78

Bµi 7: Ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng cã sù tham gia (Kinh nghiÖm cña Son La, Lai Ch©u, dù ¸n ph¸t triÓn l©m nghiÖp x· héi s«ng §µ (SFDP) vµ tæ chøc ph¸t triÓn Hµ Lan ( SNV)

PAEM

79

1. Giíi thiÖu

PAEM lµ g×?

PAEM lµ mét ph−¬ng ph¸p ph¸t huy sù tham gia cña ng−êi d©n vµ ng−êi d©n lµm chñ c¸c ho¹t ®éng khuyÕn n«ng, ®¶m b¶o viÖc häc ®i ®«i víi hµnh cã thÓ thùc hiÖn ngay trªn chÝnh ruéng cña ng−êi d©n. Ph−¬ng ph¸p nµy dùa theo nguyªn t¾c ng−êi d©n häc tËp tèt nhÊt tõ chÝnh kinh nghiÖm cña m×nh.

Ph−¬ng ph¸p PAEM ph¸t huy mèi liªn hÖ gi÷a ng−êi d©n vµ c¸n bé khuyÕn n«ng víi môc ®Ých n©ng cao qu¸ tr×nh cïng nhau häc hái.

T¹i sao khuyÕn n«ng cã sù tham gia cña ng−êi d©n lµ cÇn thiÕt ®èi víi chóng ta? §iÒu kiÖn n«ng nghiÖp ë tØnh S¬n La ®a d¹ng, kh«ng cã mét

gi¶i ph¸p hay mét c©u tr¶ lêi nµo cã kh¼ng ®Þnh sù phï hîp ®èi víi mäi vïng

N«ng nghiÖp ë tØnh S¬n La ®ang tõng b−íc ph¸t triÓn theo h−íng bÒn v÷ng, trong khi khoa häc c«ng nghÖ vµ c¸c chÝnh s¸ch ®ang thay ®æi tõng ngµy vµ nh÷ng gièng míi ®ang ®−îc giíi thiÖu tíi bµ con. Vµ còng kh«ng cã mét quyÕt ®Þnh nµo kh¼ng ®Þnh sù phï hîp víi tõng hoµn c¶nh

Ng−êi d©n cÇn ph¶i s¸ng t¹o vµ nhanh chãng thÝch øng víi nh÷ng kiÕn thøc míi ®Ó ®−a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n trong mét m«i tr−êng ®ang thay ®æi tõng ngµy.

80

2. H−íng dÉn hç trî Hç trî lµ g×?

Hç trî lµ c¸ch h−íng dÉn c¸c cuéc th¶o luËn, nh÷ng thö nghiÖm trªn thùc ®Þa hay ®µo t¹o nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ häc tËp trong nhãm. ViÖc hç trî cÇn dùa trªn c¸c nguyªn t¾c ng−êi lín häc tËp tõ kinh nghiÖm cña chÝnh m×nh vµ cïng nhau chia sÎ kinh nghiÖm. C¸n bé hç trî ®em nh÷ng hiÓu biÕt kü thuËt cña m×nh tíi ng−êi d©n ®¸p øng nhu cÇu cña ng−êi d©n vµ nh÷ng nhu cÇu nµy do chÝnh ng−êi d©n tù bµn vµ x©y dùng lªn.

C¸c nhãm hÇu hÕt ®óc rót kinh nghiÖm hay cïng tho¶ thuËn nh÷ng b−íc tiÕp theo . §Æc biÖt ë b−íc nµy, c¸n bé hç trî nªn dµnh quyÒn cho c¸c nhãm vµ kh«ng ¸p ®Æt ý kiÕn c¸ nh©n m×nh.

Môc tiªu cña PAEM? Gióp ng−êi d©n tù ®−a ra c¸c

quyÕt ®Þnh xem gi¶i ph¸p nµo lµ tèt nhÊt víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña hä

Hç trî ng−êi d©n kh«ng ngõng n©ng cao kiÕn thøc míi b»ng c¸ch thùc hiÖn, theo dâi vµ ®¸nh gi¸ c¸c ho¹t ®éng thö nghiÖm trªn ®ång ruéng cña hä

Gióp c¸n bé khuyÕn n«ng hç trî ng−êi d©n trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng khuyÕn n«ng phï hîp víi nhu cÇu cña ng−êi d©n.

81

C¸c kü n¨ng chÝnh cña ng−êi c¸n bé hç trî (C¸n bé khuyÕn n«ng c¬ së)

1. §iÒu khiÓn nhãm

§©y lµ nhiÖm vô th«ng th−êng nhÊt cña ng−êi c¸n bé hç trî nh»m môc ®Ých h−íng dÉn nhãm trao ®æi ý kiÕn vµ kinh nghiÖm ®Ó cïng ®i ®Õn mét kÕt qu¶, mét ý kiÕn hay mét kÕ ho¹ch lµm viÖc chung.

Hç trî ®¹t kÕt qu¶ tèt khi tÝnh n¨ng ®éng nhãm ®−îc quan t©m ®óng møc, c¸c thµnh viªn trong nhãm hoµ ®ång lÉn nhau, ®Æc biÖt cÇn cã sù quan t©m tíi phô n÷ vµ ng−êi nghÌo.

2. Giao tiÕp

§iÒu khiÓn ho¹t ®éng nhãm dùa trªn kü n¨ng giao tiÕp cña c¸ nh©n. Trong c¸c kü n¨ng th× kü n¨ng ®Æt c©u hái vµ l¾ng nghe chñ ®éng lµ nh÷ng kü n¨ng quan träng nhÊt.

