D. D.
Dijfertationis Hifloric#,Qua Disqviritur:
QUID ad MORES et CIVILEIMPERIUM
Gentibus Europeis Profuerint
E XPEDITION ES,Qvm Vocantur
C R U CIA T iE,PART. I.
Ven. Ampi, Fac, Phil« Upf.
1'R.CSIDEmag CAROLO fred.
GEORG II.Hist. PROF. Reg. et Ord.
Pro Gradu PhilosophicoProponet
JONAS HALLENBERG,Smnlandus.
In Aud. Car» Maj D. 8* Junii 1776.Huris n. m Solisis,
UPS ALIAS,Typis Edmannianis.
%ff.•■V '.K
k mvt o v. & K# + + *•*##**■****#**
» .**#£******** * * *
§• i.omines natura ita eile comparatos, ut loeortim.«
qux vel decantata qusedam facinora, vel per¬sona aliqua perilluftris & -famofa infignicer na-
bilitaverint, magna capiantur veneratione, magno«que deftderio eadem, (i fieri poffic, vifendi, omnissevi abonde teflatur experientia a \ In primis au«.item in ter medii aevi chrifb'anos tanta invaluic cupi-do terras, quas Mundi Salvator aut Apoftoli ejus a*liquo modo reddiderant celebres, frequentandi, utex omnibus fere Europas anguiis infinita hominum
A i raub
a) Exemplum adprime huc Ipe&are mihi vifutnsquod de quoaarn Claudio Belurgerio, Gallo, in Gymna-fio Navarrao Parifiis magno Grascarum litterarum reftau-ratore, refert Dan. Georg. Morhofius, Polyhift. P. LLib, VII. C. 2. §. 2. Hic Beiurgerius tanto in Hörne¬rnnn captus erat aniore, ut non folum totum edidicerit,atque in templis facrarum precum loco recitaverit,; Tedetiam, quo ip(os Tröjas carnpos vetuftique Ilii loca, lateomnia oculis fuis ufurparet, provinciam fuam depoiue-rlt, confcenfaque Venetiis navi, in iEgyptum navigave-rit; Alexandriae vero cum haec moliretur morbo interiit.
) 4- \
multitudo illac confluxerit; eoque avidias religio-fa ejusmodi itinera fufcipiebantur, quod tancarnnon omne pietacis exercitium abfolvebant, & reme-diom quoromvis expiandorum deli&orum putaban-tur certifilmum.
Hic loca fan&a adeundi pruritus ineunte fae-culo undecimo nova accepit incicamenta; qua-re etiam incredibilicer jam multiplicatus efi devo-torum pereg rinatorum numerus. Univerfum nem-pe Chriftianum orbem ea tum invaferat opinio , utdi£ta fcripturas & in primis apocalypfeos Johannes,quae de extremo Chrifti adventu loquuntur, de hisexplicanda effént temporibus, mundique nunc in-ftaret ukimus finis b). Qua mente agitati omnisordinis ac generis homines patriam laresque fuosrelinquentes, agmine faéto, rapidis in Palsftinamferuntur pedibus, Salvatori obviam ituri, quem ibi¬dem ad totum judicandum terrarum orbem crede»bant adpariturum c).
Circa hec ferme tempora Tures, gens illa ful¬mina fpirans & ignes, in terra fan&a Sz contermi-nis fsvientes graffari cceperant, unde etiam religio-
fo-_
h) H^c fufpicio tam generalis fuit, ut etiam in a&apublica eifeclum habuerit. Hinc multa feripta circa fi-nem feculi decimi exarata tale exhibent exördium: ap-propinquante mundi termino. cet. Vid. Robertlbn 1' Hifloi-re du regne de 1' Empereur Charles Qvi nr. Tom. Ii. p. 94.
c) Vid. Robertfon loc. cit. Tom. I. pag. 46. & quoscitat auTorestNec nonChrön. S, Pantal. AnnaliR. Sax, ap.Eccard. in Corp. Script, Med. J5Lv, VoiJ-p. 509, & 597,
^ g f cSJJaJ 5 \
forum peregrinatorurn conditio verfa eft & in pe-jorem mutata. Caliphis enim dominantibus tuti &impavidi itinera fua perficiebant Chriftiani, & nonfolum nullo incommodo illos adfecerunt Caliphas,quin contra in id omni nifu incubuerunc, ut ad ca-les peregrinationes, in terras fuas dirigendas, ftimu-larentur, pcrfvafi easdem commerciis iuis haut pa-rum profuturas, praefertim quum magnas pecunia-rum fummas pro fuppofitis San&orum reliquiis, a-liisque nullius pretii rebus, in regiones fuas intro-ferri deprehenderinr» Jam vero, Turcis omnia lo-ca infeftantibus, variis periculis & erudelitatibus, ob-noxii erant (acri illi hofpites, qucd ex peregrinatio-nibos fuis reverfr, dum mcerentes narrartmc, & in-fuper nefanda qusevis a Turcis & Sarncenis in fan-£tis Pafeftinae locis patrari quererentur, horrorem pertotam Chriftianam Europam & indignationens excl-tarunt implacabilerm ,
IL
Ita homines imbiiti erant & praeparaticum ra-bies illa, conjun&is Chriftianorum armis, terram fan-öam e manibus infidelium eripiendi, decurrente fe•culo XI, omnium animos invafit.
