Zarok>>> fêkiyê malê ne! · 2015-12-14 · helbesta kurdî. Ber bi werzê hezkirinê ve Sozdar...

Hejimar '43' Çirîya Paşî 2015

Derhêner

Xorşîd Şûzî

Sernivîser

Ebdulbaqî Huseynî

Ji mêj ve, dayik û bavên me digotin: Zarok fêkiyê malê ne. Ji lewra jî her çendîn ew ji ber kiryarên me hêrs dibûn jî, lê dawî û di çavên wan de, em xweştirîn fêkî bûn.

Belê û bi min ev tête wateya ku zarok bê guneh in, bê sedem nagirîn, ne bê cir in, divê mirov wan neêşîne hwd.

Miletên xwedan şaristanî, paşeroja xwe û welatên xwe di zarokan de dibînin... Dêmek zarok tovê paşerojê ne... Ji lewra ew xwe pir bi avakirina giyanê zarokên saxlem ve mijûl dikin... Ev berevajî miletên paşketî ku avakirina eywan û serayan li ba wan ji her tiştî pêwîstir e.

Her sal û di 20 ê mijdarê de, gelek dewlet roja cîhanî ya zarokan

pîroz dikin.., pir dibistan, bexçeyên zarokan û dezgehên fermî, saziyên sivîl..., bi germî pêşwaziya ev ê rojê dikin.

Bê guman pir ji dewletên cîhanê û ji bo bi xêr hatina vê rojê, pir ahengan li dar dixin... lê piraniya caran mirov li rasta diyardeyên cêwaz û balkêş tê.... Ma ne balkêşe ku di roja şahiya zarokan de, zarok û mafên wan yê rewa tête jibîr kirin, yan piştguh kirin.

Hêjayî gotinê ye, ku ev roj jî her sal li pir şarên kurdan jî tête pîroz kirin. Zarok bi cil û bergên rengîn, bi cilên folklorî xwe serfiraz dibînin.... gelek sirûd û helbestan jî dixwînin û weha balê dikşînin ser xwe... a hhhhha em vane... em hene.... em paşeroja we ne.

Tevî hemî kêmasiyan ev derfeteke giran buha ye, divê ne bi tenê

zarok lê em tev û bi yek destî û dilî, wê bo paşeroja xwe bixebitin...!.

Û dawî min divê çend xalên girîng bînim zimên.

1* Alanê kurd..., ku roj bi roj û bi hezaran yên hevtemenê wî koçber dibin û di nav pêlên deryayên bê binî de jiyana xwe ji dest didin... li rasta nervînên reş û tarî dibin... Gelo ma êdî ji bûyerên weha dil tezîn re ne bes e...?

Kurd çawa dikarin wê diyardeya xemgîn ku alavên ragihandina

cîhanê bi gişt di derbarê de axivîn û li hember bê deng û reng

nemabûn... belê kurd çawa dikarin wê tiracîdiyayê ji bo zarokên

xwe yên mayî bixebitînin...?

2* Karesata Halapçayê, qirkirina êzdiyên kurd ..Genosida

Şengalê...ku careke din, goriyên mezin zarok in..., piraniya caran

eger ew nêyên kuştin... dê û bavên wan tên kuştin û weha ew

sêwî, belengaz û bê kes û kûs dimînin.

3* Li metropolên welatên Tirkan û Ereban..., pir zarok û da ku

alîkariya malbatên xwe yên hejar bikin dixebitin..., piraniya van

zarokan dîsan kurd in.

4 * piraniya zarokên ku ji bo debara jiyanê dixebitin ....…. Rûpel (2)

Mizgîn Hesko

Zarok>>> fêkiyê malê ne!

Nivîsara Destpêkê Sozdar Mîdî (E. Xelîl)

(1)

Felsefeya me Felsefeya me Felsefeya me Felsefeya me

ya ronahî ya ronahî ya ronahî ya ronahî

nasname ya me ye!nasname ya me ye!nasname ya me ye!nasname ya me ye! Dagîrkeran ne bes welatê me ji dest me girtine, û sermiyanên me

bidest xwe xistine, lê bi serda jî kultura me kavilkirin, kesayetiya me ya netewî pîskirine, destên xwe dirêjî kok û binyada me kirine, em ji komnifșê mirovatiyê avêtne, em xistine nav komnifșê cin û pêriyên kole, ola me ya netewî kirine ola șeytanan, ji bo çi? Ji bo ku me ji nasnameya me ya netewî rûtbikin, me bikin kopiyek ji netewên xwe.

Bi rastî pirojeya dagîkeran biserketiye, wa binêrin, bîrewariya me ya netewî valabûye, em bavpîrên xwe ên ku li hember êrîșvanên Ereb berxwedan ji gawiran dijmêrin, em dibînin ku dagîrkirina welatê me xilate, kuștina bavpîrên me șanaziye, dîlkirina dapîrên me rûmete, firoștina wan li bazarên koleyan serbilindiye, bi serda jî êrișvanê dagîrker li be me ciyê rêzê ne, em wan spasdikin ku

em li rêya xwedanasiyê siwarkirin, em navên wan bi tolêransî tînin ziman û dibêjin: Xweda ji wan razî be!

Hin caran me li tenișt wan li dijî Kurdên Êzdî șerdikir, tevî ku evan

Kurdan ji ber ola me ya Yezdanî da bi cangorî șerkirin, û gelek bêtar bi sere wan da hatin.

Gelo, ma eva ne bêtare? Ma ne bêtare ku em ta va asteyê ji nasnamey xwe werin bidûrxistin? Ma ne bêtare ku kesayetiya me ta va asteyê were raholkirin? Ma ne bêtare ku sinciyên koleyan ta va asteyê di me da werin bicihkirin? Ma ne bêtare ku çanda revê ta va asteyê li me were siwarkirin? Ma ne bêtare ku em rêzê dagîrkerên ku rûmeta dapîr û bavpîrên me pîskirinî bigrin?

Eva ne tenê bêtare, eva bi serda jî bextereșiyeka susretaye û dîvê were bidawîkirin, dîvê em vegerin ser kulturê xwe ya kevin, vegerin kûraniya Yezdaniyê û Zedeștiyê, vegerin felsefe ya ronahi

yê, têgehên wê ên payebilind, bîr û bawerên wê ên mirovatî, nêrînê wê ya șaristanî, bese reșaniyên dagîrkeran.

Gelên ku bi çandên dagîrkeran dijîn ê qet rizgar nebin.

Rastî eve. Û çi dibe bila bibe, dîvê Kurdistan rizgar bibe!

(2)

Kîndarîya Kurd li ser Kurd! Dema min dîroka me dipeland, ez li hember kîndariyê kurd li ser

kurd șatmat dimam, min digot: Gelo, dibe ku ev kîndarî bibe

sedema têkçûna Imperetoriya Medan di dest Farisan da sala 550

b.z? Dibe ku bihêle hin êlên kurdan bibin hevalbendên dagîr

kerên Kurdistanê û li dijî kurdan șer bikin, gondên kurdan

talankin? Dibe bihêle șoreșgerê kurd bi destên kurdekî kîndar

were kuștin an were hispartinî dagîrkeran? ....…. Rûpel (2)

2

ji weşanên Hevbenda Nivîskar û Rojnamevanên Kurd li Sûrî // hejimar " 43 " // Çirîya Paşî 2015

2 NNNNEEEERRRRÎNNNN

Nivîsara Destpêkê gelek caran li rasta komên mafyayê dibin,,fêrî madeyên hişbir dibin û ji bo

karên ne rewa êdî ew kom wan bikar tînin.

5* Li welatên bindest mîna Kurdistanê, zarok di rewşên metirsî de dijîn û

mezin dibin..., gelek caran jî îdeologiyên heyî, wan dide ber himbêza xwe û

êdî hişên wan ji rê tête birîn û derketin.

6* Sêdarkirina zarokan..., hîn li Îranê û hin welatên din ber dewam e!

7* Pejirandina regezekê li himberî regezê din..., giyanê zaroktiyê ji hev dixe û

mixabin ev li ba me kurdan, diyardeyeke rojane ye.

8* Zewaca zarokan û bi taybetî zewaca keçan..., revandin..., heyrandin...,

berdêlî..., ku ev adetên xirab hîn li hin deverên kurdan hene.

9* Tend û tûjî li dijî zarokan..., destdirêjiya sêksî ku li wan dibe.

Belê pir xalên din jî hene û hîn em dibêjin: roja zarokan û di roja zarokan de..,

zarok hîn bê nan dijîn û ez bi xwe nizanim çima..!?

Hîn ew ji mafên xwe yên sereke bê par in.. xwarin, vexwarin û xwendin.

Helbestvana kurd Mizgîn Hesko û piştî belavkirin û çapkirina pênc berhemên giranbuha, xuro kurdî:

1. Tîpên evînê - çapxana Bafet - adara 2007.

2. Asoyekî tijî Enedko - weşanên Han - tîrmeha 2008.

3. Di nav henasên kovanan de - weşanên Han - 2010.

4. Li ber pala welatekî birîndar diherikîm - weşanên Han - 2012.

5. Ristek Lale - weşanên Han - 2013.

Helbestvan Mizgîn êdî bi berhemeke nuh, tête pêşberî xwênerên helbesta kurdî.

Ber bi werzê hezkirinê ve

Sozdar Mîdî (E. Xelîl) Lê piștî rûxandina rêjîma fașî li Iraqê û pirsgiraka

Surî, ez pê hay bûm ta kîjan pileyê kîndariyê kurd li

ser kurd sawdare! Bêtaran bi serên kurdan da

dirijîne! Nahêle kurd biyekbin! navî kurdan di cîhanê

da pîsdike! Têkoșînê kurda ji bo azadiyê kavildike!

Dibêjin zanyar û stêrnasê Firensî Laplas (1827 m)

gotibû:

Ka cihekî li asmana bi mindin, ezê zemînê ji wera

bihejînim.

Ez jî dibêjim: Ka dermanekî ji kîndariyê kurd ra bi

mindin, ezê sozî damezirandinê Dewletê Kurdistanê

bi wedim.

Berhema nû

(helbest)

Ji weşanên Soran - mijdara 2015.

Tabloya berg: Luqman Ehmed.

Pirtûk ji 84 rûpelan pêk tê û di nav de 20 helbest cî digirin....

ji helbestan jî: nasnameya evînê.

Ji bo bidestxistina berhemê hûn dikarin têkilîyê ligel van herdû êmaîlan bikin..

[email protected] an [email protected]



Boniye Cegerxwîn

Nivîsên bi zimanê Kurdî Nivîsên bi zimanê Kurdî Nivîsên bi zimanê Kurdî Nivîsên bi zimanê Kurdî pir kêm têne xwendinpir kêm têne xwendinpir kêm têne xwendinpir kêm têne xwendin Bi sala ye ku daxwaza xwendin û nivîsandina bi zimanê dayikê,

herwiha daxwaza hebûn û azadkirina zimanê kurdî, di gel çand û

hunera wê ye.

Ji giringtirîn daxwazên rêxistinên me li Kurdistan a Sûriyê bû, bi

salay e em bi zimanê Erebî perwerde dibin, kultûr û çanda gelê

Ereb pêşve dibin, pirtûk û lêkolînên xwe bi zimanê biyaniya

amade dikin, ev tev dibe bi mehana kû zimanê me qedexe ye, û

alavên alîkariyê ji bo nivîsandina bi Kurdî kêmin, lê gava derfet

jî, ji mere çê dibe dîsa em zimanê xwe bi kar naynin, em bi

zimanê Erebî bêhtir azad û serbestin.

Ne xeme em tev dizanin ku gelê Kurd ji sala ye ku bindeste û ji

hemû mafên xwe yê mirovahiyê bê par maye, lê nabe jî ku em

destê xwe bidin ber ruyê xwe û bipûjinin, herdem bêjin ku

zimanê me qedexe ye, çima!? Ji ber ku her kes kare li mala xwe,

xwe fêrî nivîsandina zimanê Kurdî bike, û her kes jî kare pirtûkan

hêdî hêdî bixwîne, êdî di pêşerojê de bi rihetî wê karib e xwe

pêşve bibe û xweş bixwîn e, bi vî awî wê zimanê xwe bi kar bîne

û jêre bibe zimanê sereke di xwendin û nivîsandinê de, li welatê

derve gava mirhov penaber dibe, wê kate divê mirov fêrî zimanê

wan bibe, biçe dibistanên wan, da ku karibe alîkariya diravî ji

wan wergir e, bê gumane êdî herkes fêrî zimanê wî welatê dibe,

em tev yên li dervey welat di wê pêvajoyê de derbasbûne, lê

divê di heman demê de, em derfetên azadiyê li wan welat a bi

kar bînin û li ziman û çanda xwe xwedî derkevin, derfet pirin,

azadiya perwerdekirnê ji hemû zimanan re heye û ji her kesî re

ye, êdî ti behane namîne ku em bêjin, ne hesan e!

Cihê daxêye ku nivîsek yan jî helbestek bi zimanê Kurdî ji aliyê

çend kesan tenê tête xwendin, em li malperan herwiha li

fêsbûkan dinerin, piraniya nivîskarên me nivîs û postên xwe bi

zimanê erebî datînin, ji ber ku ew bawerin ku nivîsên bi zimanê

kurdî nayên xwendin, û her dibêjin xwendina bi kurdî ne hesan e

ji lewra ew xwe di zimanê Erebî de bêhtir azad dibînin, êdî çima

em nivîs karên kurdin, ji çand û huner a kurdî re dixebitin, çawa

emê karibin zimanê xwe vejînin û pêşve bibin, çawa emê xwe di

zimanê xwe de rihet û azad bibînin, ku em melevaniyê têde

nekin û lêkolînan çênekin.

Bê guman ev şaşîtiyeke pir mezin e, ku em xwe bi xwe rê ji ber

xwe digrin, û vê dîtinê di serê xwe de dimeyînin, ev gotina min ji

bo kesên li welat jî re ye, herkes kare xwe fêr bike eger daxwaz

hebe, bedaxewe, gelek caran ev babet hatiye giftûgo kirin, lê bê

sûda ye, dîrok wê me gunehkar bike û qet li me nabihure!

Çima êdî em bang dikin û mafê ziman dixwazin, gava em bi xwe

vê giringiyê nedin, bi karanîna zimanê xwe yê Kurdî û rojane bi

kar neynin, hêvîdarim em di Hevbenda Nivîskar û Rojneme

vanên Kurd li Sûryê (HNRKS) vê pirsê têxin rojeva kar û xebata

xwe, giraniyê têxin ser zimanê kurdî û bi awakî nûjen nivîskarên

xwe bi aliyê zimanê kurdî de bînin, tevî ku (Pênûsa Nû) bi zimanê

kurdî gavek e pir giringe û berbiçav e, cihê pesindanê ye, ku îro

roj cihekî pir giring girtiye, lê xuyaye ne bese divê em hin

mitûdên din jî bi kar bînin, xwendevanên nivîs û helbestên kurdî

pir kêmin, ez nizanim çend kes nivîsên bi Kurdî dixwînin lê ez

zanim ku pir kêmin, hêvîdarim em tev ligel hev û bi awakî li ser

vê pirsê rawestin, zû çareser bikin yana, ji xwe ne pêwîste ku em

bi azadîkirina çanda xwe bankin.

Em tev jî dizanin ku ziman yek ji sitûnên avakirina netewa ye, bê

ziman emê nikaribin çanda xwe vejînin, biparêzin û pêşve bibin.

Li min negrin divê ez dîtina xwe bibêjim.

NNNNEEEERRRRÎNNNN ji weşanên Hevbenda Nivîskar û Rojnamevanên Kurd li Sûrî // hejimar " 43 " // Çirîya Paşî 2015

4

GAMBÎTA* AMÊRÎKÎ-TIRKÎ Û CÎHANA ÎRO

Ev gotar, a ku ji bo xwendevanê hêja tê pêşniyarkirin, roja ku di

Cizîrê da dest bi hovîtîyên artêşa dagerker a Tirkîyayê bû, li ser

rûpelên malpera kurdinfo.ru bi zimanê rûsî hate weşandin

(http://kurdinfo.ru/?p=17740). Belê, ev gotar wê rojê derket, lê

ev nirxandin ne di rojekê da pêk hatibûn… Û dema mirov di nav

çarçoveya van nirxandinan da li êrîşên dewleta hov û barbar li

ser navendeke şaristanîya cîhanê – Cizîra kevnar dinihêre,

bêhtir zelal dibîne, ka ev hovîtî çavkanîya xwe ji ku digirin, ka ev

rêjîma hov û barbar (“Û ta îro jî, wek wan pêşîyên xwe, ew

dijminê me dîsa maye ew!”), ji bo ku van hovîtîyan bike,

cesaretê ji ku û ji kê hiltîne, ka nigê wê rêjîmê yê di nav me da li

kîjan derê bingeh girtye, ka gelo ew kî ne, yên ku xwe bi wî nigî

va hişkem girtine, bernadin û bi wê yekê, bi rêya tevkujîyan

bindestîyê li gelê me ferz dikin…

Çima?..... Çima? ?..... Çima?..

Di dîroka mirovahîyê da carana hinek buyer pêk tên, yên ku ji

hêla mirov va bi tu norm û qanûnan nikarin bêne şirovekirin.

Heşmendîya pêvajoyên cîhanî dibêje, ku di têkoşîna li dijî

nepakî, kirêtî û bêdadîyê a bi navê “DAÎŞ” da divê hemû hêzên

civaka mirovahîyê bibûna yek. Lê, egr serkêşîya wê têkoşînê ew

hêz dikin, ên ku bi xwe jî ew çavkanîya hovîtî û nemirovêyîyê

(DAÎŞ) sêwirandine? Gelo wê demê ew têkoşîna dikare

bandordar be? Helbet – na! Lewra ku serkevtina qencî û

dadwerîyê a li dijî hovîtî û nemirovîyê di nav planên wan da

nînin, ên ku bi xwe ew sêwirandine…

MIROV ÇAWA DIKARE HEM DOST BE, HEM – DIJMIN?

Dema di Rojhilata navîn da dest bi agirê şêrê DAÎŞ-ê bû (jixwe tê

zanîn, DAÎŞ bi xwe jî ne bêyî alîkarîya EMRÎKA derketye!), ew

agir dikaribû di hemû cîhanê da belav bibûye, eger berxwe dana

kurdan a bi serkêşîya Hêzên Parastina Gel (HPG/ YPG/ YPJ)

nînbûya.

Heya siyasetmederên amêrîkî û pisporên wan ên leşkerî

nikaribûn li ber lehengîya têkoşerên kurd dilşadî û hijmekaraîya

xwe veşêrin. Lê gelek weşanên navdar ên cîhanê li ser rûpelên

xwe yên yekem wêneyên gêrîllayên keç ên YPJ-î danîn. Bêyî mandata Şêwra Ewlekarîyê ya Rêxistina Netewên Yekbûyî

(ŞE RNY) dê-fakto koalîtsîona li dijî DAÎŞÊ di bin serokatîya

EMRÎKA da heye. Lê, her çiqas Hêzên Parastina Gel (HPG/YPG

/YPJ) di vê têkoşînê da hêza derbdar a sereke ne, lê ewana bi

fermî nekirine navnîşa beşdarên wê koalîtsîonê. Lê Tirkîya, ya ku

di nav wê koalîtsîonê da ye, hê jî li ser du tayan dilîze. Ankara ji

hêlekêva piştgirîya hêzên cerdê yên têrorîst ên DAÎŞ-ê dike û ji

her alîyan va alîkarîyê dide wan, lê ji hêla dinê va êrîşên hewayî

tîne ser Hêzên Parastina Gel (PKK).

Di rewşeke weha da, anegorî heşmendîya mirovî ya normal,

EMRÎKA û hevpeymanîyên wan divê cîhê Ankarayê nîşanî wê

bidina. Wana dive ew hişyar bikirana, ku koalîtsîon ji bo wê

nehatye avakirin, ku hêzên hewayî yên Tirkîyayê di bin sîwana wê

da êrîşên hewayî bibin ser baregehên wê rêxistinê, ya ku hêza

serkêş e di têkoşîna dijî DAÎŞ-ê da.

Lê Waşîngton dide xuyan, ku evê yekê “nabîne”, her çiqas ew

lîstika dualî ya Tirkîya “osmanî ya nû”, ji bo kesekî jî tiştekî veşartî

nine, û Tirkîya bi xwe jî ewqasî hewl nade, ku ewê ji kesekî

veşêre… Ewê tfûyî ser nêrîna raya giştî ya cîhanê kirye!

Di dema xwe da tirkan Vîzans dager kirin û bi erêkirina bêdeng a

“cîhana şaristanî” şaristanîya vîzansî tunekirin, tevkujîya kurdan,

ermenîyan, asorîyan, yewnanîyan û gelên dinê yên herêmê pêk

anîn. Hema ewana jî li ber çavê “xwedîyên” vê cîhana îroyîn

Qibris dager kirin, li hember gelê kurd siyaseta tevkujîyê

dimeşînin û hê jî hevalbendên heman dewletan in, û hevkarîya

xwe bi wan ra didomînin…

Di vê têkoşîna dijî DAÎŞ-ê da wê bi heşmendî bûya, eger EMRÎKA û

hevpeymanîyên wan piştgirîya berxwedanvanên kurd bikirana. Lê

bi erêkirina bêdeng a EMRÎKA Ankara bi êrîşên hewayî li dijî

baregehên Hêzên Parastina Gel (PKK) tevdigere!..

Ev absurd e?...... Helbet!

Lê ev yek di pilanên EMRÎKA ên di cîhanê da sazkirina “kaos a ku

bê rêvebirin” da heye… Ji wan ra îro dest nade, ku dawîya DAÎŞ-ê

bînin (tê bîra we, hevpeymanîyên Yekîtîya Sovêtê di Şerê Cîhanê

yê duyem da vekirina enyam duyem çawa derengî dixistin?!), ji

wan ra rêxistin û dewletên bi hêz û serbixwe di herêmê da pêwîst

nakin. Armanaca wan ew e, ku cîhanê dabeş bikin û ewê bi

hêsane di bin bandora xwe da rêvebibin.

A, hema li vira jî Erdoxan ji wan ra dest dide. Ew bi her awahî

alîkarîyê dide DAÎŞ-ê. Di rastîyê da Ankara û DAÎŞ pir nêzîk va bi

hev ra di nav hevkarîyê da ne… Û wê xêvikî be, eger mirov bibêje,

ku EMRÎKA haş ji hemû karên Tirkîyayê nine.