3. HiÓu biÕt vÒ kü thuËt

Ngoµi kinh nghiÖm vµ kiÕn thøc cña ng−êi d©n, c¸n bé hç trî nªn ®ãng gãp nh÷ng hiÓu biÕt cña m×nh vÒ kü thuËt - tuy nhiªn kh«ng nªn t¸c ®éng qu¸ m¹nh mµ gîi ý vµ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p; kh«ng ®−a ra ý kiÕn ¸p ®Æt mµ t«n träng sù tham gia cña ng−êi d©n, t«n träng ý nguyÖn vµ nhu cÇu cña d©n.

4. Quan ®iÓm c¸ nh©n

Sù tin cËy dµnh cho ng−êi d©n lµ nÒn t¶ng quan träng nhÊt ®èi víi ng−êi c¸n bé hç trî. (Nh÷ng ng−êi cã quan ®iÓm r»ng ng−êi d©n kh«ng cã tr×nh ®é vµ kh«ng hiÓu biÕt th× kh«ng bao giê cã thÓ lµ ng−êi c¸n bé hç trî tèt).

82

Lµm thÕ nµo ®Ó hç trî ?

1. §iÒu khiÓn nhãm §iÒu khiÓn th¶o luËn nhãm

Lµm râ nhiÖm vô vµ môc tiªu cña nhãm lµ g×?

Thu thËp ý kiÕn ®ãng gãp tõ c¸c nhãm vµ gióp tæng hîp c¸c ý kiÕn ®ã

KhuyÕn khÝch tÊt c¶ c¸c thµnh viªn tham gia ý kiÕn vµ t«n träng ý kiÕn ®ãng gãp cña nhau

§øng ë vÞ trÝ trung gian ®Ó gi¶i quyÕt c¸c m©u thuÉn

Sö dông c¸c h×nh thøc kh¸c nhau ®Ó minh ho¹ (cô thÓ nh−: tranh ¶nh, giÊy Ao, b¶ng ®en, m« h×nh kh«ng gian 03 chiÒu)

Gióp c¸c nhãm tæng kÕt hoÆc ®−a ra kÕ ho¹ch hµnh ®éng.

2. Giao tiÕp

Hái c¸c c©u hái vµ l¾ng nghe chñ ®éng

Hái c¸c c©u hái ®Ó thu thËp th«ng tin, lµm râ c¸c t×nh huèng vµ quan ®iÓm, khuyÕn khÝch sù tham gia cña ng−êi d©n, theo dâi qu¸ tr×nh ho¹t ®éng nhãm, hoÆc gióp ng−êi d©n n©ng cao nhËn thøc, hay t¨ng c−êng qu¸ tr×nh häc hái

Tèt h¬n hÕt lµ hái nh÷ng c©u hái më: ThÕ nµo? T¹i sao? Khi nµo? Ai ? C¸i g×?

§Æt nh÷ng c©u hái khuyÕn khÝch kh¶ n¨ng suy nghÜ ph©n tÝch ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu, vµ gióp ®−a ra kÕt luËn

L¾ng nghe chñ ®éng

§−a ra ph¶n håi, vµ mêi thµnh phÇn tham gia ®−a ra ý kiÕn ph¶n håi.

83

3. HiÓu biÕt vÒ kü thuËt

§ãng gãp nh÷ng hiÓu biÕt kü thuËt

T×m hiÓu râ nh÷ng kiÕn thøc kü thuËt nµo ®−îc ng−êi d©n ®Ò xuÊt

§−a ra nh÷ng vÝ dô vµ tr×nh diÔn thùc tÕ

Tham kh¶o hiÓu biÕt cña ng−êi d©n vµ lµm thÕ nµo lång ghÐp víi hiÓu biÕt cña c¸n bé hç trî

ChuÈn bÞ tµi liÖu ph¸t tay ®¬n gi¶n, dÔ hiÓu

Kh«ng ¸p ®Æt ý kiÕn, mµ ®Ò xuÊt hiÓu biÕt cña b¹n nh− lµ ®ãng gãp cho qu¸ tr×nh häc hái cña ng−êi d©n. Cuèi cïng, ng−êi d©n ph¶i tù quyÕt ®Þnh hä muèn ¸p dông nh÷ng tiÕn bé kü thuËt theo c¸ch nµo.

4. Quan ®iÓm c¸ nh©n Chia sÎ ®ång c¶m

ThÓ hiÖn sù t«n träng víi ng−êi d©n

L¾ng nghe chñ ®éng kinh nghiÖm vµ nhu cÇu cña ng−êi d©n

Cè g¾ng thÊu hiÓu quan ®iÓm, hoµn c¶nh vµ c¶m nhËn cña ng−êi d©n

§−a ra ý kiÕn ph¶n håi tÝch cùc vµ h÷u Ých

T«n träng vµ quan t©m ®Õn kinh nghiÖm cña ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng

ThiÕt lËp sù hiÓu biÕt vµ tin t−ëng lÉn nhau, khuyÕn khÝch c¸c häc viªn t«n träng ý kiÕn cña nhau, ®Æc biÖt lµ nh÷ng thµnh viªn Ýt nãi vµ phô n÷. §©y lµ c¬ së nÒn t¶ng quan träng ®Ó thùc hiÖn hç trî tèt.

