ส§¢ÅÒ¹¤ÃÔ¹·ÃàǪสÒà »‚·Õè 32 ฉบบ·Õè 3 พ.¤.-มÔ.ย. 2557 Songkla Med J Vol. 32 No. 3 May-Jun 2014

Origina

l Article

173

ผÅ¢อ§กÒÃใªโ»ÃแกÃม¤อมพÔÇàตอÃàตอ¹กÒÃÃบ»Ãะ·Ò¹ยÒตอ¤ณภÒพªÕÇÔตแÅะกÒÃตÔดตÒมกÒÃÃกษÒ¢อ§ผส§อÒย

จ¹·Ã·ÔÃÒ àจÕยÃณย

The Effects of a Medication Taking Reminder Computer Program on Quality of Life and Adherence to Treatment in Elderly.Chantira ChiaranaiSchool of Adult and Elderly Nursing, Institute of Nursing, Suranaree University of Technology, Muang, Nakhonratchasima, 30000, Thailand.E-mail: chantira@sut.ac.thSongkla Med J 2014;32(3):173-184

บ·¤ดยอ:Çตถ»Ãะส§¤: การวจยนมวตถประสงคหลกเพอศกษาผลของการใชโปรแกรมเตอนการรบประทานยา (Medication Taking Reminder Program; MTRP) ตอคณภาพชวต และการตดตามการรกษาของผสงอาย ÇสดแÅะÇÔธÕกÒÃ: การวจยนเปนการวจยและพฒนา pre-posttest single group experimental design โปรแกรมเตอนการรบประทานยา เปนนวตกรรมทพฒนาขนจากแนวคดการผสมผสานระบบการจดการฐานขอมลบนเวบ กบเทคโนโลยการสงขอความสนๆ ทางโทรศพทเคลอนท ภายหลงการพฒนา MTRP ผวจยทดลองประสทธภาพของ MTRP โดยการทดลองสงขอความการเตอนรบประทานยาตอเนองกนทกวน เปนเวลา 1 สปดาห นำาขอบกพรองมาปรบปรงแกไข และยนจดลขสทธ และเกบขอมลในผสงอายทมาใชบรการทโรงพยาบาล 3 แหง ในจงหวดนครราชสมา จำานวนทงสน 95 ราย เปนเวลา 2 เดอน เครองมอทใชในการวจย ไดแก MTRP และแบบวดคณภาพชวตขององคการอนามยโลกชดยอ ฉบบภาษาไทย การตดตามการรกษาประเมนจากจำานวนครงในการลมรบประทานยาตอสปดาห สถตทใช ไดแก สถตเชงพรรณนาและเปรยบเทยบคณภาพชวต และจำานวนครงทลมรบประทานยากอนและหลงการใช MTRP โดยใช dependent t-testผÅกÒÃศกษÒ: ผลการวจยพบวาคณภาพชวต และจำานวนครงในการลมรบประทานยาตอสปดาหของผสงอายภายหลงใช MTRP แตกตางจากกอนการใช MTRP อยางมนยสำาคญทางสถต (t=-2.62, p<0.01 และ t=-1.31, p<0.01) ตามลำาดบ

§Ò¹ÇÔจย¹ÕไดÃบ·¹ส¹บส¹¹กÒÃÇÔจยจÒกมหÒÇÔ·ยÒÅยà·¤โ¹โÅยÕสùÒÃÕ »ÃะจำÒ»‚§บ»ÃะมÒณ 2555สÒ¢ÒÇÔªÒกÒÃพยÒบÒÅผใหญแÅะผส§อÒย สำÒ¹กÇÔªÒพยÒบÒÅศÒสตà มหÒÇÔ·ยÒÅยà·¤โ¹โÅยÕสùÒÃÕ อ.àมอ§ จ.¹¤ÃÃÒªสÕมÒ 30000 Ãบต¹ฉบบǹ·Õè 21 พฤศจÔกÒย¹ 2556 ÃบŧตÕพÔมพǹ·Õè 14 มÕ¹Ò¤ม 2557

ส§¢ÅÒ¹¤ÃÔ¹·ÃàǪสÒà »‚·Õè 32 ฉบบ·Õè 3 พ.¤.-มÔ.ย. 2557 174

ผÅ¢อ§กÒÃàตอ¹Ãบ»Ãะ·Ò¹ยÒตอ¤ณภÒพªÕÇÔตแÅะกÒÃตÔดตÒมกÒÃÃกษÒ¢อ§ผส§อÒย

จ¹·Ã·ÔÃÒ àจÕยÃณย

สû: MTRP ชวยใหผสงอายตดตามการรกษาไดดและมคณภาพชวตทดขน สถานบรการพยาบาลสามารถนำา MTRP ไปพฒนาและขยายผลใชเพอสงเสรมคณภาพชวตของผปวยทจำาเปนตองรบประทานยาอยางตอเนอง เชน ผปวยเอดสหรอผปวยทตดเชอเอชไอว และผปวยวณโรคปอด

¤ำÒสำÒ¤ญ: การตดตามการรกษา, คณภาพชวต, โปรแกรมเตอนการรบประทานยา, ผสงอาย

Abstract:Objective: The primary goal of this study was to determine the effects of a Medication Taking Reminder Computer Program (MTRP) on Quality of life (QOL) and adherence to treatment in elderly. Material and Method: This study employed using a pre-posttest single group experimental design. MTRP is an innovation developed by using the integration of a web-based database and Short Message Service (SMS). Reminder messages were delivered to users via a mobile phone. Prior to data collection, MTRP was developed, tested for its efficacy by sending trial messages to users for 7 consecutive days. MTRP then was modified. Last, MTRP was fully implemented. Data were collected from 95 elderly who came for their visit at 3 hospitals located in Nakhon Ratchasima province. Reminder messages were delivered to the sample for 2 consecutive months. Research instruments composed of MTRP and QOL was measured by QOL questionnaire developed by World Health Organization (WHO) Thai version called WHOQOL–BREF–THAI. Treatment adherence was measured by number of times per week participants forget to take medications. Data were analyzed using descriptive statistics. Dependent t-test was used to compare QOL mean scores and the average number of forgetfulness per week between before and after intervention. Results: There were statistically differences in mean QOL scores and treatment adherence between before and after intervention (t=-2.62, p<0.01 and t=-1.31, p<0.01), respectively. Conclusion: The current study showed that MTRP increased adherence to treatment and improved patients’ QOL. Health care providers can expand the use of MTRP to improve patients’ QOL. Specifically, those who receive long term medication for treatment such as patients with Human immunodeficiency virus (HIV)/Acquired immunodeficiency syndrome (AIDS) and patients with pulmonary Tuberculosis.

