθνές Επι-στημονικό Συνέδριο Φαρσάλων την έκδοση των Πρακτικών του οποίου χαι-ρετίζουμε ήταν αφιερωμένο στον εμβληματικό αρχαίο ήρωα του τόπου τον ομηρικό Αχιλλέα και είχε έναν διεπιστημονικό χαρακτήρα Έγκριτοι επιστήμο-νες από την Ελλάδα και το εξωτερικό προσήλθαν για να συνεισφέρουν στον εμπλουτισμό της έρευνας και της μελέτης του θέματος και παρήχθησαν ση-μαντικότατα αποτελέσματα Η έκδοση των Πρακτικών του Συνεδρίου δίχως αμφιβολία συμβάλλει στην πρόοδο της αρχαιογνωσίας της περιοχής και διευ-ρύνει τα θεμέλια στήριξης και προόδου της επιστημονικής έρευνας στο άμεσο ή πιο μακρινό μέλλον

Η Αρχαιολογική Υπηρεσία ευχαριστεί τον Δήμο Φαρσάλων για το έμπρα-κτο ενδιαφέρον που επιδεικνύει για την προάσπιση της πολιτιστικής κληρο-νομιάς και την αρμονική και παραγωγική συνεργασία τους και ευελπιστεί στη συνέχειά της

Καλοτάξιδη η έκδοση του τόμου των Πρακτικών του 2ου Διεθνούς Επι-στημονικού Συνεδρίου Φαρσάλων

Λάρισα 22 Ιουλίου 2019

Δρ Σταυρούλα ΣδρόλιαΠροϊσταμένη Εφορείας Αρχαιοτήτων Λάρισας


12

ΓΙΑΝΝΑΚΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

161

Οι Ομηρικοί Αχιλλέας και ΤήλεφοςΟ Χετταίος βασιλιάς Τελέπενου qe-re-qo-ta-o και a-ki-re-u

της Γραμμικής Β Σε σύγκριση με τη γλωσσολογική χρονολόγηση στίχων της Ιλιάδας

Γιαννακός Κωνσταντίνος1

Εισαγωγή Η αρχαία Ελληνική Γραμματεία (Graves 19782148137160 Κακριδής 1986τομ4-5 Latacz

2004200-201 Giannakos 201667-69) διηγείται αρκετές στρατιωτικές εκστρατείες των Ελλήνων εναντίον της Τροίας κατά τη διάρκεια μιας απροσδιόριστης περιόδου πριν από τον -περιγραφό-μενo στην Ιλιάδα- Τρωικό Πόλεμο ο Ηρακλής -είτε μόνος με έξη (ή δεκαοχτώ πλοία) από την Τίρυνθα είτε μαζί με την ομάδα την αποτελούμενη από εξήντα laquoΜινύεςraquo Αργοναύτες2 που είχε προηγηθεί() χρονικά με ένα μόνο πλοίο (Αργώ)- laquoερήμωσαν τις πλατιές οδούς της Τροίαςraquo σκό-τωσαν τον βασιλιά της Τροίας Λαομέδοντα και όλους τους γυιούς του εκτός από έναν Ενθρόνισαν τον Ποδάρκη τον τελευταίο γυιό του Λαομέδοντα και αδελφό της ερωμένης του Ηρακλή Ησιό-νης δίνοντάς του νέο όνομα Πρίαμος και μετά ο Ηρακλής έπλευσε και κατέκτησε τη νήσο Κω

Εικόνα 1 3 Μικρά Ασία της 2ης χιλιετίας πΧ σύμφωνα με τα Χεττιτικά αρχεία Χώρα-του-ΧάττιΒασίλειο των Χετταίων ΜυσίαΜάσα Τευθρανία

1 Δρ Πολιτικός Μηχανικός Εταίρος ASCE Μέλος Εταιρεία Διερεύνησης της Αρχαιοελληνικής και Βυζαντινής ΤεχνολογίαςΕΔΑΒυΤ Εταιρεία Ευρωπαίων ΑρχαιολόγωνΕΑΑ ΑΙΓΕΥΣ Εταιρεία για το Προϊστορικό Αιγαίο

2 Κακριδής 1986τομ490-91

3 Από τον συγγραφέα βάσει του Bryce 2005 όπως όλες οι Εικόνες του παρόντος εκτός αν αναγράφεται διαφορετικά


162

Η τελευταία ιστορία αντηχεί πιθανά την Μυκηναϊκή αποίκηση της Κω Μετέπειτα η Ησιόνη παντρεύτηκε τον Τελαμώνα βασιλιά της νήσου Σαλαμίνας Μία laquoγενεάraquo αργότερα laquoο ΠάριςΑλέ-ξανδρος απήγαγε την Ελένηraquo και στη συνέχεια μετά από μία περίοδο ανεπιτυχών διαπραγματεύ-σεων μεταξύ Αχαιών-και-Τρώων ακολούθησε μία αναποτελεσματική εκστρατεία (όλων) των Ελ-λήνων ηγεμόνων -υπό την ηγεσία του Αγαμέμνονα- εναντίον της Μικράς Ασίας κατά τη διάρ-κεια της οποίας ο Αχιλλεύς τραυμάτισε τον Τήλεφο τον βασιλιά της Μυσίας (Μάσα στα Χεττιτικά κείμενα Εικόνα 1) Αργότερα μετά από μία περίοδο που διήρκεσε από μερικούς μήνες έως δέκα έτη ακολούθησε ο δεκαετής Τρωικός Πόλεμος που περιγράφεται στην Ιλιάδα

Εμηνεύοντας την Αρχαία Ελληνική Γραμματεία για την Τροία Στην Εικόνα 2 παρουσιάζονται τα κύρια αρχαιολογικά στρώματα Ι ΙΙ VI VII VIII-IX από

τα εννέα συνολικά στρώματα της Τροίας στο λόφο του Χισαρλίκ στην είσοδο του Ελλησπό-ντου το στρώμα της Τροίας VI6ης αντιστοιχεί στην Ομηρική Τροία Εάν η Γραμματεία διαφυ-λάσσει κάποια μνήμη η οποία μεταφέρει έναν πυρήνα ιστορικών γεγονότων (πρβλ Giannakos 2018-forthcoming) τότε αντηχεί διαδοχικές στρατιωτικές εκστρατείες εναντίον της Τροίας στην αρχή μιας απροσδιόριστης χρονικής περιόδου με σχετικά μικρές δυνάμεις (laquoεπίθεση και απόσυρ-σηraquo)

οι lsquoπρωιμότατες επιδρομέςrsquo έγιναν από laquoΜινύες-Αργοναύτεςraquoπρώιμους-Έλληνες υπό την ηγεσία της Ιωλκού και τη συμ-μετοχή ηρώων-πολεμαρχών από άλλες περιοχές της Ελλά-δας και οι lsquoεπόμενες επιδρο-μέςrsquo [έγιναν] από έξηδεκαοχτώ πλοία της Τίρυνθας υπό έναν επί κεφαλής διοικητή που είχε γεννηθεί στη Θήβα

Αυτές οι επιδρομές είχαν ως αποτέλεσμα την αντικατά-σταση του βασιλιά της Τροί-ας όχι από τον νόμιμο διάδοχό του αλλά από τον τελευταίο γυιό του με παράκαμψη της βασιλι-κής γραμμής διαδοχής έναν δυ-ναστικό γάμο μεταξύ της δυνα-στείας της Τροίας και της Σαλα-μίνας στην Αττική και τον αποι-κισμό της Κω

Εικόνα 2 4Τα κύρια αρχαιολογικά στρώματα από τα εννέα της Τροίας

Έπειτα από ένα -επίσης- απροσδιόριστο χρονικό διάστημα μετά τις πρώτες αυτές επιδρομές ακολούθησε μια laquoεικοσαετής περίοδοςraquo Μυκηναϊκών επιδρομών με την προσωπική στρατιωτική ανάμιξη στην Μικρά Ασία του Αχαιού Μεγάλου Βασιλά ((ϝ)Ἂναξ) των Μυκηνών ακολουθούμε-νου -στην laquoΟμηρικήraquo εκστρατεία της τελευταίας laquoδεκαετίαςraquo της παραπάνω laquoεικοσαετούς περιό-δουraquo- από πολυάριθμους ελάσσονες ηγεμόνες 44 ηγεμόνες από 26 ldquoκράτηrdquo και 32 ldquoφυλέςrdquo από

4 Βάσει εικόνας της Bibi Saint-Pol αναρτημένης από τον Jan van-der-Crabben ως public domain μπορεί να χρη-σιμοποιηθεί αντιγραφεί ή τροποποιηθεί χωρίς περιορισμό (httpwwwancienteuimage168)


163

την ηπειρωτική ενδοχώρα της Ελλάδας συν έναν ηγεμόνα από την Κρήτη και 5 ηγεμόνες από την υπόλοιπη νησιωτική Ελλάδα σε laquo1186 πλοίαraquo (HomIl2484-762) πρακτικά όλες οι δυνάμεις της Ελλάδας υπό την ηγεσία των πολυάριθμων τοπικών ηγεμόνων περιγράφονται να συμμετέ-χουν με αρχιστράτηγο τον Μεγάλο Βασιλιά [των Μυκηνών] ενώ κατά την Ανακτορική περίοδο η εξουσία είχε συγκεντρωθεί σε μόνον επτά-έως-δέκα ανακτορικά κέντρα και μετά το 1200πΧ υφίσταντο ανακτορικά κέντρα μόνον στις Μυκήνες και πιθανά στην Τίρυνθα Η τελευταία αυτή αποφασιστική-αναμέτρηση είχε ως αποτέλεσμα -αυτήν τη φορά- την ολοκληρωτική αλλαγή της βασιλεύουσας δυναστείας στην Τροία από εχθρική σε φιλο-Ελληνική οι ldquoΑινειάδεςrdquo αντικατέστη-σαν τους ldquoΠριαμίδεςrdquo (Giannakos 2016 σύμφωνα με την Αιολική παράδοση) Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου και μετέπειτα οι δυνάμεις των Αχαιών ηγεμόνων έκαναν επιδρομές και ενα-ντίον περιοχών της Μικράς Ασίας της Κύπρου του ΛεβάντεΕγγύς Ανατολής και της Αιγύπτου (Giannakos 2016 2018-forthcoming) Η Ιλιάδα διηγείται μόνον πενήντα-μία ημέρες του δέκα-του έτους αυτής της laquoδεκαετούς εκστρατείαςraquo και παραλείπει ακόμη και την Άλωση της Τροίας η οποία περιγράφεται συνοπτικά στην Οδύσσεια

