D. D. DISSERTATIO PHILOSOPHICA DE ' > TENTAMINIBUS PHILQSOPHO RUM in ILLUSTRANDO S. S. ' TRINITATIS MYSTERIO, QU A M , VENIA AMTLISS. FACULT. THILOS. VT SAL. PRÄESIDE Doct. PETRO NICOLAO CHRISTI ERNIN, LOG. ET METAPHYS. PROFESS. REG. ET ORD, PRO LAUKEA . ^ / / , ~ ~ J. _ • PUBLICE VENTIL AN DAM SISTIT ERICUS JOHANNIS HUSS, V. D. M. JEMTLANDUS' é , IN AUD1T0RI0 GUSTAVIANO MAJORI H. A. M. S. " UP SALIGE, AruD JOH. EDMAN, direct. et reg?, acad. typogr.
Transcript
D. D.
DISSERTATIO PHILOSOPHICADE ' >
TENTAMINIBUS PHILQSOPHORUM in ILLUSTRANDO S. S.
' TRINITATIS MYSTERIO,
QU A M ,
VENIA AMTLISS. FACULT. THILOS. VTSAL.
PRÄESIDE
Doct. PETRO NICOLAOCHRISTIERNIN,
LOG. ET METAPHYS. PROFESS. REG. ET ORD,
PRO LAUKEA .
- ^ // , ~ ~ J. _ •
PUBLICE VENTILAN DAM SISTIT
ERICUS JOHANNIS HUSS,V. D. M. JEMTLANDUS' é
, IN AUD1T0RI0 GUSTAVIANO MAJORIH. A. M. S. "
UP SALIGE,AruD JOH. EDMAN, direct. et reg?, acad. typogr.
§• r. ; .
Myfterium Sacro Sanft# Trinitatis, cujus meminitSacer Codex, dum curatius paulo perpendimus,facile comperimifs, efle illud, in quo indagando
fapientia ipfa hebefcic, acies fubtilitatis noflr# flaccefcic,ratio nihil pr#ter admiracioncm, eloquentia nihil medi-tatur praeter filentium: heic iumma ingenia tenebris in-volvuntur, heic dofti pariter ac indofti conjungunturparique paflu ambulant; & quidquid ante tempus, h. e.ab aeterno fuit & exflitit tanti momenti ac ponderis,creditur ab homine fibi divinitus revelatum, non capi-tur. Interim tarnen varia in fcenam quafi prodierunttentamina Philofophorum, quibus chefeos Orthodox# detribus perfonis in una fubftanria efTentiaque Divina rea¬liter diverfis, pcdibilitas illuftraretur. Kon funt nifi il-lpflrationes, neutiquam vero probationes, fiquidern nullaprincipia cognofcendi, ifthoc myfterium per rationeraftabiliri queunf. Atqué hoc erit argumentum in quodilucidando nollra verfabitur induftria.
; - §/ ir. . b : :Non multus ero in enarrando, qualis olim fuerit
Pythagor# ac Platonis pariter atque illorurp, qui hos fe-quuntur, opinio de Trinitate in Deo. Pauca adduxilTefufficiat. Nos docet Cudwortb a) ab illis tria in Divini-tate principia flatui feu «';rk, v-nosoiveis, quarumprinceps hypoftafis dicitur ev unum ante omnia,
A 2 Ulli-
<j) Sylterna Intelleftual. Cap* 4. §. 36» p. 689.