Keywords: adherence to treatment, elderly, medication taking reminder program, quality of life

บ·¹ำÒ สดสวนของผสงอายไดเพมขนอยางตอเนองจาก อตราการเสยชวตทมแนวโนมลดลง สงผลให ป พ.ศ. 2551 ประชากรไทยมอายคาดเฉลย (life expectancy) เพมขน

เปน 68.4 ป ในเพศชาย และ 75.2 ป ในเพศหญง1 จากรายงานสถานการณผสงอาย พ.ศ. 2553 โดยมลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอาย (มส.ผส.)2 แสดงใหเหนประชากรวยแรงงานทเกอหนนดแลผสงอายมจำานวน

Songkla Med J Vol. 32 No. 3 May-Jun 2014 175

The Effects of a MTRP on QOL and Treatment Adherence in Elderly

Chiaranai C.

ลดลง โดยในป พ.ศ. 2553 มประชากรวยแรงงานเฉลยจำานวน 6 รายตอการดแลผสงอาย 1 ราย และลดลงเหลอ 2 รายตอการดแลผสงอาย 1 ราย ในป พ.ศ. 2573 สำาหรบสดสวนของประชากรสงอาย (60 ปขนไป) ในป พ.ศ. 2553 มประมาณรอยละ 11.9 จากการคาดประมาณในป พ.ศ. 2573 จะเพมอยางรวดเรวเปนรอยละ 25 หรอมากกวา 2 เทาตว3 แสดงใหเหนวาประชากรไทยกำาลงเคลอนเขาสสงคมผสงอายอยางเตมตวทจะสงผลกระทบตอสภาวะทางสงคมเศรษฐกจโดยรวมของประเทศ จำาเปนตองเตรยมตวเพอรบกบสถานการณปญหาของผสงอายในอนาคตอนใกล ซงไดแก การจดสรรสวสดการทจำาเปนสำาหรบผสงอาย จดสรรทรพยากรดานการแพทยและสขภาพทมอยอยางจำากด ใหสามารถรบมอกนกบภาระโรคทจะมขนาดเพมขนตามลำาดบ โดยระบบการดแลรกษาฟนฟสภาพและลดภาวะเจบปวยทพพลภาพทครอบคลมและมประสทธภาพ ทงนรวมถงภาระการดแลผสงอายทจะมสดสวนผมอายยนยาวมากขน โดยพบวา อายคาดเฉลยของคนไทยเมอมอาย 60 ป โดยเฉลยจะอยไดอก 19.1 ป ในเพศชาย และ 21.5 ป ในเพศหญง1

เมอกาวเขาสวยสงอายยอมเกดการเสอมของรางกายตามธรรมชาต รวมถงโรคทมกเปนตอเนองจากวยกลางคน ทำาใหผสงอายเปนกลมทเสยงตอการเกดปญหาดานสขภาพ ทงทางกาย จต และสงคม โรคเรอรงทพบบอย ไดแก โรคความดนโลหตสง เบาหวาน หลอดเลอดหวใจ หลอดเลอดสมอง กลมอาการสมองเสอม ขอเสอม ภาวะทางจตใจและสงคม นอกจากนยงสงผลใหเกดภาวะทพพลภาพ เปนเหตใหไมสามารถทำากจวตรประจำาวนดวยตนเองไดตามมา นอกจากการเจบปวยดวยโรคเรอรงดงกลาวขางตน ผสงอายยงประสบปญหาเรองของความเสอมของสตปญญา สาเหตสำาคญ ไดแก ภาวะสบสน สมองเสอม และภาวะซมเศรา ดงนนจงตองคอยสอดสองและแกไขปญหาทกประการทอาจเปนสาเหตพฤตกรรมทอนตราย เชน การลมรบประทานยา หรอการรบประทานยาซำาซอน การลมมาตรวจตามนด ตลอดจนไมสามารถจดการกบอาการและอาการแทรกซอนของโรคเรอรงทเปนอย4,5

ในปจจบนมการใชระบบคอมพวเตอรมาใชในงาน

บรการผปวยในสถานพยาบาลอยางแพรหลาย จากการ

ทบทวนวรรณกรรมผวจยพบวาการใชระบบคอมพวเตอร

ของสถานพยาบาลเหลานนมวตถประสงคเพอเพม

ประสทธภาพและคณภาพในการทำางานใหรวดเรวขน

เทานน ประโยชนทผปวยจะไดรบโดยตรงยงไมเหน

ชดเจน ดงจะเหนไดวาอตราการครองเตยงในโรงพยาบาล

อตราการกลบเขารบการรกษาพยาบาลซำาของผปวย

โดยเฉพาะผปวยสงอายทเจบปวยดวยโรคเรอรงยงคงม

แนวโนมสงขนเรอยๆ และในปจจบน ระบบการนดหมาย

ผปวยจะใชวธการนดหมายโดยจดบนทกลงบนสมด

นดหมาย ขอเสยคอ ผปวยมกลมวนและเวลานดหมาย

หรออาจทำาสมดหรอบตรนดหมายสญหาย ทำาใหขาดการ

รกษาอยางตอเนอง สวนการรบประทานยา แพทยหรอ

เภสชกรจะทำาการเขยนวธการรบประทานยา เวลา และ

ขนาด ลงบนซองยาแตละชนด ดวยปากกาหรอพมพ

ลงบนกระดาษปดไวหนาซองยา ซงนานไปรายละเอยด

การรบประทานยากจะลบเลอนไป ไมชดเจน ทำาให

ผสงอายทนอกจากจะมความจำาไมดเทาคนหนมสาว

สายตาฝาฟางทำาใหการรบประทานยาของผสงอายอาจ

ผดพลาดทงขนาดและเวลาทรบประทาน สงผลตอสขภาพ

ในทสด

ดงนนผวจยจงมแนวคดในการผสมผสานระบบ

การจดการฐานขอมลบนเวบ (web-based database)