Θα μπορούσαμε -έμμεσα- να συμπεράνουμε επαγωγικά το πόσο σημαντικός εθεωρείτο κά-θε Μυκηναίος ήρωας από τον αριθμό που αναφέρεται το όνομά του στην Ιλιάδα ο Αχιλλεύς 367 φορές ο Αγαμέμνων 164 ο Μενέλαος 134 ο Οδυσσεύς 123 ο Διομήδης 82 ο Νέστωρ 79 ο Ιδο-μενεύς 73 και οι δύο Αίαντες 192 φορές αθροιστικά ο Έκτωρ της Τροίας αναφέρεται 450 φορές ο βασιλιάς Πρίαμος 142 ο (ϝ) Ἂναξ Αινείας 82 ο Πάρις 55 η Ελένη 39 και οι άλλοι Τρώες ήρω-ες (Πάνδαρος Αντήνωρ Έλενος Δηίφοβος Αντίμαχος) κατά μέσον όρο 11 φορές έκαστος (TLG-search-machine Giannakos 2012166 120) Ο Αχιλλεύς είναι ο πλέον διαπρεπής Αχαιός ήρω-ας στην Ιλιάδα

Αχιλλέας και ΤήλεφοςΣτην παραπάνω laquoεικοσαετή περίοδοraquo που ακολούθησε την laquoαπαγωγή της Ελένηςraquo έγιναν

δύο εκστρατείες των Αχαιών υπό την ηγεσία του Αγαμέμνονα και με τη συμμετοχή του Αχιλλέ-ος Στην πρώτη laquoαπό λάθοςraquo οι Αχαιοί αποβιβάσθηκαν στην Τευθρανία και στη Μυσία (όχι στην Τρωάδα) κατέκτησαν αυτές τις χώρες και πολέμησαν εναντίον του βασιλιά Τήλεφου5 Ο Τήλεφος τραυματίσθηκε από τον Αχιλλέα δεν μπορούσε να θεραπευθεί και υποχρεώθηκε αργότερα να τα-ξιδέψει στην Ελλάδα για να θεραπευθεί από τη σκουριά της αιχμής του δόρατος του Αχιλλέος

Μητέρα του Τήλεφου ήταν η ΑύγηΑυγή ιέρεια της Αθηνάς θυγατέρα του Άλεου βασιλιά της Τεγέας στην Αρκαδία της Πελοποννήσου Πατέρας του ήταν ο Ηρακλής ο οποίος γοήτευσεβίασε() την Αύγη Όταν ο Άλεος το ανεκάλυψε προσπάθησε να εξολοθρεύσει τη μητέρα και το παιδί αλλά τελικά και οι δύο κατέληξαν στη Μικρά Ασία στην αυλή του Τεύθραντα βασιλιά της Μυσίας όπου ο Τήλεφος υιοθετήθηκε ως ο διάδοχος του άκληρου βασιλιά Υπήρχαν τρείς εκδο-χές περί του πως ο Τήλεφος ο γυιός μιας πριγκίπισσας από την Αρκαδία κατέληξε να γίνει ο δι-άδοχος ενός βασιλιά της Μυσίας Στην παλιότερη σωζόμενη αφήγηση η Αύγη πηγαίνει στη Μυ-σία ανατρέφεται ως θυγατέρα του Τεύθραντα και ο Τήλεφος γεννιέται εκεί Σε μερικές αφηγήσεις ο Τήλεφος φθάνει στην Μυσία όταν ήταν παιδί με τη μητέρα του όπου ο Τεύθραντας παντρεύε-ται την Αύγη και υιοθετεί τον Τήλεφο Σε άλλες ενώ η Αύγη (με διάφορους τρόπους) φθάνει στην Αυλή της Μυσίας ο Τήλεφος αφήνεται πίσω στην Αρκαδία εγκαταλειφθείς στο όρος Παρθένιον είτε από τον Άλεο είτε από την Αύγη όταν η τελευταία οδηγούνταν στη θάλασσα από τον Ναύ-πλιο όπου υποτίθεται θα την έπνιγε Όμως αντί γιrsquo αυτό η Αύγη οδηγείται στη Μυσία όπου έγινε η σύζυγος του βασιλιά Εν τω μεταξύ ένα ελάφι θηλάζει τον Τήλεφο που ανευρίσκεται από τον



164

βασιλιά Κόρυθο ή τους βοσκούς του και ανατρέφεται από τον Κόρυθο Αναζητώντας τη μητέρα του ο Τήλεφος συμβουλεύεται το Μαντείο των Δελφών το οποίο τον κατευθύνει στη Μυσία όπου επανασυναντάται με την Αύγη και υιοθετείται από τον Τεύθραντα (Κακριδής 1986τομ526-27 Graves 1978sect141160w-z166i168d Wikipedia Scott-SmithTrzaskoma 200778-79131-132 Apollodorus-LibraryHyginus-Fabulae)

Ο Νεοπλατωνικός φιλόσοφος Πρόκλος6 διηγείται

ἔπειτα ἀναχθέντες Τευθρανίᾳ προσίσχουσι καὶ ταύ-

την ὡς Ἴλιον ἐπόρθουν Τήλεφος δὲ ἐκβοηθεῖ Θέρσανδρόν

τε τὸν Πολυνείκους κτείνει καὶ αὐτὸς ὑπὸ Ἀχιλλέως τι- τρώσκεται

ἀποπλέουσι δὲ αὐτοῖς ἐκ τῆς Μυσίας χειμὼν ἐπι-πίπτει καὶ διασκεδάννυνται Ἀχιλλεὺς δὲ Σκύρῳ προσσχὼν γαμεῖ τὴν Λυκομήδους θυγατέρα Δηϊδάμειαν

ἔπειτα Τήλεφον κατὰ μαντείαν παραγενόμενον εἰς

Ἄργος ἰᾶται Ἀχιλλεὺς ὡς ἡγεμόνα γενησόμενον τοῦ ἐπrsquo Ἴλιον πλοῦ

Έπειτα έπλευσαν στην Τευθρανία και την κατέκτησαν και αυτήν όπως το Ίλιον Ο Τήλεφος δε επιτίθεται στον Θέρσανδρο το γυιό του Πολυνείκους και τον σκοτώνει και αυτός (ο Τήλεφος) τραυματίζεται από τον Αχιλλέα

Αποπλέουν από τη Μυσία επέρχε-ται χειμώνας και διασκορπίζονται Ο Αχιλλεύς έφθασε στο νησί της Σκύρου και νυμφεύεται την Δηιδάμεια την κόρη του Λυκομήδη Στη συνέχεια ο Τήλεφος μετά από ένα χρησμό έφθασε στο Άργος και ο Αχιλλεύς τον θεράπευ-σε για να τον χρησιμοποιήσει ως οδηγό κατά τον πλούν προς το Ίλιον

Ο λυρικός ποιητής Πίνδαρος7 γράφει

υἱὸν δrsquo Ἄκτορος ἐξόχως τίμασεν ἐποίκων

Αἰγίνας τε Μενοίτιον τοῦ παῖς ἅμrsquo Ἀτρείδαις

Τεύθραντος πεδίον μολὼν ἔστα σὺν Ἀχιλλεῖ

μόνος ὅτrsquo ἀλκάεντας Δαναοὺς τρέψαις ἁλίαισιν

πρύμναις Τήλεφος ἔμβαλενmiddot

ὥστrsquo ἔμφρονι δεῖξαι

μαθεῖν Πατρόκλου βιατὰν νόονmiddot

-ἐξ οὗ Θέτιος daggerγόνος οὐλίῳ νιν ἐν Ἄρει

παραγορεῖτο μή ποτε

σφετέρας ἄτερθε ταξιοῦσθαι

δαμασιμβρότου- αἰχμᾶς

Μεταξύ των εποίκων αυτός ετίμησε εξόχως τον γυιό του Άκτορος και της Αίγινας τον Μενοίτιο του οποίου ο γυιός αφού ήλθε στην πεδιάδα του Τεύθραντος με τους Ατρείδες εστάθη μόνος μαζί με τον Αχιλλέα

Ο Τήλεφος όταν έτρεψε σε φυγή τους ισχυρούς Δαναούς αφού επετέθη στα πλοία τους παρά τη θάλασσα απέδειξε με (τέτοιον) τρόπο ώστε κάθε έμφρων άνθρωπος να μάθει το δυνατό μυαλό του Πατρόκλου Από αυτό το γεγονός (και μετά) ο γυιός της Θέτιδος παρότρυνε πολύ τον Άρη ώστε να μην βάλει ποτέ τον εαυτό του σε περίπτωση θανατερού πολέμου εμπρός από την ανθρωποκτόνο αιχμή του δόρατος του Πατρόκλου

Ο Στράβων8 αναφέρει

6 TLG-ProclusChrestomathia125-134 απόδοση στη νέα ελληνική από τον συγγραφέα Κακριδής 1986τομ525-27 laquoΤήλεφοςraquo Ευριπίδου laquoΤήλεφοςraquo Αισχύλου laquoΑχαιών Σύλλογοςraquo Σοφοκλέους

7 TLG-PindarusOlympic_Ode_IX69-79 απόδοση στη νέα ελληνική από τον συγγραφέα GarstangGurney 195997υποσημ1

8 TLG-StraboGeographica1116-10 Απόδοση στη νέα ελληνική από το συγγραφέα


165

ὅσῳπερ καὶ τὰ ἆθλα μείζω τὰ τῆς ἐμπειρίας καὶ

τὰ σφάλματα τὰ ἐκ τῆς ἀπειρίας ὁ μέντοι Ἀγαμέμνο-

νος στόλος τὴν Μυσίαν ὡς τὴν Τρῳάδα πορθῶν ἐπαλινδρόμησεν αἰσχρῶς

Όσον οι επιτυχίες λόγω εμπειρίας είναι μεγαλύτερες τόσο και τα σφάλματα λόγω απειρίας Έτσι ο στόλος του Αγαμέμνονα αφού επόρθησε τη Μυσία (και την περιοχή) έως την Τρωάδα υποχώρησε ντροπιαστικά

