1

Դիանա ՀարությունյանՄԱԶԾ Կլիմայի փոփխության

ծրագրերի համակարգող

“Քաղաքային կանաչ լուսավորություն” UNDP-GEF/00074869, 2014-2018թթ.

ՀՀ բնապահպանության նախարարություն

}*Ծրագրիարդյունքների ներկայացում

«Քաղաքային կանաչ լուսավորություն» ՄԱԶԾ-ԳԷՖ/00074869 ծրագիր

Նպատակը. Աջակցել Հայաստանի քաղաքներում քաղաքայինլուսավորության էներգաարդյունավետության բարձրացմանըևջերմոցային գազերիարտանետումների կրճատմանը՝ ազգայինքաղաքականության, քաղաքային պլանների և ներդրումային ծրագրերիմիջոցով

Տևողություն. 2014թ. հունվարից - 2018 նոյեմբերԱզգային համակարգող. ՀՀ բնապահպանության նախարարություն, Գործընկեր. Երևանի քաղաքապետարան ևայլ քաղաքապետարաններ

CO2CO2

3

• Անբավարար կարգավորող դաշտ (ստանդարտներ, նորմեր ևայլն)

• Լուսավորության ժամանակակից էներգաարդյունավետտեխնոլոգիաներիևլուծումների մասին իրազեկմանանբավարար մակարդակ

• Շուկայիարդյունավետ վերահսկման բացակայություն, ինչի արդյունքում տեղականշուկայում գերակշռում են անորակ և հայտարարվածտեխնիկական ցուցանիշներինչհամապատասխանող լուսավորության սարքեր

• ՏԻՄ-երի տեխնիկական և ֆինանսական սահմանափակ կարողություններ• Ֆինանսական (վարկային) միջոցների ներգրավման սահմանափակհնարավորություններ

• Պետական գնումների ընթացակարգի շրջանակներում գնվող սարքավորումներիէներգախնայողականև որակական ցուցանիշներիանտեսում

• Մասնավոր հատվածի սահմանափակ նեգրավվածություն• Էներգաարդյունավետ սարքավորումներիարտադրության և ներկրման համարբարենպաստ հարկային և մաքսային պայմանների բացակայություն:

Ծրագրի մեկնարկին լուսավորության ոլորտիխնդիրները

Ք« աղաքային կանաչ լուսավորություն» ՄԱԶԾ-ԳԷՖ/00074869 ծրագիր

Ծրագրի բաղադրիչները

« աղաքային կանաչ լուսավորություն» ՄԱԶԾ-ԳԷՖ/00074869 ծրագիրՔ 4

1. Քաղաքային համայնքներում լուսավորության համակարգերիէներգափորձաքննություն և տեխնիկական կարողությունների հզորացում,

2. Ցուցադրական ծրագրերի իրականացում,

3. Դրականփորձի (միջոցառումների) կրկնօրինակում` քաղաքայինլուսավորության և դրան առնչվող ֆինանսական գործիքների միջոցով,

4. Լուսավորության ազգային քաղաքականությունների, նորմերի ևստանդարտների վերաբերյալ առաջարկությունների ներկայացում ևկիրարկում:

Լուսավորության համակարգերի էներգափորձաքննությունևտեխնիկական կարողությունների հզորացում

• Մշակվել է լուսավորության համակարգերի էներգաաուդիտի մեթոդական ուղեցույց• 21 համայնքում իրականացվել է քաղաքային լուսավորության համակարգերիէներգետիկ աուդիտ և էներգախնայողության ներուժի գնահատում, մշակվածհաշվետվությունները տրամադրվել են համայնքներին

• 34-ից ավելի փողոցների և 12 շենքերի համար արվել է մանրամասն էներգաաուդիտ ևվերազինման տեխնիկական, տնտեսական ու բնապահպանական օգուտներիգնահատում

• Համայնքապետարաննների, նախագծային և շինարարական ընկերություններիավելի քան 200 մասնագետներ մասնակցել են ուսուցողական և իրազեկությանբարձրացման միջոցառումներին,

• Լուսատուների ստուգման համար ստեղծվել է լուսատեխնիկական լաբորատորիա«Երքաղլույս» ՓԲԸ կազմում, իրականցվել է 110 տարբեր լուսատուների ստուգում

• Լուսատեխնիկական ուսումնական լաբորատորիաներ են ստեղծվել Ազգայինպոլիտեխնիկական համալսարանում և նրա Գյումրու մասնաճյուղում:

Հրապարակված նյութեր• Լուսավորության ոլորտի ծառայություններ մատուցողընկերությունների տեղեկատու

• Ճանապարհային լուսադիոդային լուսավորությաննախագծման ձեռնարկ

• Ավտոմոբիլային թունելների լուսավորության ուղեցույց• 2015թ. և 2018թ. սոցիոլոգիական հարցում Էներգասպառմանխնդիրների վերաբերյալ բնակելի հատվածում

