bghUëaš nfh£ghLnkšãiy - Ïu©lh« M©L

jäœehL muR

Ïytr¥ ghlüš tH§F«

£l¤Â‹ Ñœ btëæl¥g£lJ

(é‰gid¡F m‹W)

Ô©lhik xU ght¢braš

Ô©lhik xU bgU§F‰w«

Ô©lhikkåj¤j‹ika‰wbraš

jäœehL ghlüš k‰W«

fšéæaš gâfŸ fHf«

fšÿç¢rhiy,br‹id-600006.

ii

jäœehL muR

KjšgÂ¥ò -2007

ÂU¤ÂagÂ¥ò -2016

kWg崘 -2017

éiy:%.

ghl§fŸ jahç¥ò jäœehL muR¡fhf

gŸë¡fšéÏa¡ff«,jäœehL.

Ϫüš60í.v°.v«.jhëšm¢Ál¥g£LŸsJ

M¥br£Kiwæšm¢Á£nlh®:

iii

bghUsl¡f«

ghl« g¡f«

v©. v©.

1. bghUëaè‹j‹ikÍ«všiyÍ« 1

2. mo¥gil¥bghUëašÃu¢ridfŸ 26

3. Ef®nth®brašgh£o‹nfh£ghL 40

4. njitÍ«,më¥ò« 66

5. rkãiyéiy 89

6. c‰g¤Â 99

7. bryΫtUthͫ 121

8. m§fhomik¥ò«éiyã®zaK« 136

9. ÏWÂãiyc‰g¤Â¤Âw‹g»®Î¡nfh£ghL 156

10. tUkhdã®za«-vëanfh£ghL 175

11. gz¡bfhŸif 194

12. ãÂæašbfhŸif 210

iv

1

ghl« - 1

bghUëaè‹ j‹ikÍ« všiyÍ«

K‹Diu

bghUëašv‹gJxUr_fm¿éaš.ÏJkåjéU¥g§fisg‰¿Í«,mit

ãiwÎbrŒa¥gLtJg‰¿Í«MuhŒ»wJ.

gšntW ga‹ghLfis cila g‰wh¡ Fiwahd ts§fis¥ ga‹gL¤Â,

xU rKjha« ãfœfhy k‰W« v®fhy Ef®é‰fhf¥ bghU£fis v›thW c‰g¤Â

brŒ»wJv‹gij¥g‰¿bghUshjhu«MŒÎbrŒ»wJ.

bghUëaš, ‘muÁaš bghUshjhu«’ v‹W« miH¡f¥gL»wJ. ghè° (Polis)

v‹w»nu¡f¢brhšY¡F‘muR’(State)v‹WbghUŸ.muRã®thf¤Â‰F¤bjh‹ik

vG¤jhs®fŸ ‘muÁaš bghUshjhu«’ v‹w gj¤ij¥ ga‹gL¤Âdh®fŸ. jå xU

kåj‹ jdJ FL«g tUkhd¤ij¢ Áwªj Kiwæš ga‹gL¤j nt©L« v‹W

v®gh®¡f¥gL»wJ. mnj ngh‹W muR« xU rKjha¤Â‰F mÂf ey« »il¡f¢

brŒant©L«.MfntÏJ“muÁašbghUshjhu«”vd¥gL»wJ.

všyhbghUshjhuelto¡iffS¡F«kåjéU¥g§fnsJt¡fãiyahF«.

Ka‰Á vL¡fhéoš kåj éU¥g§fis ãiwÎ brŒa KoahJ. vdnt, éU¥g«,

Ka‰Ák‰W«kdãiwÎM»at‰iwikakhf¡bfh©lJbghUshjhukhF«.kåj

éU¥g§fnshLbjhl®òilam¿éanybghUëayhF«.MdhšeilKiwæškåj

éU¥g§fnsãiw΢brŒÍ«ts§fŸtiuaiw¡F£g£ld.

kåj éU¥g§fis ãiwÎ brŒÍ« bghUŸfŸ g‰wh¡Fiwahf (Scarcity)

cŸsd.jåkåjD¡F«,muR¡F«»il¥gUikbghJthdnj.g‰wh¡Fiwv‹gJ

kåjDilam‹whlthœ¡ifæšãyλ‹wmo¥gilc©ik.MfntbghUëaš

“g‰wh¡FiwF¿¤jm¿éayhF«”.

e«Kila éU¥g§fŸ v©âly§fhjit. Mdhš mt‰iw ãiwÎ brŒÍ«

ts§fŸ, g‰wh¡Fiwahdit. ÏJ ‘bjçÎ brŒjY¡F’ têtF¡»‹wJ. ekJ

éU¥g§fis ãiwÎ brŒÍ« bghU£fë‹ më¥ò mséšyhkèUªjhš ‘bjçÎ -

brŒjš’ v‹w Ãu¢rid vHhJ. kåj éU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik.

Mdhš mid¤J éU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt« cilait mšy. Mifahš

eh« äf K¡»akhd, äf mtÁakhd éU¥g§fis¤ bjçÎ brŒa nt©oÍŸsJ.

vdnt‘bjçÎbrŒjš’v‹gJbghUshjhuelto¡ifæ‹rhuh«rkhF«.bghUëaš

v‹gJ‘bjçÎbrŒÍ«m¿éaš’v‹W«fUj¥gL»wJ.

eilKiwæšeh«éU«ò«g©l§fsid¤J«‘»il¥gUik’ciladmšy.

Ïa‰ifæš »il¡F« Áy g©l§fshd fh‰W, Nça xë ngh‹wit Vuhskhf

»il¡»‹wd.Ïit ekJthœé‰FÏ‹¿aikahjdthfÏU¥ÃD«,mt‰iw eh«

éiybfhL¤Jth§FtJÏšiy.mitÏytr¥g©l§fŸ(Free Goods)vd¥gL«.

Mdhš eh« éU«ò« g©l§fëš bgU«gh‹ikahdit »il¥gUik ä¡fit.

mitfis éiybfhL¤nj th§f nt©L«. bghUëaèš g©l§fë‹ éiy

v›thW Ô®khå¡f¥gL»wJ v‹W« gæY»nwh«. vdnt bghUëaš, xU ‘éiy¤

Ô®khd«’g‰¿am¿éaš.

2

eÅd bghUshjhu« xU ‘gzéaš bghUshjhu«.’ éiyfŸ, gzkhf¢

brY¤j¥gL»‹wd. Ï‹iwa rKjha¤Â‹ bghUëaš thœ¡ifæš ‘gz«’ xU

K¡»a¥g§Ft»¡»wJ.g©l§fisth§fΫé‰fΫ,thu«,Tèt£oÅj§fis¢

brY¤jΫ gz« ga‹gL¤j¥gL»‹wJ. m‹whl thœ¡ifæš gz¤Â‹ K¡»a¥

g§»id¥g‰¿bghUëašgæY»nwh«.

ekJ éU¥g§fis ãiwÎ brŒÍ« g‰wh¡Fiwahd g©l§fis eh«

‘brštkhf’ fUJ»nwh«. vdnt bjh‹ik¡ fhy§fëš bghUëaš bršt¤ij¥

g‰¿a xU m¿éany. kåj ey¤ij nk«gL¤j bršt« mtÁa«. Mifahš

bghUëaš,bršt¤ij¥g‰¿Í«mjndhLey¤ij¥g‰¿Í«TW»wJ.

nkY«bghUëaè‹Ïašòfis¢RU¡fkhffh©ngh«.

bghUëaè‹ Ïy¡fz§fŸ

‘bghUëaè‹ jªij’ Mj« °ä¤, Mš~Ãu£ kh®õš, Ïyadš-uhË°,

ghš V. rhKntšr‹ M»a bghUëaš m¿P®fŸ më¤j K¡»a Ïy¡fz§fŸ

ËtUkhW.

bršt Ïy¡fz« (Mj« °ä¤)(Adam Smith)

Mj« °ä¤ (1723 - 90) bghUëaè‹ Ïy¡fz¤ij tiuaW¤JŸsh®.

“bghUëaš v‹gJ bršt¤ij¥ g‰¿a x® m¿éaš” 1776 M« M©oš

“ehLfë‹ bršt«”v‹wò¤jf¤ijmt®vGÂÍŸsh®.mt®muÁašbghUëaè‹

jªij vd¥gL»wh®. Vbdåš, Ïtnu Kj‹ Kjèš mid¤J¥ bghUëaš

fU¤J¡fisÍ« Kiwahf xU§»iz¤jt® Mth®. mj« °ä¤J¡F¥ Ãwnf

bghUëaiyeh«KiwgL¤j¥g£lm¿éayhf¥gæš»nwh«.

bghUëaš ‘bršt«‘ Áw¥Ãl¤ij¥ bgW»wJ. bghJthf bršt« v‹gJ

gz¤ij¡ F¿¡F«. bghUëaš kåj éU¥g§fis ãiwÎ brŒÍ« mid¤J¥

g©l§fS« ‘bršt«‘ vd¥gL«. Mdhš, kåj éU¥g§fis ãiwÎ brŒÍ«

mid¤J¥ g©l§fS« brštkhf¡ fUj¥gl kh£lh v‹gij kdš bfhŸs

nt©L«. (v.fh) fh‰W« NçaxëÍ« ek¡F m¤ÂahtÁakhdit. mitæ‹¿

eh« thH ÏayhJ. MdhY« mit brštkhf¡ fUj¥gLtšiy. Vbdåš mit

mst‰w më¥ò bfh©lit. XusÎ g‰wh¡FiwÍ« gzkÂ¥ò cŸs g©l§fŸ

mid¤J«brštkhf¡fUj¥gL»‹wd.

eh«bršt¤Â‹Ef®Î,c‰g¤Â, gçkh‰w«, g»®Îv‹gdt‰iw¥gæš»nwh«.

“bršt c‰g¤Â k‰W« bršt¥ g»®Î rh®ªj brašKiw m¿éaš“ v‹W n#.v°.

äš bghUëaiy tiuaiw brŒ»wh®. bršt¤ij miltÂY«, mjid¥

ga‹gL¤JtÂY«v‰gL«Ãu¢ÁidfŸg‰¿m¿tnj“bghUëaš“v‹D«fU¤ij

Mj« °ä¤ bfh©oUªjh®. mid¤J ehLfS« bršt¤ij v›bt›têæš

bgU¡»¡bfhŸtJv‹gij¥g‰¿m¿tšmt®eh£l«bfh©oUªjh®.

FiwghLfŸ

Mj«°ä¤Â‹brštÏy¡fz¤ÂšgyFiwghLfŸcŸsd.bghUëaY¡F

Ït® Ïy¡fz« juéšiy. fh®iyš, u°»‹ ngh‹w r_f m¿éayhs®fŸ

3

bghUëaiy “k»œt‰wm¿éaš“ v‹W« “ÏU©lm¿éaš“ v‹W«miH¤jd®.

Mdhš mJ ãahak‰wJ. Vbdåš bghUëaè‹ j‹ikÍ«, všiyÍ« jtwhf

czu¥g£lJ. Ï›éy¡fz« brštj¤Â‰F K¡»a¤Jt« më¤jij mt®fŸ

gz¤ij¥ g‰¿a fU¤jhf v©â¡bfh©lh®fŸ. k¡fŸ gz«Âu£Ljš k£Lnk

jiyaha neh¡fbkd bghUëaš és¡»ajhf u°»‹ k‰W« fh®iyš KoΡF

tªjd®. brštªj®fshtijnaF¿ahf¡ bfh©oUªjjhš - bghUëaiyÏt®fŸ

xU‘Raeym¿éaš’v‹WmiH¤jd®.

nk‰T¿aF‰w¢rh£LfŸjtwhdit. bghUëaèšbršt«v‹gJgz¤ij

k£L« F¿¥gJ m‹W. ÏJ kåj éU¥g§fis ãiwÎ brŒÍ« g‰wh¡Fiwahd

g©l§fisF¿¡F«. mJ k£Lä‹¿ bjh‹ik¥ bghUëašm¿P®fŸ ‘bršt«’

v‹wgj¤ij‘ey«’v‹nwbghUŸbfh©ld®.

bršt¤Â‰FmÂfK¡»a¤t¤ijMj«°ä¤më¤jh®v‹gnjäf¥bgça

bghUëaèš bršt¤ij¥ g‰¿ m¿ªJ bfhŸSjš mtÁa« v‹gš rªnjf«

VJäšiy.MæD«mijélΫK¡»akhdJkåjid¥g‰¿m¿ªJbfhŸSjny!

bršt¤ijél, kåj Ïd¤Â‹ elto¡ifia¥ g‰¿¥ gæY»‹w m¿éany

bghUëaš.

Mj« °ä¤Â‹ bghUëaš Ïy¡fz¤ij¥ g‰¿ éth¡F«nghJ mt®

thœªj fhy¤ij eh« fU¤Âš bfhŸs nt©L«. Ït®, ϧ»yhªÂš bjhê‰òu£Á

V‰g£l fhy¤Âš Ϫüiy vGÂÍŸsh®. ϧ»yhªÂš bjhê‰òu£Á bgUksÎ

KjÄ£odhY«, ngusÎ ÏaªÂu§fë‹ ga‹gh£odhY«, nguséš bršt¤ij

c‰g¤ÂbrŒatêtF¤jJ.vdntjh‹Mj«°ä¤bršt¤ijK¡»at¤Jt¥gL¤Â

“ehLfë‹brštK«mj‹Ïašò«fhuz§fS« (Causes) g‰¿ax®MŒÎ“v‹w

Ehiybtëæ£lh®.

Mš~ÃuL kh®õè‹ (1842 - 1924) ey Ïy¡fz« (Welfare Economics)

1890M«M©LMš~ÃuL kh®õš ‘bghUshjhu nfh£ghLfŸ’ v‹wEhiy

btëæ£lh®. mšmt®m‹whl thœ¡ifæš kåjÏd¤ij¥ g‰¿¥ bghUëaš

MuhŒ»wJv‹WtiuaW¤JŸsh®.“rhjhuz kåjDila thœ¡ifæ‹ m‹whl

elto¡iffis¥ g‰¿ bghUëaš MuhŒ»wJ”.

bghUëašbršt¤ij¥g‰¿MuhŒ»wJv‹gijkh®õšV‰W¡bfhŸ»‹wh®.

Mdhš bghUëaš bršt¤ij¥ g‰¿ k£Lnk MuhŒ»wJ v‹gij V‰W¡

bfhŸséšiy.

bghUëaš xU g¡f« bršt¤ij¥ g‰¿Í«, mijél K¡»akhf

k‰bwhU g¡f« kåjid¥ g‰¿ MŒÎ brŒ»‹w Ïaš. mtUila ika¡ fU¤J

kåjid¥ g‰¿anj. bršt¤ij¥ g‰¿MuhŒtijél kåjid¥ g‰¿MuhŒtnj

Ï‹¿aikahjjhffUJ»‹wh®.

bghUëaš kåj Ïd¤Â‹ mid¤J elto¡iffisÍ« Muhaéšiy.

kåjid th§Fgt®-é‰gtuhfΫ, c‰g¤Âahs®-Ef®nthuhfΫ, nrä¥ghs®-

KjÄ£lhsuhfΫ, Kjyhë-bjhêyhëahfΫ “bghUëaš“ MuhŒtjhf

bfæ‹»uh°(CainCross) TW»‹wh®.

4

k¡fŸ tUkhd¤ij v›thW bgW»wh®fŸ. mt‰iw v›thW

ga‹gL¤J»‹wh®fŸ, ts§fis v›thW äf¢ Áwªj Kiwæš

cgnahf¥gL¤J»wh®fŸv‹gij¥g‰¿bghUëašMuhŒ»wJ.

“bghUŸrh® eyid v›thW ca®¤JtJ” v‹gij¥ g‰¿ MuhŒ»wJ.

bghUŸrh® eyD¡F K¡»a¤Jt« bfhL¤JŸsjhš, bghUŸrh® ey Ïayhf

bghUëašMæ‰W.

ÂwdhŒÎ

Ml« °ä¤Â‹ bršt Ïy¡fz¤ijél kh®õè‹ ey Ïy¡fz« ÁwªjJ

v‹whš äifahfhJ. r_f¥ Ãu¢ridfS¡F ÏJ K¡»a¤Jt« bfhL¤JŸsJ.

bghUëaš v‹gJ xU r_f m¿éaš MF«. mJ k£Lä‹¿, bršt¤J¡F«

bghUŸrh®eyD¡F«cŸsbjhl®igés¡F»wJ. bghUëašx®m¿éaš. mJ

bghUŸrh® eyid¥ g‰¿aJ v‹w kh®õè‹ ika¡ fU¤ij Ïya‹š ÏuhË°

fLikahf Fiw T¿d®. muÁaš bghUshjhu¤ij jtwhf ifah©LŸsjhf

kh®õiyÏuhË°FiwTW»‹wh®.

1.KjyhtjhfbghUŸrh®eyidca®¤J«elto¡iffisk£L«bghUëaš

MuhŒ»wJ.Mdhšgyelto¡iffŸbghUŸrh®eyidca®¤JtJÏšiy.Mdhš

mit bghUëaš elto¡iffshf fUj¥gL»‹wd. cjhuzkhf, kJ, Áfbu£L

clš eyD¡F¤ Ô§fhdJ v‹gij eh« m¿nth«. Mdhš m¥bghU£fŸ c‰g¤Â

brŒa¥g£L é‰gid brŒa¥gL»‹wd. m¥bghUS£fS¡F« rªij c©L,

th§FgtU«,é‰gtU«c©L.vdntc‰g¤ÂbrŒtJ«,g»®ÎbrŒtJ«bghUëaš

elto¡iffshf¡fUj¥gL»‹wd.

k‰bwhU vL¤J¡fh£lhf, ‘ngh®’, bghUŸ rh® eyid ca®¤JtJ Ïšiy.

Mdhš nghiu¥ g‰¿a bghUshjhu« ekJ Ïaèš c©L. bghUëaèš ÏJ xU

K¡»aÃçthF«.nghU¡FgybghUshjhuâridfŸfhuzkhF«.muÁaš,r_f

fhuz§fisélbghUëašfhuznkäfΫK¡»akhdjhF«. MfntbghUëaš

bghUŸrh®eyidca®¤JtJv‹gJbghUªjhJ.

Ïu©lhtjhf Áy bghUëaš elto¡iffŸ eyidca®¤J»‹wd.Mdhš

bghUŸrh®eyidca®¤JtJÏšiy.vL¤J¡fh£lhfkU¤Jt®fŸ,tH¡f¿P®fŸ,

eof®fŸ, Ïir¡ fiyP®fŸ ngh‹nwhç‹ gâfŸ ekJ eyid ca®¤J»‹wd.

Mdhšmt®fSilagâfŸgU¥bghUŸfisc‰g¤ÂbrŒtJÏšiy.bghUŸrh®

ey Ïy¡fz¤Â‹go Ït®fSila elto¡iffŸ bghUëaš elto¡iffshf

fUj¥gLtJÏšiy.VbdåšÏt®fSilagâfŸbghUŸrh®eyidca®¤JtJ

Ïšiy. Ït®fSila gâfis¥ eh« ga‹gL¤J»nwh«. Áy rka§fëš mÂf

éiy bfhL¤J Ït®fsJ gâfis¥ bgW»nwh«. Ït®fsJ gâfS¡F

bghUëaèškÂ¥òc©L.bghUŸrh®eyD¡fhd¡fhuz§fis¥g‰¿bghUëaš

MuhŒ»wJ v‹W TWtJ jtwhd têfh£LjyhF«. bghUshjhu« vij¢ rh®ªJ

ÏU¥ÃD« cWÂahf, gU¥bghUŸ ey‹g‰¿a brašfis¢ rh®ªjJ m‹W v‹gJ

uhËì‹mir¡fKoahjfU¤jhF«.

5

_‹whtjhf kh®õè‹ Ïy¡fz« gF¥òfë‹ (Classificatory) mo¥gilæš

mikªJŸsJ. ÏJ gF¤jhŒé‹ (analytical) mo¥gilæš mikaéšiy.

gU¥bghUŸfë‹ c‰g¤Â vL¤J¡fh£lhf eh‰fhè, nkir, äÂt©o, C®Â,

ÏU r¡fu thfd«, eh‹F r¡fu thfd«, buh£o ngh‹iwit k£Lnk bghUëaš

elto¡iffshf fUj¥gL»wJ. MÁça® mšyJ ÚÂg gâfŸ gU¥bghU£fis

c‰g¤Â brŒahjjhš Ït®fë‹ gâfŸ bghUëaš elto¡ifahf fUj¥gLtJ

Ïšiy. ÏJ jtwhd fU¤jhF«. “cUis¡»H§F c‰g¤Â bghUëaš elto¡if

v‹W«,j¤Jt¥gil¥òbghUëašelto¡ifmšyv‹W«eh«TWtšiy“v‹W

ÏyadšuhËr‹TW»‹wh®.

ÏWÂahf "ey«" v‹w Ú¡fU¤Âidm¿Kf¥gL¤J«nghJ bghUëaš xU

Jšèaj‹ika‰wm¿éayhF«.bghUŸrh®eyidmséLjšfodkhfx‹W.Áy

k¡fë‹eyidca®¤J«bghUshjhubfhŸiffŸgyk¡fë‹eyidgh¡F«.

nk‰f©lFiwghLfŸÏUªjnghJ«,bršt«,kåj‹,kåjey«M»at‰¿‹

bjhl®òfiskh®õšés¡»aj‹_y«bghUëaè‹všiyiaéçÎgL¤ÂÍŸsh®

v‹gijkw¡fnthkW¡fnthKoahJ.

eÅd bghUëaš Ïy¡fz«

»il¥gUik mšyJ g‰wh¡Fiw Ïy¡fz« (Ïya‹š uhË°) (Lionel Robbins Scarcity Definition).

Ïyadš uhË° mt®fŸ bghUëaY¡F Ñœf©lthW Ïy¡fz«

tiuaW¤JŸsh®.

“éU¥g§fnshL«, »il¥gUikÍŸs, kh‰W têfëš ga‹gl¤j¡f

rhjd§fnshL« bjhl®òŸs kåj elto¡iffis¥ g‰¿ gæY»‹w m¿éany

bghUëayhF«.”

nguhÁça®ÏyadšuhËr‹“bghUshjhum¿éaè‹Ïašò«mj‹Áw¥ò«

g‰¿axUf£Liu”v‹wjkJEhèš(1932)nk‰f©lthWÏy¡fz«jªJŸsh®.

ÏuhË° Ïy¡fz¤Â‹ vLnfhŸfŸ Ñœ¡f©lthW.

1. Ïy¡FfŸ gy tif¥gL«. Ïy¡FfŸ v‹whš kåj éU¥g§fŸ v‹W

bghUŸgL«kåjéU¥g§fŸv©z‰wit.

2. ts§fŸ tiuaiw¡F£g£lit. fhy«, gz«, ts§fŸ M»ait

tiuaiw¡F£g£lit.

3. fhy«, gz« M»at‰iw eh« kh‰W têfëš ga‹gL¤jyh«. (c.«.)

neu« tiuaiw¡F£g£ljhf ÏU¥ÃD« mij eh« gy fhuz§fS¡F¥

ga‹gL¤J»nwh«.gz«<£Ltj‰fhfnthmšyJXŒbtL¡fnthneu¤ij

eh«ga‹gL¤jyh«.

4. všyhéU¥g§fS«rkK¡»a¤Jt«thŒªjitmšy.

6

ϧFÁyfU¤J¡fŸftå¡f¥glnt©L«.ãiwaéU¥g§fëšbghUëaš

m¿P®fns M®t« fh£Ltšiy. cjhuzkhf ÏUtifahd éU¥g§fis

ãiwnt‰w njitahd neuK«, ts§fS« ÏU¡F«bghGJ mt‰iw eh« mçjhf

ga‹gL¤j nt©oašiy. ts§fŸ tiuaiw¡F£ljhf ÏU¥ÃD«, mit kh‰W¥

ga‹ghL Ïšyhjitahf ÏU¥Ã‹ eh« mijÍ« mçjhf ga‹gL¤j nt©oaJ

Ïšiy. nkY« všyh éU¥g§fS« rk K¡»a¤Jt« cilaitahf ÏU¥Ã‹

vijÍ«eh«mçjhf¥ga‹gL¤jnt©oaJÏšiy.fhy«tiuaiw¡F£g£lJ.xU

ehis¡F 24 kâ neunk cŸsJ. bjhêyhë gz¤ij¥ bgw k£Lnk éU«Ãdhš,

mÂf neu« ntiy brŒa nt©L«. xŒbtL¥gij¤Jw¡f nt©L«. XŒbtL¡f

éU«ÃdhštUkhd¤ijJw¡fnt©L«Ïu©ilÍ«xnuneu¤ÂšbgwKoahJ.

kåj éU¥g¤ij ãiwÎ brŒÍ« mid¤J ts§fS« g‰wh¡Fiwahdit

mšy. (c.«.) fh‰W, Nça xë M»ait äf mÂf mséš »il¡»‹wd.

mitfŸ Ïytr¥ g©l§fŸ MF«. Mdhš eh« éU«ò« g©l§fŸ ekJ

éU¥g§fnshL bjhl®ò¥gL¤Â¥ gh®¡F«bghGJ g‰wh¡Fiwahf cŸsJ.

v©z‰w éU¥g§fnshL«, g‰wh¡Fiwthd ts§fnshL« bjhl®òila kåj

elto¡iffis¥ g‰¿ bghUëaš MuhŒ»wJ v‹gJ bjëth»wJ. ts§fŸ

tiuaiw¡F£g£L ÏU¥gjhš eh« mt‰¿‰F xU éiy bfhL¡f nt©oÍŸsJ.

g‰wh¡Fiwahd g©l§fë‹ éiyfŸ v›thW Ô®khå¡f¥gL»‹wd v‹gij¥

bghUëaèšeh«gæY»nwh«. gytifahdéU¥g§fëšx‹iw¤bjh¨ÎbrŒjš

nt©L«. Mfnt g‰wh¡FiwÍ«, bjçÎ brŒjY« bghUëaè‹ika fU¤jhF«.

vdntbghUëašbjçÎbrŒÍ«m¿éašMF«.

kh‰W¥g©l§fëilna bjçÎ brŒjš bghUëaè‹mo¥gil¡ fU¤jhF«.