Ο Κακριδής9 αναφέρει ότι

Ο Τήλεφος αρνήθηκε να συμμετάσχει στις πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον της Τροίας και να laquoχρησιμοποιηθεί ως οδηγός κατά τον πλούν προς το Ίλιονraquo επειδή η σύζυγός του Λαοδίκη ήταν θυγατέρα του Πριάμου -πριγκίπισσα της Τροίας- (κάτι που οδηγεί στο επαγωγικό συμπέρασμα ενός δυναστικού γάμου μεταξύ Μυσίας-Τροίας) και

η δεύτερη lsquoεκστρατεία εναντίον της Τροίας που περιγράφει η Ιλιάδαrsquo έλαβε χώρα δέκα έτη μετά την εκστρατεία εναντίον της Μυσίας-Τευθρανίας και του επεισοδίου μεταξύ Αχιλλέος-Τή-λεφου

ΤελέπενουΤελίπινου μεγάλος βασιλιάς της χώρας του ΧάττιΟ Huxley (196540) -ομότιμος καθηγητής Ελληνικών στο Κολλέγιο Τρίνιτι Δουβλίνο- θεω-

ρεί laquoΜερικοί Χετταίοι πράγματι επενέβησαν στον Τρωικό Πόλεμο και οι Έλληνες Επικοί ποιητές δεν ξέχασαν εντελώς το όνομά τους Στην Οδύσσεια ο Νεοπτόλεμος λέγεται ότι σκότωσε τον Ευ-ρύπυλο τον γυιό του Τήλεφου ο οποίος πέθανε μαζί με τους συντρόφους του που αποκαλούνται Κήτειοι ή Χήτειοι αργά στον Πόλεμο Ο Τήλεφος είναι Χεττιτικό όνομα [ΤελέπινουςTelepinuš] και οι Χήτειοι όπως πρέπει να διαβαστούν εδώ είναι ακριβές ισοδύναμο στην Ελληνική γλώσσα των κατοίκων της Χώρας-του-Χάττι[ltΧάτειοι] του βασιλείου των Χετταίων (Εικόνα 1) Είναι επί-σης πιθανόν ότι ο Ευρύπυλος είναι μια λέξη στην Ελληνική αποδίδουσα το Χεττιτικό όνομα Ουρ-παλάςUrpallaš Οι Αμαζόνες του Ομήρου που πολλές φορές έχουν ταυτοποιηθεί με τους Χετταί-ους είναι απίθανο να ήταν οι άνδρες από το ΧάττιΧετταίοι για τους οποίους η Ελληνική Επική ποίηση διέθετε το όνομα Χήτειοιraquo Ο Όμηρος (Od11λ505-506519-52210) διηγείται

ἦ τοι μὲν Πηλῆος ἀμύμονος οὔ τι πέπυσμαι αὐτάρ τοι παιδός γε Νεοπτολέμοιο φίλοιο

hellipἀλλrsquo οἷον τὸν Τηλεφίδην κατενήρατο χαλ-κῷ

ἥρωrsquo Εὐρύπυλονmiddot πολλοὶ δrsquo ἀμφrsquo αὐτὸν ἑταῖροι

Κήτειοι κτείνοντο γυναίων εἵνεκα δώρων

κεῖνον δὴ κάλλιστον ἴδον μετὰ Μέμνονα δῖον

laquoΛυπάμαι που δεν ξέρω να σου πώ κάτι για τον πατέρα σου τον ανεπίληπτο Πηλέα αλλά για το παιδί τον ακριβό σου Νεοπτόλεμο

hellipόταν το γυιό του Τήλεφου κάτω τον σώριασε με το χαλκό κοντάρι του τον ήρωα Ευρύπυλο Και γύρω του να πέφτουν πλήθος οι σύντροφοι οι Κήτειοι νεκροί για δώρα μιας γυναίκας Αλήθεια δεν είδα άλ-λον ομορφότερο από κείνον εξόν τον θείο Μέμνοναraquo

Ο Τήλεφος -στο εδάφιο αυτό της Οδύσσειας- είναι ο βασιλιάς που περιγράφεται στο επεισόδιο μεταξύ Αχιλλέος-Τήλεφου Ο Huxley συμπεραίνει επαγωγικά ότι Τήλεφος=Τελίπινου ο Μεγάλος Βασιλιάς της Χώρας-του-ΧάττιΧεττιτικού-Βασιλείου που βασίλευσε το 1525-1500πΧ (Bryce 2005) 1500-1480πΧ (Latacz 2004) ή 1480-1460πΧ (Miller 2013)11 Ο Τελίπινου ανήκει στην περίοδο του Παλαιού Χεττιτικού Βασιλείου και η φωνητική απόδοση του ονόματός του στη Γραμ-

9 Κακριδής (1986τομ526-27) εκδοχή βασιζόμενη στον Ευριπίδη

10 Μαρωνίτης 2002224-225

11 Giannakos 2013 περισσότερες παραπομπές


166

ματεία δεν είναι τυποποιημένη είναι Τελίπινου Τελέπινου ή Τελέπενου Η τελευταία απόδο-ση οφείλεται στους KimballSlocum (2018569) Κέντρο Γλωσσολογικής Έρευνας Πανεπιστή-μιο Τέξας στο Ώστιν οι οποίοι αποδίδουν φωνητικά το Χεττιτικό κείμενο laquoΠροκήρυξη του Τελέπε-νουςraquo laquoMTe-le-pe-nu-us-sa-az=κύριο όνομα ονομαστική ενικού του ζώντος ltΤελέπενου-gtΤελέ-πενους+εγκλιτικός σύνδεσμος lt-α-gt και+εγκλιτικό αυτοπαθές μόριο lt-zagt=και Τελέπενουςraquo

Όμως υπάρχουν μαρτυρίες για τα ονόματα Τήλεφος και Ἀχιλλεύς στις πινακίδες Γραμμικής B

qe-re-qo-ta-o ΚΑΙ a-ki-re-u Σε πινακίδες Γραμμικής BΤα κείμενα της Γραμμικής B αναπαράγουν -σε γραπτή μορφή- μια πανάρχαια Μυκηναϊ-

κή-Ελληνική γλώσσα που ομιλείτο πριν το 1400πΧ αφού τα πρωιμότερα κείμενα [που έχουν ανευρεθεί μέχρι σήμερα] προέρχονται από την Ίκλαινα της Μεσσηνίας και χρονολογούνται στο δεύτερο μισό του 15ου αιώνα πΧ Τα κείμενα της συλλαβικής και όχι αλφαβητικής Γραμμικής B (Εικόνα 3 τα συλλαβογράμματα της Γραμμικής Β) είχαν χαραχθεί σε πινακίδες από υγρό πη-λό οι οποίες αποξηραίνονταν και φυλάσσονταν κατά τη διάρκεια μιας ετήσιας-ή-διετούς περιό-δου ως αρχεία ενώ στη συνέχεια το υλικό τους ανακυκλώνονταν για να επαναχρησιμοποιηθεί

Εικόνα 3 Συλλαβογράμματα Γραμμικής Β με τις φωνητικές τους αξίες

στις τομές στηλών και γραμμών t+a=taτα d+e=deδε

Εάν κατά κατά τη διάρκεια της χρήσης τους το Ανάκτορο καίγονταν στην περίπτωση κα-τάκτησης ή καταστροφής αυτές οι υγρές-και-αποξηρανθείσες πινακίδες ψήνονταν και μετατρέ-πονταν σε κεραμικά-πλακίδια (Εικόνα 4) Σε τέτοιες περιπτώσεις οι αρχαιολόγοι ευρίσκουν αυ-τά τα επιγεγραμμένα κεραμικά-πλακίδια και μπορούν να τα χρονολογήσουν από τη χρονολόγη-ση των -μερικών ή ολικών- καταστροφών των Μυκηναϊκών Ανακτόρων οι πινακίδες της Κνωσ-σού χρονολογούνται -οι πιο πρώιμες πινακίδες που ήλθαν στο φως στην Αίθουσα των Πινακί-δων ΑρμάτωνRoom of Chariot TabletsRCT (Εικόνες 4-δεξιά 5)- πριν από ή κατά την ΥΜIIIA1 (14301390-139013701360πΧ) έως -οι υστερότερες πινακίδες- το 1300πΧ οι πινακίδες των


167

Εικόνα 4 Πινακίδες της Κνωσσού (αριστερά) Γραμμικής Α (δεξιά) Γραμμικής Β [με την ευγενική άδεια της Δρος Άννας Μιχαηλίδου πηγή Michailidou 2005]

Θηβών και των Μυκηνών το 1300(+)-1200(-)πΧ και οι πινακίδες της Πύλου το 1200πΧ ενώ μερικά θραύσματα πινακίδων στην Πύλου χρονολογούνται το 1300(+)πΧ (Driessen 200876 ύστερη-ΥΕIIIA2 οι απόλυτες χρονολογίες στο παρόν άρθρο βασίζονται στο Shelmerdine (20084-5))

Στην πινακίδα PY-En659 της Πύλου όπου ο Blegen βρήκε ένα αρχείο με πολυά-ριθμες πινακίδες Γραμ-μικής Β γραφής δια-βάστηκε =qe-re-qo-ta-oQwēleqwho(n)tāoΚβελεκβχό(ν)τᾱοTelepontao(ou)Τελε-πόνταοου σύμφωνα με τους VentrisChadwick (1956 244-245) εί-ναι laquoίσως το ισοδύναμο ενός κλασικού Τηλε-φόντης πρβλ Τήλεφοςraquo (Εικόνα 6 ανάκτορο της Πύλου ο χώρος του αρ-χείου των πινακίδων)

