DISSERTÄTIO AGA DEM ICA

NOTIONEM JURIS,QU^ FICETIO ORIGINEM DEBET,

EXAM [NATURA

CUJUS

PARTICULAM PRIMAM

VENIA AMPL* FAC. PHILOS. UPSAL.

Ρ R JE S I D Ε

ΝICOL, FREDER. BIBERGPH. JET J. TT. DOCT.

ΕΤΗ. ET POLITj PROFESS. REC5. Εΐ ORD.

REG.. A CAD, LITT. HUM. HISTOR. ET ΑΝΤΙ QU. HOLM. MEMBRO

PRO GRADU PHILOSOPH ICO

CAROLUS OL.' DELLDÉNStipt Stjerncr,, Bothniensis.

I

IN AUDIT. GUST. DIE MBCCCXXI.

Η. Α. M. S.

U Ρ S A L I Μ

EXCUDEBANT REGIÄ ACADEMIJE TYPOGRAPHI.

CP χ - v t.

DIS S ERT ATIO A C A D EM ICA

NOTIONEM JURIS., QU/E FICHTIO ORIGINEMDEBET, EXAM1XATURA.

etnadmodum in via, qua progredi quis constituit, utmaxime eft invia impedimentisque cbsepta, ita sollertis-sime perspicere, &, si valeat, tollere obstacula pruden·tis est, ne pes vacillet, irritusque cadat labor; ita & nos

dlsquisitionis arduam ingressuri viam, ne faliamur ole·uinve perdanius, cautius praevidere decet. Non uni, sedancipiti, obviam ibiipus periculo, et si quodain mo¬do sapere nobiS feiiciter contingat, alieno periculo sape-re lubentes nos aeque ac verecundi profitemur. Nosenim fngere non potuit, viros ingemossissimos, lauda-tione nostra longe majores, qui in eodem spatioperineti-endo ante nos desudarunr, palmam ex suis labonbus autdubiam, aut mobilem etiam citoque immarcescentem re- *

portavisse. Quod si multa haec secum babeant pericu-la, quae a novo deterréant conatu; altera tarnen ex parte, efcinveftigationis ipsius et candidae veritatis ftudio consulerebaud injuftum exjilimavimus: confidenterque nobis per-suasimus esse honeitiqs illi, qui perennem veritatis flo-rem carpere avet, aut e via ssepius deflectere, aut etiamalmum, unde progerminaverit, agruin omnitio prasterire,nihilo tarnen minus a quaerendo non deiiftere; quam ae-

vinn fcraducere, et ne gradum quidem proferre. Cifeinsporro lpes proficiendi affulget animo adolefcenti, quemrerum faliacise experieutia ipem metumque abrumperenondum edocuit.

Sed quae jarn in genere indicavimus, nunc corninusexplicanda. Qui diificultates i) plene perfpexerit con·dendae ex principiis philofophicis Jurium diic}plinse5 fiveex re ipfa natas, five ex fiudiis fibi invieem repugnan-Übus ortas; aiearnqne fiinul non icientise modo fed vitsejpfius jactam heic intellexerrtr is profecto, fi candide ju-dicat, neque in mufta iententiarum di vortia phiiofophosin c i dis fe mirabitur, neque vulgo confentiet, temere cla-raanti, operam eos omnes fruftra confumfisfe, qui auctiscum perfpicacia perieulis, capita conflixerint diverfisfi*mosque tex uno confcientiae oraculo fenfus elicuerinfc.Quse vero illi, adcuratiorern faftidientes disquifitionem, nondigna ftatuunt, in quibus elaborent, profanis haec mani-bus intacta fuisfe vehementer fibi verae feientiae cuitores

gratulabuntur. Premitur fcilicet, ut facile efi: intellectu,Juris fcientia undique vicinia »Harum, quibuscum, ut fierifölet, eo difficilior impetranda atque confirmanda pax, quominus finfe dimenfse regiones, rninnsve certi atque defi¬cit! terminij unde fsspe nfu venit, nune hanc, nunc alte-ram incertos transgredi fines, confinium arva perturba«turam. Duplex vero haec noftrae fcientiae vicinia „ex uns

