Difputatio Philofophi estBrevibus quibufdam aller-

tionibus feientias naturalis do-örinam ftridiim dclibanr*.

J~haiiLsDEO AüSPICE ET DUCK

Cum confcnfu 8c approbatione ampliflimx Facul-tatis Fbilofophicae, in Regia Aeademia

Ubfaiienfi»

SUB DIRECTIONE

Clarißimi Viri,M. JOHANNIS L. LAUR-B ER G II' Lingv. orientalium ProfeBoris pu-

blici & ordinarij s prseceptoris & fautorisfui plu-rimüna honorandi,

Pro ovadu Philofophico confequendo> public# cenfuv#ac examim placide fubmitti? »

MAGNUS LA URINTII AureliusMariasftadieniisr*.

d dietn Martij Anno i 6 4. 6 in Auditorio GußavUno»horis confvetis*

U B S A L I iE,jAipreflå »b Eschillo Matthia

Év ivof&ATt t» iqirQ ii éimvTst 'yiysvt

Aflcrtionum Phyficarum

6 TV

Erum naturalium Cognition em eer-tam [ quoad efle univerfale dar i, ] cumtota re<3é Philofopfeantium coronaafierimus> cum plurimae res denturcerto & evidenter per neeeßariam acpropriam cauiam fcibiles. Sic daturhomo, quem feimus difciplinse capa-

cem> per propriam caufam, rationenL*j datur ignisr%quem fcimus furfum ferri per propriam caufäm, levi-tatera : datur lapis qui deorfum ferturper propriam cau-fam gravitatemj aliaq; ejus generis complura. Quin&fenfuum experimentalis notitiai qusequandoq; certiflimaeft? idem declarat 6c evincit. Tefiatur quoq> S. Scripturamultps naturall notitia claruiflb.'Jacob Patriarcha rcrura

Phyficarum peritiflimus fuit» harum cognitione g regemfoceri proprium feeifc» dum tempore conceptus» oyicula-rum im^ginationem baculis dilcoloribus in aqualjculosprojedl:is quafi delufit« 060.30:37. Salomon difputare po-tuit åCedroquae efl; in libano»ad hyfiopum qu& egrediturde parietcj ficutSt elocutus efide jumentis» volucribus, rs-

ptilibus 6c pifcibus» /. Reg. 4. Ergo rerum naturalium (oontamen omoiuBfl, cum propter intclle£tus noftri imbeeilli-

A 2 tateor»

tatemi quarundam fefum pfopriae caufenon raro igno*rentur} datur certa & evidcns cognitio.

I I.

Cognitio haec appellatur Phyfica, qua? vera ac propriédi&a fcientia cß> cum demonftret affeäioncs proprias deneceflario & immutabili fubjeüo, per proprias caulas &principia, quod ex plurimis ref um Phyficarum demonßra*tionibus videre liceu*

II LObje&um Phyfkareft Corpus naturale» quatenus tak,

quod huic di(ciplina?ita efl adssquatum, ut de eo tum ingenere, tum in fpecie in Phyfica lblum, & extra illam nuf-quam tra<ßetur. I V.

Quascunq; autem in tota Philofophia naturali dire&éper fe & primariö proponuntur & docentur , ea funt yelcorporis naturalis principia vcl affe&iones vel fpecies*

V.Primus locus in confideraeione rerum naturalium me*

rito tribuitur earundem principiis, nam quibus quaelibetres conßituitur principiis, iisdem etiam apodi&icécogno-fcitur, Tic eandem rationemhabebitinnoßra Cognitionenquam habet in natura^.

V I.

Principia pbyfica ab Ariftotele Sc ejus afleclis tria ßa~tuuntur, nccpluranec pauciora. Duo conßitutiya Mate¬ria & forma : qua? duo ßatucndaeßjpfa probat experien-tia, Sc variae naturales mutationes, datur enim in qualibetmutatione lubjeßum patiens,daturagens&quidem diver-fum, quod r.une adeß in certa materia, nunc exulat. ut ex-eroplo hominis demonßrari poteß, conflst enim homocorpore organico tanquam materia,Sc animå rationali formå, i dem etiam non iolum de reliquis viventibus,verum

et-

*yr •

cfeiam omnibus corporibus nsturalibus ftataendum efo.ß. Unum tranlmutationis, Icilicetprivatio, de qua infradicétun..

vn.Materia eft principium ioternum fubftantiale padi*

vum ex quo corpus naturale fit & componitun^.VIII.