4 Tentamina Pbilofophorumunitas nimirum fimpliciflima, qu$ res omties efficientercontinet; altera sv 7rctvra, unum quod efl omnia, lenquod omnium rerum fpecies compleclitur; tertia audit«V Kaj TrccvTcc, unum & omnia, quoniarn re ipfa & aåuipfo explicat & producit id, quod prima hypoftafis vir-tute & potentia, altera vero in idcis comprehendit.Eamdem ob caufiam prirra quoque dicitur efle r.uvroosviKwz-, Omnia unitive, altera 7:clvroc yoe$s9 omnia intelli*gibiüter, tertia denique ttccvtoo (pvcmws, omnia animali-ter, i. e. natura femetipfam movens, agens & prcducensomnia. Rurfus prima hypoftafis rccyaScv, bonum, feuipfa bonitas nominari fölet, quae mentem & intelligen-tiam omnera excedit; fölet etiam nonnunqu3m cpSc&irtåv,lux fimplex appellari. Alterius nomina liint" rSe9 A'cycsr,cc(p!c& y unitas & bonitas fecundaria feu aliunde profici-fcens, item ecyuSoeiårjV) formam bobi babens, quamquameflentialiter & formaliter, mens, intelligentia, ratio &(apientia cunfta percipiens & comprebeodens feu in fi¬nita cognitio. Tertiam vulgo nomine }, quod ani-mam denotat fémeripfam moventem, defignari videas.Vocatur etiam dtyoÅm7 Kaj Venus & amor, ro r,ys-fxcvxv T8 -noivrcs, quod univerfo prtefidet. Et quas funtreliqua? nota" difcretionis trium hypoftafeon Platonicarum,quas fufius exponit iaudtitus ilJe Cudwortb. At vero utdicamus, quod res efl, videntur quidem fibi , velligiaquaedam Trinitatis in fcriptis horum gentilium Philofo-pborum invenire, qualta etiam loca Tobias Pfaimerus b)collegit, quas Trinitntem quandam fapiant; fcd cumeodem Pfannero c) fubdubitamus, numne ex ipfis, quiexflant, Platonis Libris liceat conjscere, ne dicam colli«gere, talem qüas venditatur> hujus Myfterii notitiam in-
in illufirando Myflerio S. S. Trinitatis. ydiclo duéhique rationis potuifte innotefcere. Plotimis d)provoeat ad Koyas 7totKéuts, veteres fermones, exiftimans,präsentes fermones eile veluti interpretes antiquorum,idque teftimoniis adprobari adferentibus, opiniones ejus-modi efte prifcas; quod ex iplis quoque Piatonis librislicet conjedari, quandoquidem Parmenides prior ejus-modi opinionem attigit. Qu<e fi ita admittantur, ut addodrinam de Trinitate Gentilium ifta efFata pertineant,pro credibiii habet Pfannerus itemque Mornatis, e), pro-fluxifle eadem ab Hebrais ad ^Fgyptios, ab iFgvptiisad alios, Gr^corum prsefertim Pbiiofophos, quos Ägy-ptum difcendi ftudio frequentafte novimus. Verum enimvero cenfet infimul nofter Pfannerus, perdifficfe eftecreditu, dogma tantis tenebris etjam apud Hebr^os in-volutum, ut, num eis communiter id cognitum fuerit,adhuc inter Theologos difceptetur, Ethnicis ita inno*tuifte, ut explicatius fere de eo locuti fint, quam iidem,a quibus lux haec, (ubobfcura quidem, primum orbi ii-lata eft. Unde conciudit laudatus nofter Pfannerus, quodde iis, qui poft Chtifti nataies ejusque dodrinam peromnes terras diftufam vixere, quos inter Proclus-) Jam-blichus, Amelius, Porphyrins, omniuroque pra-ftantifllmusPlotinus, facile Iuipicari liceat, ad eos quoque arcanihuju-s notitiam penetrafte, cui aptavere forfan, quee apudmajores, Platonem praTertim ei fimilia, reperiebant. No-tatu itaque dignum eft, quod AugußinuSy tefte Meisnero/), faftus fuerit, fe ante converfionem ex libris Piatonisnon potuifte a'iquid colügere, quod Trinitatem faperetperfona'rum, poftquam vero eftet converfus, roulta arjlatone efte dida $ieprehendifie, qu<e ad religionem posr
A 3 fent
d) Enn. V. Lib. I. T(>l6üV OC^iKHV V7t07TC6Ue00V^e) De Verir. Re!. Chrift. Cap. 6.f) Pliil&f, Sobr. In Qu. Metapb, p. 1148»
