"HtfM,, US. • '

LUTOWNICE

®

<7X18 • < V \ N ' \ \ V m Groty proste/zgięte

do serii SPI 14,90złv ^

mm < • " -

A SPI-27C 230V 92,90zł Subminiaturowa lutownica o mocy 25W, temp. grota 410°C

A SPI-16C 230V ...99,90zł Subminiaturowa lutownica

V /

STACJE LUTOWNICZE W \

o mocy 15W temp. grota 36CPC

A SPI-15 24V 89,90zł ^ WTCP-S 464,90zł

Lutownica TCP-S, transformator 24Vr podstawka KH-2.

WECP-20 ........A.4,: 619,90 • Lutownica 50W, transformator 24V,

regulacja temperatury do 450°C, podstawka. ^w / \ v / \

\A \ > / A

A

LUTOWNICE STACJE

i.ERT-24 79,90zł A Lutownica 60W, zasilana napięciem 24V. Wbudowany elektroniczny regulator temperatury. Zakres regulacji: 100°C...400°C.

A ^ -< A V > C A \ A v \ / - V A -A. V A v / A A V X \ <

A Ł-24-14..... 24V/14W L-24-18... 24Y/18W Lutownice o mocy 14 lub 18 W, bez regulacji temperatury, zasilane napięciem 24V. Temperatura grota: ok. 370°C.

V V A V A - / W ofercie handlowej znajdują się także: — odsysacze do lutowia,z grzałką........;. 49,90 zł — tygielki elektryczne T-24 47.00 żł — groty do lutownic ELWIK C 5.60 zł

A

A SEC-220-O Stacja lutownicza o mocy 60W Zakres regulacji: 100°C...400°C Cyfrowy odczyt temperatury grota. \ y\ A \<\ i / \

Dostępne w sprzedaży wysyłkowej oraz w sklepach firmowych AVT podane ceny nie zawierają podatku VAT (22%) .

X > A N A <:x \ ; A v A \ A \ A x s A A •< A

SPIS TREi

j u r / s w i i n

OKŁADKA

Czy można ładować suche baterie alkaliczne? Autorzy artykułu przeprowadzili doświadczenia dla baterii różnych producentów, używajgc dwóch typów ładowarek.

Elektor Elektronik jest miesięcznikiem wydawanym przez AVT-Korporacja Sp. z o.o. 01-900 Warszawa 118 skr. poczt. 72 ?e!./fax 35-67-67 e-maii: avt@ikp.atm.com.pl na licencji wydawnictwa Elektuur B.V.

Red. nacz. polskiej edycji: Tadeusz Drozdek

Tłumaczenia: Krzysztof Kałużyński Andrzej Mierzejewski Krzysztof Pochwalski

Copyright © Uśtgeversmaatschappij Elektuur B.V. c./o. Intern. Adv. Dept. P.O. BOX 75 6190 AB BEEK (L) The NETHERLANDS tel: +31 46 438 9444 FAX: +31 46 437 0161

Druk: HELDRUK 82-200 Malbork ul. Partyzantów 3b

21 Krótki kurs symulacji układów elektronicznych, cz. 2

KOMPUTERY

5 Karta zbierania danych do portu RS232

41 Łącze RS232 na podczerwień

51 Scalone układy SIMM

47 Zdalne sterowanie z widzialnym światłem

RTVI ŁĄCZNOŚĆ 15 Komunikacja satelitarna

9 Odświeżacz baterii 1,5V typu AA/R6/HP7

55 Zasilacz o wysokiej sprawności

BIULETYN INFORMACYJNY UKŁADÓW SCALONYCH

27-32, 37-40

Numer 1 (40)

Styczeń 1997

Alkarfchsrger

• • • •

Odświeżacz baterii 1,5V typu AA/R6/HP7

str. 9

101 UKŁADÓW 20 Urządzenie zabezpieczające do PC

20 Zasilacz 15V

46 Ekonomiczne oświetlenie awaryjne

57 Wyświetlacz alfanumeryczny ogólnego przeznaczenia

58 Inerfejs wyświetlacz-mikroprocesor

58 Alarm termiczny

59 Wzmacniacz akustyczny z jednym układem scalonym

tącze RS232 na podczerwień

str. 41

Karta zbierannia danych do portu RS232

str. 5

Elektor 1/97

Listy Szanowni Państwo! Przepraszam, że og-loszenie moje do Kramiku nie jest na

oryginale wyciętym z „EE", ale me chciałem kastrować mie-sięcznika. A tak a propos tema-tu. to czy nie byioby wygodniej, gdybyście Państwo te kartki na ogłoszenia drobne wkładali lu-zem, podobnie jak robi to „Elektronika Praktyczna".

Z poważaniem E. Dyszy. PS. Posiadam prawie wszyst-kie Wasze miesięczniki, poza pierwszymi sześcioma czy oś-mioma. Poziom awfw uważam za interesujący, a jeśli miałbym coś dodać, to... prośbę, o jak najwięcej schematów z opisa-mi z tego tzw. „Zgnitego Za-chodu".

Dziękujemy za list i cenne uwa-gi. Niestety nie mamy obecnie możliwości technicznych za-mieszczania kart zgłoszeń na oddzielnej „luźnej" kartce lub • eWurce. aie postaramy się je tak umieszczać, aby wycięcie z pisma nie powodowało utra-ty żadnych istotnych informa-cji. Przypominamy, ze warun-kiem zamieszczenia bezpłatne-go ogłoszenia w Kramiku jest przysłanie go na oryginalnej karcie zgłoszenia.

[Redakcja]

Zwracam się z proś-bą o udostępnienie

± mi szerszej oferty ar-tykułów typu progra-

mator pamięci lub programa-tor-emulator pamięci EPROM (różnych typów> najlepiej bez układów GAL. Chciałbym się również dowie-dzieć, czy istnieje możliwość nabycia samego programu ob-sługującego w/w urządzenie (oferta z sierpnia 1996r. - pro-gramator/emulator pamięci EP-ROM Fiash).

Jestem uczniem piątej klasy Technikum Elektronicznego, a w/w programator Eprom jest tematem mojej pracy dyplo-mowej.

Rafał Śłiwak, Brzeg

Dziękujemy za list i odpowia-damy na pytania: Co do programatorów pamię-ci, to polecamy Pańskiej uwa-dze ofertę handlową AVT. Na przykład „KATALOG 2. URZĄ-DZENIA I AKCESORIA", dołą-czony do EE 12/96. w dziale zatytułowanym „NARZĘDZIA DLA PROJEKTANTÓW" zawie-ra ofertę programatorów, sy-mulatorów i kasowników EP-ROM. Zestawy do montażu programatorów można zna-leźć w ofercie płytek i kitów Elektroniki Praktycznej (np. EP1/97, str. 102). Zapraszamy również do skorzystania z ofer-ty publikowanej w Elektorze. Dyskietkę z programem ob-sługującym programator/emu-lator EPROM Fiash (EE8/96) można nabyć oddzielnie. Jest to możliwe albo poprzez Dział Obsługi Czytelników (str. 64, Dyskietki, kod zamówienia 966017-1), albo poprzez firmę wysyłkową C-l Electronics, której ofertę zamieszczamy na stronie 60.

[Redakcja]

Od kilku miesięcy ku-puję niektóre czaso-pisma wydawane przez AVT, aby poz-

nać nowoczesne układy scalo-ne, jakie czasem upowszech-niacie poprzez ich proste za-stosowania i aplikacje. Bardzo interesują mnie wszel-kie sprawy cyfrowe (kodery, dekodery, układy komputero-we) ponieważ zamierzam zało-żyć firmę, w której będę pro-jektowa! nowe układy, a resztę zlecat firmom wykonującym obwody drukowane, montaż powierzchniowy, itd. Nie będę nadsyłaI Wam ankiet, skoro na odwrocie znajdują się dla mnie najważniejsze na świecie informacje, tzn. adre-sy z drobnych ogłoszeń. Dla dobra nas wszystkich wymyśl-cie Państwo jakąś inną meto-dę, np. umieszczajcie na od-wrocie reklamę cyklicznie og-łaszających się firm. w każdym

numerze mogłaby być inna re-klama, aby pogodzić interesy wszystkich. Ja i wielu mi podobnych za-pewne rozgarniętych ludzi nie zrezygnuje z tych kontaktów, a przepisywanie adresów mo-że było doskonałym rozwiąza-niem, ale w czasach prehisto-rycznych. Żaden artykuł w Elektorze ostat-nio me przypadł mi do gustu, ale do końca nie mam sprecy-zowanych zainteresowań i być może jakieś elementy dziś nie-docenionej publikacji przyda-dzą się niebawem, jak uczy mnie wieloletnie doświadcze-nie. Natomiast sprzęt audio mnie nie interesuje, gdyz wschodnie koncerny opano-wały rynek i na dobrym pozio-mie można tanio kupić grające akcesoria. Myślę, ze me będzie-cie opisywać śmiesznych wzmacniaczy audio (EE 10/96, str. 57), tylko aplikacje bardziej pożytecznych scalaków, jak np. scalony czujnik w opisie kom-pasu (w tymże EE. str. 5). Wiele jest ciekawych i per-spektywicznie nastawionych trendów rozwojowych w EdW, EP no i mam nadzieję pojawią się w EE.

..Kolegom" udostępniam zaku-pione pisma, lecz są to tylko konsumenci liter, czytają pis-ma od dechy do dechy, bo za-płacone, a nie mają funduszy na eskperymenty. Ludzi, którzy naprawdę korzystają z Wa-szych czasopism jest sporo, więc jak możecie utrzymajcie bezpłatne ogłoszenia (kramik) dając nam biednym, ale mimo przeciwności ambitnym i pra-cowitym szansę na start. Nie ma zresztą tak wielkich intere-sów poprzez te kontakty, ale z własnych doświadczeń wiem. że dzięki Waszej łaskawości i swojej 7 dniowej harówce jest szansa w przeciągu kilku lat odbić się od szarej rzeczywis-tości.

Dziękuję za niesamowitą pomoc.

z poważaniem Andrzej Nyga.

My również dziękujemy za nie-ocenioną pomoc, jaką stano-wią dla nas Pańskie uwagi. Dostęp do c iekawych prak-tycznych aplikacji i informacji o nowych podzespołach elek-tronicznych zawsze był prob-lemem. Postanowiliśmy wyjść naprzeciw oczekiwaniom na-szych Czytelników i od tego numeru rozpoczynamy publi-kację nowego działu Elektora poświęconego tej tematyce: Biuletynu Informacyjnego Ukła-dów Scalonych (str. 27). Mamy nadzieję, że zaspokoi on po-trzeby Pana i innych naszych Czytelników. Prosimy o uwagi na jego temat.

Jeśli chodzi o Kramik. to za-pewniamy. .że jest on dla nas równie ważny, jak dla Pana. Zgadzamy się z opinią na te-mat miejsca umieszczenia an-kiety Sprzężenie Zwrotne i po-czyniliśmy juz pewne zmiany. Jest ona dfa nas nie mniej cenna, d latego zapraszamy do dalszego jej przysyłania. Artykuł ..Miniaturowy wzmac-niacz mocy" (EE 10/96) należy do serii „101 układów" i jest urządzeniem bardzo prostym. Naszym zdaniem nie zawsze układy najbardziej skompliko-wane są rozwiązaniem najlep-szym. Czasem istotniejsza jest niska cena, lub prostota roz-wiązania, uzyskiwana kosztem pogorszenia parametrów. Wie o tym każdy doświadczony konstruktor. Seria „101 ukła-dów" zawiera właśnie takie proste projekty. Dział audio jest jednym z ważniejszych w Elektorze. Uważamy poza tym, że uk ład własnej kon-strukcji może lepiej spełnić konkretne wymagania kon-struktora, niż niejeden „impor-towany" ze Wschodu.

(Redakcja]

4 E lek tor

Komputery

o***®1 1

s ó b z b i e r a " ' * d a n y c h

W ł a ś c i w o ^ !

. Tani proieW- 3 l o b ^ n * * *

Op/s układu Podstawowym elementem konstrukcji jest

mikrokontroler PIC16C71 (dostarczany z zapisanym w pamięci programem), którego oprogramowanie emuluje (w czasie rzeczywistym) uniwersalny asyn-chroniczny odbiornik/nadajnik (univer-sal asynchronous receiver:transmitter -UART) o szybkości transmisji 9600 bo-dów. a także zapewnia niezbędne stero-wanie różnych portów. Caty uktad jest zasilany z pojedynczej szyny 5V; napięcie pochodzi z umiesz-czonego na ptycie stabilizatora. Możli-we jest zasilanie bateryjne, ponieważ całkowity pobór prądu wynosi 10mA.

Sercem układu przedstawionego na ry-sunku 1 jest mikrokontroler typu PIC16C71. produkowany przez firmę Arizona Microchip. Kontroler ten jest dostarczany w stanie zaprogramowa-nym przez nasz Dziat Obsługi Czytelni-ków, albo można go nabyć w sklepie z elementami elektronicznymi. Wewnęt-rzna pamięć PROM układu zawiera pewną ilość kodu maszynowego, opra-cowanego przez autora. 16C71 zawiera wewnętrzny 8-bitowy przetwornik ana-logowo-cyfrowy (ADC) działający w opar-ciu o metodę kolejnych przybliżeń. Mo-

W artykule opisujemy kartę przeznaczoną do zbierania danych ana-logowych i cyfrowych,

która może stać się uzu-pełnieniem każdego

komputera posiadają-cego port RS232,

Karta jest wyposażona w 8-kanalowy, 8-bitowy

przetwornik analogowo-cyfrowy, 6 konfiguro-

wanych linii logicznych oraz 16-bitowy licznik

programowany,

S. G . Willis

Elektor 1/97 5

Karta zbierania danych do portu RS232 mmmm*

K3

^ A4

p T T

> K3

A5 /

M/J

IC3

D c MUXDMUX

5V(+>

C10 J|ci"

© RAO

RA1

PIC16C71 -04/P

RB6

RB7

OSC2

|16 Xt 115

l i H D H c i H m

j ToOn

5 V

- O

CA

IC1 C 1 -

T1IN

R IOUT

R20UT

T2IN

C2+

MAX232 C 2 -

V-

©

T10UT

R1IN

R2IN

T20UT

C4...C8 o 5X 22u / 25V

AO JH, r W ~ T ~ • t

J1N4148 -lei Ic:

l ^ l J :

5V

^lOOl^Oi 1 I16'

Rys. 1. Schemat elek-tryczny karty zbierania danych. Caia inteligen-cja karty mieści się w ukiadzie scalonym IC4 typu PIC16C71. Karta funkcjonuje w po-łączeniu z oprogramo-waniem uruchomionym na komputerze PC

dut ADC posiada 4 analogowe wejścia mult ip leksowane do jednego układu próbkująco-pamiętającego i przetwa-rzającego. Przetwornik ma rozdziel-czość 8 bitów, a dokładność przetwa-rzania jest równa ±1LSB. Czas prze-twarzania jest równy typowo 30/l/s, łącz-nie z czasem próbkowania. Pozostała część układu tworzy 4 bloki: port ana-logowy, port cyfrowy, 16-bitowy licznik i interfejs RS232. Działanie analogowego portu w naszej aplikacji jest oparte na tylko dwóch li-niach programowanych w mikrokontro-lerze, które służą jako wejścia analogo-

we: RAO i RA1 (końcówki 17 i 18). Dwie inne końcówki: RA2 i RA3 (końcówki 1 i 2) są wewnętrznie zaprogramowane do funkcjonowania jako cyfrowe wyj-ścia, sterujące selekcją kanałów w po-dwójnym analogowym multiplekserze „4 na 1" typu 74HCT4052 (IC3). W ten sposób osiem analogowych napięć (dostarczanych do wejść układu scalo-nego 4052) podlega multipleksowaniu i kolejnemu odczytywaniu przez prze-twornik. Pamiętajcie, że bez dodatko-wego układu 4052 istniałyby tylko 4 ka-nały, odczytywane bezpośrednio przez układ PIC. Zakres napięć przetwornika

wynosi od 0 do 5V. Wejście przetworni-ka powinno być sterowane ze źródła napięciowego o impedancj i 10kQ lub mniejszej, co zmniejszy błędy przetwa-rzania. Wszystkie nie używane wejścia powinny być połączone z masą dla uniknięcia uszkodzeń przez ładunki elektrostatyczne. Karta zbierania danych zawiera także port cyfrowy, który oferuje 6 wejść/ wyjść kompatybi lnych ze standardem TTL (D0-D5) i wejście sygnału zegaro-wego (CLK). Możliwe jest programowa-nie poszczególnych linii jako wejść lub wyjść. Po skonfigurowaniu jako wyjście (d=0, zobacz w tabeli 2), każda z linii może dostarczyć do 20mA prądu dla sterowania diod LED, brzęczyków (buz-zerów), itp. W roli wejść (d = 1) linie po-bierają niewielki (około 250juA) prąd z szyny 5V. Programowany licznik 16-bitowy może być inicjowany na wiele sposobów, jak widać z przyporządkowania bitów ste-rujących w tabeli 1. Sygnały zegarowe (w standardzie TTL, to znaczy o pozio-mach 0 lub 5V) mogą być dostarczane do końcówki CLK, połączonej bezpo-średnio z końcówką RA4 układu PIC (końcówka 3). Jeżeli licznik jest używa-ny jako 16-bitowy, bajt młodszy powi-nien być odczytany jako pierwszy (ad-res rejestru 09h). Bajt starszy jest zapa-miętywany aż do momentu odczytania (adres rejestru OAh). Funkcja auto-reset wymusza na liczniku zerowanie się po odczytaniu młodszego bajtu, dzięki cze-mu zliczanie ma charakter interwałowy, a nie kumulacyjny (uwaga: bajt starszy jest zapamiętywany przed zerowaniem). Programowany preskaler wejść dzieli wchodzący sygnał zegarowy przed doj-ściem do 16-bitowego licznika, przy czym zero oznacza brak dzielenia, a na przykład wartość 3 (w wersji binarnej: 011) oznacza dzielenie przez 23 = 8. Częstotliwość zewnętrznego zegara nie może przekraczać 1MHz. Interfejs RS232 został zbudowany w oparciu o znany układ MAX232 (kon-werter poziomu), zawierający wewnęt-

Tabela 1. 16-bitowy licznik. | 07 D6 D5 D4 D3 D2 D1 DO

adres pliku źródło zegara

wyzwalanie zboczem

auto-reset wartość preskalera zegara (wejście dzielnika)

1 1 0 = wewn. ^ JS 1 = zewn.

0 = dodatnim 1 = ujemnym

0 = tak 1 = nie

000 = nie ma preskalera zegara | nnn = preskaler 2n

6 Elektor 1/97

r zny generator napięcia ±12V oraz ste-r o w n i k i l ini i do współpracy z uktadem PIC. Oprogramowanie działające w cza-s i e rzeczywistym wewnątrz kontrolera PIC. wykorzystując końcówki RB6 i RB7 e m u l u j e asynchroniczny port szerego-wy , k t ó r y jest inicjowany do następują-c e g o formatu: szybkość 9600 bodów, 1 bit stopu, 8 bitów danych, brak kont-r o l i parzystości . Zauważcie, że nie jest tu wymagane „dogadywanie się" (handshaking) mię-dzy poszczególnymi układami, dzięki czemu jest możliwe łatwe połączenie między komputerem PC a kartą przy pomocy 3-przewodowego kabla na od-ległość do 15m. Końcówki 4. 6 i 8 na ziączu RS232 (K2) są ze sobą połączo-ne dla zapewnienia, aby dołączona kar-ta była „widziana" jako modem zerowy i komputer nie oczekiwał w nieskończo-ność na sygnał potwierdzenia. Zasilacz sieciowy to typowa aplikacja z 5-woltowym stabilizatorem napięcia (IC2) i diodą zabezpieczającą przed od-wrotną polaryzacją (D1). Najłatwiej-szym sposobem zasilania karty jest użycie taniego prostownika o stałym napięciu wyjściowym pomiędzy 9 a 12V. Chociaż egzemplarz prototypo-wy pobiera skromny prąd 15mA; nie-zbędny może się okazać dodatkowy prąd dla układów zewnętrznych, do-starczony przez końcówki 12/24 ( + 5V) oraz 5/6/17/18 (GND) analogowo-cyfro-wego złącza na płytce. Pamiętajcie, że pobierany tą drogą prąd nie może być większy od 85mA. aby nie przekroczyć wydajności prądowej układu scalonego 78L05.

Rozmieszczenie plików i oprogramowanie sterujące

W tabeli 2 przedstawiamy przegląd re-jestrów karty i alokacji bitów sterują-cych. Nie martwcie się, jeżeli nie zrozu-miecie od razu implikacji operacji czy-taj'zapisz z/do niewidzialnego banku rejestrów, ponieważ zapewniamy przy-kład oprogramowania i krótki program demonstracyjny do naśladowania! Karta jest widziana jako element podpo-rządkowany (slave) i nie odpowiada, dopóki nie otrzyma polecenia. Nie bę-dzie generować przerwań lub jakichkol-wiek raportów dla PC, gdy zdarzy się zmiana sygnału wejściowego, czy to cyfrowego, czy analogowego. Transfer danych do/z karty przybiera dwie formy: Odczyt pliku:

PC wysyła do karty bajt z adresem re-jestru pliku, który ma zostać odczytany

Karta zbierania danych do portu RS232

ttinclude < b i o s . h > # i n c l u d e < c o n i o . h > # i n c l u d e < s t d i o . h > # i n c l u d e < d o s . h > # d e f i n e COM2 1 # d e f i n e S E T T I N G S ( 0 x E 0 0 x 0 3 I 0 x 0 0 I 0 x 0 0 )

Rys. 2. Maty program w lyzyhu C-t-f dla poka-zania. tak może zostać odczytam kanał 0 w prze-tworniku s nałogowo-cy1-rowym. Pamiętajcie, ie NIE JEST to większy pro-gram, o którym mówimy w artykule.

i n t m a i n ( v o i d ) {

i n t b y t e , f i l e • 0? b i o s c o m ( 0 , S E T T I N G S , COM2 ) ,-b i o s c o m f l , f i l e , C O M 2 ) ; b y t e = b i o s c o m ( 2 , 0 , C Q H 2 ) ; p r i n t f ( " A D C O = %2X " , b y t e ) ;

}

/ * i n i c j a c j a R S 2 3 2 * /

/ * p y t a n i e o p l i k * / / * o d c z y t w y n i k u * / / * w y d r u k w y n i k u * /

(patrz tabela 2). Karta zwraca bajt za-wierający wartość odczytaną pod tym adresem. Zapis pliku: PC wysyła do karty bajt z adresem re-jestru pliku, który ma zostać zapisany, oraz wartość, która ma zostać wpisana (karta nie zwraca żadnych danych). Przykładowy program, który wprowadzi Czytelmków w zagadnienie, jest przed-stawiony na rysunku 2. Program ten został napisany w języku C + -*- i de-monstruje łatwe odczytanie kanatu ze-ro przetwornika analogowo-cyfrowego. Wartość zwracana w odpowiedzi przez kartę odpowiada napięciu analogowe-mu. przy czym 0 = 0V. a 255 = 5V. War-tość ta może zostać wykorzystana do dalszego przetwarzania, zarejestrowa-nia lub wyświetlania - słowem, do wszystkiego, co PC jest w stanie z nią zrobić. W istocie rzeczy karta została pierwotnie zaprojektowana jako skład-nik systemu wirtualnej rzeczywistości, a jej zadaniem było rejestrowanie ru-chów głowy! Powiedzmy jeszcze na ko-niec, że domyślnie jest używany szere-

gowy port COM2. Jeżeli zamierzacie skorzystać z innego portu COM, należy odpowiednio zmodyfikować program. Silniejszy program o nazwie RSDE-MO.C (także w języku C+ +) jest do-stępny na dyskietce o numerze zamó-wienia 966019-1, zawierającej także program uruchamiający RSDEMO.EXE. Ten program odczytuje wszystkie wej-ścia analogowe (a jest ich osiem), sześć wejść cyfrowych oraz wejście licznika, a ponadto wyświetla przyjem-nie zaaranżowany przegląd odpowied-nich wartości na ekranie PC. Umożliwia także wybór portu COM (można uży-wać portów od COM1 do COM4). Wszystkie istotne komendy niezbędne do zainicjowania portu RS232 i transfe-ru danych są zapisane przy pomocy komend C + + , adresujących BIOS. Program zapisuje także niezbędne sło-wa sterujące do rejestrów karty dla umożliwienia odczytu wszystkich z wy-żej wymienionych wartości wejścio-wych (lub stanów logicznych). Czytelni-cy zainteresowani programowaniem w aspekcie kart zbierających dane oce-

Tabela 2. Alokacja plików.

Adres (t iex) S t e r o w a n i e Funkcja Domyśln ie 00-07 Odczyt 8 -b i towe kanały 0 do ? przetwornika (A0C) 0

08 Odczyt 6 - b i t o w y c y f r o w y p o r t we jśc iowy 0

09 Odczy t 16-b i towy licznik, m łodszy bajt 0

0A Odczyt 16-b i towy l icznik , s tarszy Daj! 0

0B-3F Odczy t me z a i m p l e m e n t o w a n a 0

Adres (b inarny) O t w v w v Zapis 6 -b i towy por t cy f rowy, w y j ś c i e v = 0

lOr id dddd Zapis 6 -b i towy port cy f rowy, kierunek d = 1

n s e rppp Zapis sterowanie funkcją licznika s = 1 . e = 1 , r = i , p = o

f - Wartość logiczna (OH), d = sterowanie kierunkiem, s = źródło zegara, e = aktywne zbocze zegara, r = auto-reset. p = wartość preskaiera.

Elektor 1/97 7

Karta zbierania danych do portu RS232

Rys. 3. Rysunek ścieżek i rozmieszczenie ele-mentów na jednostron-nej płytce drukowanej dla karty zbierania da-nych (płytka jest do-stępna w naszym Dziale Obsługi Czytelników).

nią ten program jako niezastąpiony, a także łatwy do implementacji w innym oprogramowaniu, a zatem warto rozwa-żyć zamówienie tej dyskietki.

Konstrukcja mechaniczna

Układ jest bardzo łatwy do wykonania przy użyciu proponowanej przez nas płytki, przedstawionej na rysunku 3. Zalecamy użycie podstawek do ukła-dów scalonych. Wszystkie kondensato-ry elektrolityczne są elementami do pio-

Rys. 4. Opis 'końcówek kombinowanego złącza wejście/wyjście analo-gowe.icyfrowe/licznik. Jest tu także dołączenie napięcia +5V o obcią-żalności do 80mA.

nowego montażu. Nie pomylcie biegu-nowości. Obydwa złącza są typu żeńs-kiego (gniazda) z wygiętymi końcówka-mi, które umożliwiają bezpośredni mon-taż na płytce.

ZADZWOŃ 0-700-61-366

WYGRAJ Stację lutowniczą o mocy 60W zakres regulacji: 100 C...400 C

Cyfrowy odczyt grota

2,25 zł/min. z VAT (22 500) Musisz mieć 18 lat.

WPI, s.p. 104, 00-963 Warszawa 81.

GND A0 GND A6 GND D1 D5

GND A1 GND A7 GND D2

Dla łatwiejszej orientacji, na rysunku 4 przedstawiamy opis końcówek złącza K3 (sygnały analogowe/sygnały cyfro-we/licznik). •

WENTYLATORY 220V oraz stałoprądowe

kilkanaście typów w ciągłej sprzedaży

di®co ul. Rydygiera 8/6A, 01-793 Warszawa tel. 633 95 11 w. 2914

T E C H fax 633 92 98

LEkTRONik Oficjalny przedstawiciel Kingbright Electronic GmbH 03-450 Warszawa, ul. Ratuszowa 11 p.138 tel./fax(0-22) 18 12 29, fax. (02) 643 02 72

DIODY LED <j) 1,8-20mm 1-35001 WYŚWIETLACZE LED 7 - 100mm TRANSOPTORY, OPTOIZOLATORY - ISOCOM KONTROLKI LED (j) 3 - 20mm U=2 - 48V

G E M B A R A I P o a c n a r i

Co -tydzień przywoźmy tpĘ^otr

w e d ł u ® z u a m ó w t & ń j d f o n t a a tel. o-61-66-$X-» Sa* 0-61-64-81-319 (automat)

WYKAZ ELEMENTÓW

Rezystory R1:10kQ R2, R3: 220. Kondensatory C1.C2, C12, C13:10OnF C3, C9:1 O/jF/1 6V. stojący C4...C8: 22/jF/25V, stojący C10, C11:10OpF C14, C15: 22pF Półprzewodniki D1:1N4148 IC1: MAX232 IC2: 78L05 IC3: 4052 IC4: PIC16C71-04/P (nrzam. 966508-1) Różne K1: 2-stykowe złącze, raster 5mm K2: 9-stykowe złącze sub-D, kątowe do montażu na płytce K3: 25-stykowe ztącze sub-D, kątowe do montażu na płytce XI : kwarc 4MHz program demonstracyjny na dyskietce (nr zam. 966019-1) płytka prototypowa SD-960098-1, 0,5dm2 zestaw: płytka, zaprogramowany PIC16C71 i dyskietka demonstr. (nr zam. 960098-C)

8 Elektor 1/97

Układy zasilające

K r ó t k a tad^acy

Od pewnego czasu wiadomo, że - w teorii -

częściowo rozładowane suche baterie alkaliczno-manganowe mogą być od-świeżane matym prądem. Prąd musi być maty, aby uniknąć ryzyka eksplozji baterii. Na rynku pojawiły się urządze-nia do regeneracji baterii, a wraz z nimi pytanie, czy taki proces naprawdę jest możliwy, a jeżeli tak, to w jakim stopniu. Kilka lat temu przeprowadziliśmy ob-szerne badania specjalnych, tadowal-nych suchych baterii alkaliczno-manga-nowych, które wówczas trafiły na rynek jednocześnie z odpowiednimi ładowar-kami. Badania wykazały, że te specy-ficzne baterie rzeczywiście mogą być poddane pewnej iiczbie cykli rozłado-wanie/ładowanie. Nie mogliśmy jednak osiągnąć liczby cykli podanej przez producentów. Gdyby cena tych baterii

była w przy-bliżeniu równa cenie zwyk-

łych suchych baterii alkaliczno-manga-nowych, baterie ładowalne miałyby przed sobą pomyślną przyszłość. W tym przypadku jednak cena była zbli-żona do ceny baterii wodorkowo-niklo-wych (NiMH), co pogrzebało szanse nowych baterii.

Nie poczuliśmy nadmiernego entuzjaz-mu. gdy ostatnio zaoferowano nam re-generator do typowych suchych baterii alkaliczno-manganowych. W samej rze-czy, początkowe wyniki nie były zachę-cające. Zacznijmy od tego, że stwierdzi-liśmy wielkie różnice wyników między bateriami pochodzącymi od różnych producentów. Niektórych modeli w ogó-le nie udało nam się przywrócić do dzia-łania, podczas gdy inne rzeczywiście zostały do pewnego stopnia „rewitalizo-wane". Musimy przyznać, że w wielu przypadkach nie potrafiliśmy dokładnie określić stanu naładowania badanych

Twierdzenie, że suche baterie alkaliczne mo-gą być regenerowane poprzez ładowanie, za-wsze spotykało się z po-

wątpiewaniem, tym bardziej, iż producenci

baterii ostrzegają o możliwości wybuchu

podczas ładowania. A jednak na rynku już

I kilka lat temu pojawi-1 ła się grupa urzą-

dzeń, które majq wykonywać to za-

danie. Reklamy mówią o tchnięciu nowego ży-cia w zużyte suche ba-terie. Nie dowierzaliśmy

tym zapewnieniom, więc postanowiliśmy sa-

mi je sprawdzić. Wyniki doświadczeń opisujemy

w tym artykule, który jest skierowany raczej

do specjalistów, niż do przeciętnych

majsterkowiczów.

H. Bonekamp

Elektor 1/97 9

Odświeźacz baterii 1,5V

Czas przy 20°C ;h] MOIM->2

0,7

O 3

Rys. 1. Typowe charakte-rystyki baterii alkaliczno-manganowe/ typu MN1S00 (Duracell).

baterii, interesujący jest przy tym takt. iz nawet ca łkowic ie roz ładowane baterie nie przejawiały żadnej tendenc j i do eks-p lodowan ia czy choćby wyciekania. Przyznajemy także, że dos tawca rege-neratora w opis ie urządzenia wyraźnie stwierdził , iż baterie poddawane rege-neracj i nie powinny być ca łkowic ie roz-ładowane oraz, że naj lepsze efekty da-je regenerac ja częśc iowo ty lko rozła-d o w a n y c h bateri i . „Jeżel i odśw ieżan iu podlegają częśc iowo roz ładowane ba-terie, operac ja ta może być powtarzana wielokrotnie. Jeżel i na dodatek baterie zasilają urządzen ie o ma łym poborze p rądu, m o g ą o n e być odśw ieżane d o 30 razy."

Rys. 2. Napięcie w 1unk-cji czasu dla baterii alka-hczno-manganowej MN15M iDuracnll) rozła-dowywanej dutym prą-dem (obciążenie 3.3ii) I odświeżanej od jedne-go do sześciu razy.

2 1.6

1,8

1,4

1.2 O

1,1

1,0

0,9

OJ

Uzna l iśmy, że p o c z ą t k o w e testy n ie przyn ios ły wy raźnego rozstrzygnięcia. Zdecydowa l i śmy przebadać suche ba-ter ie a l ka l i c zno -manganowe , pocho-dzące o d t rzech różnych p roducen tów: Mal lory (Duracet l ) , Phi l ips i Varta. Po-nadto zdecydowal iśmy, że testy wyko-namy przy użyciu d w ó c h urządzeń: za-o f e r o w a n e g o n a m regenera to ra oraz odświeżacza, który jest naszą własną kons t rukc ją (i który op isu jemy w dal-szym c iągu artykułu).

Obserwacje i wyniki

W trakc ie p ro jek towan ia odśw ieżacza cze rpa l i śmy insp i rac ję z wcześn ie j -szych badań i doświadczeń, w k tórych użyl iśmy ładowarki do baterii alkal iczno-manganowych. opisanej w EE 3/96. Od-świeźacz jest w zasadzie prostą łado-warką dos ta rcza jącą p r ą d u s ta łego . W naszych tes tach nie s tw ierdz i l i śmy zauważalnej różnicy pomiędzy ładowa-niem p r ą d e m sta łym a metodą ładowa-nia p rądem impu lsowym, którą stoso-wała ładowarka z roku 1996. Jest to in-te resu jące spos t rzeżen ie , pon ieważ tw ierdzono, że pozy tywne wyniki uzys-kane przez spec ja lne , fabryczne kon-strukcje ładowarek dla suchych baterii a lka l i czno-manganowych można przy-pisać właśnie ładowan iu p rądem impul-

3 4 5 6 [N] M0!W -13

sowym. Podkreślamy, że nie używaliś-my tej me tody w obecnych testach. Badan ia p rzeprowadz i l i śmy n a t rzech zes tawach fabryczn ie n o w y c h bateri i . Każdy zestaw liczył cztery egzemplarze i pochodz i ł od innego producenta. Każ-d e dośw iadczen ie do tyczy ło cz terech identycznych baterii. Dwie z tych bate-rii pod lega ły częśc iowemu roz ładowa-niu, a następnie ki lku cyk lom ładowa-nia i p o n o w n e g o roz ładowania. Pozo-stałe dwie bater ie służyły jako zestaw kontro lny dla sprawdzen ia rzeczywiście dos tępne j po jemnośc i . Mierzy l iśmy ją roz ładowu jąc bater ie przez opo rn i k 3,3£2/1W. Uzyskiwal iśmy w ten sposób maksyma lny dopuszcza lny p rąd rozła-dowan ia bateri i t ypu AA/R6: 0,5A lub p rąd średn i 0,35A. Tak duży prąd roz ładowania ma nega-tywny wp ływ na możliwą do osiągnięc ia l iczbę cyi<li r oz ładowan ie / ł adowan ie . Dużo lepsze wyn ik i m o ż n a o s i ą g n ą ć z n o r m a l n y m i p r ą d a m i roz ładowan ia . Wyb ra l i śmy jednak ten s p o s ó b , aby s tworzyć naprawdę t rudne warunki d la metody regeneracj i batem. Gdy s tosowa l iśmy roz ładowan ie dość ma łymi prądami , to baterie alkal iczno-manganowe, które dobrze poddają się regenerac j i , jak na p rzyk ład Duracel l , po p ie rwszym cyk lu uzyskiwały pojem-ność zbl iżoną do po jemnośc i nowych baterii. Możl iwe by ło więc zastąpienie częśc iowo roz ładowanych bateri i w ze-garze lub ma łym odb io rn iku rad iowym przez baterie odświeżane. Następnie przeszl iśmy do rozładowywa-nia dużymi prądami. Rysunek 1 przed-stawia typowe charakterystyki rozłado-wania suchych bateri i a lkal iczno-man-g a n o w y c h typu MN1500/AA/HP7/LR6. Wykres pochodz i z informacj i f i rmy Mal-lory na temat baterii Duracell. Nomina lna po jemność tych bateri i wy-nosi 1800mAh; została ona zmierzona w trakcie roz ładowania baterii o d war-tości SEM 1,5V do 0,8V przez rezystor 50£2 w tempera tu rze o toczen ia 20 C. Krzywe pokazują wyraźnie, że po jem-ność gwał town ie spada ze wzros tem p rądu roz ładowania - to znaczy po zmnie jszeniu rezystancj i obc iążenia. Przy obciążeniu 10Ł2 po jemność wynosi 1550mAh. przy 5J2 - spada do 1350mAh, a przy 311 os iąga tylko 1200mAh. Na rysunku 2 w idoczne są charakterys-tyki roz ładowania dużym p rądem bate-rii Durace l l MN1500 , która pod lega ła ki lku cyk lom roz ładowan ie / ładowan ie . Roz ładowanie by ło dokonywane przez obc iążen ie równe 3 .3U aż do osiągnię-cia nap ięc ia (pod obc iążen iem) 0,8V.

Duracel l

10 Elek tor 1/97

Odświeżacz baterii 1,5V

Krzywa narysowana linią ciągłą dotyczy nowej baterii. Ponad 4 godz iny t rwało roz ładowanie jej do napięcia 0 8V Na-s tępn ie bater ia zosta ła n a ł a d o w a n a i p o n o w n i e r oz ł adowana t ym s a m y m obc iążen iem. Zadz iw ia fakt. że czas roz ładowan ia do nap ięc ia 0 8V znow przekroczy! 4 godziny. Nawet akumula-tory NiCd lub N iMH typu AA/R6 nie za-pewniają tak ich paramet rów Następu jące po sobie cykle rozładowa-nie ładowanie dość szybko zmniejsza-ły po jemność baterii, czego można się było spodz iewać przy s tosowan iu du-żych p rądów rozładowania. I rzeczywiś-cie: po sześciu cyklach bateria prawie całkowicie straciła po jemność. Tak szyb-ki spadek został s p o w o d o w a n y przez wzrost wewnęt rzne j rezystancj i batem Gdy stosowal iśmy mnie jsze prądy roz-laaowania. utrata po /emnośc i nie była tak wyraźna i mog l i śmy os iągnąć wię-cej mz sześć cykli. Takie same badania przeprowadzi l iśmy na bater iach Philips i Varta. o t rzymując wynik i znacznie różniące się od Mallo-ry ego. co w idać na rysunkach 3 i 4. Bater ie Phi l ips -miaty bardz ie j p łaską charakterystykę początkową (lima ciąg-ła) mz Duracel l : ponad 6 godz in potrze-ba byłe dla zmnie jszen ia napięc ia dc 0.8V - jest to naprawdę bardzo dobry wynik. Niestety, po regeneracj i Phil ips os iągnął za ledwie 3 godz iny i nawet się me zblizył do os iągnięc ia Mallory ego Stwierdzi l iśmy, ze winę za tę sy tuac ję można w całości przypisać zwiększonej rezystanc j i wewnęt rzne j . Przy mniej-szych p r ą d a c h roz ładowan ia spadek po jemnośc i bez wątp ienia byłby nie tak auzy Podobny obraz uzyskal iśmy w czasie badań baterii Varta. Napięcie końcowe baterii tego producenta spada ło w cza-sie p ie rwszego roz ładowan ia d u z o szybciej, niz w p rzypadku pozosta łych wyrobów. Powinniśmy pamiętać, ze nawet baterie tego s a m e g o typu i od tego samego p roducen ta mogą wykazywać bardzo duze rózmee parametrów, na co mają wp ływ czas i temperatura przechowy-wania. Wyniki dośw iaoczeń wyraźnie pokazu-ją ze ca łkow i ta p o j e m n o ś ć s u c h y c h bateri i a l ka l i czno -manganowych . jaka jest możl iwa do osiągnięcia przez cały czas ich życia, jest 3 do 5 razy większa od po jemnośc i nominalnej . W zastoso-wan iach w y m a g a j ą c y c h d u ż y c h prą-dów baterie te jednak w żadnym stop-niu me mogą konkurować z akumula-torkami NiCd.