ÏJ Kjyhë¤Jt«, rkj®k«, fy¥ò¥ bghUshjhu« M»a všyh bghUshjhu

mik¥òfS¡F«bghUªj¡ToajhF«.

Kjyhë¤JtbghUshjhu«m§fho¥bghUshjhu«v‹W«miH¡f¥gL»wJ.

ϧF Ef®nthU¡F rkj®k bghUshjhu« mšyJ f£lis¥ bghUshjhu¤ijél

bjçÎbrŒÍ«thŒ¥òfŸmÂf«.rkj®k«bghUshjhu«Â£lä£lbghUshjhukhF«.

mid¤J mo¥gil Ô®ÎfS« murhš Ô®khå¡f¥gLtjhš Ef®nthU¡F ϧF

bjçÎ brŒÍ« thŒ¥ò Fiwthf ÏU¡F«. mL¤J fy¥ò¥ bghUshjhu«. ϪÂah

fy¥ò¥ bghUshjhu¤Â‰F xU Áwªj vL¤J¡fh£L. fy¥ò¥ bghUshjhu¤Âš

muR/bghJ¤ JiwÍ«, jåah® JiwÍ« K¡»a¥ g§fh‰W»‹wd. Áy Jiwfëš

Ef®nthU¡FbjçÎbrŒtšthŒ¥òfŸmÂfkhfΫ,muRmÂff£L¥ghLfis¡

bfh©LŸsgyJiwfëšEf®nth®bjçÎbrŒÍ«thŒ¥òfŸFiwthfΫcŸsJ.

mdhš všyh tifahdmik¥òfëY« £läLjš c©L. mdhš £läLjè‹

j‹ikæš khWghL cŸsJ. £läLjš v‹gJ F¿nfhSl‹ nj®ªbjL¤jY«,

bjçÎbrŒjY«bghUëašelto¡fifë‹rhuh«rKkhF«.

FiwghLfŸ

kåj elto¡iffis¥ bghUëaš rh®ªj elto¡iffŸ, bghUëaš

rhuh elto¡iffŸ v‹W ÏUtifahf kh®õè‹ Ïy¡fz« tif¥gL¤J»wJ.

bghUŸrh® eyid ca®¤J« elto¡iffŸ bghUëaš elto¡iffshf kh®õš

7

fUJ»wh®. Mdhš ÏuhËrå‹ Ïy¡fz« mid¤J elto¡iffisÍ«

KGikahf MuhŒ»wJ. njitnahL x¥ÃL«nghJ xU bghUŸ g‰wh¡Fiwahf

ÏU¥Ã‹ mJnt bghUëaè‹ ghl¥ bghUshF«. mªj tifæš, tH¡FiuP®,

kU¤Jt®, eof®fŸM»nah®fë‹ciH¥ò« bghUëaè‹ ghl¥bghUshf vL¤J¡

bfhŸs¥gL»wJ.

ÏuhËrå‹ Ïy¡fz¥go bghUëaš xU m¿éayhF«. bghUëaè‹

Ãu¢ridfëš mwbe¿¡ fU¤J¡fis¡ fU¤Âš vL¤J¡ bfhŸséšiy. ntW

tifæš TWnthkhdhš ÏJ xG¡fbe¿¡ fU¤J¡fis¥ òw¡fâ¤Jé£lJ.

bghUëaY¡F«, rKjha ey¤Â‰F« cŸs bjhl®ig cWÂ¥gL¤j ÏJ

Ka‰Á¡féšiy. Mdhš Áy bghUëaš m¿P®fŸ Ï¡fU¤ij Fiw

T¿ÍŸsd®. mt®fë‹ fU¤J¥go, ÏJ r_f m¿tayhf fUj¥gLtjhš, kåj

ey¤ij ca®¤Jtnj Ïj‹ neh¡fkhF«. ÏuhËÁ‹ Ïy¡fz¤Âš kåj¤Jt«

fhz¥gléšiy v‹W Fiw TW»‹wd®. éiy¤ Ô®khd« g‰¿a m¿éayhfnt

ÏJ bghUëaiy fh©»wJ. Mdhš, bghUëayhdJ kÂ¥ò¡ nfh£ghL mšyJ

ts§fë‹g§Ñ£ilélTLjyhdJ.

bghUëašÃu¢ridfŸg‰wh¡FiwædhnynavG»wJv‹gJÏuhËrå‹

fU¤jhF«.MdhšÏ¥Ãu¢ridfŸg©l§fë‹Vuhskhdmë¥ÃdhY«njh‹W«.

vL¤J¡fh£lhf 1930šV‰g£lbghUëaškªj«Vuhskhdmë¥Ãdhšnjh‹¿anj

m‹¿g‰wh¡Fiwédhšmšy. vdntjh‹cyf¥bghUshjhukªj« “brGikæš

tWik“v‹WtUâ¡f¥gL»wJ. nk‰f©lFiwghLfŸÏU¥ÃD«,ÏuhËrå‹

Ïy¡fz¤ij¥ gy bghUëaš m¿P®fŸ V‰W¡ bfh©LŸsd®. Vbdåš ÏJ

g‰wh¡Fiw,bjçÎM»athœ¡ifæ‹ÏUK¡»afU¤J¡fisÍ«t‰òW¤J»wJ.

bjhêšE£gnk«ghLfhuzkhfc‰g¤ÂKiwfëšK‹nd‰w«V‰g£LŸsJ.

Mdhš v¥bghGJ« g‰wh¡Fiw e«älna cŸsJ. vdnt jh‹ bghUëaš

g‰wh¡Fiwm¿tayhffUj¥gL»wJ.

rhKbtšrå‹ Ïy¡fz«

(eÅd bghUshjhu Ïy¡fz«)

rhKbtšrå‹ Ïy¡fz« eÅd bghUshjhu Ïy¡fzkhf fUj¥gL»wJ.

kh‰W¥ ga‹ghLila g‰wh¡Fiwahd ts§fis¥ ga‹gL¤Â rKjha« v›thW

nj®ªbjL¡»wJ v‹gij¥ g‰¿Í«, g©l§fisÍ«, gâfisÍ« j‰fhy, v®fhy

Ef®Î¡fhf c‰g¤Â brŒ»‹wJ v‹gJ g‰¿Í« gæY« xU r_f m¿éany

bghUëayhF«.

ÏJ xU bghJthd Ïy¡fzkhF«. ÏuhËr‹, rhKbtšrå‹

Ïy¡fz§fëš gy bghJthd fU¤J¡fŸ fhz¥gL»‹wd. gšntW

ga‹ghLfisÍila g‰wh¡Fiwahdts§fis rKjha« v›thW ga‹gL¤J»wJ

v‹gij¥ g‰¿¡ TW« r_f m¿éany bghUëaš MF« v‹W rhKbtšr‹

Ïy¡fz« tF¤JŸsh®. Ïit mid¤J« ÏuhËrå‹ Ïy¡fz¤ÂY«

fhz¥gL»wJ. kåj®fS«, rKjhaK« g‰wh¡Fiwahd ts§fis¥ ga‹gL¤Â

v›thW j‰fhy, v®fhy Ef®Î¡fhf¥ g©l§fisÍ«, gâfisÍ« c‰g¤Â

8

brŒ»‹wd®v‹gij¥ g‰¿ rhKbtšr‹ (TLjyhf)TW»‹wh®. v›thW rKjha«

gz¤ij¥ ga‹gL¤Ânah ga‹gL¤jhknyh ϤbjçÎfis brŒ»wJ v‹W Ït®

TW»‹wh®.

ãfu bghUshjhu ey«

rhKntšr‹ ãfu bghUshjhu ey« (Net Economic Welfare) v‹w òÂa

fU¤ijcUth¡»ÍŸsh®. eh£LbghUshjhuey¤ijcUth¡F«Ef®Î,KjÄ£L¥

g©l§fŸ,eh£o‹bkh¤jc‰g¤Âæš(Gross National Product)xUgFÂahF«.

eh« brštªjuhf khW«nghJ tUkhd¤ijél XŒit mÂf« éU«ò»nwh«.

XŒé‰fhf mÂf neu¤ij xJ¡F«nghJ bkh¤j eh£L c‰g¤Â FiwÍ«. Mdhš,

ey« caU«. Mfnt bkh¤j eh£L c‰g¤Âia fz¡»L«nghJ XŒéš »il¡F«

kdãiwitÍ«nr®¤J¡fz¡»lãfubghUshjhuey«(NEW)»il¡F«.

bg©fŸ Å£oš brŒÍ« mid¤J ntiyfë‹ kÂ¥ò« bkh¤j eh£L

c‰g¤Âiafz¡»L«bghGJnr®¤J¡bfhŸs¥gléšiy. Mdhšmijnr®¤J¡

bfhŸsnt©L«.m¥bghGJjh‹ek¡Frçahdãfu-bghUshjhuey«»il¡F«.

všyh rKjha¤ÂY« Áy r£l¤Â‰F¥ òw«ghd ãfœÎfŸ c©L. (c.«.)

(nghij¥bghUŸé‰gid)Ïitr_fnflhjyhšÏt‰iwãfubghUshjhuey¤Âš

nr®¤J¡bfhŸs¡TlhJ.

Áy ãHš (Undergorund) elto¡iffŸc©L. mÂftUkhd« <£Lgt®fŸ

(c.«.) (tH¡f¿P®fŸ, fz¡f®fŸ, eof®fŸ, kU¤Jt®fŸ) tUkhd tç brY¤J«

nghJ c©ikahd tUkhd¤ij¡ fh£Ltšiy. Ϫj fz¡»š tuhj (fW¥ò¥

gz«) gz«bkh¤j eh£Lc‰g¤Âæš nr®¡f¥gl nt©L«. Ïšiybaåšbkh¤j

eh£Lc‰g¤ÂFiwthdjhfntÏU¡F«.

bghUshjhu ts®¢Á ãfG« fhy§fëš R‰W¢NHš khR V‰gL«. Ïj‰F

MF« bryit bkh¤j eh£Lc‰g¤ÂæèUªJ fê¡f ek¡F ãfu bghUshjhu ey«

»il¡F«.

eh£L tUkhd¤Âš, ãfu bghUshjhu ey« g‰¿ gæYtJ äfΫ

Ï‹¿aikahjjhF«.

bghUëaš ÃçÎfŸ(Main Divisions of Economics)

bghUëaèš eh‹F c£ÃçÎfŸ c©L. mit Ef®Î, c‰g¤Â, gçkh‰w«,

g»®Î. eÅd fhy¤Âš, bghUëaš m¿P®fŸ bghJ ã v‹w òÂa ÃçitÍ«

TLjyhfnr®¤JŸsd®. ÏitfŸx‹nwhLx‹Wbjhl®òilad.nkY«mitfŸ

x‹iwx‹Wrh®ªJŸsd.

Ef®Î (Consumption): kåj éU¥g§fis ãiwÎ brŒtJ« Ef®Î

vd¥gL«. éU¥g§fŸ ÏU¥gjhnyna bghUëaš elto¡iffŸ eilbgW»‹wd.

éU¥g« ãiwnt‰w¥gL« brany Ef®Î v‹W miH¡f¥gL»wJ. Ef®Î v‹gJ

ga‹gL¤Jjiy¡ F¿¡F«. tH¡FiuP®fë‹ gâia¥ ga‹gL¤JtJ v‹gJ

g©l§fë‹Ef®Îngh‹nwMF«.

9

Ef®Î g‰¿a c£Ãçéš eh«, éU¥g§fë‹ j‹ik (Nature of Wants),

éU¥g§fë‹ tiffŸ, (Classification of Wants) Ef®Î éÂfshd, FiwªJ

brš ÏW ga‹gh£Lé (law of Diminishing Marginal Utility), VŠrè‹ FL«g

bryÎ é (Engel’s Law of Family Expenditure), njit é (Law of Demand) M»at‰iwÍ«gaY»‹nwh«.

c‰g¤Â (Production): c‰g¤Â v‹gJ bršt¤ij cUth¡Fjš, v‹W

bghUŸgL«. ÏJ ga‹gh£o‹ M¡f« v‹W« bghUŸgL«. ga‹ghL v‹gJ

éU¥g¤ij ãiwÎ brŒÍ« g©l¤Â‹M‰wšMF«. ga‹ghL_‹W tif¥gL«.

mit tot ga‹ghL (Form Utility), Ïl¥ ga‹ghL (Place Utility), fhy¥ ga‹ghL

(Time Utility) vd¥gL«. kåj éU¥g§fis ãiwÎ brŒÍ« g©l§fis c‰g¤Â

brŒÍ« bghUëaš elto¡iffŸ mid¤J« c‰g¤Â vd¥gL«. ãy«, ciH¥ò,

_yjd«, bjhêš mik¥ò M»a eh‹F« c‰g¤Â¡ fhuâfŸ MF«. c‰g¤Âæ‹

c£Ãçéš eh«, khšjì‹ k¡fŸ bjhif¡nfh£ghL, é»j éisÎ é (Returns to Scale), khW« é»j éisÎ é (Law of Variable Proportions) M»ait

njh‹W»‹wd.nkY«bjhêškakhjšbjhêšmik¥òfŸg‰¿Í«gæY»‹nwh«.

gçkh‰w« (Exchange)

Ï‹iwa cy»š jå kåjndh, ehnlh x‹iw x‹W rhuhkš thH

KoahJ. ÏJ gçkh‰w¤Â‰F tênfhY»wJ; gçkh‰w¤jhš x‹iw bfhL¤J

k‰bwh‹iw bg‰W¡ bfhŸ»wh®fŸ. g©l§fŸ k‰W« g©l§fS¡fhfnthmšyJ

gz¤Â‰fhfnth kh‰¿¡ bfhŸs¥gL»‹wd. g©lkh‰W Kiwæš g©l§fŸ

g©l§fS¡fhf gçkh‰¿¡ bfhŸs¥gL»‹wd. Ï‹iwa bghUshjhu« xU

gz¥ bghUshjhukhF«. g©l§fŸ gz¤Â‰fhf gçkh‰w¥g£lhš, eh« gz¤Â‹

gâfis¥ g‰¿Í«, t§»fë‹ g§F g‰¿Í« nkY«, éiy¤ Ô®khd« g‰¿Í«

gæY»nwh«.mašeh£Lthâf¤Â‹gyneh¡FF¿¤J«éth¡f¥gL»wJ.

g»®Î (Distribution)

ãy«, ciH¥ò, _yjd«, bjhêš KidÎ M»a c‰g¤Â fhuâfis¥

ga‹gL¤Â bršt« c‰g¤Â brŒa¥gL»wJ. Ï¢brštkhdJ fhuâfS¡Fça

CÂakhd thu«, Tè, t£o, Ïyhg« M»at‰¿‰F¥ g»®ªjë¡f¥gL»wJ.

bghUëaèš jå kåj¥ g»®Î g‰¿nah rKjha¤Âš bršt« bt›ntW

kåj®fëilna v›thW g»®ªjë¡f¥gL»wJ v‹gJ g‰¿nah MuhŒtJ Ïšiy.

brašKiw g»®Î¡F eh«K¡»a¤Jt«më¡»nwh«. eh‹Fc‰g¤ÂfhuâfS«,

bt›ntWgâfisnk‰bfhŸtjhšmt‰¿‰F,fhuâCÂa«tH§f¥gL»wJ.

bghJ ãÂ

bghJãÂahdJmuÁ‹bghUshjhu¥gâfis¥g‰¿MuhŒ»wJ.Ïšeh«

muÁ‹tuÎ-bryÎg‰¿¥ gæY»nwh«. vdnt,Ïšeh«,tçéÂ¥ò,bghJbryÎ,

bghJfl‹M»adg‰¿go¡»‹nwh«.

10

KoÎiu

eh«FW»avšiy¡FŸnsh,tiuaiu¡F£gL¤ÂnahÏij¥gh®¡f¡TlhJ.

mitfŸ x‹iw x‹W rh®ªjJ«, bjhl®òilaJ« MF« (c.«.) c‰g¤Âæšyhkš

Ef®Î Ïšiy. c‰g¤Âæ‹ neh¡f« bršt¤ij c‰g¤Â brŒtnj MF«.

bršt¤ij¢bršt¤Â‰fhfc‰g¤ÂbrŒahkškåjéU¥g§fisãiwÎbrŒant

c‰g¤Â brŒ»nwh«. ntW tifahf T¿dhš, Ef®Î¡fhf¥ g©l§fis c‰g¤Â

brŒ»‹nwh«. kåjey¤ijnk«gl¢brŒtnjc‰g¤Âæ‹ÏWÂahdneh¡fkhF«.

c‰g¤Â v‹gJ bjhl¡f«, Ef®Î v‹gJKothF«. bghJthf k¡fŸ g©l§fis

é‰gid¡fhfc‰g¤ÂbrŒ»‹wd®.vdntgçkh‰w«eilbgW»wJ.c‰g¤ÂiaÍ«

Ef®itÍ« Ïiz¥gJ gçkh‰wkhF«. bršt« v›thW c‰g¤Â braa¥gL»wJ,

v›thW g»®ªJ më¡f¥gL»wJ v‹gij¥ bghW¤nj eh£o‹ bghUshjhu ey«

mik»wJ. rçahf¥ g»®ªJ më¡f¥glhé£lhš tUkhd«, bršt« M»at‰¿š

V‰w¤jjhœÎfŸ V‰gL«. Ïit c‰g¤ÂiaÍ«, Ef®itÍ« gh¡F«. vdnt

bghUëaè‹ mid¤J¥ ÃçÎfS« x‹W¡bfh‹W bjhl®òilait, rh®ªjit

MF«.

bghUëašÏašòium¿éayh? be¿Íium¿éayh? (Economics Positive Science or Normative Science).

bghUëaš Ïa‰òiu m¿éayh mšyJ be¿Íiu m¿éayh v‹w

nfŸéna vHnt©oa mtÁaäšiy. mj‰Fkhwhf, xU ghl¤Â‹ ÏUgFÂfshf

fUjnt©L«. Ïašòiu m¿éaš v‹gJ cŸsij cŸsthW fhQ«

xG§FgL¤j¥g£l m¿Î¤ bjhFÂahF«. khwhf “be¿Íiu bghUëaš vJthf

ÏU¡fnt©L« v‹w nfh£gh£il tF¡F« Ïaš“ v‹W MÁkhfhòs°

(Asimakopulos)TW»‹wh®.

Ïašòiu¥ bghUëaš v‹gJ bghUshjhu ãfœÎfisétç¡F« xU Ïaš,

bghUëašnfh£ghLfisés¡fÏJKaY»‹wJ. Mdhšbe¿Íiu¥bghUëaš

ÚÂbe¿, xG¡fbe¿ fU¤J¡fS¡F K¡»a¤Jt« bfhL¡»wJ. be¿Íiu¥

bghUëaš ãfœÎfis cŸsthW Muhahkš mit v›thW ÏU¡f nt©L« vd

m¿ÎW¤J»‹wJ.

bghUshjhu T‰WfŸ Ïašòiu¡ T‰W v‹W« be¿Íiu¡ T‰W v‹W«

ÏUtif¥gL«. Ïš fU¤J ntWghL V‰go‹, égu§fis¢ rçgh®¤J, “Ï¡T‰W

rçah? jtwh? v‹gij m¿ªJ bfhŸsyh«. Mdhš be¿Íiu¡ T‰¿š fU¤J

ntWghL V‰go‹ étu§fis rçgh®¤J Ãu¢ridfS¡F¤ ԮΠfhzKoahJ.

ntiyæ‹ikia¡ Fiw¡f muR v‹d bfhŸiffis bk‰bfh©lJ?

gzÅ¡f¤ij¡Fiw¡fmuRnk‰bfh©lelto¡iffŸahit?ngh‹wédh¡fŸ

Ïašòiu bghUëaèš njh‹W«. gzÅ¡f¤ijél ntiyæ‹ik¥ Ãu¢Áidia¤

Ô®¡fmuRmÂfftd«brY¤jnt©Lkh?v‹Wnf£lhšmJbe¿ÍiuæyhF«.

muÁaš,ÚÂbe¿j¤Jt§fŸngh‹wbe¿Íiuédh¡fis¤j鮡fnt©L«v‹W

ÏuhËr‹ TW»‹wh®. Ïašòiu¡ T‰Wfis k£Lnk eh« Muhant©L« v‹W

TW»‹wh®.bghUshjhuãfœÎfis¥g‰¿ÚÂbe¿mšyJm¿têæ‹mo¥gilæš

mJ kÂ¥ÕL brŒtšiy. be¿Íiu m¿éaè‹ mo¥gilæš bghUëaš

11

xU Jha m¿éaš mšy. Mdhš gy bghUëaš m¿P®fŸ Ï¡fU¤ÂèUªJ

khWgL»‹wh®fŸ. mwbe¿¡fU¤J¡fis¡ fUš bfh©L, bghUëaš r_f

m¿éayhf ÏU¥gjhš kåj ey¤ij nk«gL¤j nt©L« v‹W m¿P®fŸ

TW»‹wh®fŸ.ÏÂèUªJeh«“M¡feybghUshjhu«”(Welfare Economics)v‹W

òÂaÃçit¥bgW»nwh«.

bghUshjhuK« Ãw r_f m¿éašfSl‹ mj‹ bjhl®ò (Relation of Economics to other Social Sciences)

bghUëaš, kåj éU¥g§fis ãiwÎ brŒtij¥ g‰¿ MuhÍ« xU

r_f m¿tayhF«. ÏJ k‰w r_f m¿éašfshd r_féaš, muÁaš, tuyhW,

mwbe¿Ïaš, ÚÂbe¿æaš, cséaš M»at‰nwhL bjhl®òilaJ. (c.«.) xU

eh£o‹ bghUshjhu K‹nd‰w« bghUshjhu fhuz§fshš k£Lk‹¿, muÁaš,

tuyhW,r_féašfhuz§fshY«V‰gL«. M§»nya®M£Á¡fhy¤ÂšekJehL

tuyh‰W¡ fhuz§fshš mÂf bghUshjhu ts®¢Á milaéšiy. muÁaè‹

ãiyahdj‹ikÏUªjfhuz¤jhš,bkJthdmnjneu¤ÂšãiyahdbghUshjhu

ts®¢Áia ekJ ehLmilªJŸsJ. muÁašãiyæ‹ikfhuzkhfk‰w ehLfŸ

ãiyahdbghUshjhuts®¢Áiamilaéšiy.xUeh£ošÂdK«muRkh¿dhš

mªjehLbghUshjhuK‹nd‰w¤ijmilaKoahJ.

bghUëaY« rKjha ÏaY« (Economics and Sociology)

rKjha Ïaš xU rKjha m¿éaš, muÁaY«, bghUëaY« r_f Ïaš

ÃçÎfbsd fUj¥glyh«. r_féaš v‹gJ bghJthd r_f m¿tayhF«.

r_f KGik¡F« rKjha éÂfisÍ« égu§fisÍ« cUth¡f Ka‰Á¡»wJ.

rKjha¤Â‹ mid¤J gFÂfis és¡F»wJ. Mdhš bghUëaš rKjha¤Â‹

bghUëašgFÂfisk£Lnkés¡F»wJ. vdntbghUëašrKjhaÏaè‹xU

gFÂahF«.v©z‰wéU¥g§fS¡F«g‰wh¡Fiwahdts§fS¡F«Ïilnaahd

bjhl®igÏJés¡F»wJ.

r_f Ïaš khztD¡F rKjha mik¥òfshd ÂUkz«, kj«, muÁaš

ãUthf«, bghUëaš NHš Kjèahd K¡»akhd ghl¥ gFÂfshF«. nkny

Tw¥g£l ÏašòfŸ bghUëaš thœ¡ifia vªj msΡF gh¡F« v‹gij¥

g‰¿k£Lnkeh«fU¤ÂšbfhŸ»‹nwh«. r_féaè‹g©ò¡TWfis¡fU¤Âš

bfhŸshkš xU rKjha¤Â‹ bghUëaš ãiyghLfis eh« rçtu òçªJbfhŸs

ÏayhJ.(v.fh.)gR¡fŸÏªJ¡fshšòåjkhditahffUj¥gL»‹wd.fLikahd

v®¥òfhuzkhf,gR¡fŸòuj¢r¤JäFªjitahfÏU¥ÃD«mt‰iwczΡfhf

bfhšyKoahJ. bghUëaš r_féaè‹ ÃçÎ v‹whY« mij eh« jåahd,

ntW¥g£lÃçthffUjnt©L«.

bghUëaY« muÁaY«(Economics and Politics)

bghUëaY« muÁaY« r_f m¿éašfshF«. mitfS¡F¡»ilna

beU§»abjhl®òc©L.muÁašv‹gJehLmšyJrKjha«g‰¿am¿tayhF«.

ÏJmuÁaèškåjD¡FŸscwit¥g‰¿¥gæY»wJ.