Ezîz ê Cewo

ÇIMA DIVÊ YÊN ÊZDÎ BIBIN

ÊZÎDÎ-SOFÎ, Û ÊZDÎTÎ BÊ

TUNEKIRIN Û JI HOLÊ RABE!? –––– Xelek (4)


5

Û, dema di hilbijartinan da (07. 06. 2015) HDP-ê benda 10%-an

derbaz kir (ewê zêdetirî 13%-an bervkir), lê di deşta şerê dijî

DAÎŞ-ê da kurd gihîştin serkevtinên mezin, ew ne bi dilê wan bû,

yên ku xwe xwedîyên bê dawî yên vê cîhanê dihejmêrin – divê ji

kurdan ra bigotana, ka kî sergovendîyê dikişîne!.. Û ji bo vê jî

pevçûn pêwîst bû. Û di vê cîhana xilfikî da (bi taybet jî, di

Rojhilata navîn da) defdanek pêwîst e, û – her tişt amade ye!

Weha ji bo wê jî çalakîya têrorîstî di bajarî Sirûcê da (20.07.2015)

pêk anîn. Ev çalakêya tevkujîyê hêzên taybet ên Tirkîyayê

amaede kiribûn û pêkanîn. Lê hate daxwîyandin, xwedêgiravî, ew

karê destê DAÎŞ-ê bûye… Lê, gelo kî dikare vê piştrast bike? Lê

sînorê di navbera komên têrorîst ên DAÎŞ-ê û hêzên taybet ên

Tirkêyayê da li ku ye?

Û ji vir jî dest bi rêaktsîyona torî ya pilankirî bû. Hêzên hewayî

yên Tirkîyayê dan xuyan, xwedêgiravî baregehên DAÎŞ-ê didine

ber bombeyan. Ankarayê daxwîyand, xwedêgiravî di dema

êrîşên 13 deqeyan (?!) da hêzên wan ên hewayî biryargeha

têrorîstan û baregehên wan tunekirine (?!)… Piştî wê êrîşa bi

“serkevtinî” hêzên hewayî yên Tirkîyayê berê xwe dane bakûrê

Îraqê (Başûrê Kurdistanê) û derbeyên bombeyên hewayî

gîhandin baregehên PKK, ya ku koordîne û tevgera têkoşîna li

DAÎŞ-ê daîşê pêk tine…

Hema li vira jî hêzên hewayî yên Tirkîyayê derbe gîhandin gundê

Zergelê û tevkujîya gelê sade (sivîl) pêk anîn.

Helbet, PKK jî ev êrîşê hovane bê bersîv nehîştin….

Û, piştî agirbesta sê salan, a ku rêberê kurd birêz Abdullah

Ocalan destpêkiribû, dest bi pêleke nû ya hevrûbûn û pevçûnan

bû… Ew êrîşên hewayî heya îro jî didomomin…

ÊRÎŞÊN HÊZÊN HEWAYÎ YÊN TIRKÎYAYÊ LI SER BAREGEHÊN PKK – WEK ENCAMA BAZARÎYA DI NAVBERA WAŞÎNGTON Û ANKARAYÊ DA Bi xwezayî, bi giştî helwesta civaka cîhanê li hember van êrîşên

Ankarayê vekirî ne ji bo kara wê bûn.

Û, her çiqas, cîgirê nûnerê taybet ê serokê EMRÎKA Brêtt

Makgêrk daxuyand, ku tu pêwendî di navbera êrîşên hewayî yên

Tirkîyayê yên li ser baregehên PKK û peymanên dawîyê yên ji bo

aktîvkirina hevkarîya li dijî DAÎŞ-ê da nine, piştî demekê berpirsê

çapemanîyê yê Dêpartamênta Dewletê ya EMRÎKA Mark Tonêr

daxwêyand, ku Amêrîka dê destûrê nede Tirkîyayê, ku ew êrîşê

bibe ser hêzên partîya kurdên Sûrîyayê PYD di herêma

ewlekarîyê ya bakûrê Sûrîyê da, ya ku dive bê avakirin. Bi vê yekê

ewan dan têgihîştin, ku tirk dikarin di cîhên dinê da êrîşê bibin

ser baregehên hêzên kurdan.

Çi dertê hole? Ma ne, EMRÎKA û Tirkîya dibêjin, ku PYD şaxê

Sûrîyayê yê PKK ye?! Û heya yekîneyên vê partîyê di Îraqê û

Sûrîyayê da, wisa jî li Kobanîyê, li dijî DAÎŞ-ê di têkoşin, EMRÎKA

destûrê nade Tirkîyayê, ku ew li bakûrê Sûrîyayê êrîşê bibe ser

wan, lê piştgirîya bomberdûmanên hewayî yên baregehên PKK

dike!... Tiştekî dûrî heş û sewdayê mirov e!

Dertê hole, ku li wan deveran, li ku PYD li dijî DAÎŞ-ê ditêkoşe,

dikarin êrîşî wê nekin, lê li deverên dinê divê êrîşê bibin ser

baregeh û yekîneyên wê?! Li ber çavan e, ku EMRÎKA bi van

daxwîyanîyan êrîşên hewayî yên li ser baregehên PKK yên li

Başûrê Kurdistanê erê dike.

Û îzbatîya wê ya rastedêr – gotinên nûnerê Dêpartamênta

Dewletê ya EMRÎKA Con Kîrî. Ewî vekirî daxwîyand, ku di

helwesta wan a li hember PKK da tiştek nehatye guhartin…, ku

ew piştgirîya êrîşên hewayî yên Tirkîyayê yên li ser PKK dikin,

lewra ku mafê Tirkîyayê heye xwe biparêze.

Li vira, helbet, mirov dikaribû bi nûnerên Dêpartamênta dewletê

ya EMRÎKA ra li ser vê pirsê biketa nava gengeşîyan: “Ma ne, di

rastîya xwe da her tişt berovajî vê ye? Ma, gelo ne kurd in, ên ku

xwe ji têrora dewletê ya Tirkîyayê diparêzin, û ew jî ji bo wê

heya dawîyê xwedî maf in?! Ma, gelo ne artêşa dagerker a

Tirkîyayê ye, ku li dijî kurdan şerê tunekir inê dimeşîne? Ma, gelo

wê rast nînbûya, eger EMRÎKA ji rêvebirîya Tirkîyayê daxwez

bikira, ku ew ji mafên gelê kurd ra rêz bigire û siyaseta xwe ya

tevkujîyê li dijî wî rawestîne?”

Helbet, EMRÎKA ne ji bo wê hatine wê herêmê, ku mafên gelên

bindest biparêzin, ya wan berjewendîyên xwe li wir hene, û ji bo

wan berjewendîyan jî, ew amade ne, her yekî gorî bikin.

Kirên Ankarayê bi tu awahî di nava heşmendîya têkoşîna hevbeş

a li dijî DAÎŞ-ê –wê rêxistina têrorîsta a li ser asta navnetewî, da

cîh nabin… Lê di vî şerî da Tirkîya lîstika xwe dilîze. Hîç

daxweza wê jî nine, ku li dijî hevkara xwe şer bike. Erdoxan her

bi şêwazî bi “hevpeymanîyên” xwe ra qayîl bûye, ew jî ji bo wê,

ku di bin wê sîwanê da piştgirîya birayên xwe yên rewanî û olî

yên ji DAÎŞ-ê bike. Ma ne, çalakîyên yekîneyên têrorîst ên DAÎŞ-

ê bi piranî ji Ankarayê tên rêvebirin!? Tirkîya vekirî li ser du

tayan dilîze! Lê EMRÎKA? Ma gelo ewna vêya tênagihîjin?.. Û

Tirkîya hîç hewl jî nade, ku dilxweşîya xwe ya li hember wan

radîkalên îslamî, û bêdilîya xwe (bixwîne: dijminahî) li hember

kurdan, di kesê HPG da, veşêre!

Ma ne, êrîşên li ser baregehên PKK di xaka Başûrê Kurdistanê da

di destpêkê da hatibûn plankir in û amadekarîyên wê hatibûn

kirin!? Ma ne, hê gelekî berî wan êrîşên hewayî serekwezîrê

Tirkîyayê Dawût Oxlû daxwiyandibû, ku ji bo wan PYD ji DAÎŞ-

ê xerabtir e. Û, helbet, mirov vêya dikare têbigihîje, eger wê hesb

hilde, ku AKP û DAÎŞ di enîyekê da ne, lê PYD li dijî çalakîyên

hovane yên DAÎŞ-ê têdikoşe… Lê hê berî van daxwiyanîyên

Dawût Oxlû rêvebirên PDK-ê destbi kampanîya dijî PKK kir ibûn.

Ewana daxwiyandin, ku, xwedêgiravî, PKK li ser xaka Başûrê

Kurdistanê mêvan e. Helbet li dijî van daxwîyanîyên rayedarên

rêvebirîya Herêma Başûrê Kurdistanê gelê Başûr bi xwe û

partîyên siyasî (ji bilî PDK) nerazîbûna xwe diyar kirin û ew

rexnekir in. Lê ew wek hişyarîyekê bû ji bo êrîşên hêzên hewayî

yên Tirkîyayê li ser baregehên PKK.

Û di nav van nakokî û dijhevîyan da EMRÎKA lîstika xwe dilîze. Di vî şerê “hemû li dijî hemûyan” da ewana her tiştî dikin, ji bo ku

ev şera, çiqas here, …………. Dûmahî Heye ……………

lawazkirine, û bi taybetî hêzên ”Leşkerên azad”, ta ku di

NNNNEEEERRRRÎNNNN 6 ji weşanên Hevbenda Nivîskar û Rojnamevanên Kurd li Sûrî // hejimar " 43 " // Çirîya Paşî 2015

Dr. Ebdulwehab Hacî

LUPUS (SLE)* Tenderûstî:

Nexweşîyeke xwe dide xuyanîkirin dema ku sîstêma berxwe

dana laşê te, êrîş dike hin endamên laşê te bixwe, bi taybetî

çerm û movikên laş.

Bi wateyek din sîstêma berxwedana laşê mirov wek tê naskirin

protînên taybet di laşde amade û avadikê ji bo êrîş bike hemî

kirîsteyên bêgane û bi ziyan yên ku derbasî laşê mirov dibin, û

dibin sedema nexweşêya laşê wî wek (mîkrob û vîrusan), di

nexweşîya lupusê de jî sîstêma ber xwedanê protînên taybet

çêdikê, ev protîn tên naskirin binavê “dij mîtke” , lê ev dij mîtke

didewsa ku êrîş bikin mîkroban ew êrîş dikin endamên laş bi

xwe, bi wateyek din laş kevirê xwe di dewsa ku bavêje serê

dijmin (mîkrob û vîrus ) an, ew li serê xwe dixe, bi poşmanî ta

nuha kesek nizanê çima laşê mirov vê xwekûjîyê pêktîne.

Nexweşîya LUPUS dû beşin:

1. Diskoîd lupus (discoid lupus) ew tenê bandora xwe li ser

çermê laşê mirov dikê.

2. Sîstêmîk lupus (systemic lupus erythematosus) yan jî (S L E) ev

bigelemperî bandorê li ser çerm û movikan dikê, û dibe sedma

kûlbuna wan. Gelek caran bi kûlbuna çerm û movikan re

kûlbuna Dil, kûrçik, fiş, û çavan jî çêdibe. Di vê nivîsê de emê li

ser beşê diwem SLE bisekinin.

Nîşanên SLE:

1- Êş û jana movikan, bi taybetî movikên bicûk wek movikên

telîyên dest û yên pîyan, kûlbun û girbuna wan, ev girbûn dibê

sedema gûhertina forma movikan. Piştî movikln dest û pîyan,

nexweşî êrîşî movikên mezin dikê wek kabokan û movikên stu.

2- Xelek û deqên sorî qehwe rengî li ser rû û bêvila nexweş tên

dîtin û hêdî hêdî ew dibin wek forma (wêneya) pirpirîkê li ser

herdû hinarkên rû û bêvilê sorbûna wan deqan di bin tavika

rojêde gûr û zêdedibin.

3- Lawazîyek giştî û sistbûna laş, û kêmxewî ta nexweş digihê wê

astê heger razê jî ew ji xew şiyardibê lê pir lawaz û westiyayî.

4- Bilind bûna pêpelûkên germîya laş.

5- Ser êşek giran.

6- Kêmbûna kiloyên laş (jarbûna laş).

7- Kûlbûna dev û çavan.

8- Por weşandin.

9- Girbûna toşpîyên lîmfî.

10- Cemdandin, Tevzandin û gûhertina rengê serê telîyên dest û

pîyan bi taybetî di demsala zivistanêde, di dema serma û

seqemê de.

Lupus (SLE) dikerê ji dervî kûlbuna çerm û movikan xwe bigihîne

mêjî, dil, gûrçik û hin orgenên din yên laş û bibê sedema kûlbuna

wan jî, heger yek nîşan ji nîşanên kûlbuna van orgenan were

xuyanîkirin, ev dibe problêk pir bitirs, û doktorê pispor gerek zû

bi zû van komplîkasîyonan (nexweşîyên hevpar) çareser bike.

Kî bi nexweşîya lupusê dikeve ? wek zanyar didin xuyanîkirin û

dinivîsin ku,

Jin bi (9) caran bêhtir ji mêran bi vê nexweşîyê dikevin, bi

taybetî jinên ciwan, ta 50 salî, piştî temenê (50) salî nexweşî

gelek kêm dibe.

Hêjayî gotinêye ku em bizanibin ku ev nexweşî gelek belave

dinav jinên çîn, Afrîka başûr, assiyanavîn û bendavên Karîbî de.

zarok jî dikarin bi vê nexweşîyê bikevin lê ne yên kêmî temenê

(5)salî .

çawa em dikarin nexweşîya lupusê nasbikin ?

1. Di rîya dîtina nîşanên nexweşîyên de, û kontrola doktor de.

2. Lêkolîn û anajîzên xwîna nexweş wek ..

a. ANA. dijmîtke.

b. DSDNA. dijmîtke.

c. Ro. dijmîtke.

d. Dij fosfolîpîd dijmîtke.

e. Leza meyandina sorgokên xwînê ESR.

f. Hejmara şaneyên xwînê wek hejmara (spîgok, sorgok, û

pelikên xwînê).

g. Lêkolîn uanalîza mîz û sîstêma mîzderê .u hinek din jî.

Dermankirin .

1. Êşkûj û dermanên dijê kûlbûnê, wek parasîtamol,

îndomêtasîn, dîklofînak, û H.d

2. Dûrketin ji tîrêjên rojê, bi taybetî demsala havînê.

3. Kortîzon wek prêdnîzolon.

4. Herwiha dermanên dijê malarya jî tên bikar anîn ji bo

dermankirin Lupusê.

5. Dermanê ku dijwarîya sîstêma berxwedanê kêm û lawazdikl

wek (mêtatrêksat)

6. Hêjayî gotinêyê ku di sala 2013 de zanistên Amerîkî

dermanekî nû naskirin di bin navê (Benlysta) ev derman

belgename ji hêla saziya derman û xwarinê ya Amerîkîve

standiye, lê dermanekî pir buhaye û nexweş pêwîstî bi 35ooo

dolar heye ji bo her (yek)sal dermankirinê.

*ءالذئبه الحمرا



Demoqratî wegerandin e ji gotina Yonanî “Dîmokratîk” e,

wateya wê jî (Desthilatdariya gel) e, şêweyeke ji şêweyên

desthilata dewletê ye, lê belê bi wateya xwe ya giştî, şêweyek di

jiyanê de ye, ku her kes di wekheviya derfetan de xwedî par e, di

jiyana civakî de jî beşdar e.

Bi wateyke din, em dikarin bibêjin ku karîbin bi azadî beşdariyê

di standina biryaran de, di hemî hêlên civakê yên têvil de, bikin.

Ev têgeh di naveroka xwe de komek ji pîvanan di nav xwe de

dicivîne, ew pîvan di van peyvan de têne xuyanîkirin, Reftar,

Nirx, Bawerî.

Gellek lêkolîner dibînin, nirxên ku bi demoqratiyê ve girêdayî ne,

û hemû kes wan bikar tînin, di rêya çand a wan re, di pêvajoya

nifşên cihêreng re dighêje wan, girîngtirîn nirx jî ev in:

- Rêzgirtina beşdariya giştî û parastina azadiya derbirînê.

- Her kes di ber karên xwe de berpirsyar e.

- Guhdan bi mafên mirovan, dûrketin ji kedxwariya kesên din.

- Pêkanîna dadmendiyê di nav kesan de.

Ev nirx û rewşên ku reftara kesan destnîşan dikin, reftara

mirovan bi van taybetmendiyan tê pesindan:

-Beşdariya civakî û wek hev.

-Her kes ê beramberî xwe di wekheviyê de bipejrîne.

-Heger nakokiyek çêbû, divê neghêje tundûtûjiyê.

-Her kes karibe di hestên ê din de têbighe.

-Hin nakokî hene, bê vîna mirov diqewmin, divê mirov wan

bipejrîne.

Di barê vê mijarê de, hin lêkolînên ku li ser perwerdekirina

xêzanê ji zarokran re bûne em ê berbiçav bikin:

-Şêweyê desthilatdar (zoedest): Ew e ku dê û bav rê nadin ku

zarok nerînên xwe di mijarên ku bi reftara wan ve girêdayî bin,

derbirînin, pêdiviyên xwe yên taybet bi rê ve bibin.

-Şêweyê demoqratî: Ew e ku dê û bav hestê beşdariyê di

gengeşkirina tiştên taybet ên bi reftara wan ve girêdayî ye, geş û

gur dikin, tevî ku biryara dawî di destê bavan de ye, yan li ser

erê dikin.

-Şêweyê lêborînê: Ew e ku bandor û akama zarokan di standina

biryaran de ji ya dê û bavan bêhtir e.

Enacama van lêkolînan diyar dike, zarokên ku di xizanên

demoqratî de perwerde bûne, di malên xwe de bêhtir bi erênî bi

dê û bavên xwe re diçin.

Fêrkirin û Reftara Demoqratî

Bê guman e ku dibistan yekîneyeke civakî ye, heyameke wê ya

rêxistinî heye, ku dikare hestê çalakiya kesane li cem şagirtan geş

û gur bike.

Reftara yê mamoste bingeha qayilbûn, tovên afirandin, xweserî û

kelecaniyê li cem şagirtan saz dike.

Lê reftara mamosteyê zordest, beşdariyê li cem şagirtan qels

dike, ramanên wan ji hev belav dike, rewşa wan a derûnî tevlîhev

dike, û wan biber tengijandinê ve dibe. Çi qasî asta hînbûn û

zanînê bilind dibe, gengaz e ku civak bi ser demoqratiyê ve here.

Ji ber ku armancên perwerdekirnê neynika nirx û pîvanên civakê

ne.

Bê guman e, dema ku zarok jidayik dibin, ne dîmoqratî ne, lêbelê

ew pileyekê ji zanînê werdigirin berî ku em hêviya reftara

demoqeatî ji wan bikin.

Ji ber ku nezanî sedemek sereke ye ji reftara ne demoqeatî re, di

nav kes, girûp û neteweyan de, pêwîst e em agahiyên li ser

nirxên demoqrtiyê û reftara demoqratî li ber wan deynin.

Zarok reftar û ciyewaziyên mirovan dinasin.

ciyewaziyan alîkariya wî dike, ku çi Ev nasîn û têgihştina wî bi van

nakokî di rêya wî re bibûrin, dê bi qayilbûna her du aliyan çareser

bibe.

Ev yek diyar dike, ku nezanî xaka bi rewa ya ji geşbûna hişkbawerî

û tundûtûjiyê re ye, lêbelê zanîn û zanistî ji hêmanên serekene ji

reftara demoqratî re.

lewra mirov dikare bibêje, heger demoqratî di wateya xwe de

têgeheke siyasî ye, lê ew di wateya xwe ya giştî de têgeheke

civakî ye.

Heger em danûstandinê bi vê têgehê re nekin, û bi rola wê

tênegihêjin, ta ku em qonaxa ciwaniyê derbas nekin, lê rehên wê

bi qonaxa zaroktiyê ve girêdayî ne.

Heger reftara demoqratî cihgirtî be di helwestên têvil de tê diyar

kirin, lê, ew parek e ji sazkirinek berfirehtir re, ew jî kesayetî ye.

Dema reftara civakî ya di civakekê de cî digire, hingê mirov dikare

li ser çanda beşdariyê biaxêve, ew ji çanda serxûzkirinê ya di

civaka ne demoqratî yan a zordest cuda ye.

Ji ber ku çanda beşdariya civakî ji taybetmendiyên civaka pêşketî

ye, ya ku zagon di ser hemî rêzik û rewiştên civakî re ne, lewra

her kes li ber zagonê weke hev in.

Mihemed Zekî Mihemed

ÇÇÇÇANDAANDAANDAANDA DDDDEMOQRATIYÊEMOQRATIYÊEMOQRATIYÊEMOQRATIYÊ


8

Șikir ji Xwedê û Tawisî Melek ra, ku ewan hinek mirazên

ruhaniyên Êzdiyan, yên ku her roj û di duhayên xwe de dibêjin:

“ Ya rebî tu bidî xatirê sira her çar gila(*1)

Kerema her heft meleka,

Kerema berê reş li kabe yê

Tu me û sinetxanê xelaskî ji qeda û bela yê

Ya rebî tiştê ji te dixwazim dîn, îman û dewlete.(*2) anîne cîh,

herweha hêzên parêzvanên netewiya Kurdistanê jî dikaribûn di

12.11.2015 de, bi serpereştiya Serokê Herêma Kurdistanê rêzdar

Mesûd Barzanî û alîkariya hêzên hevpeymanan beșek ji wê reșa

li ser û destên „mîr, rûhanî, șêx, pîr, rewșenbîr, vekolîner,

akadamîkar, șêwirmend, qahreman, fermandar, parlementer,

huqûqzane, mamoste, rêvebir û berpirsyarên hemû sazî, mal û

komelên civaka me Êzdiyan(*3) rakin!