Philips

1.7

1 , 6

1,5

1,4

,1,3 J1.2

1 ,1

1.0

0,9

0,8

0,7

PH A 1R0 • PH A_1 R! . —— PH A_1R2 - - - - PH A IR3

Rys. 3. Podobne charakte-\ rystykl jak na rysunku 2, odnoszące się do alkalłcz-no-manganowyeh baterii PhłiłpslM.

W naszych b a d a n i a c h wyróżn ia ły się bater ie Duracel l . k tóre po p ie rwszym cyk lu roz ładowan ie ładowan ie rzeczy-wiśc ie odzyska ły p o c z ą t k o w ą po jem-ność. Przebadal iśmy tez suche baterie cynko-wo-węg lowe. ale te bez wy ją tku me na dawały się do regeneracj i . Dla Czyte ln ików interesująca może być informacja, ze badania przeprowadzi l iś-my przy użyciu muft imefru HP34401A który był s te rowany przez kompu te r klasy PC.

Rys. 4. Podobna charakte-rystyki Jak na rysunku 2, odnoszące się do alka-liczno-manganowych ba-terii Varta LR6.

2 3 Czas [h]

Układ odświeżacza

Rysunek 6 przedstawia schemat elek-t ryczny odśw iezacza który zosta ł za-pro jek towany ata czterech batem typu M N 1 5 0 0 AA LR6 HP7 Odswiezacz jest w y p o s a ż o n y w zabezp ieczen ie p rzed odwrotną polaryzacją oraz w ogranicz-nik p rądu i napięcia. Każda z baterii jest o d ś w i e ż a n a n ieza iezn ie od pozosta-łych. dzięki czemu można jednocześnie poddawać temu procesowi 1. 2. 3 lub 4 bater ie. Prąd ł adowan ia mieśc i się w g ran i cach od 80mA dia ca łkow ic ie odświeżone j baterii do lOOmA dla bate-rii roz ładowanej , wykazu jące j napięcie 0.8V. Maksymalny czas ładowan ia wy-nosi 24 godziny.

Odsw iezacz (popat rzc ie na schemat b lokowy na rysunku 5) składa się z za-silacza s iec iowego, zrodła napięcia od-niesienia (obs ługu jącego obydwie gra-nice napięcia bateri i), moni tora napię-cia oraz - związanego z tym mon i to rem •• ograniczn ika prądu ładowania. Każdy z d w ó c h os ta tn ich stopni występuje w czterech egzemplarzach, dzięki cze-mu każda z ł a d o w a n y c h bater i i ma własny moni tor napięc ia i ogran iczn ik

Varta

4

Elektor 1/97 11

Odświeżacz baterii 1,5V

Rys. 5. Schemat blokowy odświeżacza baterii alka-liczno-manganowych.

prądu rozładowania. Ze względów bezpieczeństwa, a także dla zmniejszenia kosztów, w roli zasila-cza sieciowego zastosowaliśmy pros-townik z wyjściem 12V/500mA. Dioda D1 petni rolę zabezpieczenia przed biędną biegunowością. Stabilizator na-pięcia IC1 ustala napięcie zasilania od-świeżacza 5V, a stabilizator IC2 zapew-nia napięcie 8V dla wzmacniaczy ope-

Rys. 6. Schemat elek-tryczny odświeżacza baterii alkaliczno-man-ganowych.

racyjnych i źródła napięcia odniesienia. Dioda D2 wskazuje obecność napięcia 5V na szynie zasilającej odświeżacz. Źródło napięcia odniesienia jest dzielni-kiem potencjału, regulowanym przy po-mocy potencjometru P1, który umożli-wia ustawienie maksymalnego napięcia ładowania 1,7V oraz minimalnego na-pięcia baterii 0,85V. Ograniczanie prądu ładowania realizu-ją rezystory R11, R18, R25 i R32, dołą-czone szeregowo z odświeżanymi ba-teriami. Diody D3, D7, D11 i D15 zapo-biegają rozładowaniu baterii, jeżeli z ja-kiegokolwiek powodu zaniknie napięcie ładowania. Monitor napięcia jest zbudowany z dwóch wzmacniaczy operacyjnych, pracują-cych w układzie komparatora. Porów-nują one napięcia na zaciskach po-szczególnych baterii z napięciami wzor-

cowymi 1,7V oraz 0,85V. Jeżeli napię-cie baterii jest mniejsze od 0,85V, to al-bo bateria została nadmiernie rozłado-wana, albo tylko została odwrotnie wło-żona. W każdym z tych przypadków na wyjściu odpowiedniego wzmacniacza (IC3b...lC6b) pojawia się stan wysoki (około 8V), przy czym tranzystor (T1-T4) w ścieżce prądu ładowania jest od-cięty. Czerwona dioda. LED (D6, D10, D14, D18) świeci, ostrzegając o zbyt dużym rozładowaniu lub błędnym wło-żeniu baterii. W takiej sytuacji ładowa-nie odpowiedniej baterii zostaje prze-rwane. Napięcie zasilania wzmacniaczy opera-cyjnych nie przypadkiem jest wyższe od napięcia zasilania tranzystorów. Ten szczegół gwarantuje, że baza tranzys-tora otrzyma potencjał dodatni w po-równaniu z emiterem, co zapewni od-cięcie tranzystora (tranzystor PNP). Po osiągnięciu napięcia 1,7V na zacis-kach baterii swój stan zmieni drugi komparator (IC3a...lC6a), a odpowied-ni tranzystor ponownie zostanie odcię-ty. Ładowanie baterii zostanie przerwa-ne. W tym przypadku będą świecić zie-lone diody LED (D5, D9, D14, D17). W naszych doświadczeniach osiągnę-liśmy napięcie odcięcia równe 1,7V dla baterii Duracell, ale nie dla baterii Varta. W przypadku Varty dopuszczalne jest

£ 6 r

-(O • 5V) [-(o - 4V3) (O - 4V3)~

12 Elektor 1/97

pewne obniżenie napięcia odniesienia. Jeżeli jednak pozostaniemy przy war-tości 1,7V, tatwo można zainstalować wytącznik czasowy, który odtączy na-pięcie sieci po upływie 24 godzin. Jeżeli układ ma służyć do ładowania akumulatorów NiCd, błędem byłoby przerywanie ładowania przy napięciu 1,7V, ponieważ poziom ten jest osiąga-ny przy naładowaniu baterii do zaled-wie 80% jej pojemności. W tym-przy-padku jest jednak konieczne zakończe-nie ładowania po upływie 8...10 godzin, do czego znów można wykorzystać wy-łącznik czasowy.

Konstrukcja mechaniczna

Do wykonania odświeżacza proponuje-my użyć płytki drukowanej, przedsta-wionej na rysunku 7, oraz elementów wymienionych w wykazie. Rozpocznijcie od zwor obok IC2 i P1. Zwróćcie uwagę na prawidłowe umie-szczenie elementów: IC1...IC6, D1... ...D18, C1. Radzimy użyć podstawek dla wzmac-niaczy operacyjnych IC3...IC6. Okablo-wanie płytki ogranicza się do połączeń z pojemnikami dla baterii.

Początkowe testy

Przed włączeniem napięcia zasilające-go do układu, starannie sprawdźcie rozmieszczenie elementów, jakość po-łączeń lutowanych oraz biegunowość wyjścia zasilacza sieciowego: wewnęt-rzny kołek +Ve, zewnętrzny pierścień -Ve. Zanim włożycie baterie do uchwytów, włączcie zasilacz sieciowy: powinny zaświecić tylko zielone LED-y, nie czer-

wone. Cyfrowy multimetr z zakresem 2VDC należy włączyć pomiędzy punktem po-miarowym E oraz masą, a następnie potencjometrem P1 ustawić wartość 1,7V. Zbadajcie poprawność funkcjonowania monitora napięcia: zewrzyjcie styki w jed-nym z pojemników na baterie. Odpo-wiednia zielona dioda LED powinna zgasnąć, a zamiast niej powinna zaświe-cić dioda czerwona. Jeżeli wszystko jest w porządku, włóż-cie baterię typu AA/LR6/HP7P do jed-nego z pojemników. Nie powinna świe-cić żadna z diod LED związanych z tym pojemnikiem.

Możliwe uszkodzenia

Jeżeli odświeżacz nie funkcjonuje zgo-dnie z powyższym opisem, należy spra-wdzić napięcia w punktach pomiaro-wych zaznaczonych na rysunku 6. Do pomiaru należy użyć woltomierza cyfro-wego o impedancji wejściowej 10MQ. Jeżeli napięcia znacznie się różnią, po-niższa lista wymienia możliwe przyczy-ny uszkodzeń. Zmierzcie napięcia w ko-lejności alfabetycznej oznaczeń punk-tów pomiarowych: zakładamy, że jeżeli sprawdzany jest konkretny punkt, to już stwierdziliśmy, iż napięcia w poprzed-nich punktach są prawidłowe. A. Zasilacz sieciowy jest uszkodzony.

Biegunowość wyjścia zasilacza sie-ciowego jest nieprawidłowa. Szyna zasilająca jest przerwana. Jeżeli napięcie jest obecne po usu-nięciu diody D1, można podejrzewać zwarcie w diodzie lub na płytce dru-kowanej.

B. Dioda D1 została połączona z nieod-

powiednią biegunowością lub zosta-ła uszkodzona. . Kondensator C1 jest zwarty.

WYKAZ ELEMENTÓW

Rezystory R1.R6, R14, R21, R28:1kQ R2:15k<3 R3: 3,9kQ R4, R5: 2 2 k i i R6, R12, R13, R19, R20, R26, R27, R33: 1MQ R8, R9, R15, R16, R22, R23, R29, R30: 2,7kf t R10. R17, R24, R31:10OkO R11.R18, R25, R32: 33C2/1W P1:1kQ, montażowy, poziomy Kondensatory C1:100 juF/16V, stojący C2, C3:10OnF, ceramiczny C4...C7:10OpF, ceramiczny Półprzewodniki D1, D3, D7, Dl 1, D15:1N4001 D2: LED pomarańczowa, duża jasność D5, D9, D13, D17: LED zielona, duża jasność D6, D10, D14, D18: LED czerwona, duża jasność D4, D8, D12, D16:1N4148 T1...T4: BC327 IC1: 7805 IC2: 7808 IC3...IC6: TLC272P Różne K1: gniazdo zasilacza sieciowego, do montażu na płytce drukowanej radiator 6,5K/W zasilacz sieciowy 12V/500mA plastykowa obudowa 4 pojemniki na baterie typu AA/LR6/HP7 płytka prototypowa SD-960106, 0,9dm2

Elektor 1/97 13

Odświeżacz baterii 1,5V

Uwaga! Rozładowane baterie generalnie nie są odporne na przecie-kanie. Ryzyko przecieku wzrasta z czasem przechowywania, a maleje prawdopodobieństwo przydatności baterii do od-świeżania. Czynniki te powodują konieczność odpowiednio' wczesnego odświeżania. Stare baterie nie powinny być od-świeżane. Wszyscy producenci drukują na każdym typie i każdym eg-zemplarzu baterii ostrzeżenie, że ze względu na niebezpie-czeństwo eksplozji, baterii tych nie wolno tadować (odświe-żać). Nasze badania wykazały jednak, iż gdy bateria jest ła-dowana małym prądem, niebezpieczeństwo takiej eksplozji nie istnieje. O ile nam wiadomo, nie ma żadnych informacji o wypadku spowodowanym przez jakikolwiek typ odświeża-cza od chwili pojawienia się ich na rynku dwa lata temu, nie licząc przypadkowych wycieków starych baterii suchych.

mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm

pomiarowym musj podnieść się do okoto 4,8V. Jeżeli tak się nie stanie, usuńcie odpowiedni uktad scalony z podstawki, a zielona dioda powin-na znowu zaświecić. Jeżeli w punk-cie pomiarowym wciąż nie będzie napięcia, oznacza to uszkodzenie odpowiedniego tranzystora.

H. Gdy pojemnik na baterie jest pusty, potencja! w tym punkcie powinien wynosić 4,5V, powinna także świecić zielona dioda LED. Po włożeniu ba-terii o napięciu 1,5V potencjał w tym punkcie pomiarowym musi zmniej-szyć się do około 1,5...1,7V. Jeżeli napięcie jest mniejsze od 1,7V, żadna z odpowiednich diod nie powinna świecić. W przypadku napięcia więk-szego lub równego 1,7V powinna świecić zielona dioda. Jeżeli odpo-wiednia zielona dioda nie gaśnie, al-bo napięcie na końcówce 2 wzmac-niacza operacyjnego wynosi 1,7V, ale w punkcie pomiarowym jest niższe od 1,7V, to jedynym wytłumaczeniem jest uszkodzenie układu scalonego.

J. Gdy pojemnik na baterie jest pusty, potencjał w tym punkcie powinien wynosić 6,5V, powinna także świecić zielona dioda LED. Gdy tak nie jest, sprawdźcie potencjał na końcówce 1 wzmacniacza operacyjnego. Jeże-li wynosi on około 7V, wina leży po stronie szeregowego rezystora (R8, R15, R22, R29) lub odpowiedniej zie-lonej diody LED. Jeżeli napięcie na końcówce 1 jest niskie (poniżej 1V), lub napięcie na końcówce 2 wynosi 1,7V, przy czym na końcówce 3 wy-nosi 4V, należy przyjąć, że uszkodzo-ny został układ scalony. •

C.IC1 jest uszkodzony lub błędnie po-łączony, albo jest .zwarcie w następ-nym za nim układzie.

D. IC2 jest uszkodzony lub błędnie po-łączony, albo jest zwarcie w następ-nym za nim układzie.

Rys, 8. Okablowanie płytki odświeżacza ograniczające się jedy-nie do połączeń z po-jemnikami dla baterii.

E. Ustawienie P1 jest błędne albo jest uszkodzenie w następnym za nim układzie.

F. Wartość R4 i/albo R5 jest nieodpo-wiednia, albo jest uszkodzenie w na-stępnym za nim układzie.

G. Gdy pojemnik na baterie jest pusty, potencjał w tym punkcie powinien wynosić 4,5V, powinna także świecić zielona dioda LED. Po włożeniu ba-terii o napięciu 1,5V dioda musi zgasnąć, a potencjał w tym punkcie

@ = 1 2 V

( i ) = 1 1 V 4

0 — 5 V

( 5 ) = 8 V

© = 1 V 7

1 4 Elektor 1/97

RTV i Łączność

L m

Unikając nadmiernych uproszczeń mo-żemy stwierdzić, że tendencja do wpro-wadzania cyfrowej transmisji sygnałów radiowych i telewizyjnych ma dwie przy-czyny, interesujące producentów pro-gramów, których słuchamy i oglądamy, oraz p roducentów sprzętu. Mówiąc bezpośrednio, przyczyny te są giównie ekonomicznej natury: • po pierwsze, łatwo będzie wprowa-

dzić skramblowanie sygnału przy użyciu tak zwanych intel igentnych kart (smartcard). co z kolei szybko doprowadzi do systemów typu ..płać za to. co oglądasz" (pay-per-view),

• po drugie, t ranspondery mogą być użytkowane wspólnie przez większą liczbę nadawców.

Klient (widz lub słuchacz) ma tutaj nie-wiele do powiedzenia, nie mówiąc już

o wynikach badań, które wykazują, iż większość widzów nie zauważa różnicy w jakości obrazu między przekazem cyfrowym a analogowym. Typowy t ransponder telewizyjny jest w stanie przekazać około dziesięciu ra-zy większą iiczbę kanałów cyfrowych, niz analogowych. Ten fakt powoduje, że koszty wynajęcia t ranspondera mogą być podzielone pomiędzy nadawców. Studia przeprowadzone przez Eutelsat mówią, ze przed nadejściem następne-go stulecia nad Europą będzie wisiało około 350 satelitów na orbitach geosta-cjonarnych. Techniki kompresji danych, jak MPEG-2. spowodują, że każdy tran-sponder obsłuży około dziesięciu kana-łów, łącznie więc transpondery te będą dysponowały oszałamiającą liczbą oko-ło 3500 cyf rowych kanałów telewizyj-

Chociaż niektórzy z Czytelników już majq

do wyboru ponad 50 programów nadawa-

nych za pośrednic-twem satelitów - za-

miast jednego lub dwóch jeszcze niecałe dwadzieścia lat temu,

telewizja jest wciqż w zasadzie pasywnym

medium, Nadejście DVB/MPEG~2 - jednoli-tego cyfrowego stan-

dardu nadawania syg-nałów telewizyjnych,

radiowych oraz innego rodzaju, niewątpliwie

zmieni tę sytuację.

Wkrótce pewnie będziecie mogli odpo-

wiadać satelicie po-przez komputer lub nie-

wielką multimedialną przystawkę. Czy jesteś-

cie gotowi do startu w cyfrową erę?

Elektor 1/97 15

Komunikacja satelitarna

m Inne (UK, It, Sp) • Oania • Benełux • Niemcy • Francja

1992

Rys. 1. Sprzedaż od-biorników TV z forma-tem 16:9 w niektórych krajach europe/sJrfcA (żródto: Vision 1250).

1993 1994 1995 360021 -15

nych! Obserwując olbrzymią ilość tele-papki nadawanej w obecnych na pól analogowych, na pól cyfrowych cza-sach, przepowiadamy, że ilość i jakość programów jeszcze bardziej się od sie-bie oddalą, zanim nadejdzie rok 2001. A gdy znudzicie się gapieniem w telewi-zor, dlaczego nie przełączyć się na In-ternet. który też już wkrótce dotrze do nas z nieba. Chociaż (ulepszona) analogowa tele-wizja wciąż zajmuje wysoką pozycję i przez przynajmniej 10 lat będzie koeg-zystować z telewizją cyfrową, to jednak nadawcy, operatorzy satelitów oraz pro-ducenci sprzętu są zdecydowani „rzu-cić na rynek" odbiornik/dekoder cyfro-wej TV w docelowej cenie okoto 200

(Low Earth Orbiting Sa-teWfes) w projakde Te-todes/c. organizowanym przez Microsoft i AT&T Wiretess SerWces-

funtów brytyjskich. Ciekawe, że niektó-rzy dostawcy programów będą sub-sydiować to „pudełko", mają bowiem umowy z jego producentami (na przy-kład Nethoid, CanalPlus. a także wzno-wiony BSkyB). Według badania, przeprowadzonego w czerwcu 1994 przez International Insti-tute of Communications, do roku 2015 około 47% gospodarstw domowych w Europie zaopatrzy się w odbiornik cyf-rowej TV. Jednakże, widząc obecny suk-ces PALPius, powstaje obawa, że cyfro-wa telewizja jest raczej postępem tech-nicznym, niż odpowiedzią na zapotrze-bowanie zgłaszane przez klientów. Wszystkie cyfrowe programy telewizyj-ne mają być nadawane w panoramicz-nym formacie 16:9, co więc zrobimy z kompatybilnymi odbiornikami? Pew-ną wskazówkę rozwoju w tej dziedzinie widzimy na rysunku 1. Oczywiście, wie-le jeszcze muszą się napracować do-stawcy programów i sprzedawcy sprzę-tu. zanim zwiększą sprzedaż odbiorni-

ków 16:9. Nie wiadomo jesz-cze, na ile pomogą im trans-misje PALPius. Koniami po-c iągowymi pod tym wzglę-dem będą sport i filmy.

Standard

Wszyscy więksi europejscy nadawcy zaakceptowal i już standard DVB (Digital Video Broadcasting) do zastosowa-nia w cyfrowych: telewizji, ra-diu i transmisji danych za po-średnictwem satelitów, kabli, mikrofal oraz transmisji na-ziemnych. Specyfikacje DVB zostały opracowane przez EBU (European Broadcas-

ting Union) oraz ETSI (European Teie-communicat ions Standards Institute); obejmują one wiele podstandardów: DVB-S (satelity), DVB-C (usługi za po-średnictwem kabla), DVB-SI (informa-cje serwisowe), DVB-TXT (teletekst), DVB-CS (systemy dystrybucj i kablo-

wej). Następnym krokiem będzie uz-godnienie systemów cyfrowych nadaj-ników naziemnych. Informacje na ten temat i kompletne standardy są dostępne w Internecie na stronie EBU pod adresem www.ebu.ch. Wkrótce pojawią się bezszwowe łączni-ki DVB-PPP (point-to-point protocol) oraz DVB-DVD (digita! video disk). Wszystkie wymienione systemy będą korzystać ze wspólnego rdzenia, obej-mującego dwa człony: system kodowa-nia i muitipleksowania dźwięku i obrazu MPEG (Motion Pictures Experts Group) oraz korekcję błędów Reeda-Solomo-na. Pozostałe elementy, jak kodowanie kanałów i modulacja, muszą być poje-dynczo dopasowywane do przenoszą-cych je mediów, które przecież mają różne wymagania co do pasma przeno-szenia i mocy. Po ostatecznym zdefinio-waniu systemów satelitarnych i kablo-wych poszczególne organizacje ukoń-czą prace nad wyprodukowaniem i dys-trybucją odbiorników DVB. Rozwojowe wersje takich odbiorników przedstawio-no na niedawnej konferencji IBC (Inter-national Broadcast ing Conference) w Amsterdamie.

Internet na niebie: Teledesic

Craig McGraw, przedsiębiorca i były właściciel McGraw Celiular Communi-cations (obecnie przemianowanej na AT&T Wireless Services) oraz Bill Ga-tes, prezes Microsoft Corp.. mają szalo-ny plan - albo raczej marzenie, jak sa-mi mówią. Konstelacja 840 satelitów nadających w paśmie Ka (20GHz) otoczy Ziemię na niskich orbitach (około 700km, rysunek 2). łącząc dwa dowolne punkty świata z szybkością i przepustowością kabla światłowodowego. Nazwa tego przed-sięwzięcia, o planowanym koszcie 9 mi-liardów dolarów i przewidywanym uru-chomieniu przed rokiem 2001, a po-czątkowo przeznaczonego tylko dla te-lefonii bezprzewodowej, brzmi: Telede-sic. Niektórzy specjaliści uznają te za-miary za zupełne science fiction, argu-mentując. że olbrzymi rozwój sieci świat łowodowych zmniejszy zapotrze-bowanie na systemy, których zasadni-czym elementem są satelity. Ludzie w Teledesic, oczywiście, zaprzeczają tej opinii, twierdząc, iż ich projekt nigdy nie zamierzał przejąć całej transmisji o du-żej szybkości, oraz, że zawsze będzie istniało wiele miejsc, do których świat-łowód nigdy nie dotrze, a które będą potrzebować łącz o wielkiej przepusto-

16 Elektor 1/97

Rys. 3. Jeżeli wszystko pójdzie zgodnie z pla-nem, 840 satelitów w konstelacji Teiedesic będzie przenosić rzeki cyfrowych mlormacji od-bierając i nadając w pas* m/e Ka (20...30GHZ), krążąc po orbitach od bieguna do bieguna. Firmy telekomunikacyjne przy ich pomocy powięk-szą swoje sieci kablowe i komórkowe. Ludzie w dowolnym punkcie Zie-mi uzyskają możliwość surfowania po Internecie, dostępu do komputero-wych zbiorów, odbywania wideokonferencji z szyb-kością kabla światłowo-dowego (i rodła: Tony Mikołajczyk dla maga-zynu Fortune).

Komunikacja satelitarna

The Information Skyway

£ f-irmy letekoTiunikacyjne ttęna

-i.uu'V wyuiiybiac si&c «H'ł,i®3>c :o rao'9;owa"ia szywnci-r i

:;<.! i • r , •

8uCka tęMeforiic/na z Dateną sto nec/ną

Oaieglp i PI C ' L-ei«i<!rvc?ne }

aon

wości dla transmisj i danych (rysunek 3). Przykładami takich miejsc są odleg-le wsie, farmy rolnicze i wszystkie dzi-siejsze kraje słabo rozwinięte. Niezaleznie od problemu znalezienia in-westorów dla tego nadzwyczaj ambit-nego przedsięwzięcia, Teledesic może natrafić na problemy z wyprodukowa-niem tak wielkiej l iczby satelitów i wy-strzeleniem ich bez rozbicia banku. Do-celowe koszty wynoszą około 5,5 milio-na doiarów na satelitę. Jest to daleko mniej, niż 100 mil ionów dolarów za dzi-siejszego satelitę telekomunikacyjnego, i tylko około połowy tego. co Motorola zamierza wydać na satelity we własnym projekcie Iridium (który jest częściowo konkurency jnym systemem łączności za pośrednictwem satelitów). Oprogra-mowanie dla stacji naziemnych nie bę-dzie problemem, bo najpewniej zosta-nie stworzone przez zespół programis-tów Microsoftu. Najbardziej wyrafinowa-nym (i najdroższym) f ragmentem Tele-desicu będzie Gigalink, łączący ustalo-ne punkty na powierzchni Ziemi z prze-pustowością 1,2Gb/s.

Powrót na Ziemię: Telenor i Astra 1H

Od roku 1995 Eutelsat, jak i inni usługo-dawcy w Europie i Ameryce Północnej. rozwija cyf rowe plat formy dla us ług mul t imedia lnych dostarczanych przez satelity oraz dla transmisji danych (da-tacast ing). W Europie podstawą tych

prac są techno log ie DVB i MPEG-2. W prosty sposób przez zastosowanie (całkowicie) takiej samej technologi i , jak używana już dla cy f rowego radia i TV. możl iwe staje się zwiększenie prędkośc i usług mul t imedia lnych dla końcowych użytkowników. Prędkość ta może osiągnąć 2Mb/s na sesję dla po-łączeń Internetu albo 40Mb/s w przy-padku ściągania wielkich plików dla ol-brzymich liczb klientów. Pamiętajcie, ze te inicjatywy nakierowane są na klien-tów z kręgów biznesu. W praktyce DVB jest łatwy do użycia dla PPP (point-to-point protocol). Już na całym świecie rozumiane jest ry-zyko braku pasm częstotliwości, spowo-dowane przez miliony uczestników Inter-netu. Operatorzy kablowej TV. w spryt-nym zamiarze odebrania klientów fir-mom telekomunikacyjnym, intensywnie pracują nad m o d e m a m i kablowymi. Kompanie telefoniczne rewanżują się znacznymi obniżkami cen abonamen-tów ISDN. Ale ani systemy balowej TV, ani sieć telefoniczna nie mogą zrówno-ważyć przewagi satel i tów rozsiewają-cych dane po całej Ziemi, z tego pros-tego powodu, że sygnał z satelity może być odbierany w dowo lnym miejscu Ziemi. Eutelsat wskazał drogę do cyfrowego rozsyłu programów, ale inne firmy urzeczywistniają ideę mul t imedia lnej transmisj i . Na przykład f i rma Telenor i jej program Mult imedia Channel, któ-ry zostanie uruchomiony w początkach

1997 roku. W tym celu satelita Marco Polo zmieni ł nazwę (obecna: Thor), właściciela (poprzedni: BSkyB, obecny: Telenor) i pozycję na orbicie geostacjo-narnej (obecna: 1 West). Mul t imedia Channel będzie oferować, między inny-mi: multimedialną gazetę dla biznesu, t ransmisje wideo, kanał informacyjny, interaktywną telewizję dla biznesu, tur-bo Internet oraz gry. Mult imedia Chan-nel jest dostępny dla: • komputerów PC, przy pomocy karty

rozszerzenia z turbo Internetem, za-wierającej kompletny odbiornik sate-litarny, do oglądania na ekranie tele-wizora,

• telewizorów, co wymaga przystawki, łączącej funkcje tradycyjnej telewizji z turbo Internetem oraz innymi apli-kacjami mult imedialnymi, zapewnia-jącej szybkość transmisji 48MB/S.

Choć projekt Telenoru jest skierowany na rynek skandynawski, to technologia jest interesująca dla całego świata, po-nieważ tworzy rynek dla odb io rn ików satelitarnych na karcie komputerowej. Podsumowując, ta nowa technika wy-daje się początkowo przeznaczona dla telezakupów: duże domy towarowe za pośredn ic twem satelity będą mog ły dostarczyć do kl ientów informację o swych towarach. W tym systemie kable telefoniczne wciąż będą stosowa-ne jako łącznik w do lnym paśmie częs-totliwości, między klientem a serwerem. Niektóre modemy telewizji kablowej też zostaną wykorzystane: pasmo wieiko-

Elektor 1/97 17

Komunikacja satelitarna

PSTN

iSDN

3-ISON KABEL

{alternatywnie} Centrum serwisu

Rys. 4. Astra 1H (umiesz-czenie planowane na 1998 rok) stworzy zupełnie no-wy aspekt dla multimedial-nych komputerów: łącze wieikoczęstotliwościowe bezpośrednio z domu do satelity przy użyciu LNB, pracującego w paśmie Ka (20...30GHZ) (źródło: SES, Luksemburg).

częstotliwościowe będzie transmitować dane od serwera do klienta.

Rys. 5. Satelita Hotbird 2 w trakcie montażu. Miej-my nadzieję, że nowa rakie-ta Ariane 5 wkrótce wynie-sie go na orbitę (źródło: Eutelsat).

Societe Europeenne des Satellites (SES) w Luksemburgu, właściciel i ope-rator dobrze znanych satelitów Astra, idzie w ślady Telenora. Do polowy 1998 roku zostanie uruchomiony Astra 1H, „satelita multimedialny' , ósmy satelita na pozycji 19,2° East. Jak widać na ry-sunku 4, wiele z zamierzeń, opubl iko-w a n y c h os ta tn i o p rzez SES , jest iden-tycznych z opisanymi wyżej planami Te-lenora. Są wszakże dwie znaczne różni-ce. Pierwszą z n ich jest użycie tzw. „uplink frequency", czyli tącza bezprze-wodowego do transmisji danych od użytkownika do satelity i dalej do stacji naziemnej. Druga różnica to użycie dwóch dedykowanych transponderów w paśmie Ka (20...30GHz) dla całego ruchu danych (w górę i w dół). Ten fakt stworzy rynek dla zupełnie nowego typu LNB z możliwością nadawania z małą mocą. Szczegóły techniczne jeszcze nie zostały ujawnione, ale można się spo-dziewać, że LNB pojawi się jako rozsze-rzenie pasma Ka w stronę pasma Ku (12GHz). Satelita Astra 1H będzie wypo-sażony w 28 transponderów pasma Ku.

Rywale w kosmosie: Astra i Hotbird

Inna seria satelitów Astra, z których pierwszy ma zostać umieszczony na or-bicie przed jesienią 1997 roku, będzie skierowana na pozycję 28.2'- East. Sa-telita Astra 2A, produkcji Hughes Spa-ce (numer fabryczny: HS 601 HP), zo-stanie uzbrojony w 28 transponderów pasma Ku o mocy wyjściowej po 100 watów. Następny będzie Astra 2B (pro-ducent: Marconi Space) o parametrach zbliżonych do poprzednika. Pierwszym ich klientem jest brytyjski operator BSkyB, który wynajął ni mniej, ni wię-cej, tylko 14 transponderów na Astrze

Przegąd systemów kodujących Spora liczba telewidzów sądzi, że wszystko, czego nie można obejrzeć na ekranie telewizora z syste-mem PAL, zostało skrambtowane. czyli zakodowa-ne. Taki osąd wskazuje na niezrozumienie fbatagan między pojęciami „standard telewizyjny" oraz „ko-dowante" Na przykład t ransmis ja w standardzie 02MAC me wytworzy obrazu możliwego do obej-rzenia na ekranie telewizora z systemem PAL, mi-mo. że transmisja ta wcale nie została zakodowana. EBU (SIS, Sound-in-Sync) nie jest to sys tem skramblowama. ale specyficzny format transmisj i zas tosowany przez European Broadcast ing Unit (EBU) do przesyłania wiadomości . Nie są dostęp-ne oficjalne dekodery tego formatu, natomiast ist-nieją uktady potrafiące ustabilizować obraz oraz od-czytać cyf rowy dźwięk.

Dekoder: bez karty; wejściowy sygnai wideo bez stabilizacji poziomu LuxCrypt: do niedawna system ten byt s tosowany przez RTL4. RTL5, SBS6 ora?stację Veronica (Hoi-land Media Group/SBS6). które sk ramb lowatyswo-ie transmisje tylko dla celów księgowych, to zna-czy. aby mieć łatwą do sprawdzenia iiczBę widzów w kra jach Beneiuxu (Belgia. Holandia, Luksem-burg). Widz płacił tylko cenę dekodera. W ten spo-sób dostawcy programów nie mogli obciążać na-dawców dla widzów spoza Beneluxu Bezpośredni widzowie (czyli mieszkający poza wymien ionym obszarem, n także widzowie nie podłączeni do sie-ci kablowe} TV w obrębie 8eneiuxu) protestowali, gdy na początku września 1996 Holland Media Group przeszia na cyfrową transmisję w standar-dzie DVB; MPEG-2.

Dekoder: bez karty; wejśc iowy sygnat wideo bez stabilizacji poziomu. Videocrypt: dostępny w dwóch standardach, które nie są wzajemnie kompatybilne: V ideo€ ryp t ! i Vi-deoCrypt II. Oekodery VideoCrypt li są zwykle wbu-dowane do odbiorników. Podstawą kodowania jest cięcie i rotacja linii obrazu. Dekoder: Smartcard (inteligentna karta); wejśc iowy sygnał wideo bez stabilizacji poziomu. D2MAC: nie jest sys temem skrambiowania, ale quasi -cyt rowym standardem transmisj i . Skramblo-wame EuroCrypt jest jego opcją. Oekoder: Smar tcard (intel igentna karta); sygnał wejśc iowy z płaskim pasmem podstawowym. EuroCrypt: system skramblowania współdziałają-cy z D/02MAC. Dwie podstawowe wersje; Euro-Crypt M, EuroCrypt S.

Dekoder: zwykle wbudowany do odbiornika; Smar-tcard (inteligentna karta); sygnał wejśc iowy z płas-k im pasmem podstawowym. Syster: stosowany przede wszystk im przez stacje niemieckie, hiszpańskie i włoskie. Dekoder: wynajmowany lub dostępny tylko w połą-czeniu z abonamentem; Smartcard; wejśc iowy syg-nał wideo bez stabilizacji poziomu. Przestarzate analogowe systemy skramblowania (tylko obraz): SatPac (FilmNet), SAVE (BBC Worid Service), Oiscret 1 (CanalPlus). łrdeto.

18 Elektor 1/97

Komunikacja satelitarna

Rys. 6. Artystyczna wiz-ja satelitów Hotbird 1 i 2 Euteisatu na geo-stacjonarnej orbicie 13" East. Szczególnie Hot-bird 2 przeniesie olbrzy-mią liczbę programów cyfrowej telewizji: każdy z jego 20 transponde-rów może nadawać do dziesięciu programów (źródło: Eutelsat).

2A dla „bukietu" swych cyfrowych pro-gramów, skierowanych na Wielką Bry-tanię i Irlandię, których uruchomienie jest przewidziane na jesień 1997. W międzyczasie wyprzedane już zosta-ły „moce produkcyjne" satelity Hotbird 2. którego właścicielem jest Eutelsat. Satelita ten (rysunek 5 przedstawia go w trakcie montażu) mia! zostać wystrze-lony w polowie listopada 1996. Wszyst-kie jego 20 transporaderów zostato wy-najętych na okres 12 lat. Hotbird 2 bę-dzie piątym satelitą na pozycji 13" East.

Eutelsat ma nadzieję do początku roku 1998 uruchomić na tej pozycji 98 trans-ponderów, choć jest to optymistyczny

@ LTRON Kompetentny partner

w elektronice

pamięci, mikrokontrolery, specjalistyczne układy telekomunikacyjne, logika cyfrowa; układy liniowe, optoelektronika; diody, mostki, tranzystory, tyrystory; bloki IGBT, diaki, triaki, bezpieczniki; diody zabezpieczające, warystory, odgromniki kondensatory, kwarce, rezystory; obudowy, złącza i inne...

Dystrybutor firm:

SGS-THOMSON, TOSHIBA SAMSUNG, DIOTEC

AVX KYOCERA, W IM A

Siedziba firmy: 50-053 Wrocław, ul. Szewska 3 tel (0-71) 343-97-55,44-70-51.

44-70-51 fax (0-71) 343-96-64.343-96-61.

343-96-64 e-mail . eltron@emit.com pl http. / /wwwemit com pl/eltron

Lokalne biura handlowe: 01-793 Warszawa, ul. Rydygiera 12 te l / fax (0-22)663-47-84 639-86-56 tel (0-22) 663-93-50 w. 131.132

60-748 Gdańsk, ul. Chmielna 26 tel. (0-58) 35-93-34. 35-93-35. 35-43-52 fa* (0-58)46-28-47

pian, gdy się weźmie pod uwagę moż-liwość nieudanych startów. W czwartym kwartale 1995 roku programy transmi-towane przez Hotbird oglądato około 55,4 mil iona gospodarstw domowych - oczywiście, przede wszystkim za po-średnictwem sieci kablowych. Eutelsat jest też obecny w Internecie, pod adre-sem www.eutelsat.org. Obejrzyjcie tę stronę! •

Jeden chip dla wszystkich deskramblerów! Najnowszy zestaw układów scalo-nych, oferowany przez LSI Logic,

stanie obstużyć wszystkie obecnie stosowane systemy dostę-pu warunkowego do satelitarnej te-lewizji. Zestaw o nazwie handlowej fntegra został opracowany przez News Datacom. Zestaw ten może zostać uruchomiony po załadowa-niu kodu z anteny, a więc pojedyn-czy dekoder mógłby dekodować na przykład i BSkyB, i CanalPlus (oczy-wiście, dopiero po obróceniu ante-ny). Następna generacja Integry ma zawierać dekodery MPEG i sterow-nik DVD (Digital Video Diskj. Naj-większe firmy w branży DVD, na przykład Sony, już stosują zestaw (ntegra.

Elektor 1/97 19

b®3 tg wm&ss Urządzenie zabezpieczające do PC

Urządzenie zabezpieczające (watchdog) powinno nadzoro-wać pracę procesora i stwier-dzać, czy przebiega ona popra-wnie, czy też nie. Układ i oprog-ramowanie mogą pracować w tle, zarówno w środowisku DOS jak

Na kontakt 4 interfejsu podany zostaje stan wysoki. Sygnat pro-stokątny ląduje kondensator C2, co powoduje, że tranzystor T1 przewodzi a tranzystor T2 jest za-tkany, w związku z czym kompu-ter nie może zostać wyzerowany

Watchdog - T e s t śinclude Sinclude t i nc lude

*define ćom2 0x02fS COM2

void main(void) { inc i ;

{ whileil) {»

outp((com2+4i, 3); podać star. wsoki na kontakty 4 i 20 interfejsu

deiay(2); if(bioskey(l)) test sygnału RESET

return 0; outp((Com2+4).2); podać stan wysoki i niski

odpowiednio na kontakty 4 i 20 interfejsu

delay(2); if(bioskey(l)) test sygnału RESET

return 1; }

Windows. Uktad jest podłączony do interfejsu szeregowego, kontro-lowanego przez oprogramowanie. Po włączeniu zasilania kompute-ra na liniach danych interfejsu szeregowego występują stany niskie. Oprogramowanie zabez-pieczenia jest uruchamiane rów-nolegle z dowolnym programem aplikacyjnym i podaje na kontakt 20 interfejsu sygnat prostokątny.

(RESET). Sytuacja ta jest stabil-na przez cały czas działania op-rogramowania. Jeśli komputer działa błędnie, sygnał prostokątny z kontaktu 20 znika, następuje rozładowanie kondensatora C2 przez rezystor R1, a następnie zatkanie tanzys-tora T1 i włączenie tranzystora T2 - linia RESET zostaje połączo-na z masą.

Należy zwrócić uwagę, że układ działa poprawnie tylko wtedy, kiedy wyzerowanie komputera oznacza zarazem wyzerowanie interfejsu szeregowego, ponie-waż należy zdjąć wysoki poziom logiczny z kontaktu 4 - dopiero wtedy zakończy się impuls zeru-jący i komputer wystartuje po-nownie. Podany program (w języku C + + )

jest programem do testowania sprzętu i należy go zaadaptować do konkretnych potrzeb. Doprowadzenie sygnału zerują-cego komputer jest stosunkowo łatwo znaleźć - należy znaleźć kabel prowadzący od klawisza RESET. Układ pobiera z komputera prąd o natężeniu około 5mA.