6 Tentamina Philofophorumfent adplicari Chriftianara. Idem förlitan efjam de com-pluribus fentiendum opinamur Patribus, qui placitis ho*rum gentilium decepti Philofophorum, hoc in pun&ode noeliori nota non. fatis ie commendarunt. Trinitasenim Platonica a Chriftiana longifTime difcrepaf. Atqueifthanc rem ex profeflo perfecuti (unt ac probatum de-
§. III.Progredimur jam ad illuftrationes Trinitatis, quibus,
adumbrari aliquatenusj hocce Myfierium pofle putarunt;ut dein pateat, quid de harum pretio rite fit ftatuendum.Inter antiquiores, qui ifthoc Trinitatis Myfierium illu-flrare funt conati, nominandi prafertim lunt PhilippusMornauSf Barth. Keckermannus-, Jul. Ceef. Scaliger, Ef Guil.Amefius. Morneeus nempe b) ita calculos fuos fubducit:Agnofcimus in fimpliciffima Dei ejfentia, primum naturam Efttim aSiivam, deinde lntelleSlum, quo vis illa exercetur Effic demum voluntatem. - - Sunt tna illa, ejfentia unum; Efratio eß in promtu; quin tranfit nec inte lieElus nec volunta-tis aSlus in rem exteriörem, fed in intelligente Ef volentepermanet. - - Quidquid enim in Deo rejidet f fubfißit,Dei ejfentia eß. Neque vero vult quidquam, nifi quatenusintelligit, quia bonum cognitum voluntatis eß cbjeclum. In-telligit.porro per ejfentiam fuam, Itaque voluntas non fecus
■ . > . % ac
g) Cfr. Petav. de Trinit. Lib. I, Cap. I. Dogm. Theöl. Tom. 2.p. 16. Carpzow. Difp. Acad. Difp. 23. Budd. Inft. Theol. Dogm. Lib.2. c. I, §. 55« Zimmert». Exercit. de Atheifmo Platoni impn&o , quseexftat in Opufculis Tom. I. Part. a. p. 814. ut jam taceamus Schtibertumhac de re commentantem in Inflitut. Theol. Dogm. P. 3, c. I» §. 243.p. 240.
b) De Verität? Re!, Chrift, Cap. 5.
illußrandi Myfterium S. S. Trinitatis. 7nc intelleSlus, in Deo ejfentia efty qua fua unitat& poteftatetn,intelle£lumy ac mluntatem complettitur éf continet. - - Confide•ratnus in Deo intelleBum, cujus aSlu fefe cognofcit, vo-Imtatem, cujus attu fieri nequit3 ^z/z» y^/i? »my* honum per•feSie cognitum, /?»/£* 2^ diligat, IntelleSlus vero iüe, dumin fe refieSlitur, fecundam not is perfonam genuiti quam Pa-tris fapientiam appellamus. Foluntas itaque, qua ab ceternoagit, »z/6/7 praeter fe obvium fiat, <7#zz fuo in fefe refie-Bitur, 2^ 7//0 infinito bono conquiefcit, totaque in ejusuniiis atnorem fefe ejfundit. Eo vero aElu, tertiam nobishypoßafin, ut ita loquar, producit, »öj Spiritum Dei y
Jeu fanSlum Spiritum vulgo nuncupamus. Eß vero bic Ca¬ritas, amor t dile&io Patris filii; Patris nimirum intelli¬gentas erga Filium, intelleSlus aSlu conceptum, 2/ filii vi-ciffim erga Potremy a quo^ quidquid habet, 2^ quidquid eftrlubens agnofcit. Proinde fic, inquit Mornaeusy quidquid hacde re in Eccleßa docetur 5 rationis luce illußratum eß; Et-enim credit ceeleßi pagina edoSlus homo, z» fimpliciffima Deiejfentia tres per [onus ftbfiflere; qunm ea diflinguere nemopoffit, qua non comprehendit, hoc certe myfterium nunquamhumana ratio ratione adfequi pofjet, quod tarnen oblatum pa-tefaSlumque a Deo, B" ampleSletur probabit. HaclenusMornaus. Hu jus vefligia prefle fequirur Keckermanniis i)yhunc in modum ratiocinando: in quacunque natura per-fecliffimus eft intelleSlus qai fui ipfius ideam format con-Jummatiffimam • z» quacunque eß voluntas toto nifu lata inperfeEliffimam naturam: in ea eft imago, 7?<?z FiliusFol. 1: ij. 2t3 Spiritus SanSlus, ^zzz Dei amorem teliquisingenerat Rom. F: j. i. e. z'7z locum Trinitas. Atquiin Dei natura ita &c. Ergo. At vero de hifce Keckermanniratiociniis,valet omnino, ut opinamur, Judicium Meisneri k)r