Ez weke kesekî Êzdî gelek spasiya serokê Herêma Kurdistanê

rêzdar Mesûd Barzanî dikim, ewî ew

sozê ku di 3.Tebaxa 2014 de dabû me Êzdiyan û gotibû « emê

Şingalê vegerênin hembêza Kurdistanê » bi operasyona

azadkirina Şingalê(12.11.15)ra anî cîh û niha dîsa dibêje : « Êzdî

beşekî gelê Kurd yên resenin, ewan heya îro ziman, çand, orf û

arafetên me yên kevnar parastine. « Êdî, “ bila her takekî Êzdî bê

minet serê xwe bilind bike û her keçeke Êzdî jî bila bi dengek

bilind ban bike û bêje: Ez nîşana şeref û berxwedanê me.”(*4)

Herweha ez hemû parêzvan, fermandar, pêşmergeyên Wezareta

Pêşmerge ya Hikûmeta Başûrê Kurdistanê, hêzên hevpeymanan û

tevaya kesên ku piştgirî dane rizgarkir ina Şingalê bi hestên

welatperwerî, ji dil û can pîroz dikim. Serxweșiya xwe pêşkeşî

hemû kesên malbat, dost, heval û pismamên cangoriyên

Kurdistanê dikim û ji Xwedê û Tawisî Melek lavan dikim, ku

birînên șervan, fermandar û peşmergeyên birîndar jî zûtir baș

bivin!

Bila ev berxwedan û niștimanperweriya ku Şengal azadkiriye ji

bo me Kurdan pîroz be !

Hêvîdar im ev netewîperestiya Kurdan bikaribe wan birînên me

yên ku hîna nehatine kewandin jî zûtir dermanbiken!

Ew bikaribin bingeha așîtî, ewlekarî, aramî û ji nûve jiyankirina li

Șengalê pêkbînin û « Em bikaribin bihevûdinê ra ji wê nêrîna

ku min gotibû “em Kurd tev mina sêvên ji darekê ne -ra xwedî

derkevin û cardinê nehêlin tu hêz me Êzdiyan ji bo armancên

hêz anjî rêxistinên xwe û “yekîtiya netewî “ nekine qurban!

(*5) « !

Ew bikaribin șașîtî û Ewlekarî, aramî û ji nûve jiyankirina li Șengalê pêkbîne û Xwedê bike, êdî ev alaya Kurdistanê li ser avahiya Sîloya Şingalê(*4 û 6) qet neyê ye xwarê !

Ez dixwazim hestên xwe bi vê sebeqa 34a « Qewlê afirandina dinya yê » ku dibêje :

„Gelî mirîdan bikin karî

Xêra qudretê ji jor barî

Xwe dûr bikin ji neyarî (berdewama temamî di *7 de ye )„ bi dawîbikim

*Berhevkar û Xemxwarê Kevneşopên Êzdiyatiyê

Çavkanî: 1. „Pedşê min cebar e, ku Ji durê erfan dibûn çar e, Axe, ave, baye û agir e „ Kemal Tolan- Pîroziya êlêmêntên ku bûne bingeha afirandina dinya û jiyanê. http://www.bahzani.

net/kurdi/show.php?aid=383

2. Kemal Tolan, Nasandina Kevneșopên Êzdiyatiyê –rûp.:67-68

3. http://riataza.com/kurdish/3200-ferze-ku-revebir-u-

berpirsyaren-hemu-sazi-mal-u-komelen-c ivaka-me-

ezdiyan-bi-hev-ra-tifaqeke-ezdit iye-biafirinin.html

4. http://riataza.com/kurdish/3678-operasyona-meleke-

tawus-li-engale-edi-ala-kurdistane-bilind-dibe.html

5. Kemal Tolan, Xembarî û sedemên fermanê Êzdiyan yê heftêûçaran

http://xendan.org/kurdi/drejaWtar.aspx?NusarID=39&Jma

ra=66

6. Kemal Tolan- Di ÊZDÎYATÎYÊ DE RENGÊN LI SER ALA KURDÎ Û NÛRA ROJÊ PÎROZIN !

http://www.pen-kurd.org/kurdi/kemal-tolan/rengen-li-ser-

ala-kurdi.html

7. Kemal Tolan, Nasandina Kevneșopên Êzdiyatiyê –rûp.: .15-21

Kemal Tolan*

Spas ku parêzvanên netewiya

Kurdistanê dikaribûn hinek

ji reșa li ser û destên Êzdiyan rakin


9

d Navê Pîroz: Xweda Navê afrînerê pîroz ku li ba seranserê Kurdan tê gotin XWEDA ye.

Ev nav ji du kîtan pêktê: Xwe - da. Ev bi zimanê kurdî tê maneya

"yê ku xwe bi xwe daye", yanê ji tikesî nebûye. Pir Kurd dema

sond dixwin, dibêjin "bi Xwedê". Hinek jî dibêjin "Welleh". Ewên

ku dibêjin "Welleh", helbet ji ber bandora çanda erebî ye.

Navê pîroz "Xweda" navekî ariyanî pir kevine û heya niha jî bi

şêwazên têvel û li nêzî hev li ba piraniya gelên ariyanî tê gotin. Bi

zimanê Ûrdû (li Hind û Pakistan) û bi zimanê Belûcî heya niha jî

dibêjin "Xweda"; bi farisî dibêjin "Xwedawend", bi Ozbekî dibêjin

"Xudo", bi înglîzî dibêjin "God", bi almanî dibêjin "Gott", bi

danîmarkî û Siwêdî dibêjin "Gud", bi holandî dibêjin "God", lê bi

awayê "Xod" bilêvdikin. Baş tê zanîn ku di zimanên ariyanî da

tîpên "g" û "x" pir caran cihê hevdu digirin.

Di dema dewleta Osmanî da, ji navê "Xweda" lexema "Xwedêwî"

hatiye peydakirin; yanê "padîşahê payebilind" yan jî "mîrê pîroz".

Yanê herdu têgînên "pîroz" û "payebilind" herdem li gel vê peyvê

hatine gotin. Wan bawerdikir ku ev tenha peyveka farisî ye. Lê di

rastiyê da ev bi giştî peyveka ariyanî ye.

Ismaîl Paşa (neviyê

Mihemed Elî Paşa,

avakirê dewleta misirî

nûjen) yekem kes bû ku

sala 1866-an lexema

"Xwedêwî" hilgirt.

Di pirtûka "Zanayên

Kurd di rêveberî û

siyasetê da", me gelek

dawer û belge dabûn

ku malbata Mihemed

Elî Paşa ya ku serdariya

Misirê ji 1805 heya

1953 kiriye bi kok û

binyata xwe Kurde û ji

bajarê Amedê ye; û ne

wek ku belav bûye, ew

malbateka Alban bûye.

Apê Mihemed Elî li welatê Albaniya karmendê bacê bû

(tehsîldar) û Mihemed Elî di destpêkê da li ba wî dijiya. Ew kurê

Îbrahîm Aẍa û Zeyneb Xatûnê ye, li bajarê Kavala yê Yûnanê ji

dayîk bûye. Ew wek serdarê lekên albanî yên leşkerê osmanî çû

Misirê. Ji ber wê hin nivîskaran wisa guman kir ku ew kesekî

Albane.

DDDDÎRRRROOOOKKKK

Navê Pîroz: Yezdan Di pir ayînan da gelek nav ji bo afrînerê pîroz hene ku pir caran

ew nav û rewişt tevlihev dibin; heya radeyekê ku mirov êdî

nikare wan ji hev cuda bike. Di Cihûtiyê da, wek nimûne "Allah,

Ilah, Reb û Yehwe" navên afrînerê pîrozin û "Reb El-Ciyûş" ango

(Xwedayê leșkeran) rewişta wî ye. Di Islametiyê da "Allah, Ilah,

Reb" navên Xweda ne, lê belê "Xaliq, Elîm, Reĥîm, Kerîm û hwd."

ji rewiştên afrînerê pîrozin.

Wisa jî, navê afrînerê pîroz di ayîna kurdî niştîmanî kevin da û bi

me ra derbas bû ku Xweda yek ji navên wî yên pîrozin. Yezdan jî

yan jî Yazdan" navekî dine ji navên afrînerê pîroz. Ji baweriya

ayînî ya ku bi vî navî ra peywendîdare dibêjin "Yezdanî" û ayîna

"Êzdî" bi xwe şaxeke ji "Yezdaniyê". Hin lêkolîner dibînin ku ayîna

"Yezdanî" ji ayînên gelên ariyanî - Kurd jî di nav wan da - ya here

kevine. Di rastiyê da, ji ber van çar sedeman, hinek nezelalî

derbarê dahûrînên Yezdaniyê hene:

1 - Wendabûna rastiya Yezdaniyê di bin kavilê çîrok û efsaneyên

pêş Zerdeştiyê da.

2 - Jihevxistina Yezdaniyê li ser destê pêximber Zerdeşt û ji nû va

ristina wê daku li gor hişyariya gelê ariyanî ya sedsala 7-an b.z.

be. Wî navê "Yezdan" xiste navê Xweda "Ahûra-Mazda" û kir

stûnê ayîna Zerdeştiyê.

3 - Dijminahiya dewleta Axemênî-Farisî bi Mecûsiyê (dûndaya

Yezdaniyê) ra û ferzkirina Zerdeştiyê bi şêwaza xwe ya farisî û

tewandî li şûn Yezdaniya resen.

4 - Dijminahiya bi Yezdaniyê ra di hemû heyamên Îslametiyê da,

û wergirtina Îslametiyê ji aliyê piraniya Kurdan va û şerê wan li

dijî kelepora Yezdanî bi baweriya ku ew kufir û pûtperestî ye.

Peywendiya navê "Yezdan" bi peyva "Yazata" ra heye; ew tê

maneya "yê pîroz ku hîjayî perestin û rêzgirtinê" ye. Peyva

"Yazata" ji peyva "Yaz" hatiye derxistin ku di niviştên pirtûka

pîroz "Avesta" da heye û "Yazata" tê maneya "perestin,

rêzgirtin". Hin şêwazên din yên navê "Yazata" evin: "Yazato,

Yazatah û Yazad". Peywendiya vê peyvê bi peyva sansekrîtî

"Yajati" ra heye; yanê "ew diperêse" û "Yajata"; yanê "yê hêjayî

perestinê". Hevgirêdana vê peyvê bi gotina yûnanî "Hagios /

ἅγιος" ra jî heye û bi şêwazê "Îyaş" tê bilêvkirin; bi maneya

"Qedîs" ango (mirovê pîroz).

Navê "Yezdan" di navê padîşahê Sasanî yê dawiyê "Yezdegerdê

Sêhemîn" (Yazdegerd III) da maye; yan jî (Yazdgerd III). Ew di sala

651-ê z. da hatiye kuştin. Bi kuştina wî ra Emperatoriya Sasanî li

ser destê Erebên Misilman wenda bû. Bi herhal navê wî tê

Dr. Sozdar Mîdî (E. Xelîl) wergera ji erebî: Mustefa Reşîd

Ji Kaniyên Yezdaniyê

Bi navê Xwedayê Gewre û Mihirvan

Xwedêwî Ismaîl

serî, û nesoziya min daxuyanê kirin, min tu bersiv neda, lê min û wê dîsa pêrgînek din li darxist.., lê wê cih li ku be?


10 DDDDÎRRRROOOOKKKK

maneya "diyariya Yezdan". Herweha navê "Yezdan" di navê bajarê "Yezd" yê Îranê da maye, û herwisa di navê Kurdê navdar "Yezdanşêr" da jî; yanê "şêrê Yezdan".

Emê ji pêra bi taybetî li ser hin rewişt û taybetmendiyên ayîna Yezdanî rawestin.

Navê Pîroz: Ahûra-Mezda Wek tê xuyakirin, peyva "Ahûra-Mezda" ji du bêjeyan pêkhatiye

"Ahûra" û "Mezda". Peyva "Ahûra" yek ji navên afrînerê pîroz yên here kevin di bermaya ariyanî da ye. Bingeha vê peyvê "Hura" (Hûra) ye, bi maneya "Xweda". Em bawer dikin ku pêrkîta "A" di destpêka vî navî da ji cînavên kurdî (a, ê, ên; ya, yê yên) hatiye. Wek çawa em dibêjin (a gewre, ê gewre, a pîroz, a payebilind).

Di heyamên mîtologî yên destpêkî da peyva "Hûra" yek ji navên rojê bû. Ji rojê ra "Khûr" (Xûr) yan "Sûr" jî dihate gotin, û roj wek ayîneya (eynika) termê Xweda dihate bawerkirin û jêra digotin "Xweda-roj". Ariyanên Vîdî li Hindistanê ji "Xweda-roj" ra digotin "A Sûra". Kaşşiyan (ji pêşiyên Kurdên Lor) jêra "Sûriyaş" digotin.

Li ba Hûrî (Horî) /Mîttaniyan bi navê "A Sûra" dihate naskirin. Şêwazên "Hûr, Khûr, Sûr" û belkî "Ûr" jî bi sedema zaravayên ariyanî ji hev cuda bûne û pêkhatine. Bi herhal navê "Horiyan" (Hûrî, Horî, Khûrî, Ûrî) peywendiya xwe bi navê rojê ra heye; yanê ew alîgirên ayîna rojeyî (şemsanî) ne; û wisa ew bi navê Xweda "Hûr, Hor, Khûr, Ûr" hatin naskirin.

Bi pêşketina hişyariya ayînî ra, têgîna nîgaşî derbarê Xweda ji diyardeyên suriştî û ji stêrk û exterên esîmanî hate cudakirin. Êdî "roj" wek sembola "Xweda" hate dîtin û Xweda bû tiştekî giyanî metafîzîkî (di ser suriştê ra). Di vê çarçewê da êdî navê "Ahûra" bi maneya "Xweda" hate wergirtin.

Pêximberê Mîdî Zerdeşt ev navê Xweda "Ahûra" tev li navê din yê Xweda "Yezdan" (Mezda = aqilmend = pendyar) kir û wisa navê "Ahûra-Mezda" yanê "Xwedayê aqilmend = pendyar " pêkhat. Zerdeşt hemû rewişt û taybetmendiyên pîrozî yên Xweda dan ser vî navî û li dor wî sazûmaneka ayînî tevayî pêkanî; hem di warê rê û rêbazan da, hem jî di warê dêlîndêz û şêwazên perestinê da. Belkî armanca wî ew bû ku hêza hemû Mîdiyan û seranserê gelên ariyanî rojhilatî li hember Toraniyan bike yek.

Lêkolînerê Brîtanî Laurence Houston Ouddel ku pisporê lêkolînên sûmerî sansekrîtî ye bawer dike ku navê "Hor, Hûr" û "Ahûra" ji navê sûmerî "Har" yan jî "Harrî" hatiye wergirtin ku bi maneya

"şervan" wek lexemê kurê xwedayê rojê yê sûmerî ye ku di wê demê da dihate gotin. Ew dibêje ku di sûmerî da ji bo xwedayê rojê navekî din hebû; ew jî "Sûr" yan jî "Aşşûr" bû. Bi sansekrîtî jêra digotin "Sûra" yan jî "Asûra" [Bingehên sûmerî di şaristaniya misirî da, rûpel 268 - 269]

şopên wê di Yêzîdîtiyê da mane; ew jî wek şaxeka Ezdahiyê

Sembola Xweda "Ahûra-Mezda" bi wêneyê qaşê rojê, bi per û

baske. Li nîvê jorîn, wêneyê kesekî bi rîşe ku tac li serê wî ye. Di

destê çepê da xelekek heye wek sembola gerdûnê ye. Hêjayî

gotinê ye ku em bêjin, ev qaşê rojê, yê bi bask ku ji nîvê wî yê

jorîn wêneyê kesekî bi rîş dedikeve, di bermaya ayînî sûmerî da jî

heye. Me li hin cihên din anîbû ziman ku ayîna sûmeran rojeyî

(şemsanî) bû; û ev yek baweriya lêkolîner Laurence Houston bi

hêz dike.

Di pey ra Ammûriyan ku li gor Xweda "Asûr / Aşûr" navê wan bû

"Aşûrî" ev sembolê Xweda ji Sûbaran (xizimên Hûrî û Kaşşiyan)

wergirtin û kevan xistin destê wî; bi maneya ku ew miletekin, ji

şer û talalanê hezdikin. Ev Xweda ji xwe ra kirin xwedayekî

neteweyî yê ku alîkariya wan dike ku li dijî neyarên xwe bi

serkevin.

Hin şêwazên din yê navê "Ahûra-Mezda" hene, wek "Ormazd",

"Ormûzd" û "Hûrmûz/ Ûrmûz". Heya niha jî şêwazê "Hûrmûz" di

hin navên kurdî û farisî da maye. Navê "Tengava Hûrmûz" ku

Kendava Sûmerî digihîne Oqyanûsa Hindî jî ji wir hatiye.

Heya niha jî navê "Ahûra" di piraniya zimanên ariyanî-ewropayî

da maye. Ev nav di rewşa matmayîn, pesindayîn û spasdariyê da

tê gotin. Wek ku bi zimanê erebî di matmayînê da dibêjin "ya

ellah, subhane ellah, ma e'zemûke ما أعظمك! " û di turkî da dibêjin

"yaşa". Li jêr çend nimûne:

Bi înglîzî û îrlandî: Hurrah. Bi almanî, swêdî, nerwijî, portûgalî:

Hurra. Bi çîkî û slovakî: Hurá. Bi îspanî: Húrra. Bi fransî: Hourra.

Bi holandî: Hoera. Bi albanî: Urra. Bi romanî û kirvatî: Ura û bi

rûsî û makdonî Urra (bi tîpên kyrîlî: Ypa).

Sembola Xweda Ahûra-Mezda yê Zerdeştî

Xweda Ahûra yê sûmerî

Xweda Aşûr


11 ZZZZIIIIMMMMAAAANNNN

Pirtûka mamoste Beyar Robarî

Seyên zimanê kurdîSeyên zimanê kurdîSeyên zimanê kurdîSeyên zimanê kurdî

(xeleka 2*1)

Xwendevanên hêja; Hûnê di vê xelekê de heft beşan bixwînin, ku ew jî evin;

1. Elfbeya kurdî 2. Tîp 3. cûreyên tîpan

4. tîpa dubare 5. taybetmendiya tîpa (U),

6. taybetmendiya tîpên (E û Î) 7. xîmên zimanê kurdî.

Elfbeya kurdî: Kurdish alphabet.

Law û dayîk

Law Dayê demjimar bû çend? Dayîk Demjimar niha heft û çel xulik in. Law Divê ez herim, dem hindik ma. Dayîk Xwarin û vexwarina, jibîr meke. Law Na, min jibîr nekir roj xweş û zor sipas. Dayîk Şaye nîne lawê min.

Li rawestgehê

Rêwî Sibe xweş. Karkir Roj baş, keremke bêje. Rêwî Çîmana werî, demjimar çendan dere Dîlokê? Karkir Demjimar dehan û panzdeh xulikan. Rêwî Pir baş e, bîlêtekê ji kerema xwe. Karkir Jibo te tenê? Rêwî Belê, bes jibo min. Karkir Tu kîjan polê dixwazî? Rêwî Pola yekemîn, ji kerema xwe. Karkir Baş e, fermû ev ji te re bîlêt.

Rêwî Sipas. 28

Hevnasîn

Sûlav Roj baş. Bahoz Roj xweş. Sûlav Tu kî yî? Bahoz Ez Bahoz im. Bahoz Û tu? Sûlav Ez Sûlav im. Sûlav Tu ji ku yî Bahoz? Bahoz Ez ji Duhokê me.

Sûlav Serçavan, Duhok bajarek ciwan e. Bahoz Çavên te sax bin. Û tu ji ku yî? Sûlav Ez ji Nisêbînê me. Bahoz Nisêbîn binavûdenge, weyî tu xêrbî. Sûlav Xwedê xêrê bi te de. Bahoz Û te jî. Di mitro de

Rêwî Roj baş seyda. Çavdêr Roja te jî baş be. Çavdêr Ez çi kanim ji te re, bikim? Rêwî Ez dixwazim, herim taxa Apê Mûsa Enter.

Çavdêr Divê tu, xeta zer bibî.

Silav dayîn

Seyda Roj baş xanim.

XanimDem xweş seyda. Seyda Ez Şêro me û tu? XanimEz jî Fîdan im. Fîdan Tu ji ku yî? Şêro Ez ji Amedê me û tu ji kû yî? Fîdan Ez ji Wanê me. Şêro Serçavan. Fîdan Çavên te saxbin. Fîdan Şêro tu dixwûnî an kar dikî? Şêro Ez dixwûmin. Fîdan Tu çi dixwûnî?

Şêro Ez li zanîngehê mafnasiyê dixwûnim û tu? Fîdan Min xwendin tewakirî, ez hêdî kar dikim. Şêro Dest xweş.

Mamoste û şagirt

Mamoste Dem xweş. Şagirt Roj baş mamoste. Mamoste Tu bixêr hatî. Şagirt Sipas Mamoste Navê te çî ye? Şagirt Navê min Serdar e. Mamoste Navek ciwan e. Mamoste Serdar û paşnavê te çî ye? Serdar Paşnavê min Cûmî ye. Mamoste Tu çend salî yî?

Serdar Ez nehe salî me. Mamoste Sipas tu kanî derbas bî. Serdar Sipas.

27 Heval

Rojîn Çi demî, tu ji xew rabû yî? Aras Dora heftan û tu? Rojîn Heftnîvan, ez ji xew ra bûm. Rojîn Çima tu wisa zû rabûyî? Aras Ez bi dayîka xwe re, ra bûm. Aras Kê tu ji xew ra kirî?

Rojîn Ez bixwe ra bûm. Aras Li benda min be, piştî dibistanê. Rojîn Baş e. Aras Sipas û roj xweş. Rojîn Dem xweş.

12 ji weşanên Hevbenda Nivîskar û Rojnamevanên Kurd li Sûrî // hejimar " 43 " // Çirîya Paşî 2015

Rêwî Çend rawestgeh in ji vir ta wir? Çavdêr Heft rawestgeh in.

Rêwî Çiqas dirêj dike, ta wir? Çavdêr Dora dehe xulikan. Çavdêr Te bîlêt heye? Rêwî Na, divê ez hîn bikirim. Rêwî Tu kanî ji kerema, alîkariya min bikî? Çavdêr Belê, perê nigil bi te re hene? Rêwî Erê hene. Çavdêr Başe, were.

29 Li şahiyê

Mêr Hêvar baş. Jin Hêvar xweş. Mêr Ez Nebez im. Jin Ez jî Şîlan im. Nebez Bixêr bî. Şîlan Sipas. Şîlan Tu çi karî dikî Nebez? Nebez Ez hesabkar im û tu? Şîlan Ez xweşxûşk im. Nebez Tu li kîjan nexweşxanê, kar dikî? Şîlan Nexweşxana Newrozê.

