INITIA HISTORIEVACCINATIONIS
IN SVECIA
QUÄ
VENIA EXPEllIENTISS. FACULT. MEDTCAE UPSAL.
D. 27 NOV. 1816 IN AUDITOR. MEDIC. H. A. M. S.P. P.
CAROLUS ZETTERSTRÖMMED. DOCT. PROFESS. REG. FACULT. MED. ADJUNCT.
REG. COLLEGII SANITATIS MEMBR, HONORAR,
ET REG. ACAD, SCIEMT. STOCKH. MEMBR.
et
ANDREAS FRIDERICUS FLODMANMEDELPAbUS
particula prima
UPSALIiE excudebant Zeipel et Palmblad.
a MADAME
MABAMI LA IARONNE
VENBELE G.OXENSTIERNANeE BAKONNE DE SPARRE.
MADAME LA BARONNE,
Pendant le temps, qne Vous m'avez confié l'educa-tion de Messieurs vos fils, Yous m'avez comblé de bien-faits, dont la memoire me sera toujours cliere. Veuillez,Madame la Baronne, me pcrmettre de Vous donner au-jourd'liui une marque publique de ma reeonnoissance, enVous adressant ces feuilles Sc en Vous réitérant l'assu—rance des sentimens du respeft avec le quel je suis,
MADAME LA BARONNE
i
VO T R Ε
tres - humble servueur
A. F, FLODMAN.
INITIA HISTORIE V ACCINATIONIS
IN S VE C I A.
FROOEMIUM.
Confngionum cx cohorte,qu£ genus noflrum devafiarunt, cumnuliac Variolis (Koppor i) fuerint terribiliores, harum infitio(Koppympning), quae diritatem tant» luis lisud parum diminue-re exiftimabatur, a quovis vero civium faiutis amatore interutilisfitnas rei medicie inventiones il habita fuit, infitio Va-rioiarum vaccinarum feu Vaccin a ti o (Kokpppympning,Vaccination, Ympning med Vaccin, med Skyddskoppor), quadeiTium omnis variolarum diritas ex toto deleri poteft, proprießantisfimo, quo profesfio falutaris hucusque inclaruit, in-vento, fane eil habenda.·
Prscclarisfirrtie Iiujus rei inventor eil Edvardus Jenner,Medicinas Doclor, natione Anglus. Fuere quidetn, uti foJet,
A cum
i) Synonyma funt: Smittkoppor (Variola? contagiofae), Barn-koppor (V. infantum), n,aturiiga Koppor (V. naturales), Mennifko-koppor (V. humanse), akta, riktiga, &c. Koppor (V. verae, genul·nse, &c,)
) a (
cum de illuftris inventi primordiis quxri'ur, qui-hanc ante iliunvesfe cognitam 2)3 iinmo cfiam expenentia fentatam 3) declar'a-rint, & populäres Ipfius Sutton & Festster, anno 5768 in-iltionem Variolarum in Glouctftersfiire inftituentes, opinioner»esfe vu'gi audiverunt, illos, qui ex conragione V-riolarum vac-cinarum (Cow-pox Angtor.} laborarunf, in dem η es poftea nara-ralium vel conragioni vet iniltioni offert i per omnera viral»posfe 4}; at iiie tarnen fu.it primus, qui experimemis per fe-
ptem
2) Jos. Adams's Bemerkungen über Krankheitsgifte,Phagadaena und Krebs &c. Aus dem Engl, fjresiau 1796» p.122. — Stockholms Poften lgoi, N:o 216; 1802, N:o 64230.— Journal der practifchen Arzneykunde und Wundarz·neykunft herausgegeben von C. W. Hüfelamd. X'X:ter ß. l:tsSt» Berlin 1804. p. 79. — Jon. Christian Reil Ueber die ßr-kenntnifs und Cur der Fieber. 5:ter Band. Halle 18159 p. 345.