J. Ochs

a©] mm&m Zasilacz 15V

Większość współczesnych pro-jektantów układów tworząc zasi-lacz wręcz automatycznie stosu-je jeden z bardziej popularnych stabilizatorów scalonych. Wyda-wać by się mogło, że zapomnie-li o innych możliwościach realiza-cji stabilizacji napięcia. W niniej-szej notce proponowany jest prosty zasilacz, który może być w pełni użyteczny, jeśli tylko sta-wiane mu wymagania nie są zbyt wygórowane. Uktad jest tani i prosty w realizacji. Napięcie wyj-ściowe można w prosty sposób dostosować do potrzeb. Zasilacz oparty jest na stabiliza-torze TL431 CLP (IC1), funkcjonu-jącym jak dioda Zenera o zmien-nym napięciu. Zmieniając przy pomocy dzielnika R3-P1-R4 po-tencjał na wejściu układu IC1 można w pewnych granicach re-gulować jego napięcie wyjścio-

we. Połączone równolegle rezys-tory R1 i R2 zapewniają przepływ przez elementy IC1 i T1 prądu o dostatecznym natężeniu. Natę-żenie prądu przepływającego przez układ IC1 powinno wyno-sić nie mniej niż 0,4mA. Maksymalna wartość natężenia prądu wyjściowego stabilizatora zależy od parametrów transfor-matora sieciowego. Natężenie prądu pobieranego przez uktad zależy od podawanego na wej-ście napięcia przemiennego -w prototypie zasilanym napię-ciem 15V pobór prądu wyniósł 16,5mA. Przy natężeniu prądu wyjściowego do 400mA prototyp zapewniał 25-krotne tłumienie tętnień. Jeśli układ ma być wykorzystany do budowy symetrycznego zasi-lacza, najlepiej jest zastosować transformator sieciowy o izolo-

wanych uzwojeniach oraz zbu-dować identyczny układ i wyko-rzystać jego niską linię jako źród-ło napięcia -15V. Linię +15V te-go zasilacza należy połączyć z li-nią masy zasilacza dającego na-pięcie dodatnie - będzie ona sta-nowiła wspólną masę obu zasi-

lań. Zbudowanie podobnego za-silacza dającego napięcie ujem-ne nie jest możliwe, ponieważ napięcie odniesienia układu IC1 powinno wynosić 2,5V w stosun-ku do najniższego potencjału układu (tutaj anody).

T. Giesberts

20 Elektor 1/97

- s , - Miernictwo

KROTKI KURS SYMULACJI UKŁADÓW ELEKTRONICZNYCH

l i "

- r — • • •

• /

Część 2: Daną dla programu SPICE i wyniki obliczeń

Wzmacniacz w układzie wspólnego emitera

Wzmacn iacz ten (rysunek 8) jest zasila-ny nap ięc iem 9V, j ego s p o c z y n k o w e na-pięcie wy j śc iowe jest równe okofo 4.5V, p rzenos i sygna ty w paśm ie 30Hz.. . . . .20kHz. Na jp ie rw należy w y b r a ć tran-zystor BJT (Bipoiar Junc t ion Transistor), k l ikając: „ C o m p o n e n t " „Ana log Pri-mit ives" ..Active Devices" --> „NPN" . Przed u m i e s z c z e n i e m t ranzys to ra na ś rodku ek ranu us tawc ie g o w prawid ło-wej pozyc j i przy p o m o c y p r a w e g o przy-c i sku myszy. G d y t ranzys to r jest już umieszczony, o k n o „ C o m p o n e n t ' ' pyta o „MODEL ' . Wyb ie rzc ie 2N2222A z pa-ne lu w i d o c z n e g o po p rawe j s t ron ie . Sp rawdźc ie box „Disp lay" . Montaż po-

zos ta łe j częśc i uk tadu zosta t o p i s a n y w ub ieg ł ym mies iącu ; d la V1 „ V A t U E " = 9: d la V2 ,.VALUE" = sin (0 0.02 500 0 0). Zap is ten oznacza sygna ł s inusoi -da lny o często t l iwośc i 500Hz, ampl i tu-dzie 0.02V i sk ładowe j stałej (offset) 0V. nie zan ika jący i o z e r o w y m przesunię-c iu f a z o w y m . Jeże l i c h c e c i e o b e j r z e ć specy f i kac ję t ranzystora, k l ikni jc ie mały przyc isk o b o k p r a w e g o d o l n e g o r o g u ek ranu . Ta c z y n n o ś ć s p o w o d u j e wy-świet lenie okna „Text Screen" . z defini-cją t ranzystora: .MODEL 2N2222A N P N ( I S = 8 . 5 7 6 4 6 P BF=168.002 . . . ) 2N2222A jest t y p e m t ranzystora . N P N to j e g o rodza j , w n a w i a s a c h zawa r ta jest l ista j e g o p a r a m e t r ó w . P ie rwsze d w a pa ramet ry wskazu ją : p r ą d nasyce-

IC VBE VBC VCE

Voltage Node 9 2 0 €

Ql 1.283-005 1.04e-003 6 . C7e-G01 -2 . 64e+000 3.25e»000

DC Operating Point Vaiues DC Operating Point Voltages Voltage Node Yoltage Node 4.3 3 1.06 4 0 Bipoiar Junction Transistor

Voltage 1.66

Poprzednia część arty-

kułu była krótkim prze-

glqdem programu

SPICE. W tym miesiącu

przyjrzymy się dokładnie

wzmacniaczowi w ukła-

dzie wspólnego emite-

ra, Na przykładzie tego

wzmacniacza omówi-

my zagadnienie wpro-

wadzania danych do

symulatora SPICE oraz

uzyskiwania wyników,

Owen Bishop

Elek to r 1 /97

Krótki kurs symulacji układów elektronicznych

f V l Inno |f IM( soi MOUM!A«:lll( lllt I fll!|

8

Rys. 8. Wzmacniacz w układzie wspólnego emi-tera, zasilany napięciem 9V Jego spoczynkowe napięcie wyjściowe jest równe 4,5V.

9 W

Rys. 9. Omawiane wykresy w różnych skalach.

nia is = 8,57646pA i współczynnik wzmocnienia Bp = .1,68,002. Ponadto wyspecyfikowanych, zostato 21 innych parametrów, z których wszystkie są używane, obok zmiennych stanu {od-powiednie napięcia i prądy w obwo-dzie), w zestawie równań, które mode-lują BJT i przewidują jego zachowanie. A teraz spójrzmy na niektóre z danych wyjściowych, które można otrzymać z tego wzmacniacza.

Analiza stałoprądowa (DC)

Kliknijcie „Anaiysis" „DC Analysis", pojawi się okno „DC Analysis Limits". Wyświetlony jest już także Jnput 1 Ran-gę" 10, 0, 0.5. Jako Jnput 1" wpro-wadźcie V1. co oznacza źródło prądu stałego. Sprawdźcie „Auto Scalę Ran-ges". W miarę zmian wartości źródła DC od 0V do 10V utworzymy dwa wy-kresy: napięcie na emiterze na węźle (Node) numer 3 oraz prąd kolektora. Osie pierwszego wykresu są oznaczo-ne następująco: oś X: v(1), oś Y: v(2), natomiast osie drugiego: oś X: V(1), oś Y: i(R1). Wartość 1 w każdym z boxów P powoduje umieszczenie obydwu wy-kresów w tym samym układzie współ-rzędnych. W powstałym wykresie wi-doczne jest, że v(3) wzrasta w miarę zwiększania się v(1), ale prąd wydaje się mieć wartość zerową. Dzieje się tak, ponieważ prąd jest narysowany w tej samej skali, co napięcie, a prąd ma wartość tylko kilku miliamperów, więc zmiany na wykresie nie ^ą dostrzegal-ne. Jednym ze sposobów na- wyraźne przedstawienie wykresu' prądu jest zmiana funkcji Y na następującą: i(Rl)*1000, co spowoduje pomnożenie

funkcji przez 1000 przed narysowaniem wykresu. W efekcie otrzymacie parę krzywych o prawie zgodnym kształcie: przyczyną tego podobieństwa jest rów-ność v(3) = i(R2) x R2 = i{R2) x 1000 * I(R1) x 1000. Innym sposobem przed-stawienia prądu jest wykreślenie go w oddzielnym układzie współrzędnych. Pozostawcie wartość 1 w boxie P w pierwszej linii, ale wprowadźcie 2 w drugiej linii. Otrzymacie oddzielne wykresy w odpowiednich skalach (ry-sunek 9). Wykresy wskazują, że przy napięciu zasilania 9V wartość napięcia kolektora jest zbliżona do 4,5V, a prąd emitera wynosi 1mA, zgodnie ze spe-cyfikacją w naszym schemacie.

Analiza stanów przejściowych

W oknie „Transient Analysis Limits" wprowadźcie następujące parametry: „Time Rangę" 10m, „Maximum Time Step" 10u, a następnie sprawdźcie box „Operating Point Only". Program SPICE na początku analizy zawsze określa punkt pracy dla prądu stałego. Wyliczo-ne zostają wartości początkowe dla analizy stanów przejściowych (Tran-sient Analysis). W tym przypadku pole-ciliście programowi określić punkt pra-cy, a następnie zatrzymać się. Po uru-chomieniu analizy (Run) nie zostanie narysowany żaden wykres. Wyniki obli-czeń znajdziecie w oknie „Numeric Out-put"; ukażą się po kliknięciu trzeciego przycisku w środkowym rzędzie. Tabe-la wyników zostanie przedstawiona w postaci liczbowej (przykład widoczny jest w ramce na poprzedniej stronie). Wartości spoczynkowe ustalają się, gdy do wejścia wzmacniacza nie dociera

żaden sygnał. W szczególności napię-cie emitera ma wartość 1,06V, odpowied-nio do prądu emitera 1mA. a napięcie bazy wynosi 1,66V. dając spadek napię-cia 0,6V na złączu baza-emiter. Para-metry wzmacniacza w stanie spoczyn-kowym są prawidłowe. Kliknijcie teraz „Transient" „Limits". następnie zre-zygnujcie (deselect) z „Operating Point Only" i wybierzcie „Operating Point" oraz „Auto Scalę Ranges". W tym przy-padku analizy stanów przejściowych jest możliwe obejrzenie napięć wejścio-wych i wyjściowych za pomocą naryso-wania dwóch wykresów w jednym ukła-dzie współrzędnych. Obydwa boxy P zawierają wartość 1. Dla obydwu wy-kresów wspólna jest oś X: T, czyli czas (T = time). Na osi Y współrzędnymi są odpowiednio v(6) i v(5). Na wykresie v(5) jest sinusoidą o amplitudzie 2,55V (użyjcie ttybu „Vertical Measure" - gór-ny rząd, przycisk numer 6), przesunię-tą w fazie o 180° względem v(6). Okreś-liliście amplitudę v(6) równą 0,02V, a za-tem wzmocnienie wynosi 2,55/0.02 = = 12,6. Także tutaj v(6) jest zbyt małe, aby wyraźnie ukazać się w tej samej skali, co v(5). Można albo pomnożyć v(6) przez współczynnik 10, albo nary-sować wykresy w oddzielnych ukła-dach współrzędnych. Wykresy zapewniają użyteczny ogólny widok przebiegów, ale niekiedy chcieli-byśmy poznać wartość napięcia w kon-kretnym momencie z odpowiednią do-kładnością. Tryby „Vertical Measure" i „Horizontal Measure" są tutaj bardzo przydatne, ale - dla odczytania najbar-dziej dokładnych wyników - korzystamy z tabeli z wartościami, które tworzą wy-kres. Tabelę tę otrzymacie po kliknięciu

22 Elektor 1/97

Miao Ca|i V Llcmii [>

X w r«lił£_i

Rys. 10. Odpowiedź wzmacniacza (napięcia w funkcji częstotliwości) przy różnych częs-totliwościach.

Rys. 11. Odpowiedź wzriMt.niAC.i4 w tthali decybe-lowej. Dolny wykres przedstawia przasunwt m» Uzy sygnału wyjściowego w s tosunku do we/śc/owego.

przycisku „Numer ic Output" (czwarty przycisk na lewo od boxu P). Zdecyduj-cie, ile punk tów wykresu będzie po-t rzebnych (na przyk ład 200) i wpro-wadźcie tę l iczbę do „Number of Points". Uruchomcie (Run). Po naryso-waniu wykresu kliknijcie przycisk „Nu-meric Output" (środkowy rząd, trzeci przycisk). Wyświetlają się, jak poprzed-nio, dane „DC Operating Point", po nich następują napięcia na tranzystorze i niektóre z jego parametrów. Z kolei ukazuje się tabela napięć w funkcji cza-su dla wszystkich 200 punktów w obrę-bie „Time Rangę". Dane te mogą zo-stać wydrukowane, albo zachowane w pliku, albo też możecie przepisać je ręcznie, jeżeli potrzebujec ie wartości w tylko jednym lub dwóch punktach.

Analiza zmiennoprądowa (AC)

Ta analiza pokaże Wam odpowiedź wzmacniacza na różne częstotl iwości. Na początku należy wyedytować napię-cie V2, aby zawierało parametry zmien-noprądowe: „v value" = AC 0.02 0. Za-daliście sygnał o amplitudzie takiej sa-mej, jak w poprzednim teście. W oknie ..AC Analysis Limits" wprowadźcie „Fre-quency Rangę" o następujących war-tościach: fE7 ,10 . czyf iwzmacniacz bę-dzie badany w paśmie od 10Hz do tOMHz. Potrzebujecie ty lko jednego wykresu, więc, jeżeli box P w drugim rzędzie ma wartość 1, skasujcie ją i zo-stawcie puste miejsce. Na osi Y otrzy-macie napięcie wyjściowe v(5), na osi X - częstotl iwość F. Wynik obl iczeń jest widoczny na rysunku 10. gdzie widzi-my maksymalny sygnał wyjściowy mię-dzy częstotl iwościami 800Hz i 200kHz,

a poza tymi granicznymi wartościami sygnał maleje. Alternatywnie możecie zażądać wykresu wzmocn ien ia v(5)/v(6) w funkcj i częstot l iwości, a ot rzymacie wykres o t ym samym kształcie. Przyjęte jest rysować wykres wzmocnienia w skali decybelowej: fun-kcją na osi V jest db(v(5)/v{6)). Jedno-cześnie, jako drugi wykres (wartość 2 w boxie P), rysujemy przesunięcie fa-zy sygnału wyjśc iowego w stosunku do wejśc iowego, wprowadzając następu-jącą funkcję na osi Y: ph(v(5)/v(6)). Wy-kres taki jest widoczny na rysunku 11, wyświet lonym w trybie „Cursor" . Po-ziom sygnału wynosi 42,5dB dla więk-szej części zakresu częstotl iwości, a opada o 3ćB przy częstotliwości 65Hz. Konieczna jest zmiana C1 dla otrzyma-nia spadku - 3 d B przy częstotl iwości 30Hz. Przesunięcie fazy ma wartość

180° w dużej części zakresu słyszalne-go (1kHz do 20kHz) i maleje do -105° przy 30Hz. Taki przebieg przesunięcia jest przyzwoicie płaski.

Netlista programu SPICE

Możl iwy jest drugi, al ternatywny spo-sób tworzenia schematu ideowego: lis-ta po łączeń (netlista). Dla n iektórych użytkowników ten sposób może być łatwiejszy, niż manipulowanie symbola-mi, nazwami i war tośc iami w trybie ..Schematic". Netlista nie prezentuje tak jasnego obrazu połączeń między ele-mentami, ale na przykład ja (autor) uważam ją za łatwiejszą do edycj i od schematów. W pierwszej kolumnie (ram-ka obok) zamieszczam netlistę omawia-nego wzmacniacza:

Pierwsza linia rozpoczyna się gwiazd-

ką, dzięki czemu SPICE ignoruje tę li-nię. Dalej znajduje się „Element State-ments", czyli lista elementów, węzłów, w których są połączone, oraz wartości tych elementów. Widzimy więc, między innymi, że sta łoprądowe źródło V1 jest dołączone do węzłów 1 i 0, a jego war-tość wynosi 9V. Źródło V2 zostało dołą-czone do węzłów 6 i 0, a jego funkcjo-nowanie jest określone w sposób już opisany. Tranzystor BJT zakodowany został pod symbolem Q1, za nim wy-stępują węzły, z którymi są połączone jego kolektor, baza i emiter. Nazwa mo-delu „QONE" jest arbitralną nazwą i od-nosi się do definicji modelu w dalszym ciągu listy. Definicja modelu rozpoczy-na się od wyrażenia „.MODEL", za któ-rym następują: nazwa modelu (QONE), określenie rodzaju t ranzystora (NPN) oraz lista parametrów. Nie jest koniecz-ne przypisywanie wartości wszystk im 40 parametrom, ponieważ w przypadku nie określenia tych wartości program stosuje wartości domyślne. Są to mię-dzy innymi: wzmocn ien ie w kierunku przewodzenia 150, rezystancja bazy

* COMMON-EM1TTER AMPLIFIBR VI 1 0 9 VI 6 0 SIN (0 0.02 Q1 2 4 3 QONB R1 1 2 4.5K R2 3 0 1K R3 4 0 4.7K R4 5 0 1KEG R5 1 4 20K Cl 6 4 4.7U C2 2 5 IV C3 3 0 1000 .MODEL OONE NPN BF=150 RB»; VAPB105 CJC= 5p .TEMP 20 -OP • TRAN .PLOT . END

10e-6 0.005 TRAN V(5>

Elektor 1/97

Krótki kurs symulacji układów elektronicznych

Rys. 12. Powtórzenie rysun-ku 5 z części 1: kilka sche-matów do przeanalizowania przez Czytelników.

12012. napięcie w kierunku przewodze-nia 105V, a także pojemność złącza ba-za-kolektor 5pF. Definicja „.MODEL' określa dowolną temperaturę otocze-nia, w tym przykładzie jest to 20 C za-miast standardowej dla programu SPI-CE temperatury 27 C. Wyrażenie ,..OP" poleca programowi wykonać analizę staloprądowego pun-ktu pracy. Analiza ta dostarcza danych wyjściowych do analizy stanów przej-ściowych (Transient Analysis), co juz wspomnieliśmy wcześniej. Wyrażenie „TRAN 10E-6 0.005" uruchamia wyko-nanie analizy stanów przejściowych z próbkowaniem w odstępach 1/is i trwającej łącznie 5ms. Wyrażenie „.PLOT" powoduje narysowanie wykre-su wartości v(5). I wreszcie wyrażenie ...END" jest nieodzowną częścią każdej netlisty w programie SPICE. Netlista może zostać wpisana bezpo-średnio do MC5. Uruchomcie MC5 i, po otwarciu się pierwszego okna, kliknijcie „File" „New" —> „Spice/Text" „OK" i wpiszcie netlistę. Możecie także wpi-sać netlistę przy użyciu edytora, na przykład MS Works, a potem przeko-piować ją do Clipboardu. Uruchomcie MC5, jak poprzednio, a po „OK" kliknij-cie „Edit" „Pastę" oraz „Analysis" „Transient Analysis". Otwiera się wów-czas okno „Analysis Limits", przy czym „Time Rangę" ma już wartość 0.005. a liczba punktów wynosi 501 (odpo-wiednik interwałów Ijus). Temperatura jest ustawiona na 20''C. a box „Opera-ttng Point" już zosta! sprawdzony. Po uruchomieniu analizy narysowany zo-stanie wykres. Jeżeli klikniecie przycisk „Numeric Output", ujrzycie analizę sta-

łoprądową, podobną do opisanej po-przednio. Kliknijcie „Transient" „Exit Analysis" i powrócicie do netlisty - moż-na ją wówczas edytować lub powięk-szać (dopisywać do niej nowe pozycje). Nie mamy juz miejsca, zeby obecnie wchodzić głębiej w szczegóły składni netlisty programu SPICE, ale pokazaliś-my juz dostatecznie duzo z alternatyw-nego sposobu wprowadzania danych do MC5.

Badanie 2

Wzmacniacz powinien przenosić częs-totliwości akustyczne powyżej 30Hz - pod tym stwierdzeniem rozumiemy, iż amplituda sygnału wyjściowego przy częstotliwości 30Hz nie może być mniej-sza niż 3dB poniżej poziomu maksymal-nego, otrzymanego przy większych częstotliwościach. Niestety, ten spadek wynosi około 7,5dB. powodując brak niskich tonów. Należy określić konieczną zmianę wartości jednego z kondensato-rów, aby spadek wzmocnienia przy 30Hz wynosił tylko załozone 3dB.

Badanie 1 (odpowiedzi)

Na rysunku 12 powtarzamy schematy z poprzedniej części artykułu. Schemat (a) przedstawia ładowanie i rozładowa-nie kondensatora przez źródło prądu stałego. Impuls 1V rozpoczyna się w momencie t = kończy w momen-cie t = 14^s. Natychmiast po rozpoczę-ciu się impulsu napięcie na kondensato-rze, v(2), zaczyna wzrastać do wartości 1V, zgodnie ze wzorem: i;c = u(1-e-'<RC), gdzie i) = 1V. Po zakończeniu impulsu v(2) opada wykładniczo od 1V do 0V we-dług wzoru u c = \j(1 +e-' /RC). Na schemacie (b), gdy źródłem jest syg-nał sinusoidalny tkHz o amplitudzie 1V, sygnał na kondensatorze także jest si-

nusoidą o częstotliwości 1kHz, mającą amplitudę 0.074V, opóźnioną o 90' w stosunku do źródła. Przy tej częstot-liwości impedancja C1 wynosi 1/2>rfc =

79,6ki2. Po połączeniu szeregowo z re-zystorem kondensator tworzy dzielnik potencjału o całkowitej rezystancji 1079,6kn. Spadek napięcia na konden-satorze wynosi 1V x 79.6/1079,6 = 0,074V, zgodnie z analizą dokonaną przez program. Proszę zauwazyć. ze średnia wartość sygnału na kondensa-torze stopniowo maleje. Przy pierwszej rosnącej półfali sygnału napięcie na kondensatorze rośnie do 0.074V. po-wstaje więc składowa stała równa 0,037V. Ale ładunek ten stopniowo za-nika i wartość średnia (składowa stała) maleje do 0V. Na początku impulsu na schemacie (c) nagły wzrost nazpięcia na indukcyjnoś-ci (cewce) wywołuje w odpowiedzi rów-ną, co do wartości, ale przeciwnie skie-rowaną siłę elektromotoryczną (SEM) - spójrzcie na rysunek 13. Jeżeli nie na-stępuje dalszy wzrost napięcia źródła, to nie pojawia się SEM, a napięcie na cewce maleje. W odwrotnym przypad-ku: nagły spadek napięcia na końcu im-pulsu indukuje ujemny pik. a napięcie na cewce ponownie stopniowo zmniej-sza się do zera. Przy większych wartoś-ciach indukcyjności powrót do zera jest powolniejszy, więc przy 200mH lub jeszcze większej wartości napięcie na indukcyjności prawie dokładnie naśla-duje impuls. Jeżeli indukcyjności są mniejsze, to także piki są mniejsze i ma-ją krótszy czas trwania. Schemat (d) ilustruje kilka cech układu rezonansowego. Przy podanych na ry-sunku wartościach częstotliwość rezo-nansowa wynosi:

} = 35.6kHz 2 - v

/ ( L C )

Na wykresie spadku napięcia v(3) na in-dukcyjności w funkcji częstotliwości (podczas analizy zmiennoprądowej) wi-doczny jest ostry pik przy tej właśnie częstotliwości. Wartość piku sięga 18,2V. Napięcie spada do zera przy mniejszych częstotliwościach i do 1V przy większych częstotliwościach. Zwiększanie wartości R1 redukuje wy-sokość piku (tłumi odpowiedź); jeżeli R1 ma wartość 5kQ lub większą, pik znika, a wykres przybiera kształt sygna-łu otrzymanego z wyjścia filtru górno-przepustowego. Jak można było ocze-kiwać na podstawie wzoru, zwiększanie C1 lub L1 powoduje zmniejszanie częs-totliwości rezonansowej.

24 Elektor 1/97

Krótki kurs symulacji układów elektronicznych

Rys. 13. Nagfy wzrost napięcia na cewce wy-wołuje równą, ale przeciwnie skierowaną siłę elektromotoryczną.

Rys. 14. Wyjaśnienie, dlaczego spadek napięcia na cewce może być wielokrotnie większy od napięcia źródła.

Rysunek 14 wyjaśnia, dlaczego napię-cie na indukcyjności wzrasta do 18,2V lub nawet większych wartości (napięcie to osiągnie 60V, gdy indukcyjność zo-stanie zwiększona do 1H), choć ampli-tuda źródła jest równa tylko 1V. Sygnat na kondensatorze jest opóźniony w fa-zie o 90u względem źródta. ale napięcie na indukcyjności jest przyspieszone w stosunku do źródła o 90c. W efekcie kondensator i indukcyjność mają fazy wzajemnie przesunięte o 180; i wzajem-nie redukują swój wpływ. Rysunek 14 wskazuje także, że amplitu-da obydwu sygnałów stopniowo zwięk-sza się. Przyczyną tego wzrostu jest zwiększanie się ilości energii w ukła-dzie: podczas każdego cyklu źródło dostarcza do układu porcję energii. Po-nieważ zmiany napięcia na kondensa-torze i cewce zachodzą z taką samą częstotliwością, co zmiany źródła, to energia w układzie (mająca postać ła-dunku elektrycznego w kondensatorze lub pola magnetycznego w cewce) wzrasta. Rzeczywisty układ osiągnąłby równowagę, w której energia doprowa-dzana w każdym cyklu równałaby się energii traconej, uciekającej z cewki, kondensatora lub rezystora pod posta-cią ciepła. Ta szczególna cecha nie zo-stała wprowadzona do programu SPI-CE. więc napięcia szybko osiągają am-plitudy, przy których prawdziwe ele-menty w krótkim czasie uległyby znisz-czeniu. Możliwe jest modelowanie ta-kich zdarzeń, ale nie zajmowaliśmy się tym w naszych rozważaniach. Chcemy tylko przypomnieć, że analiza modelu-je wyłącznie takie aspekty rzeczywis-tości. które zostały wpisane do progra-mu. Jeżeli program analizy nie został

napisany w inteligentny sposób, może niekiedy dawać fałszywe wyniki. Krzywe na rysunku 14 różnią się między sobą tym, że jedna z nich została ozna-kowana punktami. Czynność ta jest wy-konywana automatycznie po kliknięciu

czwartego przycisku od prawej strony w dolnym rzędzie. Oznakowanie takie jest przydatne, gdy wykres ma zostać reprodukowany w wersji czarno-białej, w książce lub magazynie. •

S j u w o ł t / - D i i U ^ O W A i J H

I C M I M

s i i o e j u u ł :

U A ś m s r L A i i i i Z •

ul. Radziwte 13:01-164 Warszawa tel...(awans 37 37 14. tel. 37 05 65, 37 80 43 tel. 378020(9.*-i6.*), modem37 80 20M6.k-9.*) s T ^ e-maii.so^desiioi .com.p'

Elektor 1/97

Nakładem Wydawnictw Naukowo-Technicznych ukazała się nowa książka z serii "Układy i systemy elektroniczne". Seria jest poświęcona współczesnym zagadnieniom związanym z analizą, projektowaniem, budową i zastosowaniem ukła-dów oraz systemów elektronicznych. Książka zawiera pełny opis uniwersalnego analizatora ukła-dów elektronicznych OPTIMA v. 2.0, programu przeznaczo-nego do symulacji liniowych i nieliniowych układów elektro-nicznych.

OPTIMA pracuje w środowisku systemu operacyjnego DOS i należy do tej samej klasy programów co SPICE i NAP2. Opis badanego układu podaje się w tormie listy elementów (ang. netlist).

Program umożliwia analizę w dziedzinie prądu stałego, częs-totliwości i czasu. Może również służyć jako narzędzie auto-matycznego projektowania układów dzięki wbudowanym procedurom optymalizacji projektu. Program powstał w Instytucie Podstaw Elektroniki Politech-niki Warszawskiej w wyniku kilkuletniej pracy zespołu pod kierownictwem dr. inż. Jana Ogrodzkiego. Książka opisuje szczegółowo wbudowane modele elemen-tów, zastosowane algorytmy i metody komputerowej anałizy, język wejściowy oraz zintegrowane środowisko programu. Cennym elementem publikacji są zamieszczone przykłady modelowania i analizy. Do książki jest dołączona dyskietka z demonstracyjną wersją programu.

Również nakładem Wydawnictw Naukowo-Technicznych uka-

zała się bardzo cenna książka • bodaj pierwsza na naszym

rynku pozycja, omawiająca w sposób monograficzny współ-

czesne przyrządy półprzewodnikowe mocy.

W książce przedstawiono podstawowe konstrukcje i zasadę

działania przyrządów półprzewodnikowych mocy typu MOS.

Wskazano szczegółowo dziedziny zastosowań oraz omówio-

no typowe układy praktyczne tych elementów.

Publikacja opisuje nowoczesne elementy powszechnie już

stosowane, takie jak tranzystory VDMOS i IGBT, zastępujące

w wielu zastosowaniach używane dotychczas tranzystory bi-

polarne. Obok nich opisano też zupełnie nowe przyrządy mo-

cy: tyrystory sterowane tranzystorem MOS - MCT. tranzysto-

ry elektrostatyczne SIT i tyrystory elektrostatyczne SITh,

będące według Autorów elementami przyszłości w energo-

elektronice.

Szczególną uwagę poświęcono problematyce modelowania

tych przyrządów do celów symulacji komputerowej za pomo-

cą programu PSPICE. Wyjaśniono sposób tworzenia modeli

poszczególnych przyrządów półprzewodnikowych.

Książka jest przeznaczona dla studentów kierunków elektro-

nika i energoelektronika. Może być także przydatna inżynie-

rom tych kierunków techniki.

Elektor 1/97

B

PAMIĘĆ FLASH I EEPROM DLA TELEFONÓW KOMÓRKOWYCH Konkurencyjny układ pamięci AT29C432 łączy 4Mb pamięci FLASH i 256kb pamięci EEPROM w jednej 40-wyprowadzeńiowej obudowie. Jest odpowiedni do za-

stosowań wymagających prze-chowywania programu i quasi-ustalonych danych, takich jak tele-fony komórkowe, karty sieciowe, terminale punktów sprzedazy i cyf-rowe organizery. Pamięć FLASH zawarta w AT29C432 jest zorgani-zowana jako matryca 512k x 8 bi-tów i charakteryzuje się czasem dostępu odczytu I20ns. Ma 2048

indywidualnie reprogramowainych sektorów po 256 bajtów każdy. Maksymalny czas cyklu kasowa-nia'zapisu sektora jest równy 10ms. Pamięć EEPROM układu AT29C432 jest matrycą 32kB. któ-ra może być zapisywana pojedyn-

czymi bajtami lub sło-wami 16-bitowymi. Dla zwiększenia niezawod-ności matryca EEPROM jest wyposażona w me-chanizm detekcji i ko-rekcji błędów. Maksy-malny czas trwania cyk-lu kasowania/zapisu EEPROM jest równy tOms. a czas cyklu od-czytu 120ns. AT29C432

umożliwia jednoczesne odczyty i zapisy pamięci Obydwie matry-ce pamięci układu używają tego samego pojedynczego napięcia zasilania. Układ jest dostępny w wersji dla napięcia 5V i 2.7V.

nr 1 Atmel (KKI1 łs./ang.)

„Gorące produkty" Znajomość najnowszych rozwiązań jest nieodzownym warunkiem nadążania za światowymi trendami rozwoju. Jak ważne jest to w elektronice wiedzą wszyscy do-świadczeni konstmktorzy-ełektronicy, i to nie tylko profesjonaliści. Już od ponad pięciu lat firma AVT stara się zapewniać staty dopływ aktualnych in-formacji na temat podzespołów elektronicznych. Kiedyś robiliśmy to poprzez „Agencję Konsultacyjną", a później biuletyn .Układy Scalone Katalog Aktualności'. Korzystając z doświadczeń jakie zdobyliśmy oferujemy Państwu nową formę serwi-su informacyjnego na temat układów scalonych i innych podzespołów elektronicz-nych: ,8iuletyn Informacyjny Układów Scalonych". Biuletyn jest poświęcony głównie najnowszym ukfadom scalonym, ale nie zabrak-nie w nim także miejsca dla innych nowych elementów. Będzie zawierał skrócone informacje na temat tych swoistych „gorących produktów", pochodzące z różnych źródeł, takich jak serwisy prasowe, informacje producentów i dystrybutorów, no-we katalogi (w tym płyty CD) czy łnfemef. Obok najnowszych, planujemy też opi-sywać elementy nowe, ale o już ugruntowane/ pozycji na rynku i. co najważniej-sze, łatwo dostępne. Czytelnicy zainteresowani poszerzeniem wiedzy na temat opisywanego podzespołu mogą zamówić dodatkowe materiały informacyjne w po-staci kart katalogowych czy not aplikacyjnych (szczegółowe informacje na stronie 39). Zatem zapraszamy do czytania naszego Biuletynu i czekamy na listy z uwaga-mi na jego temat

UKŁADY KOMUNIKACJI W PODCZERWIENI 0 SZYBKOŚCI DO 4Mb/s Firma IBM opracowała 3 układy dia transmisji danych w podczer-wieni, mogące pracować z naj-większymi szybkościami, na jakie pozwala obecnie standard IrDA Dodatkowo do układu kontrolera

1 dwóch nadajników odbiormkow. firma oferuje oprogramowanie w postaci driverów i programu za-rządzania ruchem danych. Kont-roler 31T1502 w połączeniu z pro-dukowanymi przez firmę sterowni-kami stanowi kompletny podsys-tem transmisji danych w podczer-wieni. Wymaga zasilania 5V i zew-snętrznego zegara 48MHz. Jest montowany w 10O-wyprowadze-niowej obudowie GFP. Ma wbudo-wany tryb zmniejszonego poboru

mocy. zaawansowaną konfigurację przerwań oraz funkcję zarządzania magistraią ISA i PCMCIA. Układ 31T1100 jest scalonym transceive-rem podczerwieni oferowanym w niewielkiej obudowie o długości 13mm i szerokości 5,45mm. Na-dajnik/odbiornik 31T1101 jest montowany w obudowie SO. Jego przeznaczeniem jest sprzęt o zasi-laniu bateryjnym i urządzenia prze-nośne. Oprogramowanie sterujące może pracować na różnych platfor-mach. włącznie z Windows 3.1, Windows 95 i OS/2 Warp. Drivery są kompatybilne z popularnym op-rogramowaniem sieciowym.

Hf 2 31 Tl502 (KKI19s.iang.) nr 3 31T1100 (KK/11s.lang.) nr 4 31T1101 (KK/H./ang.)

TRANSCEIYERY RS-232 ZGODNE Z EUROPEJSKIMI NORMAMI Nadajniki/odbiorniki RS-232 rodzi-ny ADM2xxE firmy Analog Devi-ces spełniają europejskie wyma-gania odnośnie emisji zakłóceń elektromagnetycznych. Układy są zasilane napięciem 5V i wytrzymu-ją wyładowania elektrostatyczne do i 15kV. Mają zabezpieczenie przed szybkimi stanami przejścio-wymi do ±2kV Są przeznaczone do zastosowania w modemach, drukarkach oraz komputerach ty-pu laptop i notebook. Pięć ukła-dów należących do rodziny cha-rakteryzuje się małą emisją zakłó-ceń elektromagnetycznych, zgod-

nie z normą EN55022 i IEC1000-4. Układy pobierają moc tylko 17mW i pracują przy szybkościach trans-misji do 230kb/s. Są oferowane w obudowach TSSOP

nr 5 Analog Dev/ces (KK/15s./ang.)

PRZETWORNIK A/C 100kHz Z WEJŚCIEM 0 DO SV ADS7821 jest 16-bitowym przet-wornikiem anaiogowo-cyfrowym CMOS o częstotliwości próbkowa-nia 100kHz Układ zawiera rejestr kolejnych przybliżeń, układ prób-kująco-pamiętający. źródło napię-cia odniesienia, obwody zegara, interfejs mikroprocesorowy i 3-sta-nowe drivery wyjściowe. Zakres wejściowy 0 do 5V i pojedyncze zasilanie 5V czynią go odpowied-nim do zastosowania w sterowa-niu procesami przemysłowymi, pomiarach i testach oraz przyrzą-dach analitycznych. Rozprasza

moc lOOmW. Może używać ze-wnętrznego lub wewnętrznego źródła odniesienia i ma w pełni równoległe wyjście danych wypo-sażone w zatrzaski, Charakteryzu-je się minimalnym stosunkiem sygnału do szumów i zakłóceń 86dB przy 20kHz i maksymalnym całkowym błędem liniowości ±3LSB. Pracuje w temperaturach -25 do 85°C. Jest dostępny w 28-wyprowadzemowej plastykowej obudowie DIP 0,3" lub SOIC.

nr 6 Surr>Brown (KKHOsJang.)

Elektor 1/97 27

BIULETYN INF^^CYJNY SCALONYCH

MODUŁY NYSRAM OFERUJĄ MONITOROWANIE BATERII I RESET CPU Wewnętrzny moni tor baterii, uk ład zerowania mikroprocesora i zmniej-szony pobór mocy stanowią o at-rakcyjności ukfadów serii DS13, nieutotnych pamięci SRAM w obu-dowach do montażu powierzch-n iowego. Obecn ie seria zawiera uktad DS1330 (pamięć o organi-zacji 32k x 8). OS1345 (128k x 8) i DS1350 (512k x 8). Każdy z ukfa-d ó w zawiera o b w ó d ok resowo testujący wewnętrzną baterię lito-wą. Co 24 godz iny ukfad monito-rujący dotącza do baterii obciąże-nie testowe na czas 1 s i mierzy jej napięcie. Gdy napięc ie obc iążo-nej bateri i spadn ie poniżej 2,6V, zostaje ak tywowana odpowiedn ia końcówka, sygnal izując potrzebę wymiany modu iu . Moduty serii DS13 oferują czas przechowywa-nia danych 10 lat przy temperatu-rze 25 : C. Doda tkowo układy za-wierają o b w o d y zerowania jed-nostki centralnej, realizujące funk-c ję resetu po włączeniu zasilania i przy spadku napięcia zasilania.

Funkc ja zerowania pozwala na poprawną pracę sys temu w wa-runkach stanów nieustalonych za-silania i zabezpiecza przechowy-wane dane. Uktady rodziny DS13 charakteryzują się również ma łym p o b o r e m mocy. W stanie bez-czynności typowo pobierają p rąd 50/jA. podczas gdy prąd spoczyn-kowy innych modu łów SRAM jest równy 3 do lOmA Dzięki temu są odpow iedn ie do zastosowania w sprzęcie p rzenośnym. Układy

są oferowane w 34-wyprowadze-n iowych min ia turowych obudo-wach SMT. które bezpośrednio pa-sują do 68-wyprowadzen iowych podstawek PLCC. s tosowanych d la zabezpieczenia wewnętrznej baterii układu przed przegrzaniem w trakcie lutowania.

8-BITOWY MIKROKONTROLER ZWIĘKSZA WEWNĘTRZNĄ PAMIĘĆ FLASH Mikrokontroler 8-bi towy AT89C55 f irmy Atmel rozszerza wewnętrzną pamięć FLASH do 20kB i, jak jego poprzednik, ma zgodne rozmiesz-czenie wyp rowadzeń z uk ładami Intela i8XC5 l . Doda tkowo poza powiększonym rozmiarem pamię-ci, AT89C55 ma także większą szybkość, pracując przy częstotli-wośc iach do 33MHz zamiast 24MHz Konstrukc ja w pełni sta-tyczna pozwala na pracę proceso-ra przy mnie jszych częstot l iwoś-c iach zegara, co zmniejsza wyma-gania sys temu odnośn ie mocy i pozwala na zatrzymanie zegara bez utraty danych. Układ jest montowany w 40-wyprowadzenio-wej plastykowej obudowie DIP al-bo 44-wyprowądzeniowej obudo-wie do montażu powierzchniowe-g o QFP łub PLCC

n r 7 Dallas

Semiconductor (KK/27sJang.)

nr 8 Atmel (KKl24s.mg.)