parte eft Sqjentiae Moralis, ex altera Juris Pofitivi, qua-

j) Cfr. Differtat. In Jas Nat. Recentiorum Srriétur, Prsef, FrofesforeDre; Biberg, Refp. O. R, Schultz MDCCCXVIII»

rum fua cuivis jura, fui fines conftifcuuntur. Urgere e-nim utia videtur, auctoritate, quae fua fimul fit et ibm-rna, adeo actiones humanas regi, ufc parein aliam fibiqnefociam neufciquarn admitfcat; iniquisfimis porro arbitnisin duas partes agendi virtutem disfolvi, conquerens. De«fiitutam tali Iocoinagifirseque confortiaaut vitantem aut ti«mideampiexantem seientiatn altera excipit ajiicitque: cujustarnen ii nofira stimulos (équifcur, magnopere verenduui,ne nuiltum demutn de fua dignitafce derogatum perfenti-fcat. Trahitque haec eadejii» quam nofixam facimus,fcientia ambiguurn a natura noraen, quam ipfa -nec a-liiare poterit, quurn praeticae pbilofcphiae finibus confinea-tur, nec averfari, quum implendi η o minis onus fufiine·at. Nempe regulas et iniiituta fuppeditabit, quibus ob·ternperando humana focietas et iniri et confifiere queat.Quamobrem nec mireris B. L. muka in recesfu proble-niatis nobis propofiti iatere, quss continuos cogitanti co-gitataque ordinanti labores faciant indulgentiamque, flvel emicet lucis fcintillula, judicantium exposcant.

Neque tarnen, "quum argumentum, quod ingeniaphilofopnorum tamdiu in diverfas traxit iententias nobisexquirendum fumfimus, telam tota m conficere fed inci-pere furcepimus. Noflra nempe opera in eo potisfimumverfabitur, ut ratio nem quse Cel, fichtium auctorem ha¬bet, notionem Juris phiiofophicam conibuendi, accuratiori examini fubjiciamus. Sagacisfimi hujus philofophi,quem pro dignitate laudare noilrae nec eft mentis nec

poteftatis, gravisfimam hane materiam tractandi viam

eo putavimus digniorem esfe, qme diligentius examina*retur, quo iibi hic conftantior, novi omnino conaminiseonfequentias pienius pronunciasie, rigidisiimoque rerumatque argumentationis contextu praeilringere lectorum©culos videatur. Licet vero fu-mrni philofophi in »tofträmfoientiarn in er i ta ingenui profkeamnr, nrhiio tarnen minusiemper erimus memores , in disputando non tam au·ctoritatis, quam rationis momenta esfe quaeremla, necJudicium noffcrutn deiinemus adbibere j id tantum habiturrratum, cujus initiis exitus, exitui initia refpondeant.Ut vero res , quam in quasdionem vocavimus, a IiquidIiiminis ab i is, quse cum ea ranouem bi itor i ca m habent,accipiat, pauca praefari lubet. Quod quis in arte aliquaprofecit, id non fua tantum pro fec Lie opera inter intel·ligentiores conflat. Neque uti um niil abjectse mentis autitolida oilentantis animum contraria invafit opinio, quaßin occuito abftr-ufa sapientia unius tantum modo ocutismanifefta fuisfet. Pr im is itaque linets adumbrabimus, qtiaefacies eo tempore noilrae difeiplinae fuerit, quo acumenjngenii perfpicacisfimi eidem fichtius admoverit»