3) Paedagognm Plett in Ducatu Holffeirv jam anno i79r vacci¬nationen* fecisfe legimus in Med. Chirurgifche Zeitung. 3:terBand 1815· N:o 54. p. 28. — Nordisches Archiv für Natur-Kunde, Arzney wisfe η schaff und Chirurgie. Herausgegebenvom Profesfor Pfaff in Kiel, Dr. Scheel in Kopenhagen und Prof,Küdolphi in Greifswalde. 3:ter B^ r:es St. p. 241 & 2,:es St. p.
) 3 (
p'eni armos rite peradEs, in nienfe Junto 1798 edito libro:An i η q u i r y i η t o t h e C a u fe s and Elfeers of t h e Va¬riola: vaccin«, a diseafe diseove red in i o me of fhcw e ί t e r η C o u η t i es of England, ρ a r t i c u 1 a r v G1 o u -c efter s hire and known by t be na me of the Cowρ ox; — By Eovaro Jenner. M. D. l·. R. S. London.1798 vaccinaticmem pnblici juris fecit.
Hujus inventi, poB hominum memorial» maxim i, cui qui.Iemuni miHia hominum a morte infandum horrenda, multimodainvaietudine & facie fceda fervatorum, quotannis Svtcia debet 5),
A 2 pnn-
lumineé. Vienne, igol. 8:vo. Capita rerum hujus libri recepfita i-pfumque ad disciplinae prsecepta perpenium atque dijudicatum in All-mån Litteratur-Tidning utgifven af ett Sallfltap i Äbo år 1803,N:o 35 — 37, videfis. Cfr. Inrikes Tidningar, år j8oi , N:o 25,
5) Prosperos anteqnarn effeftns Vaccin3tio
) 4, (
principiüm åc progresfus apud noßrates, ut ηde Sc ßudio re tadeo gravi debiiis.» memoria proderentur, vc-1 poAbabiro, quemin genere Hißoria litteräria inde haberet, uiu3 Audiofisßmusquisque rerum patria opravir, Sc hoc muito magis, quum, prre-ter id quod commentatus eß Dr. Scheel 6) quodque, audoriutpote extero, qua cx litferis vel ferraoae prasfenti hauferit, ve-rane an falfa esfent, rite discernendi facultate negata, nemounquam ab omni errore liberum tsfe ex.fpe£taverit, perpaucailla, quse de hac re in Ve t r en fk a ps - J o u r nal for La k a r eoch Fåltfkårer utgifven af Sven Hedin, M. D „ Konun¬gens Forße Lif-Medicus, m. m 2 Tom. 1 Afdeln. Stockholm1801. p. 151 - 159 Sc quas ab eodem in Inrikes Tid¬ningar år 1814? N:o 61 & 63, txAant 7}, adeo mukös
pro
38031804380518061807180818091810
6) "VIII. Gefch ich te der Kuhpocken in Schwedenvon ihren erften Einführung bis zum September 1802;Vom Dr. Scheel" Nordifches Archiv für Naturkunde &c.3:ter B. I:es St. i8oft p. 112.
7) Haec maxima ex parte in linguam Anglicam transfat3 iegunturin: Vaccination. Copy of a Letter from the Prefident ofthe National Vaccine Eftabi is h m ent, to Lord Sidmoüth »dated 15 July 1814; — enelofing, Report on the State of Vac¬cination in Sweden, Ordered, by the Houfe c?f Commons, to
5 5 C
prodant errores, ut, qui adcuratius fiaeliusque aliquid exliiBue-
be printed, τρ July τ β r 4. In Fol. N;o 325· Qaibus inter fe discre-pant, prsccipua haec funt:."Kongl. CoIIegium, Tom med fSr- "The Royal College fcad particu-deles noje emottog Do ct. Mack lar fatisfa&ion in receivfhg MrMichel, forbant fig att med få Macmichael, and undertook
) 6 c
rit, gratum quid acceptumque Hifioriam V&ccinationis in Sveciaolim perfcdmo feciäie habeatur.