84

3. C¸c ho¹t ®éng trong PAEM

Ho¹t ®éng quan träng nhÊt: X©y dùng mét ho¹t ®éng thö nghiÖm

Néi dông quan träng nhÊt ë PAEM lµ hç trî ng−êi d©n x©y dùng thö nghiÖm, hç trî viÖc theo dâi vµ ®¸nh gi¸ thö nghiÖm.

Thö nghiÖm lµ mét biÖn ph¸p míi, ®−îc thùc hiÖn trªn diÖn nhá vµ lu«n ph¶i chia thµnh 02 «. Mét « ®Ó thö nghiÖm biÖn ph¸p kü thuËt míi, mét « ®Ó thùc hiÖn kü thuËt th«ng th−êng, lµm ®èi chøng. Môc ®Ých cña viÖc nµy lµ ®Ó thö nghiÖm kü l−ìng kh¶ n¨ng phï hîp vÒ mÆt kü thuËt còng nh− tµi chÝnh c¸c biÖn ph¸p míi trong hÖ thèng n«ng nghiÖp vµ so s¸nh víi biÖn ph¸p cò. Nh÷ng ý t−ëng ®Ó thö nghiÖm cã thÓ lµ mét lo¹i gièng míi, thay ®æi trong mËt ®é c©y trång, c«ng thøc ph©n bãn míi, vv… Cã 7 b−íc ®Ó tiÕn hµnh thö nghiÖm vµ nh÷ng b−íc nµy ®−îc tr×nh bÇy chi tiÕt ë phÇn tiÕp theo.

1. ChuÈn bÞ cuéc häp th«n b¶n ®Çu tiªn

2. TiÕn hµnh cuéc häp th«n b¶n ®Çu tiªn

3. Häp víi nhãm n«ng d©n ®−îc lùa chän thö nghiÖm - Trong mét b¶n, 3 ®Õn 7 hé n«ng d©n nªn x©y dùng mét thö nghiÖm t−¬ng tù nh− nhau.

4. Cïng n«ng d©n thiÕt lËp thö nghiÖm - Nªn cã ®èi chøng râ rµng gi÷a hai « thö nghiÖm, thö nghiÖm vµ ®èi chøng, cô thÓ 02 « ®Òu cã nh÷ng ®iÒu kiÖn vÒ n«ng nghiÖp t−¬ng tù nh− nhau.

5. Th−êng xuyªn cïng n«ng d©n thùc hiÖn theo dâi thö nghiÖm - CÇn ghi chÐp cÈn thËn nh÷ng th«ng tin theo dâi ®−îc.

6. LËp kÕ ho¹ch héi th¶o ®Çu bê

7. Hç trî héi th¶o ®Çu bê.

85

C¸c ho¹t ®éng kh¸c tiÕn hµnh trong PAEM

X©y dùng « tr×nh diÔn: NÕu thö nghiÖm chøng minh hiÖu qu¶, tÝnh kh¶ thi vµ thµnh c«ng cña mét biÖn ph¸p kÜ thuËt míi, c¸n bé KN x· nªn khuyÕn khÝch ng−êi d©n ¸p dông trªn diÖn réng nh÷ng kÕt qu¶ thö nghiÖm t¹i ®ång ruéng cña chÝnh m×nh.

Tæ chøc tËp huÊn: §µo t¹o cho n«ng d©n vÒ c¸c vÊn ®Ò kü thuËt cÇn ®¸p øng theo nhu cÇu cña ng−êi d©n, cã phÇn thùc hµnh hay bµi tËp ®Ó ng−êi d©n cã thÓ häc hái tõ thùc tÕ mµ kh«ng chØ tõ c¸c bµi gi¶ng.

Tæ chøc tham quan häc tËp: Trong mét sè tr−êng hîp rÊt khã ®Ó thuyÕt phôc ng−êi d©n vÒ mét lo¹i s¶n phÈm míi (c©y ¨n qu¶) hoÆc lµ kü thuËt míi mµ ch−a nh×n thÊy nã bao giê. C¸c chuyÕn tham quan tíi c¸c b¶n mµ ng−êi d©n n¬i ®ã ®· ¸p dông thµnh c«ng kü thuËt míi cã thÓ më mang thªm hiÓu biÕt vµ kinh nghiÖm cho ng−êi d©n.

Tæ chøc dÞch vô ®Çu vµo: Thö nghiÖm vµ tr×nh diÔn cã thÓ ®−îc cung cÊp víi c¸c dÞch vô ®Çu vµo nh− gièng hay ph©n bãn tõ c¸c c«ng ty cung øng vËt t− cña huyÖn.

Hç trî nhãm së thÝch: §èi víi mét sè ho¹t ®éng (vÝ dô nh− nu«i lîn, nu«i ong), th× sÏ rÊt thÝch hîp nÕu ng−êi d©n hç trî lÉn nhau trong mét nhãm cïng së thÝch vÒ s¶n xuÊt. C¸n bé khuyÕn n«ng x· cã thÓ hç trî nh÷ng nhãm nµy.

86

4. BÈy b−íc cho thiÕt lËp thö nghiÖm trong PAEM

B−íc 1: ChuÈn bÞ cho cuéc häp b¶n ®Çu tiªn

KÕ ho¹ch cho c¸c ho¹t ®éng khuyÕn n«ng ph¶i dùa trªn kÕt qu¶ cña kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n ë cÊp th«n b¶n

§Ó phèi hîp c¸c dÞch vô KN víi nhu cÇu cña th«n b¶n mét c¸ch hiÖu qu¶ ph¶i c¨n cø vµo KÕ Ho¹ch Ph¸t TriÓn Th«n B¶n (KHPTTB) ®· ®−îc phª duyÖt. Ph−¬ng ph¸p nµy còng ®· ®−îc UBND tØnh S¬n La phª chuÈn vµo th¸ng 3 n¨m 2000 vµ quyÕt ®Þnh ¸p dông trªn ®Þa bµn toµn tØnh vµo th¸ng 5/2002.