Nebez Ez kêfxweş bûm bi naskirina te. Şîlan Sipas, ez jî kêfxweşim bihevdîtina te. Nebez Keremke em bireqsin. Şîlan Başe fermû. Pirs û bersîv

XanimRoj baş seyda. Seyda Dem baş xanim. XanimPirsek min heye. Seyda Keremke pirsa xwe bibêje. XanimTu zanî ev çarşîya li ku dikeve? Seyda Li gor min, ew li pişt rawestgeha traman dikeve.

XanimEz çawa kanim herim wir? Seyda Tê di vê çarşîyê kevî û yekser herî ta tu dighînî wir. XanimEw ji vir ve çiqas dûr e? Seyda Ez bawerim 10 xulik meş hene. XanimZor sipas seyda. Seyda Şaye nîne xamin û roj te xweş be. XanimRoja te jî.

30 Cînav: pronoun

Cînav bi xwe pêjeyeke û di zimanê krdî de şûna navan (navdêran)

digire. Cînav (pronav) mijar û carna jî zayenda navdêran diyar dike. Em cînêv bikartînin jibûna, navdêran em di hevokê de dubare nekin û hevok giran nebe. Û di zimanê kurdî de, du komên cînavên kesanî hene: - Koma cînavên kesanî radar (nominative). - Koma cînavên kesanî tewang (oblique). Cînavên kesanî: personal pronoun

Ji van cînavan re cînavên kesanî tê gotin, jiber kû ew dikevin şûna kesan û wan dinimînin. Û her wek em zanin di axiftinê de sê kes daxivin ew jî evin:

a- axiftdar: kesê daxife. b- axiftbar: kesê pêre tê axiftin.

c- seraxift: kesê li ser tê axiftin.

Di rêzimê de, em van kesan wisa binav dikin: - Kesê pêşîn: (ez, min, em, me, xwe). - Kesê duyemîn: (tu, te, hûn, we, xwe). - Kesê sêyemîn: (ew, vî, wî, we, ew, wan, van).

Ji cînavên kesanî radar û tewang; (vî, wî) jibo nêr in û (vê, wê) jibo mê ne û yên din hemî jibo herdû zayenda ne.

Cînavên kesanî radar: Cînavên kesanî tewang: (fundamental personal pronouns) (personal pronouns conjugation)

Ez im/ me min

Tu î/ yî te Ew e/ ye wî/wê

Em in/ ne me Hûn in/ ne we Ew in/ ne wan

31

Radar: fundamental/basic. Mînak: example. Cînav bijîşk xwendî vexwarin Ez bijîşk im xwendî me vedixwim Tu bijîşk î xwendî yî vedixwî

Ew bijîşk e xwendî ye vedixwe

Em bijîsk in xwendî ne vedixwin Hûn bijîşk in xwendî ne vedixwin Ew bijîşk in xwendî ne vedixwin

Ez

Mamoste

Me Ez

Rojnemevan

im

Tu Yî Tu î

Ew Ye Ew e Em Ne Em in

Hûn Ne Hûn in Ew Ne Ew in

Veguhastina cînavên kesanî radar di hevokan de: Mînak: example. Ez Ez ji Efrînê me. Tu Tu ji Efrînê yî. Ew Ew ji Efrînê ye. Em Em ji Efrînê ne.

Hûn Hûn ji Efrînê ne. Ew Ew Efrînê ne.

Mînak: Yekanî (yekhejmar): singular. Piranî (pi rhejmar): plural. Ez biyanî me. Em biyanî ne. Tu biyanî yî. Hûn biyanî ne.

Ew biyanî ye. Ew biyanîn ne.

32 Mînak: Yekanî (yekhejmar) Piranî (pi rhejmar) Masa min Masa me

Masa te Masa we

Masa wî Masa wan

Masa wê Masa wan

ZZZZIIIIMMMMAAAANNNN


13 ZZZZIIIIMMMMAAAANNNN

Mînak: Yekanî (yekhejmar) Piranî (pi rhejmar) Ez gundî me Em gundî ne Tu gundî yî Hûn gundî ne Ew gundî ye Ew gundî ne

Mînak: Yekanî (yekhejmar) Piranî (pi rhejmar) Tirimbîla min Tirimbîla me

Tirimbîla te Tirimbîla we

Tirimbîla wî Tirimbîla wan

Tirimbîla wê Tirimbîla wan

Veguhastina lêkeran tev çinavên kesanî tewang: Li vir cînav tenê koka lêker digire û wek em dizanin çinavên tewang bes bitenê, bi dema borî tên bikar anîn. Û li vir lêker xwe naguhare û wek xwe dimîne. Mînak: example. Cînav xwarin kirin birin Min xwar kir bir Te xwar kir bir Wî/Wê xwar kir bir

Me xwar kir bir We xwar kir bir Wan xwar kir bir

33 Numîne: example.

Ez hoste me. Biyanî li Kurdistanê kêm in. Rewşa biyaniyan li Ewrupa, nexweş e. Em li biyaniyê dijîn. Ew dehe salan li biyaniyê ma. Tu biyanî yî? Li gor min hûn biyanî ne. Ew ji biyaniyê xelas bûn. Nûmîne: Masa min sor e. Pirtûka wê nû ye.

Wî xwedina xwe tewa kir. Mamoste yê me zîrek e. Dibistana wan mezin e. Me hajê tune bû. We xwarin xwar? Çi gerekê te ye? Azad dere dibistanê. Ew ji kar tê. Her dem neboş e. Ew mamoste ye. Wê xwendin tewa kir. Wan mala xwe bar kir. We xanî firot? Wan çi pirs kir? Delalê ew da min. Wî telefonî min kir. Hîndarî -6 Peyvên pêşîn li gor çinavên kesanî radar veguhesîne.

Cînav bajarî mezin zîrek Ez ……………… ……………… …………… Tu ……………… ……………… …………… Ew ……………… ……………… …………… Em ……………… ……………… …………… Hûn ……………… ……………… …………… Ew ……………… ……………… …………… g

34 Cînav mamoste zarok sêwî Ez ……………… ……………… …………… Tu ……………… ……………… …………… Ew ……………… ……………… …………… Em ……………… ……………… ……………

Hûn ……………… ……………… …………… Ew ……………… ……………… …………… g Hîndarî -7 Peyvên jêrîn li gor çinavên kesanî radar veguhesîne. cînav zane mîr nexweş Ez ……………… ……………… …………… Tu ……………… ……………… …………… Ew ……………… ……………… ……………

Em ……………… ……………… …………… Hûn ……………… ……………… …………… Ew ……………… ……………… …………… cînav cotyar karmend hoste Ez ……………… ……………… …………… Tu ……………… ……………… …………… Ew ……………… ……………… …………… Em ……………… ……………… …………… Hûn ……………… ……………… ……………

Ew ……………… ……………… …………… 35

Hîndarî -8 Hevokên jêrîn bi çinavên kesanî (radar, tewang) dirust biserî bike. 1. …..…. şûfêr im. 2. ……... berber e. 3. …..…. xwendekar in. 4. ……... ji kû ne? 5. ……… bi kurdî zanî?

6. ……… ne ji vir in. 7. ……… xûşka min e. 8. ……... li ku bûn? 9. ……… ji Kurdistanê me. Hîndarî -9 Valahiyên jêrîn bi cînavên kesanî (radar, tewang) dirust dagire. 1- Birayê …….… dîrokvan e. 2- ………. xawrin xwarî. 3- ………. birçîne? 4- ………. kurdin.

5- ………. mêrkirî? 6- Zarokên ………. çendin? 7- ………. jina xwe berda! 8- ……..… holendî me. 9- Raste, ………. xwe mala firot.

…………………………. Dûmahî Heye …………………………


14 ffffoooollllkkkklllloooorrrr

Luqman Silêman

Şerê Keya Begê

Waliyê Diyarbekir (Xeleka 1)

Dibêjin Keya begê waliyê Diyar bekirê bû zilamekî çav sor bû hişk

û ter dişewitind, şêniyê dever ê aniya qaqa reş, ji Diyar bekir ta

bi Mêrdîn û Cizîra Bota û beriya Mûsilê dibin destê wî debû.

hingî ev bêbav zalimê û pêstûriyê li şêniyê deverê dikê tirsa wî

katiye dilê xelkê ta bi zaroka ji navê wî di tirsin pîrek zarokê xwe

pê dirazên in. nav û dengê wî li ser dirêjî û pehniya deverê gera

ye mirovekî ne dîne, ne îmane ji kuştin û girtinê pêve tiştekî

nizan ê.

Rojekî Keya begê alayîk esker bi xwe re karkiriye û ji bajarê Diyar

bekir derket wê li wîlayeta xwe bi gerê. Devera ku di bin

desthilatdariya wî deye lê merema wî zalimî ji derketina bi wî

rengî çiye kes nizanê.

Mane ew keya begê ye heyî û neyî di wê deverê de ew e. Dema

ku Keya begê ji Amedê bi rêket ne dizanî wê bi kude herê berê

wî eskerê xwe da hêla Mêrdînê.

Mêrdîn de di bin destê kurê Hesen paşa deye. Heft kurê Hesen

paşa hene lê Hesen paşa bi xwe ji zûde çûye ser dilovaniya xwe.

Her heft kurê Hesen paşa yek ji gotina yê dî dernakevê gelekî

qedir û siyaneta hev digrin.

Her heft bira tiştekî bêyî hev nakin ji ber wisa jî şêniyê deverê

gelekî romet û qedir û siyaneta wa digrin.

Çaxê ku Keya dighê pişta bajarê Mêrdînê ji eskerê xwe re dibêjê

em ê îşev li vir bi mîn in ji xwe re li vî bajarî binêrin ka bê çi li vir

heye çi nîne? Keya begê bi hin girgirekê xwe re daketin bazara

bajarê Mêrdîn ê zarokê Hesen paşa çav li Keya begê kirin bezîn

çûne pêşiya wî bi serê hespê wî girtin?

Keya begê ji wan re go: oxlim xêre çi haye ser ê we ev we jinin

revandine we mêrin kuştine hina pêstûrî li we kiriye,çi derdê

weye wisa we xwe avête pêşiya min û serê hespê min girtin çima

we ez sekinadim?

Kurê mezin yê Hesen paşa mezinê bira navê wî Tahir paşa ye ji

Keya begê re go: begê min saya Xwedê û serê te kes nikarê

pêstûriyê li me bikê, madem tu heyî lê me dixwest ku em te di

eşîraxwe de nasbikin ne liderveyî eşîraxwe?!

Keya begê go: va we ez naskirim, vêca hûnê min xelat bikin yan

hûnê min celat bikin?

Tahir paşa go: sitexfîrela Begê min em dixwazin ti ji dêvla şevekî

sê şeva bibê mêvanê me, parîk nanê me qedehek çaya me

vexwê, tiştekî dî me ji te navê?

Keya Begê go: oxlim alayîk esker bi min re ye ma ji we tê hûn vê

alaya esker bi xwarin kin û dewarê wa bi êmkin. Derbas bûna

min li mala we ne hêsanê wê pişta we xwe di bin barde bigrê?

Tahir paşa go: begê min oda me sêpila hespê dewletiye nawele

koxa hespê dewletiya heger izna te hebê em ê te û vê alaya

esker sê şev û sê roja bi xwarin û vexwarin û cîbikin?

Dema ku Keya Begê dî Tahir paşa vê zar zara ha jê dikê ji hespê

xwe daket û esker pêre peyabû xulam ê Tahir paşa dewarê wa

kişandin tewlexana girêdan û dest bi şîva Keya begê kirin. Dê li

weledê xwe nabê xwedî li bajarê Mêrdînê wê şevê Keya begê bû

mêvanê zaroyê Hesen paşa qîr û qiya mete hin sewêl serjêdikin

hin kevel dikin hin niqriya rast dikin hin agir dikin hin avê

dadigrin. Teqe reqa niqrî hesik û kevçî û legena ye hema ew e

xulam pêlihev nakin.

Li rexê odê reqreqa gumgumê ça û qehwê ye xulam li bin guhê

hev dikevin hin çayê di gerînin hin qehwê hin desmalkê desta di

destê wa de ne li ber mêvana sekinîne hin misînê avê di destê

wa dene li ber derî bûne sing tofan li wa bixê ji cihê xwe na

lebitin.

Wê şevê şîva xwe xwarin zaroyê Hesen paşa stranvan û mutirb li

odê rêzkirin her yekî bi rengekî stirana ji Keya begê re dibêjê. Li

pêşiya odê weka roja heşrê lê hatiye kes nasî nabînê û ne kes bi

kesî dikevê.

Têbînî:

Nezîre Mihemed ew bi stiranî vî şerî dibêjê û min jî ji kasêtê

nivîsandiye wek wî gotî.



Reşîd Mela Elî Kolekî

Di bî hatina 101 salîya şehîd kirina wî da Xandinek civakî ji bu Bizava

Şêx Ebdulselamê Barzanî

Dema ku mirov bixaze behsa kes û dîrokê bike, divê ku behsa

buyer, şer, aştî, pêşketin, kesayetî û mirovên mezin, rêber,

serheldan û rabûn ûberxwedana mirovan were kirin, anku

merem diroka mirovaye bi hemî şikan û serketinin xwe ve. Her li

despêka jîyana xweda mirovan bizav kirîye daku jîyana xwe

xweş bike, aştî û tenahîyê bi cî bike, hevaltînî û dustînî di

navbera mirovan da were dirist kirin.

Tişetkê xweyaye ku ev çende jî bi hemî kesan nahê kirin li ber ku

jîyana mirovan zehmet û bertengî gelek hene û êş û elemên

zêde dikeve pêşîya mirovan ku vê çendê dixazin. Li ber ku ev êk

jî bi hemî kesan ra nahê kirin û kesên bi hêz û mezin û bi romet

û xwedî hizir û hest û bîra mirovî dixaze, liber vê êkê jî hizir van

û şehrezayên warê civaknasî û sosyolojî qîmet û giringîek mezin

daye kesayetîya mirovan.

(Îpîkûr) feylesûf û hizirvanê yûnanistanê yê bi nav û deng

kesayetîyê di mirov dustîyê ra di bîne an ku li gorî nêrîna vî

hizirvanî ew kes xwedî kesayetîye ku mirov dost be û bi hizra

mirovî hatibe perwerde kirin, bi ramanek din bingehê kesayetî

ya her kesekî mirov dostîye. (Tûlistû) jî di bêje ku kesayetî xwe

ava kirina mirovaye û berhem û destket û di encama jan û azar

û elema mirovan da dirist dibe, mirov di nava dîrûkê da di jî û

nasnama xwe li dîrokê wer digre.

Gengeşe û dan û sitandinên mezin lidor vê êkê hene û hatîne

kirin ka dîrok çewa dirist dibe û çewa birêve diçe, lê ya herî

giring ewe ku nabe rol û bandora kesayetî û mirovên mezin

were ji bîr kirin, li ber ku kesayetî û mirovên mezin bandorek

mezin li ser dirist kirina dîroka mirovan da heye. Eger dîroka

mirovaye tîyê were xandin û berçav girtin dîyar dibe ku her kes

nikare rol ûbandora xwe hebe yan jî dîrûkê dirist bike, lê gelek

kes û mirov jî peyda dibin ku dikarin dîrûkê dirist biken ûdikarin

werara dîrûkê bi gohrin jî û dîroka mirovayetîyê ava biken.

Cudahî di nav bera ol û mezheb û netewan da nîne, lê cudahî di

nêrîn û hizra mirovan da heye, hindek mirov xwedîyê hizrek

netewîne, bawerîya hijmareke mirova jî olî û mezhebî û

cografîye, lê hindek mirov jî hene bawera wan ne hizra netewî ya

berteng û olî û mezhebî ya nevekirî ye belkî hizr û bawerîya wan

tişteke dine, ew jî hizra mirovyatîya wane, anku bingeh û şengistê

ava bîna hizra wan mirovayetî bune û ew bi nêrîn û hizrek vekirî

hatîne pêgehandin, ev mirove di dergehê mirov bunê ra li

mirovan ra di nêrin û bitinê netewe û ol û mezheban ra nabînin,

her kes jî nikare bibe xwedîyê hizr û nêrînek wiha berfire û vekirî.

Li ber ku divê ev mirove ji hemî tiştan werin qetandin û dûr ketin

û bi mirovayetîyê werin girêdan û mirov bûn berî her tiştî were li

cem wan, ev cure mirovan hene lê gelekî kêmin jî, ne xasme li

rojhelata navîn da tuştên wiha gelekî kêmin li ber ku hizra netewî

û ya olî û ya mezhebî gelekî xwert û bi hêze û herkes nikare xwe li

vê êkê derbaz bike, dîroka civakên rojhelata navîn jî bi ronî vê êkê

xweya dike ku bawerî û hizra netewî û olî û mezhebî gelekî xwert

û bi hêze, li ber vê êkê jî ev devere cîhê pirobilêm û arîşe û şerên

dijwar ên cuda cuda buye, hişyarî û rewşenbîrîya civakî gelekî

nizm û kêm bû û kesên xwedîyê têgehiştin û hizra vekirî tu nebûn

û her kes jî ev hizre helgirtiba hevrikîyek xwert jî di gel dihate

kirin.

Eger dîroka devera rojhelata navîn ji layê civakî û sosyol û jî ve

were xandin û vekulîn li ser were kirin dîyar dibe ku ( Barzan) bi

devereke cuda û taybet li rojhelata navîn di hê hijmar kirin, li ber

ku bi cîhê êkemîn di hê hejmar kirin ku kultûr û tîtal û hizra vekirî

ya mirovî ser helda û ev êk jî buye egerê kum bîn û akincîbîna

hemî mirova bi hemî cudahîyên xwe yên olî û netewî û mezhebî,

anku (Barzan) di çerxên 18 û 19 an da bûye cîhê pêkvejîyana olî û

neteweî û mezhebî û cudahîhên mirovan nebune sedema ser

heldana arîşe û pirobilêman di nav bera mirovan da, ew pirobilê

mên ku li hemî welat û civakên rojhelata navîn dihate dîtin.

Ev hizre bûye egerê ava bîn û serheldana bizaveke mirovî- netewî - olî û nîştîmanî, vê bizavê hemî bîyav û warên jîyana mirovî berçav kirin û giringî û puyte dihate pêdan mîna ol, netewe, welat, jînge, dadwerî û wek hevî, rêfurmên civakî, lêborîn û efû kirin, ev bizave bûye bizaveke dîyar û êkemîn ya sivîl û medenî li deverê. Li ber ku armancên wê tevayî ûgiştî bûn, di warê civakî da gohrînên mezin û gir ing hatin kir in, rîformeke temam divî warî da hat kir in, mirov dikare bêje şoreşek bû, peywendîyên civakî bi rengekê nû hatin ava kir in, kûlayetî hat rakir in, derebgayetî û cudahîyên civakî û çînayetî hatin rakir in oli nav bir in û êksanî û wekhevîyeke temam di warê civakî da hat bi cî kirin di civakê da, di warê çandin kişt û kal û ziraetê da jî karên mezin hatin kir in û encam dan, erd û ax û xaka ziraetê bi ser cutkar û welatîyan da hat par ve kirin û herkes bûye xwedîyê erdê xwe û cudahêyên nav



bera mirovan di vî warî dajî hat ra kirin, her kes û her welatîyek

bûye xwedîyê milk û erdê xwe û sîstema derebegîyê nehêlan.

Di warê mafên jinan da jî tiştên pir biha hatin birêve çûn, firotina

jinan hat yasax û qedege kirin, bi zur û xwertî bi mir dan hat ra

kirin kesekî nikarî qîz yan jî kiça xwe bi dare zurê bide kesekî,

lihev gohartina jinan jî hat ra kirin û herwiha ew êk jî hat qedexe

kirin ku qîz û kiç di jîyê zarukînîya xweda were bi mir dan yan

zewicandin, di warê olî da jî pêngavên gelek baş ûmezin hatin

havêtin, di vî warî da mirov wiha hat têgehandin û perwerde

kirin ku bawerîya wî bi ol û mezhebên din jî xwert be û rêzê li

xwedîyên ol û mezhebên din jî bigre, mizgeft û cîhên olî bûne

cîhên çareser kirin û nehêştina arîşe û pirobilêmên welatîyan, li

(Barzan) mirov bi rengekê wiha hat têgehandin ku hemî ol û

mezheban qîmet û giringîya xwe hebe û pîrozîyên hemî mirovan

bi nirxîne û bi pîroz bizane, ev êk jî bûye sedema wê çendê ku

(Barzan) bibe cîhê jîyana hemî ol û mezheban (Misilman,

Kirîstîyan û Cihû), ku ev çende tiştekî herî balkêş û nû bû li hemî

devera rojhalata navîn da.

Eger danamana mafê mirovan were ber çav kirin jî dîyar dibe ku

ev gohrîn û rîformên civakî yên (Şêx Ebdulselamê barzanî) li sala

1907 an da hatîne kirin, lê danaman mafên mirova sala 1948 da

derket, anku rêber û serokên Barzan di pêşîya wan da jî ( Şêx

Ebdulselam Barzanî ) 41 salan berî (UN) û sazîyên nêvnetewî

gohrîn û rîformên civakî encam dayne û helgirên hizra mirova

yetî û aştîyane bûyne û bawerî bi mafê mirovan hebûye û kar jî

bu vê êkê hatîye kirin. Ev êk jî di demekî de der dikeve ku rîform

û gohrînên civakî li barzan û bend û made û xalên dane mana

mafê mirovan werin berçav girtin.

# Mada 1ê li danemana mafê mirovan di bêje :(( hemî mirov bi

azadî li dayîk di bin û bi êksanî û wek hev mafê wan yê jîyanê

heye, dive bi rêz û hurmet ji mirovan ra were nêrîn )).

Êk ji rîformên (Şêx Ebdulselam Barzanî ) jî li nav birin û nehêlana

derebegîyê û cudahîyên civakî bu, ku ev êk jî bi temamî ramana

serî dide.

# Di mada 4ê li danemana mafê mirovanda jî hatîye : ((nabe tu

kes kesekî bi kûle bike û hemî rengên koledarîyê û bazerganî

kirin bi mirovan ra qedexeye)) .

Li Barzan jî axatî û koledarî bi êk carî hat rakirin û qedexe kirin û

êksanî û wekhevîyek temam di ware civakî da hat bi cî kirin, ku

eve jî bi temamî bi vê made ra der dikeve .

# Mada 16ê jî bi vî rengey behsa mafê jinan dike: "1- jin û zelamê

pêgehêştî mafê zewicînê û pêkanîna malbatê heye ,2- mehre

kirina jinê tinê bi razîbûna wê û zelamî di be , 3- malbat bingehê

civakê ye ûdiv ê ji layê hikûmetê û sazîyan ra were parastin" .