Forma eft principium eftentiale a&tvum corporis na¬turalis quod materia; conjundum conftituit unum per fefuppofitum, eiq; perfedum lafgitur effe, fpecifkam diffe-rentiam & propriam operandi virtutem: Hinc fequitu*tria efle officia feu primaria munia fornas .• i. Dare rei ef-fe. 2. Diftindionem & 3. Facultates operandi.

IX.Ömnis forma fubftantialis primitus fuam originem

creationi debet: quas poftmodum in corporibus ortui & in-teritui fubjedis fe juxta fpeeiem propagao. Deus enimleptimo die ab operecreationis quiefcere voluit,itaq; qua£dam res vicifticudinum immunes fecit, aliis utpoteanima-libus coeterisq; corruptioni obnoxiis vim fefe multiplican-di conceftit; cujus beneficio etiamnum hodie fimilegene-nerat feeundum fpeciem fibi fimilo.

X.Ariftoteles & ejus afiedae dicunt nullam Phyficam mu*

tationem fieri pofTe finc privatione. & fignificat juxta il-los, non meram forma; negationem in fubjedo habili 5 fedabfentiam formae introducend« in fubjedo cum potentiaproxima adeam. Sive eft tcrminus feu contrarium ex quoreeedente res fio. De bae privatione tnultum difptftantPfailofophi, an fit principium ncc ne ? Nos ut mentem a-

periamus noftram, Privationero non poffe diciprincipiumtoifi valde improprié cumrecentioribusquibuldäPhilofo-

A 3 phis

phis arbitramur, cum nec locura in omnibus corporibüsnaturalibus habest, Sc parum ad matationes Phyfkas fac#-re videatut^.

X I.Materia & forma conjunåim fumpta dieuntur Natu¬

ra» qu« quatenus confideratur in Phyfica, nihil aliud efle vi*detur quam prineipium & prima interna caufa, qua omnecorpus naturale fuam habet eflentiam » affc&ioiies, aäio-nes& paßlones* Nec hine concludendum eft quod oranchabens naturam femper agat vel patiatur, moveatur velquielcat; Sed omne quod agit vel patitur, movetur veiquielcit, naturaliterhoe habet å natura. Sunt enim quae-dam res, quse fertiper quieicunt> quaedam quae femper tno-ventur, qusdam qu« utrumq; praeftanto.

XII.Afte&ionesgeneralesqua?omni corporf naturali, qua¬

tenus tale, compctunt. Sunt vel Taterna: (aon quidem ra-tione eflentia?, fed fubjeäi) ut Quantitas, Qalitas, Aäio,Pallio i vel Extern« qu« extra gremium fubje&i funt u«Locus & Tempus Ettantum de prineipiis Sc affettjonj-bus corporis naturalis, fequuntur (perier1.

XIII.Omnia corpora fimul fumpta dieuntur mundus, quem

in tempore exnihilo åDeo in fbi gloriam conditum efTeargumenta pure Philofophicis non nili probabiliter affir-mare poflumus, tacris verö edo£li oracuiis conftanter cre-dimur9.

XIV.Mundus nihil continet, quod non aliquid commodi Sc

utilitatis pariat» autparere faltem poflit, fi eoeongrue uta-mur, quamvis prima Ipecie inutile& omninöpernieiofumvideatur» Quod attinet ammaates noxias d©«et Augu*

flinus

fUcus ltb.-i. de Gen. adlit. c.eas quadrifariam Iiomirncornmodas efTe, videlicetquiaipfum poenaliter lajdunt,autfalubriter exercent > aut utiiiter probant aut ignoranterdocents.

X V.Ccelum conftat ex materia & forma, & ideö corpus

/ed refpcäivé fimptex* i. Materia quidem, q,uas eademvidetur efTe ( quatenus prima materia notatur) cum illaquaeeftin fuhlunaribus. Entiaenim nova temeré in na¬tura cenfum llne evidecti neceflitate non funt invehenda.quin 5c omnia quae competunt coelo per materiam ut funtquaotitas & alia accidentia, ajqué ipfi poflunt tribui per iL«lam> qua? cum inferioribus eadem eft, ut inde nullum fe-quatur abfurdum. 2, Forma & quidem in form ante & in«fitä, quod apparet & Ex analogi a hiftorias creationisin qu&Beum perfedte omnia partibus fuiseflentialibus creaflele«gimus, unde non videtur verifimile coelo corpori perfe-tliftimo prineipium denegare potiftlmum. ß Ex deter-minata coeli quantitate quas femper å forma juxta Scalig»lib. 2. de plant, p.409. Forma eft cum raero mixtoq: im-perio tum creandi tum fiftendi Iimites accretionomj. Eajuflu primi, fummi, unius opificis normalem dirigit line-am, cujus ad dire&ionem rotantur omnia. y Ex materiaqu# absqjfua forma eile nequiu.