12

bršt c‰g¤ÂæY« g»®éY« muÁ‹ bršth¡F mšyJ g§F mÂf«.

bghUshjhu £läliy e«ehL Ëg‰W»wJ. c‰g¤Âia mÂfç¤jš _yK«

Áwªj Kiwæš g»®Î brŒjš _yK« eh£L tUkhd¤ij mÂfç¡f¢ brŒtnj

£läLjè‹K¡»aneh¡fkhF«.

muÁ‹Kftuhf(Agency)brašgL«Â£l¡FGÏšK¡»a¥g§fh‰W»wJ.

njÁa kakh¡Fjš (Nationalization), jåah® kakh¡Fjš (Privatization), kJéy¡F

(Prohibition) M»ait bghUëaY« muÁaèY« äf K¡»akhd gFÂfshF«.

ntiyæ‹ikÍ«, bjhêyhs® Ãu¢ÁidfS« bghUëaè‹ Ãu¢ÁidfshF«

(Issues) Ït‰W¡F muR rçahd Kiwæš Ô®Î fhznt©L«. bghUëaY¡F«

muÁaY¡F« mÂf bjhl®ò ÏU¥gjhš bjh‹ik¥ bghUëaš m¿P®fŸ

Ïij muÁaš bghUshjhu« v‹nw miH¤jd®. mndf ehLfŸ, bghUshjhu

Ãu¢Áidfisikakhfit¤Jnj®jiyrªÂ¤JŸsd.

Áy rka§fëš muÁaš fU¤J¡fS« muÁaš mik¥òfS« cUthf

K¡»afhuz«bghUëašNœãiynaMF«. ϧ»yhªÂšbjhê‰òu£Áfhy¤Âš

bghUëaš V‰w¤jhœÎfS«, bghUshjhu Ru©lšfS« jh‹ rkj®k bghUshjhu

mik¥ò njh‹w¡ fhuzkhf mikªjd. fhuš kh®¡° (Karl Marx) rkj®k

bghUshjhu¤Â‹jªijv‹WmiH¡f¥gL»‹wh®.

bghUëaY« tuyhW« (Economics and History)

bghUëaY« tuyh‰nwhL beU§»a bjhl®òilaJ. tuyhW flªjfhy

ãfœÎfë‹ gÂntlhF«. flªjfhy k¡fë‹ r_f bghUshjhu, muÁaš ãiy¥

g‰¿TWtJ tuyhW xU tuyh‰W khztD¡F bkhfyha k‹d®fë‹ kj¡

bfhŸiffŸ,muÁ‹ãfœÎfŸvšyh«K¡»a¤Jt«thŒªjit.Mdhšflªj¡fhy

bghUshjhu Ãu¢ridfis¥ òçªJ bfhŸS« msé‰F k£Lnk eh« tuyh‰¿š

M®t«fh£L»nwh«.

flªjfhy§fëšk¡fë‹thœif¤ju«,tçé¤jš,tUthia¤Âu£Ljš

M»atdntbghUëaškhztD¡FK¡»¤Jt«thŒªjjhF«.

tuyh‰W égu§fis¥ ga‹gL¤Â bghUëaš éÂfis cUth¡F»‹nwh«.

flªj fhy k¡fë‹ bghUshjhu ãiyia m¿ªJ bfhŸs tuyhW ga‹gL»wJ.

Ïj‰F “tuyh‰W¥ bghUëaš” (Economics History) v‹w jå¥ÃçÎ cŸsJ.

tuyh‰W¡F«bghUëaY¡F«cŸsbjhl®igËtUkhWTwyh«.tuyhWÏšyhj

bghUëašntu‰wku«ngh‹wJ.bghUëašÏšyhjtuyhWfåa‰wku«ngh‹wJ

(“Economics without history has no root History without Economics has no fruit”).

bghUëaY« mwÏaY« (Economics and Ethics)

mwÏaš xU r_f m¿éaš. ÏJ xG¡f be¿fis¥ g‰¿ Tw»wJ. vJ

rç, vJ jtW v‹W R£o¡fh£L»wJ. ÏJ kåjdJ ešthœit¡ F¿¡nfhshf

bfh©LŸsJ. bghUëaY¡F«mwÏaY¡F«beU§»abjhl®òc©L. k¡fë‹

gU¥bghUŸ ey¤ij nk«gL¤Jtnj bghUëaš v‹W kh®õš TW»wh®. Mdhš

k¡fë‹xG¡fbe¿fis nk«gL¤JtJmwéayhF«. bghUëašÃu¢ridfis

13

MuhÍ«bghGJ mwbe¿¡ fU¤J¡fis¡ fU¤Âš bfhŸ»nwh«. muR¡F mÂf

tUthŒ ÏH¥ig V‰gL¤ÂoD«, mwxG¡f¤Â‰fhfmuR kJéy¡if (Prohibition)

mKšgL¤J»wJ.

bghUëašÃu¢ridfisMuhÍ«bghGJxG¡fbe¿(mšyJ)mwbe¿fis¥

g‰¿ fU¤Âš bfhŸsnt©oaJ Ïšiy v‹W ÏuhËr‹ TW»‹wh®. Mdhš

ÏtUila fU¤ij Ãw bghUëaš m¿P®fŸ v‰W¡ bfhŸséšiy. bghUëaiy

mwéaèUªJÃç¡fKoahJv‹WfUJ»‹wd®.bghUëaš,mwÏaè‹if¥ghit

(Handmaid) v‹W kh®õš fUJ»‹wh®. kåj thœ¡ifia nk«gL¤Jtnj

bghUëašv‹WfUJ»‹wh®.

bghUëaY« r£l ÏaY« ( Economics and Jurisprudence)

r£l Ïaš v‹gJ xU r£l m¿éayhF«. bghUshjhu ts®¢Á eh£o‹

r£l£l§fis¥ bghW¤J mikÍ«. ešy r£l§fŸ bghUshjhu ts®¢Á¡F tê

tF¡F«. jtwhdr£l§fŸbghUshjhuts®¢Á¡FCWéisé¡F« (c«.) flªj

fhy§fëšmašeh£LKjÄ£lhs®fiseh«tunt‰wnghJ,ekJeh£o‹tçéÂ¥ò

fodkhdJ v‹W« rçahdJ mšy v‹W« fUÂdh®fŸ. Mdhš Ï‹W ãiwa

kh‰w§fŸv‰g£LŸsd. bghUshjhuts®¢Á nk«ghLmilavëjhd, bjëthd

tçéÂ¥òKiwfS«bjhêyhs®ey¢r£l§fS«njit.

bghUëaY« cséaY« (Economics and Psychology)

cséaš v‹gJ kåjdJ kd ãiyia MuhÍ« m¿tayhF«. FHªijfŸ

cséaš (Child Psychology), k¡fŸ Âu‹ (Mob Psychology ) cséaš, bjhêš

rh®ªjcséaš(Industrial Psychology), F‰wéašcséaš(Criminal Psychology) vdcséašgyÃçÎfis¥bg‰WŸsJ.bghUëašg‰wh¡Fiwahdts§fS¡F«

v©z‰wéU¥g§fS¡F«Ïilnaahdkåjelto¡iffis¥g‰¿¡TW»wJ.

bghUëaš Ãu¢ridfis Muha cséaš g‰¿a m¿Î mtÁakhdJ.

bjhêyhs® Ãu¢ridfis Muha, bjhêš rh®ªj cséaš m¿Î mtÁakhdJ.

xU ešy é‰gidahs‹, j‹Dila g©l§fë‹ éiyia kh‰w éU«ònghJ

th§Fgtç‹ kdãiyia e‹F m¿ªÂU¤jš mtÁakhF«. gy K¡»akhd

bghUëašéÂfŸcséaiymo¥gilahfbfh©nlmikªJŸsd.(c«)FiwªJ

bršÏWÂãiy¥ga‹gh£LéÂ,xUg©l¤Â‹ÏU¥òmÂfç¡fmÂfç¡f,mij

th§F«éU¥g«FiwªJbfh©nlbršY«v‹WTW»‹wJ.

bghUëaY«, fâjéaY«, òŸëæaY« (Economics, Mathematics and Statistics)

k‰w m¿éašfis¥ nghynt, bghUëaš fâjéanyhL«, òŸëanyhL«

bjhl®òilaJ. òŸëašv‹gJ ‘ruhrç’ g‰¿a, ‘v©â¡if’ g‰¿am¿éayhF«.

bghUëaèš eh« ga‹gL¤J« m£ltizfS«, tiugl§fS« òŸëæaiy

mo¥gilahf¡ bfh©lit. fâjéaš KiwfŸ eÅd bghUsjhu¤Âš mÂf

mséšga‹gL¤j¥gL»‹wd.

mséæš bghUshjhu« (Econometrics) v‹w òÂa m¿éaš ghl¥gFÂ

bghUëaèš Ãçéš cŸsJ. òŸëæaiyÍ«, fâj ÏaiyÍ« ga‹gL¤J»nwh«.

14

1930šmséašcUth¡f¥g£lJ. mséašKjšnehgšgçR#h‹o‹bgç‹ (Jan Timbergen) k‰W«Ïuh¡d®~ÃçZ (Ragnar Frisch)M»nahU¡F,mt®fŸM‰¿a

g§fë¥Ã‰fhftH§f¥g£lJ.

Ïa§FãiyÍ« Ïa§fhãiyÍ« (Dynamic and Static Concepts)

bghUshjhu¢ brašgh£il m¿ªJ bfhŸtj‰F fhy¤Â‹ g§F

Ï‹¿aikahjJ.Ïu©LtifahdmQFKiwfŸcŸsd.1.Ïa§fhãiy(Static)

2. Ïa§F ãiy (Dynamic) Ïa§fh ãiy, xU F¿¥Ã£l fhyf£l¤Âš bghUëaš

Ãu¢ridfis¥ g‰¿ MuhŒ»wJ. FW»a fhy¤Ây Áy kh‰w§fŸ v‹W eh«

mDkhå¡»nwh«. kh‰w§fŸV‰glhjFW»afhy¤ij¥ g‰¿MuhÍ«mQFKiw

x¥Õ£L khwh¢ rkãiy (Compartive static )MF«. (c«) x¥Õ£L khwh rkãiyæš,

xU fhy¡f£l¤Âš cŸs bghUshjhu ãiyiaÍ« ntW xU fhyf£l¤Âš cŸs

bghUshjhuãiyiaÍ«x¥Õ£Lgh®¡»nwh«. kh®õè‹‘njitmë¥ò¡nfh£ghL’

Ïj‰FxUešyvL¤J¡fh£lhF«.

Ïa§Fãiyæš, rKjha« xU rkãiyæèUªJ k‰bwhU rkãiy¡F khW«

têKiwia¥g‰¿MuhŒ»nwh«. Ïa§Fãiyæšfhy¤Â‹g§FÏ‹¿aikahjJ.

Ïa§F ãiyæš kh‰w« v‹gJ ika¡fU¤jhF«. (c«) Kªija fhy¤Â‹ t£o

Åj¤ij¥bghW¤JÏ‹iwaKjÄLmikÍ«tâf¡RHš(Trade Cycle) Ïj‰F xU

ešyvL¤J¡fh£lhF«.

ÏU¥ò« bryΫ buh¡fK« (Stocks and Flows)

ÏU¥ò«, bghUëaè‹ mo¥gil¡ fU¤jikthF«. ÏU¥ig xU

fhy¡f£l¤ÂšmsélKoÍ«.Flow v‹gJF¿¥Ãl¥g£lÏilbtëæš (Period of Time)msélKoÍ«. ntWtifæšT¿dhš,Ïšfhy¥gçkhz«K¡»akhdJ

(c«)bršt«ÏU¥ghF«.tUkhd«,brythF«.

E©âaš bghUëaš (Micro Economics) ngçaš bghUëaš (Macro Economics)

bghUëaš nfh£ghLfŸ E©Qæš bghUëaš v‹W«, ngçaš bghUëaš

v‹W«ÏUtifahf¥Ãç¡f¥gL»‹wd.

jå xU g©l¤Â‹ éiy, jå¥g£l ãWtd§fŸ mšyJ bjhêš,

jå¡FL«g§fŸ,M»at‰iw¥g‰¿MuhŒtJE©âašbghUshjhu«MF«.

ngçaš bghUëaš, eh£o‹ bghUshjhu¤ij KGikahf MuhŒ»wJ.

eh£o‹ x£Lbkh¤j bghUshjhu¢ brašghLfŸ g‰¿a xU KGikahd fU¤ij

(gçkhz¤ij¥) më¡»wJ KGntiy thŒ¥ò, nrä¥ò, KjÄL M»a x£Lbkh¤j

bghUëašbjhFÂfS¡»ilnacŸsbjhl®igés¡F»wJ.tUkhd¡nfh£ghL,

ntiythŒ¥ò¡ nfh£ghL, éiy¡nfh£ghL, gz¡nfh£ghLfisÍ« ngçaš

bghUëašv‹WTwyh«.

bghUëaš xU m¿éaš

bghUëašxUfiyæayh?mšyJm¿éayh?v‹wnfŸé¡FÏläšiy.

m¿éaš v‹gJ xG§F¥gL¤j¥g£l xU m¿Î¤ bjhFÂahF«. Ïa‰Ãaš,

15

ntÂæaiy¥ngh‹nwbghUëaY«xUm¿éayhF«. Ïa‰Ãaš,ntÂæašngh‹w

m¿éašfëš,c‰W neh¡Fjš,MŒÎbrŒjš, nrh¤jšM»aeilKiwfS¡F¥

Ëdnu nfh£ghLfŸ tiuaW¡f¥gL»‹wd. Ïnj m¿éaš KiwfŸ jh‹

bghUëaèY« Ëg‰w¥gL»‹wd. k‰w m¿éašfis¥ ngh‹nw fhuz« k‰W«

éisÎM»at‰W¡»ilnaahdbjhl®igés¡F»wJ.

m¿éayhdJ, Ïa‰if mw¨éaš (Physical Science) v‹W« r_f

m¿éaš (Social Science) v‹W« ÏUtif¥gL«. Ïa‰ÃaY« ntÂæY«

m¿éaY¡F cjhuzkhF«. bghUëaš r_f m¿éaY¡F cjhuzkhF«. kåj

elto¡iffë‹xUF¿¥Ã£l gFÂiak£LnkÏJTW»wJ. kåjelto¡ifŸ

äfΫ Á¡fyhdit. vëjhf Ït‰iw¡ f‰f ÏayhJ. vdnt bghUëaš k‰W«

m¿éaiy¥(Physical Science) ngh‹WbjëthdJ.rçahdJ,JšèakhdJm‹W.

r_f m¿éašfshd muÁaš, tuyh‰iw él bghUëaš xU m¿éaš

v‹W TWtj‰F KG¤ jFÂ gil¤jJ. Vbdåš bghUëaèš eh« ga‹gh£il

ms¥gj‰F¥ gz¤ij xU fUéahf¥ ga‹gL¤J»nwh«. ÏJ xUnjhuhakhd

kÂ¥ÕLjh‹ v‹whY« bghUëaš éÂfŸ KGtot« bgw ÏJ cjλwJ. Áy

neu§fëš bghUëaš TW« fU¤J eilKiw thœ¡ifæš c©ikæšyhkš

nghfyh«. k‰w m¿éašfëY« Ïnj ngh‹W V‰gL«. Áy bghUëaš éÂfŸ

c©ikæš eilbgwhkš nghdhY«, bghUëaš xU mé¿aš Ïšiy v‹W

TwKoahJ.

bghUëaš MŒÎ KiwfŸ (Methods of Economic Analysis)

bghUëaèš ÏUtifahd MŒÎ KiwfŸ cŸsd. 1. gF¤jhŒÎ

Kiw (Deductive) 2. bjhF¤jhŒÎ Kiw (Inductive Method) gF¤jhŒÎ

Kiwia, gF¤j¿Í« Kiw v‹W«, (Analytical) fU¤Âayhd Kiw (Abstract) v‹W« TWtJ©L. ÏJ K‹ãiy¢ rh®ò Kiwia¢ rh®ªjJ. Áy mo¥gil

vLnfhŸfëèUªJ KoÎfŸ bgw¥gL»‹wd. »nu¡f®fëilna Ï«Kiw äfΫ

ÃugykhdJ.

gF¤jhŒÎKiwahdJ,bghJ¡fU¤ÂèUªJjå¡fU¤ij¥bgWtJMF«.

bjh‹ik¥bghUëašm¿Puhdçfh®nlhgF¤jhŒÎKiwia¥Ã‹g‰¿dh®.

bjhF¤jhŒÎ KiwahdJ (Inductive Method) jå¡ fU¤ÂèUªJ bghJ¡

fU¤ij¥ bgWtjhF«. m¿éaš njLjèš bjhF¤jhŒÎ Kiwna ÁwªjJ v‹W

Ãuh‹Á° ngfh‹ (Francis Bacon) TW»‹wh®. bghUëaš Ãu¢ridfS¡F

nk‰f©l vªj KiwfS« ãiwÎ më¡f¡Toaitahf Ïšiy. gçzhk¡

nfh£gh£oid më¤j, òfœbg‰w m¿éæš m¿Puhd lh®é‹ (Darwin) bjhF¤jhŒÎ KiwiaÍ«, gF¤jhŒÎ KiwiaÍ« Ïiz¤J òÂa bghJ

és¡f¡nfh£gh£il(Hypothesis) òF¤ÂÍŸsh®(cUth¡»ÍŸsh®).

lh®éå‹ bjhF¤jhŒÎ, gF¤jhŒÎ Kiwfë‹ K¡»a fU¤J¡fshtd

1. Ãu¢ridfism¿jš(Identification)

2. mQkhd§fiscUth¡Fjš

16

3. òŸëétu§fis¢nrfç¤jš,bjhF¤jš,MuhŒjš

4. KoÎfis¥bgWjš

5. rçgh®¤jš,Ú¡Fjš,mšyJÂU¤Âmik¤jš

gF¤jhŒÎKiwÁwªjjh?mšyJbjhF¤jhŒÎKiwÁwªjjh? v‹wäf¥

bgçar®¢irflªjfhy¤ÂšvGªjJ. j‰bghGJmªjntWghLfhz¥gléšiy.

tyJfhY«ÏlJfhY« el¥gj‰Fv›thWmtÁankhmnj ngh‹WbjhF¤jhŒÎ

KiwÍ«,gF¤jhŒÎKiwÍ«m¿éašMŒÎ¡F¤mtÁa«v‹WÏ‹iwam¿P®fŸ

fUJ»‹wd®.

bghUëaš éÂfë‹ Ïašò

k‰w r_f m¿éašfis¥ ngh‹W bghUëaY« mj‰Fça éÂfis¡

bfh©LŸsJ. xU F¿¥Ã£l Nœãiyæš, bfhL¡f¥g£l ãgªjid¡F£g£L,

v‹d el¡fnt©L« v‹W TW« T‰nw éÂahF«. elto¡iffŸ x›bth‹W«

xU éisit V‰gL¤J«. òép®¥ò éiræ‹ fhuzkhfnt xU bghUŸ jiuæš

éG»‹wJ v‹gJÏa‰ÃašéÂahF«. òép®¥òéir v‹wéÂxU ngh¡Fiu¡

T‰WStatement of TendenciesMF«.mnjngh‹WbghUëašéÂfS«ngh¡Fiu¡

T‰W¡fŸ MF«. (c.«) njit éÂæ‹go g©l§fë‹ éiy FiwÍ« bghGJ

njit éçtilÍ«. g©l§fë‹ éiy FiwÍ« bghGJ k¡fŸ mij mÂfkhf

th§Fth®fŸv‹gnjÏj‹bghUshF«. mnj ngh‹W g©l§fë‹éiycaU«

bghGJ Fiwthfnt th§Fth®fŸ. Ï›éÂfŸ Áy ãgªjid¡F£g£nl ãfG«

NœãiyfŸ mšyJ ãgªjidfŸ khWg£lhš Ï›é brašglhJ. ÏJ všyh

m¿éaY¡F«bghUªj¡Toax‹W.

Ïa‰Ãaš éÂfŸ Jšèa¤j‹ik thŒªjitahF«. Mdhš bghUëaš

éÂfŸ Ïa‰Ãaš éÂfis¥ ngh‹W Jšèa¤j‹ik thŒjdtšy (c«.) òép®¥ò

éir. ÏJ rhjhuz Jšèa¤j‹ik cila ngh¡Fiu¡ T‰whF«. Mdhš

bghUëaèš, kåjid¥ g‰¿Í« bghUëanyhL bjhl®òila elto¡fis¥

g‰¿Í«MuhŒ»nwh«. gçnrhjid¡Tl¤Â‰FŸnshmšyJbtëænyh kåjdJ

elto¡iffis¥ gçnrh¤Jm¿aKoahJ. MfntbghUëašéÂfŸÏašÃaš

éÂfis¥ ngh‹W Jšèa¤j‹ik ciladmšy. ruhrç kåj elto¡iffis¥

g‰¿eh«MuhŒ»nwh«v‹gijfU¤ÂšbfhŸsnt©L«.

bghUëaš kåjid¥ g‰¿Í« kåj Ïa¤Â‹ elto¡iffŸ g‰¿Í«

MuhŒtjhš, bghUëaš éÂfŸ Á¡fyhdit Jšèa¤j‹ik m‰wit MF«.

vdnt jh‹ kh®õš “bghUëaš éÂfis vëa Jšèakhd òé<®¥ò éir

éÂfnshL x¥ÃLtijél flš miyfë‹ éÂfnshL x¥Ãlyh«” v‹W

F¿¥Ã£LŸsh®. Nça rªÂu <®¥Ãdhš miyfŸ njh‹W»‹wd v‹W m¿éaš

TW»wJ. bgs®zäa‹W miyfŸ mÂf« njh‹w thŒ¥ò cŸsJ. miyfŸ

mÂf«njh‹whkšÏU¥gj‰F«thŒ¥ò«cŸsJ. bghUëašéÂfëY«Ï¤jifa

ngh¡FfŸ fhz¥gL« (c«.) gz¤Â‹ msÎ mÂfç¡F« bghGJ bghUë‹ éiy

k£l« (price level) caU«. Mdhš vªj msé‰F éiy k£l« caU« v‹gij¤

JšèakhfTwÏayhJ.MdhšbghUëašéÂfŸmuÁaš,tuyh‰WéÂfisél

17

Jšèa¤j‹ik thŒjitahF«. Vbdåš eh« gz¤ij¥ ga‹gh£il mséL«

msÎnfhshf¥ga‹gL¤J»nwh«.gz«xUnjhuhakhdkÂ¥ÕLjh‹v‹whY«mJ

bghUëašéÂfS¡FKGtot«bfhL¡»wJ.

bghUëaš éÂfŸ mid¤J« Áy vLnfhŸfis¢ rh®ªJŸsd. njit

éÂia vL¤J¡bfh©lhš “k‰wit khwhÂU¡F« bghGJ” (ceteris paribus) xU

g©l¤Â‹ éiy FiwÍ« nghJ k¡fŸ m¥bghUis mÂf mséš th§Fth®fŸ

v‹WTw»wJ.

“k‰wit khwhÂU¡F«nghJ” v‹whš 1. k¡fë‹tUkhd«ãiyahfÏU¡f

nt©L«.2.Ritcz®Îkhw¡TlhJ.3.k‰wg©l§fë‹éiyãiyahfÏU¡f

nt©L«. 4. òÂa gÂÄ£L¥ g©l§fŸ ÏU¤jšTlhJ. nk‰f©l vLnfhŸfŸ

mid¤J«khwhkšÏUªjhšjh‹Ï›éÂc©ikahF«.

bghUëaš éÂfŸ gytifahd ãgªjid¡F£g£litahF«. Mfntjh‹

Áy ãge¤idfis eh« nk‰bfhŸ»‹nwh«. bghUëaš étu§fŸ rçgh®¡f¥g£L,

gçnrh¡f¥g£L, mJ c©ik v‹W m¿ªj Ãwnf ÏJ éÂahf cUth»‹wJ.

Mdhš gy bghUëaš éÂfis¥ gçnrhjid¡F c£gL¤jKoahJ. Mfnt

bghUëašéÂfë‹Áyãgªjid¡F¥g£lit.

Ïa‰Ãaš éÂfŸ midtuhY« V‰W¡ bfhŸs¥g£lit. Mdhš bghUëaš

éÂfŸ midtU¡F« V‰òilad mšy. ÏU¥ÃD« Áy éÂéy¡FfŸ c©L.

FiwªjbršéisÎéÂmidtuhY«V‰W¡bfhŸs¥g£lx‹whF«.

bghUëaš éÂfë‹ K¡»a¤Jt«

bghUëašéÂfŸeilKiwthœ¡if¡FäfK¡»akhF«. ÁybghUëaš

éÂfŸ mid¤J bghUhjhu mik¥òfS¡F« bghUªj¡Toad. (c«.) FiwªJ

bršéisÎéÂ,FiwªjbršÏWÂãiy¥ga‹gh£LéÂ,njitéÂngh‹wit

K¡»akhdéÂfshF«.

gz msΡnfh£ghL všyh bghUshjhu mik¥òfS¡F« bghUªj¡ToaJ

v‹WÁybghUëašm¿P®fŸfUJ»‹wh®fŸ.

“FiwªJbršÏWÂãiy¥ga‹gh£Lé”c©ikmDgt§fis¢rh®ªjJ.