UKŁAD ZASILAJĄCY Z TRZEMA WYJŚCIAMI L4992 f irmy SGS-Thomson jest kontrolerem zasilania real izującym wszystk ie funkcje n iezbędne d o zarządzania zasi laniem noteboo-ków i innego sprzętu przenośne-go. Układ jest montowany w 32-wyprowadzeniowej obudowie TQFP i zawiera dwa stabil izatory impul-sowe PWM napięć 3.3V i 5,1V oraz stabil izator l iniowy 12V. Sta-bil izatory impulsowe pracują przy częstot l iwości 200 łub 300kHz

WZMACNIACZ OPERACYJNY 0 SZYBKOŚCI NARASTANIA 3000V/ms Podwójny wzmacn iacz operacyj -ny LM6172 charakteryzuje się szybkością narastania napięc ia 3kV// j$ i pobo rem prąd 2.3mA na kanat, co stanowi ty lko 33% prądu w porównaniu z podobnymi szyb-kimi wzmacn iaczami operacyjny-mi. Układ oferuje zwiększoną moc

1 szybkość, w porównaniu z poje-dynczymi wzmacniaczami monto-wanymi w takiej samej obudowie . Maty pobór mocy czyni go odpo-wiedn im do zastosowania w prze-nośnym sprzęcie wizyjnym i syste-mach wie lokanałowych. Zastoso-

używając wewnęt rznego oscylato-ra, lub przy w iększych częstot l i -wośc iach z zewnętrznym źród łem synchronizacj i . W słanie nieaktyw-nym ukfad pob iera prąd 50/ jA. Całkowita sprawność w nominal-nych warunkach obc iążen ia jest typowo lepsza niż 95%. a przy ma-łym obciążeniu wynosi 90%.

nr 9 SGS-Thomson (KKSs.ang.)

wania obejmują płyty wizji, skane-ry. faksy, urządzenia CD-ROM i sze-rokopasmowy sprzęt ADSL. Przy s terowaniu szybk ich przetworni-ków A ' C i bu forowan iu szybk ich przetworników C A zaletą LM6172 jest szerokie pasmo {100MHz). Rezystancja wy jśc iowa uktadu z otwartą pętlą jest równa 14U. Ty-powo wzmacn iacz jest zasi lany nap ięc iem ±15V. Jest dos tępny w 8-wyprowadzeniowej obudowie DIP lub SOłC.

nr 10 National

Semiconductor (KK/14$./ang.)

4-WYPROWADZENIOWY UKŁAD RESETUJE MIKROPROCESORY 68HCXX Wyjśc ie zerowania uk ładu MAX 6314, zgodne ze s tandardem 68HCXX. umożliwia na bezpośred-

nia linii zerowania (p-kanafowy MOSFET równoległe z rezystorem 4 .7ku) , umożl iw ia jące szybkie zmiany stanu na wyjściu. Dzięki matym wymiarom (4-wyprowadze-niowa o b u d o w a SOT-143), mate-

nie sprzęganie z mikroprocesora-mi o dwukierunkowych liniach ze-rowania. Ten układ zerowania roz-wiązuje również prob lem spotyka-ny w p o d o b n y c h apl ikac jach, związany z n iekorzystnym oddzia-ływan iem po jemnośc i pasożytni-czych przy łączonych do łinii zero-wania. MAX6314 zawiera obwody taktowania i ak tywnego podciąga-

M f l X 6 3 1 4

mu poborowi p rądu ( typowo 6fjA) i prostoc ie zastosowania, uk ład jest dob rym rozwiązaniem dla mo-ni torowania napięc ia zasi lania w systemach cyfrowych.

nr 11 Maxlm (KK) (KK'11s./ang.)

28 Elektor 1/97

BIULETYN INFORMACYJNY UKŁADÓW

WZMACNIACZ TRANSIMPE-DANCYJNY OFERUJE MAŁE SZUMY i SZEROKI ZAKRES DYNAMICZNY IVC102 jest p recyzy jnym wzmac-

n iaczem c a ł k u j ą c y m z w e j ś c i e m

FET i z in tegrowanymi kondensa-

torami ca łku jącymi Jest przezna-

czony d o w z m a c n i a n i a p r ą d ó w

0 maiym poziomie, p o c h o d z ą c y c h

z fo tod iod , k o m ó r j on i zacy jnych

1 innych czu jn ików o wy jśc iu prą-

d o w y m / ł a d u n k o w y m . oraz d o po-

miaru p r ą d ó w up iywu. Uk iad mo-

że wzmacn iać

prądy d o d a t n i e

lub u jemne, c o

pozwala na sto-

sowan ie różne-

go rodzaju czuj-

n ików i techn ik

po laryzac j i Za-

war te w e w n ą t r z

oddz ie lne kon-

densatory ca łku-

jące (10. 30

i 60pF) m o g ą

być ł ączone na

różne sposoby .

co daje moż l iwość uzyskania róż-

nych war tośc i po jemnośc i całku-

jącej (do 100pF). Można uzyć rów-

nież zewnętrznej po jemnośc i cał-

kującej . Uk ład m a wejścia taktują-

ce z g o d n e ze s t a n d a r d e m T T l /

CMOS. sterujące ok resem całko-

wania. Funkc je zat rzymania (hołd)

i zerowania (reset) określają efek-

t ywne w z m o c n i e n i e impedanc j i

i zerują ( roz ładowują) kondensa-

tor całkujący. Typowy p r ą d polary-

zacj i jest równy tOOfA (maksymal-

ny 750fa). a t ypowa nie l in iowość -

0 ,005%. Wewnęt rzne k lucze FET

0 m a ł y m prądz ie u p ł y w u przełą-

czają we isc iowy sygnał p rądowy

1 zerują kondensa to r ca łku jący.

Uk fad jest m o n t o w a n y w 14-wy-

p r o w a d z e n i o w e j o b u d o w i e DIP

tub SO Pracuje w tempera tu rach

-40 do 85 C.

nr 12 Burr-Brown (KKi10s.iang.j

WZMACNIACZ IZOLACYJNY 0 ZWIĘKSZONEJ STABILNOŚCI W sern l in iowych wzmacn iaczy izo-

lacy jnych L IA100 firmy CP C ł a r e

l iniowy t ransoptor jest z in łegrowa-

Iftsrmmenlation AmpliHer

. 2 5 0 " > 6 . 3 5 m m

ny z d w o m a niezależnymi wzmac-

n iaczami ope racy j nym i LF356

w 16 -wyprowadzemowe j obudo -

wie DIP lub SOIC. Uk łady m o g ą

s łużyć d o sp rzęgan ia z a r ó w n o

sygna łów z m i e n n o p r ą d o w y c h jak

i s t a ł op rądowych . zapewn ia jąc

izolację napięć o d wejśc ia d o wyj -

śc ia d o 3750V war tośc i skutecz-

nej Stabi lność i szeroki zakres na-

pięć roboczych czymą uktad odpo-

w iedn im do zastosowań w sprzę-

c ie medycznym, w izolowanych

przetwornicach 4 do 20mA w sprzę-

cie p o m i a r o w y m i w s te rowan iu

procesami . i zo lowanych o b w o -

dach sprzężenia zw ro tnego zasila-

czy, s te rowan iu p rędkośc ią silni-

Parallel D a t a B u s

Cowarter /

Contro! Bus

X - 7 5 0 " 1 9 . 0 5 m m

7 . 4 9 m m • . 4 0 6 " 8 . 8 9 m m

kow i sprzęgan iu sygna łów audio.

Pętla s teru jąca serwo jest używa-

na d o k o m p e n s a c j i n ie l i n i owych

charak terys tyk c z a s o w y c h i tem-

pera tu rowych d iod LED. zwiększa-

nia l in iowości i s tab i lnośc i wzmac-

niaczy. S k o m p e n s o w a n e t ransop-

tory osiągają lepszą niż 0 ,01% li-

n iowość serwo i p a s m o lepsze niż

40kHz.

nr 13 CP C/are (KKI5s./ang.)

MINIATUROWY CZUJNIK TEMPERATURY PRACUJE OD 2,7V Czujnik tempera tu ry LM60 , o d p o -

wiedni w wielu zas tosowaniach ru-

chome/ komun ikac j i , jest o ferowa-

ny w min iaturowej obudow ie SOT-

231 może p racować przy zasi laniu

nap ięc iem o d 2,7V. Uktad zamie-

nia tempera tu rę na napięc ie ze

wspó łczynn ik iem 6,25mV/~C. ofe-

ruje dok ładność ± 4 ; C w zakresie

temperatur -40 d o 125"C i nielinio-

wość ±0.8CC. Typowe zastosowa-

nia obe jmują k o m p e n s a c j ę dryf tu

t e m p e r a t u r o w e g o gene ra to rów

i mon i to rowan ie zmian temperatu-

ry ogn iwa w t rakc ie tadowania .

Uk ład LM60 może zastąpić 2 ter-

m is to ry w za-

s tosowan iach

wymaga jących

dużej l in iowości

w ca ł ym zakre-

sie t empera tu r

pracy. Dostęp-

l na jest również

p ły tka apl ika-

cy jna. ułatwia-

jąca do łączen ie

zasi lania i szyb-

kie oszacowa-

nie charak te rys tyk w y j ś c i o w y c h

czujnika. Uktad LM60 nie w y m a g a

zewnę t rznego kszta ł towania syg-

nału. kal ibracj i łub korekcj i tabl ic

p rzeg lądowych .

nr 14 National

Semiconductor (KKl7$.lang.)

UKŁAD SCALONY ZAPALA LAMPY FLUORESCENCYJNE Uk ład e lek t ron i cznego star tera

U B A 2 0 0 0 T o p r a c o w a n y przez

P h i l i p s a zapa la św ie t lówk i f luo-

rescency jne i zapob iega zbytecz-

n y m p r ó b o m zapa lan ia zuzy tych

lamp. Po włączeniu zasilania

UBA2000T rozpoczyna p roces

w s t ę p n e g o p o d g r z e w a n i a elek-

trod. k tó rego czas jest precyzy jn ie

odm ie r zany pop rzez z l iczanie

ok resów zmian napięc ia s iec iowe-

go. Uk ład włącza zewnętrzny łącz-

nik w postac i tyrystora lub tranzys-

tora MOSFET, umożl iw ia jąc prze-

p ływ p r ą d u podgrzewa-

nia przez e lekt rody lam-

py. Po w s t ę p n y m pod -

grzan iu . zewnę t rzny

łączn ik jest wy łączany

przy g w a r a n t o w a n y m

p o z i o m i e napięc ia . Za-

pewn ia to wygene rowa-

nie dosta teczn ie d u ż e g o

nap ięc ia na indukcy j -

n y m o b c i ą ż e n i u ł a m p y

d la jej na tychmias towe-

g o w łączen ia . Uktad

UBA2000T i wszys tk ie

związane z n im e lemen-

ty pasują wymia rami d o

o b u d o w y s tanda rdowego zapłon-

n ika d la zapewn ien ia z g o d n o ś c i

z i s tn ie jącym sp rzę tem oświet le-

n iowym.

nr 13 Philips (IS/2s./ang.)

Elektor 1/97

YN INFORMACYJNY UKŁADÓW SCALONYCH

UKŁAD STEROWANIA POLARYZACJĄ WZMACNIACZA KLASY AB LT1166 jest monolitycznym ukła-dem sterowania polaryzacją wzma-cniaczy dużej mocy pracujących

w klasie AB. W tej roli zastępuje okoto 20 aktywnych i pasywnych dyskretnych elementów, reduku-jąc rozmiary i koszty systemu oraz zwiększając jego niezawodność.

Ogólnie, uktad eliminuje ręczną korekcję prądu spoczynkowego i konieczność dobierania tranzys-torów FET stopnia wyjściowego. Dzięki automatycznej korekcji nie-dopasowania, układ eliminuje po-

trzebę regulacji ob-wodu polaryzacji wzmacniacza. Eli-minuje on także ko-nieczność umiesz-czania radiatorów na tranzystorach śledzących tempe-raturę. Zabezpiecza przed nadmiernymi stratami mocy wyni-kającymi z nieodpo-wiedniego ustawie-nia prądu spoczyn-kowego. Uktad jest oferowany w 8-wy-

prowadzeniowej plastykowej obu-dowie DIP lub SO.

nr 16 Linear Technology (KK/16s./ang.)

UKŁAD SZYFRUJĄCY ZABEZPIECZA DANE W CZASIE RZECZYWISTYM Uktad XL103 firmy Exel pretendu-je do miana pierwszego przemys-łowego układu szyfrowania/de-szyfrowania danych w czasie rzeczywistym. Służy on do zabez-pieczania danych w rozmaitych

mienia oprogramowania. Wewnęt-rzny algorytm kodowania jest za-bezpieczony sprzętowo przed ko-piowaniem. Układ szyfruje lub de-szyfruje z szybkością 6.5b/ms. Może przechowywać w wewnęt-rznej pamięci EEPROM do ośmiu 64-bitowych kluczy kodujących, co pozwala na zarządzanie dany-

zastosowaniach, takich jak Inter-net, modemy, telefony komórko-we, pagery i dekodery odbiorni-ków TV. Jest łatwy w stosowaniu i nie wymaga elementów zewnęt-rznych. Pozwala na zabezpiecze-nie danych bez konieczności uczenia się kryptografii. Użytkow-nicy nie potrzebują więc skompli-kowanego i trudnego do urucho-

ŁADOWARKA BATERII LITOWYCH Uktad ładowania baterii LT1510 opracowany przez firmę Linear Technology jest prostym i efek-tywnym rozwiązaniem dla szyb-kiego ładowania nowoczesnych ładowalnych ogniw, w tym baterii

0?2ssf SN5819

(1,5A) z dokładnością 5%. Wew-nętrzne źródło napięcia odniesie-nia o dokładności 0,5% spełnia krytyczne dla ogniw litowych wy-mogi ładowania stałym napięciem. Uktad LT1510 może ładować ba-terie ogniw o napięciu 2 do 20V.

!0» OJS*

mi z ośmiu różnych systemów za-bezpieczających. Uktad jest mon-towany w 8-wyprowadzeniowych plastykowych obudowach DIP i SOIC.

Exel

litowych, niklowo-wodorkowych i niklowo-kadmowych, które wy-magają ładowania stałym prądem i/lub stałym napięciem. Uktad jest w istocie stabilizatorem impulso-wym z modulacją szerokości im-pulsu (PWM) pracującym w trybie prądowym. Wewnętrzny klucz mo-że dostarczać 1,5A prądu stałego (prąd szczytowy 2A). Wewnętrzny rezystor czujnika prądu 0,1 £2 po-zwala na bardzo proste progra-mowanie prądu ładowania. Jeden rezystor (lub programowany prąd z przetwornika cyfrowo-analogo-wego) jest wymagany do ustawie-nia pełnego prądu ładowania

WSZYSTKO W JEDNYM CHIPIE Firma National Semiconductor opracowała nowy uktad cyfrowe-go czujnika temperatury LM75. Jego podstawowym zastosowa-niem jest kontrola i regulacja tem-peratury oraz zabezpieczenie przed przegrzaniem. Układ zawie-ra czujnik temperatury, przetwor-nik analogowo-cyfrowy, interfejs l2C oraz komparator temperatury z programowalnym progiem prze-łączania i histerezą. Oddzielne wy-jście typu otwarty dren może pra-cować jako wskaźnik przekrocze-nia zaprogramowanej temperatu-ry alarmowej. Może być ono wy-korzystane do realizacji samo-dzielnego termostatu lub być źródłem przerwań dla mikrokont-rolera sterującego. Po włączeniu zasilania LM75 jest ustawiany au-tomatycznie w trybie komparatora temperatury z progiem włączenia

Nasycany klucz, układu pracuje z częstotliwością 200kHz zapew-niając dużą sprawność ładowania i małe wymiary cewki. Po odłącze-niu zasilania LT1510 przechodzi w stan uśpienia i pobiera prąd tyl-ko około 3/JA, CO eliminuje ko-nieczność stosowania diody blo-kującej pomiędzy układem i bate-rią. Układ ma wbudowaną funkcję łagodnego startu i funkcję wyłą-czenia. Jest dostępny w 16-wy-prowadzeniowej obudowie DIP i SO lub 8-wyprowadzeniowej SO.

nr 17 Linear Technology (KKI16sJang.)

alarmu 80'C i progiem wyłączenia alarmu 75°C. Za pośrednictwem 2-przewodo-wej magistrali l2C współpracujący mikrokontroler może zapisywać do LM75 temperaturę alarmową oraz temperaturę wyłączenia alar-mu. Ponadto może on również od-czytywać zawartość rejestrów oby-dwu temperatur. Trzy wyprowa-dzenia wyboru adresu pozwalają na dołączenie do tej samej magis-trali do 8 układów LM75. Układ jest oferowany w 8-wypro-wadzeniowej obudowie SOIC i pracuje w zakresie temperatur -25 do 100=C, przy zasilaniu napię-ciem 3 do 5,5V.

nr 18 National

Semiconductor (KK/16s./ang.)

30 Elektor 1/97

BIULETYN INFORMACYJNY SCALONYCH

WZMACNIACZE NISKOSZUMNE PRACUJĄ W ZAKRESIE OD DC DO MIKROFAL Oferowany w obudow ie SOT-143,

szerokopasmowy wzmacniacz ope-

racy jny M A X 2 6 1 1 f i rmy Max im, pracu je przy zasi laniu nap ięc iem

o d 5V i m a ptaską charakterystykę

częstot l iwośc iową {-3dB) w zakre-

sie o d p rądu s ta łego do 1100MHz.

J e g o rnate s z u m y (3 ,5dB przy

500MH2), wzmocn ien ie 18dB przy

FILTRY SAW W CIENKICH OBUDOWACH Firma Oki op racowa ła filtry z falą

pow ie rzchn iową (SAW) GaAs

w bardzo małych plastykowych

i ce ramicznych o b u d o w a c h , spe-

5 0 0 M H z i zdo lność s te rowan ia

3 d B m przy po la ryzac j i 16mA są

uży teczne w zas tosowan iach ta-

k ich jak nadajnik i , odb iorn ik i i bu-

fory. Ponadto, j ego ma ie wymiary

i p roste o b w o d y polaryzacj i czynią

g o i dea lnym w zas tosowan iach

w y m a g a j ą c y c h ogran iczone j prze-

strzeni za jmowane j przez uktad.

nr 19 Manim

9321 ) oraz trzy filtry odb io r cze

(MBF9305. M B F 9 3 2 3 i MBF9332) Filtry pracu ją przy często t l iwoś-

c iach o d 750MHz do 2GHz. Mają

we jśc iową i wyjściową impedan-

c ję 5 0 0 oraz straty <3.5dB w pas-

UKŁAD KONTROLUJĄCY MIKROPROCESOR I PROGRAM M A X 8 2 3 f i rmy Max im jest pierw-

szym uk ładem resetu mikroproce-

r o g r a m o w a n i a (zawieszen ie pro-

gramu) lub spadek napięc ia zasi-

lania. Uk tad m a również we jśc ie

ręcznego zerowania . MAX823 ty-

( ) A R E F O R

M A X 8 2 4

sora i timerem „watchdog" w mi-

n ia tu rowe j o b u d o w i e SOT. Jest

o fe rowany w p ięc iu wers jach

o różnych nap ięc iach p rogowych

zerowan ia 4.63V. 4,38V. 3.08V.

2,93V i 2.63V, przez co spełnia wy-

m o g i sys temów o zasi laniu napię-

c iem 3V, 3,3V i 5V. Generu je ak-

tywny w stanie n isk im sygnat re-

setu o czasie t rwania 140ms w od-

powiedz i na b łędne dzia łanie op-

p o w o p o b i e r a prąd ty /ko 4,5/7A

(maksymaln ie 10/jA) z linii zasila-

nia 3V iub ' ty lko 9^A (maksymaln ie

20pA) z linii 5V. Jest o fe rowany

w 5 -wyprowadzen iowe j o b u d o w i e

SOT-23. Pracuje w tempera tu rach

z zakresu -40 d o 85 'C .

nr 20 Maxim (KK'8s.mg.)

cjalnie p rzeznaczone do zastoso-

wania w te le fonach p rzenośnych

i k o m ó r k o w y c h , sys temach oso-

bistej komun ikac j i , kar tach PCM-

CIA oraz b e z p r z e w o d o w y c h sie-

ciach. Nowa rodz ina zawiera d w a

filtry nadawcze (MBF9301 i MBF

WZMACNIACZE W SOT-23 MAJĄ MAŁE SZUMY PRZY NISKIM NAPIĘCIU O b u d o w y SOT-23 u k ł a d ó w

TLV22x1 - rodz iny w z m a c n i a c z y

operacy jnych „rai l - to-rair - pozwa-

lają na um ieszczen ie ich bl iżej

ź ród ła sygna łu dia zminimal izowa-

nia s z u m ó w p o c h o d z ą c y c h z dłu-

g i ch śc ieżek p ły tk i d r u k o w a n e j .

TLV2211 jest p o j e d y n c z y m

wzmacn iaczem ope racy jnym mik-

romocy o t y p o w y m poborze prą-

d u zasi lania i nap ięc iu szu-

m ó w 2 2 n V A H z . TLV2231 jest

w z m a c n i a c z e m p r z e z n a c z o n y m

do s tosowania w uk ładach wyma-

ga jących wyższej jakości przetwa-

mie >20dB i <4dB w paśmie >30dB.

Filtry mają grubość l . 6 m m i pozo-

stałe wymiary 3.8 x 3.8mm.

nr 21 Oki (KKI7s.iang.)

rzania z m i e n n o p r ą d o w e g o i cha-

rakteryzuje się szybkością narasta-

nia napięcia wy jśc iowego 1.6V/^s.

p a s m e m 2MHz i p o b o r e m p rądu

850^A. Doda tkowo TLV2231 steru-

je obciążeniami 6 0 0 1 i i m a szumy

16nV/ \Hz. TLV2221 oferuje pośre-

dn ie rozwiązanie pomiędzy para-

metrami zmiennoprądowymi i zdol-

nością sterowania wy jść TLV2231

oraz m a ł y m p o b o r e m m o c y T IV

2211. Wzmacn iacze pracują przy

min ima lnym napięciu 2.7V.

Instruments nr 2 2 TVL2211 (KKI30s.lang.) nr 23 TVL2221 (KK/30s./ang.) nr 24 TVL2231 W2H.lang.)

POTENCJOMETR CYFROWY ZAMIAST MECHANICZNEGO W SPRZĘCIE PRZENOŚNYM Sterowany cy f rowo po tenc jomet r

X 9 3 1 6 (E2POT) f i rmy Xicor jest

p rzeznaczony do zastąpienia po-

t enc j ome t rów m e c h a n i c z n y c h

w sys temach o zasi laniu bateryj-

nym. Charakteryzuje się mniejszy-

mi szumami i mn ie j szym p o b o r e m

p r ą d u w stanie n i e a k t y w n y m niż

j e g o poprzedn icy . Zrea l i zowany

w pełn i w techno log i i C M O S . po-

b iera p r ą d m a k s y m a l n i e 3 m A .

a w stanie oczek iwan ia ty lko

Ma rozdz ie lczość 0.3%. Potencjo-

metry s te rowane cy f rowo są bar-

dz ie j n i ezawodne niż po tenc jo -

metry mechan iczne . Nie pod lega-

ją zuzyc iu me-

chan icznemu. są

bardz ie j odpo r -

ne na ws t rząsy

i w ib rac je , eks-

t remalne tempe-

ratury i inne nie-

korzys tne czyn-

niki ś rodow isko -

we. W zastoso-

w a n i a c h aud io

po tenc jomet ry

cy f rowe ułatwia-

ją regulację po-

z i o m u g łośnośc i

i e l iminują po-

kręt ła lub przy-

ciski . X9316 jest p r o d u k o w a n y

w d w ó c h w e rs j ach rezystancj i :

lkŁ2 lub tOkU. Jest m o n t o w a n y

w 14 -wyprowadzen iowych obudo -

wach DIP i SOIC.

nr 25 mor (KKI10s.iang.)

Elektor 1/97

BIULETYN INFORMACYJNY UKŁADÓW

SYSTEM ZMIENNEGO KODOWANIA KEELOO Zdatne sterowanie radiowe lub na podczerwień jest popularne w wie-lu zastosowaniach, włącznie z alar-mami samochodowymi i automa-tycznie otwieranymi drzwiami ga-rażowymi. Konwencjonalne syste-my zdalnego sterowania są oparte na transmisji jednokierunkowej i mają ograniczoną zdolność za-bezpieczania. Jest także dostęp-nych wiefe wyrafinowanych urzą-dzeń opartych na transmisji dwu-kierunkowej. ale z powodu wyso-kich kosztów i pewnych wad prak-tycznych nie są one szeroko sto-sowane w układach zdafnego ste-rowania powszechnego użytku. Popularne obecnie systemy trans-misji jednokierunkowej mają dwie bardzo istotne z punktu widzenia zabezpieczenia wady: nadawane kody są zwykle ustalone f f iczba możliwych kombinacji kodu jest względnie mata. Ograniczona licz-ba możliwych kombinacji kodu dostępna w większości systemów zdalnego sterowania umożliwia wygenerowanie wszystkich możli-wych kombinacji w krótkim czasie. Łatwo można zbudować urządze-nie służące do tego celu, nazywa-ne skanerem kodu. jeszcze pros-tszym sposobem nieautoryzowa-nego dostępu do systemu zabez-pieczającego jest przechwycenie kodu nadawanego np. drogą ra-diową. Jeśli kod używany w syste-

mie jest ustalony, wystar-czy proste odtworzenie zarejestrowanego kodu. Zatem bezpieczny sys-tem zdalnego sterowania powinien spełniać dwa podstawowe wymagania: używać względnie dłu-gich i zmiennych kodów. Obydwa te wymagania spełnia system przewidy-wania kodu KeeLoq op-racowany przez firmę Microchip. Nadawany kod ma długość 66 bi-tów. w tym 34 bity ustalo-ne i 32 bity kodowane. 32 bity dają 4 miliardy kombinacji. Przy szybkości skanowania 8 ko-dow na sekundę potrzeba około 17 lat na wygenerowanie wszyst-kich kodów. System nigdy nie od-powiada dwukrotnie na ten sam nadawany kod. Algorytm kodowa-nia zapewnia, że ten sam kod nie wystąpi częściej niż raz na 65000 poprawnych kodów. Jeśli zaiozyć. ze zdalne sterowanie jest używa-ne 8 razy dziennie, to kod może się powtórzyć co 22 lata. Z ze-wnątrz nie da się zauwazyc związ-ku pomiędzy bieżącym kodem a kodem nadawanym poprzednio lub kodem następnym.

NADAJNIKI ZMIENNEGO KODU HCS200/HCS201 Układy HCS200 i HCS201 firmy Microchip Technology są kode rami zmiennego kodu przezna-czonymi dla zdalnych systemów

zamykania. Układy są zgodne ze standardem Keeloq i tączą duży stopień zabezpieczenia z małymi wymiarami i niskimi kosztami. To powoduje, ze są one znakomitym rozwiązaniem zastępującym ukła-dy o ustalonym kodzie w jedno-kierunkowych systemach zdalne-go zamykania i systemach kontro-lowanego dostępu. HCS200/ HCS201 nadają 66-bitowe ciągi danych, zawierające 32 bity zmiennego kodu generowanego

przez nieliniowy algorytm szyfrują-cy, 28 bitów numeru seryjnego i 6 bitów informacyjnych. Długość nadawanego strumienia bitów eli-minuje możliwość skanowania ko-du, a mechanizm zmiany kodu czyni każdą transmisję unikałną, zabezpieczając przed niepowoła-nym dostępem poprzez zarejest-rowanie i odtworzenie kodu. Klucz szyfrujący, numer seryjny i dane konfigurujące są przechowywane w pamięci EEPROM, niedostępnej z zewnątrz. Wszystkie niezbędne dane mogą być zaprogramowane poprzez prosty w użyciu intrfejs szeregowy, ale są zabezpieczone przed odczytem. Mogą być tylko zweryfikowane po operacji auto-matycznego kasowania i zapisu. Układy pracują w szerokim zakre-sie napięć zasilania (dla HCS200 3.5 do i3Vj. Posiadają 3 wejścia przycisków, co pozwala na realiza-cję do siedmiu funkcji. Są monto-wane w 8-wyprowadzeniowych plastykowych obudowach D1P i SOIC. Jedynymi elementami zew-nętrznymi niezbędnymi dla pracy układów są przyciski i obwody w.cz. nadajnika, co znacząco zmniejsza koszty realizacji systemu.

nr 27 Microchip (KKH9$.iang.)

iv 26 Microchip (KKI9s.lang.)

NADAJNIKI ZMIENNEGO KODU HCS300/HCS301 Układy HCS300 i HCS301 są ko-derami zmiennego kodu przezna-czonymi dla zdalnych systemów zamykania zgodnych ze standar-dem KeeLoq. Są podobne do opi-sanych wcześniej koderów HCS200/ HCS201. Nadają 66-bitowe ciągi danych, zawierające 32 bity zmien-nego kodu generowanego przez nieliniowy algorytm szyfrujący. 28 bitów numeru seryjnego i 6 bitów stanu. Klucz szyfrujący, numer se-ryjny i dane konfigurujące są prze-chowywane w pamięci EEPROM, niedostępnej z zewnątrz. Wszystkie niezbędne dane mogą być zapro-gramowane i zweryfikowane po-przez interfejs szeregowy. W odróżnieniu od opisywanych wcześniej HCS200/HCS201, ukła-dy HCS300/HCS301 mają cztery (a nie trzy) wejścia klawiszy.

umożliwiające realizację do 15 funkcji. Mają również dodatkowe wyjście sterowania diodą LED. wskazujące stan wyczerpania ba-terii. W nadawanym słowie kodo-wym przesyłają dodatkowo bit wskaźnika powtórzenia (w części ustalonej kodu) i 2 bity nadmiaru (w części zaszyfrowanej). Mają tak-że możliwość zaszyfrowania 32-bi-towej ustalonej części przesyłane-go kodu (envelope encryption). HCS300 I HCS301 są identyczne funkcjonalnie. HCS300 pracuje przy zasilaniu napięciem 1,8 do 6.0V. a HCS301 przy zasilaniu 3,5 do i3V.

Układy są montowane w 8-wypro-wadzeniowych plastykowych obu-dowach DIP i SOIC.

Microchip nr 28 HCS300 (KKH6sjang.) nr 29 HCS301 (KK/16s./ang.)

Najnowsze informacje na temat pro-duktów firmy Microchip. w tym

karty katalogowe i noty aplika-cyjne: mikrokontrolerów 8-

-bitowych PIC16/17, ukła-dów zabezpieczających, szeregowych i równo-ległych pamięci EEP-ROM, pamięci EPROM i układów ASIC, a także

wiele innych potrzeb-nych informacji.

Wszystko to na jednej pły-cie CD-ROM. dostępnej w sieci

sprzedaży AVT, za cenę 73 zl + 22% VAT (w sprzedaży wysyłkowej za pobraniem

pocztowym należy doliczyć koszt przesyłki 10% ceny brutto, czyli w tym wypadku 8,91 zł).

Aby otrzymać płytę za zaliczeniem pocztowym, wystarczy za-znaczyć podany niżej numer na Karcie Obsługi Czytelników Biu-letynu (sir. 40), wypełnić czytelnie Kartę i przesłać ją na podany adres. IW 101

32 Elektor 1/97

WKŁADKA

WKŁADKA

o ^msr o o

Wzmacniacz akustyczny z jednym układem scalonym

f7 ty* !•/ Vf dKli.di.di.

LI o jTTTTTT1

Odświeżacz baterii 1,5V typu AA/R6/HP7

Elektor 1/97

BIULETYN INFORMACYJNY SCALONYCH

TRANSMISJA DANYCH W PODCZERWIENI Szeregowa transmisja danych w podczerwieni jest stosowana w sprzęcie komputerowym już od kilku lat. Przełomowym momen-tem jej rozwoju stało się opraco-wanie standardu IrDA. Skrót IrDA oznacza InfraRed Data Associa-tion. organizację powołaną dla

stworzenia standardu szeregowej transmisji danych w podczerwieni. SKupia ona siły kilku producentów eiementów optoelektronicznych i systemów transmisji danych. Głównym przeznaczeniem urzą-dzeń zgodnych ze standardem IrDA jest wymiana danych pomię-dzy komputerami. Obok oczywis-tego obniżenia kosztów sprzętu, podstawową zaletą łącza danych IrDA jest mały pobór mocy przy szybkości transmisji danych się-gającej 4Mb/s oraz duża odpor-ność na szumy i zakłócenia. Do transmisji zgodnej ze standar-dem IrDA jest używany w najpros-tszym przypadku port RS232.

standardowo wbudowany we wszystkie komputery klasy PC. Dla zmniejszenia poboru mocy długości nadawanych impulsów są zmniejszane do 3 / ie długości wyjściowej. W tym przypadku szybkość transmisji jest ograni-czona szybkością standardowych układów UART i wynosi maksy-malnie""'115.2kb/s Ten rodzaj

transmisji zgod-ny ze standar-dem IrDA jest nazywany StR

P(od Serial Infra-Red). Minimal-ną szybkością transmisji wy-maganą przez standard .jest 9600b/s i każda transmisja jest rozpoczynana z taką szybkoś-cią. Większa szybkość jest ustalana przez

porty po zainicjowaniu połącze-nia. Większe szybkości transmisji wymagają specjalnych intertejsów pracujących przy szybkościach 1,152Mb/s i 4,0Mb/s (standard FIR).

Zalecana odległość przy transmis-ji w standardzie IrDA wynosi 1m, a kąt odbioru ±15C. Nadajniki podczerwieni pracują w zakresie długości fali 850...900nm i charak-teryzują się wyjściową intensyw-nością 40mW/sr (dla szybkosci do 1 t5.2kb/s) lub 10OmW/sr (dla większych szybkości transmisji).

TRANSCEIYER IRDA TWORZY ną ze standardem IrDA 1.0 lub DłUGODYSTANSOWE ŁĄCZA standardem ASK. Jest oferowany Przy użyciu TFDS4000. nadajni- w obudowie SMD o wymiarach 13 ka/odbiornika zgodnego ze stan- x 5.3 x 5.6mm. Zawiera diodę na-

nr 30 Temic (KK/10s.lang.)

dardem IrDA. jest możliwa trans-misja danych w podczerwieni na odległość do 3m. bez zewnęt-rznych elementów !R Układ ofe-ruje większą czułośc mz inne tego typu, przy mniejszej podatności na zakłócenia elektromagnetycz-ne. Umożliwia transmisję danych z szybkością do I l5 ,2kb/s, zgod-

NADAJNIK/ODBIORNIK PODCZERWIENI TFDS6000 Moduł TFDS6000 jest wielofunk-cyjnym nadajnikiem/odbiornikiem podczerwieni. Obsługuje wszyst-kie szybkości transmisji zgodne ze standardem IrDA, z szybkością 4Mb/s włącznie (FIR). a także tryb transmisji HP-SIR i Sharp ASK. W miniaturowej obudowie {wyso-kość 5,6mm) mieści fotodiodę, diodę nadawczą i pozostałe ob-wody analogowe. Jedynymi ele-

aawczą. odbiorczą oraz analogo-we obwody wzmacniające i kształ-tujące impulsy. Może pracować przy zasilaniu napięciem 3V i 5V. Pobiera moc tylko 6mW.

nr 31 Temic (KK,'9s.iang.)

mentami zewnętrznymi niezbęd-nymi dla realizacji kompletnego nadajnika/odbiornika są; rezystor szeregowy diody nadawczej IR i kondensator odsprzęgający zasi-lanie. Moduł ma wyprowadzenia zgodne z transceiverem TFDS 3000. Jest zasilany napięciem 5V i charakteryzuje się małym pobo-rem prądu - typowo 5mA.

nr 32 Temic (M3s./ang.)

NADAJNIK/ODBIORNIK PODCZERWIENI TFDS3000 Firma Temic opracowała moduł nadajnika/odbiornika TFDS3000 pracujący w zakresie podczerwie-ni. zgodny ze standardem IrDA. Układ jest przeznaczony do stoso-wania w prostych systemach transmisji danych zbudowanych w oparciu o standardowe układy UART (SIR). Umożliwia nadawanie i odbiór z szybkością do 115,2kb/s. W części nadawczej układ zawie-ra driver i diodę emitującą fale o typowej długości 870nm, a w części odbiorczej fotodiodę, komparator i driver wyjściowy. Wewnętrzny obwód automatycz-

nej regulacji wzmocnienia zapew-nia poprawny odbiór danych w warunkach zakłóceń elektro-magnetycznych. Moduł ma małe wymiary (wysokość 5,6mm) i wy-maga nielicznych elementów ze-wnętrznych. Charakteryzuje się małym poborem prądu i szerokim zakresem napięć zasilania 3 do 5,5V. Wejściowe i wyjściowe po-ziomy napięć umożliwiają bezpo-średnie połączenie z mikrokom-puterem.

nr 33 Temic (KKi4s.lang.)

Katalog układów scalonych i ele-mentów dyskretnych firmy Sam* sung (wersja 2.01) na płycie CD--ROM. Zawiera kompletne dane kata-logowe i aplikacyjne produktów firmy {w tym układów analogowych i cyfro-wych dla sprzętu audio, wideo i tele-komunikacji, a także pamięci). Cena płyty dostępnej w sieci sprzeda-ży AVT: 70 zł + 22% VAT {w sprzeda-ży wysyłkowej za pobraniem poczto-

wym naieży doliczyć koszt przesyłki 10% ceny brutto, czyli w tym wypadku 8,54 zł).

Aby otrzymać płytę za zaliczeniem pocztowym, wystarczy zazna-czyć podany niżej numer na Karcie Obsługi Czytelników Biuletynu (str. 40), wypełnić czytelnie Kartę i przesłać ją na podany adres. n r 1 0 2

Elektor 1/97 37

INFORMACYJNY UKŁADÓW SCALONYCH

SYNCHRONICZNE STABILIZATORY AKCEPTUJĄ NAPIĘCIA .3,5 DO 36V Trzy synchroniczne stabil izatory impulsowe obniżające napięcie, firmy Linear Technology: LTC1436, LTC1436-PLL i LTC1437, pracują przy napięciach wejściowych z za-kresu 3.5 do 36V. co umożliwia ich zasilanie z baterii, czy gniazda za-palniczki w samochodzie. Stabili-zatory przełączając ze stalą częs-tot l iwością w trybie p rądowym,

12-BITOWY PRZETWORNIK A/C PRACUJE PRZY 2,37SV Ten 12-bitowy przetwornik analo-gowo-cyf rowy malej mocy gwa-rantuje spełnienie wyspecyfikowa-nych parametrów w zakresie na-pięć od 3,3 do 2.375V. Łącząc 8-kanafowy mult iplekser i szeroko-pasmowy uktad śledżąco-pamię-tający z interfejsem szeregowym. MAX1245 próbkuje z szybkością lOOksmps (tysięcy próbek na se-kundę) przy prądzie zasilania mniejszym mz i m A . Uktad można

WZMACNIACZE OPERACYJNE ZASILANE NIESYMETRYCZNIE Wzmacniacze operacyjne ogólne-

oferują sprawność do 95%. Adap-tacyjny wyjśc iowy stopień mocy steruje selektywnie d w o m a n-ka-natowymi tranzystorami MOSFET przy częstotl iwości do 400kHz. co pozwala na zmniejszenie strat przełączania i poprawę sprawnoś-ci przy małych prądach wyjścio-wych.

n r 3 4 Unear Technology

(KK/24s.iang.)

wprowadzić w tryb zmniejszonego poboru mocy. w k tórym pobiera prąd 1/jA. Jego 4-przewodowy in-terfejs szeregowy jest zgodny ze

standardem Microwire. SPI. QSPI i synchron icznym szeregowym standardem TMS320. MAX1245 jest oferowany w 20-wyprowadze-niowej obudowie DIP lub SSOP

nr 36 Matim (KKj20s./ang.}

50mV od poz iomu masy. Uktady mogą być zasilane napięciem z zakresu 2.7 do 36V (±1 .35 do

go przeznaczenia serii OPA234 łą-czą mate napięcie niezrównowa-żenia. duże t łumienie sygna łów wspólnych i szeroki zakres napięć zasilania. Wzmacniacze: pojedyn-czy OPA234, podwójny OPA2234 i poczwórny OPA4234. pracują przy zasilaniu symetrycznym lub pojedynczym. Przy zasilaniu poje-dynczym napięc iem zakres na-pięć wspó lnych wykracza poza poziom masy, a zakres zmian na-pięcia zawiera się w granicach

TRANZYSTOR W.CZ. | DLA PAGERÓW MRF927T1 jest krze-mowym tranzysto- I rem mocy w.cz. (NPN), przeznaczo-nym do stosowania w urządzeniach oso-bistej komunikacj i Pracuje w zakresie I częstotl iwości 2GHz. Charakteryzuje się | dużym i loczynem j

pasma i wzmocnię-nia prądowego przy małym prą-dzie i napięciu (typowo 8,0GHz przy 3V/5mA). Maksymalne wzmocnienie tranzystora jest rów-ne i 5 d B . a min imalne szumy -1.7dB. Tranzystor jest dostępny

STEROWNIK PCMCIA SKALUJE OBRAZ W NOTEBOOKACH Przy użyciu sterownika PCI1031 można zrealizować funkcję zwięk-szania zmniejszania obrazu w kom-puterach notebook klasy PC, bez pogorszenia ogólnej jakości sys-temu. Głównym zadaniem układu jest sprzężenie magistrali PCI z d w o m a 16-bi towymi slotami komputera PC. w które mogą być włożone karty PCMCIA. Funkcja „zoom video" zapewnia pełną ja-kość wizji bez zmniejszania szyb-kości systemu PC11031 umożli-wia bezpośredni dostęp d o pa-mięci (DMA) poprzez magistralę

BUFORY VCO MAJĄ PARĘ WYJŚĆ W.CZ. Układy MC12147 i MC12149 są buforami sterowanymi napięciem (VCO) małej mocy. przeznaczony-

±18V), ich spoczynkowy prąd za-silania jest równy 250/ jA na wzmacniacz, a maksymalne na-pięcie n iezrównoważenia wynosi 1 0 0 i N . U k t a d y O P A 2 3 4 i O P A 2 2 3 4

są oferowane w 8-wyprowadze-niowych, a OPA4234 w 14-wypro-wadzen iowych obudowach DIP i SO.

nr 37 Burr-Brown (KKlte.lang.)

mi do zastosowań takich jak od-biorniki radiowe, sprzęt pomiaro-wy i sprzęt komunikacyjny. Pracu-ją przy zasilaniu napięciem z za-kresu 2.7 do 5.5V i pobierają prąd mniejszy niż 15mA przy 3V. MC12147 ma dwa wyjścia wielkiej częstotl iwości, co czym go odpo-wiednim dla nadajników/odbiorni-ków wymagających sygnału oscy-

w miniaturowej obudowie SC-

70/SOT-323.

nr 35 Motorola (KKl12s.iang.)