~ X VI.

Veritatiquöq;confentaneum videtur, coelum fuprje«*mum non eile in loco, fi locus per fuperficiem corporis am«bientis definiatur^cum corpus ultimum fit, quodnull© alioexternoclauditur ; ipfum verd omnia claudit & continet.Corpus quidem id eft in loco extra quod eft aliquod corpusc6nti,;ens, quod verd ita fe non habet non eft in loco illomodo. Jam coelum fupremum ab alio nullo corpore ex«

t&t*

é~?<r

h

® • *

s

terno claudttur & continefcur > quod ex ipfa loci definitio-ne concludi poteft , aui cum definiatur fuperficies conti-nentis corporis, itaq; dicencium eft vel ultimum corpus o-mnia claudens non efle in loco, aut daii procellum in infi«nitutru,

XVII,Coelum eft corpus continuum non ver6 contiguum ,

vel in orbcs diftin&um reales. Eft enim unum iliudex-panfum quod Deus creavit & coelum vocavit Gen. i. in quocontinuo expanfo Deus pofuit aftra Solem & Lunam utfacerent dies ac no<ftes, &e. In hoc uno continuo expan¬fo moventur coeleftia corpora; Stellas & Planetas, coelumergo eft medium idq; pervium, in quo fiunt diftiadi motusaftrorum. Quod autem non dentur orbes reales inde pa-tet, quia et. hac ratione traherentur ftellae motu violento»qui non eft diuturnus. ß. daretur corporum penetrario Scofbium interfeétio, quod magnum in Phy Geis abfurduraeft. y• experientia quoq; Aftronomorum accuratiflimo-rum manifeftü eft, Martern nunc fupra Solem elevari nuneiüfraillum coilocari. Idem etiam circa Venerem 6t So«lem evenire, ccrtum eft? quod fine tranfitione corporumfierinequiret, ficuilibet orbis deputaret'Wolidu$r\

XVIII,MoM <tvn*vi Stellas duplicilucegaudent, propriå & mutuatitiå,illå

fola nitere Solem cuiq, pernofeere promptum eft, hac 11omnes praeter nativam ftellse lucent. ldeo namq; in

rnedio planetarum locatus videcurefle Sol, ut fuperioribus& inferioribus aftris lucem fuam poflit communicare- I-decn prafertim in Luna animadvertere eft, qua pro varioad Solem pofitu varié illuftraturac diverlas induit hgurasr*#propriam quoqj ac nativam lucem omnes habere palameft, partim ex S, Seriptura Gen. i, ubi Moies ioquens in

com-

BBW8B

communi de faåofum luminarium fioe (lucere) v tj wdem diftribuit in luminaria magna & ftellas. Unde maoi-feflum eft omnesftellaslucidasfuiflecreatas. r. Cor.15:v 41.alia eiaritas Solis, alia claritas Lunse, alia claritas Stellarum.Partim ex deliquio Lunae, fub quo dum luce Solis mutuati-«tiåprivatur» apparetpropriaejus, quamvis exilisr*.

XIX.Elementa Ariftotelicis quatuor funt, Ignis, Aer, Aqua,

Tertfa: quem numerum fic probant. Quia omnis quali-tas prima,alicuifubjedotanquamnativo domiciiio, (écun-dum gradum excellentilfimum Sc fummum primö & perfc infit neceflc eft s åt primaequalitatesfunt quatuor, feili-cctCalor, Frigus, Humiditas , Siccitas, ergd tot erunt eo-tum lubjeßa quae funt elementa. Sic datur fummus ca-lor» qui eft qualitas prima: Ergo dandum firaplex corpuscui infit & hoc efi: ignis : Nonautem ineft aeri, qui hurni-ditatem fummam fecundum communem fententiam cum

flliquq calore fibi vendicat, necaquae, quas cum remsflahu-micucate frigidiflima efl, nec deniq; terrae quae cum aliquafrigiditt!-e ficciffima eft- Ut vulgo putatur-, Ergd igni.

XX.Interhaec Elementa ignis efl levilTimus, qua? fumma

Jevitas non provenit ex calore fummo, fed ex aliis etiam(fecundum quofdam}qualitatibus, raritate, &c. quem fe-quitur aer minus levis. Aqua quidem gravis cd-, terratarnen ob loliditatem ac denlitatem graviflima & in me-dio mundi pendula-,.