ÏU¥òmÂfç¡f,mÂfç¡fmijth§fnt©L«v‹wéU¥g«FiwªJbfh©nl

bršY«. g©l§fë‹éiy¡F«,m¥g©l§fëèUªJ»il¡F« kdãiwé‰F«

cŸs bjhl®ig mJ és¡F»wJ. nfhil¡ fhy§fëš kh«gH§fëš më¥ò

mÂfkhfcŸsjhšmj‹éiyFiwªJ bršY«.mÂèUªJ»il¡F« ga‹ghL

Fiwªj bršY« v‹gJ bjëth»wJ. éiyahdJ ÏWÂ ãiy¥ ga‹gh£nlhL

bjhl®òilajhšmj‹éiyÍ«Fiw»wJ, ts®é»jtç (Progressive Taxation) FiwªJ brš ga‹gh£L éÂæ‹ mo¥gilæš mikªJŸsJ. xUtUila

tUkhd«TL«bghGJtçé»j¤ijca®¤Âbrštªj®fŸmÂftçbrY¤J«go

brŒ»‹wJ. xUtçl« gz¤Â‹msÎmÂfç¡f mÂfç¡f, mtD¡F »il¡F«

ga‹ghL FiwªJ bršY« v‹W e«g¥gL»wJ. mªãiya¨š mt® mÂf¥ gz¤ij

bryÎbrŒjhY«mtUilaÂahf«mÂfkhfÏU¡fhJ.

18

njit é c©ik mDgt¤ijmo¥gilahf bfh©lJ. éiy FiwÍ«

bghGJnjitmÂfç¥gijeh«eilKiwæšfhzyh«.më¥òmÂfkhfÏUªjhš

éiy FiwÍ«. g©l§fë‹ më¥ò mÂfç¤jhš ÏWÂãiy¥ ga‹ghL FiwÍ«.

é‰gidahs‹ Á¿jsÎ éiyia¡ Fiw¤J¤ jh‹ é‰gidia mÂfç¡f

Kašth‹.

FiwªJ brš ÏWÂãiy éisÎ é midtU« ga‹gL¤J« xU bghJ

éÂahF«. ntsh©ikæš ciH¥ò, _yjd§fis ÏUkl§F mÂfç¥gj‹ _y«

c‰g¤Âia ÏUkl§F ca®¤j KoahJ. Ï›é bjhê‰rhiyfS¡F« bghUªJ«

xUéÂahF«.

czÎc‰g¤ÂmÂfç¥gijél k¡fŸbjhif ntfkhfmÂfç¡»wJ v‹W

khšj°ì‹k¡fŸbjhif¡nfh£ghLTW»wJ. ÏJxUJšèakhdT‰Wmšy.

ViH ehLfëš gRik¥òu£Á V‰gL« tiu Ï¡T‰W c©ikahF«. gRik¥òu£Á

ntsh©ikc‰g¤ÂiamÂfç¡f¢brŒ»wJ. viHehLfëšmÂfk¡fŸbjhif

cŸsJ. k¡fŸ bjhif¥ bgU¡f¤ij¡ f£L¥gL¤j ViH ehLfŸ mÂf msÎ

gz¤ij¡FL«gf£L¥gh£o‰fhf¢bryÎbrŒ»‹wd.MfntbghUëašéÂfŸ

eilKiwæšmÂfK¡»a¤Jt«thŒªjjhffUj¥gL»‹wd.

mo¥gil¡ fU¤JfŸ (Basic Concepts)

x›bthU m¿éaY¡F« xU Áw¥ò¤ j‹ik c©L. bghUëaY¡F«

xU jå¤j‹ik c©L. Áy bghUëaš gj§fŸ Áw¥ò¡ f©nzh£l¤Âš

ga‹gL¤j¥gL»‹wd. bršt«, g©l§fŸ, tUkhd«, kÂ¥ò, éiy k‰W« rªij

ngh‹w mo¥gil¥ bghUëaš gj§fë‹ bghUis cz®ªJ bfhŸs nt©L«.

Ïšiyba‹whšFH¥g¤Â‰FtêtF¡F«.

bršt« (Wealth)

bghJthf bršt« v‹gJ gz¤ij¡ F¿¡F«. Mdhš bghUëaèš

éU¥g¤ijãiwÎbrŒÍ« gzkÂ¥òŸs g‰wh¡FiwahÍŸs g©l§fŸmid¤J«

brštkhF«. gz kÂ¥òŸs mid¤J« bghUëaèš brštkhF«. mid¤J¥

bghUëašg©l§fS«kh‰WkÂ¥ò(Value in Exchange)(gçt®¤jid)cilajhF«.

xU F¿¥Ã£l fhy¤Âš ÏU¥Ãš cŸs gz kÂ¥òŸs g©l§fŸ mid¤J«

bršt§fŸvd¥gL«.MfntbghUshjhug©l§fŸmid¤J«brštkhF«.

bršt¤Â‹ g©òfŸ

1. g©l§fŸ ga‹ghL cilajhf ÏU¤jšnt©L«. éU¥g¤ij

ãiwÎ brŒÍ« r¡Âia cilajhf ÏU¡f nt©L«. m¥g©l§fŸ

éU«g¡ToaitahfÏU¡fnt©L«v‹Wkh®õšTW»‹wh®.

2. g©l§fë‹më¥òtiuaiw¡F£g£ljhfÏU¡fnt©L«.NçaxëÍ«,

fh‰W«thœ¡if¡FÏ‹¿aikahjJ.mitÏšyhkšthHKoahJ.Mdhš

mit më¥Ãš Vuhskhf cŸsjhš brštkhf¡ fUj¥gLtšiy. Ïit

Ïytr¥g©l§fshF«.

19

3. bršt«xUtçläUªJk‰wt®fS¡Fkh‰w¥gl¡ToajhfÏU¡fnt©L«.

4. gzkÂ¥òcilajhfÏU¡fnt©L«.

5. òw¢ brštkhf ÏU¡fyh« (c«.) xU ãWtd¤Â‹ e‰bga® (Good Will) mªãWtd¤Â‹òw¢brštkhF«.

ga‹ghL, g‰wh¡Fiw k‰W« kh‰w¤j¡f j‹ik bršt¤Â‹ K¡»a¥

g©òfshF«.

bršt¤Â‹ tiffŸ (Classification of Wealth):

1. jåah® bršt«v‹gJ gU¥bghUŸk‰W«mUt¥bghUiscŸsl¡»aJ.

ÅL, ãy«, ku¢rhkh‹fŸ, vªÂu§fŸ ngh‹wit gU¥bghUŸfshF«.

g§Fg¤Âu§fŸit¤ÂU¥gJ«jåah®bršt¤Âšml§F«.

2. rKjha¢bršt«: (Social Wealth) rKjha¢bršt«mšyJbghJ¢bršt«

v‹gJ rKjha¤Âš cŸs midtU¡F« ga‹gL¤J« bghU£fshF«.

bghJ rhiyfŸ, ó§fh¡fŸ, bghJ¡ fšé ãWtd§fŸ, bghJ Ehyf§fŸ,

mU§fh£Áaf§fŸngh‹witrKjha¢brštkhF«.

brštK« eyK« (Wealth and Welfare)

bršt¤Â‰F« ey¤Â‰F« beU§»a bjhl®ò c©L. xU eh£L k¡fë‹

eykhdJ mªeh£o‹ bršt¤Â‹ msit¥ bghW¤jJ k£LkšyhJ, bršt« v¥go

c‰g¤Â brŒa¥gL»wJ. mJ v›thW g»®ªjë¡f¥gL»wJ v‹gij¥ bghW¤J«

mikͫ.

g©l§fŸ (Goods)

kåjéU¥g¤ijãiwÎbrŒÍ«vJΫbghUëaèšg©lkhffUj¥gL»wJ.

bghUëaèš g©l§fŸ v‹gJ gU¥bghUŸ, mUt¥ bghUŸfis¡ F¿¡F«

eh‰fhè mšyJ M¥ÃŸ v¥go xU g©lnkh mnjnghy eof®fŸ, MÁça®fŸ,

Ïir¡fiyP®fŸÏt®fë‹gâfS«g©l§fshf¡fUj¥gL»‹wd.

g©l§fŸ Ïytr¥ g©l§fŸ v‹W« bghUëaš g©l§fŸ vd

ÏUtif¥gL« Ïa‰ifæ‹ bfhilfshd fh‰W«, Nça xëÍ« Ïytr¥

g©l§fshF«. mit g‰wh¡Fiwahditmšy. mit rªijæšéiy bgWtJ

Ïšiy. Mfnt mJ Ïytr¥ g©l§fshf¡ fUj¥gL»‹wd. bghUëaš

g©l§fS¡F¢rªijæšéiybfhL¡fnt©L«. ntWtêæšTWnthnkadhš

Ïj‰F kh‰W kÂ¥ò (Value in Exchange) c©L. Vbd‹whš njitnahL

x¥ÃL«nghJ mit g‰wh¡FiwahditnaahF«. xU Ïl¤Âš Ïytr¥ g©lkhf

fUj¥gLtJ, ntW xU Ïl¤Âš bghUëaš g©lkhf¡ fUj¥gL«. g©l§fë‹

njit më¥ig¥ bghW¤nj mikÍ«. (c«.) »uhk§fëš éwF xU Ïytr¥

g©lkhF«. efu¥gFÂfëšÏt‰¿‰Feh«éiybfhL¤Jbgwnt©oæU¥gjhš

ÏJbghUëašg©lkh»wJ.mnjngh‹WÏytr¥g©lkh»aj©Ù®,g‰wh¡Fiw

v‰gL«nghJbghUëašg©lkh»wJ.

20

g©l§fis Ef®Î¥ g©l§fŸ (Consumer Goods) c‰g¤Â¥ g©l§fŸ

(Producers Goods) v‹W ÏUtifahf¥ Ãç¡fyh«. Ef®Î¥ g©l§fŸ ekJ

éU¥g¤ij neuoahf ãiwÎ brŒgit. mit (1) mGF« g©l§fŸ (c«.)

fhŒf¿, Û‹, Ïiw¢Á (2) mêah¥ bghUŸfŸ (ÅL, fh®, thbdhè) Ïu©L

tif¥gL«. _yjd¥ bghU£fŸ ekJ éU¥g¤ij kiwKfkhf ãiwÎ brŒgit

ÏaªÂu§fisc‰g¤ÂbrŒa¥ga‹gL«ÏaªÂu§fŸ_yjd¥g©l§fŸvd¥gL«

(c«.) fh® xU ÏaªÂukhF«. ÏJ Ef®Î¥ bghUŸ. Mdhš fhiu c‰g¤Â brŒa

ga‹gL« ÏaªÂu§fŸ _yjd¥ g©l§fŸ mšyJ c‰g¤Â¥ g©l§fŸ v‹W

miH¡f¥gL»‹wd.xUg©l«xUÏl¤ÂšEf®Î¥g©lkhfΫntWxUÏl¤Âš

c‰g¤Â¥ g©lkhfΫ fUj¥gL»wJ. (c«) ä‹rhu« ÅLfëš ga‹gL¤J«nghJ

Ef®Î¥ g©lkhfΫ, ãWtd§fëš ga‹gL¤J«nghJ c‰g¤Â¥ g©lkhfΫ

fUj¥gL»wJ.

tUkhd«

bghJthf tUkhd« v‹gJ bghUëaèš gz tUkhd¤ij¡ F¿¡F«.

“bghUëaèš tUkhd« v‹gJ bghUëaš g©l§fëèUªJ »il¡f¡Toa

kdãiwéid¡ F¿¡F« v‹W brè¡bk‹ TW»wh®. mid¤J bghUëaš

g©l§fS« brštkhF« v‹gJ ek¡F¤ bjçÍ«. bršt¤ÂèUªJ jh‹

tUkhd«»il¡»wJ. (c«)brhªjÅLxUbrštkhF«.mÂèUªJbgW«thlif

tUkhdkhF«.

tUkhd« ÏU tif¥gL« 1. gz tUkhd« (Money Income) 2. c©ik

tUkhd«(Real Income)k¡fŸtUkhd¤ij¥bghJthfgzkhfnth<£L»wh®fŸ.

gz tUkhd« v‹gJ bgausÎ tUkhd« MF«. xU eh£L k¡fë‹

thœ¡if¤ ju« mt®fsJ c©ik tUkhd¤ij¥ bghW¤nj mikÍ«. c©ik

tUkhd«gz¤Â‹th§F«r¡Âia¥bghW¤njmikÍ«.Mdhšgz¤Â‹th§F«

r¡ÂahdJ g©l§fë‹éiy k£l¤ij¥ bghW¤JmikÍ«. g©l§fŸ, gâfŸ

ÛJ bfh©LŸs M¡f¤ij¥ (Command) (Âw‹) bghW¤J c©ik tUkhd«

mikÍ«.gztUkhd«mÂfç¥gjhšk£Lnkk¡fŸe‹whfthœtjhfTwKoahJ.

v›tsÎg©l§fisth§F»wh®fŸv‹gij¥bghW¤njmt®fsJthH¡if¤ju«

mikͫ.

vdJ gz tUkhd« %.10/-vd¡ bfhŸnth«, xU »nyh muÁ‹ éiy

%.10/- , Ï¥nghJ vdJ tUkhd¤Âš eh‹ xU »nyh mçÁ th§f KoÍ« mšyJ

v‹DilagztUkhd¤Â‹kÂ¥òxU»nyhmçÁahF«.mL¤jkhj«v‹Dila

gz tUkhd« %.15/- Mf caU»wJ, mçÁæ‹ éiynah %.20/- Mf ca®»wJ

vd¡bfhŸnth«. Ï¥nghJ v‹Dila gz tUkhd¤Â‹ kÂ¥ò 3/4 »nyh mçÁ

k£LnkMF«. vdnt, v‹DilagztUkhd«ca®ªjnghÂY«éiyV‰w¤Â‹

fhuzkhf c©ik tUkhd«FiwªJé£lJ. Mfnt “c©ik tUkhd« v‹gJ

éiyahš rçbrŒa¥gL« gz tUkhd«“ MF«.

21

eh£L tUkhd«

xUtUl¤Âšc‰g¤ÂbrŒa¥gL«g©l§fŸk‰W«gâfë‹kÂ¥ngeh£L

tUkhd«MF«. "xU eh£o‹ ciH¥ò«, KjY«mªeh£o‹Ïa‰if ts§fSl‹

To Xuh©L fhy¤Âš c‰g¤Â brŒa¥gL« g©l§fŸ k‰W« mid¤J tifahd

gâfŸ M»at‰¿‹ bkh¤j ãfu kÂ¥ò. mªeh£o‹ c©ikahd ãfu M©L

tUkhd« (mšyJ) eh£L tUkhd« mšyJ eh£L tUkhd <Î (Dividend)" v‹W

kh®õšeh£LtUkhd¤ij¥g‰¿Ïy¡fz«tF¤JŸsh®.

xU eh£o‹ tUkhd¤ÂèUªJ mªehL brštªj ehlh? mšyJ ViH

ehlh? v‹Wm¿a KoÍ«. ntsh©ik Jiw (Agriculture), bjhêšJiw (Industry) gâ¤Jiw(Service Sector) M»at‰¿‹K¡»a¤Jt¤ijeh£LtUkhd¤ÂšÏit

më¡F«g§FÔ®khå¡»wJ.

eh£L tUkhd¤ij mªeh£o‹ k¡fŸ bjhifahš tF¡f “jyh tUkhd«“

(Per Capita Income) »il¡F«(jåegç‹M©LtUkhd«).

jyhtUkhd«=

k崘 (Value)

xU g©l¤Â‹ gçt®¤jidæ‹ ju« kÂ¥ò vd¥gL«. kÂ¥ò v‹gJ rh®ò¤

(Relative) j‹ikÍilaJ. ÏJ xU F¿¥Ã£l neu¤Âš, F¿¤j Ïl¤Âš, Ïu©L

bghUŸfS¡»ilnaahdbjhl®òfisbtë¥gL¤J»wJ.

kÂ¥ò, ga‹gh£L kÂ¥ò (Value-in-use) gçt®¤jid mšyJ kh‰W kÂ¥ò

(Value-in-exchange) vdÏUtif¥gL«. fh‰W, j©Ù®,NçaxëM»at‰¿‰F¥

ga‹gh£L kÂ¥ò c©L. gçt®¤jid kÂ¥òŸs g©l§fS¡F k£Lnk

bghUëašK¡»a¤Jt« bfhL¡»wJ. xU g©l« gçt®¤jid kÂ¥ig¥bgwmJ

ga‹ghL cilajhfΫ, g‰wh¡ FiwahdjhfΫ, gçkh‰w« brŒa¡ToajhfΫ

ÏU¡fnt©L«. ntW tifæš T¿dhš mid¤J bghUëaš g©l§fS¡F«

gçt®¤jidkÂ¥òc©L.

gz¤Â‹_y« kÂ¥ig mséL»nwh«. kÂ¥ò rh®ò¤j‹ik cilaJ.

fhy¤ij¥bghW¤J«,Nœãiyia¥bghU¤J« g©l¤Â‹kÂ¥ò-khWgL« (c«) Ice Cubes Fë®fhy¤ijélnfhilæšmÂfkÂ¥òilaJ.

éiy

g©l§fë‹kÂ¥ig¥gz¤jhšF¿¥Ã£lhšmJéiyvd¥gL«.bghJthf

bghUëašm¿P®fŸk¥ÉF«éiy¡F«Ïilnavªj ntWghL«fh£léšiy.

všyhéiyfS«x‹W¡bfh‹Wbjhl®òilad. ÏJntéiymik¥ghF« (Price System) m§fhoæš bghUS¡F eh« bfhL¡F« éiy Ášyiu éiy (Retail) vd¥gL«. ãy«,ciH¥ò,_yjd«M»at‰¿‰Feh«bfhL¡F«éiythu«,Tè,

eh£LtUkhd«

k¡fŸ bjhif

22

t£oahF«. Kjyhë¤Jt¥ bghUshjhu¤Âšéiymik¥òK¡»a¥ g§fh‰W»wJ.

th§Fgt®fŸ j§fŸ éU¥g¤ij éiyæ‹_ykhf¤ bjh¨é¥gh®. xU bghUS¡F

eh« bfhL¡F«, éiy mik¥Ã‰F eh« më¡F« MjuthF«. rKjha¤Â‹

bghUëašbrašghLfiséiymik¥òxG§F¥gL¤J»‹wJ.

rªij (m) m§fho (Market)

bghU£fŸ th§FtJ« é‰gJ« eilbgW« xU Ïlnk m§fhoahF«.

br‹idæšcŸsnfha«ngLm§fho,fhŒf¿é‰F«xUÏlkhF«.bghUëaè‹

m§fho v‹gJ g©l§fis th§F«-é‰F« xU F¿¥Ã£l Ïl« mšy.

“neuoahfnthmšyJKft®fŸ_ykhfnth, th§FgtU«,é‰gtUk rªÂ¡F« x®

Ïlnkm§fhoahF«.vL¤J¡fh£lhfÛ‹rªijÛ‹fisth§F«,é‰F«ÏlkhF«.

ϧFth§FnthU«é‰nghU«beU§»abjhl®òbfh©LŸsd®. m§fhoæšxU

gFÂæš bfhL¡f¥gL« éiyahdJ mj‹ kWgFÂæš bfhL¡f¥gL« éiyia¥

gh¡F«“v‹Wbg‹Ah«Tw»‹wh®.

bghJthf, g©l§fë‹ m§fhoia k£Lnk m§fho v‹W TW»nwh«.

Mdhš g©l§fŸ jéu k‰w bghU£fS¡F« m§fho c©L. mitahtd 1.

bjhêyhs® m§fho (Labour Market) mašeh£L bryhtâ m§fho (Foreign Exchange Market) _yjdm§fho(Capital Market).

m§fhoæ‹ tiffŸ

Ïl«, fhy«, ngh£oæ‹ j‹ikia¥ bghW¤J m§fhofŸ gytif¥gL«.

m§fhoiamJmikªÂU¡F«Ïl¤ij¥bghU¤J1.cŸS®m§fho(Local Market) (c«) fhŒf¿, ky®fŸ 2. njÁa m§fho (National Market) (c«) òlitfŸ 3. cyf

m§fho(World Market)(c«)ÏU«ò,gU¤Âr®¡fiuv‹Wgytif¥gL«.

ngh£oæ‹ mo¥gilæš m§fhoia ÏU tiffshf¥ Ãç¡fyh« 1. ãiwÎ¥

ngh£o(Perfect Competition)2.ãiwFiw¥ngh£o(Imperfect)v‹gdthF«.

fhy¤ij¥ bghU¤Jm§fhoia, m§fho fhy« (Market Period) FW»a fhy

m§fho (Short Period) Ú©lfhy m§fho (Long Period) v‹W« Ãç¡f¥gL»wJ.

fhy«FW»ajhfÏU¥Ã‹’njit’K¡»ag§fh‰W»wJ. fhy«Ú©ljhfÏU¥Ã‹

‘më¥ò’K¡»a¥g§fh‰W»wJ.

bghUëaè‹ K¡»a¤Jt«

r_f m¿éaèš bghUëæaš xU K¡»a¥ ÃçthF«. ekJ m‹whl

thœ¡ifæY« ÏJ K¡»a¥ g§F t»¡»wJ. m¿éaèš c©ik¡ fU¤ij

m¿ªjbfhŸsntKid»nwh«. MdhšbghUëaš,c©ikãiym¿ªJbfhŸs

k£Läšyhkš,r_f¥bghUshjhu¥Ãu¢ridfS¡FÔ®ÎfhzΫKaš»wJ.

m¿it m¿é‰fhf k£Lnk gæštJ bghUëaš m¿P®fë‹ neh¡fkšy.

Ãu¢ridfS¡F¤Ô®Îfh©gnjbghUëaè‹K¡»a¡F¿¡nfhshF«.bghUëaš

Ãu¢ridfs¡F cldo¤ ԮΠbghUëaš m¿P®fël« »ilahJ. Mdhš

bghUshjhu¡bfhŸiffŸ_y«muR¡Fmt®fŸcjébrŒaKoÍ«.

23

“bghUshjhu¡ nfh£ghLfŸ, bfhŸif Koé‰F cldoahf V‰f¡Toa,

Ô®khå¡f¥g£l KoÎfis¡ TWtJ Ïšiy. ÏJ xU têKiwna, ÏJ kd‰F

xUrhjd«. Áªjid¡FxUE£g«. Ïjid¥bg‰¿U¥gt®fŸÏj‹_y«xUÁy

rçahdKoÎfis¥bgwcjλwJ”v‹WÑ‹RTW»‹wh®.

eÅd muÁ‹ gy Ãu¢ridfŸ bghUëaš j‹ikÍilad. muÁ‹

Ãu¢ridfëš bghUëaš m¿P®fŸ K¡»a¥ g§fh‰¿æU¡»‹wd®. Ïu©lh«

cyf¥ nghç‹Koéš b#®kåæ‹ bghUshjhu« bgU«ghY« Ó®Fiy¡f¥g£lJ.

ϧF gzÅ¡f«, g©l§fë‹ g‰wh¡Fiw, äif ntiyæ‹ik (Mass Unemployment) ãyéaJ. “Y£é¡ Vuh£” (Ludwig Erhard) v‹w bghUëaš

m¿Pç‹ m¿Îiuia¥ Ëg‰¿ajhš b#®khåa¥ bghUshjhu« ntfhkhf Û£Á

milªjJ.b#®kåæ‹bghUshjhuÛ£ÁxUbghUëašmÂrakhF«(Miracle).

mnj ngh‹W 1930Ïš V‰g£l cyf¥ bghUshjhu kªj¤ÂèUªJ mbkç¡fh

muRÛ£ÁbgwJ.M.Ñ‹Á‹bghUshjhu¡bfhŸiffŸK¡»ag§fh‰¿d.

éiy,thu«,Tè,t£o, yhg«, tçfŸKjèait g‰¿bghUëašTW»wJ.

x›bthUtiuÍ« ÏJ vjhtJ xU têæš gh¡»wJ. vdnt “bghUëaš m¿Î

Á¿jsntD« Ïšyhj xUt‹ c©ikahd Fokfdhf ÏU¡fKoahJ“. v‹w

Tw¥gL»wJ.

24

gæ‰Á

gFÂ - m

I. rçahd éilia¤ nj®ªbjL¡fΫ

1. brštÏy¡fz¤Â‹MÁça®:

m.Mš~ÃuLkh®õš M.ÏyadšuhË°

Ï.Ml«°ä¤ <.rhKntšr‹

2. »il¥gUikÏy¡fz¤Â‹MÁça®

m.Ml«°ä¤ M.rhKntšr‹

Ï.Mš~ÃuLkh®õš <.ÏyadšuhË°

3. ãfubghUshjhuey«g‰¿afU¤ijvL¤Jiu¤jt®

m.rhKntšr‹ M.Mš~ÃuLkh®õš

Ï.Ml«°ä¤ <.ÏyadšuhË°

4. bghUshjhu«v‹gJ

m.Ïašòium¿éaš M.be¿Íium¿éaš

Ï.Ïu©Lnk <.vJÎäšiy

5. bghUshjhu¤Âšeh«ga‹gL¤JtJ

m.gF¤jhŒÎKiw M.bjhF¤jhŒÎKiw

Ï.Ïu©Lnk <.vJÎäšiy

II. nfho£l Ïl§fis ãu¥òf

6. E©âašv‹gJ________ MF«.

7. c‰g¤Âvd¥gLtJ________ cUth¡FtjhF«.

8. g©l§fS¡F,g©l§fiskh‰¿¡bfhŸtJ________ MF«.

9. bghUshjhu«v‹gJ________ m¿éayhF«.

10. gyju¥g£lbršt¤Â‰FvL¤J¡fh£L________.