กบเทคโนโลยการสงขอความของโทรศพทเคลอนท

(short message service: SMS) SMS เปนบรการ

สงขอความสนๆ ทางโทรศพทเคลอนททมความเสถยร

ในการทำางานสง ทำาใหมนใจไดวาขอความทสงไป

จะไมตดขดตลอด 24 ชวโมง เราสามารถทจะสง SMS

หรอขอความไดทกท ทกเวลา ดวยวธการทสะดวกและ

รวดเรวนหากนำามาใชในระบบบรการสขภาพ เพอใช

ในการเตอนผสงอายเรองการนดหมาย การรบประทานยา

จะสามารถชวยเพมคณภาพการบรการและคณภาพ

ชวตของผสงอาย

ส§¢ÅÒ¹¤ÃÔ¹·ÃàǪสÒà »‚·Õè 32 ฉบบ·Õè 3 พ.¤.-มÔ.ย. 2557 176

ผÅ¢อ§กÒÃàตอ¹Ãบ»Ãะ·Ò¹ยÒตอ¤ณภÒพªÕÇÔตแÅะกÒÃตÔดตÒมกÒÃÃกษÒ¢อ§ผส§อÒย

จ¹·Ã·ÔÃÒ àจÕยÃณย

Çตถ»Ãะส§¤แÅะกÃอบแ¹Ç¤ÔดกÒÃÇÔจย การวจยครงนเปนการวจยกงทดลอง (quasi-experimental research) เพอศกษาเปรยบเทยบคณภาพชวตและการตดตามการรกษาของผสงอาย ภายหลงการใชบรการเตอนการรบประทานยาทาง SMS มกรอบแนวคดในการวจย (รปท 1)

ÇสดแÅะÇÔธÕกÒÃ แบบกÒÃÇÔจย การวจยนเปนการวจยกงทดลองแบบ one group pre-posttest design

»ÃะªÒกÃแÅะกÅมตÇอยÒ§ »ÃะªÒกÃ: ประชากรทใชในการวจยครงน เปนผสงอายทมารบการรกษาทโรงพยาบาล 3 แหงในจงหวดนครราชสมา ในปงบประมาณ 2555 กÅมตÇอยÒ§: เปนผสงอายทเจบปวยดวยโรคเรอรง และมารบการรกษาทโรงพยาบาล 3 แหงในจงหวดนครราชสมา ในปงบประมาณ 2555 การกำาหนด

จำานวนกลมตวอยางไดมาจากการคำานวณ power = 0.80, medium effect size = 0.5, alpha = 0.05 จะได sample size = 80 สถตทใชคอ dependent t-test7

ไดกลมตวอยางจำานวน 80 คน เพอปองกนการสญหายของขอมลผวจยทำาการเกบขอมลจากกลมตวอยางจำานวน 100 คน โดยกำาหนดคณสมบตของกลมตวอยางดงน 1) เปนผสงอายทมโทรศพทเคลอนท 2) สามารถอานและสอสารเปนภาษาไทยไดด และ 3) ไมมความบกพรองทางสตปญญาอนเปนอปสรรคตอการวจย

à¤Ãèอ§มอกÒÃÇÔจย เครองมอทใชในการวจย ประกอบดวย 1. โ»ÃแกÃมàตอ¹กÒÃÃบ»Ãะ·Ò¹ยÒ ซงถกสรางเปนโปรแกรมคอมพวเตอรสำาเรจรป จดเกบขอมลของผปวย ประกอบไปดวย เพศ อาย สถานภาพสมรส การศกษา โรคประจำาตว ทอยทสามารถตดตอได หมายเลขโทรศพททตองการใหสง SMS ยาทไดรบ วธการใชยา ขนาด จำานวน วนและเวลาทแพทยนด ตวอยาง(รปท 2)

û·Õè 1 กรอบแนวคดในการวจย

โปรแกรมเตอนการรบประทานยา

การตดตามการรกษา

ผสงอาย

¤ณภÒพªÕÇÔต-ดานสขภาพรางกาย-ดานจตใจ-ดานสมพนธภาพทางสงคม-ดานสงแวดลอม

Songkla Med J Vol. 32 No. 3 May-Jun 2014 177

The Effects of a MTRP on QOL and Treatment Adherence in Elderly

Chiaranai C.

û·Õè 2 แสดงขอมลและรายละเอยดบางสวนในโปรแกรมเตอนการรบประทานยา

2. แบบÇด¤ณภÒพªÕÇÔต WHOQOL-BREF-THAI เปนเครองชวดทพฒนามาจากเครองชวดคณภาพ ชวตขององคการอนามยโลก7 จำานวน 26 ขอ ฉบบภาษาไทยของกรมสขภาพจต ไดทบทวนและปรบปรงภาษาในเครองมอ WHOQOL-BREF โดยผเชยวชาญทางภาษา แลวนำาไปทดสอบความเขาใจภาษากบคนทมพนฐานแตกตางกน นำามาปรบปรงขอทเปนปญหาแลวทดสอบซำา การศกษาคาความเชอมนของเครองมอโดยมคาความเชอมน Cronbach’s alpha coefficient อยระหวาง 0.71-0.868-10 WHOQOL-BREF ประกอบดวยองคประกอบของคณภาพชวต 4 ดาน ดงน6 2.1 ดานรางกาย (physical domain) คอ การรบรสภาพทางดานรางกายของบคคลซงมผลตอ

ชวตประจำาวน เชน การรบรสภาพความสมบรณแขงแรงของรางกาย การรบรถงความรสกสขสบาย ไมมความเจบปวด การรบรถงความสามารถทจะจดการกบความเจบปวดทางรางกายได การรบรถงพละกำาลงในการดำาเนนชวตประจำาวน การรบรถงความเปนอสระทไมตองพงพาผอน การรบรถงความสามารถในการเคลอนไหวของตน การรบรถงความสามารถในการปฏบตกจวตรประจำาวนของตน การรบรถงความสามารถในการทำางาน การรบรวาตนไมตองพงพายาตางๆ หรอการรกษาทางการแพทยอนๆ เปนตน 2.2 ดานจตใจ (psychological domain) คอ การรบรสภาพทางจตใจของตนเอง เชน การรบรความรสกทางบวกทบคคลมตอตนเอง การรบรภาพลกษณของตนเอง การรบรถงความรสกภาคภมใจ