Qoce
""Och ganika mSnga af detta be- ''And many of this resp(
) 7 (
Quse cum ita ilat, iubfecivo tempore in iis, qu# huic fintinicrvirenf, colligendis ordinsndisque eliquamdiu confumere ope¬ra- prerium esfe rati iumus a>fque aliqtKitenus jam ordinata perDisputationern Academicam 8) evulgare ilatuimus, quippe qua
eden-
eller Vaccinationen til fina I y c k 1 i ga ft e - fö 1 j d er &c. edi~tam & venalem esfe, novkatum in Svecia Litferae publicse (InrikesTidningar), No 63, indicant; deinde non minus, illam ad omniaregni templa gratis misfa.m fuisfe ("ikånktes till alla Kyrkor i Ri¬ket'3), cum quze revera misfe funt, non nr/1 aliquot ecclefus fuffe-cisfent. Ex. c. fexaginta exempLna ad Archidioecefin, quse templahabet 246; viginti quattuor ad dicecefin Herncefandenfem , cujus tem-plomm numerus eft 150. Vide Memorial til Vener. Clerusi Årkeftiftet N:o 285. §· 6 d. 15 Junii 1803. & HernöfaodsConfiftorii Circulaire N:o 165, §. 4. d. 7 Martii 1804· Cfr.Linköpings S ti f t s - Ti d η ing ar for Aug. Månad 1803· N:o 8· P»6,3. Af quod miraberis; nec formales illae , quas nuper citavrmus, epi-ftolse neaue Auftoris ipfius verba: — "får jag åran nåmna, att HansMajeftåt Konungen Nå.iigft behagat anordna pb'nningar till 600 fådanaExemplar, h v i 1 fe a bora fåfom fkånk utdelas bland dem fom profvasfkicklige ofh i Lsndsorterne vilja Staga fig att vaccinera" &c. "S. He¬din". Inrikes Tidn. år 1803 d. 1 jun. N:o 56. comrneaiorant, lilastempüs a Rege donatas, fed inter eos, qui vaccinationen» facere vel-lert, gratis diflribuendas fuisfe. Ceteros, qutbus relatio hiec laborat,errores, ut quse quam minime laedat & quam maxime probet, veridemorftrandi adhibeatur methodus, ipfa fafta, fuo quaeque ordine infrafidelisiime adferenda, exfolvent.
g) Hiftorise Infitionis Variola rum in Svecia Auftoremceleberrimum ulla alia in re imitari ii nequeam , eo faltim ejus veftjgiapremere juvat, quod ejus ad exemplum Disfertatione Academica, quidvaleant humeri quidve recufent, priroum pericliter tentemque. Proximelaudatam fcilicet ante Hiitoriam, Gottingae 1767, ßtvo editam, hocejus fcriptum exftitit: Fa ta Variolarum Infitionrs in Sveciaannuente inclyto Medicorum ordine in Academia GcettingeniT GradumDoftoris Medici ambiens Disfertatione d. XX Augufti Anni 1763, pa-
) 8 C
edendi via efficitur; ut judicio expetientisf. Facult. Medicat pas-iim carpta & colleda prius iubjiciantur, quam typis, & aniinad-verfiones majoris momenti fub ipfa Disiertationis publica disqui-fitione fβφε vel, quas poftea humanisiimus quisque . Le&or fe-cerit atque nobiscutn communicaverit, parti cuidain Disiertatio¬nis feriori inter corrigenda vel emedanda addi posiint. Quibusrebus rudimento huic melioris aliquando opusculi omrremquidem, quam oportet, fidem δζ, qute in noHra quantulacumquepoteiUte ilt, fcrupuloiltatem accesfuras esfe confidimus.
blice defendenda expendit Joannes Andreas Murkay Stockbolroi-enfis. 4:to. Ad hane quoque, quod obiter dicere liceat, Commen-tadonem, hand ignaviter elaboratam, Programme, quo ad andiendamChirurgiae & Artis obftetriciae Profesforis Joh, Agapeti ToRN-geen in3uguralem Orationem invirat Imperiaiis Academiae Aboenlish. t. Re&or, Eloquentiae Profesfor & Eques &c. Johannes b red.Waleenius, d. XIX Junii MDCCCXVI, non levetn affer t acces-iionem.