XXI.Qualitates primae non funt Elementorum formse fub-

flantiales, cum h» fbmper funt infenfibiles, illse autem fen-fbiha accidentia. Et licet JÜcmenta iis qualitatibus me*diantibus, tanquan* inftrumenris mixtionero perficiant*

B son

aoa tarnen eondudendum quod ft'atim Cmteorum forai^iSed iliud leqvitur tantum» quod forma iftarum quaiita*tum minifterio ad opus mixtionis abfolvendutu ut&tur_.forma cnim eft agens & principals» qualitates vero fecum-darium & inftrumentale. Ita commoniter diiierunt au-tbores fed defenföres contrarias fententias non minus pre>*babilibus »ituntur pnncipiis,quodexamini rdlnquimus^

XXII» jftfcteoTaeommodifTimédiftingvuntur, qöod alia fint

*äS-' vmexrwf quae veré in natura fubfiftcatiam habenf, necin fubje&o cfTe dicuntur : alia vero fear' ef&<pacw fiant > quacquidem utaccidentis, per fe non fubfiftunt, in aliis tamenqualemcunq» fpeciem rep ra? fen tent. Hypoftatica vicif-åm meteora alia funt igniea, aliaaquea» aliaaérea: Diftin-dim enim ratione elementorum quorum naturam proxi*mé prs fe fcrunt fic dcnominantuiL,.

XXI IL ^

Corporum perfeåé mixtorum, qusdam a&imas" cx-pcrtia funt» quae plane nullai aäiones vitales edunt» ut funtomniamineralia: quaedaro animata; quorum corpus or-ganicum eft» variis exercendis opcrationibus aptum åc i-doneuiTU-.

XXI V.% i

.

Anima eft afltus primus corporis naturalis organici vi-tam habentis potentia. 2• de anima cap, 1. Haec definitioomnibus formisanimatorum communis eft» Dicitur aBus& quidem prima* quia eft forma & dat corpori perteäunaeflo ; cQYforu naturalis non artificialis» organici , vitamhabentis poteniiOs,. h. e, tale corpus quod aptum natumeft, ut vitales §dat operationes, adeoqpfit icftru&um variis

©rga«

y

otr anis Bz didinåis paftibus ad fun&iones anima? exercen« oda* aptisr4.

XXV.

Anima Community didribuitur å Philofophis in Ve-getativam/Seofmvam & Rationalemi fecundum tres dif~tia&as modos vivendi, quibus aliter planta?, aliter anima-iia bruta»aliter homines vivunc?.

xxvt ,d

Haec divifio non eft analogi ia fua analogata, quod col' Vlig' ur ex definitionc anims?, qua? communis eftfingulis a' * * { •niioabus, analogia fi quam habent membra dividentia eftperfeäionis, quae univocationem non aufert, necenim u-na anima ed talis propterordinem dependentia? ad aliam »

qui ordo inter analogata cfle fölet. Nec ed dinfio Gene¬ris in Speeles difparatas, qua? enim fpecie diderunt, quan-dam qpsü contrarietatem habent, Arift. fo. Mctapb. c. 12.non vcrö fubalternantur ut prasdi&ae animae, quarum du»priores fönt forma? féufpecies iubalternae; at anima ra-tionalis eßforma fpecifica» qua? illas tanquam formas ge¬nericas in fe inciudit j Seded divifio anima? in gradusquia "*utpatuituna anima includicur in altera, inferior in fupe-riore, vegetativain fenfitiva , Rationalis veröutramq; in¬ciudit, & prior anima potefi efle fin® poderioribus» at pq-ftcrioresnon fine priori. Hinc Arid* coroparat animanbcum tetragono contincnte trigonum & cum pentagonacontinente trigonum & tetragonuma».

XXVII.

Anima vegetativa eftinfimus anima? gradus &: omni- 9«bus viventibusined; cujus triplex ed officium. Nutrire, *augere& gignere,quorum primum requiritur ad individui

B t con-

:

i

<sonfcrvationeffiL»o Secund«m,ad judam" magnitudinem?reianimatas cjusqj.operationi acquirendam, Tertium,adfpeciei eonfcr vationemLf.

XXVIII^ Anima fenfitiya tres opcrationes exercet in animali'

r» objedi fenfilis apprehcnfionem fiye knfafcionem. rciapprehenfse appetitionem» & denique 3. motum locarkilLa».

XXIX. .^

Froptér Bas tres anima; fenfitivae cperationes, totquoq;ejus lunt fscultates 1;. Cogqofcitiva quå animal reslenfiles percipit» & tres interiores & qumq; fenfus exterio-res compleditur. «2. Apperitivå quåanimalinclinatinillaobjeda cognita tanquam eonyenientia, vel averfatur & fu*git tanquarä inconvenientiaö 3. Locomotiva, qua7 ani-malmoveturde locoin Iocum>adgratumprofequendum0»ingratum verö fugiendumj».