III. bghU¤Jf

11. bghUshjhu¡nfh£ghLfŸ - m.ÏU¥ò

12. KjšnehghšgçR - M.x£l«

13. Ïa§FãiymQFKiw - Ï.kh®õš

14. bršt« - <.fhyf£l«

15. tUkhd« - c.o«g®fŸk‰W«~¥çZ

25

IV. xçU th®¤ijfëš éilaë¡fΫ

16. bghUsjhu¤Â‹ntWbga®v‹d?

17. v¡dhbk£ç¡°vd¥gLtJvªbjªjghl§fiscŸsl¡»aJ?

18. ç¡fh®nlhvªjKiwiaga‹gL¤Âdh®?

19. Ïytrg©l§fS¡FÏu©LvL¤J¡fh£LfŸjUf.

20. gztUkhd¤Â‰FntWbga®v‹d?

gFÂ - M

ËtU« édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tçfëš éilaë¡fΫ.

21. bghUshjhu«g‰¿MšÃu£kh®õè‹Ïy¡fz«ahJ?

22. bghUsjhu¤Â‹K¡»aÃçÎfŸv‹d?

23. bghUsjhu«,fâj«,òŸëæašÏt‰¿‰FÏilnaahdbjhl®Ãidétç.

24. Ïytr¥g©l§fŸk‰W«bghUshjhu¥g©l§fisntWgL¤Jf?

25. gaå‹kÂ¥òk‰w«gçkh‰w¤Â‹Ït‰¿‹ntWghLfisés¡Ff.

gFÂ - Ï

ËtU« édh¡fS¡F xU g¡f mséš éilaë¡fΫ.

26. Ml«°ä¤Â‹brštÏy¡fz¤ij¥g‰¿aFiw¥ghLfisMuhŒf?

27. E©âašk‰W«ngçašbghUshjhu¤Â‹ntWghLfis¡TWf.

28. bghUshjhu«x®Ïašòium¿éayh(mšyJ)be¿Íium¿éayh?

29. ãiyahdk‰W«Ïa§FãiyfU¤J¡fisg‰¿aÁWF¿¥òtiuf.

30. bghUshjhuMŒÎKiwfis¥g‰¿éth¡fΫ.

gFÂ - <

ËtU« édh¡fS¡F _‹W g¡f mséš éilaë¡fΫ.

31. bghUshjhu¤ij¥g‰¿kh®õè‹Ïy¡fz¤ijMuhŒf.

32. bghUshjhu¤ij¥g‰¿ÏyadšuhËÁ‹Ïy¡fz¤ijMuhŒf.

33. bghUshjhuK«Ãwr_fÏašfSl‹cŸsbjhl®Ãidéth¡fΫ.

34. bghUshjhuéÂfë‹j‹ikk‰w«K¡»a¤Jt¤ijéth¡fΫ.

35. bghUshjhu¤Â‹j‹ikk‰w«všiyfiséth¡fΫ.

26

ghl« - 2

mo¥gil¥ bghUëaš Ãu¢ÁidfŸ

mo¥gil¥ bghUshjhu¥ Ãu¢ÁidfŸ

bghUëaš g‰wh¡Fiwahš (Scarcity) V‰gL« bjçÎ (Choice) brŒjiy¢

rh®ªjx®m¿éašMF«.bjçÎfis¢brŒÂLtjhšvG«mo¥gil¥Ãu¢ÁidfŸ

ahit? VªjxUrKjhaK«_‹WK¡»aÃu¢ÁidfisK‹it¤njbjçÎfis

nk‰bfhŸsšnt©L«.mitfshtd.

1.vªj¥bghUisc‰g¤ÂbrŒtJ,v›tsÎc‰g¤ÂbrŒtJ?

czthmšyJgil¡fy‹fsh(weapons),m›thbwåš,v›tsΡF?

mjhtJ mÂf czÎ k‰W« Fiwthd gil¡fy‹fsh? mšyJ mÂf

gil¡fy‹fŸk‰W«FiwthdczÎ¥bghUsh?

2.g©l§fŸv›thWjahç¡f¥glnt©L«?

“ä‹rhu¤ij” bt¥g M‰wš bfh©L (from Thermal Power) jahç¥gjh

mšyJÚ®ä‹r¡Âahš(Hydro Power)jahç¥gjh?

3.g©l§fŸahU¡fhfjahç¡f¥glnt©L«?

xU Áy brštªj®fŸ k‰W« gy ViHfS¡fhfth? (mšyJ) bgUthçahd

k¡fŸthH¡ifia¢br«iahfthœtj‰fhfth?

Ï«_‹Wmo¥gil¥Ãu¢ÁidfS«x‹iwx‹Wrh®ªjitMF«.ts®¢Á¥

bgw, rKjha« rçahd bjçÎfis nk‰bfh©L kdãiwit¥ bgwnt©L«.

nk‰fh© _‹W édh¡fS« mid¤J tif bghUshjhu¤Â‰F« (economics) bghUªJ«. Mdhš gštif¥ bghUshjhu KiwfŸ jkJ brhªj bjçÎfis

nk‰bfhŸs Ka‰Á¡»‹wd. xU F¿¥Ã£l rKjha¤Ây bjçé‹ Ïašò

bghUshjhu¤Â‹Kiwfis¥bghU¤njmikÍ«.

bghUshjhu KiwfŸ(Economic Systems)

xU bghUshjhu Kiw v‹gJ Ñœ¡fhQ« mo¥gil édh¡fS¡F éil

gf®jš MF«. gšntW bghUshjhu KiwfŸ, ntWg£l Kiwfëš nk‰fhQ«

édh¡fS¡Féilaë¡»‹wd. v‹dc‰g¤Â brŒa nt©L«, v›thWc‰g¤Â

brŒant©L«,ahU¡Fc‰g¤ÂbrŒant©L«v‹wikaÃu¢ridfisgšntW

bghUëašTWfŸv›thWÔ®¤Jit¡»‹wdv‹gnjbghUshjhuKiwvd¥gL«.

bghUëaè‹ brašghLfS¡»ilna, g©l§fŸ gâfë‹ c‰g¤Â k‰W«

g»®éidnaÏJ(bghUshjhuKiw)F¿¥ÃL»wJ.

bghUshjhu KiwfŸ v‹gJ gšntW jåeg®fŸ k‰W« mt®fë‹

ãWtd§fshd t§» ãWtd§fŸ, fšé ãWtd§fŸ k‰W« bghUshjhu

ãWtd§fŸ M»at‰iw¡ bfh©ljhf ÏU¡F« bghJthd bghUshjhu

Kiwfshtd

27

1. giHik¥bghUshjhu«(Traditional Economy)

2. Kjyhë¤Jt/m§fho¥bghUshjhu«(Capitalist Economy)

3. bghJÎilik/f£lis¥bghUshjhu«(Socialist Economy)

4. fy¥ò¥bghUshjhu«(Mixed Economy)

1. giHik¥ bghUshjhu«

giHik¥ bghUshjhu¤Âš, giHikfŸ, gH¡f tH¡f§fë‹ éÂfŸ, k‰W«

el¤ij¡ TWfŸ M»ad mo¥gil¥ Ãu¢Áidfis Ô®¤J it¡f¥gL»‹wd.

mj‹ rçahd Ef®Î¤ njitia,mJc‰g¤Â brŒJ bfhŸ»wJ. ÏJ xU thœÎ/

ÃiH¥ghjhu¥ bghUshjhu« MF«. m§nf Á‰wsÎ c‰g¤Âna ÏU¡Fkhjyhš

ngusÎé‰gid¡FthŒ¥Ãšiy jiyKiw¤JiykiwahfxnubghUnsc‰g¤Â

brŒa¥gL»wJ.c‰g¤ÂKiwfŸäfΫgHikahdit.

2. Kjyhë¤Jt« / m§fho¥ bghUshjhu«

Kjyhë¤Jt / m§fho¥ bghUshjhu¤Âš “jilæšyh rªij”fë‹

(Free Market) _ynk g©l§fë‹ c‰g¤Â k‰W« g»®Î Ô®khå¡f¥gL»wJ.

vdnt, ÏJ m§fho¥ bghUshjhu« (mšyJ) jilæšyh thâg bghUshjhu«

v‹W« miH¡f¥gL»wJ. c‰g¤Âahs®, Ef®nth® mšyJ ts« bg‰¿U¥gt®

(resource owner) j§fS¡bfd jå¥g£l RjªÂu¤ij¥ bg‰WŸsd®. jåeg®fŸ

njitahd g©l§fŸ k‰W« gâfis th§Ftj‰F« é‰gj‰F« jdJ

bjhêiy (Occupation) nj®ªbjL¤J bfhŸtj‰F« jilnaJ« Ïšiy. jdJ

brašghLfS¡F têfh£l¡Toa xU ika xU§»iz¥ghsiu m§fho¥

bghUshjhu«bg‰¿U¡féšiy. Mdhšm§fho¢r¡Âfshdmë¥ò,njitk‰w«

éiyfŸM»aitfë‹brašghLfë‹fhuzkhfRamik¥ò(Self Organization) njh‹W»wJ.

m§fho¥ bghUshjhu¤Â‹ Áw¥g«r§fŸ

(Salient Features of Capitalism)

1. jåah® brh¤Jçik

jå eg®fŸ brh¤J th§fΫ, brhªjkh¡» bfhŸsΫ cçik c©L.

tiuaiwæ‹¿ v›tsÎ brh¤J¡fis nt©LkhdhY« it¤J¡ bfhŸsyh«.

nkY« brh¤ij r£l¥ó®tkhf mt®fŸ éU«ò»‹w têfëš ga‹gL¤Â¡

bfhŸsyh«.

2. Ïyhgneh¡f«

Ïyhgneh¡F k£Lnk m§fho¥ bghUshjhu¤Â‹ K¡»a¢ brašghlhF«.

bgUksÎ Ïyhg§fis¤ Âu£lnt©Lbk‹gjhš jåkåj‹ mÂf Ïl®ghLfis

nk‰bfh©Lc‰g¤ÂKoÎfis nk‰bfhŸth‹. vdnt ‘Ïyhgneh¡fnk’m§fho¥

bghUshjhu¤Â‹K¡»a¢r¡ÂahfbrašgL»wJ.

28

3. bjçÎ nk‰bfhŸS« RjªÂu«

v‹d bghUis c‰g¤Â brŒtJ v‹gij c‰g¤Âahsnu nk‰bfhŸ»wh®.

Ô®khå¥gš “RjªÂu« bg‰WŸsh®. jdJ gâfS¡fhd¤ jFªj éiyia

Ô®khå¤J¡ bfhŸs c‰g¤Â¡ fhuâfis¢ RjªÂukhf v§F nt©LkhdhY«

gâak®¤Â¡ bfhŸsyh«. mJ nghynt Ef®nthU« jdJ njitfis th§»¡

bfhŸsKGRjªÂu«bg‰WŸsh®.

4. m§fho¢ r¡ÂfŸ

m§fho¢ r¡Âfshd njit, më¥ò k‰W« éiy M»ait, Ï«Kiwia

be¿¥gL¤J« F¿pLfŸ MF«. bgUthçahd bghUshjhu brašghLfŸ

éiyæa¡f¤jhš (Price Mechanism)mikªjjhF«. c‰g¤Â,Ef®Î k‰W« g»®Î

M»at‰W¡fhdédh¡fŸm§fho¢r¡Âfis¥bghU¤njÔ®khå¡f¥gL»wJ.

5. muÁ‹ Fiwªjg£r brašghL

bgUthçahdbghUshjhu¥Ãu¢ÁidfŸm§fho¢r¡Âfshš(Market Forces) Ô®khå¡f¥gL»‹wd. Fiwªjg£r msthf muÁ‹ g§fhdJ Áy K¡»akhd

gâfis¢brŒanttiuaW¡f¥g£LŸsJ. mjhtJ,m§fhoiaxG§FgL¤Jjš,

ghJfh¥ò,mašeh£L¡bfhŸif,gz«(Currency)ngh‹witfnsm¥gâfshF«.

m§fho¥ bghUshjhu¤Â‹ e‹ikfŸ

1. c‰g¤Â bgUF»wJ

m§fho¥ bghUshjhu¤Âš xU étrhænah, tâfnuh, bjhêyÂgnuh

jd¡bfdbrh¤Âid¥bg‰W,jh‹éU«ò«têæšga‹gL¤Â¡bfhŸsyh«.mt®

j‹dy¤Â‰fhf c‰g¤Âia¥ bgU¡F»wh®. Ïj‹ éisthf tUkhd«, nrä¥ò

k‰W«KjÄLcaU»wJ.

2. ey¤ij¥ bgU¡Fjš

£läLjè‹¿, c‰g¤Â k‰W« ts¤ij¥ ga‹gL¤Jjèš Âw‹ (efficiency) nk«gL»wJ v‹W Tw¥gL»wJ. xUtdJ j‹dy« rKjha¤Â‹ ey¤ijÍ«

ca®¤J»wJ.

3. be»œ¢ÁÍila mik¥ò Kiw

bghJthf bghUshjhu¤Âš “g‰wh¡FiwÍ«” "cgçÍ«" “njit” k‰W«

“më¥Ã‹” _y« rçbrŒa¥gL»wJ. Ï›thW “éiyæ‹ Ïa¡f¤jhš“ jhdhfnt

mJbrašgL»wJ.

4. muÁ‹ jiypo‹ik

muR bghUshjhu¢ brašghLfëš Fiwthd g§»idna bg‰WŸsJ.

jåeg®éU¥g¤Â‰F«rKjhaéU¥g¤Â‰F«Ku©ghLVJ«Ïšiy. bghUshjhu

ãWtd§fŸ,jhdhfntmuÁ‹jiypo‹¿j‹å¢irahf¢brašgL»‹wd.

29

5. Fiwªj éiy k‰W« jukhd bghU£fŸ

Ef®nth® k‰W« c‰g¤Âahs®fS¡F KG RjªÂu« ÏU¥gjhš jukhd

bghU£fis¡Fiwthdbryéšk‰W«éiyæšc‰g¤ÂbrŒaKo»wJ.

6. bjhêšE£g¤Âš ts®¢Á

m§fho¥ bghUshjhu¤Â‹ K¡»a¡ TW - ngh£o. Ï¥ngh£oahdJ

(Competition) c‰g¤Âahsiu¥ ò¤jh¡f KiwfŸ _y« c‰g¤Âia¥ bgU¡»,

é‰gidiamÂfkh¡f¢brŒJ,ts®¢ÁiaJçj¥gL¤J»wJ

m§fho¥ bghUshjhu¤Â‹ ÔikfŸ

1. V‰w¤jhœÎfŸ (Inequalities)

tUthæš V‰w¤jhœÎfS« brh¤J¡fŸ xU Áyçl« FéjiyÍ«

Kjyhë¤Jt¤Â‹ bgça FiwghlhF«. c‰g¤Âahs®fŸ, ãy¡»Hh®, tâf®fŸ,

mÂfyhg« <£o bgU« bršt« nr®¡»‹wd®. Ïjdhš, brštªj® bgUŠ

brštªjuhfΫ,ViHfŸäfΫViHfshfΫM»‹wd®.tiuaW¡f¥g£ltêfns

cŸsjhš ViHfŸ brštªjnuhL ngh£oælÏayéšiy. Ïjdhš, Kjyhë¤Jt«

brštªj®fS¡F«ViHfS¡F«ÏilnacŸsV‰w¤jhœÎfisnkY«mÂfç¡f¢

brŒ»wJ.

2. K‰Wçik ts®¢Á

V‰w¤jhœÎfŸ K‰Wçikia ts®¢ÁÍw¢ brŒ»‹wd. bgça T£lh©ik

myFfŸ (Mega Corporate Units), Á¿a c‰g¤Âahs®fis btëna‰¿éL»‹wd.

ãWtd§fŸ x‹W nr®ªJ T£lâ mik¤jš (Cartels), k‰W« K‰Wçik T£L

ãWtd« (Trust) mik¥gj‹_y«, c‰g¤Âæš <Lg£LŸsd ãWtd§fë‹

v©â¡ifFiwªJéL»wJ.

ÏWÂahfmitg‹dh£LãWtd§fshf(MNC)cU¥bg‰Wca®til»‹wd.

mitmo¡foeh£o‹eyDbfÂuhféiyiaca®¤J»‹wd.

3. Åœ¢Á/kªj«(Depression)

mÂf¥ ngh£oæ‹ fhuzkhf¥ bghU£fŸ msΡfÂfkhf c‰g¤Â

brŒa¥gL»‹wd. brštªj®fŸ ViHfis¢ Ru©L»wh®fŸ. ViHfŸ c‰g¤Âæ‹

e‹ikfis¥ bgw Ïayhjj‹ fhuzkhf Ru©l¥gL»wh®fŸ. ntbwhU ãiyæš

msΡfÂfkhdc‰g¤Â, rªijæš nj¡f¤ij V‰gL¤Jtjhš “kªj«“ V‰gL»wJ.

ÏJbghUshjhuãiyæ‹ikia(Economic Instability)V‰gL¤J»wJ.

4. ÏaªÂukakhjš (Mechanisation and Automation)

m§fho¥ bghUshjhu« ÏaªÂukakhjiyÍ« (Mechanisation) jhåa§»

j‹ikiaÍ« (Automation)C¡Fé¡»wJ. ÏjdhšciH¥igmÂfkhf bg‰WŸs

bghUshjhuehLfëš“ntiyæ‹ik”V‰gL»wJ.

30

5. ey« òw¡fâ¡f¥gLjš

m§fho¥bghUshjhu¤Âšjåah®ãWtd§fŸbrhFR/Ml«gu¥bghU£fis

c‰g¤Â brŒJ mÂf yhg« <£LtJl‹ Fiwthd yhg« jU« mo¥gil¥

g©l§fis c‰g¤Â brŒtij¥ òw¡fâ¡»‹wd. Ïjdhš, bghJk¡fë‹ ey«

òw¡fâ¡f¥gL»wJ.

6. ciH¥ò Ru©l¥gLjš(Exploitation of Labour)

Ïyhg« <£Ltijna F¿ahf¡ bfh©oU¡F« KjyhëfS¡bfÂuhf

fLikahd r£l« bfh©Ltu¥g£LŸsJ. bjhêyhs®fis¤ njitba‹whš

it¤J¡bfhŸtJ« Ïšiybaåš Ú¡»éLjY« (Fire & Hire Policy) rhjhuzkhd

brašghlhF«. Ï›tif¢ r£l§fŸ bjhêyhs®fë‹ CÂa¤ij äf¡Fiwthfnt

it¤ÂU¥gjhšciH¥òRu©l¥gL»wJ.

7. mo¥gil¢ r_f¤njitfŸ òw¡fâ¡f¥gLjš

gšntWtifahd mo¥gil¢ r_f¤ njitfŸ cŸsd. KG vG¤j¿Î,

bghJ¢ Rfhjhu«, Vœik mf‰wš, FoÚ®, r_fey«, rKjha¥ ghJfh¥ò ngh‹wit

MF«. Ï¥ÃçÎfëšyhg¥g§FFiwthfÏU¥gjhšKjyhëfŸ (Capitalist) KjÄL

brŒtšiy. vdnt bgUkséyhd kåj¥ Ãu¢ÁidfŸ Kjyhë¤Jt Kiwæš

òw¡fâ¡f¥gL»‹wd.

III. bghJÎilik/f£lis¥ bghUshjhu«

bghJÎilik¥bghUshjhu¤Âšc‰g¤Âfhuâfis (Means of Production) munr V‰W«, brašgL¤ÂÍ« tU»wJ. c‰g¤Â k‰W« g»®Î rh®ªj mid¤J

KoÎfisÍ« “k¤Âa £l¡FGnt” Ô®khå¡»wJ. vdnt bghJÎilik¥

bghUshjhu« “£läl¥g£l bghUshjhu mik¥ò” mšyJ f£lis¥ bghUshjhu«

(Command Economy) v‹W« miH¡f¥gL»wJ. muR K¡»a g§F t»¡»wJ.

r_f eyD¡F K¡»a¤Jt« më¡f¥gLtjhš midtU¡F« rkkhd thŒ¥ò

më¡f¥gL»wJ. Ï›tif e‹ikfshš kåjts ts®¢Á nk«ghL mil»wJ.

bghJÎilikbghUshjhu¤Âšbt‰¿bg‰wehLfŸÁyt‰WŸÓdh,»ôgh,éa£eh«,

ngh‹witml§F«. Ñœ¡fh©gitbghJÎilikæ‹Áymo¥gilÁw¥g«r§fŸ

MF«.

1. r_f ey‹

bghJÎilikæš mo¥gil¡ F¿¡nfhŸ rKjha ey« MF«.

bghJÎilikæš bfhŸif KoÎfŸ “Ïyhg neh¡f¤ij” bfh©ouhJ. k¡fë‹

mÂfg£r ey‹fis kdš bfh©nl bfhŸif KoÎfŸ nk‰bfhŸs¥gL« ÏJ

m§fho¥ bghUshjhu mik¥ò¡F ne® vÂuhdjhF«. Ï›thW k¡fë‹ rKjha

eynd(Social Well being)mo¥gilahfmik»wJ.

2. jåah® brh¤Jçikæ‹ik

jåah® brh¤Jçik tiuaW¡f¥g£lJ. eh£o‹ mid¤J brh¤J¡fS«

muR¡nfbrhªjkhdJ. mjhtJbrhªj«v‹gJxUT£lhdJ(Collective). vdnt

31

Kjyhë¤JtbghUshjhu¤ÂšcŸsJnghšvªjxUjåegU«mÂfmsÎbrh¤J

nr®¡fÏayhJ.

3. ika¤Â£l« (Central Planning)

bghUëaš bfhŸifKoÎfŸ eh£o‹ k¤Âa (ika) £l¡FGthš

nk‰bfhŸs¥gL»wJ. x›bthU bghUshjhu¥ ÃçΫ £läl¥g£l mik¥ò

Kiwahšbe¿¥gL¤j¥gL»wJ.

4. m§fho¢ r¡ÂfŸ Ïšiy

ika¥gL¤j¥g£l £läL« bghUshjhu nk«gh£LKiwæš m§fhoæ‹

g§fhdJäfΫFiwªjmsénynafhz¥gL»wJ.c‰g¤Â,g©l«k‰W«fhuâ

éiyfŸ(factor Prices)Ef®Îk‰W«g»®ÎM»aitr_feyidnaF¿¡nfhshf¡

bfh©L£lmik¥òbrašgL»wJ.

bghJÎilik¥ bghUshjhu¤Â‹ e‹ikfŸ

1. ts§fis¤ Âw«gl ga‹gL¤Jjš

Ïyhg msit¡ fz¡»š bfhŸshkš ts§fis¤ Âw«gl¥ ga‹gL¤Â¢

rKjha¤Â‰F¥ gaDŸs g©l§fis¤ jahç¥gjhš ngh£oædhš vijÍ«

Åzh¡fhkšc‰g¤ÂT£l¥gL»wJ.

2. bghUshjhu ãiy¤j‹ik

tâf¤Âš v‰gL« V‰wh¤jhœéèUªJ bghUshjhu« éLgL»‹wJ.

muR e‹F £läLtjhY«, mid¤J« e‹whf xU§»iz¡f¥g£ljhY«,

msΡfÂfkhd c‰g¤ÂÍ«, ntiyæ‹iikÍ« j鮡f¥gL»wJ. g©l§fŸ

k‰W«gâfë‹c‰g¤Âk‰W«g»®Îe‹FKiw¥gL¤j¥g£LŸsjhšbghUshjhu

ãiy¤j‹ikV‰gL»wJ.

3. rKjha ey‹

mid¤J Fok¡fS« eh£o‹ eyD¡fhf ciH¡»wh®fŸ. x›bthUtU«

mtut®CÂa¤ij¥bgW»wh®fŸ. muRMl«gu g©l§fS¡F¥gÂyhfmo¥gil

Mjhu¥ g©l§fisna c‰g¤Â brŒtš fU¤jhf cŸsJ. muR Ïytr¡

fšéiaÍ«,kèthdMdhšNHY¡FV‰wÅ£LtrÂiaÍ«,bghJRfhjhu«k‰W«

r_fghJfh¥igÍ«k¡fS¡fhf¢brŒJjU»wJ.

4. K‰Wçikæ‹ik (Absence of Monopoly)

jåah® brh¤Jçik kW¡f¥gLtjhš T£lh©ik k‰W« K‹Dçikæ‹

TWfŸmf‰w¥gL»‹wd.muRxUK‰WçikahfϧFbrašg£lnghÂY«jukhd

bghU£fisneçaéiyæš(Reasonable price)c‰g¤ÂbrŒ»wJ.

5. mo¥gil¤ njitfŸ ãiwnt‰w¥gL»‹wd

bghJÎilik¥ bghUshjhu¤Âš mo¥gil kåj¤ njitfshd j©Ù®,

fšé,clšey«,rKjha¥ghJfh¥òM»aitmë¡f¥gL»‹wd.kåjtsnk«ghL

bghJÎilik¥bghUshjhu¤ÂšmÂfkhf¡fhz¥gL»wJ.

32

6. V‰w¤jhœé‹ik (No Extreme Inequality)

rKjha eynd ÏW neh¡fbk‹gjhš bršt« nr®¡F« thŒ¥Ãšiy.

bghJÎilikKiwæšbgUksÎV‰w¤jhœÎjL¡f¥gL»wJ.

bghJÎilikæ‹ ÔikfŸ

1. M£Áahs®fë‹ M¡f« (Bureaucratic Expansion)

bghJÎilik bghUshjhu« xU “ika M¡f«“ k‰W« f£L¥gh£L

Kiwædhš Ïa¡f¥gL»wJ. ϧF k¡fŸ ca® mÂfhut®¡f¥ gaä‹¿

ciH¡»wh®fŸ. k¡fŸfodkhfciH¡fnt©L«v‹gj‰fhfv›éjkhd¢Áw¥ò¥

gæ‰ÁͫϧFbfhL¡f¥gLtšiy.