Εικόνα 5 12 Ανάκτορο της Κνωσσού (κάτοψη) με τις θέσεις ανεύρεσης πινακίδων

laquoείναι αξιοσημείωτο ότι άλλες εμφανίσεις αυτού του ανθρωπονυμίουraquo ακόμη και στην ίδια πινακίδα laquoπροφέρονται με ένα αρχικό lsquope-πε-rsquo = pe-re-qo-ta-o Ο δε Bennet θεωρεί ότι αποκαλύπτεται κατrsquo αυτόν τον τρόπο μια λιγότερο αρχαϊκή προφορά του χειλικο-υπερωικού (προφερόμενου με χείλη και ουρανίσκο) εάν είναι έτσι αυτό δείχνει προς έκπληξη εξέλιξη της Αιολικής και όχι της Αρκαδικήςraquo διαλέκτου Το όνομα =Qwēleqwho(n)tāoΚβελεκβχό(ν)τᾱοTelepontaoΤελεπόνταο της Γραμμικής B προφέρεται πάρα πολύ κοντά στο όνομα Τελέπενους του Χεττιτικού κειμένου laquoΔιακήρυξη του Τελέπινουraquo ΤελεπόνταοΤηλεφόντηςΤήλεφος=Τελέπε-νου(ς) έπειτα από μια πολύ συχνή και συνήθη τροπή εο στο θέμα λέξεων ΤελεπονrarrΤελεπεν από το όνομα ΤηλεφόντηςΤήλεφος της Γραμμικής Β στο Χεττιτικό Τελέπενου(ς)

12 Βάσει των Michailidou 2005 Driessen 1996


168

Εικόνα 6 13Ανάκτορο της Πύλου (αριστερά) κάτοψη με επισήμανση του αρχείου πινακίδων (δεξιά) φωτογραφία του χώρου αρχείου

Συνεπώς και οι δύο γραφές -πιθανότατα- εκφράζουν φωνητικά το ίδιο όνομα όπως συμ-βαίνει σήμερα σε διαφορετικές γλώσσες London Londen Londres Λονδίνο Lontoo Luacircn-Đocircn Londra Londyacutendyn (Giannakos 2018-forthcoming) στα Αγγλικά Ολλανδικά Γαλλικά-Ισπανι-κά-Πορτογαλικά Ελληνικά Φινλανδικά Βιετναμέζικα Ιταλικά-Τουρκικά Τσέχικα-Πολωνικά14 Το όνομα Τελεπόνταο χρονολογείται στον ύστερο-15οπρώιμο-14ο αιώνα πΧ (πλησιέστερα χρονικά στη βασιλεία του Βασιλιά Τελέπενου) αφού τα δύο τμήματα του θέματος του ονόματος έχουν ήδη αναγνωσθεί σε πινακίδες της Κνωσσού (Melena 201434 32-33 qe-re-qo-ta-o=Τήλε-φος Duhoux (2008359) peqe- re-qo-ta Garcia-Ramon 2011225)

qe-re=QwēleΚβελε=ldquoTeleΤηλεrdquo (KN-L523a) το αρχικό τμήμα του ονόματος KweresijeusΚβελεσιγιεύς όνομα ενός ανδρός συντετμημένη μορφή ενός σύνθετου του Τελέσι παρόμοιου προς το Τελέσιος ή Τελεσίαςrdquo και

qo-taqwho(n)tāΚβχο(ν)τᾱ-φόντης (KN-Ak(2)6151) Στην πινακίδα της Κνωσσού KN-Vc106 -που ανευρέθη στην Αίθουσα-Πινακίδων-Αρμάτων

RCT15 (Εικόνα 5) ύστερος-15οςπρώιμος-14ος αιώνας αναγνώσθηκε το όνομα =a-ki-re-u δηλαδή Ἀχιλλεύς Στην πινακίδα της Πύλου PY-Fn06 (ύστερος-13ος αιώνας) αναγνώσθηκε επί-σης η δοτική του =a-ki-re-weAkhillēweiἈχιλλέϝει= =Ἀχιλλέει=Ἀχιλλεῖ και στην πινακί-δα PY-Jn01 αναφέρεται μια περιοχή a-ke-re-waα-χε-λε-βα δηλαδή ndashlaquoπεριοχή() του Αχιλλέοςraquo- (VentrisChadwick 1956415253-254100-104 Garcia-Ramon 2011227) Ανακαλούμε στην μνήμη μας ότι ο Αγαμέμνων είχε υποσχεθεί στον Αχιλλέα laquoεπτά πόλειςraquo στη Μεσσηνία για να μαλακώσει την οργή του ώστε ο Αχιλλεύς να επιστρέψει στις μάχες μετά το επεισόδιο της Χρυ-σηίδας (HomIlI9141-16116)

13 Αρχαιολογικός χώρος

14 wwwcollinsdictionarycom

15 Ruijgh 199581-82υποσημ281

16 Μαρωνίτης 2010205-206


169

εἰ δέ κεν Ἄργος ἱκοίμεθrsquo Ἀχαιϊκὸν οὖθαρ ἀρούρης γαμβρός κέν μοι ἔοιmiddot τίσω δέ μιν ἶσον Ὀρέστῃ ὅς μοι τηλύγετος τρέφεται θαλίῃ ἔνι πολλῇ τρεῖς δέ μοί εἰσι θύγατρες ἐνὶ μεγάρῳ εὐπήκτῳ Χρυσόθεμις καὶ Λαοδίκη καὶ Ἰφιάνασσα τάων ἥν κrsquo ἐθέλῃσι φίλην ἀνάεδνον ἀγέσθω πρὸς οἶκον Πηλῆοςmiddot ἐγὼ δrsquo ἐπὶ μείλια δώσω πολλὰ μάλrsquo ὅσσrsquo οὔ πώ τις ἑῇ ἐπέδωκε θυγατρίmiddot ἑπτὰ δέ οἱ δώσω εὖ ναιόμενα πτολίεθρα Καρδαμύλην Ἐνόπην τε καὶ Ἱρὴν ποιήεσσαν

Φηράς τε ζαθέας ἠδrsquo Ἄνθειαν βαθύλειμον

καλήν τrsquo Αἴπειαν καὶ Πήδασον ἀμπελόεσσαν

πᾶσαι δrsquo ἐγγὺς ἁλός νέαται Πύλου ἠμαθόεντοςmiddot

ἐν δrsquo ἄνδρες ναίουσι πολύρρηνες πολυβοῦται

οἵ κέ ἑ δωτίνῃσι θεὸν ὣς τιμήσουσι

καί οἱ ὑπὸ σκήπτρῳ λιπαρὰς τελέουσι θέμιστας

ταῦτά κέ οἱ τελέσαιμι μεταλήξαντι χόλοιο

δμηθήτωmiddot Ἀΐδης τοι ἀμείλιχος ἠδrsquo ἀδάμαστος

τοὔνεκα καί τε βροτοῖσι θεῶν ἔχθιστος ἁπάντωνmiddot

καί μοι ὑποστήτω ὅσσον βασιλεύτερός εἰμι

ἠδrsquo ὅσσον γενεῇ προγενέστερος εὔχομαι εἶναι

Αλλά κι όταν γυρίσουμε πίσω στων Αχαιών το Άργος στον γόνιμο μαστό της γης γαμπρός μου ας γίνει τιμημένος όσο και όπως ο δικός μου Ορέστης που στερνοπαίδι τώρα μεγαλώνει μrsquo όλου του κόσμου τα καλά

Τρεις είναι στο βασιλικό παλάτι οι θυγατέρες μου η Λαοδίκη η Ιφιάνασσα η Χρυσόθεμη όποια απrsquo τις τρεις θελήσει ας μου την πάρει στο σπίτι να την πάει του Πηλέα δίχως προικώο αντάλλαγμα -εγώ υπόσχομαι μεγάλη προίκα πολλαπλάσια όση ποτέ δεν έδωσε πατέρας για την κόρη του

Κι ακόμη επτά υπόσχομαι να του παραχωρήσω πόλεις ευνομούμενες την Καρδαμύλη την Ενόπη την καταπράσινη Ιρή την ιερή Φυρή την Άνθεια με τους πολλούς λειμώνες την όμορφη Αί-πεια την αμπελόφυτή μας Πήδασο- πόλεις αυτές παράλιες στην άκρη εκεί της Πύλου με τις μεγά-λες αμμουδιές

Όπου και ζούνε πολυπρόβατοι νοικοκυραίοι με βόδια αμέτρητα αυτοί με δωρεές θα τον τιμήσουν σαν θεό θα του πληρώνουν νόμιμες τις δόσεις παχυλές αναγνωρίζοντας το σκήπτρο του

Υπόσχομαι αυτά να τα εκτελέσω φτάνει νrsquo αλλάξει εκείνος τον θυμό να τον δαμάσει ndash ο Άδης μόνον είναι αδάμαστος κι αλύγιστος ndash γιrsquo αυτό και στους θνητούς πιο μισητός απrsquo όλους τους θεούς

Ας κάνει λίγο πίσω είμαι εξάλλου βασιλικότερός του κι όσο να πεις από γενιά ο μεγαλύτερος

Τα τμήματα του θέματος -qe-reΤε-λε και qo-taqwho(n)tāΚβχο(ν)τᾱφόντηςφος- που συ-γκροτούν το θέμα του ονόματος ΤηλεφόντηςΤήλεφος αλλά και το όνομα Ἀχιλλεύςa-ki-re-u κα-ταγράφονται στις πινακίδες της Κνωσσού που χρονολογούνται στον ύστερο-15οπρώιμο-14ο αι-ώνα πΧ ένα κατώτατο-χρονικό-σημείοterminus-ante-quem Γιrsquo αυτό θα πρέπει να διερευνή-σουμε εάν τμήματα του Επικού Κύκλου και ειδικά της Ιλιάδας θα μπορούσαν και αυτά να χρονο-λογηθούν πίσω στο χρόνο