KHPTTB lµ c¬ së ®Ó lËp kÕ ho¹ch cho c¸c ho¹t ®éng n«ng nghiÖp theo nhu cÇu vµ −u tiªn cña c¸c th«n b¶n kh¸c nhau. Tr¹m khuyÕn n«ng huyÖn chÞu tr¸ch nhiÖm lËp kÕ ho¹ch hµng n¨m cho c¸c ho¹t ®éng n«ng nghiÖp.

C¸n bé khuyÕn n«ng huyÖn nªn gióp c¸n bé khuyÕn n«ng x· chuÈn bÞ cuéc häp b¶n ®Çu tiªn

- Tr¹m khuyÕn n«ng huyÖn ®Þnh h−íng cho c¸n bé khuyÕn n«ng x· dùa trªn viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch PTKTXH cña th«n b¶n vµ kÕ ho¹ch hµng n¨m vÒ c¸c ho¹t ®éng n«ng nghiÖp ®Ó hä cã thÓ biÕt ®−îc th«n b¶n cã yªu cÇu g× tõ c¸c dÞch vô khuyÕn n«ng.

- Tr¹m khuyÕn n«ng huyÖn cïng víi c¸n bé KN x· lµm viÖc vÒ vÊn ®Ò qu¶n lÝ, vÝ dô nh− ai cÇn chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ ho¹t ®éng nµo t¹i th«n b¶n nµo. Nh÷ng buæi tËp huÊn, h−íng dÉn víi néi dung nh− vËy sÏ ®−îc tæ chøc hµng th¸ng.

- Tr¹m khuyÕn n«ng huyÖn h−íng dÉn vµ tËp huÊn cho c¸n bé KN x· vÒ kÜ n¨ng h−íng dÉn, hç trî khi lµm viÖc cïng víi n«ng d©n vµ h−íng dÉn hç trî nh− thÕ nµo.

- Tr¹m khuyÕn n«ng huyÖn tËp huÊn cho c¸n bé khuyÕn n«ng x· vÒ ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng cã ng−êi d©n tham gia, vµ c¸c

87

néi dung vÒ kÜ thuËt mµ c¸n bé KN x· cÇn biÕt trong khi thùc hiÖn thö nghiÖm cïng víi n«ng d©n.

§Ó chuÈn bÞ tèt h¬n cho cuéc häp b¶n. C¸n bé khuyÕn n«ng ph¶i chuÈn bÞ tr−íc néi dung cuéc häp b¶n ®Çu tiªn vµ cÇn lµm râ c¸c c©u hái (nh− phÇn ghi nhí bªn c¹nh)

Ghi nhí: C¸n bé khuyÕn n«ng x· cÇn l−u ý lµm râ ®èi víi ban qu¶n lý th«n b¶n.

ngµy, giê tæ chøc häp b¶n nh÷ng ai ®−îc mêi (chó ý sù c©n

b»ng vÒ giíi) ai cã tr¸ch nhiÖm mêi môc tiªu vµ néi dung cuéc häp c¸c ho¹t ®éng nµo ®· vµ ®ang ®−îc

lËp trong kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n (VDP).

kÕt qu¶ nµo cÇn ®¹t ®−îc cuèi buæi häp th«n b¶n

tµi liÖu nµo cÇn thiÕt ph¶i chuÈn bÞ nh÷ng nguån hç trî nµo cÇn thiÕt.

88

B−íc 2: Tæ chøc cuéc häp b¶n ®Çu tiªn

Cuéc häp th«n b¶n lÇn ®Çu tiªn lµ mét yÕu tè quan träng mang ®Õn sù thµnh c«ng cña viÖc thö nghiÖm vµ tr×nh diÔn. Trong cuéc häp nµy, ban qu¶n lý th«n b¶n cïng víi ng−êi d©n tho¶ thuËn lùa chän c¸c hé gia ®×nh ®Ó tiÕn hµnh viÖc thö nghiÖm cïng víi nh÷ng tiªu chÝ râ rµng. Nh÷ng ng−êi d©n th«n b¶n, c¶ nam giíi vµ phô n÷ ®Òu cã quyÒn b×nh ®¼ng bÇy tá mong muèn khi tham gia thö nghiÖm. ChØ nh÷ng ng−êi d©n tham gia cuéc häp th«n b¶n míi ®−îc lùa chän tham gia c¸c ho¹t ®éng thö nghiÖm. Tõ 03 ®Õn 07 hé d©n nªn ®−îc lùa chän ®Ó tiÕn hµnh mét thö nghiÖm t−¬ng tù t¹i mét b¶n. Tõ ®ã, kÕt qu¶ nh÷ng ¸p dông kü thuËt míi ®−îc ®em ra so s¸nh dÔ dµng h¬n vµ cã thÓ ®−îc ph©n tÝch víi kÕt qu¶ chÝnh x¸c h¬n.