• Կանաչ լուսավորություն: տեսություն և սկզբունքներճարտարապետների և ճարտարագետների համար

Ցուցադրական ծրագրեր

Կիրառված սկզբունքները• Առավել զգալի էներգախնայողություն ապահովող ցուցադրական փողոցիընտրություն

• Փողոցի լուսավորության նորմատիվային պահանջների ապահովում

• Լուսատուների ընտրության համար հստակ որակային և երաշխիքայինհատկանիշների ամրագրում

• Գործընկեր քաղաքային համայնքի հետ պայմանագրի ստորագրում• Համաֆինանսավորման ուղղությունների որոշում, այդ թվում լուսատուներիփոխարինման և սյուների վերականգնման/տեղադրման հետ կապվածաշխատանքների իրականացում համայնքային միջոցներով

• Շրջանառու հիմնադրամի ստեղծման պարտադիրպահանջի ներառում• Էլեկտրաէներգիայի և շահագործման ծախսերի և խնայողությունների ևհամատեղ մոնիտորինգի իրականացում

18 համայնքում իրականացվել ենփողոցային լուսավորությանվերազինման ծրագրեր 34 ծրագիրԱրդյունավետությունը բարձրացվել է>60% -ով59 կմ փողոցներում տեղադրվել են 2990 նոր փողոցային լուսադիոդայինլուսատուներ, ներառյալԿենդանաբանականայգու դեկորատիվլուսատուները (162 հատ)Ապահովվել է տարեկան 1986 ՄՎտժ (89 միլիոն դրամ) էլեկտրաէներգայիխնայողություն և 988 տ CO2 ջերմոցայինգազերի արտանետումների կրճատում

Լուսավորության ցուցադրական ծրագրեր

Երևանիփողոցային լուսավորության ծրագրերիարդյունքները

6 փողոցների ևԿենդանաբանականայգու լուսավորությանարդիականացմանհաշվին ապահովվել էտարեկան 1354 ՄՎտժէներգախնայողություն,601 տ CO2 ջերմոցայինգազերիարտանետումներիկրճատում

9

6 փողոց, 19,4 կմ, 1360 ԼԵԴ լուսատուներ

ՀետոԱռաջ Վերակառուցում

Ցուցադրական ծրագրեր

Երևան

Սևան

10

Ներշենքային լուսավորության ցուցադրական ծրագրեր

Թանգարաններ• Բնության• Երկրաբանական• Երևանի պատմության

Սոցիալական նշանակություն շենքեր• Գյումրի «Մուշ» մանկական կենտրոն• Հանրապետական մանկա-հոգեբանական կենտրոն• Սոցիալականտուն (Քանաքեռ-Զեյթուն համայնքում)

Հանրային շենքեր• Երևանի քաղաքապետարան• Մասիսի քաղաքապետարան• Բնապահպանության նախարարություն• Տնտեսական զարգացման և ներդրումներինախարարություն

Ներշենքային մակերեսը՝ 47,7 հազ. քառ մ

Փոխարինված/տեղադրված ԼԵԴլուսատուներ՝ 11,408 հատ

Տարեկանէներգախնայողությունը՝ 704ՄՎտժ (31,7 միլիոն դրամ) ևջերմոցային գազերիարտանետումների կրճատումը՝312 տ CO2

Էներգաարդյունավետության համայնքայինշրջանառու հիմնադրամներ

Նպատակը՝ապահովել կայուն ֆինանսավորում քաղաքային լուսավորությանհամակարգերի էներգաարդյունավետ արդիականացման նախագծերիկրկնօրինակման համարՖինանսավորման աղբյուրը՝ էներգասպառման գծով ծախսերի կրճատումներիամսական խնայողություններ, առաջացող ցուցադրական նախագծերիիրականացման շնորհիվ և օրենքով չարգելված այլ աղբյուրներԻրավական կարգավիճակը՝ հատուկ արտաբյուջետային հաշիվներհամայնքապետարաններում, լիազորված ՀՀ ֆինանսների նախարարության. կողմիցԿառավարման մարմինը՝խորհուրդը , կազմված է տեղական կառավարմանմարմինների և ՄԱԶԾ-ԳԷՖ ծրագրի ներկայացուցիչներից (միայն ծրագրիիրականացման ժամանակահատվածի համար)