Χρονολογώντας τμήμα των επών για τον Αχιλλέα με βάση τα γλωσσολογικά στοιχεία

Η Ομηρική Κοινωνία φαίνεται να αποτελεί έναν (τελείως) διαφορετικό κόσμο από τους ανθρώ-πους και τα συστήματα που αναδύονται από τις πινακίδες της Γραμμικής Β (Shelton 2007170) Ο Palaima (2008355) καθηγητής Αιγαιακών Γραφών και Προϊστορίας στο Πανεπιστήμιο Τέξας στο Ώστιν υποστηρίζει laquoτα Ομηρικά ποιήματα μπορεί να είναι πιο χρήσιμα στο να διατηρούν κά-ποια μορφή αυθεντικών μνημών της θρησκείας της Εποχής του Χαλκού από όσο είναι της μό-δας να γίνεται αποδεκτόraquo Ο Wiener (200712) δηλώνει laquoτο πότε μια ιστορία που εξυμνεί μια εκ-στρατεία εναντίον της Τροίας πρωτοτραγουδήθηκε σε εξάμετρο παραμένει ένα κρίσιμο άλυτο ζή-τημα που απαιτεί γλωσσολογική ανάλυση της χρονολογίας της προέλευσης του επικού-μύθουsaga του Τρωικού Πολέμουraquo Η γλωσσολογική ανάλυση θα μπορούσε να οδηγήσει σε κάποια επι-χειρήματα που υποστηρίζουν ισχυρά την υπόθεση μιας πρωιμότερης χρονολόγησης του Τρωικού Πολέμου Ο West (1998151154-159) αναλύει λεπτομερώς τα γλωσσολογικά στοιχεία της Ιλιά-


170

δας και συμπεραίνει ότι υπεραρκετοί στίχοι της Ιλιάδας προέρχονται από τόσο ενωρίς όσο ο 15ος αιώνας πΧ είτε ακόμη και από τον 16ο αιώνα πΧ πιστεύει επίσης ότι υπάρχει λόγος να υποθέ-σουμε ότι η Ελληνική επική ποίηση υπήρχε ήδη από τον 15ο αιώνα πΧ και ότι ακόμη πιο πριν υπήρχε και μία αρχαία παράδοση ποίησης Αλλά laquoη Ιλιάδα και η Οδύσσεια μπορεί να έχουν υφά-νει μαζί προϋπάρχοντες μύθους [προερχόμενους] από ποικίλες χρονικές περιόδους ή να επαναδι-ατύπωσαν αντιτιθέμενες εκδοχές μιας εκστρατείας Υπάρχουν περιγραφές ενδυμάτων και στρατι-ωτικού εξοπλισμού (πχ η ασπίδα του Έκτορος από τον λαιμό έως τους αστραγάλους) ενώ σε πολ-λές περιπτώσεις η περιγραφόμενη πανοπλία είναι της πρώιμης-Ανακτορικής-περιόδουraquo (Wiener 20075-79-10)

Φαίνεται ότι τα Έπη πέρασαν από την προ-Ανακτορικήπρο-της-Γραμμικής Β περίοδο στην Ανακτορική Μυκηναϊκή γλώσσα και μετά στην μετ-Ανακτορική Θεσσαλική διάλεκτο την ομι-λούμενη στη Φθιώτιδα Ερευνητές εξέφρασαν επιχειρήματα ότι μερικά τμήματα των Επών συ-νετέθησαν πριν το 1400πΧ και ότι το εξάμετρο είναι στοιχείο της προ-της-Γραμμικής Β εποχής Ο Tom Palaima17 έθεσε το ερώτημα περί του εάν το εξάμετρο κατάγεται από οιαδήποτε Ελληνι-κή διάλεκτο ή εάν μαζί με πολλά άλλα στη Μυκηναϊκή καλλιτεχνική και συμβολική ζωή υιοθε-τήθηκε από τους Μινωίτες (προ του 15ου αιώνα πΧ) μαζί με τη γραφή και ποικίλες λέξεις που δεν έχουν γνωστές Ινδο-Ευρωπαϊκές ρίζες (πρβλ Wiener 20078-911-12 Latacz 2004267-274 Janko 200310) Ο Ruijgh (2011257-25818) αποδίδει επίσης την προέλευση του πρωτο-Μυκηνα-ϊκού δακτυλικού εξαμέτρου ως δάνειο από τους Μινωίτες βασιζόμενος στην αρχαία (γλωσσική) μορφή του Μηριόνη και του Ενυάλιου σε ένα στίχο πολύ πρώιμου-πρωτο-Μυκηναϊκού laquoτέλει-ου ολοδακτυλικού εξαμέτρουraquo (περί το 1600πΧ) συμπεραίνει ότι το δακτυλικό εξάμετρο έχει έλ-θει ως δάνειο από τους Μινωίτες (σελ287) Ο Nagy (2011131) καθηγητής Κλασικής Ελληνικής και Συγκριτικής Φιλολογίας Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ αναλύει ότι ο laquoπρο-κλασικός Όμηροςraquo ανή-κει στην Εποχή του Χαλκού και τα Έπη σηματοδοτούνται από ένα γεγονός τον Τρωικό Πόλεμο ο ίδιος (2008 lsquoδιαλεκτολογίαrsquo)19 διακρίνει -στη γλώσσα των Επών- τουλάχιστον τρεις σύνθετες ομάδες διαλέκτων Αρκαδο-Κυπριακή ή Αχαιο-Μυκηναϊκή20 Αιολική και Ιωνική Αυτές οι τρεις ομάδες μαζί με την Δωρική ή δυτική Ελληνική είναι οι αρχετυπικές διάλεκτοι οι οποίες μπορούν να ανασυντεθούν μέχρι τη δεύτερη χιλιετία πΧ

Ο καθηγητής Nagy (2011) ταξινομεί την Μυκηναϊκή φάση της γλώσσας των Επών ως την αρχαιότατη με την Αιολική και την Ιωνική να ακολουθούν (κατά σειράν χρονικά) διακρίνει τρεις τουλάχιστον γλωσσολογικέςχρονολογικές φάσεις των Επών τον Ίωνα Όμηρο (σελ12-28211-227) τον Αιολέα Όμηρο (σελ141-146) και μερικά τμήματα των Επών χρονολογούμενα πίσω στην Εποχή του Χαλκού (σελ273-310) Ο Janko21 (2003158-19) καθηγητής Κλασικών Σπουδών Πα-νεπιστήμιο του Μίτσιγκαν Άνν-Άρμπορ χρονολογεί μερικά τμήματα των Επών laquoβαθιά εντός της Εποχής του Χαλκούraquo Γλωσσολογικές μορφές προ-της-Γραμμικής Β εμφανίζονται στον Όμηρο πχ περιγραφές της Κρήτης και των φυλάρχων της του Ιδομενέως και του Μηριόνη ndashlaquoΜηριόνης

17 laquoΜε τον Warren καταλήξαμε -ανεξάρτητα- σε παρόμοια αποτελέσματα (βάσει) διαφορετικών laquoσωμάτων μαρτυρι-ώνraquo για το πως αρχαιολογία και γραπτές μαρτυρίες μπορούν να συμπίπτουνraquo (προσωπική επικοινωνία 12-8-2016)

18 Πρβλ Janko 200310-12 West (1988158) η Μυκηναϊκή ηρωική ποίηση καλουπώθηκε σε εξάμετρο από τον 14ο αιώνα πΧ τουλάχιστον

19 Ruijgh (2011) West (1988) Latacz η Αιολική διάλεκτος αποτελεί την πρωιμότερη φάση της Ελληνικής γλώσ-σας Ruijgh (και Nagy) η πρωτο-Μυκηναϊκή αποτελεί την πρωιμότερη φάση της Αιολικής υστερότερης φάσης

20 Nagy (2015 προσωπική επικοινωνία (21-8-2016)) Akhaiā=Ἀχαιά=lsquoεπίθετο-της-Δήμητραςrsquo=βασίλειο-των-Α-χαιών Χεττιτικό Αχχιγιά(βα)=Χώρα-Ἀχαΐα

21 Wiener 200712 Latacz (2004271) Ο Richard Janko είναι ένας από τους πιο σημαντικούς ερευνητές της Ελ-ληνικής laquoδιαλεκτολογίαςraquo


171

τrsquoἀτάλαντος Ἐνυαλίῳ ἀνδρειφόντῃraquolaquoο Μηριόνης όμοιος του ανθρωποφόνου Ενυάλιου22raquondash όπου ο Μηριόνης συγκρίνεται με τον Ενυάλιο την προ-Ελληνική θεότητα του πολέμου που αργότε-ρα ταυτίσθηκε μέσω συγκρητισμού με τον Άρη αυτός ο τύπος (περιγραφής) θεωρείται ως ένας των πλέον αρχαίων στην Ιλιάδα Ο καθηγητής Janko επισημαίνει ότι η τμήσις23 των επιρρημάτων στα προθέματα των Επών -σε παραλληλισμό με τις Βέδες- είναι απαρχαιωμένη στην Μυκηναϊ-κή (γλώσσα) όπου η τμήσις είναι σπάνια Αυτό οδηγεί στο επαγωγικό συμπέρασμα ότι οι βάρδοι κληρονόμησαν τους στίχους από μία πρωιμότερη περίοδο Ο Ιδομενεύς με τον Μηριόνη24 παρου-σιάζουν μόνον μια πολύ-λίγο μικρότερη απαίτηση [να ανάγονται] στην βαθιά αρχαιότητα από ότι οι Αίαντες αφού συχνά συνδέονται με τον Αίαντα στη διήγηση -ιδιαίτερα ο Ιδομενεύς- και βρί-σκονται στον ίδιο στίχο με τον Αίαντα ή τους laquoδύο-ΑίαντεςΑἴαντε δύω25raquo έξη φορές γεγονός που οδηγεί επαγωγικά στο συμπέρασμα ότι ήσαν σύγχρονοι (West 1988 156158-159υποσημ62) Οι καταλήξεις με το Ινδο-Ευρωπαϊκό επίθημα laquo-ιο-raquo όπως στο laquoἈχιλλήος θείοιοτου θεϊκού Αχιλ-λέοςraquo από το laquoἈχιλλῆϝος θεhίοιοraquo ή το προ-Ελληνικό επίθημα laquo-ειο-raquo όπως στο laquoΔιϝομηδέhει-οςτου-Διομήδουςraquo χρονολογούνται πίσω στην Πρωτο-Μυκηναϊκή (1600-1450πΧ)26 Αναλύο-ντας τη λέξη laquoδέπαςraquo το οποίο είναι laquoένα είδος κυπέλλου-πόσεωςraquo που εμφανίζεται στο Μυκη-ναϊκό laquodi-paδί-παraquo ο Ruijgh δηλώνει ότι η ταλάντευσητροπή μεταξύ ει είναι χαρακτηριστική των δανείων προ-Ελληνικών λέξεων το laquoδέπας του Νέστορα με τέσσερις λαβέςraquo μπορεί να απο-τελεί ανάμνηση αυτής της γλωσσολογικής ταλάντευσηςτροπής μεταξύ ει Το laquoΝηλήιοςτου-Νη-λέωςraquo στο laquoΝεhελἆϝιαι ἲκκwοιΊπποι του Νηλέωςraquo θα μπορούσε -πιθανά- να εξηγηθεί από την υπόθεση ότι το πρωτο-Μυκηναϊκό laquo-ιο-raquo δεν είχε ακόμη πλήρως αντικατασταθεί από το laquo-ειο-raquo27