quod
0 Lib. I. Syftem. Theoll C. 3»Philofophia Sobria. Se£h 4, Quasft.
Tentamina Philofopborumquod ifa fe habet: non improbamus Kecksrmanni finem Efintentionenz, qua fane bonn eft; quia fic Antitrinitarios ma-gis confundi poffe cen[vit, - - - Una hominis anima tres ha¬bet facultates , intelleclum , voluntatem Ef memoriam, quceinter fe dijferunt formaliter ; ab anima tiimen realiter nondijferunt. Qua omnia dicuntur icones ej]e Ef fimulacra triumin una Deitatis effentia perfonarum. Et fane hoc negatumnon imus\ [ed liberaliter concedimus. Pari fere modo eeiamcomparata funt, qux Scaliger l) hoc in negotio nobisfubminiftrat, inquiens: generat ex [eipfo, in fe ip[o , fuiipßus intelleflionem Dens, eodem modo eamdem Ef cequalemfibi. Quia non intelligit per fpeciem, [ed per [ni ipfius pra-[entiam. Ergo cum fe intellexit honung primum, immenfum iEf intelleflionem ejusdem quoque modi; Jpirat, erga ipfamamorem utrique cequalem, ceque reciprocum, ftne ullo recurßitarnen ab ipf'a inteilefHone. Amefius m) ha?c ita nobis tra-didit: Pater eft quafi Deus intelligens; Filius imago Pa-tris exprefla & quafi intelleftus; Spiritus Sanftus ema-nans a Patre per Filium & Spiratus; eft quafi Deus di-leftus. Filius producitur quafi per aftum intelligendiVel dicendi ex intelleftii, vel memoria faecunda Patris;Spiritus Sanftus producitur per aftum omandi vel fpi«randi ex voiuntate fecunda Patris & Filii. Ileec ille.Nimirum ifU Auftores, ut cum Reu[chio loquamur n) adanalogiam operationum anima; adumbrant Patrem perintelleclum vel potius vim reprce[entdtivam; Filium perideam, quam de fe ipio concipit, adeoque generationemFilii per conceptionem iilius idece; Spiritum Sanflum peramorem,j quo compleftitur fui ideam, & vim reprtrfen-tativam, adeoque Jpirationem Jeu prcceßwnetn Spiritus Sancli
per percepturitionem ideee fni cognitae. Sed ut dicarous,quod res e(t, in hifce illuftrationibus omnibus & fingu-lis variae occurrunt diffimilitudines, quae efficiunt, utanima cum tribus fuis operationibus, Trinitatis imagoeile nequeat. Nimirum illa Trinitas, quam ex tenoreSacri Codicis credimus & profitemur, non eft Deus fe-cundum tres intelle&us & voiuntatis operationes confi-deratus, adeo quidem, ut Pater non fit Deus objeftafeorfim & extra fyftema fibi repraefentans & volens velnolens; nec Filius fit Deus obje£ta inter fe conne&ens& fyftemata rerum adpetens vel averfans, nec SpiritusSan&us fit Deus optimum adprobans & decernens; pr«-fertim quum hi aélus feu operationes intelle&us & vo¬iuntatis fint operationes totius effentiae, quippe qua? abunaquaque perfona participatur, ut adeo etjam omnesifts operationes omni in Divinitate perfona? competant.Unde quemadmodum Pater objefta in fe confiderat, in¬ter fe conne&it, optimumqt e adprobat, eligit, decernit;ita pari etiam modo Filius arque ac Spiritus Sarnaus.Quocirca fi tres illi intelleSus ac voiuntatis gradus feuoperationes^ forent tres Divinae fubftantiae, & tres perfo¬na^ efificerent, tum in qualibet perfona tres quoque es-fenc fubftantia? & perfonse o). Neque ab his illuftratio¬nibus multum abluait P. Poiretus p), qui tria in Deoconflituit, nempe, /. effe primum. 2. Effe primi reprefen-tatio, imago, idea, quce ipfum ejje efi. 5, EJJe primi in ejusfui imagine gaudium acquiefcentia. Atque ha?c tria abeo vocitantur. /. Cogitatio perfeEHfJima, 2. Reprcefentatiofui fibi: 5. Refultans aternus ex bis Amoris five Eatiticefphitusj cogitationem Divinam pevmeans, explicans, implens.Et bxc fic fe non pojfiint'non habere, etfi nullet cjjent rerum
B idece,
0) Cfr. Schuberti Inflir. Theol. Dogm. P. 2,^Cap. I. §. 143. p. 244.f) Cogir. Ration, d? Deo, enima & tnalo Lib. 3. Cep. 8 Piopof. f.