Prima militix hujus fufcipiendas illecebra, (imu-lata qusedam vifio fuic Sacerdotis Petri Eremitse, eFrancorum urbe Ambiano orti, cui, religionis zeioHierofolymam profe&o, in fomno Salvator vifus fnis-fe perhibetur, ita ipfum adhortans: Fetre dileåis-(ime , fili Chrifiianorum, furgens vißtabis Fatriar*
A 3 cham \
/
J ° K °c'i'
chciTfi^ noftrwn, & ab eo fumes cum [igiiio fancftfcrucis Utteras legation!s noftrxe, & in terram cogna-tionis tuce# iter quantocius accekrabu, c.ontumeliasejf injuriäs populo nofiro & fan61o loco illatas re-
ferabis , & fujcitabis corda fidehum ad purgandaloca fantta Jer itfakm & reftauranda Opera Sanclo-rwn. Per pericula enivi & tentationes vatias Pti'radifi port# nunc aperientur vocatis & eleciis.
Petrus, fbmno expergefattus, Patriarcham Hie-rofolymitanum Simeonem ftatim adiit, rogans ut lie-teras legationis fibi cornmendatas impetraret, illis-que acceptis fine mora Romarn tendit, totamque remPondfici Urbano Ib expofuit, qui propolitum hoc.cemaxime adprobavit, atqne de hac caufla regnumErancorum ingreflus, Claromonti 109^5 conciliumconvocavit, in quo magno confenfu Bpifcoporum ,
Principum ac Procerum prsefentium prima expedi-do cruciata, quam vocant, deereta leg i tur df
Quanto deinde ardore, qoantaque vehementiafufceptum fuerit facrum hoc bellum, verba, qui busexponant, hujus temporis fcripcores vix inveniunt;Nulla enim Chriftianorum natio futt tam abdita, qu<epartem fui nan ?nitteret ad boc Sevvitium Dei, in-quit.Albericus trium fontium Monachus circa A.C.
1095".
d) Vid. DilTertat. de prima Expeditione cruciata, fubPcaefid. Adam. Rechenbergii, ibique citatos AlbertumAquens. Hift. Hierofol. lib. I, Cap. II. feqq. Wilhelm,Tyr. üb. I, Cap. ir. ,12. in Geftis Dei per Francos a.pudBongars.
>S%3 V >f fW i 7 \ w
3095-, Nempe ftupenda illa miracuia, qiiss ad Chrkfli iepulcrum patrari jaöabantur tantum in fuperfti-tiofos animos valuerunt, ut multi crucem divinitusfibi imprefTam, taliqoe ftigmate, ferro forfan calidoinufto, facrje mliitiae fefe a Deo deftinatos elTe, o»ftentaverint e), omnibus, oeftro q.uafi agitatis, unoore: Dens le volt, conciamantibus atque ingeminan«tibus/). Atque hinc imuimerabiles, ut aic Sigeber-tus Gemblacenfis g )» una injpirattone moti mul~tis fignis fibi ojtenfis, a Iii ab aIiis ammati, Duces,
. Comites, potentes, nobiles & ignobiles , divites, pau-peres, liberi & jervi, Epifcopi, Clericiy Monacbi,
juvenes, p&eri pueUa , omnes uno ani~mo undique concurrunt, Hifpania] a Provincia,ab Aquitania, /z Britannia, 4 Scotia, Anglia , 0Normannia, a Franda, <7 Lotharingia, a Butgmdia, aGermania, <7 Longobardia, ab Apulia , iéf ab alns re'gnis b), virtute i? figno crucis fignati zf armati,
ultum
e) Baldric. Hiftor, Hierofol. Üb. I. & RechenbergDifTerr. citat.