PCI lub drogą PC/PCI. a także przerwania równoległe, szerego-we i PCI. Układ jest w pełni zgod-ny z zestawem rejestrów Intel 82365 SL-DF specyfikacją PC Card 95, modelem programowa-nia ExCA i specyfikacją magistrali PCI 2.1 Może wspó łpracować z magistralą PCI 3.3V lub 5V i rów-nocześnie obsługiwać karty PC 3.3V lub 5V. Uktad jest montowa-ny w 208-wyprowadzeniowe| obu-dowie TOFP lub POFP

7exas /nstrumenfs

latora lokalnego dla nadajnika i dla odbiornika MC12149 ma do-datkowe wyjście w.cz dla stero-wania wejścia preskaiera synteze-ra częstotl iwości. Obydwa uktady

są zbudowane w opar-ciu o technologię E C l i wraz z układami sca-lonymi PLL stanowią kompletne podsyste-my pętli fazowej. Ro-bocza częstot l iwość układów jest określona przez zewnętrzny ob-

wód LC. Inne obwody LC zamyka-ją wyjśc ia typu otwarty kolektor Bufory są oferowane w 8-wyprowa-dzeniowych plastykowych obudo-wach SOIC lub SSOP Pracują w zakresie temperatur -40 do 85 C.

nr 38 Motorola (KK12Ss.;ang.)

38 Elektor 1/97

BIULETYN INFORMACYJNY UKŁADÓW SCALONYCH

DRIVERY MOSFET DOSTARCZAJĄ PRĄDU 2A 2-kanaiowe dnvery MOSFET serii TPS281 x firmy Texas Instru-ments mają wydajność 2A prądu szczytowego przy sterowaniu ob-ciążeniami pojemnościowymi. Uktady pracują przy zasilaniu na-pięciem z zakresu 4 do 14V. Wew-nętrzny stabilizator napięcia roz-szerza ten zakres do 40V dla sys-temów o wyższych napięciach.

EEPROM DLA MONITORÓW Uktady ST24LC21B. ST24LW21. ST24FC21 i ST24FW21, są rodzi-ną pamięci EEPROM zgodnych ze standardem VESA 2 0. zawierającym mechanizm korekcji błędów. Zgodność ze standardem „plug-and-play' umożliwia zastosowanie ich w komputerach PC dla przechowywania danych używanych przez jednostkę cent-ra'"ą do konfiguracji podsystemów wizji ; grafiki oraz wyboru odpowiednich drive-rów programowych. Pamięci ST24xy2l mają organizację 128 x 8 bitów i są w pełni zgodne ze standardami VESA DDC (Data Display Channel). obsługując za-równo tryb komunikacji DDC1 {tyl-ko nadawanie) i DDC2B (komuni-kacja dwukierunkowa |2Q. Ukta-dy umożliwiają bezpośrednie po-łączenie pomiędzy jednostką cen-tralną PC i monitorem poprzez standardowy kabel wideo i 15-

Maksymalny czas narastania/opa-dania 20ns i opóźnienie propaga-cji 30ns maksymalizują spraw-ność pracy przy wielkich częstotli-wościach. Uktady są montowane w plastykowych 8-wyprowadze-niowych obudowach DIR SOP iTSSOP

nr 39 Te*as Instruments (KK4Qs.,ang.)

końcówkowe złącze VGA. Pracują przy zasilaniu napięciem 3.6 do 5,5V. Są oferowane w 8-wyprowa-dzeniowych plastykowych obudo-

wach DIP i SO. Rodzina ST24xy21 jest odpowiednia do zastosowa-nia w monitorach „plug-and-play" i innych urządzeniach peryferyj-nych komputerów PC, jak każdy uktad podporządkowany dołączo-ny do szeregowej magistrali ..plug-and-pfay".

nr 41 SGS-Thomson (KKjżOsjang.)

WZMACNIACZ TRANSIMPEDANCYJNY Z WEWNĘTRZNYM KONDENSATOREM Wzmacniacz transimpedancyjny Philipsa SA5223 jest przeznaczo-ny do stosowania w szerokopas-mowych aplikacjach takich jak SONET, ATM. kanaty światłowo-dowe. i innych Ten wzmacniacz automatycznej regulacji wzmoc-nienia zawiera wewnętrzny kon-densator trzymania pętli. Charak-teryzuje się szumami 1,17pA/\ Hz, błędem bitów <10"10 i zakresem prądów wejściowych 0,5pA do 2mA. Parametry te przekraczają wymagania SONET. Uktad pracu-

UKŁAD KONTROLI WSPÓŁCZYNNIKA MOCY STERUJE EMISJĄ Sterownik współczynnika mocy MC33368 firmy Motorola steruje emisją elektromagnetyczną har-monicznych prądu linii zgodnie z wymogami IEC1000-3-2. MC33368 używa wewnętrznego jednoćwiartkowego analogowego uktadu mnożącego dla wymusze-nia nadążania prądu Imn za chwi-lowym napięciem. Dzięki zawar-tym wewnątrz elementom mocy dla sterowania startem w warun-kach wysokiego napięcia, układ oszczędza okoto 0.7W mocy w po-równaniu z układami z rezystorami bocznikującymi {bootstrapped}. MC33368 realizuje funkcję timera ..watchdog", detektora przejścia prądu przez zero. transkonduktan-cyjnego wzmacniacza błędu i we-wnętrznego ograniczenia prądo-

je przy typowej częstotliwości 165MHz, w zakresie temperatur -40 do 85 C.

nr 40 Philips (KKI9s.iang.)

wego. Pozostałe właściwości to: wewnętrzne zrodło napięcia od-niesienia 5V. wzmacniacz czujnika prądu I wyłącznik zabezpieczają-cy przed zbyt niskim napięciem. Wyjściowy stopień CMOS może sterować zewnętrzne tranzystory mocy MOSFET

MC33368 zawiera układ progra-mowalnego sterowania szybkoś-cią narastania prądu wyjściowe-go. ograniczający emisję promie-niowania elektromagnetycznego. Zasadniczo przeznaczony do za-stosowania w zasilaczach, nadaje się również do pracy w obciąże-niach lamp fluorescencyjnych i układach ładowania akumulato-rów. Układ jest oferowany w 16-wyprowadzeń iowych obudowach SOIC.

Motorola

Jak korzystać z Biuletynu? Czytelnicy zainteresowani pełną informacją na temat opisywanych podzespołów mogą zamówić dodatkowe materiały w postaci kart katalo-gowych (KK), not aplikacyjnych (NA) lub informacji skróconych (IS).

Rodzaj informacji (KK, NA, IS) jest podany w prostokątnej ramce, która zawiera ponadto numer porządkowy, nazwę producenta, liczbę stron ł język pełnych materiałów informacyjnych.

Numery porządkowe poszczególnych informacji są zebrane na Karcie Obstugi Czytelnika (strona 40). Należy zaznaczyć odpowiednie pozy-

cje na karcie, kartę przesłać na nasz adres (podany na str. 40), a odpowiednie informacje wyślemy pocztą lub faksem. Za odbitki kserogra-

ficzne materiałów pobieramy opłatę 2zł za pierwszą stronę i 30gr za każdą następną (przy wysyłce za pobraniem pocztowym należy doliczyć

koszt przesyłki 5,5zf za odbitki o wartości do 55zł i 10% ceny odbitek o wartości większej).

W Biuletynie publikujemy też informacje o katalogach podzespołów elektronicznych (książkach lub płytach CD), dostępnych za pośrednict-

wem sieci sprzedaży AVT. Można je również zamówić poprzez zaznaczenie ich numerów porządkowych (numery powyżej 100) na Karcie Obsłu-

gi Czytelnika Biuletynu i przysłanie jej na nasz adres. Zamówione katalogi wyślemy pocztą za zaliczeniem pocztowym {koszt przesyłki wyno-

si 10% ceny brutto).

Elektor 1/97

BIULETYN INFORMACYJNY UKŁADÓW SCALONYCH

UNIWERSALNY KONTROLER SZYBKIEGO ŁADOWANIA TEA1102 firmy Philips jest jedno-ukladowym kontrolerem szybkie-go ładowania, przeznaczonym do ładowania ogniw niklowo-kadmo-wych (NiCd}, niklowo-wodorko-wych (NiMH), litowych (Lilon) i hermetycznych ogniw kwaso-wych. Podczas ładowania ogniw

NiCd i NiMH układ monitoruje szybkość zmian temperatury ogniwa i jego szczy-towe napięcie dla określenia momentu zakończenia cyklu szybkiego ładowania. Po zakonczensu szybkiego ładowania ogniw NiCd i NiMH, układ rozpoczyna proces dołado-wywania. a później ciągle ładowa-nie ..pływające". Opcjonalnie moż-na całkowicie rozładować ogniwo NiCd przed rozpoczęciem łado-wania dla poprawy efektu ..pamię-tania" napięcia.

Układ TEA1102 monitoruje rów-nież napięcie podczas ładowania

SZYBKIE PRZETWORNIKI A / C PRACUJĄ Z ROZDZIELCZOŚCIĄ DO 10 BITÓW Przetworniki analogowo-cyfrowe TDA8762A i TDA8763A mają roz-dzielczość 10 bitów przy maksy-malnej szybkości próbowania, od-powiednio 80 i SOMsmps (milio-nów próbek na sekundę). TDA8762A pracuje przy zasilaniu 5V i ma wyjścia danych zgodne ze standardem TTL. TDA8763A może

ogniw litowych i hermetycznych kwasowych. Można ustawić punkt, w którym układ przełącza się z ła-dowania stałym prądem na łado-wanie stałym napięciem Ponie-waż ogniwa tego typu nie wyma-gają doładowywania. TEA1102 kończy ładowanie po czasie pro-porcjonalnym do pojemności og-niwa i prądu ładowania.

Układ pracuje iako konwerter AC/DC w sprzęcie wymagającym bieżącego zasilania podczas łado-wania ogniwa zasilającego. Jest oferowany w 20-wyprowadzeniowej plastykowej obudowie DIP lub SO.

nr 42 Philips (KK/25s./ang.)

być zasilany napięciem z zakresu 2.7 do 5.25V I ma wyjścia o pozio-mach CMOS Moc rozpraszana TDA8762A jest równa 380mW. a TDA8763A - 195mW. Zastosowa-nia obejmują profesjonalne kame-ry wideo, komunikację bezprzewo-dową i medyczny sprzęt wizyjny.

Philips nr 44 TDA8762A (KKI20$./ang.) nr 4 5 TDA8763A (KK!20s.!ang.j

SYSTEM MONITOROWANIA TEMPERATURY W JEDNYM CHIPIE Układy TMP03 i TMP04 tączą czujnik, przetwornik analogowo-cyfrowy. źródło napięcia odniesie-nia i logikę sterującą w strukturze jednego układu scalonego Up-raszcza to pro-jektowanie sys-temów komplek-sowego monito-rowania tempe-ratury i sterowa-nia. Nie jes? po-trzebna żadna dodatkowa ka-libracja. Imeary-zacja oraz regu-lacja napięcia

mezrównoważenia i dryftu. Gwa-rantowana jest dokładność ukła-dów w zakresie pomiarowym -40 do 100 C co najmniej ± 3 C (typo-wo ±1,5'C w zakresie -25 do 100!C). Układy są zasilane napię-ciem 5V. które może się zmieniać

MIKROKONTROLERY O NAPIĘCIU 2V ZAWIERAJĄ PAMIĘĆ FLASH Rodzina 8-bitowych. 18-wyprowa-dzemowych mikrokontrolerow PIC16F8X firmy Microchip łączy w jednej strukturze pamięć progra-mu FLASH i trwałą pamięć EEP-ROM ala przechowywania danych. Układ PIC16F84 zawiera 1024 x 14 bitów pamięci programu FLASH i 64 bajty pamięci danych EEPROM. PIC16F83 ma 512 x 14 bitów pamięci FLASH i 64 bajty EEPROM Obydwa procesory dys-

w zakresie 4,5 do 7V. Pobierają moc tylko 6.5mW. TMP03 ma wyj-ście typu otwarty kolektor o wydaj-ności 5mA. dla przesyłania da-nych do układu PWM. TMP04 ma wyjścia w standardzie TTL/CMOS dla bezpośredniego sprzęgania

z procesorem sygnałowym łub mikrokontrolerem. Układy są ofe-rowane w obudowach TO-92, SO--8 i TSSOP-8

nr 43 AnabgDerfces {KK/16s.iang.)

ponują trzydziestoma pięcioma jednobajtowymi instrukcjami. Pra-cują przy zasilaniu 2 do 6V. Cyk! wykonania instrukcji trwa 400ns.

n r 4 6 Microchip

(KKlOsjang.)

KARTA OBSŁUGI CZYTELNIKA BIULETYN INFORMACYJNY UKŁADÓW SCALONYCH - ELEKTOR-ELEKTRONIK 1/97

ZAMÓWIENIE Zamówien ie należy przesłać na adres

Elektor Elektronik 00-967 Warszawa 86

skr. poczt. 134

Imię i nazwisko

Adres lub nr faksu

(dane proszę wpisywać wyraźnie, drukowanymi literami)

Proszę o przysłanie informacji zaznaczonej obok

(zakreślić pozycje zgodnie z numerami w Biuletynie)

Materiały proszę przysłać pocztą lub faksem (zakreślić odpowiednią pozycję).

(szczegółowe informacje dotyczące ceny podano w ramce na str. 39)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

11 1 2 13 1 4 15 16 17 18 19 2 0

21 2 2 2 3 2 4 2 5 2 6 2 7 2 8 2 9 3 0

31 3 2 3 3 3 4 3 5 3 6 3 7 3 8 3 9 4 0

41 4 2 4 3 4 4 4 5 4 6 4 7 4 8 4 9 5 0

Proszę o przysłanie za zal iczeniem pocztowym

zaznaczonych poniżej katalogów

101 1 0 2

(szczegółowe informacje dotyczące ceny podano w opisach katalogów)

4 0 E l e k t o r 1 / 9 7

Komputery

Szeregowa transmisja danych nie jest nowością w kompu te rowym świecie, zostata ujęta w standardy, przede wszystkim za sprawą Infrared Data As-sociation (IrDA), która jest grupą okoto 70 producentów z branży elektronicz-nej. Standard frDA-1, opub l ikowany pod koniec 1995 roku. zastąpi! systemy poszczegó lnych producentów, które byty wówczas stosowane. Umożliwiono zastosowanie transmisji danych w pod-czerwieni między dowolnymi urządze-niami. wyposażonymi w port szerego-wy. Istnieją odmiany Standardu lrDA-1 zarówno dla rynku elektroniki użytko-wej. jak i profesjonalnej, a zastosowanie tego s tandardu w żadnym razie nie ogranicza się do komputerów i urzą-dzeń peryferyjnych. Instalacja interfejsu IrDA w już istnieją-cym sprzęcie wymaga przynajmniej UART kompatybi lnego z typem 16550. który jest obecnie standardowym wypo-sażeniem wszystkich komputerów klasy PC, kompatybi lnych z IBM, oraz ich pe-ryferii takich jak drukarki, skanery, mo-

demy, ale także systemy telefoniczne, elektroniczne przyrządy pomiarowe, urządzenia do zbierania danych i orga-nizatory, do wymien ien ia których się ograniczymy. Drugi z warunków stano-wi, że urządzenie musi być wyposażo-ne w oprogramowan ie sterujące IrDA dostarczone przez producenta (wyrób firmowy) lub użytkownika (upgrade). Telefunken Microelectronic (Temic), któ-ry jest jednym z wiodących producen-tów w grupie IrDA, oferuje serie specjal-nych elementów do interfejsów kompa-tybi lnych z IrDA. Produkowane są pod-zespoły do przetwarzania impulsów (zależnie od prędkości strumienia bitów i dla zaoszczędzenia energi i , bity są skracane i uzyskują d ługośc i w prze-dziale od 1.41 jus do 22.13/l/s, a następ-nie w odbiorniku przywracana jest ich oryginalna długość) jako moduły IR za-wierające diody nadawcze i odbiorcze dla zakresu 850...900nm. Produkowane są także pojedyncze fotodiody i d iody PIN. zwiększające zasięg działania urządzeń.

Po zamieszczeniu artykułu o technologii przesyłania danych IrDA (lipiec 1996)

proponujemy obecnie mi-niaturowy nadajnik-odbior-nik (transceiver) IrDA, dołg^.

czany do portu RS232 w komputerze. Inteligentny

interfejs IrDA dokonuje transmisji danych z prędkoś-ciq 115kb/s bez użycia kab-

la do swego partnera na odległość do 3m. Cały przy-rzqd jest zbudowany na ba-zie układu scalonego z firmy

Temic, a oprogramowanie działa w systemie operacyj-

nym Windows 95, zgodnie z funkcjg Plug&Play.

K. Walraven

Elektor 1/97 41

Łącze RS232 na podczerwień

1 TOIM 3232 TFDS4000

Rys. 1. Schemat blokowy inetrfejsu RS232/lrDA do współpracy ze wszystkimi UART-ami, które są kom-patybilne Z 16550.

Interfejs i moduł IR

Dzięki łatwo dostępnym i niedrogim elementom możliwe stało się dodanie do komputera interfejsu pracującego w podczerwieni i potrzebującego zaled-wie kilku części. Wszystkie niezbędne elementy widoczne są na rysunku 1. Transceiver składa się z dwóch bloków funkcjonalnych: interfejsu RS232/lrDA o oznaczeniu TOIM3232 oraz modułu odbiornika/nadajnika podczernieni ty-pu TFDS4000. Mamy do wyboru kilka możliwości, je-żeli chodzi o interfejs. Jeżeli Wasz komputer zawiera tak zwany superste-rownik l/O, to nie jest potrzebny od-dzielny układ scalony z interfejsem IR,

Tabela 1. Programowanie UART.

pierwszy znak x gdzie:

S2

960107- 12

S1

strony - skracanie wysyłanych impul-sów, a z drugiej - rozciąganie odebra-nych bitów do ich uprzedniej długości. Dwie długości bitów mogą być stoso-wane: albo 1,617fjs - ta długość jest stosowana jako wartość domyślna pre-ferowana w urządzeniach bateryjnych, albo 3 / I 6 oryginalnej długości impulsu. Kolejną funkcją TOIM3232 jest genero-wanie dla systemu IrDA impulsów taktu-jących, które nie występują w standar-dowym interejsie RS232. Na szczęście jest to łatwe do osiągnięcia przez doda-nie zewnętrznego kwarcu 3,6864MHz lub rezonatora ceramicznego o częstot-liwości 3,68MHz i dołączenie go do we-

so drugi znak B3 B2 BO

x: nieistotny S1, S2: programowane przez użytkownika S0: długość impulsu 1 ,617/JS lub 3/1 6 długości bitu B0...B3: szybkość transmisji danych, B0=LSB

Rys. 2. Funkcje ośmiu bitów zawartych w baj-cie sterującym.

ponieważ odpowiedni interfejs już ist-nieje. Drugą możliwością jest zastoso-wanie układu TOIM3000, świetnie współpracującego z konkretnymi typa-mi UART. Wreszcie ostatnią z możliwoś-ci jest układ TOIM3232, rozwiązanie uniwersalne z powodu niezależności od UART-u i bezproblemowej pracy z do-wolnym interfejsem RS232. Podstawo-wym zadaniem TOIM3232 jest - z jednej

wnętrznego oscylatora za pośrednict-wem nóżek X1 i X2. Przy pomocy wej-ścia BR/D możliwe jest wybranie dowol-nej z 14 prędkości transmisji danych. Zgodnie z tabelą 1, TOIM3232 jest pro-gramowany przez wybranie odpowied-niego rodzaju pracy za pośrednictwem interfejsu RS232. Najpierw dokonywa-ne jest resetowanie układu scalonego (RESET = impuls o wysokim poziomie), a następnie na nóżkę BR/D podawany jest stan wysoki. W ten sposób transcei-ver zostaje przygotowany do zaakcep-towania bajtu sterującego, nadawanego via RS232. Bajt sterujący złożony jest z dwóch znaków po cztery bity, co wi-

Tabela 2: Wybór szybkości transmisji.

Krok RESET BR/D RD_UART TDJJART R D J R T D I R Opis

1 Wysoki X X X X X Resetuje wszystkie rejestry wewnętrzne. Resetuje na domyślną prędkość transmisji IrDA 9600b/s.

2 Niski X X X X X Czeka przynajmniej 7/L/S.

3 Niski Wysoki X X X X Czeka przynajmniej 7jvs. T0IM3232 wchodzi do rodzaju pracy „słowo sterujące".

4 Niski Wysoki

YZ: Y = 1 dla 1 ,627/JS

Y = 0 dla długości

3/16 bita

X X X

Wysyłanie słowa sterującego YZ. Wysyła „1Z", jeżeli użyte są impulsy 1 ,627/JS. W przeciwnym razie wysy-ła „OZ", jeżeli użyte impulsy mają długość 3/16 bita. „Y6" utrzymuje 9600b/s, a „OZ" wybiera impulsy rów-ne 3/16 bita. Z = 0 ustawia 115,2kb/s. Potem czeka przynajmniej

5 Niski Niski dane dane dane dane

Transmisja danych między TOIM3232 a portem RS232 została ustanowiona przez niski stan BR/D. T0IM3232 przełącza się na rodzaj pracy „nadawanie danych". RE-SET i BR/D muszą mieć stan niski (.0") podczas trans-misji danych. Program może ustawić nową szybkość transmisji danych przez restart z kroku 3. UART musi też być ustawiony na prawidłową szybkość transmisji.

B3 B2 B1 BO Hex Szybkość [b/s]

0 0 0 0 0 115,2k

0 0 0 1 1 57,6k

0 0 1 0 2 38,4k

0 0 1 1 3 19,2k

0 1 0 0 4 14.4k

0 1 0 1 5 12,8k

0 1 1 0 6 9,6k

0 1 1 1 7 7,2k

1 0 0 0 8 4,8k

1 0 0 1 9 3,6k

1 0 1 0 A 2,4k

1 0 1 1 B 1,8k

1 1 0 0 C 1,2k

42 Elektor 1/97

Łącze RS232 na podczerwień

dzimy na rysunku 2. Bity S2 i S1 ze-zwalają na zdefiniowanie poziomów wyjść o tych samych nazwach, na przy-kład do przełączania takiej funkcji urzą-dzenia, jak gotowość (stand-by). Nasz układ używa S2 tylko do zwiększenia czułości przy odbiorze danych. Drugi znak (B3...B0) powoduje wybór pręd-kości transmisji zgodnie z tabelą 2. Na tym kończy się programowanie układu TOIM3232 i może rozpocząć się trans-misja danych, gdy tylko na nóżce BR/D pojawi się niski poziom logiczny. Pro-gramowanie układu scalonego jest, oczywiście, częścią oprogramowania sterownika IrDA, które będzie omawia-ne w dalszej części artykułu. Drugi podzespół to transceiver pod-czerwieni typu TFDS4000. Ten układ scalony zawiera diodę nadawczą i od-biorczą o parametrach dopasowanych do transmisji IrDA. Dodatkowo TFDS4000 wyposażony jest we,wzmacniacz dla dio-dy odbiorczej oraz dwa bufory, które wy-sterowują diodę nadawczą i tor odebra-nych impulsów. Ważną funkcję pełni blok AGC (automatycznej regulacji wzmocnienia), który reguluje czułość odbiornika. AGC pozwala układowi TFDS4000 na osiągnięcie doskonałej odporności na szumy. Próg, przy któ-rym TFDS4000 reaguje na sygnał wej-ściowy, jest dwukrotnie wyższy przy po-ziomie niskim na nóżce SC (sensitivity control), niż wówczas, gdy jest na niej poziom wysoki. Optyczny zasięg nadajnika podczer-wieni nie jest szczególnie duży i wynosi 1m. Kierunkowość diod IR jest stosunkowo duża (,rysunek 3), toteż średni prąd 100mA wystarcza do osiągnię-cia przez diodę nadawczą in-tensywności 150mW/sr, która jest odpowiednia dla standardu IrDA. Jeśli jest wymagany więk-szy zasięg transmisji, można dołączyć zewnętrzne diody na-dawcze.

4

Rys. 4, Kompletny schemat elektryczny interfejsu RS232/lrDA. Pamiętajcie, że może on współpracować tylko z portem RS232, dostarczającym sygnały o symetrycznych pozio-mach.

•

100

/ \ / \ / " \ / an V

—- ' • / \ ,., v \ / ł » \ / : % > W i %

/ i 5ft \

Kąt n

Rys. 3. Wykres kierun-kowości diod nadaw-czych i odbiorczych w układzie scalonym TFDS4000.

Opis układu

Kompletny układ interfejsu IrDA (jest to kolejne urządzenie do budowy w do-mu, którego opis Elektor Elektronik publikuje jako pierwszy) przedstawiamy na rysunku 4. Zasięg interfejsu zwięk-sza dioda nadawcza dużej mocy typu TSHF5400 (D6), albo nawet cała trójka takich diod (D01...D03). Dioda D6 jest szeregowo połączona z wewnętrzną diodą nadawczą układu TFDS4000. Na-pięcie zasilania zwiększone do 6,8V (w porównaniu z 5,5V na nóżce 3) podwy-

ższa poziom promieniowania o około 25% w stosunku do standardowej apli-kacji (to znaczy bez D6). Omówiliśmy już główne funkcje IC1 i IC2. Pozostają nam jeszcze podukła-dy związane z zasilaniem. Interfejs RS232/lrDA może pracować tylko na prawdziwym porcie RS232 z zasilaniem symetrycznym (napięcie ±12V do ±15V, w czasie pracy spada-jące do nie mniej niż ±8V). Jeżeli Wasz PC używa standardu TTL, konieczne będzie zastosowanie układu konwersji poziomu, jak na przykład MAX232. Podukład wokół tranzystora T4 stabili-zuje napięcie 5,5V do zasilania układów scalonych. Dioda D1 jest prostowni-kiem i blokuje ujemne potencjały, które zdarzają się w linii RTS. Zewnętrzne na-pięcie zasilania może być podawane via D2. Linia Rl nie jest podłączona do interfejsu RS232.

Elektor 1/97 43

u rtn—ji i i

960107-1

Rys. 5. Elementy SMD rozmieszczone są na obydwu stronach ptytki drukowanej. Styki 9-sek-cyjnego ztącza sub-D należy przylutować do obydwu stron płytki.

Zwora (lub przełącznik, jeżeli wolicie) JP1 umożliwia określenie, czy transcei-ver IR ma być ciągle zasilany, czy ra-czej wyłączany przez wyjście zamykają-ce (SD) uktadu TOIM3232, gdy nie od-bywa się transmisja danych w inter-fejsie. Niekorzystnie się składa, że ta oszczędzająca energię funkcja, poży-teczna przede wszystkim w kompute-rach o zasilaniu bateryjnym, nie ma wsparcia w oprogramowaniu, a więc możecie preferować przełącznik, a nie zworę. Jak wspomnieliśmy, dwie zew-nętrzne diody nadawcze pracują przy nieco podwyższonym napięciu.

Wyjście danych z układu TOIM3232 (RD232) jest buforowane przez T2, na-stępnie dane są przesyłane do styku RxD interfejsu RS232. Świecenie diody D7 wskazuje, że trwa odbiór danych. Nie można zrezygnować z konwerterów poziomu na RTS, TxD oraz DTR, ponie-waż układy scalone firmy Temic muszą być chronione przed ujemnymi poten-cjałami na tych liniach wyjściowych. Ochronę taką stanowią diody D3 i D4, które kierują ujemne potencjały do ma-sy poprzez ograniczające prąd rezysto-ry R1 i R3. Tranzystory T1 i T3 buforują sygnały tak, że ich wielkość pozostaje w zakresie odpowiednim (nie mniej niż 0,5V poniżej masy, nie więcej niż 0,5V ponad napięciem zasilania) dla wejść BR/D i TD232. Sytuacja na linii DTR jest trochę inna: R9 i R10 ograniczają na-pięcie do tuż poniżej 5V, podczas gdy napięcie ujemne dociera do (opcjonal-nego) stopnia mocy nadajnika via D05 (lub via D06, gdy linia DTR ma poziom wysoki, przenosząc RESET).

Potrzeba więcej mocy?

Opcjonalny stopień mocy nadajnika umożliwia transmisję danych na odleg-łość do 3m. Trzy szeregowe diody IRED (tego samego typu, jak D6) pracują równolegle z TFDS4000, a są sterowa-ne bezpośrednio z wyjścia TDIR inter-fejsu IrDA. W stanie normalnym bramka T01 jest utrzymywana przez R01 na ujemnym potencjale. Kondensator C01 izoluje bramkę FET od układu 101 i wyj-ściowy sygnał prostokątny z nóżki TDIR pojawia się ponownie jako ciąg impul-sów na bramce TN0201. Dioda D04 zwiera krawędzie, które są ujemne w stosunku do potencjału źródła. Prąd płynący przez diody zależy od rezysto-

ra R02 i ma wartość między 100mA a 150mA, zależnie od dokładnej war-tości ujemnego potencjału, jaki dostar-cza port RS232. Opcjonalny stopień mocy emituje promieniowanie z inten-sywnością do 150mW/sr. W sprzyjają-cych warunkach (nieliczne źródła inter-ferencji) możliwy jest zasięg do 10m.

Konstrukcja mechaniczna

Nie jest łatwo zmontować układ na ma-łej, dwustronnej płytce drukowanej, któ-rą dostarcza nasz Dział Obsługi Czytel-ników. Wszystkie elementy są przezna-czone do montażu powierzchniowego {SMD - Surface Mounted Devices). Na-leży się z nimi obchodzić z dużą ostroż-nością, co dotyczy szczególnie lutowa-nia. Jeżeli macie tylko zwykłą lutowni-cę, owińcie wokół grota gruby miedzia-ny drut. Drut taki posłuży do lutowania elementów SMD, jeżeli zastosujecie bardzo cienką cynę lutowniczą. Nie wpadajcie w panikę, gdy przypadkiem kropla cyny spadnie na płytkę, nawet na pola lutownicze układów scalonych, bo łatwo usuniecie ją przy pomocy od-sysacza. Rozpocznijcie montaż od wlutowania układów scalonych i pozostałych ele-mentów na środku płytki, a następnie kontynuujcie pracę w kierunku krawędzi. Biegunowość niektórych elementów, na przykład kondensatorów elektrolitycz-nych, jest często trudna do zauważenia i zmienia się w zależności od producen-ta, a nawet od typu. W większości przy-padków pasek lub punkt oznacza koń-cówkę dodatnią, a czarny trójkąt - koń-cówkę ujemną. Zwora JP1 musi być ustawiona w położeniu A. 9-stykowe złą-cze sub-D powinno być przylutowane do obydwu stron płytki drukowanej. Po

Rys. 6. Fotografia przedstawia obie strony gotowego prototypu inter-

| fejsu. Element o dużych rozmia-, . . . rach poniżej TOIM3232 nie jest bezpiecznikiem, ale ceramicznym rezonatorem, za-stosowanym za-miast kwarcu.

44 Elektor 1/97

Łącze RS232 na podczerwień

zakończeniu lu towania wszystk ich ele-mentów dok ładn ie sprawdźc ie każdy punkt lutowniczy. Jeżel i wszystko jest w porządku, jesteście gotowi do użycia interfejsu. Ale najpierw musicie otrzymać i zainstalować

Oprogramowanie sterujące interfejsu IrDA

Oprócz bezp ła tnego p r o g r a m u Micro-soft IrDA driver 2.0 dla W indows 95 po-t rzebne są jeszcze trzy pliki specjalne, p rzeznaczone dla uk ładów sca lonych f i rmy Temic. IrDA driver 2.0 może zostać ściągnięty ze st rony z o p r o g r a m o w a n i e m wspo-m a g a j ą c y m Microsof tu w Internecie, a pliki d la uktadów Temic znajdują się na dyskietce, dostępnej w Dziale Obsłu-g i Czyteln ików p o d numerem 966020-1. Przypominamy, że p rogram nadaje się tylko dia d w ó c h kompute rów wyposa-

WYKAZ ELEMENTÓW Rezystory R1.R3 22k<i SMD R2. 10kiJ SMD R 4 : 47TÓ2 S M D R5" 1 K L I S M D R6.100Q SMD R7: 22Q SMD R8, R9: 82012 SMD R10 :5 .6kQSMD R11: 12k£ł SMD R 1 2 . 1 0 0 K U S M D Kondensatory C1: 22MF/16V SMD C2: 47pF/10V SMD C3. C4: 22pF SMD C5 10OnF SMD

C 6 : 6 . 8 / j F ' 1 0 V S M D l u b t 0 ^ F / 1 0 V S M D Półprzewodniki D1...D4: 1N4148 SMD D5. dioda Zenera 6,8V SMD D6: TSHF5400 (Temic) D7: żółta dioda LED D8. zielona dioda LED D9: dioda Zenera 4,7V SMD D10: dioda Zenera 6.2V SMD T1.T3. T4: BC817-25 T2. VPG610T IC1:T0łM3232 (Ternie) IC2 TFDS4000 (Temic) Różne JP1. zwora 3-nóżkowa K1- gniazdo DB9, proste nóżki Xt rezonator ceramiczny 3,68MHz lub rezonator kwarcowy 3,6864MHz pfytka drukowana oraz dyskietka z plikami Tętnic - kod zamówienia 960107-C płytka prototypowa SD-960107-1.0,15dm2 Opcjonalnie R01-220kU SMD R 0 2 : 6812 SMD D01...D03: TSHF5400 (Temic) D04...D06: 1N4148 SMD T 0 1 : T N 0 2 0 1 C01: lOOnF SMD C02: 47/yF/16V SMD

żonych w W i n d o w s 95. Dia innych za-s tosowań (jak łączność między kompu-te rem a drukarką) mus ic ie mieć pro-gram sterujący IrDA dos tępny w odpo-w iedn im urządzeniu peryfery jnym. IrDA driver 2.0 zna jdu je się p o d adre-sem: h t tp : / /www.microsof t .com/win-dows/sof twa re/ird a. htm. Na stronie tej music ie ty lko kl iknąć IrDA 2.0 (Infrared Dnver) i w y k o n y w a ć in-s t rukc je instalacyjne. Po zainsta lowaniu pliki s teru jące zapisane będą na twar-d y m dysku w podka ta logu msir20. Na-stępnie przy użyciu W i n d o w s Explorer kop iu jec ie pl iki temic.vxd, infrared.cnt oraz infrared. inf z dyskietki -do podkata-logu msir20. Ostatni plik powin ien za-stąpić plik z Microsoftu, a pozosta łe pli-ki zostaną dodane. Po pod łączen iu in ter fe jsu (normaln ie powinn iśc ie użyć C 0 M 2 , jeżeli jest do-stępny) kl ikni jcie setup.exe w podkata-logu msir20. W ten sposób uruchomic ie p rog ram wspomaga jący , który popro-wadzi Was poprzez instalację sterowni-ka irDA. Wybierzc ie z m e n u Manufactu-rer: Temic, w oknie Models po jawi się w ó w c z a s typ TOIM3232. W ko le jnym oknie wybierac ie port COM, do k tórego został do łączony interfejs IrDA. Kolejne m e n u wskazują wir tualne porty, w któ-rych interfejs IrDA może być os iągalny przez p rog ramy w Windows. Wybierz-cie domyś lne porty C 0 M 5 i LPT3 (pa-miętajcie, że one są wirtualne). Instala-c ja zos ta je z a k o ń c z o n a p o prze jśc iu przez dwa inne menu. Symbo l sterow-nika IrDA (rysunek 7) można znaleźć w oknie ControI Panel (może się oka-zać, że konieczne jest wykonan ie pole-cenia Refresh z m e n u View). Sterownik IrDA jest u ruchamiany przez podwó jne k l ikn ięc ie j ego s y m b o l u . O tw ie ra się wtedy o k n o Infrared Monitor (rysunek 8) wskazu jące status po łączen ia . Co trzy sekundy p rog ram i interfejs poszu-kują innych urządzeń IrDA w po lu wi-dzenia. Z ie lone d iody LED świecą, gdy interfejs wysyła dane. Odpowiedn io żół-te świecą w czasie odb ioru danych. Na-tychmiast po ujrzeniu innego interfejsu IrDA, na ekranie po jawia się nazwa (ID) sprzężonego z nim urządzenia (kompu-ter, drukarka, itd.j. Jak w idać na rysun-ku 8, nasz komputer dojrzał swego ko-legę ma jącego ID Pentium 95. Jeżel i do t ego mie jsca wszys t ko jest w po rządku , interfejs IrDA m o ż e już przenosić dane przy p o m o c y p rog ramu k o m u n i k a c y j n e g o , dz ia ła jącego p o d W i n d o w s 95. Niezależnie o d uży tego programu pamiętajcie o-wybraniu C 0 M 5 lub LPT3 jako wi r tua lnego por tu komu-

Infrared

- -Ryg. 7. Symbol IrDA, pojawiający się w oknie Control Panel.

nikacy jnego, w ten s p o s ó b skierujecie', st rumień danych d o lub z interfejsu Ir-DA. W s k a ź n i k a m i p racy są: b rzęczyk i miga jący symbo l , umieszczony w pra-w y m d o l n y m rogu ekranu. Migający symbol , który w idz imy w lewym g ó r n y m rogu rysunku 8 także oznacza wysyła-nie d a n y c h . Kl ikn i jc ie ten s y m b o l , a ukaże się Infrared Monitor. Program -Direct Cabte Connection mo-że być s tosowany nawet jako p rog ram komunikacy jny , jeżel i chcec ie us tano-wić bezp rzewodowe po łączen ie pomię-dzy d w o m a kompu te ram i (na przyk ład b iu rkowym a przenośnym) . P rogramik ten zna jdu je się na d y s k u CD-ROM dla W indows 95 p o d Commu-nications w sekcj i Add/Remove Softwa-re. Kliknijcie Details i najedźcie myszką na Direct Cable Connections. Po za im s ta lowan iu zna jdz iec ie Direct Cable Connections w m e n u Programs poć has łem Accessories. Po k l iknięciu p ro -g r a m u mus ic ie na jp ie rw p o d a ć czy Wasz PC jest hos tem, czy g o ś c i e m . W k o l e j n y m m e n u wyb ie rzc ie Serial cable on C0M5 a lbo Parallel cable on LPT3 i możec ie już rozpocząć nadawa-nie/odbiór za poś redn ic twem interfejsu IrDA. •

8 k U f i n a H H M H U J

j Otfwfls I PiMorefcei. j don&caMnj

Jsaufwg io< cfe-.ices s-irange /sseonds. S afrwer® r rt jfeton for Pbg s<ó Ptay ł>

i*Qe B en«fa«s -

Awslabte dsw«t m rang®

<fevces, piwst stek H» j

fC rH* ' f j * * * * * * * j • j Htfc

Rys. 8. Okno IrDA Monitor.

Elektor t / 9 7 4 5

a® o mm$w Ekonomiczne oświetlenie awaryjne

Przezentowany tani układ taduje dwa akumulatory niklowo-kad-mowe z sieci 220V/50Hz, stano-wiące w przypadku zaniku napię-cia sieciowego awaryjne źródto zasilania oświetlenia, składające-go się z dwóch miniaturowych żarówek. Najlepszym miejscem do umieszczenia takiego układu jest skrzynka bezpieczników do-mowej instalacji sieciowej. Jest ona wygodna także z tego powo-du, że zapewnia dostęp do napię-cia przemiennego 4,5V zasilają-cego transformator dzwonkowy. Dioda D1 i kondensator C1 two-rzą konwencjonalny prostownik jednopołówkowy, którego napię-cie wyjściowe wynosi około 6V.