33

Քաղաքայինշրջանառուհիմնադրամ

Լուսավորության ԷԱ

ծրագրեր

Ստացվածխնայողություն Առաջին էներգաարդյունավետ

լուսավորության ցուցադրականծրագիրը ֆինանսավորված է

ՄԱԶԾ-ԳԷՖ ծրագրիդրամաշնորհով

Էներգաարդյունավետությանհամայնքային շրջանառու հիմնադրամներ

Լուսավորության համակարգերիվերակառուցման ծրագրերի ֆինանսավորման աղբյուրները

15

46.99 47.21

101.00

0

50

100

150

200

250

300

Իսակով ևԹաիրով

Մաշտոցիպողոտա

Աթենքիփողոց

Արշակունյանցպողոտա

հազա

րԱՄՆդոլար

Երևան 4.73

1.91

4.33 5.27 4.00

2.35

02468

101214161820

I II I II I II I II I II I II

Ալավերդի Սպիտակ Աբովյան Քաջարան Ստեփանավան Գավառհա

զարԱՄՆդոլար

Մյուս քաղաքներ

Ցուցադրական ծրագրերում ներդրումներիբաշխումըՓողոցային լուսավորության մեջ

արված ներդրումները1 մլն 185 հազար ԱՄՆ դոլար

Ներշենքային լուսավորության մեջարված ներդրումները85 հազար ԱՄՆ դոլար

Քաղաքային հիմնադրամների միջոցները, 2018թ.

Բնակավայրեր հազ. ՀՀ դրամ ԱՄՆ դոլար1 Երևան 52,102 108,093 2 Ալավերդի 2,037 4,2263 Սպիտակ 1,470 3,0504 Աբովյան 4,100 8,5085 Սևան 1,206 2,5026 Գորիս 1,498 3,1097 ք. Արարատ 1,206 2,5038 գ. Արարատ 1,204 2,4999 Քաջարան 3,532 7,32910 Կապան 1,517 3,14811 Ստեփանավան 3,449 7,15712 Գավառ 1,065 2,21013 Մասիս 1,303 2,70414 Թալին 664 1,37915 Տաշիր 866 1,81516 Ապարան 905 1,875

ԸՆԴԱՄԵՆԸ 78,124 162,107

18

Ծրագիրը մասնակցել է «էներգախնայողության ևվերականգնվող էներգետիկայի մասին» օրենքում լրացումների ևփոփոխությունների մասին օրենքի մշակմանը (2016) Էներգաարդյունավետտեխնոլոգիաների կիրառմանպարտադիրպահանջ

Սնդիկ պարունակող լամպերի շահագործումից հետո օգտահանմանկարգի հաստատման պահանջը

ՀՀՇՆ 22-03-2017 «Արհեստականև բնական լուսավորում» Կանաչ գնումների ուղեցույցի մշակում, որը ներառում էլուսավորության սարքեր ընտրելու սկզբունքներ և չափանիշները՝

Էներգաարդյունավետ լուսավորությանազգայինքաղաքականություններ, նորմեր և ստանդարտներ

Ք« աղաքային կանաչ լուսավորություն» ՄԱԶԾ-ԳԷՖ/00074869 ծրագիր

19

• Անբավարար կարգավորող դաշտ (ստանդարտներ, նորմեր ևայլն)

• Լուսավորության ժամանակակից էներգաարդյունավետտեխնոլոգիաներիևլուծումների մասին իրազեկմանանբավարար մակարդակ

• Շուկայիարդյունավետ վերահսկման բացակայություն, ինչի արդյունքում տեղականշուկայում գերակշռում են անորակ և հայտարարվածտեխնիկական ցուցանիշներինչհամապատասխանող լուսավորության սարքեր

• ՏԻՄ-երի տեխնիկական և ֆինանսական սահմանափակ կարողություններ• Ֆինանսական (վարկային) միջոցների ներգրավման սահմանափակհնարավորություններ

• Պետական գնումների ընթացակարգի շրջանակներում գնվող սարքավորումներիէներգախնայողականև որակական ցուցանիշներիանտեսում

• Մասնավոր հատվածի սահմանափակ նեգրավվածություն• Էներգաարդյունավետ սարքավորումներիարտադրության և ներկրման համարբարենպաստ հարկային և մաքսային պայմանների բացակայություն:

Ծրագրի մեկնարկին լուսավորության ոլորտիխնդիրները

Ք« աղաքային կանաչ լուսավորություն» ՄԱԶԾ-ԳԷՖ/00074869 ծրագիր

20

ՀՀ բնապահպանության նախարարություն

Երևանի քաղաքապետարան

ՀՀ տարածքային կառավարման նախարարություն

ՀՀ էներգետիկայի և բնական պաշարների նախարարություն

ՀՀ քաղաքաշինության նախարարություն

Էներգետիկայի գիտահետազոտական ինստիտուտ

Համալսարանններ՝ Ճարտարագիտական, Ճարտաշինական, Ամերիկյան

Մասնավոր հատված, նախագծային ինստիտուտներ, ներկրողներ,արտադրողներ

Հասարակական կազմակերպություններ

ՇՆՈՐՀԱԿԱԼՈՒԹՅՈՒՆ ԳՈՐԾԸՆԿԵՐՆԵՐԻՆ ևՓՈՐՁԱԳԵՏՆԵՐԻՆ

Ք« աղաքային կանաչ լուսավորություն» ՄԱԶԾ-ԳԷՖ/00074869 ծրագիր

ՇՆՈՐՀԱԿԱԼՈՒԹՅՈՒՆ