§Ó hç trî cuéc häp b¶n, nªn ®Æt c©u hái cho c¸c thµnh viªn tham gia vµ cïng th¶o luËn mét c¸ch cëi më vÒ c¸c vÊn ®Ò nªu ra, chø kh«ng nªn ¸p ®Æt chÝnh kiÕn cña m×nh. Mét sè vÝ dô vÒ c¸c c©u hái nh− sau:

T¹i sao bµ con th«n b¶n l¹i ®−a ho¹t ®éng nµy vµo kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n cña n¨m nay?

Bµ con mong muèn g× tõ ho¹t ®éng nµy?

Lµm thÕ nµo chóng ta thùc hiÖn ®−îc ho¹t ®éng nµy? Khi nµo? ë ®©u?

Nh÷ng ai quan t©m ®Õn viÖc thùc hiÖn thö nghiÖm trªn diÖn tÝch cña hä?

T¹i sao chóng ta cÇn cã hai « cho thö nghiÖm? (mét « ®èi chøng vµ mét « thö nghiÖm nh»m so s¸nh sù kh¸c nhau gi÷a

89

kÕt qña thö nghiÖm vµ kÕt qu¶ thùc hiÖn theo kÜ thuËt truyÒn thèng. Cã khi, mét vµi gièng hoÆc biÖn ph¸p kÜ thuËt míi kh«ng phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Þa ph−¬ng. HoÆc c¸c biÖn ph¸p kÜ thuËt truyÒn thèng tèt h¬n biÖn ph¸p míi. Cã tr−êng hîp, ng−êi n«ng d©n biÕt ®−îc biÖn ph¸p nµo lµ phï hîp nhÊt).

Ai th−êng lµm c«ng viÖc nµy? (nam giíi hay phô n÷? Tõ ®ã, chóng ta nªn lùa chän ai?

Cuèi cïng, c¸n bé KN cÇn thèng nhÊt víi bµ con th«n b¶n vÒ nh÷ng vÊn ®Ò sau:

Gia ®×nh n«ng d©n tham gia thö nghiÖm (t×nh nguyÖn) sÏ ®ãng gãp diÖn tÝch ®Êt vµ c«ng lao ®éng. Hä sÏ ®ång ý thùc hiÖn theo yªu cÇu lµ ph¶i cã hai « thö nghiÖm vµ ®èi chøng ®Ó mét bªn tiÕp tôc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kÜ thuËt truyÒn thèng vµ mét bªn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kÜ thuËt míi. Hä còng sÏ ®ãng gãp b»ng c¸ch hç trî c¸n bé KN trong viÖc huÊn luyÖn vµ tËp huÊn cho n«ng d©n kh¸c. Cè g¾ng nªn cã sù tham gia cña c¸c hé nghÌo vµ phô n÷.

Tr¸ch nhiÖm cña n«ng d©n, ban qu¶n lý th«n b¶n, c¸n bé khuyÕn n«ng x· vµ c¸n bé khuyÕn n«ng huyÖn trong thêi gian tham gia thö nghiÖm lµ g×?

C¸c bªn ®Çu t− cho tõng h¹ng môc ®Çu vµo?

Khi nµo tæ chøc c¸c chuyÕn th¨m ®ång?

LËp kÕ ho¹ch víi n«ng d©n vÒ néi dung cña tõng chuyÕn th¨m ®ång, nh÷ng n«ng d©n nµo muèn ®i cïng vµ c¸c c©u hái cã thÓ cã trong thêi gian häp?

Gi¶i thÝch ph−¬ng thøc lµm thÕ nµo ®Ó thùc hiÖn thö nghiÖm/tr×nh diÔn nµy?

90

B−íc 3: Häp víi nhãm n«ng d©n ®−îc lùa chän thùc hiÖn thö nghiÖm

Sau khi c¸c hé gia ®×nh cïng ®−îc lùa chän trong c¸c cuéc häp th«n b¶n, c¸n bé KN x· cÇn tæ chøc gÆp gì hä, tíi th¨m ®Þa ®iÓm, vµ thèng nhÊt chÝnh x¸c diÖn tÝch cña « thö nghiÖm, còng nh− « ®èi chøng.

Sau khi ®· thèng nhÊt, yªu cÇu chñ hé n«ng d©n ph¶i ký kÕt vµo b¶n tho¶ thuËn vµ h−íng dÉn viÖc ghi chÐp vµo sæ ghi chÐp, cuèi cïng lµ c¸n bé KN x· ph¶i thèng nhÊt víi chñ hé vÒ ch−¬ng tr×nh theo dâi hiÖn tr−êng trong suèt qu¸ tr×nh canh t¸c. B¶n tho¶ thuËn nµy còng ®−îc x¸c nhËn cña ®¹i diÖn cho Ban QLTB. (xem mÉu tho¶ thuËn víi n«ng d©n trong phô lôc 6).

DiÖn tÝch cÇn thiÕt cho 01 « thö nghiÖm cña n«ng d©n kho¶ng 250m2 cho (canh t¸c trªn ®Êt b»ng) ®Õn 1000m2 (canh t¸c trªn ®Êt dèc) cïng mét diÖn tÝch cho c¶ « thö nghiÖm vµ « ®èi chøng.

C¸n bé KN x· nªn th¶o luËn l¹i víi n«ng d©n vÒ c¸c vÊn ®Ò kÜ thuËt cña thö nghiÖm, vµ lµm thÕ nµo ®Ó thùc hiÖn theo dâi, gi¸m s¸t. C¸n bé KN còng cÇn gi¶i thÝch t¹i sao l¹i cÇn ph¶i cã 2 «: thö nghiÖm vµ ®èi chøng.