Obfervandum itaque, clasfici temporis pbiloföpbosnna mente et voce in id coη fen ils fe, ut practicas philo-fophiae diiciplinas, q ute diverfutn nomen a Mor ibus etJure trahunt, intimo, quafi fororum, vinculo ita connexastenerent, ut ne feparari quidem posfe conciperenr. Cu¬jus perfuaiionis duo vel femina vel capita η o bis viii fmimus pervkiere: unum, quod jus ipfum non nisi objecti-vo intuitu i. e. ut materiam definrtae virtutis confidera*rent. Quam eo usque rationem valere conoipimus, ut, ^

nifi fubjectivo fntuitu jus confidecetur, nécesfifstem di-ftmctae juris difciplinae reflexion em neuticjnam ferire con»cedamus. Akerum, quod Poiiticas i ρ fin s, cujus qui.demnos normam, in Jure natu »se, veluti media quadam do*ctrina, iatere fufpieamur, ex platonκ nuHa in fundauten-tis philofopbicis ab Erb i ca disfitnifitucfo ftatueretqr, nifiquce majorem quandam vita? etbicse adumb ationem aiirinori contractaque, i magi ne fe para t. Quam eo usquevalere rationem föipicamur, ut, nifi morafiter conce-pta, ne eivitas quidem ipfa ideae rafcionis fatisfaeiatj con-fietque omnino linquenfem prar-lus animurn ethiejuur, fpiritum cowmunitatis cujusvis vitalem* nullo amplius corpo¬ris juris human i artificio aufc suppleri aut revocari pos-fe. Neque eaftigamtam putamas indolem meditationisnuper ab incunabuiis egresfse, quae in uni verjum rerum or-dinem intenta» quod ipfa- examina t, adbuc non limitibuscireurnfcribat et defiuiat; quum adofefcentior facta efexercitatione ipfa occailefcens, quod in nna cogitationepofitum eft, id in infmita dispertratur interdumque, utvide tur, virtute* quam fuam fecit* rerum momenta se·certrendi ludere porius, quam laborare gefliat Monen-dutn prseterea?1in ethica quoque difciplina pertractanda Grse-cos philofophos a legis cujusdam moralis iummaria notione,huicque adnexo diitinctorum officiorum conceptu adeod iscesfisfe, ut virtutem potius ipfam non nifi ad ideamfummi boni relatam eonfiderarent. Qnae rem moralemuniverfam confiderandj ratio longius etiam, quam officio-ruin difiincta fegarajfefo, a jure feorfim contemplando ab-ducere videtur. Vir ty tes autem quatuor cardinales, tofei-

6

dem virtutis tmias et abfolutae manifeflationes, jam an-tiquitus propofitse fuerant; quarum, in interpretanda reethica, vefiigiis omries, praeter aristotelem, clasficae fideiphiloibphos inhsefisfe confl&t* Harum autern quamvisÖna confiandsfimo imaicavvqz nomine infigniretur, tantumtarnen abfuit ut $ί*ης ipiius feparatim ronfiderandae neces-iitatem quandam reßexioni haec injungeret, ut lie ambi-tu quidem proprio et conftanti officiorum, ut recenrioresloquuntur, in alios negativori m vel perfectornin conti-neretur: folusque, quantum novimus, Aristoteles, quicommunem tarnen divisionen» reliquerat, primarias quas»dam de Jncrj ipfa quaeftiones folvere tentaret. Ceterumoronibus, fi a Cynicis forte discesferis, perfuafum fuit, fum·mum bonum neminem asfequi posfe, nifi in focietate, cu-.

jus ea ex platone vis, ut transluceat in illa corpore ve-'luti donatus abfolutus rerüm humanarum ordo, quemproducere atque indefinenter tueri fapientibus fit injun-ctum. Neque fic defperandum multi credidere, enato incivibus bene inftitutis juftoque ordine compofitis veraejhoneilatis defiderio, id eventurum, ut parvoe et exi-gute viderentur mutabilium bonorum accesfiones. Quodcmum ideal» ad fummum bonum cbtinendum cuncto»

rum concentu virtns ipfa, quae alias, utpote interna men·tis indoles, nec extra praecordia effingi nec fenfibusanim-adverti posfit, in florentisfima haccivitate diluceret ta¬rnen, dilucensqoe oculis mortaiiun» expofita tam mirabi·les fuiamores excitaret, ut in terra etiam locum obtine·re coelicolarum regnum putaveris. Quamobrem inge·Bui iibeiralitei que educati ißiusmodi reipublicae cives id