/j Conf. Nobil. Lagerbring Svea Rik. Hifö Del. 2.Cap. 2. §. 7. & Velly Hift. Gäll. T. 2. p. 441.
g) Chronog. ad ann. 1096. Diilertat. laud. Rechen«*bergii §. 10.
/>) Tn Herm. Corneri Chronica, ubi hsec & alia enu-merantur regna, ex quibus Cruciatoram copise confluxe-runt, Danide etiam & Sveda mentio injicitur. Vid. J. G.Eccard. Corpus hiftoricum med. aevi T. II. p. 630. Im-rao Svasnus quidam, vel re&ius Sveno, Dänorum Regisfilius cum viris roille qningentis auxilium Chriftianis,Antiochiam obfidentibus,, laturus adproperafle Wilhelme
<7<3a J o \ Kjip
ultum ire parant injurias Dei in hofles chrifliani no-minis. Nec in hoc zeio pr&dicando parcior eft Ty»rius Archiepifcopus Wilhelmus i fl Dividebatur, in-quic, maritus ab uxore, 0 marito, patres a fi•Iiis.filii a patribits\ nec erat charitatis vinculum,buic fervori potuijfet praJudicium facere. Et paucisincerie£bis: Notz /a regnis occidentalibus, qui autätatis aut conditionis, aut flatus veHet ejje mentor,
aut
Tyrio dicitur. Vid. laudat. Diilertat. Adami Rechenb. §,31. conf. qua; de hoc Svcnone diilerit Nob. P. F. Suhm *jn Förf. till forbedr. i den gamle D. og. N. Hift. p. 13^.feq. ubi in textu eum quintum fuille ordine filiorum,quos plures habuit nothos Sveno Fftrithius D. R. ftatuit,in notis autera unum hunc cfTe matrimonio legitimo na-tum. Quamquam autem definiri nequit, quot e Sepfem-trione crucis fignum receperänt, dubio tarnen caret, mul-tos etiam ex Svecis non modo militiam hane fecutosfuifle, fed etiam prscipua ftrenuitatis in illa edidifte do-cumenta, Unde Papa Honorius III. in litteris ad RegemSvecis datis, Svecos^, ut belio facro operam & ftudiumulterius navarent, ita adhortatur: Abfity inquit, ut poft tergaremaneat, qua (Svecia) pracedere conjvevit. Abfit, ut tamfalutari CbrifliJet vitiogens tam Chrißiana fe fubtrabat! abfity utyqua pro Domino ha&enus onera fußinuit, inpeculiari hello DeiFiliifolvat militia cingulum, arma relinquat rubiginf animumneget vi&oria, cum Corona non defit vicloribus. Vid. Va-ftov. Vit. Aquilon. pag. 173. Qus vero his in expeditio-nibus Svecorum fuerinc partes , pluribus docet Nob. La¬gerbring Sv. R. Hift. part. 2. Cap, 2. §. 7. Cap. 11. §. 20.Cap, 14. §. 20. & Cap. 19. §< §. 2. 3.
i) Hiftor. Hb. I. Cap. 16, coli. Citat, Diftert, Adam.Rechenb. §. 10,
cSJt-b \ f\ T cS®,«35» ) y K w
aul aliquibus perfoafionibus \ detnrhus ab incepto d*fifteret; jed omnes indifferenter manus dabant, omnesunanimiter corde If ore votum proptebantur. Nampraeter fanaticum enchuiiasmum, & generalen* pec-cacorum indulgentiam, quas5ut ioquitur BaroniusA),in hoc hello pro (h'pendio erat, pra^clara quoque a<lia ja£lantius propofita praemia, de qnibus infra pie-nior erit dicendi locus, infignem in animos homi-num vim habuerunt. Ducibus igitur huic expedi-tioni praefeftis, ftupenda illa cruce fignata hominurnmultitudo, furiis quafi percita, divifis agminibus, iterefl ingreffa, aliaque alii tendentes via Orientem pe-tunt /). Variis deinde vi&oriis a Turcis reportatis,Palaeftinam recuperarunt novumque conftituerunt re«gnum hierofolymitanurn, Godofredo BuJIionaeo, Du-ce in hoc hello laudatiflimo, unanimi populi fuffraga-tione Rege Hierofolyrnis conftituto; adeo ut iniciumquidem hujus militiae fucceffu non carueric. Quumvero nec confiliis fatis maturis fufceptum eflet fa-crum hoc bellum, nec debita gereretur prudentia,& expugnationes prseterea tarn procul fa£be, vicino-rum Turcarum viribus non dum infra&is, diffi-culter defendi poffent, tandem vergente fseculo de-eimo tertio, poft multa iniquiora fata multasque aTurcis exceptas crudelitates, Chriftiani, fruftra ene-
B ca-
k) Anna!. Ecclefiaft. Tom. Xf. ad Ann. 1095./) De Ducibus hujus belli videatur Sigebertus loc.