Tentamina Pbilofophorum \/
idcce , nuITequc enrum exfißentice. Ergo ex confiåerationefolius natura Dei conftat, in illo e/fe Santtum Ef inviolabilctritium, h. e. Sacro-Santtam Trinitatem. Haec placita fuafufius exponit ac probare annititur Poiretus. Verum enim«xvero nimium illis tribuere videtur, adeo ut falia etjamratioctnia vira probationis fuftinere potri, qusmvis infehoiio fubjunito vocttet eadem ipfa cintum veflig/aqua:dam Trinitatis, indicia Ef monimenta, qua; lumen ra¬tio nis homini ex (ui contemplatione, fuppediret. Sei«licet, tanfo minus probationis vis hifee e^p'icationibusinelle po'eft, quo manifeftius redditur, quod in mentehumana tres ede perfonas, fiquidem iisdem argumentiseadem inedet vis, pari roodo evinceretur,
§. IV. -
Illuftrationem quoque hujus myderii nobis exhibetJob. Theopb. Canzius q), auturmnans tres in una eflentiaD vina perlonas adumbrari poffe, fi dicarmus quod eden-tia namnque Divina feu vis illa infinita triplici comple-tnento exfifiendi fit perfetta. Nimirum 1:0, quatenus fub-flantia Dei rationem continet re hcys feu [ubftautialis fapien-tice, ut cum Theolegis loquamur, eatenus in facris litterisgenerare dicitur, Ö* pradita effe cbarättere perfonali Patris;2;o quatetius eadem jubftantia Dei Koyco, feu fubfiantiali fa•pientia condecoratur, rationem fui in commemorato patrenattd, dicitur generata, feu Filius; Ef 3:0 denique quatenusDivina fubßantia in Patre Ef Fdio fui amoris fubflantialiserga omne bonnm publicum habet, a Patre Ef Filio fapien•ter provifum, Spiritus Santti Cbarattere perfonali dituta efl.Atqueiiifice tribus, immenfa nempe vi, impervefligabili hcymfeu ratione, tion emetiendo amore, adlerit laudatus nofter
Can»
?) C fr. Omz. in Philofopbia» Leihnitiana & fVolfiana ufu it} Theo=logi« Tom. &, Part» a. Cap» 3. $. §. ja, jy»
m
in iUufirando Myfterio $. S. Trinitatis. ti
Canzius contineri omnes perfe<Ttiones, ncc ullara earumdari, nifi qua? bis fundamentis tribus fit fuperftru&a, per
-quos trium perfonarum chara&eres Divina eflentia ex-fiftat ratione ultima. Sed arbitratur idem nofier Canzius,refpiciendam efle eiTentiam Divinam, jam ut concvctumäb(olutum, atque hoc intuitu efie unicam, jam autem utconcretum refpeElivum, quod poffit efie tiinum, adecqueUttum concretum ab(olutum tria continevc comreta refpeftiva,Et quoniam fic in qualibet perfoua Divina efl omnis Divi-nitas, fed tarnen in ca non eß omm refpeflu, idcirco liquidoconftaf, in a ia elfe fub refpe&u Pattis, in alia fub re-«fpe&u Filii, & in alia fub refpe&u Spiritus Sanäi. Sedfatetur quöque Canzius, non magnopere exploratum cfie,annon ampiius quidquam contineat pevfonae Divina notio, quodnos fugiat in objeuvo adbuc fit; quantutDvis enim perfönascharaäeres fint determinati & genuini, Diviniras tamengaude- pra?rogativa longe maxima, nec Sacer Codex vo-cum quibus utitur, rradit commodem perfedtas expofi-tiones; unde etiam faäutr, eft, ut quoniam exphcatio-«nes a definitionibus pencearr, qua? funt- aliquando arbi-traria?, quisque in explicando perfona? vocabulo fua? hy*potbefi infervire voluerit, quam definitioni arbitiarise