*'Quis nescii , primSm esfie Hiftorise legem, ne quid falfi dL-•cere audeat, deinde, ne quid veri non audeat, ne quafufpicio gratis fit in fcribendo, ne qua fimultatis"? Cic,de Orat. L. II. c. XV.
inventionem artern ve quandam cives fuos quis primusdocuerit, inveftigatu quam difficile interdum, tam exiguietjam, quippe quod a fortuitis firpius pendeac, esfe me-riti , cum coniter, vel eurn latere, qui noftratium autprimus noverit vaccinacionem , aut primus ferrnonem deea intulerir, quid, quod, primus exercuerit, nos nontantum , fatemur, poeniteret, quantum, in culpam Γι in-curreremus, nos non tanti, quanti eft, eorum in patriammeritum fecisfe, qui omni ihidio & labore in id perfe-veranter incubuere, ut demum dereda divina haec arsquam primum in civium falurem perficeretur.
Ita de hac re fentientes, inter primas Vaccinationisin Svecia origines proximaque originibus diu verfari inlevi habernus; cognitam vero quam benigne exceperint,qui rei medicae in parria praefunr, quam asfidüe excolue-.rint, probaram jam patrocinio Imperantis quam impeniscommendarinr,'regio inde edido civitate donatam ulte-riores ejus progresfus quam maturaverint alii Medici,vel qua alia, ii alia, via Sc ordine ad ftaturn, quemnunc habet, pervenerit, adeo fideliter, teftimoniis, puta,ex fcriptis fide dignis, ubique allatls, ut exponamus, urexpofita nec hodiernum ledorem legisfe neque futurumHiftoriae Vaccinationis fcriptorem confuluisfe pigeat, o·mnem, quae noftra eft, dabimus operam.
B An-
) 10 C
Anno 1798.
Prima atque publica, quam nos quidem fciamus^iommemoratio, qua noltrates Jenneri inventum acce-perunt, haec ett:
"Ny OJ>fervation angående Koppympningen1'.Doctor Edv. Jenner i Bankley" ( Barkley) "uti
Gloucefterfhire har uptåckt, at man kan förvara iig emotden gångbara Koppfmircan derigenom at man låter ympaKokopporna (Cow pox). Desfe fenare åkomma gemen-ligen de perfoner fom åro mycket fysfelfatte med korsans, i fynnerhet de fom forråtta mjöl kningen. Febernoch utbrottet af fådane Koppor år ganfka lindrig, fjuk-domen aldrig dödande, och den på hvilken de en 'gångblifvit ympade, behöfver ej frukta at andra gången blifmittad af dem. Denna obetydliga fjukdom medför denvåfentliga förmån at den afböjer en fvårare, och at mangenom detta ilags koppor, fullkomlige 11 undgår de van¬liga Barnkopporna8.."Doct. Pearson låt ej langefedan fyra perfoner, fom
ej haft andra koppor ån Kokopporna, kornma ifrån lan¬det til et Hospital i London, och ympade på dem Barn¬kopporna; men ingendera af dem blef fmittad. Vidhernkomften umgingos de åfven med barn fom hadekoppor, men blefvo likafullt frie från fmitran. Man harfedan gjort förfök med Kokcppornas ympning, hvarvidmaterien gjort fin behöriga verkan. Doct. Je ν ν er harutgifvit er Werk, i anledning af desfa obfervationer9åfvenfom Doct. Pearson låtit trycka de Förelåsningarhan hållit i derta åmne". Stockholms Polten N:o
die 111 Novembris 1798·
) I* (
Quam vero linde hauferit ediror, cum non indi gira»retur, fi amblguum habiierint &, ut certiores de eo fie-renr, optaverint plerique, non eft mirandum. Huic au-rem de teftimonio rei exipe&ationi dudum nobis infciispeiroptato fatis erat fa&um.
Frider. Schulzen 9}, Μ. D., ttinc temporis Lon-dini ad Bibliorhecarn Perijlufir. Angliae Baroner. JosephiBanks Amanueniis, in prtefenri vero Regii Inftiruti pröcOiitagionibus a finibus regni avertendis, quod Quaran-taine audir, ur & civitatis Gothoburgenfis Medicus, lit-teris jam die XXXI AuguiU 1798 Londini datis & adReg. Collegium StOvkhoimienfe misfis, excerpra primide variolis vaccinis Jenneri traéfatus, cujus titulum inProcemio atttilicnüs, fr a didit*
Än. 1799.