2. RjªÂuä‹ik (No Freedom)

bjhêèš RjªÂu« »ilahJ. c‰g¤Â¡ fhuâfë‹ xJ¡ÑL éntfkhd

Kiwæš eilbgWtšiy. munr ntiyfismë¡»wJ. gâælK« (Place of Work) murhnynamë¡f¥gL»wJ.Ef®nthç‹bjçÎäfΫtiuaW¡f£gg£lJ.

3. ngh£oæ‹ik Ï«Kiwia braš Âwd‰wjh¡»éL»wJ

gâ xnu khÂçahdJ (monotonous) v‹gjhš RjªÂu« ÏU¥gj‰F

thŒ¥Ãšiy.

c‰g¤Â Kiwæš vªj kh‰w« ÏUªjhY« mJ mid¤J £l§fisÍ«

kh‰w¡TL«. Vdnt vªj ò¤jh¡fKiwÍ« (Innovation) v‰gl ϧF thŒ¥Ãšiy.

be»œt‰w(Rigid).vdnt,bjhêšE£gkh‰w«tiuaiw¡F£g£lJ.

4. fy¥ò¥ bghUshjhu« (Mixed Economy)

fy¥ò¥bghUshjhu¤ÂšmuR(bghJ)k‰W«jåah®ãWtd§fŸbghUshjhu

f£L¥gh£o‰fhf it¡f¥g£LŸsd. bghJ¤Jiw, bghJÎilik¡ bfhŸifia¡

filÃo¡»wJ. nkY« jåah® Jiw jilæšyh bjhêš KidΡ bfhŸifia

Ëg‰W»wJ.v‹dc‰g¤ÂbrŒtJ?v¥go?ahU¡fhf?v‹wmid¤JKoÎfS«

munr nk‰bfhŸ»wJ. g©l§fisÍ« gâfisÍ« jåah®Jiw (Private Sector) c‰g¤Â brŒJéãnahf« (Distribution) brŒ»wJ. bghJ¤Jiw, k¡fŸ eyD¡fhf

Ef®Î k‰W« _yjd¥ bghU£fis c‰g¤Â brŒ»wJ. fy¥ò¥ bghUshjhu«,

jåah® brh¤J¡fis it¤J¡ bfhŸsΫ. Ïyhg« <£lΫ, Ef®Î, c‰g¤Â,

éãnahf«brŒaΫKGRjªÂu«më¡»wJ.MdhšÏ¤jifaRjªÂu§fŸk¡fŸ

eyD¡F vÂuhfΫ mika¡TL«. Ïitaid¤J« murhš xG§F¥gL¤j¥g£L¡

f£L¥gL¤j¥gL»‹wd.

fy¥ò¥ bghUshjhu¤Â‹ Áw¥g«r§fŸ

1. jåah®JiwÍ« bghJ¤JiwÍ« clDiwjš

fy¥ò¥ bghUshjhu¤Âš muR¤JiwÍ« jåah®¤JiwÍ« Ka‹W (Initiatives) brašgL»‹wd. mÂf Í¡Â ãiwªj (Most Strategic) k‰W« njÁa K¡»a¤Jt«

33

bgW« JiwfŸ muR¤Jiw¡F xJ¡f¥gL»‹wd. ÛjKŸs JiwfŸ jåahçl«

x¥gil¡f¥gL»‹wd. bghJ¤Jiw k¡fŸ eyidna Kj‹ik¡ F¿¡nfhshfΫ

jåah®¤JiwÏyhg¤ijnaF¿¡nfhshfΫbfh©LbrašgL»‹wd.

2. Kjyhë¤Jt« k‰W« bghJÎilikæ‹ e‹ikfŸ xU§»iz¥ò

fy¥ò¥ bghUshjhu« ‘Kjyhë¤Jt«’ k‰W« ‘bghJÎilik’ mik¥òfë‹

e‹ikfis k£Lnk V‰W¢ brašgL»wJ. vL¤J¡fh£lhf muR¤Jiw jåah®

KjÄ£il mDk¡F« mnj neu¤Âš muR K‰Wçikfis¡ (Monopolies) f£l¥gL¤J»wJ.

3. £läLjš

bghUshjhu¤Â£läLjšfy¥ò¥bghUshjhu¤Â‹k‰bwhUÁw¥ÃašòMF«.

bghUshjhu¤Â£lälšmuRk‰W«jåah®¤Jiwæ‹r£l¥ó®tmÂfhutu«òfis

(Jurisdictions)mj‹bjhl®òilatifæšbe¿¥gL¤J»wJ.

fy¥ò¥ bghUshjhu¤Â‹ e‹ikfŸ

1. Âwikahd ts¥ ga‹ghL

bghJÎilik k‰W« Kjyhë¤Jt Kiwfë‹ Áw¥ÃašòfŸ ÏizªJ

brašgLtjhš ts§fŸ KGtJ« Âwikahd tifæš ga‹gL¤j¥gL»‹wd.

ts§fŸ rçahd tifæš xJ¡ÑL brŒa¥gléšiybaåš muR mjid¡

f£L¥gL¤ÂxG§F¥gL¤J»wJ.

2. ã®t»¡f¥g£l-éiy:

njitk‰W«më¥òr¡ÂfŸk£Lnkv¥nghJ«éiyiaã®zæ¥gJÏšiy.

»il¥gUik(Scarce)g©l§fS¡Fmunréiyiaã®za«brŒtnjhLmšyhkš

ãahaéiyfilfŸ_y«mt‰iwtH§F»wJ.

3. r_f ey‹

fy¥ò¥ bghUshjhu¤Â‹ £lälš ika¥gL¤j¥gLtjhš x£Lbkh¤j r_f

ey‹ ãyλwJ. ò¤jh¡f¤Â‰fhf¥ gâahs®fS¡F btFkÂÍ«, C¡f CÂaK«

tH§f¥gL»wJ. gâah£fS¡F rKjha¥ ghJfh¥ò më¡f¥gL»wJ. tUkhd«

<£Ltšbršt«nr®¥gšV‰w¤jhœÎfŸ(inequalities)Fiw¡f¥gL»‹wd.

fy¥ò¥ bghUshjhuh¤Â‹ ÔikfŸ

1. xU§»iz¥Ã‹ik

fy¥ò¥ bghUshjhu¤Âš jåah® JiwÍ« muR¤JiwÍ« xU§»izªJ

brašgLjšmçJ. cŸf£lik¥ò¡F (Infrastructure) muR¤JiwmÂfmsÎ bghJ

ts§fis¢ bryél- neçL»wJ. jåah®Jiwnah muR¤Jiwahš V‰gL¤j¥g£l

cŸf£lik¥ig¥ ga‹gL¤Â mÂf yhg« bgw Ka‰Á¡»‹wJ. mj‰F¢ rKjha¥

bghW¥Ãšyhjj‹ fhuzkhf, bghJk¡fŸ fšé, Rfhjhu« M»at‰W¡F¢

brytê¡féU«òtšiy. murhš é¡f¥gL« vªjbthU f£L¥gh£ilÍ«

jåah®JiwéU«òtšiy.

34

2. bkJthd ntiyæš kªj¤j‹ikÍ« fhy¤jhkjK«

muR¤Jiw, Âwika‰w Kiwæš brašgl thŒ¥òŸsJ. ntiyæš

C¡fä‹ikÍ«, ifô£L« (corruption), ãfœtnjhL, c‰g¤Âia¥g‰¿

KobtL¥gj‰F«,eilKiw¥gL¤Jtj‰F«fhyjhkj¤Â‰FtêtF¡»wJ.Ïjdhš

Âwikæ‹ikbtë¥gL¤j¥gLtjhšc‰g¤Âgh¡f¥gL»wJ.

3. bghUshjhu V‰w¤jhœÎfŸ

fy¥ò¥ bghUshjhu« bghUshjhu V‰w¤jhœÎfis¢ rªÂ¡»wJ. xUòw«,

jåah®¤ Jiw muR é¡F« v›éj¡ f£L¥ghLfisÍ« brašgL¤Jtšiy.

kWòw« bghJ¤Jiw ãWtd§fŸ Tl £lä£l bghUshjhu« é¡F« v›éj

f£L¥ghLfisÍ« V‰W brašgLtšiy. bfhŸif KoÎfis jåah®¤JiwÍ«,

bghJ¤JiwÍ« xU§»izªJ V‰W¡ bfhŸshj‹ fhuzkhf bghUshjhu

V‰w¤jhœÎfŸV‰gL»wJ.

c‰g¤Â thŒ¥ò¡fŸ (Production Possibilities)

mo¥gil¥bghUshjhuÃu¢ÁidæšK¡»akhfvG«édhbghUshjhu¤Âš

eh«bjçÎfis(Choice)v›thWnk‰bfhŸtJv‹gjhF«. jåeg®fshfkhWg£l

éU¥g§fëš (Alternatives) eh« bjçÎfis nk‰bfhŸsyh«. bjhiy¡fh£Áæš

»ç¡bf£M£l¤Â‹K¡»aãfœÎfis¥ (Highlights) gh®¥gjh?myyJTLjyhd

neu« go¥gjh? 50 %ghia¡ bfh©L ghl¥ò¤jf« th§Ftjh? mšyJ Âiu¥gl«

gh®¥gj‰F gz¤ij¢ brytê¥gjh? jhÍl‹ fil¡F¢ br‹W cjÎtjh? mšyJ

mªneu¤ÂštisgªJ(Hockey) éisahLtjh?

»il¥gUik (Scarcity) fhuzkhfnt bjçÎfis (choice) nk‰bfhŸs

neçL»wJ v‹gij kwªJélKoahJ. mJnghynt bjçÎ v‹gJ khWg£l

g©l§fëilna (Alternatives) neçLtjhF«; Ïš bryΫ (Cost) MjhaK«

(benefit)x¥Ãl¥gL»wJ.

thŒ¥ò¢ bryÎ (Opportunity Cost)

eh« xU F¿¥Ã£lkhWg£l g©l¤ij (Alternatives) éU«ò«nghJ mL¤j

Áwªj khWg£l g©l« éLgLjš nt©L«. vL¤J¡fh£lhf bjhiy¡fh£Áæš

»ç¡bf£ M£l¤Â‹ K¡»a ãfœÎfis¥ gh®¡fnt©Lbkåš TLjyhf go¡F«

neu¤ij ÏH¡f neçL«. bjhiy¡fh£Áæš »ç¡bf£ gh®¥gjhš mL¤j Áwªj

khWg£l bjçthd (TLjyhf go¡F« neu¤ij) ÏH¡f neçL»wJ. Ï›thW

bjhiy¡fh£Á gh®¥gjhš nj®Îfëš TLjyhf IªJ mšyJ g¤J kÂ¥bg©fŸ

bgW«thŒ¥igÏH¡fneçL»wJ.

Ï›thW “thŒ¥ò¥ bryΔ v‹gJ Áy thŒ¥òfis ÏH¥gjhš V‰gL«

brythF«. mjhtJ mªj thŒ¥òfë‹ _y« bg‰¿U¡f¡Toa e‹ikfŸ MF«.

ntW éjkhf¢ brhštjhdhš “thŒ¥ò¢ bryΔ v‹gJ mL¤j, jFªj kÂ¥òila

kh‰W¥g©l§fë‹kÂ¥ignaF¿¥ÃLtjhF«.

35

fz¡F¢bryé‰F« (Accounting Cost)bghUshjhu¢bryé‰F« (Economic Cost) cŸs K¡»akhd ntWghnl thŒ¥ò¢ brythF«. bjçÎfŸ bgU«ghY«

thŒ¥ò¢bryé‹mo¥gilæšnk‰bfhŸs¥gL»‹wd.

c‰g¤Â thŒ¥ò tisnfhL

jåeg®fis¥ nghynt xU rKjhaK« tiuaW¡f¥g£l ts§fis¥

bg‰WŸsJ. tiuaW¡f¥g£l ts§fë‹ têna v‹d bghUis c‰g¤Â brŒtJ

v‹gij rKjha« Ô®khå¤jš nt©L«. gšntW g©l§fë‹ c‰g¤Â msitÍ«

rKjha« bjçÎ brŒjš nt©L«. g‰wh¡Fiwædhš/»il¥gUikædhš

(Scarcity) bjçÎbrŒjšvG»wJ. Ï›thWekJ ‘bjçÎ’v¥nghJ«tiuaW¡f¥gl

ts§fëdhšneçL»wJ.ek¡F¥nghJkhdmsÎts§fŸÏU¥Ã‹eh«njitahd

g©l§fŸmid¤ijÍ«c‰g¤ÂbrŒJbfhŸsyh«.

Ï›thwhdmid¤J¢bjçÎfisÍ«c‰g¤ÂthŒ¥òtisnfh£o‹thæyhf

nk‰nfhŸs ÏaY«. ts§fë‹ ÏU¥ig¥ bghU¤J c‰g¤Â thŒ¥ò tisnfhL

rKjha¤Â‰Fcfªjdt‰iw,mšyhjt‰¿èUªJv›thWc‰g¤ÂbrŒtJv‹gij

Ãç¤bjL¡»wJ.

mnef k¡fŸ, gy bjhê‰rhiyfŸ, mÂfä‹rhu« k‰W« Ïa‰if ts§fŸ

ml§»axUbghUshjhu¤ijvL¤J¡bfhŸnth«.v‹dc‰g¤ÂbrŒjšnt©L«’

v›thWbrŒjšnt©L«v‹gijKoÎbrŒÍ«nghJMæu¡fz¡fhdgšntWg£l

bghU£fS¡»ilna ts§fis¥ g»®ªjë¡f (allocation) neçL»wJ. v¤jid¤

bjhê‰rhiyfŸ v~F c‰g¤Âia brŒant©L«? ntsh©ik¡F v›tsÎ

ä‹rhu« më¡f¥gL»wJ? bjhê‰Jiw¡F v›tsÎ ä‹rhu« njit? cHt®¡F

Ïyträ‹rhu«më¥gjh?nt©lhkh?ngh‹wÏ¥Ãu¢ÁidfŸr‰WÁ¡fyhdit.

vdnt vëikahd vL¤J¡fh£o‹ _y« Ïjid¥ òçªJ bfhŸnth«. Ïu©L

g©l§fŸk£Lnkc‰g¤ÂbrŒa¥glšnt©L«.mitM¥ÃŸk‰W«MuŠRfŸ.

m£ltiz2.1c‰g¤ÂthŒ¥òm£ltiz

c‰g¤ÂthŒ¥ò M¥ÃŸmsÎ

(v©â¡if)

MuŠRmsÎ

(v©â¡if)

A 4 0

B 3 2

C 2 4

D 1 6

E 0 8

nk‰fhQ«m£ltizæš ‘A’ Kjš ‘E’tiuvšyh«thŒ¥òfŸMF«.m§nf

bghUshjhu¤Âš 100 éG¡fhL M¥ÃŸ k£Lnkh mšyJ 100 éG¡fhL MuŠR

k£Lnkh c‰g¤Â brŒayh«. Mdhš c‰g¤Â thŒ¥ò tisnfhL gy Ïizfëš

(Combination)ÏUg©lfë‹c‰g¤Âiank‰bfhŸtjhF« (Assumes) A, B, C, D, E

M»ac‰g¤ÂthŒ¥òfëšÏizfŸÃ‹tUkhWcŸsd.

36

‘4’myFM¥ÃS«MuŠirÍ«‘A’thŒ¥ÃY«,

‘3’myFM¥ÃS«‘2’myFMuŠR«‘B’thŒ¥ÃY«,

‘2’myFM¥ÃS«‘4’myFMuŠR«‘C’thŒ¥ÃY«,

‘1’myFM¥ÃS«‘6’myFMuŠR«‘DthŒ¥ÃY«,

‘0’myFM¥ÃS«‘8’myFMuŠR«‘E’thŒ¥ÃY«,

rKjha«c‰g¤ÂbrŒ»wJ.

Ï›thW mÂf msÎ MuŠir eh« bgw éU«Ãdhš eh« mÂf msÎ

M¥ÃisÏH¡fnt©oÍŸsJ. vL¤J¡fh£lhf,thŒ¥ò ‘B’èUªJ ‘C’¡FbršY«

nghJ bghUshjhu« ‘2’ myF TLjyhf MuŠR c‰g¤Â brŒtj‰F ‘1’ myF

M¥Ãis¤ Jw¡f neçL»wJ. xU KG ntiy thŒ¥ò¥ bghUshjhu¤Âš (A full employment Economy) v¥nghJ« xU bghUis c‰g¤Â brŒa ntbwhU bghUis

ÏH¡f nt©oæU¡F«. Áygyts§fŸxU g©l¤ÂèUªJntbwhU g©l¤Â‰F

kh‰Wtj‰FtêtF¥gjhfvL¤J¡bfhŸsneçL«.

Ï›thwhf, xU kh‰W¥ g©l¤Â‹ bjçÎ k‰bwh‹iw ÏH¥gjhš v‰gL«

"thŒ¥ò¢ bryÎ"¡F£g£ljhF«. vdnt, rKjha¤Â‹ KoÎfŸ x›bthU kh‰W¥

bghUë‹ bryit x¥òneh¡» mikªÂU¡F«. Ï›thW brŒtjhš gz« k‰W«

rKjha¢ bryÎ M»a Ïu©L« k‰W« gaD« bjçé‹ mo¥gilahf mikÍ«.

vdnt rKjha¤Â‰F mÂf e‹ikfis¡ Fiwªj bryéš më¡F« c‰g¤Âna

Áwªj bjçthf mikÍ« v‹gij c‰g¤Â thŒ¥ò tisnfh£o‹ _y« m¿ayh«.

(gl«2.1).

37

MuŠÁ‹ myFfŸ gL»il¡nfhlhfΫ, M¥Ãë‹ myFfŸ, br§F¤jhd

nfhlhfΫ mikªJŸs. ‘A’ Kjš ‘E‘ tiu gy Ïizfëš ÏU g©l§fë‹

c‰g¤Âia tisnfhL F¿¡»wJ. c‰g¤Â thŒ¥ò tisnfhL (( Production Possibility Curve) g©lkh‰W tisnfhL (Transofmration Curve) mšyJ c‰g¤Â

thŒ¥ò všiy¡nfhL(Production Possibility Frontier) vdΫ miH¡f¥gL»wJ.

bghUshjhukhdJ xU thŒ¥ò KidæèUªJ ntW thŒ¥ò¡F bršY«nghJ

Ï›tisnfhlhdJ xU c‰g¤Â¥ bghUëèUªJ k‰bwh‹W¡F khW« t»j¤ij¡

F¿¡»wJ.

»il¡F« ts¤ÂèUªJ ÏUg©l§fë‹ c‰g¤Â thŒ¥òfis c‰g¤Â

thŒ¥ò tisnfh£o‹ _y« f©l¿ayh«. c‰g¤Â thŒ¥ò tisnfh£o‹ cŸns

vªj Ïiz¥òŸëÍ« (mjhtJ ‘U’ itnghš) eh£o‹ ts§fis KGikahf¥

ga‹gL¤Jtšiy. c‰g¤Â thŒ¥ò tisnfh£o‹ btëna vªj Ïiz¥òŸëÍ«

(mjhtJ ‘L’) m›tsÎ c‰g¤Â brŒtj‰F¥ nghÂa ts§fis¥ bg‰¿U¡féšiy

v‹gij¡F¿¡»¿J.Mdhšc‰g¤ÂthŒ¥òvšiy¡Fbtënakh‰w«V‰go‹mJ

bghUshjhuts®¢Áia¡F¿¡F«.bjhêšE£gts®¢ÁahY«c‰g¤Â¡fhuâfë‹

më¥òmÂfç¥gjhY«ÏJrh¤Âakh»wJ.

gæ‰Á

gFÂ - m

I.rçahd éilia¤ nj®ªbjL¡fΫ.

1. mo¥gil¥bghUëašÃu¢ridfŸbghJthf¡fhz¥gL«r_fmik¥ò

m.Kjyhë¤Jt« M.rkj®k«

Ï.fy¥ò¥bghUshjhu« <.mid¤J«

2. gHik¥bghUshjhu«v‹gJ

m.j‹åiwÎ¥bghUshjhu« M.rªij¥bghUshjhu«

Ï.f£lis¥bghUshjhu« <.gzéašbghUshjhu«

3. Kjyhë¤Jt¤ijÏa¡F«mo¥gilr¡Âahfés§FtJ

m.£lälš M.bjhêšE£g«

Ï.muR <.Ïyhg«

4. rkj®k¥bghUshjhu¤Âš,c‰g¤Â,g»®Îk‰W«Ô®ÎfisKoÎbrŒtJ

m.rªij M.k¤Âa£l¡FG

Ï.gH¡ftH¡fK«,kuòfS« <.jåah®Jiw

38

5. bkJthdntiyÍ«,ifô£L«Ñœ¡f©lt‰WŸvj‰Ffhuzkhfés§F»wJ

m.c‰g¤Âæ‹Âwik¡FiwÎ

M.tUkhd«k‰W«bršt¤ÂšV‰w¤jhœÎ

Ï.bjhêšE£gä‹ik

<.ts§fis¤Âwikahf¥ga‹gL¤Jjš

II. nfho£l Ïl§fis ãu¥òf

6. gHik¥ bghUshjhu¤Âš mo¥gil¥ bghUëaš Ãu¢ridfis___________ k‰W«___________ Ô®¤Jit¡»wJ.

7. Kjyhë¤Jt¤Âš mid¤J tif bghUshjhu elto¡iffS¡F_________ikakhf¡bfh©nlbrašgL»wJ.

8. c‰g¤ÂthŒ¥òtisnfhL___________ vdΫmiH¡f¥gL»wJ.

9. rkj®k¥bghUshjhu¤Â‹K¡»aneh¡f«___________

10. fy¥ò¥ bghUshjhu¤Âš bghUshjhu elto¡iffis¡ f£L¥gL¤JtJ

___________, ___________ MF«.

III. bghU¤Jf

11. Fiwªjg£rc‰g¤Â¢bryÎ -m. mL¤jÁwªjkhWg£lg©l¤ij

bfhL¤jš

12. thŒ¥ò¢bryÎ -M. rkj®k«

13. jåah®brh¤Jçik -Ï. më¥ò,njitk‰W«éiy

14. M£Áahsç‹M¡f« -<. mÂfg£re‹ik

15. rªijr¡ÂfŸ -c. jiyælh¡bfhŸif¥bghUshjhu«

IV. xçU th®¤ijfëš éilaë¡fΫ

16. gHik¥bghUsjhu«X®j‹åiwÎ¥bghUshjhukh?

17. Kjyhë¤Jt¤Âšc‰g¤ÂV‹mÂfç¡f¥gL»wJ?

18. msΡfÂfkhdc‰g¤Âæ‹éisÎahJ?

19. bghJÎilik¥bghUshjhu¤Âšbt‰¿bg‰wÏUehLfis¡TWf.

20. fy¥ò¥bghUshjhu¤ÂšÂ£läLjšc©lh?

39

gFÂ - M

ËtU« édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tçfëš éilaë¡fΫ.

21. vªjxUrKjha¤ÂY«fhz¥gL«mo¥gil¥Ãu¢ridfŸahit?

22. bghJthdbghUshjhuKiwfë‹bga®fis¡TWf.

23. bghJÎilikæ‹mo¥gil¢Áw¥g«r§fis¡TWf.

24. ϪÂa¥bghUshjhu«fy¥ò¥bghUshjhukh?étç.

25. thŒ¥ò¢bryÎv‹whšv‹d?

gFÂ - Ï

ËtU« édh¡fS¡F xU g¡f mséš éilaë¡fΫ.

26. gHik¥bghUshjhu«g‰¿ÁWF¿¥òtiuf.

27. Kjyhë¤Jt¤Â‹Áw¥òg©òfisés¡Ff.

28. rkj®kbghUshjhu¤Â‹e‹ikfisés¡Ff.

29. fy¥ò¤bghUshjhu¤Â‹e‹ikÔikfisétç.

30. ÃwthŒ¥ò¢bryitcjhuz¤Jl‹és¡Ff.

gFÂ - <

ËtU« édh¡fS¡F _‹W g¡f mséš éilaë¡fΫ.

31. Kjyhë¤Jt«v‹whšv‹d?mj‹e‹ikfisÍ«ÔikfisÍ«és¡fΫ.

32. rkj®k¤Â‹g©òfisÍ«,Áw¥òfisÍ«,FiwfisÍ«és¡Ff.

33. fy¥ò¥bghUshjhu¤ijés¡fkhfTwΫ.

34. c‰g¤ÂthŒ¥òtisnfh£ilgl¤Jl‹és¡fΫ.

40

ghl« - 3

Ef®nth® brašgh£o‹ nfh£ghL

K‹Diu

kåj éU¥g§fë‹ njh‰wnk rKjha¤Â‹ mid¤J bghUshjhu

elto¡iffS¡F« mo¥gilahF«. kåjDila mid¤J MirfŸ, RitfŸ,

neh¡f§fŸbghUëaèš‘éU¥g§fŸ’(Wants)vd¥gL»‹wd.

1. éU¥g§fŸ vëa cséaš fhuz§fshš njh‹W»‹wd. czÎ, cil,

ÏU¥Ãl«M»at‰W¡fhdéU¥g§fŸcséašj‹ikÍilait.

2. éU¥g§fŸr_f¡fhuz§fshšnjh‹W«rKjha¤Â‹cW¥Ãd®fS¡F¡

F¿¥Ã£lczΫ,cilÍ«njit¥gL»wJ.