ส§¢ÅÒ¹¤ÃÔ¹·ÃàǪสÒà »‚·Õè 32 ฉบบ·Õè 3 พ.¤.-มÔ.ย. 2557 178

ผÅ¢อ§กÒÃàตอ¹Ãบ»Ãะ·Ò¹ยÒตอ¤ณภÒพªÕÇÔตแÅะกÒÃตÔดตÒมกÒÃÃกษÒ¢อ§ผส§อÒย

จ¹·Ã·ÔÃÒ àจÕยÃณย

ในตนเอง การรบรถงความมนใจในตนเอง การรบรถง

ความคด ความจำา สมาธ การตดสนใจ และความสามารถ

ในการเรยนรเรองราวตางๆ ของตน การรบรถงความ

สามารถในการจดการกบความเศรา หรอกงวล การรบร

เกยวกบความเชอตางๆ ของตนทมผลตอการดำาเนนชวต

เชน การรบรถงความเชอดานวญญาณ ศาสนา การให

ความหมายของชวต และความเชออนๆ ทมผลในทางทด

ตอการดำาเนนชวต มผลตอการเอาชนะอปสรรค

2.3 ดานความสมพนธทางสงคม (social

relationships) คอ การรบรเรองความสมพนธของตน

กบบคคลอน การรบรถงการทไดรบความชวยเหลอจาก

บคคลอนในสงคม การรบรวาตนไดเปนผใหความชวยเหลอ

บคคลอนในสงคมดวย รวมทงการรบรในเรองอารมณ

ทางเพศ หรอการมเพศสมพนธ

2.4 ดานสงแวดลอม (environment) คอ

การรบรเกยวกบสงแวดลอมทมผลตอการดำาเนนชวต

เชน การรบรวาตนมชวตอยอยางอสระ ไมถกกกขง

มความปลอดภยและมนคงในชวต การรบรวาไดอย

ในสงแวดลอมทางกายภาพทด ปราศจากมลพษตางๆ

การคมนาคมสะดวก มแหลงประโยชนดานการเงน

สถานบรการทางสขภาพและสงคมสงเคราะห การรบรวา

ตนมโอกาสทจะไดรบขาวสาร หรอฝกฝนทกษะตางๆ

การรบรวาตนไดมกจกรรมสนทนาการ และมกจกรรม

ในเวลาวาง เปนตน

กÒÃให¤ะแ¹¹แÅะกÒÃแ»ÅผÅ การใหคะแนนแบบวดคณภาพชวต WHOQOL-26 ขอคำาถามทมความหมายทางบวก 23 ขอ และขอคำาถามทมความหมายทางลบ 3 ขอ แตละขอม 5 ระดบคะแนน (1 = ไมเลย 5 = มากทสด) คะแนนคณภาพชวตมคะแนนตงแต 26-130 คะแนน โดยสามารถเปรยบเทยบกบเกณฑปกตทกำาหนด ดงน 26-60 คะแนน แสดงถงการมคณภาพชวตทไมด 61-95 คะแนน แสดงถงการมคณภาพชวตกลางๆ 96-130 คะแนน แสดงถงการมคณภาพชวตทด แบงระดบคะแนนคณภาพชวต แยกออกเปนองคประกอบตางๆ (ตารางท 1)

ÇÔธÕàกบÃÇบÃÇม¢อมÅ ภายหลงการพฒนาโปรแกรมเตอนการรบประทานยา ผวจยทดลองประสทธภาพของโปรแกรมฯ โดยการทดลองสงขอความการเตอนรบประทานยาตอเนองกนทกวน เปนเวลา 1 สปดาห จากนนผวจยนำาขอบกพรองทพบมาปรบปรงแกไข และยนจดลขสทธตอกรมทรพยสนทางปญญา (ลขสทธเลขท 286506) จากนนจงทำาการเกบขอมลจรง งานวจยชนนไดรบการพจารณาจาก คณะกรรมการจรยธรรมการทำาวจยในมนษย ขนตอนในการเกบรวบรวมขอมลมดงน 1. ทำาหนงสอตดตอแพทยประจำาคลนกโรคเรอรง ไดแก คลนกโรคหวใจ คลนกโรคเบาหวาน คลนกความดนโลหตสง คลนกโรคไต และคลนกผสงอาย

ตÒÃÒ§·Õè 1 แสดงการแปลผลระดบคะแนนคณภาพชวต แยกเปนองคประกอบ

อ§¤»Ãะกอบ ¤ณภÒพªÕÇÔต·ÕèไมดÕ ¤ณภÒพªÕÇÔตกÅÒ§ๆ ¤ณภÒพªÕÇÔต·ÕèดÕ

1. ดานสขภาพกาย 7-16 17-26 27-35 2. ดานจตใจ 6-14 15-22 23-30 3. ดานสมพนธภาพทางสงคม 3-7 8-11 12-15 4. ดานสงแวดลอม 8-18 19-29 30-40 ¤ณภÒพªÕÇÔตโดยÃÇม 26-60 61-95 96-130

Songkla Med J Vol. 32 No. 3 May-Jun 2014 179

The Effects of a MTRP on QOL and Treatment Adherence in Elderly

Chiaranai C.