Huic viro Svecico primam ergo Vaccinationis ratamcognitionem debemus. Harum lirterarum exemplar, paul-3o coar£latum, in Vetenfkaps- Handlingar för Lä¬kare och Fålrfkårer, utgifne af Sv. Hedin, M. D.?
Konun-
9) Patruum habet Perilluftr. Da v. v. Schut,äenhetm, S:aeR:se Majeftatis Svec. Arcbiatrum Primär., Reg. Collegii S*nitatis, quodSfockholmise eft, Prsefidem, Commendatorem ex grandioris crucis in-figni Reg. Ordinis Wafaei, &c., inclitum illum virum, qui anno1754, »bhinc fexaginta duo &, quod excurrit, annos. jusfu S. R.Majeftatis, Argiiam adivit, eo praefertim fir.e, ut de irfhione variola-rum perquireret. In patriam redux edidit: Berättelfe orn Kop¬pors ympande 6fverlemnad till Hög lo füge Kon gl. Sund¬hets · Co m isfionen. Stockholm 1756, quem librum inßgni doftrins'ac perfuafione confcriptum, & germanice & anglice verfum reperioaus^
) I* C
Konungens Forfte Lif-Medicus, &c. 6:te Tomen 2jraHäftet. Srockholm 1799. P· 37) »nfertum eft 10).Non mulro poft: harum rr.isfionem etjam virus vacci-num ad Med. Doct. Christoph. Carlander Gotho-burgi & Di re c tor. General. Ν o fo c o m i o r. Svec.Carol. Fr. v. Schulzenheim Stockholmiae, mittenelicoöia fuit ii). Nec hoc acquievit, progresfum vcroVaccinationis Londini asfidue fecucus, fecundis le£ba &audita &, quce ipfemet vidir, die 12 Martii 1799 in Lei-cefter Square litteris mandat atque ad Reg. CollegiumM&dicum Stockholrnienfe mittir. Exeerpta harum* inVeten fkaps - Handlingar for Läkare och Fålt-fkårer utgifne af Sven Hedin M. D., K. Forile Lif-Med. &c. 6:te Tom. 4 H. Stockh. 1799. p. ^t, editafunt 12). >Ab
■ 1
10) "Forfta och Andra Häftet af Sjette Tornen Vetenfkaps-Handlingar f5r Läkare och Fältfkärer hafva lemnat PiSs-fen, och utgifvas &c. - - - Sv. Hedin'' Stockholms Poften1799 N:o 51 , d. i Mars.
11) Iile, ut ex litteris ejus de pro.»resfu Vaccinationis Gotboburgicomperi, acceptum virus ad Doctorem Tengmalm in Arofia mifit,qui nec minus fobrie putavit, in prsefenti quiefcendum esfe. Quod adDirect. General, v. Schui.zenheim misfum erat, aodacroriquidem cesfit, Asfesforem Henricüm Gähn Icquor, quem plu-res mecum tirones artis, de remedio quodam experiundo ainbigui,vocitare: "Men jag tors, jag tors väl jag" non femel audivimus. ' Itanunc, mox ut audivit, quae Clarisf. Jenner & Pearson expertifunt, fibi perfvafisfimum habuit, hoc artificio variolas deleri posfe, Εveftigio igitur lubentisfimus periculum fecit, fed effeétu id carebat.De ferius faétis infra dicemus.
12) - - ''Fjerde Häftet, fom ilutar detta Arbete och Sjette To-Oien, är färdigt e)en väntar pä gravuren. Hedin'9.
Stockholms Poften N:o 1, d. 2 Januarii 1800.''Af deWetenfkaps-Handlingar for Läkare och Fält-färer, fom ifrån början af 1793 hlifvit utgifna, åro nu 6 Tomerfullkomligen färdiga'' . - - Drottningholm d. 6 Februarii 1800.Sv. Hedin'*.
Stockholms Poften N:o 35, d. 12 Februarii 1800.