Η Ιλιάδα δεν αφηγείται ούτε laquoέναν Τρωικό Πόλεμο ούτε την κατάληψη ή άλωση της Τροί-αςraquo laquoη Ιλιάδα αφορά πρωτίστως τον Αχιλλέα αυτήν την λαμπρή καταδικασμένη μορφή η οποία ξεχωρίζει πάνω απrsquo όλαraquo laquoΟ Αχιλλεύς είναι ένας Αιολεύς ήρωας ενός ξεχωριστού Αιολικού-ε-πικού-μύθουAeolic-saga χρονολογούμενου στις περιόδους ύστερη-Μυκηναϊκή και Αιολική (1200-800πΧ28)raquo και πριν laquoκαι είναι ένας σχετικά νεοφερμένος στον Τρωικό-επικό-μύθοTrojan-sagaraquo (West 2003334-5 1988161-162) αλλά η ύστερη-Μυκηναϊκή είναι ένα κατώτατο-χρονο-λογικό-σημείοterminus-ante-quem αφού laquoκατά τη διάρκεια της lsquoιστορικήςrsquo Μυκηναϊκής περιό-δου (δηλαδή την υστερότερη-Μυκηναϊκή 1450-1200πΧ) η τέχνη της δακτυλικής (Επικής) στι-χουργίας -που προέρχεται από την πρωτο-Μυκηναϊκή γλώσσα (1600-1450πΧ)- επεκτάθηκε όχι μόνον στην Πελοπόννησο που κατοικούνταν από πρωτο-Αχαιούς αλλά και στη Βοιωτία και στην μεσημβρινή Θεσσαλία που κατοικούνταν και οι δύο από πρωτο-Αιολείς [Ruijgh (19959181-82) laquoδῖος Ἀχιλλεύς παράδειγμα πρωτο-Μυκηναϊκής στερεοτυπικής φράσηςraquo (2011290262)] και πέρασε προφανώς και στις αντίστοιχες διαλέκτους την πρωτο-Αχαϊκή και την πρωτο-Αιολική Το βασίλειο του Αχιλλέος εκτείνονταν βορειότερα της Βοιωτίας μέσα σε Αιολική περιοχή από την κοιλάδα του Σπερχειού μέχρι και ένα τμήμα της μεσημβρινής Θεσσαλίας Τα πρωιμότατα laquo(πρω-

22 Απόδοση στη νέα ελληνική από τον συγγραφέα

23 Παράδειγμα τμήσεως laquoκατά δάκρυα λείβων αντί δάκρυα καταλείβωνχύνοντας δάκρυαraquo Το πρόθεμα laquoκατάraquo δεν έχει ακόμη ενωθεί με τη μετοχή laquoλείβωνraquo υστερότερο laquoκαταλείβωraquo=σκορπώ-προς-τα-κάτω

24 Ruijgh (2011283262) αυτός ο στερεοτυπικός στίχος ανάγεται στην πρωτο-Μυκηναϊκή (1600-1450πΧ) (σελ287) ο Μηριόνης είναι προ-Ελληνικός Κρητικός ήρωας (σελ290) είναι απίθανο η laquoτμήσιςraquo να μην υπήρχε στην υστερότερη-Μυκηναϊκή περίοδο (1450-1200πΧ) Πρβλ Ruijgh 1988162-163 Προμπονάς (1978156) γλωσ-σολογικά ο στίχος θα πρέπει να σχηματίσθηκε προ των πινακίδων Γραμμικής B

25 Πχ HomIlB2406

26 Ruijgh 2011283285-286 1988161

27 Ο Ruijgh (2011290) άλλαξε γνώμη από το άρθρο του (1988164) όπου θεωρούσε τη λέξη Νέστωρ ως Αιολισμό (περίπου 1200-1000πΧ) West (1988160) ο Νέστωρ ανήκει στο Αιολικό στρώμα των Επών

28 Ruijgh 2011262


172

το)-Αιολικά και (πρωτο)-Μυκηναϊκά στοιχεία τα κληρονόμησε ο Ίωνας ποιητής Όμηρος διά της προφορικής παράδοσηςraquo (Ruijgh 2011256285-6 Bennet 2014189)

Πολυάριθμες στερεοτυπικές εκφράσεις στην Ιλιάδα χρονολογούνται από αυτές τις πρωιμότα-τες διαλέκτους την πρωτο-Μυ-κηναϊκή και την πρωτο-Αιολι-κήπρωτο-Αχαϊκή που συνδέο-νται με τους Αχαιούς laquoβασιλείςraquo στον Τρωικό Πόλεμο29 Αίαντα Αχιλλέα Νέστορα Οδυσσέα Ιδομενέα Μηριόνη Διομήδη Επί πλέον η κατά λέξη ανάλυ-ση laquoθα μπορούσε να υποδείξει επαρκώς ότι ο Τρωικός Πόλε-μος είχε ήδη τραγουδηθεί από βάρδουςλυράρηδες από το 1450-1050πΧ μετά την άλω-ση της Τροίαςraquo (Giannakos 2016 Γιαννακός 2016)

Εικόνα 7 30 Ανάκτορο της Πύλου αίθουσα 6 Τοιχογραφία

Υποστηρικτικές μαρτυρίες από τη Θήβα (πινακίδα Γραμμικής B Av1067 ύστερος-14ος αιώ-νας) και την Πύλο (τοιχογραφία της αίθουσας 6 ύστερος-13ος αιώνας Εικόνα 7) που απεικονί-ζουνκαταγράφουν laquoλυράρηδεςlyrastᾱsλυράστᾱςraquo μας οδηγούν στο επαγωγικό συμπέρασμα για συμπόσια και δείπνα με προφο-ρικές παραστάσεις στα Ανάκτορα (Bennet 2014216 Palaima 2016 Ruijgh 2011258) από τα μέσα-του-14ου αιώνα τουλάχιστον (πρ-βλ Giannakos 2018-forthcoming) Αυτό οδηγεί επαγωγικά στο συμπέ-ρασμα ότι κάποιοι στίχοι -ενσωμα-τωμένοι στην Ιλιάδα- είχαν συντε-θεί ακόμη και πριν το 1400πΧ31 μετά προφανώς από έναν laquoΤρωι-κό Πόλεμοraquo με laquoάλωση της Τροίαςraquo της οποίας είχε προηγηθεί ο laquoθάνα-τος του Αχιλλέοςraquo Αρκετοί στίχοι της Ιλιάδας ενσωματώθηκαν αργό-τερα

Εικόνα 8-1 Τροία VI κάτοψη (μέσον) νότιος πύργος Vii νότια πύλη VIT (κάτω)

καλοχτισμένο τμήμα 3 των τειχών (δεξιά) βόρειος πύργος VIg

29 Ruijgh 2011256285-286288-289 199581-82 Janko 200319 West 1988164

30 Αρχαιολογικός χώρος αποκατάσταση από τον Piet de-Jong

31 Giannakos 201661


173

Εικόνα 8-3 Τροία VI νότιος πύργος Vii νότια πύλη VIT στη μαύρη έλλειψη κίων από την Οικία των Κιόνων

Πρωϊμότερος Τρωϊκός Πόλεμος με άλλωση της ΤροίαςΑφού τμήματα των Επών ndashlsquoπου εξυμνούνrsquo έναν Τρωικό Πόλεμο με άλωση της Τροίαςndash χρο-

νολογούνται ακόμη και στον 16ο-15ο αιώνες πΧ κατά τη διάρκεια του απογείου της Μυκηναϊ-κής τεχνολογίας αιχμής και ευμάρειας (πρβλ Giannakos 2015a 2015b) εγείρεται ένα ερώτημα πότε έλαβε χώρα ο Τρωικός Πόλεμος μήπως πριν από τις συμβατικές χρονολογίες 11901180 ή 1300 πΧ32

32 Giannakos 2018-forthcoming βιβλιογραφικές παραπομπές

Εικόνα 8-2 Τροία VI καλοχτισμένο τμήμα 3 των τειχών


174

Στο στρώμα VI της Τροίας (Εικόνα 8) έχουν έλθει στο φως από τους αρχαιολόγους τρία στρώ-ματα laquoκαταστροφώνraquo 11901180 1300 1400 πΧ33

Ο συγγραφέας υποστήριξε σε άρθρα του που δημοσιεύθηκαν -έπειτα από κρίση αρχαιολό-γων κριτών- σε αρχαιολογικά περιοδικά και συνέδρια ότι ένας Τρωικός Πόλεμος με lsquoάλωση της Τροίαςrsquo έλαβε χώρα το 1400(+)πΧ που κατέληξε σε αλλαγή της βασιλεύουσας δυναστείας της Τροίας από εχθρική σε φιλο-Ελληνική (Giannakos 2015a 2016 2018-forthcoming Γιαννακός 2016 με λεπτομερείς αναλύσεις) μετά το θάνατο του