โรงพยาบาล 3 แหง ในจงหวดนครราชสมา เพอขออนญาตในการเกบขอมล 2. ดำาเนนการเกบขอมลระหวางปงบประมาณ 2555 เปนเวลา 2 เดอน และนำาขอมลทไดไปวเคราะหทางสถตตอไป

กÒÃÇÔà¤ÃÒะห¢อมÅ 1. วเคราะหขอมลทวไปของผปวย และคณภาพชวตทงกอนและหลงการทดลอง โดยใชสถตพนฐาน ไดแก รอยละ ความถ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน 2. เปรยบเทยบความแตกตางของคณภาพชวตและจำานวนครงในการลมรบประทานยาของผปวยกอนและหลงการทดลองโดยใช dependent t-test ระดบความมนยสำาคญทางสถต กำาหนดท 0.05 ผÅกÒÃศกษÒ ผวจยขอนำาเสนอผลการวจยประกอบตาราง ตามลำาดบ ดงน 1. ¢อมÅ·èÇไ»¢อ§กÅมตÇอยÒ§ ผลการวจยพบวากลมตวอยางสวนใหญ รอยละ 64 เปนเพศหญง รอยละ 72 มอายระหวาง 60-69 ป [คาเฉลย (mean) = 67.21 สวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) = 9.01 พสย (range) 60-87 ป]รอยละ 79 มสถานภาพสมรสค รอยละ 54 มการศกษาระดบตำากวาระดบปรญญาตร และผสงอาย 1 คนมโรคประจำาตวมากกวา 1 โรค โดยสวนใหญรอยละ68 เปนโรคเบาหวานและความดนโลหตสง ตารางท 2 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง 2. กÒÃตÔดตÒมกÒÃÃกษÒ (Adherence to treatment) การตดตามการรกษาประเมนจากจำานวนครงทลมรบประทานยา ผลการวจยพบวากอนรบบรการเตอนการรบประทานยา กลมตวอยางลมรบประทานยาเฉลยสปดาหละ 2.44 ครง (S.D.=0.51) ภายหลงรบบรการเตอนการรบประทานยา กลมตวอยางลมรบประทานยาลดลง เหลอเฉลยสปดาหละ 1.13 ครง (S.D.=0.34)

3. ¤ะแ¹¹¤ณภÒพªÕÇÔตกอ¹แÅะหŧÃบบÃÔกÒÃàตอ¹กÒÃÃบ»Ãะ·Ò¹ยÒ ผลการวจยพบวา กลมตวอยางมระดบคะแนนเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ของคณภาพชวตกอนรบบรการเตอนการรบประทานยาแยกเปนองคประกอบและโดยรวมในระดบกลางๆ โดยมคะแนนเฉลยขององคประกอบคณภาพชวตดานรางกาย จตใจ สมพนธภาพทางสงคม สงแวดลอม และคณภาพชวตโดยรวมเทากบ 23.42±2.57, 20.44±2.31, 8.13±1.09, 24.97±2.54 และ 73.09±3.26 ตามลำาดบ (ตารางท 3) ตารางท 4 แสดงระดบคะแนนเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ของคณภาพชวตโดยรวม หลงรบบรการเตอนการรบประทานยาในระดบกลางๆ (83.43±7.52) เมอจำาแนกตามองคประกอบ โดยผลการวจยพบวากลมตวอยางมคะแนนเฉลยคณภาพชวตดานสขภาพกายในระดบด (27.03±3.43) กลมตวอยางมคะแนนเฉลยคณภาพชวต ดานจตใจ ดานสมพนธภาพทางสงคม ดานสงแวดลอม ในระดบกลางๆ (22.47±2.78 11.98±1.60 และ 29.85±3.18 ตามลำาดบ) 4. ¤ÇÒมแตกตÒ§¢อ§¤ณภÒพªÕÇÔตกอ¹แÅะหŧÃบบÃÔกÒÃàตอ¹กÒÃÃบ»Ãะ·Ò¹ยÒ ผลการวจยพบวากลมตวอยางมระดบคะแนนเฉลยของคณภาพชวตโดยรวมหลงรบบรการเตอนการรบประทานยาแตกตางจากกอนรบบรการอยางมนยสำาคญทางสถต (t=-2.62, p<0.01) เมอจำาแนกตามองคประกอบ พบวากลมตวอยางมคะแนนเฉลยคณภาพชวตดานสขภาพกายและดานจตใจหลงรบบรการเตอนการรบประทานยาแตกตางจากกอนรบบรการอยางมนยสำาคญทางสถต (t=-4.68, -3.94, p<0.000) ตามลำาดบ กลมตวอยางมคะแนนเฉลยคณภาพชวตดานสมพนธภาพทางสงคมหลงรบบรการเตอนการรบประทานยาแตกตางจากกอนรบบรการอยางมนยสำาคญทางสถต (t=-2.56, p<0.05) กลมตวอยางมคะแนนเฉลยคณภาพชวตดานสงแวดลอมกอนและหลงรบบรการเตอนการรบประทานยาไมแตกตางกน (t=-1.60, p>0.05) (ตารางท 5)

ส§¢ÅÒ¹¤ÃÔ¹·ÃàǪสÒà »‚·Õè 32 ฉบบ·Õè 3 พ.¤.-มÔ.ย. 2557 180

ผÅ¢อ§กÒÃàตอ¹Ãบ»Ãะ·Ò¹ยÒตอ¤ณภÒพªÕÇÔตแÅะกÒÃตÔดตÒมกÒÃÃกษÒ¢อ§ผส§อÒย

จ¹·Ã·ÔÃÒ àจÕยÃณย

ตÒÃÒ§·Õè 2 แสดงขอมลทวไปของกลมตวอยาง (n=95) ¤ณÅกษณะ จำҹǹ (ÃอยÅะ) ¤ÒàฉÅÕèย สǹàบÕèย§àบ¹มÒตÃฐÒ¹ พÔสย

àพศ ชาย 34 (35.8) หญง 61 (64.2) อÒย (»‚) 67.21 9.01 60-87 60-69 68 (71.6) 70-79 15 (15.8) ≥80 12 (12.6) สถÒ¹ภÒพสมÃส โสด 7 (7.4) ค 75 (79.0) หมาย/หยา 13 (13.7) กÒÃศกษÒ ประถมศกษาและตำากวา 29 (30.5) มธยมศกษา 23 (24.1) ประกาศนยบตรวชาชพชนสง-ปรญญาตร 41 (43.2) สงกวาปรญญาตร 2 (2.1) โä»ÃะจำÒตÇ เบาหวาน 30 (31.6) ความดนโลหตสง 35 (36.8) หวใจ 22 (23.2) ไขมนในเลอดสง 42 (44.2) อนๆ 14 (14.7)

ตÒÃÒ§·Õè 3 แสดงระดบคะแนนเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการแปลผลคณภาพชวตของกลมตวอยาง กอนรบบรการเตอนการรบประทานยา แยกเปนองคประกอบและโดยรวม