(Şêx Ebdulselam Barzanî) jî ev mefe bi temamî ber çav girtin û di

warê kiryarî da cî bi cî kirin, bi zurdan û zewicandina jinê bi

temamî hat qedexe kirin, firotina jinê ku li deverê gelekî berfire

bu bi êkcarî rakirin, jin bi jin kirin jî li deverê nehêlan, ev rîforme

jî bi temamî hate kirin, gelek bi romet jî berê xwe dida malbatê û

di hemî civîn û dîdarên xweda pê li ser vê êkê di hate dagirtin ku

divê rêz li malbatê were girtin, di piranîya civakan da li rojhelata

navîn kiç û qîz di jîyê zarukînîyê da dihat zewicandin ku eve jî

zulmeke mezin bu derheqê jinê dihate kirin, gotinek zêde nabe

eger bê gotin (Barzan) di serdema (Şêx Ebdulselam Barzanî) da

devera êkemîn bu ku ev paşveroya civakî nehêla û ev zordarîya der heqê jinê rakirin.

devera êkemîn bu ku ev paşveroya civakî nehêla û ev zordarîya

der heqê jinê rakirin.

Babet û mijarek din ku bi mafê mirovan jî dihê hejmar kirin û li

barzan û di serdemê (Şêx Ebdulselam Barzanî ) da hat kirin parve

kirina erd û zevîyan bu biser welatî û cuykaran da, ku ev êk jî bi

tiştek gelekî kêm di hê hejmar kirin û dikare bê gotin ku di vî warî

da jî Barzan rêza pêşîyê girt ji bu vê rîforma civakî û cî bi cî kirina

êk ji mafên mirovî ku xwedî buna mirova ye li ser erd û zevî û

milkê xwe, li ber ku xwedî milk bûn bi mafekê siroştî û normal yê

her mirov û welatîyekî di hê hejmar kirin, di serdemê wî da erd û

zevî biser hemî welatî yan da hat par ve kirin û her kes bûye

xwedî milk û erdê xwe, dîsan eve jî tiştek gelek nû bû li deverê ku

li barzan hat cî bi cî kirin, ev êk jî demekî giringî û qîmeta wê dîyar

dibe ku bê zanîn piştî 41 sala danemana mafê mirovî behsê milk û

milkdarîya mirovan kir û mada (17)ê bi vî awaî behs dike:

((1 – Hemî kesî bi tine yan jî bi kesên din mafê milkdarîyê heye û

divê bibe xwedî milkê xwe .2- Nabe ku bi zorî milk û erd li kesekî

were sitandin û wergirtin)).

Rîformeke din ku li Barzan hat kirin û di wan serdeman da karekê

mezin bu pêkînan û ava kirina komîte û destekên helbijardî bû li

gondan, welatîya endam û kesên nava van komîta heldi bjardin û

dîyar dihirin ku ev êk jî tê mana wê êkê ku welatî pişkdarîyê biken

di meşandin û rêvebirina karûbarên xwe û bi ramana îro

pişkdarîya welatîyaye di cî û nawendên biryar girtinê da.

Mada 21 ji danemana mafê mirova lidor vê êkê di bêje: ((1- Mafê

her kesîye ku pişkdarîyê di rêvebirina karûbarên giştî û tevaî û

dive rêveberên xwe helbijêre, 2- Mafê herkesîye ku bibe rêveber

ûkarê rêvebirinê wer bigre û dive delîve û wek hevî jî ji her kesî ra

hebe , 3- gel û welatî jêderê her desthelatekêye )).

Eger ev made û rîformên ku li Barzan hatîne kirin divî warî da di

bînîn ku 41 salan berî ku danemana mafê mirovan der keve (Şêx

Ebdulselam Barzanî ) û rêberên din li Barzan hizra helbijardin û

nêrînên welatîya kirîne ku ev êk jî têgehiştin û rewşenbîrîya civakî

li barzan der dixe.

Eger xandinek ekadimîk ji bizava (Şêx Ebdulselam Barzanî ) ra

were xandin û vekolîn li ser were kirin dîyar dibe ku ev bizave :

1- Berî her tiştî bizavek mirovî buye ku rêz girtin li qîmet û tîtalên

mirovî armanca êkê buye li Barzan.

2- Hizir li parve kirina karî hatîye kirin di civakê da ku mijareke nû

bû li deverê.


17 LLLLêêêêkkkkoooollllîîîînnnn

Xweda Eded

3- Bi zelalî û ronî behsa mafê jinan hat kirin û pêngav jî bu vê

êkê hatin havitin.

4- Bizav kirîye ku welatî pişikdarîyê di rêvebirina karûbarên

xweda biken.

5- Zevî û erd bi ser welatî û cotkaran da hat par ve kirin û her

kes bûye xwedîyê milk û zevîya xwe ku ev êk jî li ber çav kirina

mafekê giring yê mirovî bû.

6- Bizav hate kirin û serketin jî bi dest xistin daku dadwerîya

civakî were bi cî kirin û cî bi cî kirin.

7- Lê borîn û pêvejîyana olî û netewî û mezhebî bu bingehekê

here giring û negor di bizava Barzan û di serdemê (Şêx Ebdul

selam Barzanî ) da û Barzan jî bu cîhê kumbûna mirovan bi hemî

cudahîyên xwe yên netewî û olî û mezhebî.

8- Dîyar bû ku hemî ew rîformên civakî, pêkvejîyana olî û netewî

û mezhebî û lêburîn û dadwerîya civakî ku li Barzan û di serdemê

(Şêx Ebdulselan Barzanî) da hatin kirin mafên mirovî bûn û piştî

41 salan ku danemana mafê mirovî derkt û bingehê wê ew maf

bûn ku li barzan hatbûn cî bi cî kirin, ev êk jî mirovî bûn û

medenî û sivîl bûna bizava barzan nîşan diden ku di çerxên 18 ê

ser helday û ta niho jî dom dike.

Amer Çelik

Eşîra Dina û pîroziye Bûqetarê Wekî her dema, dema em dixwazin lêkolînekê li ser Êzidiyan yan

jî bûyerin Tarîxî yên Êzidiyan, ol û netewa wan, yan êl û eşîrên

wan, pirsgirêk û serpêhatiyên wan, ferman û talan, wêraniya

wan, yan jî em weha bibijin; ku bi gişti li ser Êzidiyan binvîsînin.

Çavkanî gelekî kêm in belê gelek caran peyde nabin. Nivîskar

mecbûr dimîne ku ji çîrok û serpêhatiyan û ji devê kal-mêran

tomar bikin û bistînin.

Têbînî piraniyê çavkaniyên me li ser eşîra Dina ji devê rehmetiyê

Xûdêda Pisî ne, ku ew bi xwe ji eşîra Çêlkan ne, hatiye

tomarkirin.

Di destpêkê de em li berxwe bidin eşîra Dina nas bikin cih û

warên wan bidine nîşanê, mêrxasên vê eşîrê kîbûn…? Çi

girêdane wane bi Bûqetarê re heye… Ev Bûqetar çi ye…??

Eşîra Dina:

Piraniyên kal-mêrên Eşîra Dina dibêjin; ku gotina Dina Ji gotina

dunyayê (Dun-ya-Cîhan) hatiye. Ji ber ku wekî bav-kalên me

dibêjin: Eşîra Dina pirbûn ji hijmariye wane zêda, lewma jî navê

wan kirin Dina-Duna. Lê hinek ji wan, ji Dina bi xwe vê gotinê

qebûl nakin û dibêjin: Dina ji gortina Den bi weteye Cerr(Den-

Cerr) hatiye. Bi weteya ku Êzidî dibêjin: Êzidî ne ji Ademin, belê

ji Cerr xûliqîne!...

Bavikên Dina:

Heger em bibêjin; ku ÊL ji çend eşîran pêk tê, her usa jî, eşîr jî, ji

çend bavik(Ber) pêk tê. Dina jî bavikên eşîra wan pirin, pêwîste

em tevan bînin ser ziman, lê heger me hinek ji wan Berkan

(bavikan) ji bîr kiribin, yan jî qedir giranên ku me ji devê wan

girtî ji birkiribin, li me negirin, biborînin.

Bavikên Dina jî ev in: Remika-Romika, Golka, Bozane, Nuemane,

Ehvdau e, Reşa, Mende, Hacke, Kepane, E`arfue, Keşkûke,

Basteme, Bekere, Şemika û Pîşrehua.

Têbînî: Serkêşê olî yê ku taybetî bi eşîra Dina ve xêlfî (cûda) ji

tevahiya Êzidiyan dina jêra dibêjin; Pîşreu, lê ev malbat ji

malbatên feqîran (Xerqa) ne û zewac di navbera wan eşîrê de

nabê!...

Cih û warê Dina:

Eşîra Dina jî wekî tevahiya birayên xwe Êzidî, di gelek qûnax û waran re derbas bûne, helbet sedemên qirkirin, talan û wêraniyê (Fermanan). Tê gotin Ku berê piraniyê Dina di Herêma Helebê de akincî bûn, û piraniyê wan ji ber darê zora muslmaniyê ji wî cihî koçber bûne. Lê hîn hinek ji wan di herêma Efrînê de dimînin. Helbet Dina li hersê perçên Kurdistan belav bûne. Li Rojava Kurdistan, li der û dorên bajarê Hisiça, li Qamişlo û Amudê, Dirbêsiyê û Serê Kaniyê akincî ne. Li başûr jî, li Dihok û Simêlê (Rojhilatî Decla) Xanik û Şariya. Herêma Şingalê jî, Xanasorê, Sinûnê, Dugûra, Guhbel, Girzerik. Bakurî Kurdistan jî, Wêranşar û Sirûcê. Tê gotin ku Dina di sala 1919an de ji Wêranşar û sirûcê û Rûhayê koçberî Rojava û Başûr bûne. Her weha Dina li Qevqasê (Qûqaz) û Ermenistan jî hene.

Sekêşên Dina:

Gelek ji serkêşên Dina heta roja îro jî hîn nav û dengê wan di nava qasên Êzidiyan û tevahiye kurdan de belave. Belê xwedî qîmetek giranin. heger malbata Feqîran ba(Hemo Şero) yan jî, malbata Şihab axa ba, yan Nemirê Simo ku demekê waliyê Mûsil bûye, yan jî Evdî axa kurê Nemir û her weha Hesîn ê Qenco.

Dema min agehdarî û serpêhatî ji devê Rehmetiyê Xûdêda yê Pisî tomar dikir ya ku ji bo min herî balkêş ewbû ku jina(JIN) Êzidî serkêşî û serokatiye eşîrê Dina kiriye. Heger Xatûna hêja ya bi navê Nazê(NAZA) ku dibêjin li dora 15-16 salan serkêsiye eşîra dina kiriye. Her weha Xatûna Hêja Tahlê daka Bişar axa,xatûne Ismahil axa. Piştî mirine Ismahîl axa serkêşiya Dina kiriye heta ku kurê wê Bişar(Bişar axa) mezin bûy û Tehlê serkêşî û axatiye Dina radestê kurê xwe Bişar kiriye.Lê ya herî bi hêriz û navdar, Xatûna bi nav û deng Bêzar bû, daka pênc lawan jina Xelîl axa. Tê gotin ku Bêzar bi malbata Hesînê Qenco re li ser mislimaniye Hesîn,dikefe aloziyan, her pênc zarokên xwe bi xwe re radike û li gundê Çetelê li bakurî Kurdistan bi cih dibe û Dina li dora xwe Kom dike.Bêzarê bêtir ji deh(10) salan bi çelengî serkêşiye eşîrê



dike.Bêzarê bêtir ji deh(10) salan bi çelengî serkêşiye eşîrê dike, heta ku kurê wê Sînan mezin dibe û êdî Bêzar serkêsiye Dina radestî kurê xwe yê mezin Sinan dike.

Dina û Bûqetar:

Bûqetar yan jî Bûqetar Babo(Papa) Nimûne Dina dibêjin: „Babê min Bûqetar“ her weha jêra dibêjin; „Mîr ê Kûla“

Ez di wê baweriyê de me ku bi mebeste xudayê Kûlane. Bi wetaya ku Bûqetar xudayê derd û kûlan ,der û kûlan ji mirîdên xwe dûr dike.

Eşîra Dina bi tenê ji Êzidiyan Bûqetar ê salê carekê ciwan dikin yan em bibêjin kêf û şahiyê ji bo wî dikin û jêra dibêjn: „Cimaya Bûqetar“

Di nava feqîrênDina de(Xerqa) hene ji wan re dibêjin:“Feqîrê Bûqetar, ew Feqîrin yên bi kar û barê pîrozoye Bûqetar radibin. Wek me li jor gotî ku di salê de, carekê Bûqetar tê pîroz kirin û Dina jêr dibêjin; Cimaya Bûqetar.

Berî ku Dina ji Ruhayê (Bakur-Kurdistan) koçber bibin, Girek li wer hebû(Ruha) jêra digotin; „Girê Bûqetar ê“ her weha li

serê wî girî Goreke kevinar heye, her sal carekê qasê eşîre Dina di miha Adarê de diçûne ser Girê Bûqetarê û Cimaya wî pîroz dikirin. Dema ku Jineke Dinayî kurekî xwedê bidayê pêwîst bû ku beranekî sersar zaroka xwe(lawik) bibe ser Girê Bûqetarê Qûrbanî ji bo Bûqetar bide.

Çira Bûqetar: çira bûqetar heger ne ji Tawisê biçûktir û kintir bûye, mirovê bigote balkî Tawisa. Li dora 35-40 cm) heye û tasek jî pêra ya jêra dibêjin; Şerbik. Her weha Marekî biçû pêra ya jêra dibêji; Ziya. Çira tevî Şerbik û Mar(Ziya) gerekî li mal a mezinê eşîr ba.

Tezkere Bûqetar: Di Cimaya Bûqetar de her malbatek ji malbatên eşîre Dina qetek qûmaş sor didine wan jêr dibêjin; „Tezkere Bûqetar“, pêwîste ku her malbat wî qetê qûmaşê sor(Tezkere) bi devê deriyê xwe vekê, bi weteya ku dema Mîrê Kûlê (Bûqetar) tê û konê xwe li ser gundan û malbatan datîne, bi wî qûmaşî (Tezkerê) dizane ku ew malbat ji malbatên Mirîdên wî ne û malbatê ji kûlê diparêza. Her weha Şikeftek li gelî Lalişh heye jêra dibêjin; „Şikefta Bûqetar“.

Ji Êzidiyan Dina tenê dikarin derbasî wê şikeftê bibin.

Alîîîî Hadîîîî



Dr. Sozdar Mîdî (E. Xelîl) wergera ji erebî: Mustefa Reşîd

Tîrêjên Tîrêjên Tîrêjên Tîrêjên ÇaÇaÇaÇarrrrşşşşembêembêembêembê Xelek – 17

Keştiya Tofanê û Çiyayên

Kurdistanê di bermaya îslamî da Çîroka Tofanê ya qur'anî:

Çîroka Tofanê ya qur'anî di xêzên xwe yên gelemper da dişibihe

çîroka Tofanê ya tewratî. Cudahî tenha di hin tiştên hûrik da

heye. Şêwazê tewratî bêhtir ji raxistina bûyerên dîrokî va bi

awayekî hûrik nêzîk dibe. Lê belê şêwazê qur'anî tenha xêzên

gelemper (bûyerên sereke) tîne ziman û wan tenha wek pirekê

bi kar tîne, ji bo balkişandin û şanîdana rê, ji bo kişandina

daxwaza mirov bo xizmeta Xweda, û ji bo tirsandina mirov dema

ji Xweda asê bibe.

Eve şêwazê gelemper derbarê raxistina çîroka Tofanê di Qur'anê

da. Ew di bêhtirî şeş sûreyên qur'anî da hatiye xeberdan, û

sûretek jî heye bi navê "Sûreyê Nûh" bi tertîba 71 di nav 114

sûreyên Qur'anê da bi giştî. Va ye kurtahiya agahdariyên ku di

hemû gotûbêjan da hatine:

Gelê Nûh rêya xwe wenda kiribû û bûbûn pir-xwedawend; ji hin

xwedayên din ra perestî dikirin. Xweda pêximber Nûh ji wan ra

hinart daku ew dest ji rêwendabûnê berdin û vegerin guhdar

kirina Xweda û ta'eta wî. Nûh gef li wan xwar ku asêbûna ji

Xweda wê bibe sedem ku ew sezayekî giran bikişînin. Lê belê

tenha beşekî biçûk ji gelê wî pê bawer kir. Dîsa jî Nûh di

vexwendina gelê xwe da ji bo guhdarkirina Xweda berdewam

kir, û ji wan ra pir nîşan û belge pêşkêş kirin. Rêberên gelê wî, ji

wî xwastin ku bera wan çend kesên bi wî bawer kirine bide, û

gotin heger tu bera van çend kesên rezîl bidî, emê bi te bawer

bikin. Lê belê Nûh daxwaza wan nepejirand.

Sebir û hedana Nûh li ser gelê xwe bi dirêjahî da û her wan azar

û ziyan digihande wî; qerf û tinaziyên xwe bi gotinên wî dikirin.

Hîngê Nûh ji Xweda xwast ku koka wan bîne û kesekî ji wan

nehêle. Xweda ew hêminand ku bila ew êş û azarê nekişîne,

tikesên din wê bi wî bawer nekin, ji bilî ew çend kesên ku bawer

kirine, û jêra got ku ewê wan bi Tofanê biqelîne û ji holê rake. Jê

xwast ku ew keştiyekê di bin serpereştiya wî da durist bike.

Dema Nûh keştî durist dikir, gelê wî di ber wî ra derbas dibû,

qerf û tinaziyên xwe pê dikirin. Lê belê wî guh nedida tinaziyên

wan û her di duristkirina keştiyê da berdewam dikir. Gava

Tofanê destpêkir, kaniyên avê der bûn û baranê bi xurtî lêkir,

Xweda ji Nûh xwast ku malbata xwe têxe keştiyê û pêra ji her

jîndarekî cotek (yek nêr û yek mê). Nûh wisa kir û lawekî ji lawên

wî nexwast ku bi wan ra li keştiyê siwar bibe. Wî got, ewê here

ser kopê çiyayekî bilind daku ji Tofanê rizgar bibe.

Asta avê bilind bû û pêlên avê bûn wek çiyan. Keştî tev kesên ku

têda bûn bi rêket û lawê Nûh tev gelê wî yên nebawermend

têkçûn. Di pey ra Xweda ferman da kaniyên zemînê ku êdî ji

hilavêtina avê rawestin û ferman da asîman ku êdî baranê

rawestîne. {Got erdo! Ava xwe daqurtîne û asîmano! Paşva

vekişe. Av çû, her tişt temam bû û li ser Cûdî rawestiya û got ew

gelê zordar bila bi têkbiçe}.

أرض ابلعي ماءك ویا سماء أقلعي وغیض الماء وقضي األمر واستوت على وقیل یا {

1}الجودي وقیل بعدا للقوم الظالمین

Şîrovekirina çîroka Tofanê ya qur'anî:

Evin bûyerên çîroka Tofanê ya qur'anî. Keştî li ser çiyayekî bi

navê "Cûdî" rawestiya. Nûh û kesên ku li gel wî bûn rizgar bûn û

hemû kesên din ji gelê wî têkçûn. Ji gotûbêja Qur'anê tê

fêhmkirin ku Tofan ne cîhanî bûye; ew tenha girêdayî gelê Nûh

bi taybetî bûye. Ji ber ku ayet dibêje: {Me Nûh şand ji gelê wî ra

ku hawar bike û bala wan bikişîne, pêş ku azareka dijwar tê serê

wan}2. } تیهم عذاب أل�م أنذر قومك من قبل أن �أ ا نوحا إلى قومه أن }إنا أرسلن

Gotina "gelê Nûh" di ayetên qur'anî din da jî tê dubarekirin, yên

ku peywendiya xwe bi çîroka Tofanê ra hene.

Lê belê, Nûh û gelê wî li kû rûniştibûn? Em bersiva vê pirsê ne di

Tewratê da û ne jî di Qur'anê da dibînin. Tenha îşareteka bi sînor

di Qur'anê da heye ku gelê Nûh kufir bi Xweda kirine û hin pût

wek Xweda ji xwe ra girtine {Gotin xwedayê xwe neperêsin li

tenişt perestina Wed, Suwa', Yeẍûs, Ye'ûq, Nesr}

ا وال سواعا وال �غوث و�ع { .3}وق ونسراوقالوا ال تذرن آلهتكم وال تذرن ود(

Li vir şîrovekarên Qur'anê xwe dixin nava mijarê û valahiya vê

pirsê û pirsên din ku agahdariyên xwe jê birine bê bersiv dihêlin.

Lê belê tê xuyakirin ku wan hin caran arîkarî ji gotûbêjên di

bermaya îsraîlî da birine. Hin şîrovekaran gotine ku pûtên "Wed,

Suwa', Yeẍûs, Ye'ûq, Nesr" kesayetiyên navdar bûn di nav gelê

Nûh da, û piştî mirina wan, hin peyker ji wan ra durist kiribûn

daku mezinahiya wan bi bîrbînin. Bi derbasbûna demê ra, nifşên

piştî wan bawer kirin ku ew peyker xwedawendin û wisa jêra

perestî kirin. Dîroknas û şîrovekar Ibin Cerîr El Tabari ابن جر.ر .gotiye ku ew pût li welatê Ereban bûn4 الطبر0

Hin ji tiştên hûrik ku Al Tabarî jî anîne ewin ku bilindahiya keştiyê

30 gaz bûye; ew ji sê qatan pêkdihat: Qatê jorîn ji bo tilûran, yê

navîn ji bo mirovan û yê jêrîn ji bo bo jîndar û lawirên hovî bû. Û

dibêje ku ew di Ke'beyê ra derbas bûye, heft caran pê tewaf

kiriye. Ji ber ku Xweda Ke'be bilind kiribû ku ew nekeve bin avê.

Di pey ra keştî çûye Yemenê, paşê vegeriyaye û di roja Aşûra ء da li ser çiyayê Cûdî rawestiyaye. El Tabarî jî gotiye kuعاشورا

pêximber Nûh qirik şandiye ku li avê temaşe bike. Qirikê termek

(laşeyek) dît û li ser daket. Di pey ra Nûh kevokek şand; wê pelên

zeytûnê jêra anîn. Ibin Ebi Hatem di şîrovekirina xwe ابن أبي حاتم



da piraniya tiştên ku di çîroka Tofanê ya tewratî da hatine, tîne

ziman. Yek ji wan ewe ku dema keştî li ser çiyayê Cûdî

rawestiyaye, Nûh û yên li gel wî daketine kuntara çiyayê Cûdî û

gundê yekem piştî Tofanê bi navê Heştî ∗ avakirine; ji ber ku 80

kes bi Nûh ra hebûn5.