Αχιλλέως Ο καθηγητής Janko (βλ υποσημ21) σε προσω-πική επικοινωνία με τον συγγρα-φέα (10-6-2018) σχολίασε laquoεγώ πρότειναraquo (Janko forthcoming) laquoμια παρόμοια χρονολογία για τον Τρωικό Πόλεμοraquo όπως και το lsquoGiannakos 2016rsquo laquoχρησιμο-ποιώντας διαφορετικά επιχειρή-ματαraquo

Επαγωγικό συμπέρασμαΗ πλέον πρόσφατη υπόθεση

εργασίας ενός πρωιμότερου Τρω-ικού Πολέμου -κατά τη διάρκεια του 15ου αιώνα πΧ- συνδυαζό-μενη με τις απόψεις ότι laquoτα Ομη-ρικά Έπη αντανακλούν ποικίλα χρονολογικά στρώματα και μπο-ρεί να έχουν πλέξει μαζί προ-ϋ-πάρχοντες μύθους επιδρομών σε πολλάraquo διαφορετικά laquoχρονικά δι-αστήματα ή να επανερμήνευσαν

αντικρουόμενες εκδοχέςraquo (Wiener 20076) laquoκαι παρουσιάζουν μια συγχώνευση γεγονότων από lsquoέναν-ή-περισσότερους αιώνεςrsquo πριν από τις υποτιθέμενες χρονολογίες της Ελληνκής Γραμματεί-αςraquo δηλαδή 1334(+)34-1136(+)35πΧ μέχρι μετά-το-1200πΧ (Bryce 2002267 2012475-6480) οδηγεί επαγωγικά στο συμπέρασμα ότι ο Huxley θα μπορούσε να έχει δίκαιο στην υπόθεσή του ότι ο Τήλεφος είναι ο Χετταίος Βασιλιάς Τελίπινου Τελέπενου (15251480-15001460πΧ) την εποχή που οι Μυκηναίοι εμφανίζονται στις δυτικές ακτές της Μικράς Ασίας (16ος αιώνας πΧ36) είναι η ανάμνηση αυτής της Μυκηναϊκής laquoάφιξηςraquo στα δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας laquoοι πρώτες επιδρομές των Αχαιώνraquo που μεταφέρει η αρχαία Γραμματεία

Επί πλέον αφού οι πρωτο-Μυκηναϊκοί στίχοι (1600-1450πΧ) των πρωιμότερων στρω-μάτων στα Έπη συνδέονται με τους Αχαιούς laquoϝa-na-keἊνακτεςraquo στον Τρωικό Πόλεμο Αίαντα Ἀχιλλέα Νέστορα Οδυσσέα Ιδομενέα Μηριόνη Διομήδη αυτό θα μπορούσε επίσης να οδηγή-

33 Οι πλέον πρόσφατες χρονολογήσεις Korfman Latacz Mountjoy αλλά και Blegen (Giannakos 2016 2018-forthcoming Γιαννακός 2016 λεπτομερείς βιβλιογραφικές παραπομπές)

34 TLG-DourisFragmenta111-3 συν έναν-με-δύο αιώνες ενωρίτερα=15341434πΧ

35 TLG-EphorusFragmenta(Jacoby)70F226 συν έναν-με-δύο αιώνες ενωρίτερα=13361236πΧ

36 Giannakos 2016 2018-forthcoming

Εικόνα 8-4 Τροία VI βόρειος πύργος VIg


175

σει επαγωγικά στο συμπέρασμα ότι ο a-ki-re-uἈχιλλεύς και ο ΤήλεφοςΤελέπινου ανήκουν σε αυτές τις laquoπρώτες επιδρομές των Αχαιώνraquo

Ανακαλούμε άλλωστε στη μνήμη μας ότι οι laquoγυιοί-των-ηρώωνη-επόμενη-γενιάraquo (πχ ο Νε-οπτόλεμος γυιός του Αχιλλέος) συμμετείχανε στην τελευταία φάση του Τρωικού Πολέμου και επέτυχανε την άλωση της Τροίας (περί το 1400(+)πΧ κατά την δημοσιευθείσα υπόθεση εργασί-ας του συγγραφέα)

Abstract Iliad narrates only fifty-one days of the tenth year of the so-called today lsquoHomerrsquos Trojan

Warrsquo since the ancient Greek Literature echoes an indefinite period before lsquoHomerrsquos Trojan Warrsquo from Argonauts Hercules till Agamemnon Achaeans under Agamemnonrsquos leadership (and Achilles among them as war-machine) ndashafter the abduction of Helenndash made a first raid by ldquomistakerdquo against Teuthrania and Mysia they plundered the lands and fought against a king named TelephusΤήλεφος who was wounded by Achilles and came to Greece in order to be healed by the rust of the spear-head of Achilles

Professor Huxley considers that Telephus is a Hittite name [Telepinuš] Linear B texts reproduce -in written form- a primeval (Mycenaean) Greek Language spoken before 1400 BC since the earliest texts at Iklaina are dated at the second half of 15th century BC Did the tablets in Linear B include the name Τήλεφος and has qe-re-qo-ta-o any relation to this name Is the name Achilles also included in the names of Linear B tablets When are these Linear B tablets dated at

Homeric Society seems to be a world apart from the people and systems of Linear B since Homeric poems may be more useful in preserving some form of authentic memories of Bronze Age religion than it is now fashionable to accept Some researchers after analyzing Iliadrsquos linguistic elements in detail conclude that adequate verses of Iliad originated as early as the 15th century BC and even from 16th century BC singing a lsquoTrojan Warrsquo and a fall of Troy Do this imply an earlier dating of Trojan War

The present article examines all these issues and tries to infer conclusions about a possible relation between Achilles qe-re-qo-ta-o and TelepenušTelepinuš and a probable dating of the epics based on linguistic grounds

ΒιβλιογραφίαBennet J (2014) Linear B and Homer in DuhouxMorpurgo-Davies 187-233Bryce T (2002) Life and Society in the Hittite World OxfordBryce TR (2005) The Kingdom of the Hittites OxfordNY (2nd edition)Bryce TR (2012) The Trojan War in Cline EH (ed) The Oxford Handbook of The BA Aegean

Oxford 475-482Curtis Clark website httpwwwmockfontcomold fonts of Linear B for windowsDriessen J (1996) The Arsenal of Knossos (Crete) and Mycenaean Chariot Forces in

Lodewijckx M (ed) Archaeological and Historical Aspects of West-European Societies Acta Archaeologica Lovaniensia Monographiae 8 Leuven University Press 481-498

Driessen J (2008) Chronology of the Linear B Texts in DuhouxMorpurgo-Davies 69-79Duhoux Y (2008) Mycenaean Anthology in DuhouxMorpurgo-Davies 243-397Duhoux YA Morpurgo-Davies (eds) (200820112014) A Companion to Linear B-Mycenaean

Greek Texts and their World vols123 Louvain-La-NeuveDudley MA


176

Garcia-Ramon JL (2011) Mycenaean Onomastics in DuhouxMorpurgo-Davies 213-251Garstang JOR Gurney (1959) The Geography of the Hittite Empire LondonGiannakos K (2012) Aegean Type Sword and Finds at Hattusa Technology Sources and dating

of Trojan War Lambert Academic Publishing Saarbruumlcken Germany Giannakos K (2013) Aegean type Swords and Finds in Anatolia Technology of Metals

and Structures Written Sources and the Dating of Trojan War in Bombardieri LADrsquoAgostinoG GuarducciV OrsiS Valentini (eds) SOMA2012 Identity and Connectivity vol1 (BAR-International2581(1)) Oxford 427-440

Giannakos K (2015a) The Aegean type Sword found at Ḫattuša and the written Sources about the Exchange of Technology at the LBA in Stampolides NC ManerK Kopanias (eds) Symposium NOSTOI Istanbul 969-986

Giannakos K (2015b) The Technology of Land Reclamation Drainage and Irrigation Projects in MBAndashLBA Greece and Possible Implications Procedia-4 Elsevier 68-78

Giannakos K (2016) Cutting-Edge Technology and Know-How of MinoansMycenaeans during LBA and Possible Implications for the Dating of Trojan War in DWP BurgersdijkJP StronkMD de Weerd (eds) TAΛANTAXLVI-XLVII 51-79

Giannakos K (2018-forthcoming) Evidence from Aegean Cyprus Egypt Levant Asia Minor and Possible Dating of Trojan War (Part II) in DWP BurgersdijkJP StronkMD de Weerd (eds) TAΛANTAXLV-Jubilee-volume) accepted for publication

Graves R (1978) The Greek Myths England reprint 1955Huxley GL (1965) Achaeans and Hittites reprint Belfast 1960Janko R (2003) The Iliad-A Commentary GS Kirk (ed) reprint (1994) CambridgeNYJanko R (Forthcoming) Latacz Review-Troy and Homer towards a Solution of an Old

Mystery in fs M Finkelberg [kindly provided to the author by professor Janko personal communication on 10-6-2018]

Kimball SEJ Slocum (2018) The Proclamation of Telepenus (Old Hittite) The University Texas at Austin Linguistic Research Center httpslrclautexasedueieolhitol30

Latacz J (2004) Troy and HomerndashTowards a Solution of an Old Mystery OxfordNYMelena JL (2014) Mycenaean Writing in DuhouxMorpurgo-Davies 1-186Michailidou A (2005) Cnossos - Guide Deacutetailleacute du Palais de Minos Ekdotikeacute AthinonMiller JL (2013) Royal Hittite Instructions and Related Administrative Texts Atlanta GANagy G (2015) East of Achaeans Making up for a missed opportunity while reading Hittite

texts httpclassical-inquirieschsharvardedueast-of-the-achaeans-making-up-for-a-missed-oppor-tunity-while-reading-hittite-texts [kindly provided to the author by professor Nagy personal communication on 21-8-2016]

Palaima TG (2008) Mycenaean Religion in Shelmerdine ed Cambridge 342-361Palaima TG (2016) La Grecia miceacutenica Una sociedad marcada por la guerra Desperta-