cit. Wilh. Tyr. Lib. I. c. 17. coli. Molan, de miiitia fac.cap. 50 Matth. Paris. Hift. Anglic, Maj. fol. 22. & Diflerf.«Hat. Rechenbsrgii §. i$f
/
) 10 ( #catis tot hominum millibus, tantisque profufis im«penfis , omnibus fuis in Oriente exuuntur podeffio«nibus, ita ut hoc magni molis negotium, tanto fer-vore inceptum, tantaque propugnatum pertinacia, nonfit niii evidentiffimum humans üukitias: documenptum m)..
§1 IIB.Has tarnen expeditiones , utut- iheptiffimse, prae^
ter omnem fpem falutares habuerunt effe&us 9.
ftupend&que barbariei, qua Europa jam merfaerat, difpeilendae, & luminis fimul accendendi pri«mam dediße videntur cccafionem. Res nirairumeft notiffima quanta caligo* atque omnis politio^ris litteraturs ignorantia, labefaftato per invafionesbarbararum gentium Romano imperio, inque fum-mum faftigium, aufu in primis Hiidebrandi feu Grs«*gorii VII, eveäa dominadone Pontificum Romano¬rum, in rempublicam & ecclefiam lefe. infudiflec».Religio ridiculis fuperftitionibus erat depravata, vi'ta. hoxridiflima^mores agreßes Sc, incoipti,. Ibcordia;
&
m) Plenam harum expeditionum defcripdonem ex—hibent Scriptores a Jac. Böngarfiö colle&i in Opere, cuütitulus *-rOeftä .Dei per Francos^ collatis fimul Scripcoribus;By^antinis; recentiores omnes ut praetereara, de - quibusita judicat D.D,.Robertfön v.Les biftoires des eroifades e-crites par des auteurs; modernes-, toüjöurs prets a fubßtiuer Tes:idées £? les- maximes de léur fiecle å Celles qui guidoient les:perfonnes, dont ils effayertt de faire connoitve lés aElions^ ne-peuvent dönner qu1 wie notion fort imparfaite de /' Efprity qui idötninoit alors en;Europé Vi.cL loc^ .cit, Tom» II, p. $9°.
cSGb< ) TT f dJ!2»egQ3' J 1 1 V
fk torpor in negotiis quibuslibet peragendis maxjivmus. Nec do&rina politica, a Clericis, qui in fcho«-Iis vel clauftris juventuti praeerant5 perplexe tradi;ta, nunc aliud inculcabat«, quam dominatum Pon«tificis Rom. ftabiliendum? negleO:a & conculcata prin-cipura äu&pritatey in funeftum civilis poceftatis de«trimentumo. Ae tam ad hane vitas morumque a?fperitatem expoliendam, quam legitimum firmandnmimperium expeditiones Sacras fuitfe efficaciffimas Hi-ftöriarum monumenta ponderanti nullo patebit neg-Otipi.
Et quod ad5 primunr quidem adtinet , continua-eo in terram fan&am itinere, dum cruciatorum, quosadpellant, cppias regiqnes multo cultioreSj quam qui-Bus egrefll eranty peragraruncy id: fine ullo frubfctiluique emendatione easdem fecifle credere non con-venit0. In Italiay im quam primum deferebantur, Ve¬neciarum, Genuae, Pifaey aliarumque urbium, unacum divitiis, vitae fplendor & ftudiorum elegantiamagis magisque adcrefcebat, Praeterquam enim quoduniverfa Italia hac tempeftate cetera Europa long©'erat politior n)\ hae praefercim civitates, florentiffi-mis fuis commerciis locupletatae, furgere cceperanc:altius*. TrajeQio deinde5 mar! adriatico cum Conftan«tinopolim accefTerunt cruciati, non minor ibi rerummagnificentia in Iii admiratiönem ilios rapuit, litte«-rarnmque: & bonarum arnum eulcurä heic, plus quam*alicubi in Europa jäm Höre bat;- Haec enim urbs3,jrer malat licet delpotismi. bellandique pruricum, qui
B 2\ nunc;
k)) Vid;.Robertfon iöc. cit..Tom,II. p,.ni;.