Dîmenek ji çiyayê Cûdî

Nasnameya çiyayê Cûdî çi ye?

Di rastiya da, Qur'anê cihê vî çiyayî negotiye. Tewratê jî cihê

çiyayê Ararat negotiye. Wek adeta wan, şîrovekar ketine nava

vê mijarê û hewldane ku tiştên hûrik bêjin. El Tabarî û Mujahid ,gotine ku "Cûdî li Cizîrê ye". Û dema ku Tofan pêkhatiye مجاهد

hemû çiyan bi kopên xwe, xwe bilind kirine daku nekevin bin

avê. Çiyayê Cûdî nefsbiçûk bû, Xweda ew xerq nekir û keştiya

Nûh li ser wî rawestiya6.

Şîrovekarên Qur'anê û zanyarên erdnîgariyê yên Misilmanan

yên kevin li ser wê yekê li hev dikin ku çiyayê Cûdî di axa Cizîrê

da ye. Ibin Ebî Hatem gotûbêjekê dibêje ku kurtahiya wê eve:

Hin şêxên ji êla Ebs ع3س ya erebî di şerê Siffînê صفین da, ew şerê

ku di navbera Ali Bin Ebi Talib علي بن أبي طالب û dijberê wî

Muawiye Bin Ebî Sufyan معاو�ة بن أبي سف�ان , serdarê Sûriyayê da

pêkhat, beşdar bûbûn. Ew bi serdanî çûn çiyayê Cûdî û cihê

keştiya Nûh dîtin. El Bexewî di şîrovekirina xwe da dibêje ku

çiyayê Cûdî di axa Cizîrê da, li nêziya Mûsilê ye. El Razî jî di

şîrovekirina xwe da dibêje ku Cûdî li Cizîrê ye7.

Dîmenekî din ji çiyayê Cûdî. Tê gotin ku ev dirûvê di çiyayî da mîna keştiyan ji bermayê keştiya Nûhe. Lê em bawer dikin ku

diyardeyeka suriştî ye

Erdnîgarînas Al Meqdisi dibêje ku "bajarê yekem li Cizîra Botan

hatiye girtin, bajarekî mezin, av ji sê aliyan va li dora wî digere û

Dijle di navbera wî û çiyan da ye. Ev bajarekî xweşe, avahiyên wî

ji kevirin". Yaqût El Hemewî jî dibêje: "Al Cûdî: Ev çiyayeke li hafa

Cizîra Botane, li aliyê rojhilat yê Dijleyê, li derdorên Mûsilê ye. Li

ser wî keştiya Nûh eleyhî selam rawestiyaye"8.

Erdnîgarînas El Bakrî El Andalûsî gumanê têda nahêle ku Cûdî di

erdnîgariya Kurdistanê da ye. Ew dibêje: "Ji nifşên Kurdan: Al

Şûhecan û Macirdan û Mazincan û Kîkan û Barsan (Parsan?

Barzan?) û Mistekan û hinên din. Ew di axa El Deynûr, Hemedan,

welatê Azerbeycan, welatê Şam û di axa Mûsilê da ne heya

çiyayê Cûdî. Ev kes Kirîstiyanin li ser ola Ye'qobiye"9. Ji gotinên El

Bakrî (1094 z. miriye) tê fêhmkirin ku hebûna Kurdan li welatê

Şamê (Sûriya) ji kevin da ye û hinek ji Kirîstiyanên Cizîrê ku xwe

vedigerînin ser Suryan û Aşûriyan, ew ji aliyê neteweyî va, bi

koka xwe Kurdin.

Dawiya mijarê ewe ku "Cûdî" çiyayekî kurdistanî ye, li herêma

Botan, li nêziya Cizîra Botan dikeve. Bi herhal, peywendiya navê

vî çiyayî bi liqekî ji pêşiyên Kurdan ra heye. Ew jî liqê "Gotî, Cûtî,

Cûdî" (Guti) ye. Welatê pêşiyên Kurdan di sedsalên 23 û 22 b.z.

da bi navê wan dihate naskirin. Ji ber ku wan padîşahiya Akkadî li

Mêzopotamiyayê hilweşand, û di wê demê da bûn serdarên

rojavayê Asiyayê, û wisa navê wan di navê çiyayê "Cûdî" da

maye10.

Jêder 1 Li sûreyê Hûd binêre, ayet 25-45. sûreyê El Mu'minûn, ayet 24-30. Sûreyê El Şû'eraa, ayet 105-121 û sûreyê Nûh, ayet 1-28. 2 Sûreyê Nûh, ayet 1. 3 Sûreyê Nûh, ayet 23. 4 Şîroveya El Tabari , 23/639. 5 Şîroveya ElTabari , 15/335. Şîroveya Ibin Ebi Hatem, 5/1507, 6/2038. Şîroveya ElQurtubi 2/53. Şîroveya Ibin Kesir 4/281. Li El Ezreqi temaşe bike, nûçeyên Mekke, 1752. 6 Şîroveya ElTabari 15/337. Şîroveya Mujahid, rûpel 388. Şîroveya ElAlosi 6/270. 7 Şîroveya Ibin Ebi Hatem 6/2037. Şîroveya Al Baẍwi 2/451. Şîroveya ElRazi 17/354. 8 Yaqot ElHamawi , Ferhenga welatan, 2/179. ElMaqdisi , başti rîn beşki rin ji bo naski rina herêman, rûpel 139. Li Ibin Xudube temaşe bike, ElMesalik we ElMemalik, rûpel 76. 9 ElBakri Al Andalusi, ElMesalik we ElMemalik, 1/344. 10 Diyakonov, Midia, rûpel 109, 110, 117. Arshak Safrastiyan: Kurd û Kurdistan, rûpel 37. William Langer, Berfi rtehiya dîroka Cîhanê, 1755. Muhemmed Beyyumi Mehran, Dîroka Îraqê ya Kevin, rûpel 162-163. Cemal Reşîd Ehmed, Xuyakirina Kurd di Dîrokê da, 1/547, 552.



Tîrêjên Tîrêjên Tîrêjên Tîrêjên ÇaÇaÇaÇarrrrşşşşembêembêembêembê… … … … Xelek – 18

Kurdistan û rastiyên dîrokî di çîroka Tofanê da

Ziringiya bîreweriya nifşên pêş me:

Profesorê civaknasiyê Richard LaPiere carekê gotiye: "Heger

dîrok wenda bû, rastî jî wenda dibe" 1. Ev gotineka pir rast û

duriste. Raste ku raxistina dîrokê bi awayê mîtologî û ayînî, bi

xeberdana bûyerên ne reyalîtî û ne asayî, pir caran bi ramana

me ya zanistî ra dikeve nakokî û dijberiyê. Lê ji warê dîrokî va,

ew pir girîngin, ji ber ku hin bûyer têda hene bi hezarê salan em

ji wan dûrin. Tiştê ku ji me tê xwastin ewe ku em wan bûyeran

careka din têxin rêya dîrokî û erdnîgarî ya rast û durist, û em di

navbera wan da hevgirêdan û peywendiyê avabikin. Hîngê li ber

me rê vedibe ku em pir xaçepirs û pirsgirêkên ku li ber me girtî

bûn, ji hev vekin, em pir rastiyan bibînin û ji dîrokê ra qezenc

bikin.

Mijara çîroka Tofanê jî wisa ye. Raste ku piraniya bûyerên wê li

gor pîvanên naskirina zanistî bi rastiyê ra naguncin. Lê belê em

dikarin wan wek pirekê bi karbînin, ya ku me digihîne hin

bûyerên dîrokî, yên ku di berbanga dîrokê da pêkhatine. Heger

ne ji ziringiya bîreweriya nifşên destpêkê bûya ku efsane û rastî

tevlihev kirine, me yê zanîna pir bûyeran ji dest xwe berdaba û

zirareka mezin bikira.

Ji çîroka Tofanê ya somerî, tewratî û qur'anî ji me ra hate

diyarkirin ku ew çiyayê keştiya Nûh li ser rawestiyaye çiyayekî

kurdistanî ye. Navê wî di gotûbêja somerî da çiyayê "Nisîr"

(Nisir)e û Akkadiya nav lêkiriye çiyayê "Quti"; û navê wî çiyayî di

dema me da çiyayê "Pîre Megrûn"e. Ev çiya di gotûbêja tewratî

da bi navê "Ararat" hatiye gotin û navê xweyî niha "Agirî" ye. Di

gotûbêja qur'anî da bi navê "Cûdî" hatiye gotin û heya niha jî ev

çiya bi vî navî tê naskirin.

Dema em li nexşeya Kurdistanê bi her pênc beşên xwe (Îran,

Îraq, Sûriya, Turkiya û Ermîniya) temaşe bikin û bi nexşeya

çiyayên Zagros û Torosan ra bidin ber hev ku wek hestiyê piştê

(masiyê piştê) yê Kurdistanê ne, ji me va tê xuyakirin ku çiyayê

"Nisîr" li başûrê Kurdistanê, li nêziya çiyayê "Şêwe" dikeve, û

çiyayê "Ararat" (Agirî) li bakurê Kurdistanê dikeve, û şiyayê

"Cûdî" li nawenda Kurdistanê, li nêziya quncikê başûr-rojava

dikeve. Heger me ev hersê çiya bi xêzên rasterast gihandin hev,

sêgoşeyek pêktê ku seriyê wê li bakur û bingeha wê ji başûr-

rojhilat ber bi basûr-rojava va dirêj dibe.

Hin pirs û bersiv:

Di rastiyê da çîroka Tofanê me dide hember sê pirsiyaran:

Pirsiyara Yekem: Gelo çima di gotûbêjên somerî, tewratî û

qur'anî da hatiye ku rasterast çiyayekî kurdistanî bûye

rawestgeha keştiya Tofanê?. Gelo çima çiyayê Tofanê ne li cihekî

din li dervayî Kurdistanê bû?. Gelo çiyayên Kurdistanê maşahin

(bimbarekin) û axa Kurdistanê axeka pîroze li ba mezinên

xwedawendên Somer û li ba Xweda di Cihûtî û Îslametiyê da?.

Ma ne Xweda bi navkiriye ku ew cihê keştiya Nûh wê lê raweste

welatekî maşahe (bimbareke)?. Ayeta qur'anî dibêje:

عك على { أنت ومن م و.ت ا من القوم الظالمین فإذا است الذ0 نجان ? . الفلك فقل الحمد .2وقل رب أنزلني منزال م3ارCا وأنت خیر المنزلین

Em bawer nakin ku şîrovekirina olî şêwazeka raste ji bo

xwendina çîroka Tofanê. Şîrovekirina olî bi awayekî giştî xwe

dide aliyê êlîtî, neteweyî û ayînî. Ka em mijarê têxin ser rêya

rêyalîtî û logîkî (mantiqî). Deştên Mêzopotamiya helbet nizimin û

kendava somerî (farisî) li başûrê wan dikeve. Li başûr-rojavayê

wan biyabana erebî ye. Ev hemû herêmên nizimin. Herêmên

bilind li dor vê herêmê ji aliyê rojhilat, bakur û bakurê-rojava va

tenha çiyayên Kurdistanê ne; çiyayê Şengalê jî di nav da.

Di çîroka Tofanê ya qur'anî da çiyayê Şengalê jî tê bi navkirin.

Yaqot El Hemewî gotiye: "Şengal li derdorên Cizîrê bajarekî

naskirî ye. Navbera wî û Mûsilê sê rojin. Ew bilindahiyeke di

herêmeka bi giştî nizim da. Dibêjin: Keştiya Nûh eleyhi selam

gava di ser ra derbas bûye li kopa wî ketiye. Nûh gotiye ev sinê

(diranê) çiyayekî ye ku zor li me kiriye (bi erebî "car" li kiriye),



(diranê) çiyayekî ye ku zor li me kiriye (bi erebî "car" li kiriye),

loma jêra gotine "Sin-Car", ez nadim pey rastiya vî tiştî, Xweda

pê dizane"3.

Helbet tê naskirin ku çiya warên mimkinin ji bo rizgarkirina ji

tofanan. Ji ber ku Tofan li Mêzopotamiyayê pêkhatiye, helbet

tiştekî suriştî ye ku çiyayên Kurdistanê yên li derdora vê

herêmê, warên rizgarkirina ji tofanan bin.

Pirsiyara Duwem: Gelo çima cudahî (newekhevî) di navê

çiyayê Tofanê da heye?

Em bawer dikin ku cudahiya derbarê navê vî çiyayî vedigere ser

cudahiya gotûbêj û zimanên ku ev çîrok pê hatiye nivîsandin.

Akkadiyan nav lêkirine çiyayê "Qutî" û Aşûriyan ji çiyayê "Nisîr"

bi xwe ra gotine çiyayê "Kînîpa". Hîngê arîşe (pirsgirêk) di

gotûbêja tewratî da dimîne. Çiyayê Tofanê li gor vê gotûbêjê

çiyayê Araratê (Agirî) ye ku ji başûrê Mêzopotamiya bêhtirî

hezar km dûre û ne çiyayekî başûrê Kurdistanê ye, yê ku li

nêziya başûrê Mêzopotamiya ye.

Em bawer dikin ku ji gotûbêja tewratî ra du şîrove hene:

Şîroveya Yekem: Ji gotûbêja tewratî tê fêhmkirin ku malbata

pêximber Îbrahîm (bavpîrê Ibranan) di bingehê da ji bajarê

"Ĥerranê" (Ĥaran) حران yê horî ye. Hebûna malbatê li bajarê

"Ûr" (Ur) li başûrê Mêzopotamiya tenha ji bo demeka kurt bû4.

Di Tewratê da dîsa hatiye ku Xweda "Bihuşta Aden" جنة عدن

çand û Adem û Ĥewa حواء xistin nav; û ku ev bihuşt li ba kaniyên

çemên Dijle û Ferat bû - li nêziya çiyayê "Ararat" Agirî, li bakurê

Kurdistana niha5. Ev tê wê maneyê ku li gor gotûbêja tewratî,

mirovatiyê jiyana xwe ya duwem ji bakurê Kurdistanê

destpêkiriye. Nivîskarên rêwîtiyên Tewratê bawer kirine ku

Tofan li wê herêmê pêkhatiye û ne li başûrê Mêzopotamiya.

Hîngê tiştekî suriştî ye ku ew bawer bikin, ew çiyayê ku keştî li

ser rawestiyaye û ji wir Nûh û yên pêra jiyana duwem ya

mirovatiyê destpêkirine, çiyayê "Ararat" (Agirî) be, ji ber ku ew

çiyayê herî bilind li wê herêmê ye.

Şîroveya Duwem: Bi me ra di lêkolînên pêşîn da derbas bû ku

navê qehremanê Tofanê bi nivîskî li ser perçeyek ber (kevir) bi

zimanê ĥerranî (Haranî) bi şêwazê "Nah-Molet" hate dîtin, û ku

bajarê "Ĥerran/Ĥaran/Hewran/Horan" ji bajarên Horiyan yên

here girîng bû, û ku çîroka Tofanê di bermaya horî da jî naskirî

bû. Ji lew ra, pir gengaz û mimkine ku navê Nûh (Noah) di çîroka

Tofanê ya tewratî da di bingehê da ji çîroka Tofanê ya horî

biribin.

biribin. Hîngê tiştekî suriştî ye ku çiyayê Ararat (Agirî) rawest

geha keştiya Tofanê be, ji ber ku ew çiyayê herî bilinde di

nawenda welatê Horiyan da, pêş belavbûna wan ber bi başûr û

rojava da6.

Pirsiayara Sêhem: Di gotûbêja qur'anî da hatiye ku navê

çiyayê keştî li ser rawestiyaye "Cûdî" ye; ne "Nisîr", ne jî

"Ararat". Gelo çi sir û nehînî di pişt vê yekê da heye?

Bi me ra derbas bû ku navê çiyayê Tofanê di gotûbêja somerî da

"Nisîr"e û Akkadiyan nav lêkirine "Qutî" û ku navê wî yê niha bi

kurdî "Pîre Megrûn"e. Helbet gelek diyare ku nêzîkahiyeka

dengdayiyê di navbera peyvên "Kutî, Gûtî, Cûtî" da heye. Bi

taybetî heger me anî bîra xwe ku ev nav hemî bi navê "Kûtî,

Gotî, Gûtî, Cûdî" va girêdayî ne û Gotî liqekin ji pêşiyên gelê

Kurd.

Helbet, Qur'an li ser pêximber Muhemmedê erebî daket û wî ji

Ereban ra ew nav gotin yên ku wê hîngê li ba wan naskirî bûn.

Divêt em bêjin ku di wê demê da hemû Ereb ne pûtperest bûn.

Belê hinek ji wan Cihû û hinek jî Krîstiyan bûn. Cihû û Krîstiyan di

warê çandî û belavkirina ayînî da li welatê Ereban û bi taybetî jî li

Yemenê çalak bûn. Du olên krîstiyanî li welatê Ereban belav

bûbûn: Ola krîstiyanî-nestorî û ola monofîzî (ye'qobî) یعقوبي . Ev

herdu ol jî bi ola fermî ya Dewleta Bizantî ra dijber bûn; ji ber hin

sedman ku binavkiria wan li vir ne cihê mijarê ye.

Lê divêt em bêjin ku bingeha çandî ya van herdu olên

(mezhebên) nestorî û monofîzî peywediya xwe ya kîp bi bermaya

rojavayê Asiyayê ra bi giştî û bermaya Mêzopotamiya ra bi

taybetî hebû. Di nav wê da, navê akkadî yê çiyayê Tofanê (çiyayê

Qutî / Kûtî); li gor Gotiyan (Gûtî, Cûdî). Dîsa girînge em bêjin ku

herêma Cizîrê ya kurdistanî, bi taybetî jî herêmên Niseybîn û

Ruha (Ûrfa) yên ji Ĥerranê va nêzîk, herêmên here pêşîn bûn ku

krîstiyanî lê belav bûbû. Ye'qob El Beradi'î یعقوب البرادعي (sala 578

z. miriye), avakerê ola (mezhebê) monofîzî, bi xwe metranê

Ruhayê (Urfayê) bû7.

Ji lew ra, pir gengaz û mimkine ku Krîstiyanên pêşîn ketibin bin

bandora çîroka Tofanê ya akkadî, ji ber ku ew êdî bûbû beşek ji

bermaya gelêrî di hawîrdora wan da û wisa wan çiyayê Cûdî yê

bilind di herêma Cizîrê da wek çiyayê Tofanê çespandibin. Û

herwisa bi rêya oldarên monofîzî ev gotûbêj gihîştibe welatê

Ereban û di pey ra jî ketibe bermaya îslamî8.

Jêder 1 Richard LaPiere: Guhartina Gewre, rûpel 345. 2 Sûreyê El Mu'minûn: Ayet 28, 29. 3Yaqot El-Hemewî: Ferhenga welatan, 3/262. 4 Seyid Mehmud El Qimni: Pêximber Ibrahîm û dîroka nenas,

rûpel 61-71. Fadil Ebdulwahid Elî: Ji Somer heya bi Tewratê,

rûpel 190 5 Tewrat, Rêwîtiya pêkhatinê, Eshah 2, ayat 7-14. 6 A. W. F. Tomlin: Fîlozofên rojhilatê, rûpel 118. 7 Niqola Ziyadeh: Krîstiyanî û Ereb, rûpel 159-162. Hebîb Bedir û

hinên din: Krîstiyan di dîroka xwe da li rojhilat, rûpel 195, 198. 8 Sîdiyyu: Dîroka Ereban ya gelemper. rûpel 129. Niqola Ziyadeh:

Krîstiyanî û Ereb, rûpel 159. û li Hebîb Bedir û hinên din:

Krîstiyan di dîroka xwe da li rojhilat binêre, rûpel 195, 198.


23 ÇÇÇÇÎRRRROOOOKKKK

Îsfehana efsûneyî li kîjan derêye, Kurdistana pir nihînî li wire.

Gere bi ser banîyan bi kevî, li gund û rêçên Kurdistanê bigerî, da

ku bi zanî çima Kurd Şanazîyê bi welat û sinc û reftarên xwe

dibin.

Îsfehan Şarekî efsûneyîye, ji ber tevlhevîya hunerî, endazîyarîya

avahîyan û olî.

Kurdistan pir nihînîye ji ber; xwezay, sadeîya jîyanê û rastgoîya

Kurdan.

Ger te bîrîya kesekî kir, tu ne pêdvî herî wir, ji berku qelereŞik

wê bîra te bînin.

Hozanivanê gelê Kurd baba vê dizane:

“dema qelereŞik diser malla mere divrin û diqêrin

ew wê çendê radigehînin, ku tu ya li piŞt pencerê rawestay

dema kevok ref li pey refê beref mala te difirin

bizane ew namên min ji tere diînin

evîna min, bi mîne li piŞt penjerî rawestay

te hind dît rojekê ez û sedeha perinde em hatîn

bo hindê te beref mal vegohêzîn”.

Dema desthelat li welatê min hatîye gohorîn, Kurdan biderifet

zanî, ku li vî kawdanê ne aram, ew dawa serxwebûna xwe bikin.

pasewanên ŞoreŞê yên rijêma nû weku bersiv, hêrŞ kire ser

Kurdistanê û Şerî li neqeba çekdarên Kurd û rijhêma olî

destpêkir.

Çaxê ez zivrîme Tehranê, min çantikê xwe yê milî rakir û bidizîve

çîyaw çîya min xwe gehande Kurdistanê.

Wekû rojhnamenivîsekê rojnameka ku binihînî derdikeft, ez

çûme eniya Şerî.

Li vir ez êdî pêdivî nabim ku bîrîya Îsfehanê bikim.

Li ser rojnameyên fermî hatibî qedexekirin, ew li ser vî Şerî

binvîsin.

Lewima kesekê ya rast ne dizanî, kanê çi li Kurdistanê rûdide.

Kurdistan welatekê pir nihînî û tiŞtê ne çaverêkirî ye.

Ez digel Kurdan axftim û min li ser jîyan û xewinên wan nivîsî.

Min stiranên wan nivîsîn, dema tivengên wan bi mlîve û ew

distirîn.

Min seredana xelkî kir.

Li gundê 'BerdereŞ' min sera asinkerekî da, Zelamekê kal bî, cihê

karê wî wilo bî, mirov dizivirande serdemê sedsalîyên naverast.