7

efficere posfe visi funt, ut inconcusfum uniuscujusqne ani-mi dominatum occuparet virtutis idea, quae? non niii con-fentiente fociorum nifu, in actum et confequentiam pro-duci qneat. Rationem ver o, qua ideam hane, poilero»rum obfervantia dignisfimam, divinloris rerum in civila-te ordinis exoriri et confiei posfe cornmonftrarunt, noftrinunc confilii non eil exhibere. lila autem fiducia pleni·»oraculis philofophorum objectivae fpeculationi indulgen-tiurn incenfi, eaque reflexionis patientia parum adjuti,quse analyfeos ope in fui penetralia caute defcendit; quidnicommento, fi et fingi potuisfefc, moralis rerum ordinis a

juridico divulfi, divellendi, iurdas Grasci aures oppofuis-fent? Maxime, quum communetn, quas faniori reflexio-ni perfpicua eil, partieipatamque juris et officii auetori-tatem haec eadem obrigefcentis limit is licentia ab initiotollere vifa fnisfet. Contrariam huic viam, inultis hodiequoque viventium juilo fubtiliorem vifam, recentioresperfecuti funt. Quod in una poiitum confcientia fueraf,id veteres libero voluntatis actu effinxere, archetypon,quo perfectius, eo ipfi fidiores imitari multis vill. Re¬centiores contra, in fubjecti analyfin propenfiores, quodveteres originariam rerum conjuctionem articulatim ex-

primendo, hoc idem earumdem disjunctione investigandadisjunctarumque vel relationibus exquirendis vel recon-cilatione demum, fi fieri posfet, tentanda, accuratius ob-tineri posfe exiftimarunt. Quo ifo agendi etiam fpatiafludio propagato, efFectum denique vidimus, ut jurisdifciplina acrioribus indies linnitibus ab officiorum fcientiafepararetur. Prsecipuum vero diftinguendarum docfcrinir.

8

rum ftimulum in iilo ponimus reflexionis actu, quo offi¬cium et jus in uno eodemque fubjecto feparata contem-plationi fiftuntur. Dubii tamem limites fncertiq.ue quo·daminodoa thomaSii temporibus usque ad kantium per-ihanfere, qui eonsummata, ut rouJris fidem fecerat, analyfipractica in id natus factusque videbatur, ut er rores i'cien-tiarum confmium diinetiretur dimenfosqu'e finiret.

In philofophia itaque, quae Critica dicitur, faftigiumiibi attigisfe vifa intelligentia, in fuam ipfius naturamexpli( andam intenta. Cujus cum in multis telam fichti-us perfexeret, five Interpretern hunc ialutare, five no-vum deceat artificem; haud abs re noftra alienum duxi-mus, ad rationem principia juris conflituendi Kantianamprimum attenriorum animos advertisfe. Laudi certekantio, perfpicacisfimo viro id damus, quod, quum jurisnaturae roorumque difcipiinas jam a radice ipfa penitusdiscriminandas conciperet, non fubtiliori tarnen artificio,sed naturali fimplicique intervailo ntramque fcientiaindisjunxerit. Quam vero, conceptu facillimam, dibtinctio·nein, verius fimpliciusque, quam argutius factarri, haudquidem, ii ut acrioris eamdern penitiorisque diftinctionisnondum tentatae confequentiam ipectaveris, improbamus:ceterum vero neque primariam esfe neque inde acurem tetigisfe, neque fundainento demura per fe certofuperftrui credimus. Iftius fcilicet, ut prolixius fenfajam comndonftremus, erroris omnem hanc philofophandirationem arguitnus, quod fundamentum in ipfojuris sub·jecto tacitum fubilernat nusquam probandam notionem