อ§¤»Ãะกอบ ¤ÒàฉÅÕèย สǹàบÕèย§àบ¹มÒตÃฐÒ¹ กÒÃแ»ÅผÅ

1. ดานสขภาพกาย 23.42 2.57 คณภาพชวตกลางๆ 2. ดานจตใจ 20.44 2.31 คณภาพชวตกลางๆ 3. ดานสมพนธภาพทางสงคม 8.13 1.09 คณภาพชวตกลางๆ 4. ดานสงแวดลอม 24.97 2.54 คณภาพชวตกลางๆ ¤ณภÒพªÕÇÔตโดยÃÇม 73.09 3.26 ¤ณภÒพªÕÇÔตกÅÒ§ๆ

Songkla Med J Vol. 32 No. 3 May-Jun 2014 181

The Effects of a MTRP on QOL and Treatment Adherence in Elderly

Chiaranai C.

ตÒÃÒ§·Õè 4 แสดงระดบคะแนนเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการแปลผลคณภาพชวตของกลมตวอยาง หลงรบบรการเตอนการรบประทานยา แยกเปนองคประกอบและโดยรวม

อ§¤»Ãะกอบ ¤ÒàฉÅÕèย สǹàบÕèย§àบ¹มÒตÃฐÒ¹ กÒÃแ»ÅผÅ

1. ดานสขภาพกาย 27.03 3.43 คณภาพชวตด

2. ดานจตใจ 22.47 2.78 คณภาพชวตกลางๆ

3. ดานสมพนธภาพทางสงคม 11.98 1.60 คณภาพชวตกลางๆ

4. ดานสงแวดลอม 29.85 3.18 คณภาพชวตกลางๆ

¤ณภÒพªÕÇÔตโดยÃÇม 83.43 7.52 ¤ณภÒพªÕÇÔตกÅÒ§ๆ

ตÒÃÒ§·Õè 5 แสดงความแตกตางระดบคะแนนคณภาพชวตเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของกลมตวอยาง กอนและหลงรบบรการเตอนการรบประทานยา แยกเปนองคประกอบและโดยรวม

อ§¤»Ãะกอบ

Pre-test Post-test t-test

¤ÒàฉÅÕèยสǹ

àบÕèย§àบ¹มÒตÃฐÒ¹

¤ÒàฉÅÕèยสǹ

àบÕèย§àบ¹มÒตÃฐÒ¹

d t p

1. ดานสขภาพกาย 23.42 2.57 27.03 3.43 3.61 -4.68 0.00***

2. ดานจตใจ 20.44 2.31 22.47 2.78 2.03 -3.94 0.00***

3. ดานสมพนธภาพทางสงคม 8.13 1.09 11.98 1.60 3.85 -2.56 0.012*

4. ดานสงแวดลอม 24.97 2.54 29.85 3.18 4.88 -1.60 0.114

¤ณภÒพªÕÇÔตโดยÃÇม 73.09 3.26 83.43 7.52 10.34 -2.62 0.01**

*p<0.05 **p<0.01 ***p<0.001

5. ¤ÇÒมแตกตÒ§กÒÃตÔดตÒมกÒÃÃกษÒกอ¹แÅะหŧÃบบÃÔกÒÃàตอ¹กÒÃÃบ»Ãะ·Ò¹ยÒ ผลการวจยพบวา เมอทำาการทดสอบจำานวนครงเฉลยของการลมรบประทานยาเฉลยตอสปดาหกอนและหลง พบวามความแตกตางกนอยางมนยสำาคญทางสถต (t=-1.31, p<0.001)

ÇÔจÒÃณ การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษาเปรยบเทยบคณภาพชวตของผสงอายภายหลงการใชบรการสาธารณสขโดยการผสมผสานระบบการจดการฐานขอมลบนเวบ กบเทคโนโลยการสงขอความของโทรศพทเคลอนท ผลการวจยพบวา กลมตวอยางมระดบคะแนนเฉลย และ

ส§¢ÅÒ¹¤ÃÔ¹·ÃàǪสÒà »‚·Õè 32 ฉบบ·Õè 3 พ.¤.-มÔ.ย. 2557 182

ผÅ¢อ§กÒÃàตอ¹Ãบ»Ãะ·Ò¹ยÒตอ¤ณภÒพªÕÇÔตแÅะกÒÃตÔดตÒมกÒÃÃกษÒ¢อ§ผส§อÒย

จ¹·Ã·ÔÃÒ àจÕยÃณย

สวนเบยงเบนมาตรฐานของคณภาพชวตกอนรบบรการเตอนการรบประทานยาแยกเปนองคประกอบและโดยรวมในระดบกลางๆ (คะแนนเฉลย 23.42±2.57 20.44±2.31 8.13±1.09 24.97±2.54 และ 73.09±3.26 ตามลำาดบ) และเมอทดสอบความแตกตางของคะแนนเฉล ยคณภาพชวตกอนและหล งรบบรการ เตอนการรบประทานยา พบวากลมตวอยางมระดบคะแนนเฉลยของคณภาพชวตโดยรวมหลงรบบรการเตอนการรบประทานยาแตกตางจากกอนรบบรการอยางมนยสำาคญทางสถต เมอจำาแนกตามองคประกอบ พบวากลมตวอยางมคะแนนเฉลยคณภาพชวตดานสขภาพกายและดานจตใจหลงรบบรการเตอนการรบประทานยาแตกตางจากกอนรบบรการอยางมนยสำาคญทางสถต ตามลำาดบ กลมตวอยางมคะแนนเฉลยคณภาพชวตดานสมพนธภาพทางสงคมหลงรบบรการเตอนการรบประทานยาแตกตางจากกอนรบบรการอยางมนยสำาคญทางสถต กลมตวอยางมคะแนนเฉลยคณภาพชวตดานสงแวดลอมกอนและหลงรบบรการเตอนการรบประทานยาไมแตกตางกน แสดงใหเหนวาการใหบรการเตอนการรบประทานยาดวยโปรแกรมเตอนการรบประทานยามผลในการสงเสรมคณภาพชวตของผสงอายทงโดยรวม และรายดาน โดยเฉพาะดานสขภาพกาย สขภาพจต และสมพนธภาพทางสงคม นอกจากนกลมตวอยางยงมพฤตกรรมการตดตามการรกษา (adherence to treatment) ทด กลาวคอ จำานวนครงทลมรบประทานยาตอสปดาหลดลงอยางมนยสำาคญทางสถต สอดคลองกบการศกษาของ Stubbs และคณะ10 ททำาการศกษาวจยเอกสารในชวงระยะเวลา 10 ป (ตงแต ป พ.ศ. 2542-2552) และพบวาการสอสารกบผปวยโดยใชโทรศพท การสง SMS ชวยลดอตราการผดนดพบแพทยเพอการตดตามรกษาเปนอยางด และพบวาการใช SMS เปนวธการเตอนทประหยดคาใชจายและมประสทธภาพมากทสด และสอดคลองกบการทบทวนเอกสารอยางเปนระบบและการวเคราะหอภมาน (systemic review and meta-analysis) ของ Guy และคณะ11 ทรายงานวา SMS มผลตอการลดอตราการผดนดของผปวย ผลการวจยครงน