Ferro3020-29 [kindly provided to the author by professor Tom Palaima personal communication on 12-8-2016]

Ruijgh CJ (1988) Le Myceacutenien et lrsquo Homegravere in Morpurgo-Davies AY Duhoux (eds) Linear B-A 1984 Survey Peeters Louvain-La-Neuve 143-190

Ruijgh CJ (1995) Drsquo Homegravere aux Origines Proto-Myceacuteniennes de la Tradition Eacutepique in Crielaard JP (ed) Homeric Questions Gieben Amsterdam 1-96

Ruijgh C J (2011) Mycenaean and Homeric Language in DuhouxMorpurgo-Davies2 253-298


177

Scott-Smith RSM Trzaskoma (2007) Apollodorusrsquo Library and Hyginusrsquo Fabulae Hacket IndianapolisCambridge

Shelmerdine CW (2001) The Palatial BA of Southern and Central Greek Mainland in Cullen T (ed) Aegean Prehistory-A Review AJA-Supplement-I 329-381

Shelmerdine CW (ed) (2008) The Cambridge Companion to the Aegean BA CambridgeNYShelton Kim (2007) Foot Soldiers and Cannon Fodder the Underrepresented Majority of the

Mycenaean Civilization in Morris SPR Laffineur (eds) EPOS Aegaeum 28 LiegeAustin 169-175

TLGThesaurus-Linguae-Graecae a digital library of Greek Literature wwwtlguciedu Irvine Ventris MJ Chadwick (1956) Documents in Mycenaean Greek LondonWest ML (1988) The Rise of the Greek Epic Journal of Hellenic Studies(108) 151-172West ML (2003) The East Face of Helicon Clarendon Oxford reprint 1997Wiener MH (2007) Homer and History-Old Questions New Evidence in Morris SPR

Laffineur (eds) EPOS Aegaeum 28 LiegravegeAustin 3-34Γιαννακός Κ (2016) Τεχνολογία Μαρτυρίες και Χρονολόγηση του Τρωικού Πολέμου - Μυκηναϊ-

κά Ευρήματα σε Χαττούσα Μικρά Ασία Αίγυπτο Κύπρο Λεβάντε Παπαζήσης Αθήνα Κακριδής Ι (ed) (1986) Ελληνική Μυθολογία Εκδοτική Αθηνών ΑθήναΜαρωνίτης ΔΝ (2002) ldquoΟδύσσειαrdquo Ομήρου Καστανιώτης Ραψωδίες α-μ δεύτερη έκδοση

(1996)Μαρωνίτης ΔΝ (2010) ldquoΙλιάςrdquo Ομήρου Άγρας Ραψωδίες Α-Ω (2009)Προμπονάς ΙΚ (1978) Λεξικόν της Μυκηναϊκής Ελληνικής τόμI Αθήνα


2


3










4





ISBN 978-960-86196-7-8


Δήμος

Φαρσάλων


Λάρισας


5



















6




















7














8


9







10







11










12


161











162










163








164






























165



















10 Μαρωνίτης 2002224-225



166









167








168









16 Μαρωνίτης 2010205-206


169























170










171






25 Πχ HomIlB2406

26 Ruijgh 2011283285-286 1988161


28 Ruijgh 2011262


172









31 Giannakos 201661


173







174














175














176



















177










3










4





ISBN 978-960-86196-7-8


Δήμος

Φαρσάλων


Λάρισας


5



















6




















7














8


9







10







11










12


161











162










163








164






























165



















10 Μαρωνίτης 2002224-225



166









167








168









16 Μαρωνίτης 2010205-206


169























170










171






25 Πχ HomIlB2406

26 Ruijgh 2011283285-286 1988161


28 Ruijgh 2011262


172









31 Giannakos 201661


173







174














175














176



















177










4





ISBN 978-960-86196-7-8


Δήμος

Φαρσάλων


Λάρισας


5



















6




















7














8


9







10







11










12


161











162










163








164






























165



















10 Μαρωνίτης 2002224-225



166









167








168









16 Μαρωνίτης 2010205-206


169























170










171






25 Πχ HomIlB2406

26 Ruijgh 2011283285-286 1988161


28 Ruijgh 2011262


172









31 Giannakos 201661


173







174














175














176



















177










5



















6




















7














8


9







10







11










12


161











162










163








164






























165



















10 Μαρωνίτης 2002224-225



166









167








168









16 Μαρωνίτης 2010205-206


169























170










171






25 Πχ HomIlB2406

26 Ruijgh 2011283285-286 1988161


28 Ruijgh 2011262


172









31 Giannakos 201661


173







174














175














176



















177










6




















7














8


9







10







11










12


161











162










163








164






























165



















10 Μαρωνίτης 2002224-225



166









167








168









16 Μαρωνίτης 2010205-206


169























170










171






25 Πχ HomIlB2406

26 Ruijgh 2011283285-286 1988161


28 Ruijgh 2011262


172









31 Giannakos 201661


173







174














175














176



















177










7














8


9







10







11










12


161











162










163








164






























165



















10 Μαρωνίτης 2002224-225



166









167








168









16 Μαρωνίτης 2010205-206


169























170










171






25 Πχ HomIlB2406

26 Ruijgh 2011283285-286 1988161


28 Ruijgh 2011262


172









31 Giannakos 201661


173







174














175














176



















177










8


9







10







11










12


161











162










163








164






























165



















10 Μαρωνίτης 2002224-225



166









167








168









16 Μαρωνίτης 2010205-206


169























170










171






25 Πχ HomIlB2406

26 Ruijgh 2011283285-286 1988161


28 Ruijgh 2011262


172









31 Giannakos 201661


173







174














175














176



















177










9







10







11










12


161











162










163








164






























165



















10 Μαρωνίτης 2002224-225



166









167








168









16 Μαρωνίτης 2010205-206


169























170










171






25 Πχ HomIlB2406

26 Ruijgh 2011283285-286 1988161


28 Ruijgh 2011262


172









31 Giannakos 201661


173







174














175














176



















177










10







11










12


161











162










163








164






























165



















10 Μαρωνίτης 2002224-225



166









167








168









16 Μαρωνίτης 2010205-206


169























170










171






25 Πχ HomIlB2406

26 Ruijgh 2011283285-286 1988161


28 Ruijgh 2011262


172









31 Giannakos 201661


173







174














175














176



















177










11










12


161











162










163








164






























165



















10 Μαρωνίτης 2002224-225



166









167








168









16 Μαρωνίτης 2010205-206


169























170










171






25 Πχ HomIlB2406

26 Ruijgh 2011283285-286 1988161


28 Ruijgh 2011262


172









31 Giannakos 201661


173







174














175














176



















177










12


161











162










163








164






























165



















10 Μαρωνίτης 2002224-225



166









167








168









16 Μαρωνίτης 2010205-206


169























170










171






25 Πχ HomIlB2406

26 Ruijgh 2011283285-286 1988161


28 Ruijgh 2011262


172









31 Giannakos 201661


173







174














175














176



















177










161











162










163








164






























165



















10 Μαρωνίτης 2002224-225



166









167








168









16 Μαρωνίτης 2010205-206


169























170










171






25 Πχ HomIlB2406

26 Ruijgh 2011283285-286 1988161


28 Ruijgh 2011262


172









31 Giannakos 201661


173







174














175














176



















177










162










163








164






























165



















10 Μαρωνίτης 2002224-225



166









167








168









16 Μαρωνίτης 2010205-206


169























170










171






25 Πχ HomIlB2406

26 Ruijgh 2011283285-286 1988161


28 Ruijgh 2011262


172









31 Giannakos 201661


173







174














175














176



















177










163








164






























165



















10 Μαρωνίτης 2002224-225



166









167








168









16 Μαρωνίτης 2010205-206


169























170










171






25 Πχ HomIlB2406

26 Ruijgh 2011283285-286 1988161


28 Ruijgh 2011262


172









31 Giannakos 201661


173







174














175














176



















177










164






























165



















10 Μαρωνίτης 2002224-225



166









167








168









16 Μαρωνίτης 2010205-206


169























170










171






25 Πχ HomIlB2406

26 Ruijgh 2011283285-286 1988161


28 Ruijgh 2011262


172









31 Giannakos 201661


173







174














175














176



















177










165



















10 Μαρωνίτης 2002224-225



166









167








168









16 Μαρωνίτης 2010205-206


169























170










171






25 Πχ HomIlB2406

26 Ruijgh 2011283285-286 1988161


28 Ruijgh 2011262


172









31 Giannakos 201661


173







174














175














176



















177










166









167








168









16 Μαρωνίτης 2010205-206


169























170










171






25 Πχ HomIlB2406

26 Ruijgh 2011283285-286 1988161


28 Ruijgh 2011262


172









31 Giannakos 201661


173







174














175














176



















177










167








168









16 Μαρωνίτης 2010205-206


169























170










171






25 Πχ HomIlB2406

26 Ruijgh 2011283285-286 1988161


28 Ruijgh 2011262


172









31 Giannakos 201661


173







174














175














176



















177










168









16 Μαρωνίτης 2010205-206


169























170










171






25 Πχ HomIlB2406

26 Ruijgh 2011283285-286 1988161


28 Ruijgh 2011262


172









31 Giannakos 201661


173







174














175














176



















177










169























170










171






25 Πχ HomIlB2406

26 Ruijgh 2011283285-286 1988161


28 Ruijgh 2011262


172









31 Giannakos 201661


173







174














175














176



















177










170










171






25 Πχ HomIlB2406

26 Ruijgh 2011283285-286 1988161


28 Ruijgh 2011262


172









31 Giannakos 201661


173







174














175














176



















177










171






25 Πχ HomIlB2406

26 Ruijgh 2011283285-286 1988161


28 Ruijgh 2011262


172









31 Giannakos 201661


173







174














175














176



















177










172









31 Giannakos 201661


173







174














175














176



















177










173







174














175














176



















177










174














175














176



















177










175














176



















177










176



















177










177









Date post:	25-Jun-2020
Category:	Documents
Upload:	others
View:	12 times
Download:	0 times