åfh * + { m,G$S J X - \ <%•£>
nurte in Oriente vigebat, qua mores polidcos cete-rasque fuas conftituciones maxime depravatum effetimperium Orientale, fiquidem a.barbaris gentibusuumquam vaftata, non maxima folum erat & for«mofiffima, fed fere etiam unica, ubi priftinae tam nio-rum venuftads, quam fcientiarum Sc artium fakimveftigia remanfiffent. Hxc prsecipuum, (i non unicumerat in Europa emporium, ubi cum mercibus indicismercatura fieret. Potentia quoque maritima imperii o-rientis praefignis erat, pulcraque ibidem fovebantur o-pificia manufa&a,qua2 circa inftruendam vitam ac pu-blicam felicitatem juvandam amplificandamque dumoccupantur, ad mores fimul expoliendos non minimifuntmomenti.Etquamvis Saraceni &Turcaeplurimis,iisque ditiflimis, provinciis imperium fpoliaflent, abomnique diminuiflent parte, tarnen non luxusmodo& fplendoris amorem ac guftum adhuc fervabancConftantinopolitani, verum etiam litteris atque eru-didoni juftum predum ftatuere noverant o), Impe-ratores quoque & fummae dignitatis perfonae, ipfaehaut raro, pro radone temporis, litteradffimae, ftu-dia maxime benevolentia comple&ebantur tuebantur-que. Sic Andronicum, qui anno ii83j imperiumconftantinopolicanum (ibi arrogavit, tamquam litte-rarum & litteratorum magnum patronum fifticNice-tasChoniates p)t Erat, inquit,litterarurn adprimepe-rituSy & divini oratoris Pauli Epißolas fubinde in ore
ha.
o) Conf. Robertfon 1. c. Tom. I. pag. yi. feqq.p) In Annalibus fol. m. 28» edit. Francof, ad Moen,
1568.
tSBa v t n rW / *3 v ^
hahebat. Et alibi </) de eodem, eruditös, ait, non procula .purpura , fed prope fohum fiturn coUocatos Ef mune*ribus frequentibus fovit, £f honores eis non minimosh abendo, cceleftemfapientiam, divinarumque verum do»erores, di[er tos Ef jurisper itos magnam rem Ef finn*tni pretii fi aßimare decUravit. Annarn ComnenanrCaefarifTam adpellatam, Imperatomm Alexii Comne-ni filiam & Johannis Commeni fororem , omnium•difciplinarum parenti Pbilofophia deditami& omnibusartibus eruditamy idem fcriptor ndpellat r). Dequemarito ejus Bryennior imperatoriam dignitatem adfe*&aote, loquens, omnes dicic ad enm defecifle eiqueregnum detuliffe ut Ef liberalibus difciplinis erudito>Ef regia forma confpicuo sunde eruditionis ratio-nem in creando Imperatore habitam quoque fuifle for¬te non abs re colligeres» Nec minori eruditionis lau¬de Bryennium ejusque uxorern Joannes Zonaras com-mendac t), Erat, inquiens, Ef ipfe (Bryennius)^-diis doStrinarum deditus, Ef uxor ejus in iisdem ope-ram nihilo minorem, ac potius majorem ponebat, ex-quiftte atticijfans, ingenioque pradita acutiffimo adabfirußßimas quasque contemplationes: eam facuita-tern partim natura bonitate, partim indußria confe*cuta. dffixa etiam erat Iibris, Ef eruditorum conjve-tudine haut obiter utebatur. Imperatorem Ifaacum
C 3 Com-
q) Id. fol. 38.r) Ibid. fol. 5«.s) Loc. cif.t) Annal. Tom. III. föl. 180. in Corp. Hiftoriae By-zantinae edit, Francof. ad Moen. 1568.
•SO» ^ I A. ( $7%«ig» ) 14 v. w
Comnenum in Utteris non quidem fuijfe verfatum»idem dicic,fed litterarum tarnen ftudiofum & docfo*rum amantern u ).. Pari modo de Imperatore Comfhnrino Duca idem hiftoricus v), quamvis indottusejfet, inquit, tarnen doärinam amabat, & eruditoscolebat, dicere Johtus, malle Je ex doch ina quam im-^r/o. nobilitari.. Ducas Johannes in hello cum Ro«gerio Siciliae Rege, ab Imperatore Manuele Comne»no, una» cum Alexio Coraneno, Briennii Cxfaris fr*Iio, coniobrino Mamieiis, Dux conftitutus, Vir dici-tur & martialis\ zf mercurialis, qui liberas difciplhnas non primoribus labris adtigerat, nobili ortusnere dißiplina. militäris non ignarus x),_
§.IV.
«) Joannes Zonaras ib. fol.. 174..v) Loco cit.x.) Nicet, Choniau Annah. fol». m. 14