* fuperftruxerit. Quibus fic argute fufiusque expofiris clau-dit tandem Canzius totam fuam traftationem de S. S.Triade hoc monito: quantum hoc myfterium fit, non folunsex eo cognofcitur, quod nemo unquam mortalium^ fine littera-tum facrarum argumento ^ de tam Jublimi dottrina divinajfiet\verum etjam qnia plena tam SanEti dogmatis intelligentia,in perfettiori detnum vita ubi Deum coram contuebmur,impetrari poterit.
«quas cnarrafle conyenic, Non funt nifi bypothefes, quxB * qu«n.
it Tentamina Pbilofophormnquantumvis nihil darrmi inferrent tbefi orthodoxte, in-primis quunr» iocommodum aut filfum, quod in hypo-thefi fe in finu it oftenJique poteft, infam faltem teriacatque evercac hypothelin; inc^rmi ramen quoniam lirn-plictöres aeque ao Infehciter iogeaioli in devia facile ab-ripi pollunc, dum ejqsmodi hypochefibus atque illuftra»tionibus Philolophicis S. S* Triados indagandis & exa-nunandis oecupari le fmunt, cujus ramen imaginern autfimilicudinem qqandam in univerla rerum natura inve-nire nobis non licet, nullus proinde ex hifce' hypothefi-bus atque illufttationibus Philofodhicis exlpeidandua eflulus, led fatius omnino dicaruus ooortet, ab omni huj iSmyfterit ijiuflrariohe p*orlus absrinere r). Qaandoqui-dem igitur iftboc myfterlum continec rem tanu mumen-ti ac ponderis, quam auc ratio fibi relicta plane ignorafiaut revelatione licet cölluftrafa, nunquam tarnen com«prehendit; idcirco probatio hujus mylteriiy utpote quodfupra rationem elt polirum, neutiquam ex lumine na¬turs peti pocert-, led ex fola revelatione eft delumenda,qune ad conviåionem omnino eft neceflmia, ne lubriro acpenitus ficulneo fides noltra nitatur funda memo. Quodvero ad comprehenfionem hujus myderii, qua (uampoßibilitatem j adtinef, aliqua quidem vocabplorum acphralium explicatio eft adhibenda , ne quod creditur,fint voces mente caflfe five loni line mente, adeo utignoies plane, quid credas; quod fl autem plenam re-quiliveris & adaquatana explicationem modi poffibilita-tis, tum obferves velim, talem explicationem non poflenon tanti royftérii repugnare notioni, nec opus efle adconvtöionem, nec defetfura ejus tollere rei veritarem.Nicnirum mulca in rerum natura occurrunt exempla,
ubi exfiftentiam rei,quam ex fenfbum teflimonio cogno-fcimus eflfe oppido veram, non poflumus non admit-tere, licet vél maxime modum rei ignoremus. Ne quisigitur in Divinis aufit importunius poflulare aut arro-gantius Tibi furaere,. quod nec in bumanis poflumus.Unde quisque facile potent perfpicere, quantum peccene,qui Dei veraciflimi in Sacro Codice teftimoniis efFatis-que de S. S. Trinitate ea propter fidem adhibere, ejusqueexfiflentiam admittere nolunt ac reculanf, quod modumpoflibilicatis pro modulo fui ingenii non perfede capiant.Interim tarnen objetfionum refutatione eatenus efl: opus,tit digito quafi roonflretur, nullam efie pugnam interiflhoc myfterium & veritates rationis dutfu cognitas.Bene enim monuit Illuft. Leibnitius s), myßeria rationiconfornüa ejfe, non iilo fenfu, quod ex ratione poflintdemonftrari, liquidem rationis