3. gH¡ftH¡f§fshšéU¥g§fŸnjh‹W«(c«)njÜ®mUªJjš.

4. és«gu§fshšéU¥g§fŸnjh‹W«.

ehfßfbjhl¡f¡fhy¤ÂškåjéU¥g§fŸäf¢ÁythfΫvëadthfΫ

ÏUªjd. ehfßf ts®¢Á fhy¤Âš éU¥g§fŸ v©âyl§fhjjhfΫ

Á¡fyhdjhfΫ kh¿é£ld. bghUëaš elto¡iffshš kåj‹ j‹Dila

éU¥g§fis ãiwÎ brŒa éiH»‹wh‹. ts§fŸ všiy¡F c£g£ljhf

ÏU¥gjhš K¡»akhd éU¥g§fŸ, äf K¡»akhd éU¥g§fS¡»ilna bjçÎ

brŒa nt©oÍŸsJ. tiuaW¡f¥g£l bjhl®¢Áahd ϪãfœÎ¡F Ef®Î v‹W

bga®. kåjéU¥g§fisãiwÎbrŒag©l§fisÍ«gâfisÍ«ga‹gL¤Jjš

‘Ef®Î’ (Consumption) v‹W miH¡f¥gL»wJ. (éU¥g§fë‹ j‹ik¡F«

njitæ‹g©ò¡F«ÏilnacŸsbjhl®òfisEf®Îés¡F»wJ).

éU¥g§fë‹ ÏašòfŸ

1. éU¥g§fŸ v©z‰wit

x›bthU kåjU« éU¥g§fë‹ bjhF¥ghf cŸsh®. kåj éU¥g§fŸ

všiya‰witahF«. (Wants are unlimited) xU éU¥g« ãiwtilªjÎl‹

k‰bwhU-éU¥g« òÂjhf njh‹W«. äFªj bršt« gil¤jt®fS¡F¡TlãiwÎ

brŒant©oaéU¥g§fë‹g£oašbgçjhfÏU¡F«.

2. éU¥g§fŸ ãiwntw¡Toait (Wants are satiable)

bghJthf éU¥g§fŸ v©z‰wit. mid¤J éU¥g§fS«

ãiwntw¡Toaitmšy. MdhšxUjå¥g£lmšyJF¿¥Ã£léU¥g«ãiwÎ

bgw¡ToajhF«. xU jå¥g£l éU¥g¤ij KGtJkhf ãiwÎ brŒa KoÍ«. gÁ

vL¡F« nghJ, mtD¡F czÎ njit¥gL»wJ. Á¿jsÎ gz¤ij¢ bryÎ

brŒtj‹_y«czÎbgW»wh‹.gÁv‹D«éU¥g«ãiwtil»wJ.

41

3. éU¥g§fŸ ngh£oæLgit

éU¥g§fŸ v©z‰wit. ts§fS«, e«äilna cŸs neuK« FW»ait.

vdnteh«mid¤JéU¥g§fisÍ«ãiwÎbrŒaKoahJ. vdntéU¥g§fis

ãiwÎ brŒa KaY« nghJ mit x‹nwhblh‹W ngh£oæL»‹wd. Kjèš

bjçÎ brŒa nt©oa, Ïiz éU¥g§fŸ k‰bwhU Ïiz éU¥g§fnshL

ngh£oæL»‹wd (c«.) uhÉ %.20 it¤ÂU¥gjhf¡ bfhŸnth«. Ϫj %.20I

ga‹gL¤Â Áåkhé‰F¢ brštjh, g¤Âç¡if th§Ftjh, mšyJ fhŒf¿fŸ

th§Ftjh v‹gij mt‹ bjçÎ brŒant©oÍŸsJ. vdnt Ef®nth® äfΫ

Ï‹¿aikahjéU¥g§fisnabjçÎ(nj®Î)brŒth®fŸ.nkY«c¢rkdãiwit¥

bgW«tifæšmt®fŸj«tUkhd¤ij¥gyg©l§fëšÛJ«g»®ªjë¥g®.

4. éU¥g§fŸ x‹iw x‹W rh®ªJŸsd

Áy éU¥g§fŸ rh®ò¤ j‹ik bfh©lit. mjhtJ mt‰iw x‹whfnt

ãiwÎbrŒant©L«. éU¥g«jå¥g£lx‹whfÏUªjhY«,mijãiwÎbrŒa

gy g©l§fS«, gâfS« njit¥gL»‹wd. ‘vGj nt©L«’ v‹w éU¥g«,

vGJ« fh»j«, ngdh k‰W« ik Ït‰iw cŸsl¡»ajhF«. Áy éõa§fëš,

éU¥gkhdJ ngh£oæLgitahfΫ, Tlnt rh®òilaitahfΫ ÏU¡F« (c«.).

ciH¥òk‰W«ÏaªÂu§fŸ.ciH¥Ã‰F¥gÂyhfÏaªÂu§fis¥ga‹gL¤jKoÍ«.

MdhšciH¥Ã‹cjéæ‹¿ÏaªÂu¤ijga‹gL¤jKoahJ.

5. éU¥g§fŸ kh‰W¥ bghUshš ãiwÎ bgWgit

Ïu©L mšyJ mj‰F nk‰g£l g©l§fshY«, Ïu©L mšyJ nk‰g£l

KiwfshY« xUéU¥g¤ij ãiwÎ brŒayh«. Nlhd ghd«mUªjéU«Ãdhš

fhà mšyJ njÜ® mUªjyh« eh« éU«ò« Ïl§fS¡F¢ bršy, ngUªJ mšyJ

bjhl®t©o mšyJ thlif t©oæš bršyyh«. Ï›thW ekJ éU¥g¤ij¥ gy

têfëšãiwÎbrŒayh«.Ϫjkh‰W¥g©l§fŸmšyJkh‰WKiwfŸ‘gÂèfŸ’

(Substitutes)v‹WmiH¡f¥gL»‹wd.

6. éU¥g§fŸ neu¤jhš, Ïl¤jhš, kåjD¡F jFªjh‰nghš kh‰w¡Toait

éU¥g§fŸ ãiyahd j‹ik cilad mšy. mit Ïl«, fhy«,

kåj®fS¡F¤ jFªjh‰nghš khw¡Toait. Fë®fhy¤Âš eh« Nlhd ghdK«,

nfhilfhy¤Âš F뮢Áahd ghdK« mUªj éU«ò»‹nwh«. ϧ»yhªÂš

cŸs k¡fŸ f«gëMilfŸ, k‰W« kiHÚ® òfhj nk‰r£ilfiséU«ò»wh®fŸ.

ϪÂa k¡fŸ gU¤Â Milia mâa éU«ò»‹wd®. MªÂu Ãunjr¤Âš cŸs

»uhkthÁfë‹ éU¥g« K«igæš cŸs bjhêš mÂgç‹ éU¥g¤ÂèUªJ

khWg£lJ. giHa jiyKiwædç‹ éU¥g« òÂa jiyKiwædç‹

éU¥g¤ÂèUªJ ntWg£lJ. vdnt éU¥g§fŸ, jiyKiw, g©ghL, rKjha«,

òéæašmik¥ò,bghUshjhuK‹nd‰w«Ït‰iw¥bghU¤JntWgL«.

7. éU¥g§fŸ Ûs¤njh‹W« Ïašòilait (Wants are Recurring in Nature)

Áy éU¥g§fŸ Û©L« Û©L« njh‹w¡ Toait. czÎ nt©L«

v‹w éU¥g« czÎ c©lÎl‹ ãiwÎ bgW»wJ. Áy kâ neu§fëš Û©L«

42

Ï›éU¥g« njh‹W«. vdnt, éU¥g§fŸ Ûs¤njh‹w« Ïašòilait v‹W

TW»nwh«.

8. éU¥g§fŸ és«gu§fë‹ _y« njh‹w¡Toait

jh¡f¤ij V‰gL¤J«, Áåkh, g¤Âç¡iffŸ, thbdhè, bjhiy¡fh£Áfëš

njh‹W« és«gu§fŸ _y« òÂa éU¥g§fŸ njh‹W»‹wd V‰fdnt cŸs

éU¥g§fŸ kh‰wkil»‹wd. és«gu§fŸ _y«, Áwªj é‰gid ÃuÂãÂfS«

éahghçfS«,j§fSilag©l§fS¡F¥òÂaéU¥g¤ijc©lh¡F»wh®fŸ.

9. éU¥g§fŸ gH¡f§fshfΫ, tH¡f§fshfΫ khw¡Toait

xU F¿¥Ã£léU¥g« bjhl®ªJ xU g©l¤jhš ãiwnt‰w¥gLkhdhšmJ

gH¡fkhfkh¿éL»wJ(c«.)fhÃ,njÜ®mUªJjšngh‹wéU¥g§fŸgH¡f§fshf

khW»‹wd.gH¡f§fS«éU¥g«V‰gl¡fhuzkh»‹wd.

éU¥g§fë‹ tiffŸ

bghUëaèšéU¥g§fŸ_‹Wtifahf¥Ãç¡f¥gL»‹wd.mitahtd.

1. Ï‹¿aikahj g©l§fŸ (Necessaries).

2. trÂ¥g©l§fŸ(Comforts)

3. Ml«gu¥g©l§fŸ (Luxuries)

1. Ï‹¿aikahj g©l§fŸ

kåj thœ¡if¡F¤ njitahd mo¥gil¥ g©l§fŸ Ï‹¿aikahj

g©l§fshF«. kåj thœ¡if¡F¢ Áy mo¥gil¥ g©l§fŸ njit¥gL»‹wd.

czÎ, cil, ÏU¥Ãl«, Kjèad kåj‹ éU«ò«mo¥gil¥ g©l§fshF«.

Ïitæ‹¿kåj‹thHKoahJ.

2. trÂ¥ g©l§fŸ (Comforts)

trÂ¥g©l§fŸv‹gJk»œ¢Áahdthœ¡if¡F¤njit¥gL«g©l§fS«

gâfSkhF«. MdhšÏitthœ¡if¡FÏ‹¿aikahjitmšy.bjhiy¡fh£Á,

gL¡ifÍl‹ mikªj ÏU¡if (Sofa), RHY« eh‰fhè Kjèad trÂ¥

g©l§fshF«.

ca®ªj czÎ tiffŸ Ef®nthiu äfΫ k»œ¢Á¥gL¤J« (c«) gH§fis

c©Qjš,ghšFo¤jšngh‹wittrÂfŸÂwikiaÍ«C¡Fé¡»‹wd.

3. Ml«gu¥ g©l§fŸ

ca®ªjthœ¡if¤ju¤ijfh£lcjΫg©l§fŸ(c«)itueiffŸ.

Ï‹¿aikahj, trÂ, Ml«gu¥ g©l§fë‹ K¡»a¤Jt«

g©l§fisÍ« gâfisÍ« nk‰f©lthW tif¥gL¤ÂdhY« mit

x‹W¡bfh‹Wbjhl®òilaitnam‹¿jå¤j‹ikcilatdmšy. xUtU¡F

43

trÂ¥g©lkhf ÏU¥gJ k‰wtU¡F Ï‹¿aikah¥ g©lkhfΫ, Ï‹bdhUtU¡F

Ml«gu¥ g©lkhfΫ mikÍ«. tâf®fS¡F« kU¤Jt®fS¡F«, Á‰WªJ

v‹gJmtÁakhd x‹W. mJnt khzt®fS¡FMl«gu¥ g©lkhF«. efu¤Âš

thœgtU¡F mtÁakhd g©l« »uhk¤Âš thœgtU¡F Ml«gu¥ g©lkhF«.

éU¥g§fis tif¥gL¤Jjš v‹gJ kåj®fsila tUkhd«, rKjha ãiy,

Ritfë‹gh§FfŸM»at‰iw¥bghW¤jJ.

kh®õè‹ Ef®nth® njit¡nfh£ghL

Ï¡nfh£ghLÏu©LmQFKiwfis¡bfh©lJ.

ÏJ Ef®nth® elto¡ifia Muha ga‹gh£il ms¡f KoÍ« v‹w

fU¤ij¡bfh©lJ.Ïj‰FÏašbg©ga‹gh£LMŒÎ(Cardinal Approach) v‹W

bga®. njit¡ nfh£gh£oš ga‹gh£LmQFKiwiaKjèš òF¤Âat® kh®õš

Mth®. Ïj‰F Ïašbg© ga‹gh£L MŒÎ mšyJ ÏWÂãiy ga‹gh£L MŒÎ

mšyJ kh®õš ga‹gh£LMŒÎ v‹W bga®. Ïu©lhtJ mQFKiw rkneh¡F

tisnfh£LMŒÎMF«. ÏJ ga‹ghLfis x¥ÃL« fU¤ij¥ ga‹gL¤J»wJ.

Ïj‰F juthç tçir msit v‹W bga®. Ïij m¿Kf¥gL¤Âat®fŸ

n#.M®.ï¡°M®.í.o.My‹Mt®.

ga‹ghL

bghJthf¥ ga‹ghL v‹gJ ga‹gL¤Jjiy¡ F¿¡F«. bghUëaèš

kåjéU¥g¤ijãiwÎbrŒÍ«g©l§fŸ, gâfë‹r¡Ânaga‹ghLvd¥gL«.

ga‹ghL v‹gJ cséaš fU¤ij mo¥gilahf¡ bfh©lJ. Xnu g©l« mšyJ

gâ gšntWg£l k¡fS¡F gšntW éjkhd ga‹gh£il¡ F¿¡F«. irt czÎ

c£bfhŸgtU¡F M£L Ïiw¢Á ga‹gh£il¡ bfhL¡fhJ. bt¥gkhd ehLfëš

thG« k¡fS¡F f«gë MilfŸ Fiwªj ga‹gh£ilna bfhL¡F«. Mfnt

ga‹ghLv‹gJEf®nthiuÍ«mtuJnjitiaÍ«bghW¤jhF«.

bkh¤j¥ ga‹ghL (Total Utility)

xU g©l¤Â‹ všyh myFfisÍ« Ef®tjhš »il¡F« ga‹gh£o‹

TLjny bkh¤j¥ga‹ghL MF«. xU Ef®nth® g¤J buh£o¤J©Lfis

EfU«bghGJ »il¡F« bkh¤j kdãiwit bkh¤j¥ga‹ghL v‹W TW»nwh«.

mjhtJ xU g©l¤Â‹ gy myFfis¤ bjhl®ªJ, Ïilélhkš EfU«bghGJ,

Ef®nthU¡F¡ »il¡f¡Toa ga‹ghLfë‹ T£L¤ bjhifna bkh¤j

ga‹ghlhF«.

ÏWÂãiy¥ ga‹ghL

TLjyhf x® myF g©l¤ij Ef®tjhš, bkh¤j¥ ga‹gh£oš V‰gL«

TLjšmšyJ kh‰wnkÏWÂãiy¥ ga‹ghLMF«. xUEf®nth®, g¤J buh£o¤

J©Lfis Ef®ªjhš, g¤jhtJ buh£o J©oèUªJ »il¡F« ga‹ghL

ÏWÂ ãiy¥ ga‹ghL MF«. 10 myF buh£o¤ J©LfëèUªJ »il¡F«

ga‹gh£oèUªJ 9 myF buh£o¤ J©LfëèUªJ »il¡F« ga‹gh£oid¡

fê¤jhš»il¥gJÏWÂãiy¥ga‹ghlhF«.

44

MUn = TUn – TU(n-1)

MUn =nth g©l¤ÂèUªJ»il¡F«ÏWÂãiy¥ga‹ghL

TUn =n myFfë‹bkh¤j¥ga‹ghL

TU(n-1)= n-1myFfë‹bkh¤j¥ga‹ghL

bkh¤j¥ ga‹gh£o‰F« ÏWÂ ãiy¥ ga‹gh£o‰F« cŸs bjhl®ò

t. v©. ÏWÂãiy¥ ga‹ghL bkh¤j¥ ga‹ghL

1. FiwÍ« mÂfç¡F«

2. ó{ía« c¢rãiyiamilÍ«

3. v®kiw Fiwͫ

FiwªJbrš ÏWÂãiy¥ ga‹gh£L éÂ

(Law of Diminishing Marginal Utility)

FiwªJbrš ÏWÂãiy¥ ga‹gh£L é Ef®nthç‹ rhjhuzmDgt¤ij

és¡F»wJ.Ef®nth®nkY«nkY«xUg©l¤ijEf®tjhš,mÂèUªJ»il¡F«

TLjš ga‹ghL FiwªJ bfh©nl bršY«. xU g©l¤Â‹ Ef®Î mÂfç¡F«

bghGJÏWãiy¥ga‹ghLFiwªJbršY«v‹WÏ›éÂTW»‹wJ. ÏWãiy¥

ga‹ghLFiwÍ«bghGJbkh¤j¥ga‹ghlhdJFiwthdntf¤ÂšmÂfç¡F«.

fhr‹ (Gossen), bgªj« (Bentham) íth‹° (Jevons), fh®š k§f® (Karl Menger) Kjyhndh® Ï¡fU¤J njh‹Wtj‰F Kjš fhuzf®¤j® Mt®. Mdhš

MšÃu£ kh®õš jh‹ Ï¡fU¤ij xU éÂahf kh‰¿dh®. Ï›é¡F fhr‹éÂ

v‹w bgaU« c©L. “xUtçl« cŸs xU g©l¤Â‹ ÏU¥ò TL»‹w bghGJ

x›bthU TLjš my»èUªJ« »il¡F« ga‹ghL Fiw»wJ“ v‹W kh®õš

Ï›éÂiaés¡F»wh®.

Ï›éÂæ‹ vLnfhŸfshtd

1. Efu¥gL« g©l¤Â‹ msÎ V‰W¡ bfhŸs¤j¡f jukhd myFfshš

msél¥g£oU¡fnt©L«.xUFtisnjÜ®,xUmyFFë®ghd«.

2. Efu¥gL« g©l¤Â‹ všyh myFfS« x¤j j‹ik bfh©lit, xnu

khÂçahdit.mid¤J«xnujukhditahfÏU¡fnt©L«.

3. g©l§fis EfU« bghGJ fhy Ïilbtëæ‹¿ bjhl®ªJ Efunt©L«

v‹gJÏ›éÂbrašglmo¥gilahF«.

4. EfU« fhy¤Âš Ef®nthuJ Rit¡F« gh§F, gH¡ftH¡f§fŸ khwhJ

ãiy¤JÏU¡fnt©L«.

5. Ef®nthuJtUkhd«khwhkšãiyahfÏU¡fnt©L«.

6. EfU« g©l§fŸ k‰W« mj‹ gÂÄ£L¥g©l§fë‹ éiyfŸ khwhJ

ãiyahfÏU¡fnt©L«.

45

7. Ef®nth® xU Ïašghd gF¤j¿thsuhf¡ fUj¥gL»wh®. ϧF¥

gF¤j¿ths® v‹gj‹ bghUŸ bkh¤j¥ ga‹gh£il c¢rkh¡f éU«òt®,

v‹gjhF«.

8. ga‹gh£ilmsélKoÍ«.

és¡f«

Mr.X v‹gt® gÁnahL ÏU¥gjhš x‹w‹ Ë x‹whf M¥ÃŸ gH§fis¢

rh¥ÃL»wh®. mt® mÂf gÁnahL ÏU¥gjhš Kjš M¥ÃŸ mÂf¥ ga‹gh£il

bfhL¡»wJ. Ïu©lhtJM¥ÃŸmt® vL¤J¡ bfhŸS« bghGJmtuJ gÁæ‹

j‹ikiaFiw»wJ. MfntÏu©lhtJM¥ÃëèUªJFiwthdga‹gh£ilna

bgWth®. Mt® bjhl®ªJ _‹whtJ gH¤ij vL¤J¡ bfh©lhš, mÂèUªJ

»il¡F« ga‹ghlhdJ Ïu©lhtJ gH¤ÂèUªJ »il¡F«. ga‹gh£ilél

Fiwthf ÏU¡F«. Ïnj nghš TLjš myFfëèUªJ »il¡F« ÏWÂãiy

ga‹ghlhdJ FiwªJ bršY«. Ef®nth® bjhl®ªJ mÂf gH§fis Ef®ªJ

bfh©nl br‹whš ÏWÂãiy¥ ga‹ghlhdJ ó{a¤Â‰F¢ bršY« Ef®nth®

nkY«Ef®it¤bjhl®ªjhšÏWÂãiy¥ ga‹ghLv®kiwah»bkh¤j ga‹ghL

FiwaΫbjhl§F«

g£oaš 3.1

bkh¤j, ÏWÂãiy¥ga‹gh£L¥ g£oaš

msÎ bkh¤j ga‹ghL ÏWÂãiy ga‹ghL

1 20 20

2 35 15

3 45 10

4 50 5

5 50 0

6 45 -5

7 35 -10

bk

h¤j

ga

‹g

hL

ÏW

 ã

iy

ga

‹g

hL

tiu¥gl« 3.1

M¥ÃŸ

46

bkh¤j, ÏWÂãiy¥ ga‹gh£L¡ nfhL.

3.1 g£oaš bkh¤j¥ ga‹gh£o‰F« ÏWÂãiy¥ ga‹gh£o‰F« cŸs

bjhl®Ãid és¡F»wJ. g£oaèèUªJ, ÏWÂãiy¥ ga‹ghlhdJ FiwªJ

bfh©nlbrš»wJv‹gJbjëth»wJ KjšgH¤ijEf®tÂèUªJ20myFfŸ

ga‹gh£il Ef®nth® bgW»wh®. bjhl®¢Áahf mt® EfU«bghGJ eh‹fhtJ

gH¤ÂèUªJ »il¡F« ÏWÂãiy¥ ga‹ghlhdJ 5 myFfshf Fiw»wJ. ÃwF

IªjhtJgH¤ÂèUªJ»il¡F«ÏWÂãiy¥ga‹ghLó{a¤Â‰Fbrš»wJ. MW,

VGgH§fisbjhl®ªJEf®ªjhš,ÏWÂãiy¥ga‹ghLv®fâa¤Â‰Fbrš»wJ

(Negative).Ï›thWEf®nth®bjhl®¢Áahf¥g©l§fisEfU«bghGJÏWÂãiy¥

ga‹ghLKjèšFiwªJ,Ëó{a¤Â‰F¢br‹W,mj‹ÃwFv®fâakh»wJ.

bkh¤j¥ga‹ghlhdJmÂfç¤J¡bfh©nlbršY«.xUF¿¥Ã£lãiy¡F¥

ÃwF Fiwa¤ bjhl§F«. ÏWÂãiy¥ ga‹ghL FiwÍ« bghGJ ó{a¤ijél

mÂfkhf ÏU¡f« nghJ bkh¤j¥ ga‹ghL mÂfç¡F«. Mfnt Kjš eh‹F

myF gH§fëš, bkh¤j¥ ga‹ghL 20 myFèUªJ 50 myFfshf mÂfç¡»wJ.

ÏWÂãiy¥ ga‹ghL ó{akhf ÏU¡F« bghGJ bkh¤j¥ga‹ghL c¢r¤ij

mil»wJ (50 myF). ÏWÂãiy¥ ga‹ghL v®fâa¤Â‰F bršY« bghGJ

(6, 7 myFfŸ) bkh¤j¥ ga‹ ghlhdJ 50 myFfëèUªJ 45 myFfshfΫ, 35

myFfshfΫFiwªJbfh©nlbrš»wJ.

K¡»a¤Jt«

1. bghUëaè‹ gy éÂfS¡F ÏWÂãiy¥ ga‹gh£L éÂ

mo¥gilahdjhF«. njit éÂ, ÏWÂãiy¥ ga‹gh£L éÂæ‹

brašgh£odhšnjh‹¿ajhF«. xUg©l¤ijnkY«nkY«bjhl®¢Áahf

EfU« bghGJ mj‹ x›bthU my»èUªJ »il¡F« ÏWÂãiy¥

ga‹ghlhdJ FiwªJ bfh©nl bršY«. ÏJ ÏWÂãiy¥ga‹

gh£LéÂæ‹brašgh£odhšnj‹WtjhF«.ga‹ghLFiwtjhšEf®nth®

FiwthdéiyianabfhL¡féU«ò»wh®.

2. FiwªJbršÏWÂãiy¥ga‹gh£LéÂgz¤Â‰F«bghUªJ«.V‰fdnt

vuhskhdgz¤ijbg‰WŸsbrštªj®xUt® nkY«nkY«tUkhdkhf¥

gz¤ij¡ T£o¡ bfh©nl br‹whš gz¤Â‹ ÏWÂãiy¥ ga‹ghL

FiwÍ«.Mdhšgz¤Â‹ÏWÂãiy¥ga‹ghLkhwhJãiyahfÏU¡F«

v‹Wkh®õšfUJ»wh®.

3. Ï›éÂgz¡fhu®fS¡FmÂftçé¡fxUMÍjkhfãÂmik¢rU¡F

cjλwJ.

4. Ï›éj c‰g¤Âahs®fS¡F mt®fŸ m¿ahknyna têfh£oahf

brašgL»wJ.m›t›nghJjh§fŸc‰g¤ÂbrŒÂL«g©l§fë‹tot«,

ngh‹wt‰¿š kh‰w§fis¢ brŒ»‹wd. Ïjdhš mit òJ¥g©l§fŸ

nghy fh£Á më¤J Ef®nthiu¡ ftU»‹wd. Ïšiybaåš Ef®nth®

giHa¥ g©l¤ij jh§fŸ EfUtjhf fUJt®. Ïjdhš Ï¢Nœãiyæš

ÏWÂãiy¥ ga‹gh£L é Ef®nthç‹ kdš brašgL»wJ. Mfnt

m¤jifa¥g©l§fë‹njitFiwÍ«.