KURDISTANKURDISTANKURDISTANKURDISTAN Nivîskar: Kadir Ebidolah* Werger: Nizar Mohemed Se'îd

(Ji zimanê Hollendî wergêraye)

karê wî wilo bî, mirov dizivirande serdemê sedsalîyên naverast.

Cihek tarî bî, tu çira di hilkirî ne bîn. Li ser agirekî geŞ, hin tiŞt ji

kêsmên çirîset û ne penî çêdikirin.

Mîxek û nalên qayim. Mijûlî çêkirina dasekê bî, deyna ser agirî û

agir xweŞ kir, di dûre deyna ser sindanî û di ketê bi çekûçan. Min

jê re got:

- tû bitenê li vir kardikî?

- na, em d idwîne. Mêrkî got.

dema dûbare das xistîye nêv agirî, car din agir xweŞ bî û das bî

pelek geŞ di kûckî de.

- ew kîye agirî xweŞ dike? kanê kesê di dûwan?

qûlek di dîwarî bî bala min kiŞand. Dengê kûrhê nizim hat ber

gohê min, min baŞ li qûlê mêzekir, min tû kes nedît.

Lê min dengê henasa zaroyekî bihîst.

- ew kîye li wir? tû bersiv nehatin.

- kesek li wir heye? min gazî kir.

dengekê nermê qîzikan got:

- erê, ezim, zehra.

cilfek vi min ket, min jêre got:

desturî heye ez te bi bînim?

li nêv tarîyê ji piŞt kurheka serdemên sedisalîyên naverast, di du

çavên tirsîyay birsqîn. çavên zehrayê nevîya asnkerî.

piŞtî ŞeŞ mehan min destxetek ji van core çîrokan berhevkir.

ev destxet min ji pir weŞanxananre li Tehranê Şand, lê ne wêran,

tu kes berhev nebî li wî demî ji minre biweŞîne.

Ji bo hindê kû ez xwe ji bê ûmêdîyê derxim, min pena bir ber

weŞinxanek mezin.

Xwedîyê vê weshinxanê destxet ji min wergirt, ropelên wê

vedan û got:

- piŞtî di dû demjimêrên din bizivire.

li çayxanekê min ji xwere gazî hin xwarinê kir, min çend ça

vexwarin, ji bo hindê demê xwe bi bim.

raportek têrû tesele, ya bi hêz, destxetek wêjeyî ye.

- ez di xûwazim bi weŞînim, lê cihê daxî ye ez nikarm. Xwedîyê

weŞanxanê got, dema ez zivrîm û li hember masa wî

rawestîyaym.


24

ÇÇÇÇÎRRRROOOOKKKK

Şansê minê dawîyê bî. car din ez ketim ser cehdê, nizanim dê

berê xwe kûve dim.

Ez hej qerebalixê nakim, min hêdî xwe bikûlanekê de berda,

min bihîst yekê gazî min dike:

- raweste?

ez lê zivrîm, xûrtek bî, bîra min lêhat, karmendê weŞanxanê ye.

Min hîvî xwast kû xwedîê weŞinxanê ew Şandibe pey min,

weheye li birîyara xwe zivrî be.

mêrkî zendika min girt, devê xwe bire bin gohê min:

- ezê pertûka te bi weŞînim ger tû bi xûwazî. Ez tû peran jî digel

te nabêjim. PiŞtî tû destxeta xwe dikîye di destê min de jî, her

kes ji me kûrê babê xweye, ne tû min nas dikî, ne ez te nas

dikim. Tû digel minî yan na, dê sûzê dî min? demê ŞorŞê û Şerî

bî, demek wilû bî, kû di neqeba kêlîkekê û kêlîkekê de, te hind

dît pîreka te, bî ya yekê din. Gerek bî min zû birîyara xwe daba.

Ez sûzê didim.

min destxeta xwe da vê, me destên hevdû hejandin û her yek ji

me çû ser rîya xwe, kû tû cara nagehin hev.

- raweste. Mêrkî gazî min kir. Ez pêdvî navekîme, navê nivîserî.

Helbet ez newêrm navê te deynim ser bergê pertûkê, te navek

nepenî heye?

bo cara di dûwê ye di jîyana min de, ev pirsîyare ji min tê kirin.

Hêsaye, ez ne pêdvî hindê me hizra xwe têde bikim Refîq Fûad.

fo’ad nûjdar bî li van dawîyan hate kuŞtin, dema em qûtabî, me

hevdû nas kir. PiŞtî hîngê navdar bî, xelkî pir hejê dikir.

Pirekitayka wî dimalê de tû nebî, lê wî bi tirûmbêlek cîb ya

kevin, girû nihal dibrîn qesta nexweŞan di kir.

Dema ez çûyme Kurdistanê, ez li wî di bîme mêhvan, ez li ba wî

radiketim. Digel deybabên xwe di jî di xanîyek mezinê kevin de.

ez pir dilxweŞ bîm, kû piŞtî demek dirêj, car din em hevdû di

bînin. carna dema sera nexweŞên xwe di da, ez bi xwe re di

brim. Bo hatin û çûnên min jî li deverê, hespek û tivengek dan

min got:

- bi vî hespê xwedî serbor, li Kurdistana min bigere û jiyana me

binvîse.

piŞtî hîngê bi demekê kin, hate girtin.

Dema ez zivrîm tehranê, gotin kû ew hatîye sêdaredan.

Min ji karmendê weŞanxanê bihîst, kû pertûka min derketîye.

Ev yekemîn pertûka mine bi farsî di hête weŞandin. pertûk li

ser cehdê di hate firûtin, navê refîq fo’ady li ser bergî pir baŞ yê

dîyar bî. Min danek ji pertûkê kirî, zû zû veŞart, li jêr gincan de,

min kire di ber qawîŞa pentûlê xwe re. Di wan kêlîkan de, dilê

min pir Şad û bextewer bî.

* Kadir Ebidolah

Navê wî yê dirûst hûsên sicadî qayimiqamî firahanî ye. Kadir

Ebidolah dû hevalên wî yên xûŞevî bûn li ser destê rijêma Şahî,

di xwepêŞandanekê de hatibûne kuŞtin.

li salla 1954ê li Îranê hatîye dûnîyayê. Li sala 1977ê piŞka fîzîkê li

zanîngeha tehran bi dawî anîye. çend saleka mamostatî kirîye û

ji sedema çalakîyên wî yên sîyasî li sala 1979ê revîyaye

Kurdistanê.

lsalla 1985ê ji Îranê derketîye, li sala 1988ê li welatê Holenda

bûye penaber.

Kadir Ebdolah bi zmanê Holendî dinvîsîe, heta niha hijmareka

zora pertûkan çapkirîne ji wan:

- Kurd dixûwazin çi bêjn. Komele çîrok bizmanê farsî li

sala.1980ê.

- Elhû, komele çîrok li sala 1993ê .

- keça partîzan, roman li sala 1995ê.

- Sefera betlê vala, roman, li sala 1997ê.

- Mîrza, roman, li sala 1998.

- Nivîsîna mîxekî 'mismarî', roman, li sala 2000ê.

- Çante, roman li sala 2001ê.

- Pûrtirêt û xewinên kevin, roman, li sala 2003ê.

- Mala mizigeftê, roman li sala 2005ê .

* Elhû, komele çîrok, pertûka ji hemûyan pêtir li Hollenda sala

1994 ê hatîye firûtin.

* Zanîngeha azad ya bajarê Xirûnîngin, nama diktûra fexirî

pêŞikêŞî nivîserî kirîye.

* Kû dîsan xelatên ji hemîyan mezintir li welatê Hollenda bi dest

xweve anîne.

Jêder De Kraai, Kader Abidolah, Ûitgeverij De gews BV, Breda, 2011.



Teyrê Sîmir [Ji berhevoka Socin û Prym,

Petersbourg 1889, Rûsiya] Vejandina Cankurd Go carik ji cara, rehmet li dê û bavê guhdara, yek Osman beg

hebû, ji Xarpêtê bû. Du xulamê wî hebûn, herdu xulamê wî bira

bûn, Husên û Hesen. Jinek heband Osman beg, kir û ne kir,

nedanê. Bakir (bang kir) bavê jinikê, go:“Tu Çima keça xwe nadê

min?“ Go:“Ez nadim.“

Bavê keçikê mêrik qenc bû, Osman beg bakir herdu xulamê xwe,

go:“Bidin ber şûra.“ Dan ber şûra, kuştin. Çû keçik kişand bi zor,

anî li xwe mehir kir. Bihîst keçik li cem Teyrê Sîmir heye, fayde

nabê, dipirsê û napirsê, nizanê Teyrê Sîmir li ku derê ye, ma

hesret di dilê wî.

Dengê herdu xulama bi derket, xortin, kesik newêre bi wa re şer

bikê. Osman beg badikê li welatê xwe:“Kî zilamek qenc heye,

bere bê bi xulamê min (re) şer bikê, ez li wa bifericim, şerê wa

çawa ye.“

Heçî tê dikujin, Osman beg got:“Herdu dakevin hev.“ Ji subegî

hetta îvarî, tiştek bi hev ne kirin. Devê (dev) ji wa berda,

go:“Herdu xulamê min nistilane (westiyane!), nahêlim şer

bikin.“

Herdu wekîlê malê wî ne, xayîntî xistin malê wî, perê wî dizîn.

Osman axa (beg) nexweş ket, herdu bi derketin, qesrik ji xwe re

ava kirin. Osman beg dey ne kir, go:“Hetta rabim.“ Sax bû, bakir

herdu:“Werin vir.“

Hatin cem wî, got:”We çima wilo kir?.”

Gotin:“Çawa?.“

Go:“We malê mi dizî, û hûn ji cem min bi derketin.”

Gotin:”Xeyr, me malê te ne dizî, qîmê me ne hat, em bi

derketin. »

Herdu xist hepsê, zincîr avêt stoyê herdu. Yek şev rabûn zincîr ji

stoyê hev vekirin. Osman beg li odê razayî ye, deriyê hepsê

vekirin, çûn Osman beg, şûrê wî li cem wî bû, bi şûrê wî kuştin.

Jinik hewar kir, jinig(k) jî kuştin, hatin qesra xwe.

Subeh bû, xelk çûn cem sman axa dîn kuştî, çûn hepsê, herdu

xulam ne dîn, ji xwe re gotin, gotin:»Xulam(an) Osman beg û

jinik kuştin.» Çûn ser wa, go:»We Osman beg kuşt ?. » înkar ne

kirin. Gotin:»Erê.“ Gotin:“Çima?.“

Go:“Kêfê me xwast.“ Welat hemû alva (li va) bû yek, kirin ne

kirin, bi wa nikarin, devê (dev) ji wa berdan.

Herdu şûrê xwe hiltînin û diçin pêşiyê kerwana, xelg(k) dikujin û

malê wa tînin. Kesik newêrê bi wa ra dey bikê. Şuxlê wa çî ye?

Du tajê wa heye (hene), diçin nêçîrê, zilamê bibînin dikujin, heçî

birevê wê xelaz(s) bibê.

Yek roj herdu tajî sekinîn ser şikêre, dikin û nakin, tajî nalebitin,

gotin:“Çi hewalê tajî ye?.“ Ji hev re gotin:“Emê şikêrê hilînin, em

binêrin çi li bin şikêrê heye.“ Şûrê xwe û mirtalê xwe jê kirin, li

dera ha danîn, şikêr hilanîn, kullik li bin şikêrê bi derket,

vegeriyan hatin, bevir û bêr ji xwe re birin, yeg(k) dikolê û ê dîtir

tavêjê bi bêr, hetta devê şikefteg(k) dîn, kevirek mezin di devê

şikeftê (şikevdê) heye, hetta îvarî lebikîn, kevir bi derxistin. Find

bi wa re nîne, bû şev, nikarin herin şikeftê, rahiştin şûrê xw û

mirtala, di milê xwe daliqandin, li ber deriyê şikeftê rûniştin.

Subeh çê bû, evd ji şikeftê bi derket, herdu zilam dî vegeriya, çû

şûrê xwe bîne, şûrê xwe anî, bi derket. Heryek li alîkî man li ber

deriyê şikeftê. Evd bi derket, herdu şûr avêtin stoyê wî, kuştin di

deriyê şikeftê. Dikin û nakin herdu nikarin bikişînin ji deriyê

şikeftê, bi bivir lingê wî birrîn, avêtin, çûn hindirû, sê cewhere

dîn li şikeftê, dilê herdu xweş bû, çûn hindirû, şikefteg(k) dî heye

di zikê şikeftê. Derî vekirin, çi dîn? Keçikeg(k) dîn, tu dinya hemû

bigerê, weke wî (wê) nîne. Herdu lê mirin, ew got:“Ji mi ra.“ ê dî

got:“Ji mi ra.“

Keçig got, go:“Ez bi we re nayim hetta hûn hevdu ne kujin. Heçî

êdî kuşt e jê re me.“

Herdu birana, destê wa il (li) hev naçe, li hev dinêrin. Keçikê

go:”Hûn çima dinêrin?.” Ya (yê) piçûk şûr kişand, li birayê xwe

xist, birayê xwe birîndar kir.

Birayê birîndar go:”Bira, te hîle li mi kir, ez li keçikê dinêrim, te

şûr li mi xist.”

Keçikê go:”Hîle li te kir?.” Go:”Erê.”

Go:”Qenc e, ezê derman bi derêxim, ezê birînê te sax bikim û

pişt re şer bikin.” Go:”Qenc e.”

Derman bi derxist, li birînê wî danî, sax kir. Herdu rabûn hev,

keçikê bakir kurikê piçûk, bi guhê wî got, go:”Wextê tu şer bikê li

min menêre, wê te bikuje.” Go:”Qenc e.”

Li ber hev ketin, birayê mezin şaj (şaş) bû, çavê xwe berda ser

keçikê, bira derb lê anî, şûrek lêdayê, serê wî birrî, keçik

go:”Were, sîngê min ji te re pîroz be.”

Go:”Çima?.” Kurik jê pirsî.

Go:”Hûn hatin didu, ew dibêje ji mi re, tu dibêje ji mi ra, divê

hûn ji piştê min qut bikin, mi bikin du perçe, perçek ji te re û

yeg(k) jê re.” Kurig(k) go:”Na.”



Go:”Lê çawa? Mi go şer bikin, lazim yek wê bikuje yek, e jê re

dimînim.”

Rûniştin, kêf kirin bi ereqê û şerabê. Kurik hew sebra wî hat,

destê xwe dirêj kir sîngê keçikê, keçik go:”Na.”

Go:”Çima?.”

Go:”Bê mehir gunah e.”

Go:”Gunah nîne.”

Go:”Heye.”

Go:”Gunah li stoyê min.”

Keçik susd(t) bû, bazda sînga wî, bi keçikê re çêkir.

Go:”Rabe dem (da em) herin.”

Rabûn herdu peya hatin, hesp nîne. Ji keçikê pirsî, go:”Bavê te kî ye?.”

Go:”Bavê min Teyrê Sîmir e, axayê teyra ye.”

Kurig(k) bi dilê xwe got, go:”Heke heye û nîne, ev e Osman beg lê digot.”

Go:”Tu ji ku derê hatî, evd tu girtî?.”

Go:”Carik ez û sisê dî ji teyra em firîn, dav li ber me danîn, me nizanî bû dav heye, me libek mircan dî, me rahiştiyê bi devê xwe, ez ketim davê, hevalê min firîn, ez mam. Evd hat, ez girtim, ez birim şikeftê, ev e çêrokê min.”

Bir li qesrê xwe danî, xwedê kurig(k) dayê. Nema çar roja, mir. Yek roj keçikê çû serê qesrê, welatê wî (wê) had (hat) bîra wî (wê), girî. Mêrê wî (wê) dî keçig(k) digirî, xeberê pîs jê re got, keçig(k) dey ne kir, wê şevê raza li cem mêrik.

Mêrik subehê çû nêçîrê, keçikê çû serê qesrê, bedlê teyra li xwe kir û firî, çû welatê xwe, çû mala bavê wî (xwe).

Diya wî (wê) û bavê wî (wê) û birayê wî (wê) şah bûn keçik hat.

Mêrik hat mal, jinê xwe ne dî, li serê xwe xist, da girî. Rabû şûrê xwe hilanî, bi dinyayê ket, çû, Sultanê Mara dî, jê pirsî, go:”Mala Teyrê Sîmir li ku derê ye?.”

Go:”Nizanim.” Li çiya digere weke dîn.

Teyreg(k) dî, go:”Teyrê.”

Go:”Libê.”

Go:”Mala Teyrê Sîmir li ku derê ye?.”

Go:”Li deşta Hilan e, avanî li wê derê nîne.”

Go:”Nîşanê mi bide.”

Teyr go:”Nikarim bêm.”

Go:”Tu çi bixwazê ezê bidim te û bi mi ra were.”

Teyr got:”Tê elbik garis bidê min, ezê bêm.”

Go:”Bi qirar ezê du elb bidim te.”

Çûn herdu. Mêrik betilî, teyr gotiyê, go:”Were ser piştê mi suwar be.”

Mêrik suwar bû. Teyr bilind bû, giha ber ezman, teyr gotiyê, go:”Li erdê binêre, erd li çi qas tu dibînê?.”

Mêrik nirî, erd li qasê bîs (bîst) pera dî.

Go:”Xwe bigre tu nakevê.”

Go:”Ezman tu çiqas dibînê?.”

Go:”Li qasê çarhîk (çarîk).”

Go:”Çavê xwe bigire.”

Teyr zivirî weke aş, li deşta Hilanê danî.

Go:”Ev e deşta Hilanê.”

Go:”Ya teyr ji ku derê te em anîn vê derê?.”

Go:”Mepirse.”

Teyrê Sîmir teyr hemû civiyan li cem, divê ji kurê biguhêze. Çûn

herdu cem Teyrê Sîmir, destê teyr maç kir.

Go:”Miradê te çiye?.”

Go:”Tu sax bê, ez mêhvan im.” Çavê xwe li jinê xwe digerîne,

nas nake, bedlê teyra lêye. Jinik mêrik naz (nas) dikê, got diya

xwe:»Ev mêrê min e, ez ji evd standim û birayê xwe kuşt. »

Teyrê Sîmir bûkê xwe guhast, li kurê xwe mehir kir. Dewat bela

bû. Teyrê Sîmir ji mêhvan pirsî, go: »Tu ji çi ra hatî welatê

teyra ?. »

Go:» Li tiştig(k) digerim. » Jinê Teyrê Sîmir keniya, Teyrê Sîmir

got, bi zimanê teyra go:”Ev zavayê me ye.”

Teyrê Sîmir go:”Kî ye tu lê digerê?.”

Kurik go:”Ez bi xwe nizanim, jinê mi bû, mi ji evd stand û mi

birayê xwe kuşt. Mi jê pirsî, go: Ez keçê Teyrê Sîmir im.”

Go:”Ne keça mi bû, derewe dikir.”

Go:”Belê.”

Go:”Keçê min ev herdu ne, naz (nas) bike kijan e.”

Go:”Bere bedlê teyra jêkin, ezê nas bikim.”

Bedlê teyra ji xwe jêkirin, herdu bi hev dixeltin, kurik şaj(ş) bû.

Teyrê Sîmir go: ”Kijan e?.”

Go: ”Ya teyr, bere herdu herin avê, ezê zanibim kijan e.”

Bi dilê xwe dibêje: ”Herdu herin avê, ya mezin wê bikeve pêşiyê

û ya piçûk wê bimêne li paşiyê.” Çûn avê û hatin. Jinê kurik hat

pêşiyê û piçûk ma li paşiyê. Go:”Ev e jina min.”

Teyrê Sîmir go:”Heq, te nas ne kiriye, ezê sere te bibirrim. Te

nas kir, pîroz be ji te re.“

Go: “Keça min mêrê xwe hilêne û herin mala xwe, qismeta te ev

e. Ji cem bi dermekeve hetta mirinê, dilê te teng bê; were

mehek li cem me bimîne û vegere ser mêrê xwe.“

Mêrik hilanî û li ser qesrê danî, li mal rûniştin, Xwedê zaro,

keçika dayê û bûn xwedî mal. Tu ji me re sax.


27


Ebdulbaqî Huseynî

Dilê min pîre!

Dema karbidesta hikûmetê ji Hozanê re got û pirsî; Tu ciwanî,

çima te xwe xistiye vê rewşê de, çima wiha xemgînî, bê qidûmî,

neçarî, melûlî,…?

Hozanê keserek dirêj kişand û got;raste ez bi temenê xwe ve

ciwanim, lê were li nav sênga min meyzêne, bê çendî dilê min

pîre!

Li vir karbidestê, ku navê we ”Gunn” bû, matmayî ji bersiva

Hozanê ve ma. Berê xwe dayê û careke dî jê pirsî; Ez dikarim

sedema dilê teyî pîr nasbikim?!..

Hozanê ahînek ji nava xwe ve anî, û rûwê wê zerbû, xemgînîyê

rû û dêmên wê guhertin, di bin şerpa wê hin tayên sipî ji porê

(pirça) wê dihatin xuyakirin,.. digel ku temenê vê ciwan-jinê hîn

nebibû 30 sal jî, wiha mîna jineke 70 salî dihate xuyakirin.

Hozanê gote Gunn; ezê çi bêjim, çi nebêjim, îro-ro dema ez li

televizyona Kurdistanê dinerim, û dibînim ku hemî zarok diçin

dibistanê, zaroktiya min tê bîra min, û eve min xemgîn dike, ku

dê û bavê min, min ji çûna dibistanê mehrûm kirin, ji ber ku

Xwedê ez keç dabûm, û a herî kambax û dijwar, ev kultura me

ya herêmî, ku keçan bi biçûkanî didine mêr, û zewaca di nav

malbatê de, keça xal gereke ji mixaletî re be, heyrandina keça

apê, revandin ji ber kêm azadiya hilbijartina hevjînê xwe,…h.d

Ez yek ji wan qurbanên van adat û teqalîdan bûm, bav û diya

min biryara pêşerojan min dan bêyî ku ji min bipirsin, ka ez çi

dixwazim!