Napięcie to ładuje w sposób ciągły dwa połączone szeregowo akumulatory niklowo-kadmowe, przy czym natężenie prądu łado-wania płynącego przez diodę D2 i rezystor R1 leży w granicach 80mA...100mA. Prądem o takim natężeniu można bez obawy ła-dować przez dłuższy czas aku-mulator o pojemności 2Ah. Spadek napięcia na diodzie D2 zapewnia polaryzację wsteczną złącza emiter-baza tranzystora pnp T1. Tranzystor ten jest zatka-ny, znajdujące się w jego obwo-dzie kolektorowym żarówki nie świecą. W przypadku zaniku napięcia sieciowego tranzystor T1 zostaje

TRI

włączony i miniaturowe żarówki świecą, pobierając energię z aku-mulatorów. Natychmiast po poja-wieniu się napięcia sieciowego

tranzystor T1 zostaje ponownie zatkany i rozpoczyna się znów proces ładowania akumulatorów.

G. Pradeep

SPÓŁDZIELNIA INWALIDÓW SILESIA ZAKŁAD PRACY CHRONIONEJ

Produkujemy elementy przeciwzakłóceniowe przeznaczone do tłumienia zakłóceń radioelektrycznych w obwodach zasi-lających urządzeń elektrycznych i elektronicznych (sprzętu powszechnego użytku, urządzeń automatyki i pomiarów, kas fiskalnych, itp.):

-kondensatory i filtry przeciwzakłóceniowe na napięcia przemienne 250V i 380V i prądy do 16A,

-przedłużacze z filtrami przeciwzakłóceniowymi,

-gnazda zasilające z wyłącz-nikiem, bezpiecznikiem i filtrem przeciwzakłócenio-wym na napięcie przemien-ne 250V i prąd do 2A.

Opracowujemy konstrukcje elementów przeciwzakłócenio-wych wg specjalnych wymagań. Nasze elementy spełniają wymagania norm europejskich.

SPÓŁDZIELNIA INWALIDÓW SILESIA 44-100 GLIWICE, ul. Lutycka 6,

tel. (032) 316-057^9; fax (032) 310-647

PODZESPOŁY ELEKTRONICZNE Ttf-SAT ELECTRONIC Konstanty Sacharezuk

Oferujemy technologię SMD i konwencjonalną w ilościach hurtowych:

PROCESORY DlP, PLCC, QFP: 80C31, 8031, 80C49, 8049, 80C51, 8051, 8052, 80C52.80C535 80C552, 80C562, 80C851, 80C652, 83C145, 8749, 87C52, 87C528, 87C652, 87C751, 87P50, 68HC11...

>PA MIĘCI: 24C02, 24C04, 24C08, 8582, 8594, 93C46, 28C17, 2864, 28F512, 28C010, 62256, 628128, TC514800...

>UKŁADY TELEKOMUNIKACYJNE: FX611, PCD3352, PMB2200, U4058, U4076, U4080, MSM7540 (CODEC)

> UKŁADY Z SERII LS, HC, HCT, CMOS (4000): m.in. 74xx125, 132, 138, 139, 373, 374, 377, 541, 573, 574...

40XX01, 11, 13, 17, 21, 25, 52, 60, 69, 93, 4528, 4538... UKŁADY LINIOWE:

TDA: 4580, 4650, 4660, 4661, 4680, 5030, 5331, 8730, 9800, SAA:4700. 7157, 7158, 7197, 5243E.. U: 4030, 2129, 2560, 2829, 6043 (TFK)

>UKŁADY SYNTEZY I DZIELNIKI: SAB6456, SAB8726, SDA3202, SP5510, TSA5511, TDA8730...

^TRANZYSTORY I DIODY (głównie SMD) r >KWARCE, GENERATORY,

REZONATORY CERAMICZNE > KONDENSATORY, REZYSTORY (SMD),

POTENCJOMETRY >PRZEKAŹNIKI:

1.2V, 5V, 12V, 24V i inne, m.in. V23040A/23061 > WYŚWIETLACZE LCD:

1x24, 2x8, 2x24, 4x16, 8x20, graficzne, 3 '/2 cyfry i inne. ^

^ 01-703 Warszawa, ul. Gąbińska 24 DCTAU Wolumen - pawilon 40 HUFTT: ul. Szegedyńska 13a, tel./fax.(0-22) 34-44-27

(budynek hotelu AGORA, 800 metrów od Wolumenu)

46 Elektor 1/97

ZDALNE S T Ę F O W M *

Ogólne

Z W! dzialnym (czerw o n y m )

światłem

W systemach zdalnego sterowania sto-sowane są albo fale radiowe, albo pro-mieniowanie podczerwone. Pierwsze z tych med iów używane jest przede wszystkim tam, gdzie sterowanie odby-wa się na dużą odległość i/albo między nadajnikiem a odbiornikiem ustawione są przeszkody, na przykład ściany lub drzwi. Takie systemy są złożone i kosz-towne. Rozwiązania ze świat łem pod-czerwonym (IR) są, jak dotąd, najbar-dziej popularnymi systemami w warun-kach domowych i biurowych. Ich wyko-rzystanie jest ograniczone do iinii wzro-ku. a od leg łość między odb iorn ik iem a nadajnikiem tylko do kilku metrów. Przewaga systemów IR nad systemami rad iowymi po lega na bardzo małym prawdopodobieństwie zadziałania od-biornika po wychwycen iu przypadko-wego promieniowania lub interferencji, dzięki czemu zbędne jest zabezpiecza-nie się przed takimi zjawiskami. System, który opisujemy, może być trak-towany jako odmiana systemu IR: w na-szym systemie widzialne, czerwone światło przenosi sygnał do odbiornika. Wadą tego rozwiązania jest wpływ świat-ła z otoczenia na transmisję i w kon-sekwencj i krótszy zasięg skutecznego działania.

Ale z drugiej strony czerwone światło ma dwie istotne zalety. Po pierwsze.

użytkownik widzi, czy system funkcjo-nuje: szczególnie w c iemnych lub za-cienionych pomieszczeniach czerwony promień jest łatwo dostrzegalny (a przy okazji daje wskazówkę o stanie baterii). Druga zaleta to możl iwość wykorzysta-nia nadajnika do innych celów, niz wy-słanie polecenia do odbiornika, na przy-kład do znalezienia dziurki od klucza lub przeczytania mapy w samochodzie. W tym kontekście należy pamiętać, że dioda świecąca (LED) w nadajniku jest o wiele bardziej wytrzymała od żarówki w latarce.

Konstrukcja

Na system składają się: nadajnik i od-biornik. Nadajnik ma wielkość zbliżoną do zapalniczki i jest zasilany przez ma-łą baterię. Można go nazwać świetlnym kluczem do drzwi lub systemu alarmo-wego, łatwo jest nosić go przy sobie. Odbiornik ma większe wymiary, ale również jest niewielki. Do jego zasilania służy prostownik sieciowy (zasilacz). Na jego wejściu jest umieszczony fototran-zystor, a na wyjściu - przekaźnik, za po-średnictwem którego możliwe jest wy-konywanie różnych czynności. Sygnał pomiędzy nadajnikiem a odbior-nikiem przenoszą impulsy czerwonego światła o częstotl iwości 3.2kHz. Nadaj-

W artykule opisujemy system zdalnego stero-

wania (nadajnik i od-biornik), który używa nie

promieni podczerwo-nych, aie światła wi-

dzialnego. System ten jest szczególnie przydat-

ny do otwierania drzwi lub układów alarmo-wych. Zastosowane

światło widzialne jest nie tylko oryginalnym roz-

wiqzaniem, ale ma po-nadto kilka zalet.

W. Zeiller

Elektor 1/97

Zdalne sterowanie

9 0 2 © 9 . . . 1 2 V

RE1 • V23127-A0002-A201

Rys. 1. Schemat ideowy na-dajnika (w ramce narysowanej przerywaną kreską) i odbiorni-ka. Po naciśnięciu S1 dioda LED w nadajniku wysyta ciąg impulsów czerwonego światła z częstotliwością 3,2kHz do fototranzystora 73.

nik generuje ciąg impulsów dla diody świecącej. Częstotliwość impulsów jest za duża dla ludzkich oczu i dlatego wy-dają się nam one ciągtym światłem, ale fototranzystor odbiera pojedyncze im-pulsy i tłumaczy je na polecenie przełą-czenia odbiornika.

Nadajnik

Schemat ideowy sterownika widoczny jest w dolnej lewej części rysunku 1. Podstawą tego zespołu jest układ sca-lony z dobrze znanym timerem 555, tym razem w technologii CMOS (IC3). Układ scalony pracuje w standardowej aplikacji jako multiwibrator astabilny (AMV). Generuje sygnał o częstotliwoś-ci 3,2kHz, którą określają wartości re-zystorów R12, R13 oraz kondensatora C13. Kwadratowy kształt sygnałów (współczynnik wypełnienia 50%) na wyjściu zapewnia dioda Schottky'ego

BAT85 (D4), która mostkuje rezystor R13. Rezystor R12 mógłby mieć mniej-szą wartość, ale wówczas układ pobie-rałby większy prąd z baterii, co skróci-łoby czas jej pracy. Współczynnik wy-pełnienia 50% został dobrany celowo, ponieważ właśnie taka jego wartość skutkuje największą częstotliwością sygnału podstawowego oraz najwyż-szym możliwym poziomem sygnału w odbiorniku. Kwadratowy sygnał bezpośrednio ste-ruje diodę LED (D3). Dioda powinna dawać największą z możliwych jas-ność, więc wybraliśmy typ super jasny (3cd przy prądzie 20mA). Przełącznik S1 to przycisk nadawania: jest on jedynym elementem sterującym w systemie. Pracujący nadajnik pobie-ra prąd 10mA, dostarczany przez bate-rię litowo-manganową o napięciu 3V. Wysyłane sygnały mają zawsze krótki czas trwania, więc czas życia baterii po-winien wynieść kilka lat.

Odbiornik

Wszystkie funkcje odbiornika są speł-niane przez tylko dwa układy scalone, dzięki czemu jego budowa jest napraw-dę bardzo prosta. Niektórzy konstruktorzy mogli się spo-dziewać, że zostanie zastosowany po-

pularny dekoder NE567. Stwierdziliśmy jednak, że odbiornik-dekoder XR2211, wyrób firmy Exar, ma pod kilkoma względami przewagę, mimo nieco wyż-szej ceny. W przypadku NE567 jest konieczne za-stosowane stabilizatora napięcia, nato-miast w układzie XR2211 stabilizator ta-ki jest już wbudowany. Ponadto wejście układu NE567 ma mniejszą czułość, więc konieczne jest użycie przedwzmacniacza. W przypad-ku XR2211 nie ma tej potrzeby. Jeszcze ważniejszy jest fakt, że XR2211 odbiera szerokie pasmo sygnałów, za-pewniając jednocześnie dobrą selek-tywność. NE567 zachowuje się od-miennie: ma tendencje do reagowania na sygnały w sąsiednich pasmach. Wreszcie zauważmy, że prąd spoczyn-kowy układu XR2211 jest dwa razy mniejszy, niż w przypadku NE567. Te cztery cechy wyjaśniają, dlaczego woleliśmy użyć XR2211 zamiast NE567. Schemat ideowy odbiornika-dekodera z układem IC1 jest powtórzeniem stan-dardowej aplikacji, zalecanej przez pro-ducenta. Detektor sygnałów ma czu-łość 2mV. Kondensator C2, wspólnie z impedan-cją wejściową układu IC1, tworzy filtr górnoprzepustowy o częstotliwości granicznej 170Hz. Filtr ten zapewnia odpowiednie tłumienie jakichkolwiek in-terferujących składników częstotliwości 100Hz. Częstotliwość środkowa zosta-ła określona wartością rezystora R7, potencjometru montażowego P1 oraz kondensatora C4; w prototypie ustawi-liśmy ją na 3,2kHz. Potencjometr P1 umożliwia przestrajanie w zakresie 118Hz. Dwójnik R5-C3 tworzy filtr de-tektora trzymania wewnętrznej pętli fa-zowej układu XR2211, mający stałą czasową 0,5 sekundy. Czujnik światła miał mieć prostą formę fototranzystora (T3) oraz rezystora. Okazało się jednak, że taka konfigura-cja jest nadmiernie wrażliwa na światło otoczenia. Szczególnie kłopotliwe było światło neonów o częstotliwości 100Hz, którego interferencji nie mógł stłumić filtr wejściowy (C2). Rozwiązaniem tego problemu jest ob-ciążenie kolektora, wykonane na tran-zystorach T1 i T2. Podzespół ten jest źródłem stałego napięcia i sygnałów o bardzo małej częstotliwości. Jednak przy większych częstotliwościach funk-cjonowanie pętli sprzężenia zwrotnego, którą tworzą rezystory R1 i R2, jest ne-gowane przez kondensator C2, a układ zachowuje się jak impedancja o dużej

48 Elektor 1/97

Zdalne sterowanie

wartości. Oznacza to, że przy częstotli-wości nadajnika (3,2kHz) fototranzystor pracuje przy dużej impedancji obciąże-nia i w związku z tym zapewnia duże wzmocnienie. W efekcie impulsy o częs-totliwości 3,2kHz są wzmacniane, a każ-dy interferujący sygnał o małej częstot-liwości nie wywiera żadnego lub prawie żadnego wpływu. Ponieważ impedancja wejściowa ukła-du IC1 ma wartość tylko 20k£2, na pod-stawie wcześniejszych rozważań jasne jest, że kolektor tranzystora T3 nie mo-że być dołączony bezpośrednio do we-jścia demodulatora. Między kolektorem a wejściem został więc ulokowany bu-for: wtórnik emiterowy T4. Obwód z układem scalonym IC2 jest multiwibratorem monostabilnym z po-nawianiem wyzwalania (ang. retrigge-rable) (MMV), który zapewnia uaktyw-nienie przekaźnika Re1 na zawsze do-kładnie określony czas. Dla wartości elementów podanych na rysunku, czas ten można ustawić przy pomocy poten-cjometru montażowego P2 w granicach od 0,1 s do 10s. Jeżeli jest konieczny dłuższy czas, można to osiągnąć zwięk-szając nieco wartość rezystora R9 i/lub kondensatora C8. Złącze K1 służy do szeregowego połą-czenia z obciążeniem (żarówką, siłow-nikiem otwierającym drzwi, itp.).

Konstrukcja mechaniczna

Płytki drukowane dla nadajnika i dla od-biornika są wykonane na jednym ka-wałku laminatu, należy je więc rozdzie-lić przed rozpoczęciem montażu. Prze-bieg ścieżek na obu płytkach przedsta-wia rysunek 2.

Rys. 2. Płytki drukowane nadaj-nika i odbiornika są wykonywa-ne na jednym kawałku lamina-tu, należy je więc rozdzielić przed rozpoczęciem montażu.

Montaż elementów na płytkach jest bar-dzo łatwy: naśladowanie rozmieszcze-nia elementów, widocznego na rysunku 2, powinno zapobiec jakimkolwiek po-myłkom. Przekaźnik, wyspecyfikowany w wykazie elementów, bez problemu pasuje do płytki; w przypadku innych typów może się okazać potrzebna prze-róbka płytki. Fototranzystor wymaga ta-kiego ustawienia, aby mógł odbierać światło przez otwór w obudowie zawie-rającej odbiornik.

Płytka odbiornika jest dostosowana do obudowy typu E430BB firmy Bopla, ale, oczywiście, można też użyć innej odpo-wiedniej obudowy (patrz rysunek 3). Nadajnik jest przewidziany do montażu w obudowie typu KM14 firmy Uni Box. Jest to płaskie pudełeczko o wielkości porównywalnej z zapalniczką - spójrz-cie na rysunek 4. Zasilanie nadajnika zapewnia litowo-manganowa bateria 3V (typ guzikowy, średnica 20mm, wysokość 1,6mm). Ten rodzaj baterii dokładnie pasuje do ot-woru na płytce, zapewniając kontakt dodatniego bieguna baterii ze ścieżką, pełniącą funkcję styku. Ujemny biegun baterii wystaje nieco nad płytkę po stro-nie elementów. Zagnijcie pasek cienkiej blachy mosiężnej lub miedzianej wokół

XR2211

Układ scalony XR2211 został zaprojektowany przez firmę Exar specjal-nie do zastosowania w systemach transmisji danych. Typowe zastoso-wania to: demodulacja FSK, synchronizacja danych, dekodowanie syg-nałów, detekcja FM, detekcja częstotliwości nośnej. Napięcia zasilania mogą mieć wartości od 4,5V do 20V. Zakres częstotliwości rozciąga się od 0,01 Hz do 300kHz. Układ jest wyposażony we wbudowaną pętlę synchronizacji fazowej (PLL), składającą się ze wzmacniacza wejściowego, analogowego układu mnożącego; który funkcjonuje jako detektor fazy, oraz z precyzyjnego os-cylatora sterowanego napięciem (VC0). Wzmacniacz wejściowy jest jed-nocześnie ogranicznikiem: zapewnia on wzmocnienie do stałego pozio-mu wszystkich sygnałów wejściowych, których napięcie przekracza 2mV wartości skutecznej. Detektor fazy pracuje jako rodzaj cyfrowej bramki X0R: jego sygnał wyj-ściowy zawiera sygnały sumaryczne i różnicowe, powstałe w wyniku mnożenia sygnału wejściowego i sygnału wyjściowego z VC0. Sygnał su-

maryczny zostaje odfiltro-wany, a sygnał różnicowy (prąd stały) jest używany do sterowania oscylatora VC0. Mówiąc dokładnie, VC0 jest oscylatorem ze stero-waniem prądowym, nie na- | pięciowym. Nominalny prąd 1 przy częstotliwości f0 jest | ustawiany za pośrednict- | wem rezystora w detekto- I rzefazy. Układ XR2211 za- i wiera inne, oprócz PLL, blo-ki funkcjonalne. Jednym

z nich jest komparator FSK, który sprawdza, czy częstotliwość VC0 jest zgodna z f0. Pozostałymi są: detektor fazowo-kwadraturowy oraz detek- j tor sprawdzający czy PLL jest w zakresie trzymania. Układ scalony zawiera ponadto źródło napięcia odniesienia, zapobiega- ' jące wpływowi zmian napięcia zasilania na funkcjonowanie układu.

Elektor 1/97 49

Zdalne sterowanie

ftys. 3. Gotowy prototyp od-biornika w obudowie z firmy Bopla. Fototranzystor musi wy-stawać na zewnątrz przez ot-wór w obudowie.

krawędzi płytki, jak widać na rysunku 4, i przyiutujcie go do ścieżki z ujemnym biegunem zasilania. Po zamknięciu obudowy bateria zostanie automatycz-nie wepchnięta na miejsce. Obudowa nadajnika posiada przycisk, umieszczony dokładnie nad przełączni-kiem S1.

Dioda LED jest umieszczona w wycięciu płytki drukowanej. Dzięki temu promień światła jest emitowany przez otwór w przedniej ściance obudo-wy, jak ukazuje rysunek 4. W sąsiedztwie przełącznika S1 znajduje się otwór. Prze-chodzi przez niego wkręt, który łączy obie części obu-dowy. Prosimy zauwazyć. że na stronie elementów obydwu płytek zaznaczone są kreski, wskazujące płaskie strony obudów elementów optoe-lektronicznych, to znaczy: w nadajniku - katodę diody LED, a w odbiorniku - kolek-tor fototranzystora.

Uwagi końcowe

Po zakończeniu montażu i sprawdzeniu poprawności

lutowań należy sprawdzić poprawność funkcjonowania. Dołączcie do odbiornika zasilacz 9...12Y Układ pobiera prąd nie większy od 160mA, a zatem każdy przyzwoity zasi-lacz powinien wystarczyć. Przy pomocy cyfrowego multimetru sprawdźcie, czy napięcia w zaznaczonych punktach po-miarowych są zgodne z podanymi na rysunku 1. Dopuszczalne są różnice do około 10%. Jeżeli różnice są większe, należy dokładnie sprawdzić płytkę i ele-menty. W przypadku nadajnika, po włożeniu baterii i zamknięciu obudowy, naciśnię-

*

Rys. 4. Gotowy prototyp nadajnika w specjalnej obudowie dla nadaj-ników zdalnego sterowania. Ujem-ny biegun baterii jeat połączony z ujemną szyną zasilania na płyt-ce za pośrednictwem miedziane-go paska, zagiętego wokót krawę-dzi i przyiutowanego do ścieżek.

cie przycisku powinno spowodować świecenie diody. Jeżeli dioda nie świe-ci, konieczne jest ponowne dokładne sprawdzenie płytki. Przede wszystkim zwróćcie uwagę na rezystory R12 i R13 oraz kondensator C13. Teraz pozostało już tylko ustawić zakres odbiornika. Jest to łatwa czynność: określenie dwóch skrajnych pozycji su-waka potencjometru P I , przy których przekaźnik uaktywnia się po naciśnię-ciu przycisku w nadajniku. Ustawcie su-wak na środku między tymi położenia-mi. O ile światło otoczenia nie jest nad-miernie jasne, odległość, przy jakiej funkcjonuje system, wynosi około 5 metrów. W przypadku bardzo jasnego otoczenia dystans ten maieje do zaled-wie 2 metrów, co wciąż z zapasem wy-starcza do otwierania drzwi. •

WYKAZ ELEMENTÓW

Rezystory FU: 2 2 0 k i i R 2 : 1 M Q R 3 : 1 0 0 1 2 R4; 4 7 k l ł R5, R 6 : 4 7 0 k Q R 7 : 1 5 k Q R8, R 9 : 1 0 k Q R10 : 2 , 7 k i 2 R11 ; 10i"2 R12 , R13 : 4 . 7 k U P1: 5 k u m o n t a ż o w y P 2 : 1 M i i . m o n t a ż o w y Kondensatory C1: 3 , 9 n F * C 2 , C13 : 4 7 n F * C3: 1 j jF /16V, s to jący C 4 : 1 8 n F * . raster 5 m m C5, C7. C 1 2 : 1 0 0 n F * C6: 4 , 7 n F *

C8, C 1 4 : 1 O/ jF/1 6V, s to jący C9, C 1 0 : 1 0 n F . w y s o k o s t a b i l n y C11 : 22Q/JF/1 6V * me ta l i zowany pol iester Półprzewodniki D1, D 2 : 1 N 4 0 0 1 0 3 : LEO c z e r w o n a (Sharp G L 5 U R 3 K 1 } , 3 c d przy 2 0 m A D4: BAT85 T t , T2 : B C 5 5 7 B T3: B P W 4 0 (Telefunken) T4 : B C 5 4 7 T5: B C 3 3 7 I G I : X R 2 2 1 1 C P (Exar) IC2, IC3: TLC555CR C M O S Różne K1: ł ą c z ó w k a 2 - s t y k o w a , raster 7 , 5 m m S i : p rze łączn ik c h w i l o w y d o m o n t a ż u - - - V - a c h . A l p s SKHCAB

: : • zekażnik. S iemens V 2 3 1 2 7 - A 0 0 0 2 - A 2 0 1 3T1 : uater ia l i t o w o - m a n g a n o w a 3V, t yp juz iKOwy, ś redn ica 2 0 m m , w y s o k o ś ć 1 , 6 m m ^asek miedz iany lub m o s i ę ż n y - op i s w tekśc ie O b u d o w y :

• c Uni Box K M 1 4 { 1 2 x 3 5 x 7 0 m m ) odb io rn ik : Bop ła E 4 3 0 B B s iy t<a s r o t o t y p o w a S D - 9 6 0 0 6 8 - 1 , 0 , 8 d m 2

5 0 Elektor 1/97

Komputery

m e ś a bajty na p o w i e r z c h n '

ce*1 t y m ® * r i k w a drato w ego

Pamięci typu SRAM. DRAM. EDO RAM,

SIMM, SIPP - istnieje dziś tak wielka ilość opcji układów pamięciowych do komputerów, że rozróżnienie ich stało się sprawą trudną, podobnie jak dobór właściwego typu przy rozszerzaniu pa-mięci własnego komputera. Zasadniczo rzecz biorąc, wszystko po-zostaje nader proste. Istnieją dwa typy pamięci: statyczna RAM (SRAM) i dyna-miczna RAM (DRAM). Skrót RAM ozna-cza pamięć o dostępie swobodnym (Random Access Memory). W przypad-ku statycznej pamięci RAM pojedyncza komórka jest przerzutnikiem bistabii-nym (zawierającym kilka tranzystorów), który może przyjąć jeden z dwóch sta-nów i w ten sposób pamiętać wartość. Dynamiczna pamięć RAM jest znacznie prostsza: kondensator jest ładowany bądź rozładowywany przez tranzystor polowy FET lub zwykły tranzystor bipo-larny. Poważną wadę takiej pamięci sta-nowi konieczność częstego (co kilka ms) odświeżania jej zawartości, ponie-waż zawarty w kondensatorze ładunek

znika w konsekwencji istnienia

prądów upływu. Wpływ tych prądów jest znaczący, ponieważ kondensatory pamięci DRAM mają pojemność poni-żej 0,1 pF. Ponieważ ładowanie i rozła-dowanie kondensatora wymaga więcej czasu niż przełączenie układu półprze-wodnikowego, pamięci statyczne są znacznie szybsze od pamięci dyna-micznych. Najnowsze układy SRAM mają czasy dostępu rzędu 10...20ns, podczas gdy najnowsze układy DRAM 60...70ns.

Ze względu na bardziej złożoną struktu-rę układy SRAM są droższe i większe niż ich odpowiedniki DRAM. Jest to po-wodem. dla którego większość pamięci operacyjnej dzisiejszych komputerów stanowią pamięci DRAM, a pamięci SRAM wykorzystywane są jedynie w pamięci cache.

Pamięć cache drugiego poziomu

Od wprowadzenia procesora 80386 płyty główne komputerów PC zawierają szybką pamięć cache, stanowiącą bu-for między szybkim procesorem i zna-cznie od niego wolniejszą, choć stosun-

Obok procesora pa-mięć stanowi jeden

z najważniejszych ele-mentów komputera PC.

Powstałe w ostatnich latach systemy opera-

cyjne, takie jak MS-Windows'95, wyma-

gają ogromnych ilości pamięci. Dzisiaj dostęp-nych jest tak wiele róż-

nych typów pamięci, że zorientowanie się, który z nich jest najlepszy do

konkretnego zastoso-wania, przestało być

sprawą prostą. Niniejszy artykuł stanowi wprowa-

dzający przegląd do-stępnych układów pa-

mięciowych.

Elektor 1/97

Scalone układy SIMM

kowo tanią pamięcią DRAM. Jako pa-mięć cache może być zastosowana synchroniczna lub asynchroniczna pa-mięć SRAM. W przypadku pamięci asynchronicznej , , po podan iu odpo-wiedniego adresu procesor czeka na pojawienie się danych. W przypadku pamięci synchron icznej sytuac ja jest analogiczna, ale dane te są natych-miast wysyłane przez pamięć również pod trzy inne adresy, co przyspiesza działanie komputera. Ostatnim osiągnięciem w dziedzinie pa-mięci cache jest pamięć „p ipel ined burst cache" RAM, wykorzystująca za-sadę działania synchronicznej pamięci RAM. Pamięć „potokowa" wyposażona jest w dodatkowy bufor wyjściowy, któ-ry umożl iwia podanie nowego adresu w czasie, w którym trwa odczyt z wyjść poprzednio zaadresowanych danych. Pozwala to uzyskać czasy dostępu mię-dzy 4ns i 8ns. co nawet najszybszemu procesorowi Pentium umożliwi przetwa-rzanie danych znajdujących się w pa-mięci cache bez pętli oczekiwania. Pamięci SRAM mogą przybierać różne rozmiary i postaci. Do n iedawna naj-częściej byty umieszczane w obudo-wach typu DIL, a ostatnio coraz częś-

ciej pojawiają się jako elementy SMD, lutowane bezpośrednio do płytki. Os-tatnią nowinkę stanowi moduł pamięci cache, wkładany w podstawkę znajdu-jącą się na płycie g łównej . Takie roz-wiązanie znacznie ułatwia wymianę pa-mięci cache.

Miliony kondensatorów

Jak już wspomniano, pamięć operacyj-na komputera PC zbudowana jest z dy-namicznych pamięci RAM. Wraz z roz-wojem techniki komputerowej rosły po-jemności pamięci DRAM. W latach 70. pojawiła się na rynku pierwsza pamięć DRAM 1Kb. Dziś w laborator iach ba-dawczych powstają i są testowane układy o pojemnościach 256Mb. Zmie-nił się również wygląd zewnętrzny tych pamięci - podczas gdy w pierwszych komputerach znajdowało się mnóstwo uk ładów pamięc iowych w ceramicz-nych lub plastykowych obudowach DIL, obecnie wykorzystuje się niemal wy-łącznie układy SMD. Celem ułatwienia procedury zmiany konfiguracj i pamięci płyty g łównej zo-stały opracowane moduły pamięciowe. Są to niewielkie płytki drukowane, za-

wierające pewną liczbę układów pamię-c iowych. Początkowo dos tępne były dwa rodzaje modułów pamięciowych: SIPP i SIMM. Różnica między nimi polegała na tym, że moduł SłPP posia-dał wyprowadzenia (nóżki), natomiast SIMM - z łącze krawędziowe. Modu ły SIPP znikły z rynku i na współczesnych płytach g łównych montować można tyl-ko moduły SIMM. Nadal jednak dostęp-ne są „przejściówki" SIPP-SIMM. Początkowo oba rodzaje modułów mia-ły 30 wyprowadzeń. Obecnie więk-szość modułów SIMM posiada 72 wy-prowadzenia - noszą one nazwę „PS/2 SIMM". Moduł SIMM o 72 wyprowadze-niach i jego 30-wyprowadzeniowy pro-toplasta różnią się organizacją struktu-ry pamięci.

Organizacja pamięci komputera PC

Od momentu pojawienia się jednostki centralnej Intel 8086 szerokość szyny danych procesorów stale wzrasta. Ograniczając się do generacji proceso-rów obecnie wykorzystywanych, szero-kość zewnętrznej szyny danych proce-sorów 80386 i 80486 wynosi 32 bity. na-

fiys. 1 Trzy rożne jednost-ki pamięci: stary, dobry układ w obudowie DIL znanej z Innych układów scalonych, 30-kontaktowy moduł SIMM oraz 72-kon-taktowy moduł SIMM.

52 Elektor 1/97

Scalone układy SIMM

tomiast Pentium - 64 bity. Biorąc pod uwagę fakt, że zwykły modui SIMM ma szerokość szyny danych 8 bitów (cza-sami 9, jeśli występuje bit kontroli pa-rzystości), a moduł PS/2 SIMM - szero-kość 32 bitów, łatwo można zdać sobie

sprawę z tego, że na płycie głównej PC musi pojawić się kilka modułów pamię-ci. Taka grupa modułów pamięci o sze-rokości szyny danych odpowiadającej szerokości zewnętrznej szyny danych procesora nosi nazwę banku pamięci.

Rys. 2. Szerokość szyny danych procesora na-rzuca szerokość szyny danych banku pamięci. Należy to mieć na uwadze myśląc o roz-szerzeniu pamięci swego komputera PC.

Komputer z procesorem 80386 lub 80486 musi więc być wyposażony w co najmniej 4 moduły SIMM, by 32-bitowe dane mogły zostać zaadresowane w jednym cyklu. Zwiększanie pamięci takiego komputera możliwe jest wyłącz-nie przez dodanie co najmniej 4 modu-łów SIMM. Jeśli natomiast wykorzystu-je się moduły PS/2 SIMM, można pra-cować z tylko jednym takim modułem, ponieważ szerokość jego szyny danych wynosi 32. bity. Ilustruje to rysunek 2. W przypadku procesora Pentium szero-kość szyny danych pamięci powinna wynieść 64 bity, tak więc komputer po-winien być wyposażony w wielokrot-ność 2 modułów PS/2 SIMM. Płyty główne z procesorami Pentium wypo-sażone są z zasady w gniazda pod mo-duły pamięciowe o 72 kontaktach.

Rodzaje pamięci DRAM

Do niedawna istniał tylko jeden typ pa-mięci DRAM przeznaczony do wyko-rzystania w komputerach. Jedynym czynnikiem różnicującym był czas do-

Podwajacze pamięci RAM Wymagania dotyczące rozmiarów pamięci RAM komputera PC drastycznie wzrosty z chwilą pojawienia się MS-Windows 3.1, a jeszcze bardziej w momencie pojawienia się Windows 95. 8MB stanowi minimum, w które komputer musi być wyposażo-ny by mógt pracować z tymi systemami operacyjnymi. Pamięć jest jednak kosztowna, w związku z czym niektóre firmy produ-kujące oprogramowanie uznaiy, że pojawii się rynek dla oprog-ramowania sztucznie zwiększającego pamięć RAM. Jak działają podwajacze?

Po pierwsze, podwajacz pamięci zapewnia znacznie lepsze za-rządzanie pamięcią, zwłaszcza w przypadku systemu Windows 3.1. Przy Windows 95 nie jest już konieczny. Po drugie, program taki zwiększa ilość dostępnej pamięci. Program ten wykorzystu-je fakt istnienia w systemie Windows pliku wymiany. Plik ten za-kładany jest na dysku twardym komputera, jeśli zapamiętywane dane nie mieszczą się w dostępnej pamięci operacyjnej. Ponie-

waż twardy dysk jest urządzeniem znacznie wolniejszym od pa-mięci RAM, użycie pliku wymiany spowalnia komputer. Więk-szość podwajaczy pamięci poddaje dane kompresji przed zapi-saniem ich do pliku wymiany (algorytm kompresji jest podobny do wykorzystywanego przez programy pakujące i rozpakowują-ce, jak np. PKZIP czy ARJ). Jest to z jednej strony korzystne, ale z drugiej strony - kompresja czy dekompresja danych także wy-magają czasu oraz dedykowanego na te operacje obszaru pa-mięci RAM. Końcowy zysk wydaje się być iluzoryczny, jeśli dob-rze przyjrzeć się wynikom testów publikowanym w różnych pis-

.. mach komputerowych. Nic nie jest lepsze niż pamięć RAM! Nie-mniej jednak, użytkownicy mający kłopoty z Windows 3.1 lub z matym dyskiem twardym mogą korzystnie odczuć skutki dzia-łania programów takich jak SoftRAM, RAM Doubler czy Magna-RAM. Większość z tych programów można nabyć za niewygó-rowaną kwotę około 25 funtów.

Elektor 1/97 53

Scalone układy SIMM

M1

M3 M4

> BANKO

> BANK1

' M 1 , M 2 ( B A N K 0 ) 1 M 3 , M 4 ( B A N K 1 ) Pojemność

1M x 32 (4MB) Wolny ! 8MB 1M x 32 (4MB) 1M x 32 (4MB) 16MB 1M x 32 (4MB) 2M x 32 (8MB) 24MB 1M x 32 (4MB) 4M x 32 (16MB) 40MB 1M x 32 (4MB) 8M x 32 (32MB) 72MB 2M x 32 (8MB) Wolny 16MB 2M x 32 (8MB) 1M x 32 (4MB) 24MB 2M x 32 (8MB) 2M x 32 (8MB) 32MB 2M x 32 (8MB) 4M x 32 (16MB) 48MB [ 2M x 32 (8MB) 8M x 32 (32MB) 80MB 4M x 32 (16MB) Wolny 32MB 4M x 32 (16MB) 1M x 32 (4MB) 40MB 4M x 32 (16MB) 2M x 32 (8MB) 48MB 4M x 3!2 (16MB) 4M x 32 (16MB) 64MB 4M x 32 (16MB) 8M x 32 (32MB) 96MB 8M x 32 (32MB) Wolny 64MB 8M x 32 (32MB) 1M x 32 (4MB) 72MB 8M x 32 (32MB) 2M x 32 (8MB) 80MB 8M x 32 (32MB) 4M x 32 (16MB) 96MB 8M x 32 (32MB) 8M x 32 (32MB) 128MB

'fes '5"?"--."!-"" "'

Rys. 3. Możliwości doboru pamięci dla dzisiejszej płyty z procesorem Pentium, wyposażonej w cztery gniazda 72-kon-taktowe. Najmniejsza ilość pamięci, jaką moina zain-stalować, wynosi 8MB, największa • 128MB

stępu, zwykle drukowany na obudowie jako rozszerzenie nazwy układu. Dla większości komputerów z procesorami 80386 i 80486 wystarczają pamięci o czasie dostępu 60ns lub 70ns. W przypadku dzisiejszych komputerów częstotliwość zegara szyny zewnętrznej jest jednak tak duża, że dla zapewnie-nia niezawodności przetwarzania da-nych nawet w przypadku najszybszych obecnie pamięci DRAM (czas dostępu 60ns) niezbędne jest włączenie stanów oczekiwania (WAIT STATES). Ponieważ produkcja na skalę przemysłową pa-mięci DRAM o czasach dostępu mniej-szych od 60ns nadal sprawia trudnoś-ci,; producenci zastosowali kilka sztu-czek, by przyspieszyć działanie pamię-ci DRAM, przynajmniej jeśli chodzi

0 liczbę realizowanych operacj i . Ma-giczne s łowo stanowi dzisiaj EDO--RAM. Skrót EDO oznacza ,.extended data out" • specjalny rejestr wyjściowy umożliwia pozostanie danych na wyj-ściu pamięci dłużej, co pozwala na przeprowadzenie następnej operacj i adresowania w trakcie odczytywania poprzednio zaadresowanych danych. W praktyce zapewnia to wzrost szyb-kości wymiany danych między CPU 1 pamięcią o 10% do 20%. Pamięć EDO-RAM jest zwykle nieco droższa od zwykłej pamięci DRAM, jednak różnica w cenie zapewne wkrót-ce zniknie. Układy sterujące znajdujące się na płycie głównej winny zapewnić współpracę z taką pamięcią. W konsek-wencji , nie można na płycie głównej stosować jednocześnie pamięci EDO--RAM i zwykłej pamięci DRAM. Mimo nieco większej szybkości (pozornie!) EDO-RAM nie jest rozwiązaniem alter-natywnym dla pamięci cache drugiego poziomu. W międzyczasie nasi znako-mici producenci uk ładów pamięcio-wych zdążyli zaproponować nowe wa-rianty. takie jak burst-CAS DRAM, syn-chroniczna pamięć DRAM, RAMbus DRAM i multibank DRAM. Żadna z tych

nowinek nie jest jednak gotowa do sze-rokiego zastosowania w komputerach.

Bił kontroli parzystości

Od wprowadzenia pierwszego kompu-tera PC-XT we wszystkich komputerach kompatybi lnych stosuje się pamięć z bitem kontroli parzystości. Ten dodat-kowy bit przyjmuje wartość zalezną od sumy pozostałych ośmiu bitów i umoż-liwia CPU kontrolę stanu danych znaj-dujących się w pamięci. W układach scalonych pojawiają się tzw. błędy przypadkowe, powodowane przez cząsteczki alfa emitowane przez radioaktywny izotop 4 0K. obecny we-wnątrz obudowy układu scalonego. Obecnie produkcja matenalów wyko-rzystywanych w układach scalonych znajduje się pod bardziej ścisłą kontro-lą, a gęstość upakowania układów bar-dzo wzrosła. Czynniki te ograniczają częstość występowania błędów przy-padkowych w warunkach normalnej eksploatacji systemu do około jednego przypadku na 10 lat. Ryzyko jest tak znikome, ze można kwestionować ceio-wość stosowania bitu kontroli parzysto-ści. Współczesne moduły pamięci SIMM o 30 bądź 72 kontaktach są do-stępne w wersji z- lub bez bitu parzys-tości. ewentualnie z symulowanym bi-tem parzystości. Jednocześnie w wielu dzisiejszych płytach głównych nie wy-korzystuje się bitu parzystości - w ta-kich przypadkach me ma sensu stoso-wanie modułu pamięci z bitem parzys-tości. Kupowanie modułu pamięci z bi-tem parzystości do nowej płyty głównej jest niecelowe.