XXX-Anima ratio nalfs non cd förmå qusedam aflidens in

Bomine, quje corpore utitur tanquam indrumento; fededipfa hominis forma informans per quam nimirum horhoeft homo & å brutis didinguitur. Anima namq; rationa-lis id faqit quod informantisanims proprium ed. 1. Dathomim eile fpecideum2 ut per, eam denominetur Bomo.2. DfdinguitetiamBominéab aliis rebus; atq; 3, ilii fuasproprias agendi faculeates communkat? ut ratiocinari, in-teliigere, &e. forma igitur anima rationalis ed non afli¬dens, quae enti completo accedens, dat mctum duntaxat6c operationem , qtiåqj fublatå eflentia rti manet falva.,:fed eft forma fubdantiilis informans, quå homo conditui-

tur

JUb n+te*

t"7 H

föriD certa fpeeie, eåq;feparatå homo ftatim diffblvltuir^, %iDdbium ergo eilenequic, quin anima rationalis fit formainformanrV

■ xxxr. - fl!Amma in quovis homine unica tantüm eft, feil, fpe* A+*-ni V y

dfeaaniraa& ultima forma, qujsquia unam eflentiam ho- ""minis confiituie non poteft efle una Sc nurnero Sc eftentiå,fcih in uno homine tanqtiam in uno formato. Includittarnen vegetativsm & fenfitivam tanquam gradusfeu con-jmtJ^Aeeptusgenericoss qui aB ipfaueconfiderantur in homine#realiter feparan non polTuntsfi de ejus eftentia fermo fit :tT QÉft enim principium,qX!o Bomö primö vivit, fentit Sc inteN mt"ligio. Quod stiam S« Scriptura innuere videtur, utpoteGen, z, ubrafTeritur Jehovam infpirafle in faciem ejus fpi-raculum vita?, & fa&um fuifle hominem in animam viven-tem. Hicanima rationalis dicitur fpiraeulum vitae &at*tribuitur ei vita abfqi determinationc, ut liquet ex textuoriginal!, ubi non lcgjfrur in' nximero fingulari ITft fed

in plurali »• ad fignificandum forte animam ratio¬nalem omnem gradum vifts homini conferro.

XXX ItAnima rationalfs ita informat corpus humanuni»" ut

Ht tota in toto Sc in fingulis pariter partibus tota# fecun-«dum definitionem eflentise. Eft enim fpirituaiis Sc imma«terialisentitas>partibus carens Sc independenså materia-,.

XXXIII.

Animam rationalem non immediaté å Deo ereari;fedillam in Sc cum fcmineåparentlbus inprolem traduci»ita ut pofteafuum corpus elaboret atq; operationibus ido*neum reddat cum fanioribus Philofophis Sc orthodoxis

B 3 Theo"

/•

Yfaeologss affcrimus. Quamvisnon negttmis, Peum fp«<ciali fuå providentiå ad anima? humanar } rorag&rionemhominisq;foecunditatem concurrere» qucd ex nuVk>s Scri¬pturae diåisliquet. Zach, n: v, l A&. /7; v. 25 Job. 10: v. 9.& 31: v. 15. Agoofcimus igitur hic beniguim ordinis diviniioftitationerDjquå dixit .* Foetificate & multiphcamini, &c,Gca.z. v. 2 g.

Atq; hxc funt > quas de hac materia brevitet hoctempore confignare conftitui. Deo Ter optimo>maximo,quiutilia, yera &. falubria nos docet, atq;^ in fua veritate cuftodit, fit laus honor & gloria

in fe.cula nun quam termi-nandau»»

Tr&ßantißimo >

Dn. MAGNO AURELIOMARIiESTADIENSI, Philofophiae Candida«

to digmfiInno> amico & fympatriotse dile&iffimo, profwoimis in Philofopbiaprivilegiisadipilcendij

publice diü'erenti.

CUm gaudent alii fefe committere Ponto?Vanas divitias quo cumulare queano»Te juvat ingenio j Clarii cupidiflime fontir%

Nomen perdo£ii promeruifie yjri.Tedis

Teflis dö&rinx fit di fler tatio prüfen*0,Ex fundo Phyfices quam petis atq; probasf*.

Se d labor in caflum tuus hic vix excidit unquarruAurel*, fubitö Jaureaferta capir".

Sjncerd amicitU få honork ergo htfce ex anirneL% gratulari voluit

DI£DERICUS fitafttMariasßadienfisf.

m)o(ß+f

,\

/