91

B−íc 4: Cïng n«ng d©n thiÕt lËp thö nghiÖm

Mét thö nghiÖm ®−îc tÝnh khi mét nhãm hé n«ng d©n cïng thùc hiÖn thö nghiÖm mét biÖn ph¸p kÜ thuËt míi trong mét th«n b¶n. Mçi hé n«ng d©n ®ãng gãp diÖn tÝch cña m×nh cho thö nghiÖm ( nh− ®· nªu trªn: tõ 250-1000m2) vµ sÏ ®−îc chia thµnh 2 «: thö nghiÖm (biÖn ph¸p kÜ thuËt míi) vµ ®èi chøng (biÖn ph¸p kÜ thuËt truyÒn thèng). C¸c chi phÝ cho thùc nghiÖm c¨n cø vµo chÝnh s¸ch cô thÓ. DÞch vô khuyÕn n«ng huyÖn cã tr¸ch nhiÖm cung cÊp ®óng lóc nh÷ng ®Çu vµo cÇn thiÕt cho c¸c thö nghiÖm.

¤ ®èi chøng ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn t−¬ng tù nh− « thö nghiÖm. Sù kh¸c nhau duy nhÊt chÝnh lµ th«ng sè kü thuËt míi.

Thö nghiÖm (biÖn ph¸p kü thuËt míi (ChØ thay ®æi

th«ng sè kü thuËt)

§èi chøng (biÖn ph¸p kü thuËt truyÒn thèng)

Mét thö nghiÖm cã 2 môc tiªu chÝnh:

Sö dông thö nghiÖm ®Ó tËp huÊn kÜ l−ìng vµ th¶o luËn lµm thÕ nµo ®Ó c¸c biÖn ph¸p kÜ thuËt míi cã thÓ ®−îc ¸p dông tèt h¬n t¹i c¸c th«n b¶n ®· ®−îc lùa chän.

KÕt qu¶ thö nghiÖm lµ c¬ së ®Ó ng−êi d©n tù quyÕt ®Þnh viÖc lµm tiÕp theo cña hä.

92

Thö nghiÖm lµ mét dông cô th¨m dß vµ t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p mang tÝnh khoa häc. §©y chÝnh lµ yÕu tè cÇn thiÕt trong lÜnh vùc s¶n xuÊt. C¸c kÕt qu¶ thu ®−îc cã thÓ ®−îc Trung t©m khuyÕn n«ng sö dông sau nµy ®Ó lËp c¸c b¶ng biÓu hay tê r¬i khuyÕn n«ng.

Giíi thiÖu râ rµng vÒ sæ ghi chÐp cña n«ng d©n. Chñ hé n«ng d©n ®−îc ban qu¶n lý lùa chän ®Ó thùc hiÖn thö nghiÖm nªn ghi chÐp vµo sæ ghi chÐp cña m×nh vÒ c¸c c«ng viÖc ®ång ¸ng, c¸c vÊn ®Ò gÆp ph¶i, còng nh− chi tiÕt trong c¸c chuyÕn th¨m ®ång cña c¸c hé n«ng d©n kh¸c vµ khuyÕn n«ng X·. Trong mét sè tr−êng hîp hé n«ng d©n ®−îc Ban QLTB lùa chän cã thÓ lµ kh«ng biÕt ch÷ th× nªn hái mét ai ®ã trong th«n b¶n cña m×nh gióp ®ì. Kh«ng nªn b¾t buéc hay t¹o ¸p lùc ®èi víi n«ng d©n trong viÖc dïng sæ theo dâi qu¸ tr×nh thùc hiÖn thö nghiÖm. C¸n bé khuyÕn n«ng míi lµ ng−êi chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh trong viÖc thu thËp vµ tæng hîp d÷ liÖu theo dâi gi¸m s¸t thö nghiÖm.

93

B−íc 5: Th−êng xuyªn cïng n«ng d©n thùc hiÖn c¸c chuyÕn th¨m theo dâi thö nghiÖm

C¸n bé KN x· nªn ®Õn th¨m b¶n 2 tuÇn mét lÇn vµ chuÈn bÞ tãm t¾t mét b¸o c¸o nhá vÒ c¸c chuyÕn th¨m thùc ®Þa göi cho c¸n bé khuyÕn n«ng huyÖn. Trong c¸c lÇn th¨m ®ång, cã thÓ mêi tÊt c¶ c¸c n«ng d©n quan t©m ®Õn n¬i thùc hiÖn thö nghiÖm. C¸n bé khuyÕn n«ng sÏ th¶o luËn víi n«ng d©n vÒ viÖc ph¸t triÓn thö nghiÖm nµy. NÕu n«ng d©n ®Æt c©u hái vÒ nh÷ng th«ng tin cô thÓ, c¸n bé khuyÕn n«ng cã thÓ gi¶i thÝch chi tiÕt vÒ vÊn ®Ò nµy. Trong khi th¨m ®ång, c¸n bé khuyÕn n«ng tËp hîp nh÷ng d÷ liÖu, th«ng tin quan träng vµ tãm t¾t l¹i kÕt qu¶ th¶o luËn víi ng−êi n«ng d©n vµo trong tµi liÖu cña m×nh.