Zakończenie: kilka uwag praktycznych

Pamięci nowoczesnych komputerów mogą mieć różne pojemności i postaci, co utrudnia użytkownikom rozszerzenie pamięci komputera. Jednym z wielu py-tań, które muszą sobie zadać, jest py-tanie, jakiego rodzaju pamięć już się znajduje w komputerze. Czy jest to DRAM, czy EDO-RAM? Jaka jest po-jemność modułu, jak wiele wofnych gniazd pozostało? Jaka jest szerokość zewnętrznej szyny danych procesora? Jaką minimalną liczbę modułów należy zainstalować? Czy potrzebny jest bit kontroli parzystości? Podjęcie kilku logicznych decyzji nie powinno być szczególnie trudne, po-zwalając na określenie właściwego typu modułu pamięci do komputera. •

54 Elektor 1/97

Zasilanie

ZASILACZ O WYSOKIEJ SPRAWNOŚCI Pojedynczy regulator napięcia - dwa napięcia wejściowe

Trójnóżkowy regulator o zmiennym na-pięciu wyjśc iowym jest doskonałym rozwiązaniem do warsztatowego zasila-cza, który ma dostarczać napięć wyj-ściowych o wartościach aż do, na przy-kład, 40V. Regulator LM317T w obudo-wie T0-220 ma największą wydajność prądową 1,5A i może stracić - w teorii i na nieskończenie dużym radiatorze - do 15W. Taki sam regulator, ałe w obu-dowie TO-3 (typ LM317K) może stracić do 20W. W rzeczywistości regulator, za-montowany na dość dużym radiatorze, może wytrzymać straty mocy do IOW (T) lub 12W (K). Jest to wielkość mniejsza od teoretycznej, ale przy takich stratach zasilacz na pewno poradzi sobie ze wszystkimi zadaniami, jakich wymaga się od warsztatu (w ramach konstruk-cyjnej specyfikacji regulatora}. Problemy z mocą traconą powstają tak-że w innej sytuacji, mianowicie wtedy, gdy potrzebne jest bardzo niskie napię-cie wyjściowe. Napięcie wejściowe re-gulatora U, jest praktycznie state, więc powstaje duża różnica pomiędzy nim a napięciem wyjściowym U0. Rysunek 1 przedstawia zależność prądu wyjścio-wego l0 od różnicy napięć Ud = U, - U0 .

J -3 r

T 5 2

r e

I 1 ^

Z

0 0

Rys. 1. Największy do-puszczalny prąd zmrilej' sza się w miarę wzrostu różnicy między poten-cjałem wejściowym a wyjściowym.

Wykres ukazuje, że w zakresie od 0 do okoto 2V. które jest równe minimalne-mu spadkowi napięcia na regulatorze (Ur). prąd w ogóle nie może ptynąć. Ur

jest sumą spadków napięć na tranzys-torze wyjściowym i na rezystorze emite-rowym. Jeżeli potrzebujemy U c więk-szego od Ur, regulator może dostar-czyć maksymalny prąd odpowiednio do parametrów wewnętrznego ogra-nicznika prądu. Przy konkretnej wartości Ud = U, - U0 . która tutaj ma wartość około 12V. za-chodzi maksymalne rozpraszanie mo-cy. przy którym ogranicznik prądu traci swą skuteczność. Maksymalna wartość prądu zmniejsza się proporcjonalnie do malejącego U0 , aż osiągnie wartość za-ledwie 500mA przy Uj = 40V oraz U0 = 2V. Wszystkie te rozważania zakładają stosowanie skutecznego radiatora.

Rozwiązanie

Istnieje sposób na usunięcie opisanych trudności; wymaga on niewielkiej liczby elementów, na dodatek bez uciekania się do kosztownego radiatora. Sposobem tym jest podzielenie napię-cie wejściowego na dwie połówki, gdy potrzebne jest małe napięcie wyjścio-we. Do tego celu niezbędny jest jednak transformator sieciowy z dwoma uzwo-jeniami wtórnymi. Scalony regulator, przedstawiony na ry-s u n k u 2, wraz z elementami: P i , R7, R8, D5 oraz C4...C6 tworzy standardo-wą aplikację. Kondensator C8 polepsza wygładzanie jakichkolwiek pozostałoś-ci tętnień. Dioda D2 zapobiega wzrostowi napię-cia wyjściowego powyżej wejściowego, gdy obciążenie ma charakter pojem-nościowy lub indukcyjny. Dioda ta jest poprzez D1 połączona z mostkiem prostowniczym i kondensatorem maga-zynującym energię. Kondensator otrzy-muje energię z wtórnego uzwojenia 18V napięcia przemiennego. Maksy-malne napięcie stałe, uzyskiwane z tej części układu, wynosi okoto 22V. Napięcie z górnego uzwojenia wtórne-

Liniowy zasilacz, zamie-niający wysokie napięcie

wejściowe na niskie na-pięcie wyjściowe, traci

znaczną część energii w postaci ciepła rozpro-

szonego. Jeżeli w urzą-dzeniu nie zostały zastoso-

wane elementy o dużej obciążalności cieplnej

oraz/lub radiatory, to w przypadku dużej różni-

cy napięć między wej-ściem a wyjściem możli-

we jest uzyskanie tytko niewielkiego prądu Ten problem można rozwią-

zać przy użyciu zasilacza opisanego w artykule,

Nasz zasilacz automatycz-nie wybiera jedno

z dwóch (wtórnych) na-pięć wejściowych.

W. Schubert

go jest prostowane oddzielnie. Powsta-łe napięcie stałe jest dodawane za po-średnictwem tranzystora T1 do napię-cia pochodzącego z dolnego uzwoje-nia wtórnego, gdy UQ osiąga poz iom" ponad 20V. Napięcie na R9 i R6 jest wówczas od-powiednio wysokie dla wysterowania T3. który z kołei uruchamia przepływ prądu przez tranzystory T2 i T1 (tran-zystor Darlingtona). Potencjał na wej-ściu regulatora wynosi wtedy około 40V. Dioda D1 zostaje spolaryzowana w kierunku zaporowym i zapobiega zwarciu.

u - u. M •

Elektor 1/97 55

Zasilacz o wysokiej sprawności

( A ^ 24V9 ( E ^ 23V7/39V8

( S > 49V9 ( F ^ 24V2V38V7

( c ^ 49V9/48V8 ( G ^ 0V3/0V7

( D ^ 49V9/0V1 ( H > 9V9/30V

Rys. 2. Tylko dolna część zasi-lacza pracuje (przy zmniejszo-nym napięciu wejściowym), gdy napięcie wyjściowe nie przekracza 20V. Powyżej tego poziomu (aż do 37V) dołączo-na jest górna cześć. Nawet wówczas różnica między po-tencjałem wejściowym a wyj-ściowym jest równa tylko 22V.

Przełączanie tranzystorów T2 i T3 cha-rakteryzuje się małą histerezą, zapobie-gającą „terkotaniu", jeżeli U0 waha się wokół progu przełączania, który wyno-si około 20V. Wartości pomiarowe we wskazanych punktach schematu ideowego są waż-ne odpowiednio dla napięć wyjścio-wych 10V i 30V. Regulator LM317 może wytrzymać na-

pięcie Ud równe 40V. Przy wyższych na-pięciach nie zostanie uszkodzony, ale po prostu odmówi pracy. Dioda D3 po-winna z tego względu utrzymać napię-cie bazy T1 nie wyższe od 39V. Szczytowe napięcie wyjściowe zasila-cza jest o kilka woltów mniejsze od na-pięcia diody Zenera, wynoszącego 39V. Napięcie progowe Us, przy którym na-stępuje uruchomienie górnej części układu, jest proporcjonalne do wartoś-ci R9. Dla rezystancji 330Q otrzymuje-my Us = 20V; napięcie to wzrasta ze wzrostem rezystancji. Histerezą, która jest proporcjonalna do ilorazu R9:R1, dla wartości podanych na schemacie ideowym ma wartość 1V.

Ciepło tracone

Jeżeli zasilacz będzie oddawał duże prądy tylko w krótkich odcinkach cza-

su, w zupełności wystarczy mały radia-tor o współczynniku 2K/W. Natomiast w przypadku przeznaczenia zasilacza do ciągłej pracy, koniecznie trzeba wyliczyć wielkość odpowiednie-go radiatora (według ramki). Układ LM317K (w obudowie TO-3) charakte-ryzuje się rezystancją termiczną złącze-obudowa o wartości 2,3K/W; model LM317T (obudowa,TO-220) ma ten pa-rametr równy 4K/W. Maksymalna tem-peratura złącza wynosi: 150°C dla LM317K oraz 125°C dla LM317T. Należy wziąć pod uwagę, że tranzystor Darl ingtonaH (obudowa T0-220) przy-czynia się do zwiększenia ilości wydzie-lanego ciepła - ma bowiem rezystancję termiczną 2K/W. Obydwa elementy: re-gulator IC1 i tranzystor T1 muszą być elektrycznie izolowane od radiatora, który z kolei powinien być solidnie uzie-miony •

Radiator Wielkość radiatora powinna zostać wyliczona dla najgorszego przypad-ku. Gdy napięcie wyjściowe < 20V, używany jest tylko regulator na-pięcia. Różnica między potencjałem wejściowym a wyjściowym U<j = Uj - U o nie jest większa od 23V (24,2V - 1,2V). Ciągła moc rozprasza-na układu LM317K nie może przekroczyć 20W, a prąd szczytowy nie może być większy od 900mA przy szczytowej wartości U^ Wzrost temperatury, wywołany przez rozpraszanie mocy 20W, nie może przekroczyć 85K (w temperaturze otoczenia 40°C), ponieważ maksy-malna temperatura złącza nie może podnieść się powyżej 125°C. Na tej podstawie możemy wyliczyć największą dopuszczalną rezys-tancję termiczną: 85/20 = 4,25 K/W. Rezystancja układu scalonego Rth(j-c) iest równa 2,3K/W. Do tej war-tości musimy dodać rezystancję powierzchni montażowej R(h(m)> Wo-ra, zależnie od stopnia izolacji (jako pasty przewodzącej ciepło), waha się od 0,2 do 0.9K/W, czyli możemy przyjąć 0.6K/W. W tych warunkach rezystancja termiczna radiatora nie może przekro-czyć:

AT/PV- (Rth(j.c) + Rth(m)) = 85/20-(2,3 + 0,6) = l,35K/W.

Podobne wyliczenia trzeba przeprowadzić dla U0 > 20V. Ponieważ potencjał emitera T1 w trakcie przewodzenia jest zawsze 0 wielkość 2UBE niższy, niż jego napięcie bazy (które jest utrzymywane na stabilnym poziomie przez D3), to spadek napięcia na T1 jest stały 1 równy 11,2 V. Szczytowa wartość Ud jest równa 38,7V - 20V = 18,7V. Dopuszczal-na wielkość rozpraszanego ciepła wynosi w dalszym ciągu 20W, a za-tem regulator może oddać prąd o wartości do 1,1 A. W tych warunkach 71 rozprasza 11,2V x 1,1V = 12.3W. Wygodnie jest liczyć radiatory oddzielnie dla IC1 i dla T1, ponieważ dla układu scalonego już znamy wynik. Dla 11 obliczenie wygląda następująco:

A7/Pv-(Rth(j.c) + Rth(m)) = 85/12,3- (1,92 + 0,6) = 4.4K/W.

Całkowita wymagana rezystancja termiczna wynika z równoległego połączenia rezystancji dla IC1 i rezystancji dla 71:

1(1/1,35 + 1/4.4) « 1K/W.

56 Elektor 1/97

Zaproponowany układ może prze-chowywać do 128 tekstów, z któ-rych każdy zawiera 2 linie i 16 zna-ków, oraz wyprowadzać te teksty na standardowy wyświetlacz LCD. Teksty przechowywane są w pa-mięci EPROM i mogą być wypro-wadzone na wyświetlacz po po-daniu odpowiedniego adresu na kontakty gniazda K2 (standard TTL). Generator/licznik IC2 nie tylko daje sygnat zezwolenia wyświet-lacza, ale także obsługuje 6 naj-młodszych linii adresowych pa-mięci EPROM, tak więc teksty są wyprowadzane na wyświetlacz w sposób ciągły. Nowy tekst po-jawia się wkrótce po podaniu no-wego adresu na gniazdo K2. Sterowanie wyświetlacza jest dość złożone, ponieważ nie jest zastosowana inicjalizacja, a spo-sób pracy zależny jest od wyze-rowania kontrolera wyświetlacza w momencie włączenia zasilania. W praktyce okazuje się jednak, że układ działa prawidłowo.

Wyprowadzanie tekstu Sposób sterowania pamięci EP-ROM zostanie wyjaśniony przy pomocy przykładu. Np. tekst:

regulations are for guidance

(przepisy są po to, by się do nich stosować) zostanie wyprowadzony wtedy, gdy na kontakt 5 gniazda K2 zo-stanie podany stan wysoki, a na pozostałe kontakty - stan niski. Kontakt 5 steruje bit adresowy A10, tak więc począwszy od ad-resu 400H przed każdym teks-tem zaprogramowane są cztery następujące bajty sterujące:

0B8H - transmisja 8-bitowa. dwie linijki

08CH - włączenie wyświetla-cza, bez kursora

086H - tryb adresowania 082H - powrót kursora

Po tych bajtach następuje tekst pierwszej linii, 24 spacje i następ-nie tekst drugiej linii. Wyprowa-dzany tekst składa się zawsze z 60 bajtów. Współpraca z wyświetlaczem jest prosta. Ponieważ linia R/W jest połączona z masą, wyświetlacz może wyłącznie odbierać dane. Linia „busy" nie jest testowana, w związku z czym nie istnieje moż-liwość sprawdzenia, czy można

Wyświetlacz alfanumeryczny ogólnego przeznaczenia

już wysłać kolejny bajt. Transmis-ja danych jest jednak na tyle wol-na (linia zezwolenia jest taktowa-na z częstotliwością około 160Hz, co odpowiada okresowi 6rms), że wyświetlacz LCD ma wręcz za dużo czasu na wyprowadzenie jednego znaku przed pojawie-niem się następnego. Zawartość pamięci EPROM zo-stała stworzona przy pomocy prostego, napisanego w BA-SIC-u programu TEXTDISRBAS (obok). Taki sposób jest wygod-niejszy niż jakikolwiek edytor pracujący w kodzie heksadecy-malnym. W wyniku działania te-go programu powstaje zbiór TEXTDISRBIN, który należy wy-korzystać do zaprogramowania pamięci.

U. Hartig

t e x t d i s p . b a s

rem constant MaxMessage = no of display texts*> const MaxMeśsage = 3 open "textdisp.bin" for output as #1 for Message - 1 tc MaxMessage

cis prir.t#lchr$ (&hb8) ; chr$(&h8c);

chr$(&h86); chr$(&h82) print "Display text no"; Message print "Input line 1" ińput messlS print "Input line 2" input rness2$ print #1, m'essl$ for j = 1 to 40 - len(mess1$)

print #1, " "; next j print #1, mess2? for j = 1 to 20 - len(mess2$)

print #1, " "; next j

nexc Message close #1 end

*) MaxMessage - ilość wyprowadzanych tekstów.

Elektor 1/97 57

Interfejs wyświetlacz-mikroprocesor

Wiele przyrządów pomiarowych wyposażonych jest w wyświet-lacz siedmiosegmentowy, pasek diod LED lub pojedyncze diody LED, które mogą być sterowane przez przetwornik A/C (np. ICL 7107) lub sterownik diod LED (np. LM3914). Wbudowanie w taki przyrząd in-terfejsu umożliwiającego współ-pracę z systemem mikroproce-sorowym nie jest proste, ponie-waż zazwyczaj przyrządy te nie zapewniają dostępu do danych w postaci binarnej. Prezentowa-ny ukiad umożliwia rozwiązanie tego problemu. 16 kontaktów gniazd K1 i K2 jest połączonych bezpośrednio z dio-dami LED lub segmehtami (o wspólnej anodzie), których stan należy odczytać. System mikro-procesorowy za pośrednictwem gniazda K3, uktadów IC3b-IC3e i czterech wejść sterujących A-D (wyprowadzenia 10... 14) demul-tipleksera 16/1 (IC2) wybiera je-dno z 16 wejść, którego stan jest następnie wyprowadzany na wyj-ście x. Komparator IC1 porównuje poten-cja! z wyjścia x z ustalanym przy pomocy potencjometru P1 napię-ciem odniesienia. Stan wyjścia komparatora jest wysoki lub niski odpowiednio do tego, czy aktual-nie badana dioda LED (segment) jest wysterowana, czy nie. Stan wyjścia komparatora jest

< + ) V C C 2

odczytywany przez system mik-roprocesorowy, a po przetesto-waniu wszystkich kontaktów K1 i K2 przetwarzany jest na liczbę. Oprogramowanie powinno być dostosowane do współpracy z różnego rodzaju wyświetlacza-mi i sterownikami. Ponieważ zazwyczaj w układach wyświetlaczy wykorzystywanych jest kilka napięć - wyświetlacz siedmiosegmentowy wymaga często więcej niż +5V - niezbęd-na jest konwersja napięcia +5V pochodzącego z systemu mikro-

procesorowego do poziomu wy-maganego przez wyświetlacz. Zapewniają to bufory z otwarty-mi kolektorami (IC3a-IC3e) oraz rezystory podciągające. Zasila-nie układu IC2 może wynosić od 3V do 18V. Poziom wyjściowy komparatora jest ograniczany przez diodę D1 do 5V. Zworka JP1 określa, czy układ 4067 jest aktywny zawsze, czy tylko wtedy, gdy na linii 0 interfej-su pojawi się sygnał zezwolenia. Rozwiązanie z zezwoleniem jest wygodne zwłaszcza wtedy, gdy

sterowanych jest kilka takich uk-tadów, połączonych równolegle. W przypadku wyświetlaczy multi-pleksowanych oprogramowanie staje się nieco bardziej złożone, ponieważ by stwierdzić, czy wy-świetlacz jest włączony, czy nie, należy dokonać większej liczby pomiarów. Układ w postaci jak na schema-cie, z zasilacza +5V pobiera prąd o natężeniu 10mA...20mA, oraz nie więcej niż 5mA z zasila-cza VCC2.

D. Dittmann

m mmftw Alarm termiczny

Ten prosty układzik może zapo-biec kosztownym zniszczeniom wynikającym z przegrzania ele-mentów zamontowanych na radia-torach - a jest to tylko jedno z jego możliwych zastosowań. Układ jest zbudowany z wyłącznie tanich i łatwo dostępnych elementów. Spolaryzowana zaporowo dioda germanowa (lub złącze emiter-ba-za tranzystora germanowego) sta-nowi czujnik temperatury. W tem-peraturze pokojowej (około 25°C) rezystancja tego czujnika jest sto-sunkowo duża, w wyniku czego tranzystor T1 przewodzi i utrzymu-je niski potencjał na wejściu zeru-jącym timera 555. Zbudowany na tym układzie generator astabilny jest więc zablokowany.

Gdy temperatura czujnika prze-kracza około 80°C, rezystancja złącza germanowego staje się dostatecznie mała, by tranzystor T1 przestał przewodzić ze wzglę-du na zbyt niskie napięcie bazy. Zablokowanie T1 powoduje uru-chomienie generatora z układem 555 i sygnalizację akustyczną. Temperaturę zadziałania alarmu ustawić można przy pomocy po-tencjometru P1. Układ może być zasilany napięciem od 6V do 12V. Pobór prądu układu przy zablo-kowanym generatorze wynosi 1...2mA, co raczej dyskwalifikuje jako potencjalne źródła zasilania małe baterie o napięciu 6V lub 9V.

G. Pradeep

58 Elektor 1/97

Wzmacniacz akustyczny z jednym układem scalonym

Aplikacja układu Burr-Brown Oto oferta dla wszystkich poszu-kujących wzmacniacza akustycz-nego zapewniającego dużą moc przy minimum elementów. Układ OPA541 firmy Burr-Brown jest wzmacniaczem operacyjnym mocy, który może pracować z na-pięciami zasilającymi ±40V i do-starczać w sposób ciągły do 5A prądu wyjściowego. Wewnętrzne układy ograniczające natężenie prądu, chroniące obciążenie i wzmacniacz przed skutkami przeciążenia, mogą być przez użytkownika programowane przez zastosowanie odpowiedniego re-zystora zewnętrznego. Układ OPA541 jest dostępny w obudo-wie z tworzywa sztucznego o 11 wyprowadzeniach oraz w herme-tycznej obudowie TO-3, stano-wiącej standard przemysłowy. W przedstawianym układzie za-stosowano pierwszą z w/w wersji. Choć podstawowym zastosowa-niem wzmacniacza OPA541 są według producenta układy stero-wania silników, wzmacniacze

serwomechanizmów i programo-walne zasilacze, nadaje się on także bardzo dobrze do zastoso-wania we wzmacniaczu audio, wobec którego stawia się umiar-kowane wymagania. Przedsta-wione rozwiązanie dostarcza do 60W mocy przy obciążeniu 8ft, zasilaniu ±35V i wysterowaniu napięciem 1,3V (rms). Stanowią-cy część układu ogranicznik prą-du, zaprogramowany przez re-zystory R6/R7, zaczyna działać przy natężeniu prądu wyjściowe-go wynoszącym około 8,5A. Za-pewnia to margines bezpieczeń-stwa także przy obciążeniu 4Q. Rezystory R6 i R7 nie stanowią jednak zabezpieczenia wzmac-niacza przed zwarciem. Zapew-nienie pracy układu w obszarze bezpiecznym (patrz dane tech-niczne dostarczane przez Burr-Brown) wymaga, by ogranicznik działał przy prądzie wyjściowym o natężeniu 1,8A. Wartość rezys-tancji RC| określającej próg ogra-niczania prądu można wyzna-czyć z zależności:

Elektor DEFAULT2 THD+N(%) vs FREQ(Hz)

Hfe ss w «w^mżim śssss * sś « mmmmmmmmmamwmmmmmitMi

0.1

0.010

0.001

01 APR 96 14:14:20

m>< ^f^snmmt M M N M I t i l i

^ m a i S n S S S S B S S S J B B j B j l l

mmmęwĘmmm^^MMmmmmmmiMmi® llSiIilfpili§pp^

100 10k 20k 964104- 12

R c l = M H - 0 , 0 2 [Q]

W praktyce w przypadku dodat-nich połówek okresu przemien-nego prądu wyjściowego ograni-czanie występuje nieco wcześ-niej, dla natężenia prądu około 10% mniejszego od podanej w tej zależności wartości, i od-wrotnie - dla połówek ujemnych będzie ono miało miejsce nieco później, dla natężenia prądu 0 10% większego. Wzmacniacz wykazuje całkiem in-teresujące własności pod wzglę-dem poziomu zniekształceń nieli-niowych. Jak wynika z przedsta-wionego wykresu zniekształceń 1 szumów (THD+N) w funkcji częs-totliwości, wypadkowy poziom zniekształceń przy wzmocnieniu 6 (rezystancja R5 równa około

964104 - 11 35V

5kQ) nie przekracza 0,5% w ca-łym paśmie. Wykres odpowiada sytuacji, w której układ dostarcza mocy 50W do obciążenia 8£2, przy zasilaniu napięciami ±35V. Ponieważ układ działa z prądem spoczynkowym o natężeniu tylko 20mA, mogą wystąpić zniekształ-cenia skrośne. Kondensator C3 ogranicza pasmo układu do oko-ło 22kHz. Filtr wejściowy z ele-mentami R2-C2 redukuje poziom zniekształceń intermodulacyjnych

'i wprowadza dalsze ograniczenie pasma od góry do 16,6kHz. Dol-na częstotliwość graniczna okreś-lona jest przez wartości elemen-tów R1-C1 i wynosi 6,6Hz. Układ OPA541 powinien zostać umieszczony na dosyć dużym ra-diatorze o oporności termicznej 1,2KA/V lub lepszej. Zaleca się użycie radiatora SK85SA 75mm (Fischer), który pozwoli na pracę z obciążeniem 4£2.

WYKAZ ELEMENTÓW Rezystory R1:10kQ R2, R4:1kQ R3:120k£2 R5:18kQ R6, R7: 0,15fi, 5W Kondensatory C1: 2,2/uF, MKT, 5mm C2: 3,3nF

C3: 390pF/160V, polistyrenowy C4, C5:1000jt/F/63V, stojący Półprzewodniki IC1: 0PA541AP (Burr-Brown) Różne 5 przykręcanych końcówek płaskich radiator, ok. 1K/W płytka prototypowa SD-964104-1, 0,3dm2

E lek tor 1 /97 59

T H E N o . l C O M P O N E N T S O U R C E F O R HEKTOR ELECTRONICS P R O J E C T S

Rota Ac«afctti«i (arii Ś CK fC fffl-.-.f" gsttefy Rtfruhn ia»e.)Ś W m W"".'"!

.-<(. rmw 0fl<IST"i / i . 0 0 a*m*lt <mliol b, VTvb<* Ityfci t.fśOM? ^

ano CKHW, MI~ braw wd cw

IO Wi S/ES Ca*»#riS)

.«<• i r c - . i ^ w . . . 135.90

SsjK* CwWfsfet

Nanambei 1996 «fs 'ł? lv*

JO.OO 50-Wan . "•MW

itiłi/t>iia>rirTT?fl

•U wim w «? SC HWBWBK OHtwrwi. «*»»»

52.50

jO-»Hi S awi SiffłwaK-JdMB

S K te tónwn ; t , K

a m ssi Ts Crmiw B—•«•» Copoófj M#te»

J45.0O

iiMM-ia aw Nons &»»efBtai 116.90

October >996 Vute« 1«>l Oter) GewsofBi

M Ma,ft< t>i moiiuiot!).

*«>« (M.kw r'&ÓC?J ml noc s:o= T?"i Si f~<" W 3? W 'i- •

-.WHCJA i' ' I0SJ'--; !«TC i ' A. I; Sm* •::

ll*<t.U Itrilio w!

»v> <ni>'(f! 49.CH w ,

W t Oortroom r,mł,

i'..... • .'•: ' 5?<, : H f K -

Oiw-K W nl

i f ) V«S®e F-SKti*

CanipsniM* v »V>: it'i?MC» 4? tf"

iM4?ifi ^ hMXpM>UV« »t> D*

- •>• --j ..:••••- • 94 25

.. • w I " • T®^ •

S«**-<Mt> A? Po.* ftmft i - "A Ci^o----. xv

i 25 00 V i" S-- 8'r-w"- '«->

i**/, >f i -,i)

S«8il ll»»

!«« 3«i ŚcmcOK -'!-.lk.- •-•I'" ??•> Teku

Znakomita f i r m a wysyłkowa C-l Electronics od wielu juz i a i niezawodnie obsługuje Czytelników Elektora w wielu krajach, dostarczając im podzespoły i części do pro-lektów publikowanych w EE. Skojarzenie angielskich tytułów publikacji z ich polski-mi odpowiednikami sprawia wielu naszym odbiorcom niemało kłopotu Przedstawia-my zatem zestawienie t y t u ł ó w angielskich oryginałów i polskich tłumaczeń. Sądzi-m y . że będzie to stanowić istotną pomoc dla naszych Czytelników. Firma I-C oferu-je także elementy i podzespoły do innych, nie wymienionych tu projektów Elektora, również z w c z e ś n i e j s z y c h j e g o wydań. Ceny są podane w guldenach holenderskich

Tytuł ang. Wyd. ang. Data Acouisition Card ££12 96 Bartery Re!"esne' EE12 96 Remote Contro, tiy y-s-o.e _ gn: EE12 96

Infrared RS232 Link ' EE11;96 50-Watt Audio Arr.pl,f.5r EE11 96 Headphones g -tar A^o igr £E 11 96 Steam-Eng:ne Noise Generato' ££11 96

v ceo ~?s: C-a". Gffaioi Sampie Rate Convener £iec:nc 3uib Tesres Smar; [)arV!jj-' T rer One-IC Metai Deteetor Mini F!ash Programmer

ci 10 9ć Er 5'J -jy EE 10-96 EE10 96 E E10 96 =£10

-•'S1''::.-, .,•••'•• ' . r ; I i ; Siąpię inf arec Uetecto; £l-j 96 Digital Thermometer iigniowhoid £E9 96 E:ectronic Ca^pas; EE9 95

Solar-charging reguiatoi

Hsrmonc D-sw: y Meit"

50MHz necibei-Miliwatt-Mettc Precision Ba«e;y Capacity Weter EE7-8--96 S'ngle-Chip AF Power imp EE7-S 96

Soiinc-to-t-ight Umt

Flash EPR0M Programmer emuiatPf Stop That Barkmg' ?3cm ATV Preamplifier

Pulsimetef KeyOoarfl Swap for PCs Burglar Deterrent UgMing

64-Ctianne! -ogic A"aiyser Surrouno-Soi-ric SjDwOO er - 3 Digital vu Meter

££7-

EE6 96 EE6.96 EE6 96

EE6 96 EE6.-96 E66/96

£E5:96 EE5-96 E£5'96

Tytu! polski Wyd. pol. Karta zbierania danych do portu RS232 EE1 97 Odświeżacz baten 1 5V cypL AA HP7 EEl 97 Zcia-np s!erQw2"ie z w ziain r- sw a?'em EE1 97

Łącze RS232 na podczcwien EE' Wzmacniacz akustyczny 50'.V =£12/96 ^"/'ac^acz ii.-fj awkowy dla gitarzystów EE' Z96 Generator oagiosow lokomotywy parć..'.:; EE"2 96

cisto- ::•--!.-•. loi-tromego EE'2 96 Przetwornik szybkosci or'.'-*.. iiriia EE-- 96 Tester żarówek ' EEt * 96 Zegar ciemniowy ££11/96 ','."idC!Ck10f "'etfll! :c' i l/.ir,iprogram,ro' Fuńr EE12 96

Zcai"y »vyl<)CzniK EE ;0 96 P-osty de:ex;ui EE" 96

Cy!'3Ay termomet: :".i.t--r.-A EE 'u 96 Cyt'0'A;y kompas EE10 96

" 3 5<.;'uiatora

EE9 96

EEv i ż : ' J 9 c

Precyzyjny teste i- 1 EE'1 96 Wzmaci-ac.' m układem scaionym EEl 97 iiummo!on:a domowa EE9 96

Programator emulator parnie: E°ROM Flash EE8-96 Przestań Uiaaac - elektroniczny treser EES 96 Przedwzmaćmacz te ew-zn amators«.ć. na pasmo 23cm EEB 96 Mier-ik tętna EEa96 Układ przelączaiący klawiatury komputera PC ££8 96 U'zqdzi>me ocstras2a;ące włamywaczy

64-Kanalowy analizator stanów logicznych Superbasy w azwz-ęku sur ound cz 3 Cyfrowy wskaźnik poziomu audio

EE8 96

E67 96 EE7 96 EE6 96

•i, . w . ?

l«-r. / w. ' wit

"a'!-, s{ i,* (pł v*k.t w?

25.90 • z® 1 ;

?•»• srv ' ' inwt^

353.00

1 « O

\H3

<M<m-> aoij

KeyWd tw Kv

• ^ o r n m - j

34.95

M SO

•»«<• MW« unol-. J7«,00

^ ,«50TC (10

HffiMns Kjitei yU Mele..

łŁU'?:*;*!/ W » <SMI3CP 8? oe

C-> !k<»rsitks P.O. »ox 5544 NL 3008 AM Rotterdam The Netferłonds f * x " . <*3l t 104861592 , emeil: CNI ł EURONfT- N i

fs<M9 t k o u i m M e yw» fuit dćir.-- iw -sWin woil «m «C tWfsspWKfente. W m w t i Syttfe qwk<*<

f W6), sobitd te (honge p n a «o«ks, tKchanc t J %% W fSIWiwdPSP? &0 I Łoilf^t-' m fO stfd »TW { w l M N H } o t l 7 S S i h w ! H f .

U ? - t ó m ^ . t e m ą . i m o f * W£łSflOfe< * t # f » lig

mia Mip^Mi u M ^ e faw (« a C-i mtotom V(SA - MASTER - ACCCfSS - £URO<ARD

60 Elektor

KRAMIK ELEKTORA • RYNEK I Absolutnie kupię miernik poj. E315A. woltomierz V524, V529. częstościomierz PFL16A mogą byc niesprawne. Oferty z c e n q tel. (022) J38• 2.3 i Sprzedam oscyloskop OS-102. Micho) Kcpaczew-ski, 02-695 Warszawa, ul. Orzycka 4 m 106 Do t r ansce i ve ra Yaesu FT102 kup ię m o d u ł AM/FM. lampy 12BY7A, 6146B, filtr XF-8. 2GAV-FO FV102DM !ub modu ł V ? 0 - oferty z c e n a i opisem. Sprzedam filtr PP9-A2. Andrzej Weso-łowski, 47-400 RGcibórz. u(. Warszawska 31 mS. Kupi? instrukcję obsługi (ksero) d o m o d e m u . 2324 MP firmy Swedex. Krzysztof Nytko. 33-IOC Tarnów, ul. Leśna 15/55,

Kupię lub zlecę wykonanie pokrowca do ?RXa ICOM ICWZA oraz kabel zasilaczowy "vo POP C288. Kupie "Murzynek" na p a s m o 145MHz S p r z e d a m ' m ie rn ik i c z ę s t o t l i w o ś c i , zakres lOOMHz /Mega /opc ja preskaler - zakr. ?GHz. Robert Szarek. 38-400 Krosno, ul. Macu rów 5-

1®K013> 43-644-46. Kupię schematy (ksero) telefonu - mode l - TL-6901 wraz ze s c h e m a t e m s łuchawki , m o ż e bvć instrukcja obsługi oraz te lewizora Ro-/ai TY-3735A Bogusław Barcikowski, 89-2i0 Łabi-

u. Nowa 6/16. Rewelacyjny, kwarcowy nadajnik 10W. 12V. za-sięg p o n a a 10 k i lometrów, o b u d o w a KM35 c e n a 70 zł + 10 zł por to oraz kompletny ra-d io te le fon UKF FM w j e d n y m chip ie. Andrzej Nyga. 06-500 M ława, u l Sienkiewicza 1/13/65. Sp f zedam 4 sztuki zasi laczy s tab i l i zowanych 0 IV 500V-:1A napięc ia siatkowe 0.4V,..90V

0 V-/ -9V. n a p i ę c i e żarzenie 6 3v -3A c e ^ a 130 zł + koszty przesyłki Jacek Nieduża* y8-100 Kołobrzeg, ul. Unii Lubelskie; 3c ^ ! e kier (0965) 41029 Sp rzedam b a r d z o a o o r e ko iumnv 60W ź u (35Czi) wykonam no zamówienie dowolny wet ^ l e k c - w e n r , o r a l n y ) zespół g łośn ikowy tel (042) 708-826.'

Sprzedam "Multi-Room-link" d o zdalnego stero-wan ia odbiornika satel i tarnego z innego ooko-ju, przy odb io rze na d r u g i m TV t«:y-< ózek Jamróz 43 450 Ustroń, ul M'nk in \v- - - :

Sprzed' "OOMHz wvposc rek Ogn. ;sk ę ' 2 2 1 t -65 m 3, tel. 42-49-41-69. Sprzedam przyrządy pomiarowe ' milivoltorr-terz V'ć16 -15zł genera to r p o 20 (Zopan) - 35 zl, wol tomierz (Hewlet Packard ) 3 cyfry, 50MHz, a u t o m a t y c z n a zmiana zakresu - 60zł. Marek Feszczuk. 02-785 Warszawo ul Puszczyka 10/16, ł ei 64; -65-89.

Sprzedam "ST62-ST&3 Programnc kata logowe. Programuję pamięc i t p r o m kop + zn. lub tel. (034) 565-400 po 17 Mariusz Strużyk. 42-700 Lubliniec, ul Karnińskiego 14 Sprzedam schemat cyfrowego dekodera progra-mów - Filmnet, Premiere. Cana i + opis urucho-mienia - c e n a 25 zł oraz kwarcowe nadajniki UKF. FM H o kop + zn Andrzej Czarnecki, 41-207 Sosnowiec ul W Pota 13/169.

Sprzedam t a m o od twarzacz CD Aka i CD-57 (wyjście cy f rowe op tyczne oraz coaxial) . Jan Kosek, Jelema Góra tel. (075) 42-846 Sprzedam PC Oliyetti 280k8. 2 monitory mono, c a ł o ś ć 300 zł. CB rad i o G r e a t z a n t . sam. ' 50zł CB R a d i o Smmi z a ^ t baz . 150 zł, V c ' c h 20 zł. zasilacz 13.8. !5A 40 zl d o p a ł a 80»V - 60 zł. Janusz Pasternak, 72-420 Dziwnów, ui Matc-;* / tel. 0-928133731. Urzadzer.e elektroniczne d o po łov /u ryb. Inf. kop. + zn Edmund Kundzicz. 16-100 Sokółka, ul. l l - g o Listopada 25

Dysponuję p l a c e m no terenie orzedwojennej Warszawy. Oczeku ję p c w c z n y c h prooozyc j i ,

• w z e ł ^ o n k ^ . Edmund Dyszy, 40 wvcer?truję, wszys-

•••.••• \ ; . v ••••'• •••••.;••.• •:••••:•,•• samochodowe. < •->24! w 893 Zyg-

o. U. Zielona 6/2. Projektowanie i montaż urzqdzeń elektronicz-nych i o b w o d ó w d rukowanych , u ruchamian ie

irzadze-Marek

a 9/24 • • > ..'•• :.-...: i .•..•• ; • -.!/• •'. .ui j a o s t a w c y

Perm al " t r h J - t k w k 0446 ( ISZtyn. ul.

Dworcowa 16/56. tel. 089 633-/6-40 po 18-tej Tworzenie oprogramowania. programowanie mik-rokontrolerów Z serii ST62XX. 875X. 874X Konstruo-wanie^ urządzeń z ^ik.'ok<yt;oieta^ Arkadiusz Kry-

UWAGA! Rubryka „Kramik Elektora' ' rozwija się, dlatego postanowiliśmy nie ograniczać grona jej klientów wyłącznie do osób p rywatnych.

W zw iązku z t y m uworzy l iśmy nową rubrykę „Rynek i Giełda", k tóra zawiera w sob ie za równo d a r m o w e ogłoszenia prywatne, czyli do tychczasową rubrykę „Giełda" oraz płatne - choć bardzo tanie - og łoszenia f i rmowe.

WARUNKI ZAMIESZCZANIA OGŁOSZEŃ W RUBRYCE "RYNEK I GIEŁDA 1 Bezp ła tne og łoszen ia dła osób p r ywa tnych p r z y j m o w a n e są ty lko na o ryg ina lnych oiank^etacn -Ayae tych z os ta tn iego numeru „E lek to ra

Elektronika". T reść og łoszen ia może do tyczyć sp rzedazy . kupna , w y m i a n y lub innych p ropozyc j i B lank ie t zaw ie ra kratk i , k tóre na leży wype łn iać d u ż y m i l i terami z z a c h o w a n i e m o d s t ę p ó w m iędzy w y r a z a m i w pos tac i [edne i pus te j kratki . W y p e ł n i o n y b lank ie t na leży p rzes łać na adres: „Elektor Elektronik" . 00 -967 W a r s z a w a 86, skr. poczt . 134.

2. O g ł o s z e n i a i rek lamy sk lepów, hur town i , impor te rów, p roducen tów , dea le rów itp. są p łatne. C e n a za leży o d w y s o k o ś c i w szpa lc ie : 10 zł (p lus 2 2 % VAT) od każdego rozpoczę tego cen tymet ra . Og łoszen ie / rek lama m o ż e mieć ty lko sze rokość szpa l ty (56 m m ) . R e k l a m y o i nnych rozmia rach są u m i e s z c z a n e poza rubryką „ R y n e k i G ie łda" i są p ła tne zgodn ie z cenn i k i em rek iam i w y s y ł a n y m na życzen ie ] .

Rek lamy do tej rubryk i mogą być p r z y g o t o w a n e przez Z a m a w i a j ą c e g o w pos tac i wyd ruku z d rukark i l aserowe j iub p l iku w fo rmac ie C o r e l D r a w i tekst zm ien iony na k rzywe) z p r ó b n y m w y d r u k i e m a lbo p l iku w d o w o l n y m edy to rze teks tu ( także z w y d r u k i e m ; , jeśl i krój c zc i onek nie jest zbyt is totny. Mogą być tez p r z y g o t o w a n e w redakc j i (grat is) na pods taw ie o d r ę c z n e g o szk icu lub maszynop i su . O p r a c o w a n i a te me będą jednak w ó w c z a s uzgadn iane z Z a m a w i a j ą c y m przed o d d a n i e m do druku .

K R A M I K • dz ia ł d r o b n y c h o g ł o s z e ń - zap rasza e lek t ron i ków ( ty lko o s o b y p r y w a t n e ! do oezo ła tnego pub l i kowan ia og łoszeń . Treść og łoszen ia może być d o w o ż ą t w y m i a n a , sp rzeaaz . k u p n o p raca i tp. i . j e d n a k mus i Dyc z w i a z a n a z e lek t ron iką O g ł o s z e n i a zawiera jące c o n a j w y ż e j 160 z n a k ó w są p r z y j m o w a n e w y ł ą c z n i e na k u p o n a c h wvc;etycr- z os ta tn iego n u m e r u "E lek tora E lek t ron ika" . przy c z y m obsza r k r a t k o w a n y

(160 kratek) naiezy wypei'-:;: o../>"">' terami z zachowaniem odstępow miedzy wyrażam w postać- ieonej pustej kratki, im e. nazwisko i adres me są zaliczane do iiT^tu 160 znaKO1,'. Kupony należy przesyłać na adres Elektor Elektronik, 00-967 Warszawa 86 skr poczt. 134

Elektor-Elektronik nr 1

Imie i nazwisko

Adres

Elektor 1/97 61

Reklamy w EE 1. Reklamy ramkowe (blankiet zamówienia w każdym numerze

Elektora Elektronika). Reklamy są drukowane w formie graficznej przysłanej przez Zamawiającego lub opracowanej przez redakcję (gratis). Ceny dla szeregu ramek o standardowych wymiarach są podane obok w tabeli.