สอดคลองกบการศกษาของ Prasad และ Anand12 ทศกษาอตราการมาพบทนตแพทยตามนดโดยใชการสงขอความเตอนทางโทรศพท โดยคณะผวจยพบวากลมผปวยทไดรบบรการเตอนนดหมายดวย SMS มอตราการมาพบแพทยตามนดสงกวากลมทใชบรการเตอนนดหมายแบบปกตอยางมนยสำาคญทางสถต (รอยละ 79 และ 36 ตามลำาดบ) นอกจากนผลการวจยครงนยงสอดคลองกบผลการวจยของนกวจยหลายทานทศกษาอตราการมาตรวจตามนด โดยใช SMS เตอนการมาตรวจตามนดในผปวยหลายประเภท เชน ผปวยทมโอกาสเสยงตอการตดเชอทางเพศสมพนธ และ HIV โดย Burton และคณะ13 การวจย randomized controlled trial ผปวยทตองทำาการฟนฟสมรรถภาพรางกาย ของ Taylor และคณะ14 การศกษาในผปกครองของเดกปวย ของ Sims และคณะ15

ผสงอายนอกจากการเจบปวยดวยโรคเรอรงทตองรกษาอยางตอเนองดวยยาหลายขนาน ผสงอายยงประสบปญหาเรองของความเสอมของสตปญญา สาเหตสำาคญ ไดแก ภาวะสบสน สมองเสอม และภาวะซมเศรา การแยกหาสาเหตจำาเพาะเปนสงสำาคญ แตบางครงทำาไดยากเนองจากมกจะพบสาเหตรวมกนไดบอย ดงนนจงตองคอยสอดสองและแกไขปญหาทกประการทอาจเปนสาเหตพฤตกรรมทอนตราย เชน การลมรบประทานยา หรอการรบประทานยาซำาซอน การลมมาตรวจตามนด ไมสามารถจดการกบอาการและอาการแทรกซอนของโรคเรอรงทเปนอย ตลอดจนการเกดอบตเหตตางๆ เชน การเปดเตาแกสทงไว การออกนอกบานโดยไรจดหมาย และหลงทาง ตองไดรบการแกไขโดยการวางแผนการดแลทด3-5 ดงนนการสงขอความเตอนการรบประทานยาจงเปนการกระตนเตอนใหผสงอายรบประทานยาตามเวลา เมอรบประทานยาตรงตามเวลา ไมขาดยา กจะสงผลตอสมรรถภาพทางกาย กลาวคอสามารถควบคมไมใหอาการของโรคกำาเรบได เชน ควบคมระดบนำาตาลและระดบความดนโลหตใหอยในเกณฑทแพทยกำาหนด เมอสขภาพรางกายดกจะสงผลตอสขภาพดานจตใจและสมพนธภาพในครอบครว

Songkla Med J Vol. 32 No. 3 May-Jun 2014 183

The Effects of a MTRP on QOL and Treatment Adherence in Elderly

Chiaranai C.

ถงแมวาการใช SMS จะมประโยชนในการเตอนผปวยเกยวกบนดหมายหรอเตอนการรบประทานยา และเปนการสอสารทมประสทธภาพสงและประหยดคาใชจาย McClean และ Perera16 ใหขอเสนอแนะวาสงทตองคำานงถงกคอความลาชาของขอความ อนเกดจากความไมเสถยรภาพของระบบสอสารทใชในการสงขอความ ซงไมพบปญหาดงกลาวในการวจยครงน

¢อจำÒกดกÒÃÇÔจย ขอจำากดของการวจยนสามารถจำาแนกไดดงน 1) ความหลากหลายของกลมตวอยาง (generaliz-ability) ถงแมวาผวจยจะเกบขอมลจากลมตวอยาง 3 โรงพยาบาล แตกพบวาลกษณะทวไปของกลมตวอยางไมแตกตางกนมากนก ทงในเรองอาย การศกษา และโรคประจำาตวทเปนอย อยางไรกตามจากการวเคราะหความแตกตางของขอมล ผวจยยงพบวามความแตกตางกนอยางมนยสำาคญ เนองจากการคำานวณกลมตวอยางมความรดกมและมากเพยงพอ 2) การเลอกเครองมอวดคณภาพชวตทมทงแบบทวไปและแบบจำาเพาะ เนองจากกลมตวอยางมความหลากหลาย โดยเฉพาะโรคเรอรงทผสงอายเปน ในการวจยครงนผวจยจงเลอกใชเครองมอวจยแบบทวไปของ WHO ถงแมผลการวจยจะเหนวาคณภาพชวตของผสงอายโดยรวมกอนและหลงไดโปรแกรมแตกตางกนอยางมนยสำาคญ แตเมอพจารณาเปนรายดานมเพยงดานสขภาพกายเทานนทคณภาพเปลยนแปลงดขนในระดบด ดานอนๆ อยในระดบปานกลาง ดงนนหากมเครองมอวดคณภาพชวตทจำาเพาะเจาะจงวดเฉพาะในกลมผสงอาย ผลการวจยอาจสามารถสรปไดชดเจนยงขนวา MTRP มผลตอการเปลยนแปลงคณภาพชวตของผสงอาย