Ngµy vµ thêi gian chÝnh thøc cho c¸c ho¹t ®éng ®Çu t− chÝnh th−êng ®−îc x¸c ®Þnh tr−íc, nh−ng trong nh÷ng chuyÕn th¨m ®ång nµy còng ph¶i th«ng b¸o chÝnh thøc cho chñ hé biÕt ®Ó th¶o luËn bÊt kú nh÷ng vÊn ®Ò g× mµ hä ®ang gÆp ph¶i: nh− lµ s©u, bÖnh. §iÒu nµy còng cã thÓ cã sù tham gia cña Tr¹m b¶o vÖ thùc vËt (BVTV) vµ Tr¹m Thó Y (TY) cho c¸c thö nghiÖm vÒ ch¨n nu«i, do ®ã ®iÒu thiÕt yÕu lµ c¸c chuyÕn th¨m ®ång nµy vµ c¸c lÇn th¶o luËn ®· tæ chøc ph¶i ®−îc ghi l¹i mét c¸ch cÈn thËn.

Th¶o luËn vÒ viÖc ph¸t triÓn mïa vô víi n«ng d©n mçi khi ®i th¨m ®ång. Ghi chÐp l¹i nh÷ng d÷ liÖu cÇn thiÕt nh− vËt t− ®Çu vµo (kg gièng, 1 kg gièng =...®ång, c«ng lao ®éng, kg NPK, kg ph©n chuång,v,v) theo nh− h−íng dÉn cña mÉu b¸o c¸o ®· quy ®Þnh.

94

Tæ chøc tËp huÊn (=th¶o luËn víi n«ng d©n vÒ tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña c©y trång, chuÈn bÞ ®Êt, bãn ph©n, kÜ thuËt chuÈn bÞ gièng, lµm cá, s©u bÖnh,v,v) vµ cè g¾ng t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p th¶o luËn ®Ó n«ng d©n cã thÓ thùc hiÖn mµ kh«ng cÇn ®Õn nhiÒu sù gióp ®ì tõ bªn ngoµi.

Gióp n«ng d©n thu thËp th«ng tin mµ hä cÇn vµ gióp hä viÕt c¸c th«ng tin ®ã vµo trong sæ theo dâi cña n«ng d©n. ViÖc ghi chÐp tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng vµ th«ng tin vµo sæ theo dâi lµ rÊt quan träng v× ®©y lµ c¬ së cho nh÷ng lÇn th¶o luËn sau vµ cÇn thiÕt ®Ó ®−a ra nh÷ng kÕt luËn.

B¸o c¸o c¸c chuyÕn th¨m thùc ®Þa ®−îc c¸n bé KN x· hoµn thµnh. Mét ®iÒu quan träng lµ c¸n bé KN X· ph¶i ghi chÐp ®Çy ®ñ c¸c chuyÕn ®i th¨m thùc ®Þa vµ b¸o c¸o lªn khuyÕn n«ng huyÖn . MÉu b¸o c¸o ®· cã s½n t¹o c¬ héi cho c¸n bé khuyÕn n«ng ghi chÐp l¹i nh÷ng th«ng tin, vµ kÕt qu¶ th¶o luËn ®Çy ®ñ.

95

B−íc 6: LËp kÕ ho¹ch tæ chøc héi th¶o ®Çu bê KÕ ho¹ch tæ chøc héi th¶o ®Çu bê: Khi thêi ®iÓm thu ho¹ch tíi,

®©y còng lµ thêi ®iÓm thÝch hîp ®Ó tr×nh diÔn víi tÊt c¶ mäi ng−êi d©n trong b¶n vµ nh÷ng hé n«ng d©n ë c¸c b¶n kh¸c vÒ kÕt qu¶ thö nghiÖm. Cuéc héi th¶o ®Çu bê ph¶i ®−îc lËp kÕ ho¹ch tr−íc, trong ®ã chñ hé ph¶i cã tr¸ch nhiÖm mêi c¸c hé n«ng d©n kh¸c tham dù (chó ý sù c©n b»ng vÒ giíi). Tr¸ch nhiÖm nµy còng ®−îc nãi râ trong tho¶ thuËn víi chñ hé n«ng d©n.

Thêi gian thÝch hîp ®Ó tæ chøc cuéc héi th¶o tuú thuéc vµo khi sè ®«ng c¸c hé gia ®×nh c¶m thÊy lµ phï hîp. Héi th¶o ®Çu bê nªn ®−îc tæ chøc vµo thêi ®iÓm thu ho¹ch. N«ng d©n cïng víi c¸n bé khuyÕn n«ng huyÖn vµ x· thu ho¹ch kÕt qu¶ thö nghiÖm (c¶ ë « ®èi chøng vµ « thö nghiÖm), hä tÝnh s¶n l−îng, vµ c©n ®èi vÒ ®Çu t− vÒ hiÖu qu¶.

Mét ngµy tr−íc khi héi th¶o ®Çu bê, c¸n bé khuyÕn n«ng huyÖn vµ c¸n bé khuyÕn n«ng x· cïng víi nh÷ng hé gia ®×nh tham gia thö nghiÖm thùc hiÖn viÖc thu ho¹ch, ®Ó l¹i mét « thö nghiÖm . VÝ dô: nÕu cã 07 hé gia ®×nh tham gia thö nghiÖm th× viÖc thu ho¹ch ®−îc thùc hiÖn t¹i 06 «. Tõ ®ã chóng ta tÝnh ®−îc n¨ng suÊt vµ c©n ®èi ®−îc hiÖu qu¶ ®Çu t−. Cßn « cuèi cïng sÏ ®−îc thu ho¹ch trong héi th¶o ®Çu bê khi tÊt c¶ c¸c hé gia ®×nh ®Òu cã mÆt.