cancellos transgrediuntur,(ed éo faltem refpeftu, quod inter myfleria fidei & ve-ritates rationis vera dari nequeat pugna. Unde etiamidem Leibnitius t) adfeverat; ce qui en nous efl contraireaux myßereSy nefl pas in raifony ni ta lumiere naturelle, nirencbainementy des verites; c efl corruption, c'efl erreur ouprejugé y creß tenebresr h. e. id quod in nobis adverjatur,myfleriis non efl ratio9 nec lumen natura^ nee nexus verita-tum, fed corruptioy error, prcejudicium, tenebra. Quocircatutiflimum omnino judicamus, ut, dum de Sacra Tria-dos myflerio diflerimus» intra Sacrorum fepta Oraculo-rum nos contineamus,, & alicubi noftram potitis ignoran-tiam, quam ubique curiofam nimis fcientiam profiteamur.Si enim myfterium Trinitatis ex fola Dei revelationecognofcimus, conCukiflimum utique erit, ejus indolemenuntiare verbis ipfius Sacrae Scriptum, neque extra
B 5 Scri-
>) In Difcnrs. Piaelim» ad Theod. 63»f> I» c. §> 6l..
14 Tentamina Philofophwum in illußranJo £fc.Scripturam quidquam de eo ftatuere. Scilicet ubi res revelatss fubliraes6c incognitse, per verba aut fimilia ab ingenio humano excogitata edia*feri debent, maxima oritur erroris formido, ne fimilitudines ejusmodi 6cloquendi formulas, vel plus vel minus infinuent, quam revelatio di£titat,eut ne aliqua fui parte humanas explieationcs diflentiant. Eft quöquevix -fperandum, quod nos aptiora & clariora verba invenire queamuihuic myfterio exprimendo, quam ea funt, quibus Sacri Scriptores utuntur»Nemo itaque credat quod melius pernofcat naturam hujus myfterii, quiScholas vel Atbannfii terminis, quam illi, qui fide fimplici & feria» voci»bus Scriptura utuntur. Fatemur plane, nos non magis intelligere Trini-tatem, ubi unum in eflentia Deum 6c in perfonis trinum dicimus, quamubi cogitamus Deum tfraelis efte Deum unum, 6c tres efle in ccelo teftes,Patrem, verbum 5c Spiritum San&um, atque hos tres effe unum. Resilluftrari poteft fimilitudine. Homines rationales habent fe od myfteriaur cseci nati ad colores. Caecus. natus caret facultate cognofcendi colo«res, nefcit quod dentur; fi audiat dari; per te ipfutn nihil poteft de iisindagare, non poteft eorum notitinm obtinere intuitivam; poteft credere,quaj audiat, 6c eadem verba cum aliis cascis cominunicare: nullus tamen cacuscolores ipfos cognofcere valet, vel notitiam Fuam extendere ultra id, quodauditu accipir. Atque tales casci fumus a nativitnte omnes, fi myfteria divi-nitus revelata, refpidmus. Deftituimnr facultate cognofcendi Myfteria ;nefcimus quod dentur: Poftquam eödem revelata efle animadvertimus, perfacultates naturales non poflumus illa explornre, nec eorum notitiam in»tuitivam adquirere: poflumus tantum adprehendere 6c comparare verbarevelationis, rem iplam vero ex noftro ingenio 6c aliis verbis clarioremreddere non valemus. In vitas hujus cascitate nihil de liinitate fuprafcripturam fapere vel debemus vel poffumus «)♦ Vide Matth. XVI; if»l Cor. II: II.
S. D. G.
u) Cfr. Georg. B. Bilfingen fermo de Myfteriis Chriftianas fider.Stflpferi Grundlegung zur wahren Religion. P, III, Cap. VII. §, V»