สû โ»ÃแกÃมàตอ¹กÒÃÃบ»Ãะ·Ò¹ยÒมÕผÅตอกÒÃàพÔèม¤ณภÒพªÕÇÔต¢อ§ผส§อÒย ด§แสด§ไดจÒก¤ะแ¹¹àฉÅÕèย¢อ§¤ณภÒพªÕÇÔต·ÕèàพÔèม¢¹ จำҹǹ¤Ã§ใ¹กÒÃÅมÃบ»Ãะ·Ò¹ยÒÅดŧ สถÒ¹บÃÔกÒÃพยÒบÒÅ

สÒมÒÃถ¹ำÒไ»¢ยÒยผÅใªใ¹กÒÃใหบÃÔกÒÃส¢ภÒพแก»ÃะªÒª¹ ผÅ»Ãะโยª¹·ÕèจะตÒมมÒจÒกกÒÃใหบÃÔกÒùอกàห¹อจÒก¤ÇÒมพ§พอใจ¢อ§ผÃบแÅะผใหบÃÔกÒÃแÅÇ ย§à»¹กÒÃส§àสÃÔม¤ณภÒพªÕÇÔต¢อ§ผ»Çย»Ãะàภ·ตÒ§ๆ ·ÕèจำÒ໹ตอ§Ãบ»Ãะ·Ò¹ยÒอยÒ§ตอà¹èอ§ હ ผ»Çยàอดส หÃอผ»ÇยตÔดàªอ àอªไอÇÕ ผ»ÇยÇณโä»อด ซè§มกจะมÒÃบบÃÔกÒÃบอย¤Ã§จÒก»ญหÒ¢อ§กÒÃÅมÃบ»Ãะ·Ò¹ยÒ หÃอหŧÅมǹแÅะàÇÅÒกÒÃมÒพบแพ·ย ·ำÒให¢ÒดยÒ àมèอมÒถ§มอแพ·ยบÒ§¤Ã§กจะพบÇÒàกÔดกÒÃดอยÒแÅÇ ตอ§à»ÅÕèย¹สตÃกÒÃÃกษÒใหม แÅะàÃÔèมต¹¹บห¹è§ใหม

àอกสÒÃอÒ§อÔ§ 1. Archavanijkul K, Thongthai W. Population and society

2006: death reflecting population security. Nakhon-

pathom: Population & Society Press; 2006.

2. Foundation of Thai Gerontology Research and

Development Institute (TGRI). Situation of Thai elderly

2011 [monograph on the Internet]. Bangkok: T.Q.P.;

2012 [cited 2013 Oct 28]. Available from: http://www.

oppo.opp.go.th/info/Report_OlderSituation53-TH.

pdf

3. Prasartkul P, Rukjunyabun U. The effects of change in

the age of death on the increase of life expectancy of

the population of Thailand. In: Thai population

association. Proceeding of national population

conference; 2006 Nov 20-21; Princess Palace Hotel.

Bangkok: Thai Population Association; 202; p.47 - 72.

4. International Health Policy Program Thailand.

A study of the population burden of disease and injury

of Thai population 2004. Nonthaburi: Ministry of

Public Health; 2007.

5. anamai.moph.go.th [homepage on the Internet].

Nonthaburi: Department of Health, Ministry of Public

Health; 2013 [cited 2013 Sept 5]. Available from:

http://hp.anamai.moph.go.th/soongwai/statics/

health/prepared/topic001.php

ส§¢ÅÒ¹¤ÃÔ¹·ÃàǪสÒà »‚·Õè 32 ฉบบ·Õè 3 พ.¤.-มÔ.ย. 2557 184

ผÅ¢อ§กÒÃàตอ¹Ãบ»Ãะ·Ò¹ยÒตอ¤ณภÒพªÕÇÔตแÅะกÒÃตÔดตÒมกÒÃÃกษÒ¢อ§ผส§อÒย

จ¹·Ã·ÔÃÒ àจÕยÃณย

6. Cohen J. Statistical power analysis for the behavioral

sciences 2nd ed. New Jersey: Lawrence Erlbaum; 1988.

7. World Health Organization. The World Health

Organization Quality of Life (WHOQOL-BRIEF-

THAI [monograph on the Internet]. Geneva: WHO;

2004. Available from: http://www.who.int/substance_

abuse/research_tools/en/thai_whoqol.pdf

8. Phungrassami T, Katikarn R, Watanaarepornchai S,

et al. Quality of life assessment in radiotherapy

patients by WHOQOL-BREF-THAI: a feasibility

study. J Med Assoc Thai 2004; 87: 1459 - 65.

9. Sakthong P, Schommer JC, Gross CR, et al. Psycho-

metric properties of WHOQOL-BREF-THAI in

patients with HIV/AIDS. J Med Assoc Thai 2007;

90: 2449 - 60.

10. Stubbs ND, Geraci SA, Stephenson PL, et al. Methods

to reduce outpatient non-attendance. Am J Med Sci

2012; 344: 211 - 9.

11. Guy R, Hocking J, Wand H, et al. How effective are

short message service reminders at increasing clinic

attendance? A meta-analysis and systematic review. Health Serv Res 2011; 47: 614 - 32. 12. Prasad S, Anand R. Use of mobile telephone short message service as a reminder: the effect on patient attendance. Int Dent J 2012; 62: 21 - 6. 13. Burton J, Brook G, McSorley J, et al. The utility of short message service (SMS) texts to remind patients at higher risk of STIs and HIV to reattend for testing: a controlled before and after study. Sex Transm Infect 2014; 90: 11 - 3. 14. Taylor NF, Bottrell J, Lawler K, et al. Mobile telephone short message service reminders can reduce nonattendance in physical therapy outpatient clinics: a randomized controlled trial. Arch Phys Med Rehabil 2012; 93: 21 - 6. 15. Sims H, Sanghara H, Hayes D, et al. Text message reminders of appointments: a pilot intervention at four community mental health clinics in London. Psychiatr Serv 2012; 63: 161 - 8. 16. McClean S, Perera M. The use of short message service (SMS) for patient appointment reminders. JMTM 2012; 1: 53 - 5.