2. Reklamy w międzynarodowych wydaniach Elektora - redakcja EE przyjmuje również ogłoszenia do publikacji w międzynarodo-wych wydaniach Elektora. Przykładowe ceny za 1 stronę ogłosze-nia w poszczególnych wersjach ięzykowych:

angielska - 767 funtów niemiecka - 4.980 DM francuska - 7.000 FF.

3. Wrzutki do Elektora Elektronika - warunki do uzgodnienia

Sprzężenie zwrotne

Powierzchnia Format

szer x wys. ''iirr)

Strona cz b cena w zi IOS2 VATi

' 24 strony 56 x 30 82.00 1.12 Strony 56 * 64

116 x 30 1 50 00

1 8 Strc«y 176 x 30 86 x 64

216.00

1 '6 strony 56 < 132 275.00 1.'4 strony 86 x 132

41 x 260 370 00

1/3 strony 56 x 260 520.00

1 2 sfony 176 x 132 670.00

caia strona 17o x 263 i 120 00

(kolor).

1/2 I i (kolor)..

1/4 H i W strony okładki

IV strona okładki (kolor)

Rabat dia powtórzeń: 4...6 razy 10% 7...11 razy 20% 12 i więcej razy 30%

Wynik i ank ie ty „Sprzę-żenie zwro tne" opubl i -k o w a n e j w l i s t opado -w y m wydan iu Elektora.

Oprogramowanie do symulacji układów elektronicznych (72c

Tester żarówek (43%)

Systemy akumulatorów (41%)

Zegar ciemniowy (33%)

Interface RS232 dla przetwornika ICL7106 (33%)

Ankieta "SPRZĘZENIE ZWROTNE Artykuły opublikowane w numerze 1/97 Elektora, które wzbudziły moje zainteresowanie I byłbym skłonny nabyć do nich elementy składowe:

U W A G A ! Wynik i tej ankiety służą do ustalenia asor tymentu i wie lkości oferty handlowe) płytek oraz kitów.

Artykuły podstawowe Karta zbierania danych do portu RS232 Krótki kurs symulacji układów elektronicznych, cz. 2 .. Łącze RS232 na podczerwień z widzialnym światłem Scalone układy SIMM Zdalne sterowanie Komunikacja satelitarna

Odświeżacz baterii 1.5V typu AA.'R6/HP7 . Zasilacz o wysokiej sprawności Biuletyn informacyjny Układów Scalonych

v-jo g <3 a •< • n -o u-jzy c efoTi ir. fomoc yr- e ;es f zot •< lmi$ i nazwisko

101 Układów Urządzenie zabezpieczające do PC Zasilacz 15V Ekonomiczne oświetlenie awaryjne Wyświetlacz alfanumeryczny ogólnego przeznaczenia Inerfejs wyświetlacz-mikroprocesor Alarm termiczny Wzmacniacz akustyczny z jednym układem scalonym

r

Z A M Ó W I E N I E nazwko Adres

Z a m ó w i e n i e należy przes tać na ad res

E l e k t o r E l e k t r o n i k 0 0 - 9 6 7 W a r s z a w a 8 6

• k r . p o c z t . 1 3 4

W zamówieniu należy podać kod i nazwę zamawianej rzeczy, zgodnie z oferta na str. 63 > 64 Egzemplarze archiwalne pisma Elektor Elektronik należy zamawiać na DianKiecie przedpłaty (str. 65).

Kod zamów ien ia Nazwa C e n a j e d n o s t k o w a War tość

62

Razem

E l e k t o r 1 / 9 7

Dział Obsługi Czytelników Jak kupować kity, płytki i podzespoły do projektów publ ikowanych w EE? Redakc ja EE proponuje Czyte ln ikom trzy źródła zaopatrzenia : 1. Sieć obsługi Czyte ln ików Elektora, której s iedziba znaduje się w Holandi i . Z tej sieci sp rowadzamy :

• płytki d rukowane (do niektórych projektów oferujemy również płytki produkcj i kra jowej • ok. 3-krotnie tańsze) . • zap rogramowane EPROM-y . mikrosterownik i , PAL-e i GAL-e. • programy na dyskietkach,

Szczegó łowa oferta na te artykuły znajduje się na str. 62 i 63. Czas real izacj i zamówień • 2...6 tygodni . 2. Inne podzespo ły - oferta ogólna AVT pub l ikowana w Elektronice Praktycznej oraz oferty wielu innych dyst rybutorów podzespo łów

og łasza jących się na łamach Elektora Elektronika i Elektroniki Praktycznej .

Oferujemy również płytki wyprodukowane w kraju z zachowaniem standardów technologicznych zgodnych ze s tosowanymi w ory-ginalnych płytkach holenderskich, ale wielokrotnie tańsze od importowanych. Płytki te mają oznaczenia cyfrowe identyczne z oryginalnymi, iecz poprzedzone literą P Ceny bez podatku VAT.

Tytuł artykułu

Płytki drukowane

Kod Cena w zł

Wzmacniacz mocy "Igh-End 100W

utera 'C oznacza ze piytne można naCyc wviacz"ie ?. : oo-ar-er. r-a dyskietce uc w E PROMie. W6(0fu'-kCy|ny CZSStOŚCIOmierz 1 2GHz EE t '93 P-920095-C 22.50 Karla ootc-orzekaźnikowa l C EE s-93 P-930004 12.-Karta przetwornika oorazu TV do PC EE : 93 P-930007-C 35.-OdGiomiK VHF'UHF EE i 93 P-926001 26.-T'OiaiOzny aktywry system gtos .kowy EE ' 93 930C!6 215 • Zsg.-łr MAXI-MICRO EE '-'93 930020 155.-Aiiigotnośaomierz doniczkowy (czujniki EE 1 '93 93403' 45 • Wilgotnosciomie'z doniczkowy izasuac? EE ' '93 934032 40 -•Generator vyg'~;!>;, CV .-'ereo EE 2 «3 92C155 230.-

, .... •• --— 1 .zestofiwosci eto jj&iomiKa VHFAJHF EE 2 93 P-926001-2 16 -

.jrcwnica Oo SMD EE 2.-93 930065 95 -Mu>timetr o rozmyło; ' EE 2 93 920049-2 200 • '.'•ernik amap-ogosz •- EE 03 030068 * 40 • Swowanie za Di su głosem EE 3'93 934039 60 • Wzmacniacz '"ocy z filtrem pasmowym mowy EE 93 930071 57 50 "'ocyzyjny zegar do komputera

(płytka z dyk eika i87\ EE 93 930058-C 122 50 Wiiiti^cf : ••jztrylej 'ogir.fl • 2

(płytka Z dyskietką 1721 i EE 3-93 920049-C 237 50 •< Aertor na niższy zakres pas^a VHF EE 3'93 926087 155 • Zasaacz-tostiy EE 3.'93 P-920075

P-930033 29.--"ocy "a He»FETac|: EE '94 930 02 127.50 w-Zy:''./(.>•- .SCARTi EE '94 930122 142 5C

•.•".si- EE 1.94 P-UPBS-1 6 • EE 94 930091 62.50

ROM do Alan ST EE 1.94 930005 299 • T « s » i ł*C (płytka + GAL 6341 j EE 94 930'28-C 360 • Hygrometr cyfrowy EE 2 94 P-930104-C 40,-Mn:-0'zed«mac'i acz EF 94 930 i 06 290 •

/ ;ni«ro«nntrolBrgir. EE 94 P-920162-C 36,-* nrr 3ia'u EE 2-94 920151 130 •

kuteczne; ••• cz EE 3 94 O30'08 '22.50 'letiacz ! C <ą " 85 -1 EE 3-04 930044-C 142 50 ocy EE 94 930107 325 • ostsrownikiem EE 3 94 930073 47.50

.•.•• • • MA.". .-.CAL. EE 4.34 930098-C 463 -EE 4 94 930025 1 35 -

— . •.snweile' EE 4 94 930134 140 -0 e i A EE 4 94 P-920074 7,-

er 8CC5J j EE 4-94 P-924046 16,-W Hz EE 4 94 P-UPBSt 6,-iCiorri'S-7 cyt-owy EE 4-04 930034 125 -• .,vv Ti.ii!-- » i...- i.«ral-j'y EE 4 "4 P-920150 8 -ka t so'twarn 716'i EE 5 94 940048-C 660 •

^zauuk • '.-muAjrka ukumu-ato-ow NiCct EE 5.94 P-920098 11,-S,gnaii7acia siewa - cz 1 odbiornik EE 5 94 940021 -1 102 • „'sga- MIN -MICRO EE 5 94 930055 75 • .Wzmacniacz słuchawkowy EE S-04 P-940016 16.-inteligentny kasowirk pamięć EPROM EE 6 94 P-940056-1 9.50 Sygna:izac;:i smos nnsrgetyCZ" cz 2 - racap'*

-;orvtka - ay szelka '9M . EPROM 637' EE 6 94 3400? 1-?c 332 -Tuner Ty VHF UHF tpłylKi t • 2 - yC87C5' EE 6 94 930064-C 571 -Lampa stroboskopowa EE 6 94 P-940022 16.50

ka-ał w MID' EE 6«4 P-930059 11.-Soemr. a...- • = .MPtiema halogenowego EE 6 94 P-940034 4.50

i - Diytka układu pomoc1 c/ega EE 7 94 930039 82.50 - otytka giowna wzmacn.acza EE 7 94 9201.35-1 187 •

f • nMka układu zaOezo'ecza!ącego EE 7-94 920135-2 76.-! Piytka '->/'-/prrenin do 80C535 EE ??4 940025-1 197 -

Sorzeg maiei "1ocy TTL-RS232 EE " P-920127 3.-U«łacl Sterusacy dostępem ar. wsso ei dJ Karhi EE 7 94 P-920011 14.-

skala częstotliwości dc odDicrr.kow KP; EF 7 94 P-920161 16.-

K-lta Z orocesorem 68HC1 " EE R94 930123 77 -*a-v r ierntk C'O]em"0SCi EE 6-94 P-UPBS-1 6.-C;'!vcz'vy syg->a:iza:or azAonka EE 8 94 P-944080-1 5.-4oacte' pamiea 1MB SIMM EE 8-94 944094-1 155 -

( *-;/"ccy.vka mocy a^aio EE 8.-94 P-944075-1 12.-, '.'oookata 8CC45' EE 8 94 944069-1 150 -'.'•ernik zu/ycia pniiwn do sil'1 kcw z wtrysKie— EE 8-'94 940045 60-1 Em:.'3tor pamięci EPROM EE 9.94 P-910082 18.-Zco-r trB -niow-y EE 9-94 P-886100 7.-

Przetworn-n napięcia 1—>3 fazy ; my tka - GAL - EPROM) EE2/95

Samochodowy wzmacniacz audio CZ. 3 EE2/95 Zasilacz odporny na zakłócenia w.cz. EE2;?5 Kit wD'owad7aiacy do isp

•płytka • -;P':>g'-!™c:warir Ef? Multi0;eMpr M-D- Ei:<; 95 Karta didg^cist.-cz-a "OST - GAf - GAl2. EE2 95

940077-C 940078-2

-04CO«3-33010'

Tytuł artykułu Kod Cena w zł Wzm 0 gitary i3 płytki: EE P-UPBS-1 18 • Peda »« M l;i EE '0 94 P-940019-C 90.-Odwi Et '0 94 P-944011-1 5.-InSerfr- . ..•'•••• EE '094 P-944067-1 15.-Eksp-= '.C EE '0.94 P-944105-1 29.-Mier' • EE 11/94 P-900012 9.50 Staoi k apecia EE 11/94 P-940079-1 2 50 Kieszonkowy laiomierz EE 11.'94 P-886071 2 5C Miniaturowy częstościomierz EE 12--94 94005'-' 90 -Ładowarka akumulatorów samochodowych EE 12-94 940083 72 50 Samochodowy wzmacniacz audio ścz 1 i EE !2 94 940C78-' t 40 -Monitor linii telewizyjnych iPCB - PIC: EE '2 a4 »40065-C 263 -Krzemr \ ł 1. [>!T< . ( i';;,, -1.1 EE' 95 940085-C 475-Test<" ; • .•: EE1 95 940084-1 65-

:: .•••• , .• 30 EE1 '95 934004 65 -Zmteg s -1 ac acz a EEi/95 936062-1 95.-

936062-2 282.50 Obrotomierz EE1/95 940045-1 60.-

940068-1 55 • Nadaimk Kod'j RC5 (PCB • dyskietka) EE 1 .;95 944106-C 130 •

525 300 PO

2"ó • 150-

292 50 Mini-przetworn.K C A SuOiO EE3-'S>5 940099-"i 147 50 Ściemmacz stor wa^y oooczer-Aienia EE3r95 940109 97 50 Generator e'ektów świetlnych EE3 ne ^40100 65 -Unicnam.arip -iystemdw z 803" 805'

EE3 95 94C • ' 7-C 150 -Proceso' Sun-oi.r.d EE4 95 9500"2-' 187 50 Samochodowy wzmacniacz ai.d.o 0 mocy 30W EE4-95 950024 95-Automatyczny Simer do oświetlenia EE4/95 940098-1 107 50 XS8C64-EEPR0M który sam się programuje EE4/95 940116-1 82 50 Regulator szybkości silników indukcyjnych EE4/95 940095-1 75-Generator 'unkcyiny na procesorze OSP

płytka - dyskietka . EPROM EE5'95 9500'4-C 490-

' :>ł-/txa -PC CC3 ^^ 95CCC-C 220 • Anali/ator Mi Dl ,0'ylka - EPP0M> EE5'95 94002C-C 343 -Tester ;axosci ogniw SJiCd (płytka - ST62T15; EE5'95 95005 •••C 250 -Programowany generator przeDiegów sinusoidalnych

(płytka - dyskietka! EE5/95 950004-C 195 -Sterownik s.lnikow Krokowych

ipfyf^-- zacr B?S" • 'l,-5*-f>rk,i EE6 Q5 950038-C 499 • Ge'-p-.Vo' 'u-iiry >-v EE6 96 95CC44.1 no-Przetwornica nap.ęcia !2VDC24CVAC

płytka sterowania EE6/95 920C39-' no -płytka stopnia mocy EE6/95 920039-2 65 -

Prosty zasilacz EE6'95 924024 50 • Programator K0"fO'erow 87 8°C5i sph f ,)s.-,

(płytka - zaprogramowany EPROM. EE7 95 950003-C 265 -Wzmaci-acz ,.!ys:'ys;.cyi'1y VGA EE7 95 950017-1 100.-ScramciB- auc:io EE7.95 9'C'05 103.50 Ogramczr-.-K stra! mocy EE7 95 9'0C7' 44 -Generator funkcji EE8.-95 950068-1 295 -Ccntronics-oooster EE8/95 910133 59 -Elektro-.-c7'ia k ęc$y.j.0 płytka > 87C751 i EE8/95 950052-C 262 50 Cyfrowy m »-vk lazy ;3 płytki) EE9 °5 9i0045-V2/3 260 -Układ zmiacy programu MIDI EE9 95 9X138 67 50 Uniwersalny interfejs l/O do IBM PC £E9'95 910046 108-Karta z przekaźnikami do uniwersalnego i"ierfe|S;, l-0 EE9/95 910038 130 -Automatyczny regulator oświetlenia EE9/95 P-950050 3,50 Automatyczne Sterowanie żakiziam EE9/95 930035-1 90.-Zabezpiecz--?--e • jcza hardware owego EE 10-95 950069-' 127 50 Nowy wzmacniacza z tranzystorami HexFET EE10 95

piytka wzmacniacza 930102 Eliminator pickaciy kopii raz jeszcze iPCB - MACH. EE 10/95 950084-C 405 -Miernik rezonans.) • DlP-Meter EE 10/95 950095-1 52.50 Wzmacniacz słuchawkowy EE10--95 950064-1 50 • Ogranicznik sz-_mOw FM EE 11-95 950089-1 107.50 Sterownik PIP 'PCB + 87C51 EE11-95 950078-C 547.50 Aktywny mmi subwoofer EE11-95 936047 122 50 Watomierz płytka miernika EE! '-95 910011-1 64 50

cytka wyświetlacza 910011-2 41.-LED dla biegacza EEn/95 950112-' 70-

Elektor 1/97 63

Dział Obsługi Czytelników Tytuł artykułu Kod Cena w zł Preskaler podstawy czasu do oscyloskop;. EE\; 95 9501 15-1 777 5C Komputer "MatchDox" i płytka-87C5' -insf - EE!? 95 950011-C 457.50 Wzm«cnacz mocy PA30C- EE ' 2 95 P-950092 16.-Inteiigentr-.y tester traczy stO'Ow ;pły:Ka-PIC<6C"': EE 1 96 j''4-C 442 50 Prosty generator w cz EE 1 96 95:X:?3-' 75.-Micro-PLC - i płytka - 87C75C 51 • dyskietka; EE 1 96 95X93-C •145 • Wzmacniacz do gry na gitarze EE 2 96 P-950016 11.-Cooybit-'nwerler i PCB-PIC' 6C71. EE 2 96 950104-C 4 40 Przetwornik SECAM-PAL EE 2.'96 950078-2 29C -Samochodzik - rooot EE 2'96 936069 8C -Tester modułów SIMM i płytka • EPROM' EE 3 96 960039-C 282 50 Urządzeń;© nstrzegajnee orzed oDicdzeniem szosy EE 4 96 P-960029 3.S0 Interes TC współpracujący 7 cortem równoległym

ołyfka * dyskietka EE 4'96 950063-C 202.50 Wysokopradowy tester h_ EE 4.Q6 P-900078 5,-Transwertor na pasmo 6rn EE 4-96 910010 • 14 SC Szybka ładowarka akumulatorów NiOci

płytka - STG2T20 1 : i,. 2?7 50 Bierny wskaźnik w>sieicwaiM TG stor podzespolow tiiemyc'" Dekoder RDS sterowany pr262

układ PIC (PCB • PIC; 96uuoo-C Cyfrowy wskaźnik poziomu audio (płytka + EPROM) P-zedwz- ac acz z 9qualizererr% |-C OdbOrn k FM -A tecnnice SMD Cz'j|nik suszy 64-kanalowy anai-zator (płyW: -dysk - ;C4 . C'-

otytka rozszerzenia '3 na jedne; A udio - wato m i er z

950098-C 930003 936049 P-95M1R

Dyskietki Karta przetwornika obraz- T

Karta oDto-Df?cn.i/r.iko,.va 1

Precyzyiny zsga> co komoutera Multime!) o rozmytej logice

E£ 3 9.1

Alfanumeryczny wyświetlacz I-C Jednopłytowy kompute' 80C535

Kurs asemblera 8051 8032 - wersja IBM Kurs asemblera 8051.-'8032 - wersja Atan

Kurs asemblera 30C535 Sygnał

EE 5'94 siecią energetyc?'M f r

Płytka •ozszerzema do 80C535 Emulator pamięci EPROM EE 9 94 Kurs programowania m-krokincoiorów PIC Nadajnik kodu RC5 Kit wprowadzajacy do isp Uaich;

EE1--P5 EE2 95

systemów z 8031-8051 Generator !unkcv-ny na profesorze DSP

dyskietka podręcznik do programu Windows

Progra cw.my generator prze piegów sinusoidalnych Sterówr- k silni-cow krokpwycn

95600?-! 950014-1

EE5 95

EE6 95

275.-360-82-50 -2.-

69? 50 170 -

• 0? SC Superpasy w dźwięku Surround P-960049 10.-Urządzenie do ładowania akumulatorów P-9S0120 8,-iniertejs Centronics (PCB - dysk.) EE 7.'96 960052-C 162.50 Inteligentny 2eęar szachowy ,PCB-»87C51) EE 7/96 950097-C 417 50 Program,iter emulator pamięci EPROM (PCB-dyski 960077-C 330-Układ p'zp(acz.3|.!:.> nl,iwia!i:r-,; netnp.itera PC 950126-1 70.-Przedwzmacniacz TV airato-sW 23:.-ri 960072-1 75.-Miernik tętna P-960005 5.-Urządzenie odstraszane włamywaczy P-960022 3.-Elektroniczny treser P-96003 5 2-Monitor napięcia sieciowego P-960055 3.5 lluminofonta domowa EE 9/96 950123 Układ reguiacii lądowania z batem słonecznej EE 9;96 930096 82 50 Przystawka do som-aru zniekształceń EE 9 96 P-936024 4-Moduł $<?",•• <tc> silników sa ochsdaw.-c" P-086765 14.-

er ł a j P-950123 10-Szp-okcpasn-cw. 50MHz aB'~ E E ' C 96 P-964039 7,50 Cylrowy terriio^etr max-mm .PCB * ST62T10 E E 5 0 96 960010-C 277 50 Cyfrowy KO'-p«i: E E10 96 960085-1 75-'ester parowa'" a kondensatorów EE10 96 P-964089 5.-'zystawkj yjm yizesun 'azowego EE10'96 P-964032 5.50

Zdalny wyłącznik EE 10-'96 960063-1 12C -Tester 7 a rowek EE11 96 P-960091 3.50 Zegar ciemniowy EFH 96 P-960086 7,-Pizetwormk szybkości próbkowania

i płytka - ŚT62T50. EE 11 96 960093-C 287 5 Precyzv|ny tester ooiemnosC' akumulatora EE 11 96 964040-' 60 • vV/r"acr,iacz sn.ii.n.-iw owY a O *arzvsicw EE'? 96 P-960109 3.5 M'nictetek!cr "etan Ef "'6 P-960075 3.-Miniprograr"atct lasn i płytka - dyskietka EE ' 2 ;i6 60078-C 212 5 Gene-ator ocazu kontrolnego

i płytka - EPLD - EPROM - dyskietka: EE '2 96 960076-C 795 -Wzmacniacz akustyczny 50W EE 12 96 960079-1 80-Generator odgłosów lokomotywy parowej EE 12'96 960087-1 77.5 Zdalne sterowanie z widzialnym światłem EE 1 97 960068-1 110.-Łącze RS23? na podczerwień 'płytka . dyskietka FE 1 960107-C 152 5 Ods\Vi67acz oatorn " 5V E E ' J •!? 5 Karta zoierarici ao port.. RS232

piytK.i . - dyskietka; EE '-97 960098-C 355 V»'?rr,acn-acz akustyczny z jednym układem scalonym EE 1-97 9641Od-t 62 5

77 50 85-

75.-95.-

Kompuer •Matrh&o*' - dyskietka ku-sowa ,DOS- EEi2'95 956009-1

1 '-5 •

135.-75.-

122.-37 50

SO" 50

Cyfrowy wskaźnik poziomu aud'0 ;27C512. EE 6 96 946646-• 64-kanalOwy analizator stanów logicznych

IC4 • iSpLSH0'6 iCS splSMC<6 IC20 30 40 - ispLSI'016

Inteligentny zegar szachowy (87C5'!

EE 7'96 956516-• 956516-? 956506-2

EE 7-96 946645-1 Cyfrowy termometr man-mm ST62T10 ilCl EE10-96 966515-1 Przetwo-mk szybkości proOkowania iST62T10; EF 11 96 96651 !-t Generator obrazu kontrolnego {EPM7032; Generator obrazu kontrolnego ;27C040i

FE 1 ?-'96 966507-t EE 12 96 966507-2

Tytuł artykułu Kod Cena w zł M i-— P:.C 'oc gramowanie kontrolne1' 6E ' 96 956016-' 100 -internę i, 1 C wspołpracuiacy z portem równoległym EE 4 96 246202-1 122 50 Karta dzwie*ewa do icmpute a PC

lako anai-zatcr — cz fcE 5 96 966001-• 260 • Przedw?macmac7 z ea-an/erem I-C ££ 6 96 '362 '12-64-kanałowy anali?ato- iMSDOS; EE 7 96 9ÓSC1C--'. 7€ • lr>e'le)S Centronics :vV "oows Cg 7-9C 966008-1 SO -Programator emulator samiec EPROM EE 8-96 966017-1 '6C- • Interfaco RS232 d;<i przetwornika ICL7106 EE 1 '96 966016-1 60-Gene;atc.i OO-azu kontrolnego EE 12 96 U6SC"' i 70 • Mmiprogramato! Fbiii EE 12 9c 966C15-' •22 5 Krótki kurs symulacu układów elektronicznych

Idemo Microf;an v. SE 12.'96 966021-1 40 -1 .1; .'•• 1. ; .mi " EE 1 97 966020-1 80 -• D 't . P$?32 EE 1 97 066C1--' 72 5

EPROMy. mikrosterowniki. PALe. GALe Wielofunkcymy CZeS!OSC>C-ni-f-'Z 1 ?GH/

11 >270256 • EE i 93 ' -5 -Zegar MAXl-MlCRO -.zegar / pudzwiemi EE i 93 7081 115.-Zegar MAXI-MICRO ,zega; ciemniowy! EE 1 93 7091 '15-Zegar MAXl-MlCRO >zegar kuchenny)' EE 1 93 7101 '.15 -Hygrcmeti c-,'-owy Cx2764; SE 2 94 6301 145 -Mikrosterownik 535 z emulatorem EPROMu

(1xPflL - lxGAL; EE 2 94 63" 260 -Ładowarka ogniw NiCd z mikrokontrolerem 11«ST62E:51 EE 2 94 ~C 7 !00-

~ i?ster : C • HGAL600-! EE 2 94 634 302 -Dekoder systemu radiowego iRDS; i ix2'C64i EE 3 94 633' 145 . 4-krotny przetwo'nik C'A dla komputerów PC

U»GALi EE 3 54 6^1 1Q7,5C LiART s-nrowa.-',' mikrosterownikiem (1xST62TlO' EE 3 94 7151 ' ....

1Q7,5C

Elimmdtor ockaoy kopii ;1>GAL16V8 -1 xMACH 11C: EE 4 63: • 425 Jedno p'ytowy s o ni pyt er 80C535 Ef. 4

Monitor EMGN51 - ku's asemblera • we-s.a IBM PC 11x27256 -dyskietka 1661) 6061 200 -

Mo"i?o- EMONSt * kurs asemblera - wersia Ata • 'x2Z256 - dyskietka 168'i 200 -

Programator PIC i'xPlC'7C42 • dysk-etkai SE 5 94 716! 525 -Kurs asempiera 80C535

/ROMEMON52 < dyskietka ?F 5^4 622 i/C Zegar MtNl-MICRO - budzik SE 5 94 -,, 1 '5.-Zegar MINI-MICRO • zegar cieirmowy SE 5 94 ~' i 115.-Zegar MINI-MICRO - m -•„m « h.c-erny EE 5'94 7'3- 115.-Sygnalizacja siecią energetyczna z; ; • •• *

|lx27C64i EE6/94 637! 130.-Tuner TV VHF-SJhF i1x87C5' - EE 6'94 7141 255.-Bufor do d".jKarki ! 4MB ' >?7C64 EE 10 94 6041 ? 50.-Pedał eksaresi MiDI 11*?7C6-! EE 10'94 946635 135 -Monitc l!-.,i telOń zyinycl- ' 'xPiC'6C54- EE 12'94 946443-' 91

Krzemowy dysk 15x27256i HE' 95 94064' ' •

Przetwornik napięcia l ••-> 3 'azv GAL EE2 95 946640-1 120 -EPROM 946640-2 '55 -

Karta diagnostyczna pOST GAL-! KE2 95 946669-1 "0 • GAl-2 946669-2 130.-

Generator funKcyjrT, na procesorze OSP (EPROM 27Co12; EE5;95 956501-1 IX -

PrzelaczrTk sterowany teielcmeznie blC 16CK4j EE5-95 046642• i 175 • Analizator MiDl i EPROM. EE5 95 956507-1 165 • Tester |a«osi-' N,Cd !ST62T!5'r EE5 95 956506-1 180.-Programato' kont-oiprów 87 89C5' serii piast" EE??5 956644. • F'ekt-T-'Cz-.,i klepsydra i87C75' i EE8 95 a.166.5-.' ' '7 50 Układ zm.any programu MiDl EEa 95 5961 153-Zabezpieczenie klucza Hardware owego

GAL 20V8.iC2; E£fuM 9565 l ' -' 100 -GAL 2?V10 (IC6i EE'C 95 966512-1 117.50

ElimmalO' blokady kopu raz .eszcze iMACH' EE 'C 95 956504-1 365 -Storcwnu PIP cZesC 1 ,57C5f EE* * 95 3565C5-1 3C7.-KomputS' 'Miitchbox" CZSSC 'izaprogr 87C5 ' i EE'2 95 3 56508-' 32? 50 Inteligentny tester tranzystorrw :PIC16C7' i EE • 96 956502-'. 355 -Micro-DLC :B7C750 51: EE 1 96 956514-1 245 -Copybit-inwerter (PIC16C7-: EE 2 Q6 956513-1 352 50 Testc '-oduiow SIMM (27128: EE 3 96 966503-1 SzyOka 'aoowarka akumulatorów NiCd ;ST6?T20i EE 4 96 =56509-1 147JC Dekorte?- RDS sterowany przez

ukiad PIC .PIC 16Ć04i EE 5 95 966505-1 227 50

275.-275,-275 -

307.50 195-195-390-245-

Karta zbierania danych do portu RS232 iPIC16C71; £E i-97

64 Elektor 1/97

> I I • : . • , , • , . , • : • :

••: u : ) . , •••.•'.• • - / , - • ' ' • • •••" > '.V • ' " • • ' •: : '

- - - i c wca,a:\ycr\ - mc.*-!• , ' • • / , :' •:• i : i 1 -A

• a •.:=!'" 1 .: 1 : , » A V T ! : ' v , = < ' - , 51 ' ?

: , • ••; . •••:: ; • : • / , • . • . • • . •••••••• •••: •••• (•;•••:: m a :•".'•• • :•

• . • •• ' .: • ::•• ' '•: ; .• - : • • • • • .

> M - m p r o j e W y s - i ; c a - " : ' r : •

»• P ' : i e W y z a g r a n i c z n e a u v < i , ' y ••• . • • ; ( •• : • •

> s ' o i e * t y C z y t e l n i k ó w > ? 3 C 2 e s e o + y <s-.

» P t r e m y s ł . R y n e k . i r s - =:-

' ' f • * • 5 v ?C; r

z n

/ •• ••••:•••. .».'.."•• > • . : ,

• : / , • . A • • ••» A A • : . •,• I, -• • 1 A v : " / , ' 1 • . • ' . • • • A : .1:

• • • , • V. •< •• ' / . i . • • • ' •••

' •:• / , . ' • • .V •••<..' /,•• .

••,'.• : • / , : • • ' . • . ' . • : y, •• ' ' • ••• • i ' ; ' ' . .

;,, i • . . v - • •• • • . • . - . ' ' ' • ••

. . • • ' / ,• • . • ' • • • . .• • .: . . 1 •: "A-• • • • • ' • • i- .(• W U W V i V A1 ' • '

•• :• , . : . j 1 : 1 1 : J . ' • . 1 1 'A • • • : . • •

s - . 1 - S " ( . q E C 4 ' - • J S C I O D o r : i n « j 3 a r l y k a t y 3 j •• : ; • . • • . • • . • .•:•. r / - " - • • • • . :.• : /, • • • :

. V : •

• f. ••• ' Z' -.1 '.•••', '. 1 ' ~ . •"••• • • •'• ,

• • ' •'•. . - A'. .. .

• • . . . . * i •• ..;•.:•

Software \ R X E ł > Z U P R O C S A M T S I E C I

ESTRADA ? STUDIO W ••-•• - - J - • £ s l r a d 3 ) S l w 3 I O ; > s ' , : . . . • : < : ? . -

- • - - • : ••••• •• V " . • • • ! « • • . ; • . . . . .. , . .. .1. .... •

. ' • . , :.'' • • . . . , • • . • • • •

• z. hX • : ' . • • • • > • ' 1 ;••: • •••'••: :

.1-11 •• !••.••.'• , /. : :•: • ' \ a • / . : • • • , • :

; •<•" K e y B o a i d . r . ; r - : -

. • • ; ••• !:.;'• i,\ '•»! .••.• ' • , ' , . • / . •:' .'. , •• . '•.'.•: •• • I ••

t. ( •• " •• •!•/•, • • 1 •• . • A 1 ' " ' i i w i . i • " .A • •./;•• • : ' • . / , • • .'.

' • ; ' ; •••

EbkSOR

•f" > : •..••;' w - O ' - " ' 1 ' ' r - " ' /, .-'a r : . ','• -

! • " . . " . i , " . ' : •••." " f " " i A

P : • < • " o : - A ' ; < i : '• :• ' . a • • ; :•.• • " • • „ . • •• •„•

. . ' • • .. •« i • •• •"i-!».vi\••...>: ••• ••:•• • •

• • . ' . . • , • • .'. , v 1

."• •• • • ' : • . • • • . • • . • : • • ' '•• .,!;• : • !• ! - a - •

•! • : : • : • . - . • 1 ' •

: • : •:.

' • •

•• : A , " '

A - • . . • • • • • • •

. . .'i • .'••• ' : • : .

•i '. ••• :> •.

. • " • • : •• ••• •! ••• • : A ! : • • , ' • •• . ; •': ! ,

" • 1 : A • 1 / . • • • • > • • . . • • • ! I .•.•• A ' • A ; : ••. •• •

i . i ' . • •, .'i /. • • • , . .

UKŁADY SCALONE KATALOG AKTUALNOŚCI . ' • • • • . . • ' • i • , • • • • . . .

• : • / : ;" . ' • ' ' . • f ) 7 V i A V yi - : « ' a - j y n - .

;J'„ . . • • •

U S K A

••; A'

H

U

d CM

l l l l

s f 3 ,

n

I I * t

Zasady prenumeraty 1. Przyjmujemy zamówienia na prenu- 3 W cenę prenumeraty test wliczony koszt

c e r a t ę : orzesyfoi. » Aud io A U t Elektor Elektronik EE 4. Ponieważ docierający do nas odcinek > Efefctronśłca Praktyczna £ P przekazu jest traktowany jako zamó-* Elektronika dla Wszys tk ie " EdW wierne, prosimy o bardzo wyraźne napi-i Estrada i Studio EiS same DRUKOWANYMI LITERAMI na * Es t rada i Studio z C D E i S C D wszystkich odcinkach przekazu- imi* . §• Mtody Technik MT n i a nazwiska i dokładnego adresu z s- Sof tware SW kodem pocztowym Prosimy o doktad-> Software z C D - R O M S W C D n e * y P e t n , e m e stron przekazu. J Świat Radio SR

5 Gwarantujemy wysianie wszystkich za-

2. Proponujemy dwie możliwość.: mówionych op łaconych numerów bez

- prenumeratę roczną kon iecznośc i dopłaty w p rzypadku - prenumeratę półroczną W ? ! 0 S , U c e n v p , s m a

przy czym prenumerata jest przyimo- „ wanaodnajb l iższegonumerupoot rzy- 6 zaprenumerować jedno z naszych maniy przelewu przez wydawnictwo czasopism tiut> kiika j ednocześn i ) na-Należy koniecznie zaznaczyć czyjest l e z y w p ł a c , c n a n a s z e k o n t o

to kontynuacja prenumeraty czy tez odpowiednią kwotę, wyliczona za po-pierwsza wpłata, aby umknąć podwó- m o c a ? o m z s 2 e l jnej wysyłki

Roczna Póiroczna

E P " 5 .1 zł x 1 2 = 6 1 . 2 z l 5 . 3 z t x 6 = " s T s z T

E E 5 , 2 z ł x 1 2 = 6 2 , 4 z ł 5 , 4 z t x 6 = 3 2 , 4 z ł .

S W 4 . 7 z ł x 1 1 = 5 1 . 7 Z I 4 , 9 z ł x 6 = 2 9 , 4 z l

S W C D 1 4 . 0 2 1 x 11 = 1 5 4 , 0 z ł 1 8 . 3 z ł x 6 = 1 0 9 . 8 2 1 '

A U 5 , 3 z ł x 1 2 = 6 3 , 6 z ł 5 . 5 z ł x 6 = 3 3 . 0 z i

S R 4 , 2 z ł X 12 = 5 0 , 4 z ł 4 , 4 z ł x 6 = 2 6 , 4 z l

M T 3 . 7 z f X 1 2 = 4 4 , 4 z ł 3 , 9 z ł x 6 = 2 3 , 4 z (

E d W 4 , 4 z ł x 1 2 = 5 2 . 8 z ł 4 , 6 z ł x 6 . . . M M *

E i S 3 , 7 z ł x 12 = 4 4 , 4 z t 3 . 9 z l x 6 2 3 . 4 z i

E i S C D 9 , 4 z ł x 6 + 9 .821 x 3 +

3 . 7 z ł x 6 = 7 8 . 6 z i 3 . 9 z ł x 3 = 4 1 . 1 z ł

Przedpłata Przedpłaty na: — numery archiwalne plam wydawanych przez AVT — odbitki ksero artykułów z plam zagranicznych

(dotyczy rubryki Świat Hobby w Elektronice Praktycznej • można realizować na kierach prenumeraty, Ookonu/ąc odpowiednich wpisów w pustycn orostokatacn na wszystkich czterech odcinkach przekazu Należy wyraźnie wpisać skro! tytułu pisma i jego numer oraz kwotę równą i lości zamawianych egzemplarzy « cena

C e n y n u m e r ó w a r c h i w a l n y c h :

E l e k t r o n i k a Praktyczna

E l e k t o r E l e k t r o n i k ił" ••• -..:•! li i I ; 'ii: ' ,

O d r a d i o d o a u d i o ił.*. •

A u d i o

ś w i a t R a d i o

E l e k t r o n i k a d l a W s z y s t k i c h

S o f t w a r e

S o f t w a r e z d y s k i e t k a

S o f t w a r e z C D - R O M

U S K A 19.30

Odbitki ksero s:-* •..:•', S*ias Hobby

SH por m/ w EP (Nr) - kwot)

PRENUMERATA ZAGRANICZNA c z a s o p i s m w y d a w a n y c h p r z e z A V T

Ceny D'Bi>urneraiy zagraniczne, (w markach n»miec)<-c>v 'oczra p6ł>oc?na

Ele*Cynika Praktyczna Elew "on tka dla Wszystkie is Elektor Elektronik ... Estrada i Stjflic

48DM a ODM dSOM . 280M 56DM ... 35DM *5DM 28 DM

Estrada i Studio - CD 1200M 70DM

Sc f twe . 48DM Software • COROW 192DM Audio 56DM świat Radio 45DM Młody Technik 45DM

nOpoczna 30DM ' 2GOM 350M 26DM 280M

Aby zaprenumerować któreś z naszych czasopism, należy wpłacić odpowiednią kwotę na konto AVT-Korporac ja Sp. 2 o.o., ul. Bur leska 9, 01 -939 W a r s z a w a

Bank P K O BP XV O/W-wa, Al. Jerozol imskie 7, 00 -950 W a r s z a w a Nr konta .. 10201156-196657-270-24 S W I F T C O D E B P K O PL PW Prosimy o wyraźne zaznaczenie, czy jest to prenumerata roczna, czy Dółroczna. oraz o napisanie miesiące rozpoczęcia prenu mera ty. Oo ceny prenumeraty należy douczyć koszty p'?esylki pocztowej • Europa - 3 DM za i egz • Ameryka Pn Pd. Afryka. Az(a • 8 DM za 1 egz - Australia - ' 4 DM za 1 eg?.

ELECTRONICS WfWwfWffffM

HAVE r u n BUIIDING YOUR OWH:

6URGIAS ALARM

HRE A tARM

MUSKAŁ ORGAN

SOUND EffECTS

9-YOLT BAnERT HOTINCIU0E0

AGES 1 0 .

Zestaw maxi "Radioelektronika 200' Można wykonać 200 układów eksperymentalnych. Pełny program nauczania radioelektroniki

Ceny netto bez TL VAT.

: importowane przez AVT i dostępne w sprzedaży wysyłkowej oraz w sklepach firmowych i u dealerów AVT.

Na pewno chcesz, aby TWOJE dzieci kochały elektronikę tak jak TY... Najlepsze na świecie zestawy edukacyjne ELEKTRONIKA DLA POCZĄTKUJĄCYCH firmy "Tree of Knowledge" sq już dostępne w Polsce !!!

TREE OF KNOWLEDGE

S$SSBBSuBm&

Ze<staw mini "Elektronika 6" Można wykonać 6 układów eksperymentalnych

śgłosnieme I oświet lenie , i

Muzyka i k o m p u t e r y I

Home Recording

'HtiiifijtiUiU

J^JJ (fmmmpm WHnil.il}

WWm

Współpraca z pismem Mi