ChuÈn bÞ b¶ng biÓu trªn giÊy Ao víi c¸c kÕt qu¶ thu ®−îc tõ tÊt c¶ 07 thö nghiÖm (®Çu vµo, ®Çu ra, chi phÝ, lîi nhuËn).

N«ng d©n A N«ng d©n B N«ng d©n C N«ng d©n D

§Çu vµo c¸c chi phÝ

§Çu ra

Lîi nhuËn

ý kiÕn ®ãng gãp

KÕt luËn

96

B−íc 7: H−íng dÉn, hç trî héi th¶o ®Çu bê §©y lµ thêi ®iÓm quan träng nhÊt trong PAEM v× ®ã lµ lóc ng−êi

n«ng d©n ®¸nh gi¸ thö nghiÖm vµ ®èi chøng. Vµ ng−êi d©n tù rót ra kÕt luËn còng nh− bµi häc kinh nghiÖm mµ hä cã ®−îc tõ nh÷ng g× võa thùc hiÖn trªn ®ång ruéng cña hä.

Ng−êi n«ng d©n chÞu tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn thö nghiÖm sÏ b¸o c¸o l¹i vÒ kÕt qu¶ thö nghiÖm víi nh÷ng ng−êi kh«ng thÓ tíi dù. VÝ dô nh− sè l−îng gièng, ph©n bãn, gi¸ gièng, gi¸ ph©n bãn, c«ng lao ®éng, s¶n l−îng thu ho¹ch, v.v...

§iÓm quan träng ®èi víi héi th¶o ®Çu bê lµ ng−êi d©n cã quyÒn chñ ®éng nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n khi ¸p dông kü thuËt truyÒn thèng vµ kü thuËt míi. Th«ng tin trao ®æi gi÷a nh÷ng ng−êi d©n ®Æc biÖt quan träng! Bëi vËy, c¸n bé khuyÕn n«ng x· cÇn cã kü n¨ng hç trî tèt (xem l¹i h−íng dÉn hç trî ng¾n, phÇn 2).

TruyÒn b¸ vµ tiÕp tôc c¸c ho¹t ®éng tiÕp theo nÕu thö nghiÖm thµnh c«ng (vÝ dô nh− thö nghiÖm vÒ gièng míi cho n¨ng suÊt cao ë mét th«n b¶n th× còng cã thÓ ®−îc truyÒn b¸ sang th«n b¶n kh¸c) ®−îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc tæ chøc c¸c cuéc häp víi c¸c th«n b¶n. Nh− vËy, ng−êi n«ng d©n cã dÞp trao ®æi kinh nghiÖm cïng nhau mét c¸ch hiÖu qu¶ h¬n so víi viÖc trao ®æi cïng c¸n bé KN. LÝ do lµ hä kh«ng gÆp ph¶i c¸c khã kh¨n vÒ ng«n ng÷, v¨n ho¸, vµ cã thÓ gi¶i thÝch c¸c kh¸i niÖm b»ng c¸ch riªng cña hä.

Tr¸ch nhiÖm cña c¸n bé khuyÕn n«ng lµ ph¶i h−íng dÉn, hç trî c¸c cuéc th¶o luËn, thóc ®Èy c¸c thµnh viªn tham gia vµo th¶o luËn, vµ hç trî ng−êi d©n th«n b¶n rót ra kÕt luËn vÒ thö nghiÖm. Mét c¸n bé h−íng dÉn hç trî tèt lµ ng−êi biÕt ®Æt nh÷ng c©u hái phï hîp.

97

VÝ dô nh−:

Môc tiªu cña thö nghiÖm lµ g×?

T¹i sao bµ con tham gia thö nghiÖm?

Bµo con ®· lµm g× trªn diÖn tÝch cña m×nh trong thêi gian thö nghiÖm? Cã g× gièng vµ kh¸c khi qu¶n lÝ c¸c « kh¸c nhau? Nh− h¹ng môc ®Çu t− nµo bµ con cÇn: c«ng lao ®éng, gièng, qu¶n lÝ...?

Ên t−îng chung cña bµ con vÒ thö nghiÖm lµ g×? Nh÷ng g× ®−îc vµ ch−a ®−îc?

Bµ con ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng vÊn ®Ò g× trong thêi gian qu¶n lý vµ theo dâi thö nghiÖm?

¤ (thö nghiÖm/tr×nh diÔn) nµo cho kÕt qu¶ tèt h¬n? ViÖc sö dông kÜ thuËt/c«ng nghÖ míi cã hiÖu qu¶ kh«ng? T¹i sao?

...

§©y lµ thêi gian ®Ó c¸n bé KN x· nghe vµ ghi l¹i nh÷ng ý kiÕn cña c¸c chñ hé n«ng d©n tham gia vµo cuéc héi th¶o ®Çu bê. N¨ng suÊt cña ¤ thö nghiÖm vµ ¤ ®èi chøng ph¶i ®−îc ghi l¹i mét c¸ch chÝnh x¸c, sè liÖu n¨ng suÊt vµ sè ®Çu t− sÏ ®−îc tÝnh trong B¸o c¸o Tµi chÝnh.

ChuÈn bÞ b¸o c¸o cuèi:

C¸n bé KN x· chØ chÞu tr¸ch nhiÖm mang nh÷ng sè liÖu chÝnh x¸c thu ®−îc tõ thö nghiÖm ®Õn tr¹m khuyÕn n«ng. C¸n bé khuyÕn n«ng x· cã thÓ x©y dùng tê r¬i vµ c¸c b¶ng kü thuËt dùa trªn c¬ së c¸c kÕt qu¶ nµy.