Temenê min 16 salî bû, hîn ez li ser şekirekî an lîstokekê

digiriyam, min ji xortekî-zilamekî re veguhistin, ew mirov bi 12

salan ji min mezintirbû. Dê û bavê min ew ji min re hilbijartin,

çimkî ewî zilamî jiyana xwe li Europa diqedand, û belkî hin perên

zêde jî ji welatê xerîbîyê bi xwe re anîbûn, loma çavên dê û bavê

min li ber daxwaza wî hatibûn girtin,…

Di salên 2000î û vir de, çi xortê ku ji Europa dadikete Kurdistanê

û destê danîne ser çi keçê, dikarîbû ji xwe re bixwaze, bê ku dê û

bavê keçê li esil û feslê wî xortî/zilamî bipirsin, ku gelo çi kese, çi

karî dike, ji kû ye,.. ev hemî pirs ji malbatan re ne derdbû, derdê

mezin ew bû, ku wê keça wan li Europa bistire û wê jiyana wê

bê parastin û pêşeroja wê bê misewgerkirin.

Hozanê ji Gunn re berdewam dikir û digot; Min dana wî zilamî.

Tê bîra min ta bi Melê ku wê mehra me bibire, digote bavê min,

keçik gelekî ji bo zewacê biçûke,.. lê piştî ku ”Siwarê hespê” hin

perê zêde xistin bêrîka Melê, Mele mehra me birî û ”kaxeza” jin

û mêratîya min û wî kesî nivîsand.

Ez bûm, ”jin” û temenê min 16 salî bû, ne tu xwendin, ne tu

zanebûn, ne tu perwerdekirin, min tu tişt di jiyana xwe de

nasnedikir, ji bilî gundê ez lê, xurista wê, dar ê devîyên wê,

dewarên wê, hin gundî, û yek-didu keçên cîranan. Ji nişkê ve evî

mêrî bi cengê min girt û min bi welatan xist.

Em gihan Tirkiya, da ku hin belgeyan di balyozxana Nerwêj

duristbike, lê ji ber ku temenê min biçûkbç, ewî nedikarî bi navê

”jinê” min bibe welatê ku lê xwedî dibû, ji ber ku qanûnên

Nerwêj mîna hemî qanûnên Europiyan zewaca bi keçên biçûk re

nabe.

”Siwarê hespê” ê ku bû mêrê min, mecbûrbû ku min bi dizî

derbasî Europa bike, û ev kiryara han bi tenê romaneke, ku serê

min xiste bobelatekê pir mezin de.

Tê bîra min dema bavê min ji min re digot; emê te bidin mêr û tê

jiyana xwe li welatekî pêşketî biqedîne, ji wê çaxê de, tirsekê min

girtiye û ketiye nava min de, û ta îro ew êş berdewame.

Piştî zewacê û hîn temenê min nebibû 17 sal, ez avisbûm, û

cêwîk zarok di malzaroka minî biçûk de diliviyan. Piştî şeş mehan

ji avisbûnê û ji ber ku laşê min lawazbû, min tehmûl nekir, ez

mecbûrbûm ku zikê min bidin ber kêra û kiryara Qeserî ji min re

çêkin, da ku herdû cêwîka jê derxin,.. yek ji wan cêwîya piştî 25

rojan min, û ê din li ser oksocênê ve jiyan dibû,..

Hozanê çîroka xweyî xemgîn berdewam dikir û digot; Gunn, tu

dikare vê wêneyê bîne ber îavên xwe, ku keçek gundî bê zar û bê

ziman, hatiye welatekî xerîb, û temenê wê 17 sale û yek ji

cêwîyên xwe di nav destê xwe de mirî rahêjêye,.. bê ku karibe tu

gotinê di derheqê xwe û biçûkê xwe bêje,.. ew şîn di nava min

de ma, wê demê min dixwest ku ez bi dengekî hildayî bi qorim,

bigrîm, histiran bibarînim, derdê dilê xwe derînim, lê eve hemî di

nava min de man.., Gunn bese ku tu kul û derdên min bidêrîne, û

birînên min ji nû ve veke,…

Gunn jê re got, ez derê xerîbîyê dinasim, lê pirsa minî dawî eve;

Min bihîstiye ku keç li cem we têne firotin, gelo dê û bavê te jî te

firotine?

Hozanê ligel ku nezanbû, bersiveke ciwan da û got; pirsên wiha

min dêşînin, heznakim ku bersivê bidim.

Gunn serê xwe hejand û got; ana min naskir çima dilê te pîre!.

280


HHHHEEEELLLLBBBBEEEESSSSTTTT

Wek hespa ko

Ji cirîd û ji bazdanê

Bi weste.

Ev dilê min eynî wilo

Westiya ye.

Xwîn û westabûn

Tevde,

Di rehan de

Di meşin.

Bê sedem

Bê vexwarin,

Ez serxweşim.

Ez şaş û

li hevketî me.

Başûra dil ,

Hêviye

Li bareşê

Keryê bîranînan

Tê.

Evîn li alî rastê ye,

Û çepa xewnê

Rewrewke.

her tiştê

ko min dixwest

û bi cî nehat,

devê xwe

ji sînga min

dernaxe.

ez westiyam

ji jiyanê.

Ji dîwana Dîlan Şewqî

Ez tevde Ez tevde Ez tevde Ez tevde PencerePencerePencerePencere memememe

Dil westiyaDil westiyaDil westiyaDil westiya

ji kul û xemên

hawîrdor

ji wîzwîza poşmaniyê.

ji birbira pêşerojê.

ji vinvina tiştên

wek hev.

ez westiyam,

ji ken

ji kar

ji peyvê

ji bêriyan

ji xeydê

ji lihev hatinê,

ji li hevanînê

ji li hevkirinê

ji ne li hevkirinê,

ji xapandina dara.

ji şaştiyên helbestvanan

ji şûştin û veşuştinê.

ji bergerên çavên te,

ew çavên ko

hertim min dibin

û tînin.

geh li ser berfê,

geh li ser êgir.

ez zanim ,

ez ne dilsar

û pûçim.

ez ne bêhêvîme

na na

lê bikurtî…

dil westiya.

şewq û kêf

di dilê min de

avrêjin.

ez wek xwe me..

hîna sitran

berê min didin xwe

ez wek xwe me

bi şewat

digrîm

û ji dil

dikenim.

xewna xwe

ji ( Gulê )re

di bêjim.

ji ezman re

çog didim.

û heval

di dilê min de

lotisa

devê çema ne.

ew

çemên serê kaniyê

ko hebûn.

hîna ez karim

di tariyê de

buxwînim

û çavên min,

ji meşkekî bêtir

xweşiyê diklên.

hîna evîn

sitûre

min li bin guhê hest

û dîwaran dixîne.

hîna sura bayê sibê

berê xweziyê

dide çola.

her tişt xweşe,

dar

ber

herçar demsal

buhişta ko

ez tê de bûm,

û niha ,

nevyên dê û bavê min

tê de şîn tên .

her tişt xweşe,

û destê min

tew ji jiyanê

nabe .

her tişt xweşe

û cîhan,

bi dilê min digere,

lê ev dil

wek xezaleke

beza ,

wek aveke

bê pêşbir

westiyaye …

westiyaye .

12.9.2007



Boniye Cegerxwîn

Pergîna evîndara Bayê evînê surperî min dî

Nava şepolê bihna xweş gêrand

Pora ji reşmar fetl û pêça bû

Dêmên qeşengî girnijî borand

Reşka şevê mujgan şeveq da bû

Çavên belek tarî ji hev çirand

Herdû lêvên qurmiz çi pêt û ar

Singa sipî mûmek li ser çirand

Dîdareke geş surperî anî

Bihnek vehes hi lmê bir û sitand

Ramanekî hev heskirin da min

Remz û nehînî mujde veqetand

Hêjî li benda dil evînê xwe

Ah û keser tew zilmê ne tirsand

Pergîna evîndara vejîne

Bezmê bi carek alan û pêçand

Cankurd

Şengal Li Şengalê şer û ceng e

Silavêd min li pêşmerge

Ji dijmin bang û hawar e

Li dora wî kemer teng e

Heya îro welat sotin

Xwîna zarokan rêtin

Bi kovanan, bi axînan

Gelê Êzdî li şûn hêştin

Kesî nebhîst fîxanên me

Seraser bûn li hember me

Dema em bûn xudanên xwe

Bi yekser bûn neyarên me

Dem em jar û bê hêz bûn

Li cîhanê nenas em bûn

Dema Kurdan tiving rakir

Ji tirsê tevde guhdar bûn

Ji Şengalê xeber hatî

Nema rûnin li bindestî

Emê Kurdan hemî komkin

Bi mêrxasî, bi yekdestî

Li Hewlêrê me soz dayî

Em ê derxin ji dervayî

Neyar û dijminên bavan

Bi canfîda û Kawayî

Li Şengalê me tirs nîne

Serokê Kurd xeber tîne:

Dema dijmin bikin hêriş

Hemî Kurdên me Êzdî ne… 7. August 2014


30 HHHHEEEELLLLBBBBEEEESSSSTTTT

Di çavên te de rengên biharê

Rêwiyê riya dûr ji rengê peyizê

Min nêzîkî wan çavan bike

Srûdekî ji asîtanên evîniyê

Tu çêbike, yan ji birînên

Vî dilî, ji ber kû ez

Penaberim, brîndarim

Birçî û bê warim

Lê aşiqê xume xuma

Pêlên çem û rûbarên te me

Aşiqê rojên azad û serbestim

Ji xewa giran rabûm

Lê ji qeydên kûletiyê

Xilas ne bûm

Bêje ji yarê re

Bêriya te dikim

Bêriya zinc û govên axê

Bêriya darên zeytûna

Û simbilên zêrîn

Bêriya gulên nêrgizê

Di kim

Bêriya xaniyên ji rengê rojê

Dikim

Erê Qamişlo bajarê evînê !!

Di nivîsim xewna di bînim

Di nêrim ji nîva asmanê bilind

Di bihîzim nalenala zarokên

Birçî

Di bînim dayîkên çav bi tirs

Zeriyên di mala bav de mayîn

Li hêviya dergistiyên sergom

Ji mêjde ji demek dûr ve

Li bendî baranê

Baran ser me de hat

Bayê qîrr û hawarên me

Gihandin nan kuj û xwîn mijan

Ketin kolanan wek kulmorî

Bê zad û bê çeng

Belavbûn, li hev kom bûn

Li bin çadirên xweyê xwe

Li ser xaka welatê xwe

Penaber û eware me

Di çavên te yên sar de

Giriyê biharê ji ewrên

Kerr û bê deng

Şevên peyizê û gellek

Bin dest û kûle

Rojên havînê ser nimiz

Stûxwar

Ji tirsa dost û dijmin

Du dilop ji çavan

Bê girî

Nêrînên xemgîn û kûr

Di hatin xuyakirin

Faysel Yakoub

Bihara Xemgîn

Rengên alan ala te

Ala wî ala wê ya min

Di bin asmanê sayî de

Di çûm bê go li te bizîvrim

Kela girî di qirikê de

Li vêderê xerîb û biyanî me

Di çavên zarokan de

Dengê zenge zenga

Dilê min tê

Dibe çavên me carek dî

Bi hev nekevin

Dibe carekî tu min

Bibînî wek gulek nêrgiz

Mîna pelek bê reng

Ongulî volkanek sar

Wek ewrek bê war

***

Berdêl

Bihar = buhar

peyiz = payiz

Nêrîn = nerîn

Li hêviya = li benda

Sergom = winda

Mîna = wek = onglî



Nizar Yosif

Çirîska dawiya rê Dilê te nivîna razana mine

Li ber sewandeyên wî

Ez xwe ji taviyên nazikxeman di parêzim

Giyanê te germava demên pêdiviyê ye

Heyîv pê serwexte Zivistana şev bê sebir

Ji werîsên hawara Xecê û Siyamend dirêjtir

Darên qerimî şaxên bel mayîn

Mûyên min di girnijin

Sermayê ken ji xwendina çûkan revand

Ez li cadeyên bê dawî

Şev ê di şopînim

Ew çira ya li dawiya rê dijene

Pêjina te jê tê

Giriyan ên min

Ǜ harmoniyek xemrevên

Bi gavan re têk mijûlin

Heyv di wê rê de min di nase

Bi hêzdehfa min di hese

Dil dax didî Ode ya di germa xwe de pêjina me hiştî

Li sûda şabûnê di lave

Da ko bi ava kûzê şevnivistî

Paşîvê bi tevizîne

Sihîn ên ti yaran

Neşên pîvanên vî dilî bi nasin

Rumen awirên te

Bi peyamek evînî re

Wî dax didin

Hestan nikil dikin

Bi xwestekên wî serwext dibin

Serçog ên ter Hewldana gihandinê dikim

Vekirina deriyê odeya stêr tê de veşartî

Dergehê jin di pişt de wênedar

Li paş perdeyê de

Dilya ji tavê berdayî

Serçog terin

Gulgulîne gotinên wê

Zengilê wê di guhê min de lê dide

Kel a min di dilê wê de dibe hêlm

Lêv di şewitin Derî veke

Bila hestên dîl rizgar bibin

Bila tîrêjên sibehê bi me ve bimînin

Sir xwe ji me berde

Gul vebibin

Xwe li kinarên dilan ve bipêçin

Li wê nivînê di pûnijim

Bila gor be ew ode

Perên lêvan

Li ser sorsêlên dêman bi şewitin

Dev li ser textikê eniyê bixwîne

Herdû sêv di lepan de bi pijin.

29.11.15


Xanê

Rindê

Dilmestî me

Janê

Şev e

Taveheyv e

Êvarsar e

Nazê

Çaxrevok in

Revok e jîn

Dem kin in

Xapînok e vîn

Were

Bejinziravê

Harê

Şevdereng e

Kêlîteng e

Bêzarnebe

Narê

Were

Emvexwinvînê


Şahoz Haco

Kelak Gulîstan

Li piştsînor e

Dibêjinjîngeh

Li piştpêlan pal da ye

Dibêjindahatû

Li piştasoyankat da ye

Hêjayîmetirsiya ye

Dibêjinkelek e

Felek

Li serderya ye

Car carandileriz e

Serhişkiyaqederê ye

Bihedanînaraweste

Felek

Bihedanînaraweste

Kelek

Dibêjin

Çûnyamêra ye

Ne rev e

Meşaseravê ye

Gavakurêxwedê ye

BirêveçûnaMesîh e

Rizgarbûn e

Dawîyaazara ye

Wisa ye

Jîn

Hindiçin

Dighin

Xakasarhembêzdikin

Hinjî

Dixeniqin

Li serçengêpêlên li xwemikur

Dimrin

Difetisin

Xwedispêrinavahar

Û bextêreş

Bêveger in

Jixweewkilîtadawî ye

Asê ye

Jîn

Asê ye

Dergehênderya

Her gewdekxwedidexakakê

Kelekandispêrênpêlekê

Tî ye

Jîn

Mêrxasanhembêz dike

Hinaserav dike

Hina bin av dike

Xewnangeş dike

Mirinêrûreş dike

Tî ye av

Kelek

Rêwî ye

Dileriz e

Ditirs e.

Firekjirondikênmêwê

Meyalêvanxweş e

Şûşêvekedîn ê

Min serxweş bike

Min wer bike evînê

Min têr bike

Jihinasênêvarê

Min bavêjebextêadarê

Heyivlidar e

Evînbiwar e

Vêbiharê

Xweş in evkêlîk

Tevtematînk

Zîl da bihar

Kat da êvar

Gulpişkivîn

Jiboteşêrînê

Were evînê

Li nik min rûne

Keziyanbihûne

Dînê.

YarYarYarYar

33 HHHHEEEELLLLBBBBEEEESSSSTTTT ji weşanên Hevbenda Nivîskar û Rojnamevanên Kurd li Sûrî // hejimar " 43 " // Çirîya Paşî 2015

Mizgîn Hesko

Berî Niha

Min nedizinî

Ku ji evînê re

Rojek hatiye veqetandin

Ji min Weye

Ku evîn

Cejin û şahiye

Hemû şev û Rojan e

Ji min Weye

Ku evîn bixwe

Xwedawenda qad û asîman e

Ji min Weye

Ku evîn

Lêbûrîn e

Dilpakiya heyîn û man e

Berî Niha

Min nedizanî

Ku ji evînê re

Rojek hatiye veqetandin

Ji min Weye

Ku evîn

Naziktirîn raz e

Ne di Rojan

Yan bi Peyvan

Rizgarkirina Şengalê

Êzdîxana Kurd û Kurdistanê

Avakir di dilê kurdan de xweşiya buharê


Vê şêrîn û dilovanê

Parast kurdan Laleşa pîroz bixwûnê, lê ciwanê


Warê Derwêşê Ebdî, lê delalê

Bixwere anî şahiya dayîkên cangoran, lê hevalê


Cî û warê kurdan, lê bermalê

Şervanan jê derxistin çeqel û rovî, lê nazdarê


Serkeftina mirovahiyê û viyana jiyanê

Li hember tundrewên bixerabî bikartînin Quranê

Ey cangorên Şengal û Kurdistanê

Rehet rakevin, rizgarbû axa pîroz axa Êzdîxanê

Herxweş be bîrewera we,

û zendên her şervan û şervanê

Kurd hîro serdestin û serbestin, li bajarê Şengalê

Hezar silav li her pêşmergekî ji we û şervanê

Hûnin hêviya aştîxwazên Kurdistan û hemû cîhanê.

14 - 11 - 2015

Beyar Robarî

Tête sînorkirin

Evîn....

Sohtandineke Din e

Kirasê hêminiyê

Qet lê nayê

Ji min Weye

Ku ew bi tenê

Bişirîn û bişkivîn e

Sortirîn Gul e

Her ji Meya belgan têrnabim

Mîna biçûkê

Berî şîrê dayê

Ji min Weye

Ku evîn

Xweştirîn werz e

Çavên min

Jê nawestin

Dilê min

Jê nayê rayê

Ji xwe dixeyidim

Û destên min

Jê venabin

Ey hebûna min

Ku bi evînê zayê

14.02.2015

Raza evînê

RizgarRizgarRizgarRizgar

KirinaKirinaKirinaKirina

ŞengalêŞengalêŞengalêŞengalê

HHHHEEEELLLLBBBBEEEESSSSTTTT 34 ji weşanên Hevbenda Nivîskar û Rojnamevanên Kurd li Sûrî // hejimar " 43 " // Çirîya Paşî 2015

Te têlek

Di dilê min de

Lêda..

Îroj ..

Evîna te

Li min bîn veda

Di evîna te de

Berkenekî

Zaroka me..

Ramûsanekî

Bi dizîka me..

Sûlavekî ji dûr de têm

Ramûsanekî

Kelî -biraştî me

Evîna te

Lêmiştek xunav..

Bi ser dilê min de

Herikand..

Evîna te

Buharek şîn

Nûredîn Oflaz

Di guhê evîna we de.. Pî û basikên me şikîn e

Rê û derî

Teng bûn e

Destên me

Di bin kêvir de man e

Derî li me

Hatin e girtin..

Em bi bê re di cengê de ne

Bi deryan re

Bi çiyan re

Bi sînoran re

Baran Berif Roj Şev

Tev bûn e dijmin

Ya tevî pîs Em ji dest zorê

Bi hev re jî bûn e dijmin Ma qey ne bese bira?!

Ka ew dara sicikê Em li bin diciviyan Ka dema paleyan

Dibû haw hawa palevanan Şinge şînga dasikan

Îroj me xwe kirî ye Destikî kêrê

Ji xelkê re em dixebitin Çima çi ji me kêm e?!

Istiriyan ji nav xwe pak bikin Rêk û şivîleyan bi yek kin

Bila bayê circim Were

Hewasiyên deşta hemqê Bêdera xwe

Bi hev re li bakim Li hev parvekin Ev berê zêrîn

Têra nanê zikê me ye Ev pariyê pak

Besî me ye Besî me ye..

20.9.2015

Bila

Û Bila

Û Bila..

Bila tu bi mêhvana

Xewna min ba

Bila tu

Bi hêvana

Şevîna min ba.

1993.heleb

Tije

Bila .. ez raketama

Li ber semaya

Baweşîna

Bijangên te...

Û kenê te..

Bi mitêl û orxana

min ba..

Bila..

awirên te ..

Di dilê min de

Vejand..

Bi ser çireya

Dilê min de

Bê hejmar

Pêmpilûk firandin..

Tariya ser dilê min

Tev de çirand ..

Di delavên

Dilê te re

Derbaz nabim

Bila lêmiştên dilê te

Min bi xwe re bibin

Tu bûyî

Darek sicikê

Her ku Roj dizîvire

Sersiya xwe

Di dilê min de

Gol vedide

Îroj ..

yên qedîfe

Û ber xezalî

Bi doşeka min ba..

Bila..

lêvên te

yên qurmizî û tî ..

Bi sewki û

balgiyê ber seriyê

min ba

35 HHHHEEEELLLLBBBBEEEESSSSTTTT ji weşanên Hevbenda Nivîskar û Rojnamevanên Kurd li Sûrî // hejimar " 43 " // Çirîya Paşî 2015 ji weşanên Hevbenda Nivîskar û Rojnamevanên Kurd li Sûrî // hejimar " 42 " // Çirîya Pêşî 2015

şivan Mohamed

#Of!f{jn#!Payebûna min hate xapandin

Li zuxurekî terpilî

şemitî li ser ramanê xwe

hate xwar ji jorê

carna serî carna çav carna lêv

Ne ezim..

Bi tine bûna te digrî

Di hisreta te de ta mirin

Li nav golên hêstira avjen

Laşê li xwe digere

Li nav gorên şiyara

Bi rengê meyxwara

Çavêm girnijîn windakir

Suraba te min zindankir

Ji qêlen te mey noşî

Hat qelaştin bi neynûken te

Nade pêşiya reqa

Tilî ji tirsa dilerzê

Ji pêlan qeyikên wî rizîn

Dest tavê tayê şevê

Laş dibê mişar ji kefte leftê

Lê digerin mirî

Li ser latê goram namên tene

bes bi tenê ezim evîndarê te

Xunav SalihXunav SalihXunav SalihXunav Salih

RRRR EEEE NNNN GGGG ÊÊÊÊ XXXX UUUU NNNN AAAA VVVV

Sernivîser Derhêner

Ebdilbaqî Huseynî Xorşîd Şûzî

Desteya birêvebir

- Boniye Cegerxwîn

- Hemîd Yûsif (Kasî)

- Mizgîn Hesko

- Oflaz Toutî


Ji bo hinartina berhemên kurdî :

[email protected]

Jimarên ‘’Pênûsa Nû’’ Tev ji vî Emêlî derxînin :

www.penusanu.com

36

Date post:	30-Jan-2020
Category:	Documents
Upload:	others
View:	7 times
Download:	0 times

Zarok>>> fêkiyê malê ne! · 2015-12-14 · helbesta kurdî. Ber bi werzê hezkirinê ve Sozdar...

Documents