47

ÂwdhŒÎ

ÏWÂãiy¥ga‹gh£LéÂæ‹FiwghLfshtd

1. xU bghUis Ef®tjhš »il¡F« ga‹ghL mtuJ cŸs¤ij¢ rh®ªj

mDgtkhF«. X-v‹w g©l¤Â‹ xU myF 10 myF ga‹gh£oid¤

jU»wJ v‹whš, ga‹gh£il¤ Jšèakhf msél KoÍ« v‹gJ

bghUshF«. Mdhš eilKiwæš ga‹gh£il msélKoahJ. (c«.)

xU Âiu¥gl¤ij¥ gh®¤J é£L mJ äfΫ e‹whf cŸsJ v‹W xUt®

T¿dhš.mÂèUªJmt® bgW« ga‹gh£ilmsélKoahJ. ÏUªjhY«

m¤Âiu¥gl¤ij¥ gh®¥gj‰F mt® bfhL¤j EiHΡ f£lz¤ij it¤J

kiwKfkhfga‹gh£ilmsélyh«.

2. Ï›é (xU bghUŸ Ef®Î’ v‹w mo¥gilæš vGªjjhF«. xU

Ef®nth®xU neu¤ÂšxnuxU g©l¤ijk£LnkEf®tjhf¡fUJtjhš

eilKiwæš Ï›btLnfhŸ bghUªjhJ. eilKiw thœ¡ifæš xnu

neu¤Âšx‹W¡Fnk‰g£lg©l§fisEf®nth®EfU»‹wd®.

3. Ï›éÂæ‹go,Ef®nth®fhyÏilbtëæ‹¿bjhl®¢Áahf¥g©l§fis

Efunt©L«.MdhšeilKiwthœ¡ifæšÏJrh¤ÂakhfhJ.

4. gz¤Â‹ ÏW ãiy¥ga‹ghL khwhkš ãiyahf ÏU¡F« v‹gJ

Ï›éÂæ‹ vLnfhshF«. eilKiw thœ¡ifæš gz¤Â‹ ÏWÂãiy¥

ga‹ghLãiyahfÏU¡fhJ.

5. ga‹ghL v‹gJ kåjD¡F kåj‹ khWgL«. mjdhš g©l§fis

EfUtjhšbgW«ÏWÂãiy¥ga‹gh£ilJšèakhfmsélKoahJ.

rk ÏWÂãiy¥ ga‹gh£L éÂ

(LAW OF EQUI-MARGINAL UTILITY)

ÏWÂãiy¥ga‹gh£il¥g‰¿afU¤ÂidH.H.fhr‹v‹wb#®kåeh£L¥

bghUëaš tšYe® btëæ£lh®. vdnt mJ ‘fhr‹ mt®fë‹ Ïu©lh« éÂ’

vd¥gL«. Ï›éÂæš bghUëašm¿P®Mš~u£ kh®õšmt®fŸ F¿¥Ãl¤j¡f

kh‰w§fis¤jkJ“bghUëašnfh£ghLfŸ“v‹wEhèštiuªJŸsh®.

xU Ef®nth®, xU bghUS¡F nkyhf g©l§fis EfU«nghJ

mªEf®nthç‹ el¤ij¥ g‰¿ ‘rk ÏWÂãiy ga‹gh£L éÂ’ és¡F»wJ.

kåjå‹ éU¥g§fŸ v©z‰wd. Mdhš mt‰iw ãiwnt‰w¥ ga‹gL«

tUkhd«äf¡FiwªjjhfÏU¡»wJ. Ï›éÂEf®nth®v›thwhfjdJFiwªj

tUkhd¤ij¥ gy g©l§fë‹ Ef®é‰fhf bryÎ brŒJ c¢r¥ ga‹gh£il¥

bgW»wh®v‹Wés¡F»wJ.

Ï›é‘gÂÄ£LéÂ’v‹W«(Law of Substitution),c¢rkdãiwÎjU«éÂ

v‹W«(Law of Maximum Satisfaction)v‹D«ÏWÂãiyga‹gh£o‰F«éiy¡F«

ÏilnacŸsrçéÂjh¢rhuh¡bfhŸifv‹W«miH¡f¥gL»wJ.

48

tiuaiw

kh®õšmt®fë‹tiuaiw¥go"xUkåj‹gytifæY«ga‹gL¤j¡Toa

xUbghUis¥bg‰¿Uªjhš,mj‹gytifga‹fëilnagutyhf¥g»®ªjë¡F«

nghJmj‹ga‹fë‹ÏWÂãiy¥ga‹ghLxnumséšrkkhŒÏU¡F«t©z«

g»®ªjë¥gh®"v‹WÏ›éÂiaés¡F»wh®.

vLnfhŸfŸ

1. Ef®gt® gF¤j¿Î cŸstuhf ÏU¥gjdhš c¢r kdãiwÎ mila

éiH»‹wh®.

2. X›bthUbghUë‹ga‹ghL«msél¡ToaJ.

3. gz¤Â‹ÏWÂãiy¥ga‹ghLkhwhkšÏU¡»wJ.

4. Ef®nthç‹tUkhd«khwhJ.

5. g©l§fë‹éiyfŸkhwhJ.

6. Ï›é FiwªJbrš ÏWÂãiy¥ ga‹gh£L éÂæ‹ mo¥gilæš

tiua¥g£lJ.

éÂæ‹ és¡f«

jdJF¿¥Ã£ltUkhd¤ijxUEf®nth®X k‰W« Y v‹wg©l§fë‹ÛJ

bryélnt©L«. Ef®nth®gF¤j¿ÎÂw‹thŒªjt®. mtuJtUkhd«F¿¥Ã£l

msthfÏU¥gjdhšX k‰W« Yg©l§fisth§»x›bthUg©l¤ÂèUªJ«c¢r

msÎ ga‹gh£L»il¡F«goahf bryÎ brŒ»wh®.m›thWmt® Ef®ªÂL« k‰w

g©l§fë‹jå¤jåahdÏWÂãiy ga‹ghLfŸ rkkhfÏU¡F« nghJ k£Lnk

Ef®nth®rkãiyiamilth®.

Ï¢rk ÏWÂãiy ga‹gh£L éÂæ‹go ϪEf®nth® ÏWÂahf¢ bryé£l

jdJ filÁ %ghæèUªJ mtU¡F¡ »il¡F« ga‹gh£o‹ msÎ Ïu©L

bghU£fëèUªJ«rkkhfÏU¡F«nghJmt®rkãiyiamil»wh®.

F¿p£o‹goEf®nthç‹rkãiyahdJ

v‹wãiyæšV‰gL«.

Ïš MUx = Xg©l¤Â‹ÏWÂãiy¥ga‹ghL

MUy = Yg©l¤Â‹ÏWÂãiy¥ga‹ghL

Px = X g©l¤Â‹éiy

Py = Yg©l¤Â‹éiy

MUm=gz¤Â‹ÏWÂãiy¥ga‹ghL

MUx k‰W« MUyv‹gJgz¢bryé‹ÏWÂãiy¥ga‹ghL

49

Px Pyvd¥gL«.Ϫãiy

X g©l¤Â‹ ÛJ bryél¥g£l xU %ghŒ gz¤Â‹ ÏWÂãiy¥

ga‹gh£ilÍ« Y g©l¤Â‹ ÛJ bryél¥g£l xU %ghŒ gz¤Â‹ ÏWÂãiy¥

ga‹gh£ilÍ«F¿¡»wJ.

Ï›éÂæid¡ÑœfhQ«m£ltizæšvL¤J¡Twyh«.

m£ltiz 3:2

X k‰W« Y g©l§fë‹ ÏWÂãiy¥ ga‹ghL

myFfŸ X ‹ ÏWÂãiy ga‹ghL

(myFfŸ)

Y ‹ ÏWÂãiy

ga‹ghL(myFfŸ)

1 50 36

2 45 32

3 40 28

4 35 24

5 30 20

6 25 16

7 20 12

8 15 8

X k‰W« Y g©l¤Â‹ éiy Kiwna %.5 v‹W« %.4 vdΫ it¤J¡

bfhŸnth«.X k‰W« Yg©l§fë‹Ûjhdgz¢bryé‹ÏWÂãiy¥ga‹gh£il

fz¡»l m¥bghU£fë‹ ÏWÂãiy¥ ga‹gh£oid m¥bghU£fë‹ éiyahš

tF¤jhš»il¡F«.

Ïjidm£ltizthæyhfés¡fyh«.

m£ltiz 3.3

gz¢ bryé‹ ÏWÂãiy¥ ga‹ghL

myFfŸ

1 10 92 9 83 8 74 7 65 6 56 5 47 4 38 3 2

(myFfŸ) (myFfŸ)

50

gz¤Â‹ ÏWÂãiy¥ ga‹ghlhdJ ãiyahdjhf khwhkš Rs. 1=5 myFfŸ

vd vL¤J¡bfh©lhš mªEf®nth‹ X g©l¤Â‹ 6 myFfisÍ« Y g©l¤Â‹

5 myFfisÍ« th§Fth‹. mtDila bkh¤j bryÎ (Rs.5x6) + (Rs,4x5) = %.50.00

(Ïu©L X, Y bghU£fisÍ« th§Ftjhš) Ϫj %.50/- bryéš mtDila

kdãiwÎ c¢rf£l¤ij mil»wJ. vdnt mt‹ rkãiyia mil»wh‹. Ϫj

Ef®nthå‹ rkãiyia tiugl¤ij¡ bfh©L és¡fyh«.

Ef®nthå‹ rkãiy nk‰f©l tiugl¤Âš és¡f¥g£LŸsJ. ÏWÂ

ãiy¥ ga‹gh£L tisnfhLfŸ Ñœneh¡»¢ bršY« ÏašÃdhš Mux/Px k‰W«

Muy/Py M»a Ïu©L tisnfhLfS« Tl Ñœneh¡»¢ rçªJ brš»‹wd.

Ef®nthå‹ tUkhd« khwhjjhf¡ bfh©l vLnfhëdhš mtdJ gz¤Â‹

ÏWÂãiy¥ ga‹ghlhdJ OM myFfŸ vd it¤J¡ bfh©lhš gl« 3.2š Mux/Px = OM (gz¤Â‹ ÏW ãiy¥ga‹ghL) m¥bghGJ mt‹ OH msthd X g©l¤ij

th§»¡ bfhŸ»wh‹. Muy/Py = OM m¥bghGJ mt‹ OK mséyhd Y bghU£fis

th§F»wh‹. Ï›thW mªj Ef®nth‹ OH msthd X bghUisÍ« OK msthd Y

bghU£fisÍ« Ef®ªJ rkãiy mil»wh‹.

vdnt, OH msthd X g©l¤ijÍ« OK msthd Y g©l¤ijÍ« Ef®ªJ

rkãiyia milÍ« ϪEf®nthU¡F ntbwªj gz¢ bryÎ xJ¡ÑL« c¢rf£l

kdãiwit, ga‹gh£il më¡fhJ. xUntis Ef®nthç‹ gztUkhd«

Åœ¢Áailªjhš gz¤Â‹ òÂa ÏWÂãiy¥ ga‹ghL OM msΡF rkkhf ÏU¡F«

vdnt, Ef®nth® g©l« X g©l« Y M»aitfë‹ Ef®éid Kiwna OH, OK

msÎfS¡F ca®¤Jth®.

51

FiwghLfŸ

Ï¢rkÏWÂãiy¥ga‹gh£LéÂÑœ¡f©lFiwghLfisbfh©LŸsJ.

1. bghU£fë‹ gF¥gl Ïayhik:

Ï›é tYéH¡f¡ fhuz« Áy bghU£fŸ fh®, ÅL ngh‹wt‰iw

ÁW ÃçÎfshf¥ Ãç¡f, gF¡f ÏayhJ. Ï›tif bghU£fëš Ï›éÂia

eilKiw¥gL¤jÏayhJ.

2. gz¤Â‹ ÏWÂãiy¥ ga‹ghL ãiyahdJ mšy:

Ï¡nfh£ghL, gz¤Â‹ ÏWÂãiy¥ ga‹ghL khwhJ v‹w vLnfhë‹

mo¥gilæšmikªJŸsJ.Mdhš,c©ikæšmJm›thWkhwhkšÏU¥gšiy.

3. ga‹gh£il msél KoahJ:

Ef®nth® xU g©l¤Â‰F më¡f éU«ò« éiyahdJ m¥g©l¤Â‹

ÏWÂãiy ga‹gh£o‰F¢ rkkhf ÏU¡F« vd kh®õš TW»wh®. Mdhš eÅd

bghUëay¿P®fŸÏijkW¡»wh®fŸ. ÏUntWeg®fŸxUF¿¥Ã£lbghUS¡F

xnu éiyia më¡f éU«Ãdhš mt®fëUtU« xnu msÎ ga‹gh£il¤ jh‹

bgW»wh®fŸv‹WbghUsšy. vdnt,ga‹ghLv‹gJmf«rh®ªjjhfÏU¥gjhš

mjidmsélKoahJ.

4. ga‹ghL x‹iw x‹W rh®ªjit:

Ï›éÂæš bghU£fS«/mt‰¿‹ ga‹ghLfS« j‹å¢irahdJ vd

fâ¡f¥gL»wJ. Mdhš m‹whl thœéš bghU£fŸ gÂÄ£L g©l§fshfnth

clDWg©l§fshfnthx‹nwhblh‹WcwÎbfh©lbghU£fshfÏU¡f¡TL«.

vdntmt‰¿‹ga‹ghLfS«bjhl®òiladthF«.

5. tu«g‰w £l¡ fhy« (Indefinite Budget Period)

nguhÁça® K.E. nghšo§ mt®fë‹ és¡f¥go, tu«g‰w £l fhy«

Ï›éÂæ‹filÁFiwghlhF«.rhjhuzkhfxUtUlnk£l¡fhykhffU¤Âš

bfhŸs¥gL«. Mdhš Áy F¿¥Ã£l bghU£fŸ gy bjhl®¢Áahd fz¡F it¥ò

fhy¡ f£l§fŸ tiu »il¡f¡ Toadthf cŸsd. Ϥjifa bghU£fS¡F

ÏWÂãiy¥ga‹gh£il¡fz¡»LjšÁukkhfcŸsJ.

Kothf, gF¤j¿Î, éntf« bfh©l Ef®nth®fŸ Ï›éÂæ‹go

cz®Îlndhcz®éšyhknyhbrašgl¡TL«nr¥nk‹mt®fŸF¿¥ÃL»‹wgo.

“kåj®fŸ j§fsJ tUkhd¤ij 'gÂÄ£L éÂæ‹gonah' mšyJ c¢r

kdãiwÎ jU« éÂ¥gonah g»®Î brŒa¥glnt©L« v‹gJ f£lha« mšy.

ÏJ fh‰¿š cau v¿a¥gL»w fš v›thW óäia neh¡»¤ ÂU«g éG»wnjh

m›t©znkehK«TlgF¤j¿Îãiwªjt®fŸv‹wmo¥gilc©ikædhšÁy

brašghLfisrhjhuztifæšbrŒJéL»nwh«.”

52

rk ÏWÂãiy ga‹gh£L éÂæ‹ K¡»a¤Jt«

Mš~u£kh®õš,Ï›éÂæ‹eilKiw¥ghLfŸVw¡FiwavšyhbghUëaš

elto¡iffS¡F«bghUªJ«v‹WTW»wh®. bghUshjhuelto¡iffs¨škåj

el¤ij¥g‰¿és¡F»‹wÏ›éÂjiyahajhdjhF«.

1. Ef®éš Ï›éÂæ‹ bghU¤j«

všyh kåj®fS« gF¤j¿Î ä¡ft®fŸ. Fiwªj ts§fis¡ bfh©L

ãiwthdkdãiwitbgwéU«ò»wh®fŸ.mt®fŸj§fsJbryéd§fis

v‹wtêæštçir¥

gL¤Âc¢rmsÎkdãiwit¥bgW»wh®fŸ.

2. c‰g¤Âæš bghU¤j«

c‰g¤Âahs®fŸFiwªjg£rc‰g¤Âfhuâfë‹bjhF¥ig¡bfh©LmÂf

msÎc‰g¤ÂiabgW« neh¡f¤Jl‹brayh‰¿mt®fsJÏyhg¤ijc¢rhkh¡f¢

brašgLt®. Ïj‰fhfxUfhuâ¡Fk‰wfhuâia¥gÂÄLbrŒth®fŸc‰g¤Â¡

fhuâfë‹ÏWÂãiyc‰g¤Â¤Âw‹rkkhF«tiu.

v‹wãiyæšcŸg¤Âahs®c¢ryhg«mil»wh®.

3. bryÎ k‰W« nrä¥Ãš bghU¤j«.

kh®õš mt®fë‹ és¡f¤Â‹go, ént»ahd xU eg® jdJ ts§fis¤

j‰fhy njitfS¡F« v®fhy njitfS¡Fäilna g»®Î brŒÍ« bghGJ

nrä¥Ãš mtuJ filÁ %ghæ‹ ÏWÂãiy¥ ga‹gh£il Ef®éš mtuJ filÁ

%ghæ‹ÏWÂãiy¥ga‹gh£nlhLrk¥gL¤jK‰gLth®.

4. g»®éš bghU¤j«

tUkhd g»®Î bfhŸifæš, Ï¥gÂÄ£L é mÂf <LghL bfh©LŸsJ.

g»®éš fhuâfë‹ CÂakhd thu«, Tè, t£o, Ïyhg« ngh‹wt‰iw

Ô®khå¡F«nghJx›bthUfhuâæ‹ÏWÂãiy¡FV‰gmt‰¿‹rkÏWÂãiy

ga‹gh£LbfhŸifæ‹g§»‰FV‰wthWÔ®khå¡f¥gL»wJ.

5. bghJãÂæš bghU¤j«

nguhÁça® ï¡° k‰W lhšl‹ Ãugy¥gL¤Âa mÂfg£r rKjha e‹ikfŸ

(Maximum Social Advantage) bfhŸifæ‹go, gy £l§fS¡F bryéL« filÁ

myF brythdJ rkkhd ey¤ij¡ bfh©L tU« tifæš muÁ‹ tUthŒ

g»®ªjë¡fnt©L«.m¥nghJjh‹r_fey«c¢rãiyiamilÍ«.

6. fhy¥ ga‹gh£oš bghU¤j«

nguhÁça® nghšo§ mt®fŸ kh®õš mt®fë‹ rk ÏWÂ ãiy¥ ga‹gh£L

éÂæid 24 kâ neu¤ij bryéL« tifnahL r«gªj¥gL¤J»wh®. gšntW

ga‹ghLfisÍila, Mdhš g‰wh¡Fiwahd fhy¤ij, thÁ¤jš, go¤jš, njh£l

53

ntiy ngh‹wt‰¿‹ ÏW ãiyga‹ghL rkãiy milÍ« tifæš bryél¥gl

nt©L«.

Ef®nth® v¢r« (CONSUMER'S SURPLUS)

Ef®nth® v¢r« v‹wfU¤ijKj‹Kjyhfcgnahf¥gL¤Âdt® J.A. Ló£

(Dupuit). Ït® Ãuh‹R eh£il nr®ªj bgh¿ahs® k‰W« bghUëašm¿P®Mth®.

Ïtç‹ fhy« 1844 MF«. Ï¡bfhŸifæ‹ fU¤Âid Éfhy¤Âš A. kh®õš

v‹gt®vGÂa(bghUshjhumo¥gil¡bfhŸiffŸ1890)v‹wò¤jf¤Âšéçthf¤

jªJŸsh®fŸ.

Ef®nth®v¢r«v‹gJ,g©l§fë‹,ga‹gh£o‹mDgt¤ij¢rh®ªjjhF«.

c¥ò, beU¥ò bg£o, jghš g¤Âu§fŸ Ï¥bghUŸfŸ ahΫ bfhL¡f ãid¡F«

éiy¡F«, c©ikæš bfhL¤J th§F« éiy¡F« cŸs ntWgh£il rh®ªj

bghUŸfshF«. Ï¥g©l§fëš gÂÄLfŸ Ïšiy. Ï¥g©l§fë‹ _y«

mÂfg£rkhdÂU¥Âiana‘Ef®nth®v¢r«’vdmiH¥g®.

(c«.) xU Ef®nth® %.250¡F xU r£il th§f ãid¡»‹wh®. Mdhš

mt®%.200IbfhL¤Jth§F»‹wh®. Ïj‹_y«mtU¡F%.50ä¢rkhfcŸsJ.

Ïijnaeh«Ef®nth®v¢r«v‹WF¿¥ÃL»‹nwh«.

mjhtJ%.250-%.200=%.50

ϧnf%.50Ieh«Ef®nth®v¢r«vdF¿¥ÃL»‹nwh«.

Ïy¡fz«

kh®õè‹ Ïy¡fz ËtUkhW “xU bghUis th§fhkš ÏU¥gijél,

th§Ftnj ešyJ v‹W KoÎ brŒJ, bfhL¡f ãid¡F« éiy¡F«, Ef®gt®

c©ikæš bfhL¤j éiy¡F« cŸs ntWghL Ef®nth® v¢r« vd¥gL«“ vd

Ïy¡fz«jªJŸsh®.

vLnfhŸfŸ

1. g©l§fë‹ga‹gh£o‹mséid¥gz¤Â‹_y«msélKoÍ«.

2. v®gh®¡F« ÂU¥Â¡F«, ãiwnt‰w¥gL« ÂU¥Â¡F« cŸs ntWgh£il

fh£oÍŸsh®.

3. gz¤Â‹ÏWÂãiy¥ga‹ghLkhwhjãiyÍilaJ.

4. tUkhd«,Rit,khÂçfëšé¤Âahr«(kh‰w«)Ïšiy.

5. bghU£fS«,ga‹ghLfS«x‹iwx‹Wrh®ªJŸsd.

6. g©l§fë‹njitahdJ,mt‰¿‹éiyiabghW¤njmikÍ«.

mséLjš

Ef®nth® v¢r¤ij ÑœfhQ« Kiwæš msélyh«, mjhtJ, Ef®nth®

v¢r«=jFéiy-c©ikéiy.jFéiyv‹gJEf®nth®,th§F«bghUS¡F

bfhL¡féU«ò«éiyahF«.c©ikéiyv‹gJ,mt®bghUisth§fbfhL¤j

éiyiaF¿¥ÃLtjhF«.

54

jFéiy, xU bghUis th§F«nghJ »il¡F«, ÏWÂ ãiy ga‹gh£o‹

_y« Ô®khå¡f¥gL»wJ. Mdhš c©ik éiy v‹gJ, m§fho éiyiana

F¿¡F«.MfntEf®nth®v¢rkhdJ,g©l¤Â‹bkh¤jÏWÂãiyga‹gh£o‰F«

bkh¤jgzbryéd¤Â‰F«cŸsé¤ÂahrnkMF«.

XUm£ltiz_y«Ïjidés¡fyh«.

m£ltiz 3.4

Ef®nth® v¢r« mséLjš

msÅLfŸ

(i) ÏWÂãiy ga‹ghL

(i)myFfë‹ éiy

(iii)Ef®nth® v¢r«

(iv) (ii- iii) 1 50 10 402 40 10 303 30 10 204 20 10 105 10 10 0

150 50 100

m£ltiz és¡f«

nk‰F¿¥Ã£l m£ltizæš g©l¤Â‰fhd m§fho éiy %.10 MF«.

ÏW ãiyga‹ghL« F¿¥Ãl¥g£LŸsJ. Ϫj ÏWÂãiy¥ ga‹ghlhdJ

g©l¤Â‰fhd bfhL¡f ãid¡F« éiyia F¿¥ÃL»wJ. ãiwa bghU£fis

th§F«nghJ, ÏWÂãiy¥ ga‹ghlhdJ FiwÍ«. Ïjdhš bfhL¡f ãid¡F«

éiyahdJ Fiw»‹wJ. ÏWÂãiy ga‹gh£o‰F (jFéiy) m§fho éiy¡F«

(c©ikéiy) cŸs ntWghnl Ef®nth® v¢r« vd F¿¥Ãl¥g£LŸsJ.

nk‰F¿¥Ã£l m£ltizæš, x›bthU my»‹ v¢rkhdJ ÏWÂãiy¥ ga‹ghL

fê¤jšm§fhoéiyv‹gtdthF«.Ef®nth®v¢rkhdJ,všyhmyFfë‹_y«

»il¡F«bkh¤jga‹gh£oidEf®Îg©l§fS¡fhdbryéd¤Âdhšfê¤jhš

ek¡F Ef®nth® v¢r« »il¡F«, mjhtJ, Ef®nth® v¢r« %.150 - %.50 = %.100.

ϪjEf®nth®v¢r¤ijxUtiugl«_y«és¡fyh«. Ï›tiugl¤ÂšXm¢Áš

g©l§fë‹myFfS«,Ym¢Ášga‹ghLk‰W«éiyÍ«F¿¥Ãl¥g£LŸsJ.

55

tiu¥gl« és¡f«

nknycŸstiu¥gl¤ÂšMU v‹gJÏWÂãiyga‹gh£o‹tç¡nfhlhF«.

OP v‹gJ éiyahF«. OM v‹gJ th§F« bghUë‹ mséid F¿¡F«.

Ef®nth® OM msÎ g©l¤ij th§F«nghJ OAEM msÎ éiyia bfhL¡f

éU¥g¥gL»‹wh®.MdhšEf®nth®OPEMmsÎgz¤ijbfhL¤njm¥bghUis

th§F»‹wh®. vdnt Ef®nth® v¢r« v‹gJ OAEM- OPEM= PAE (nfhol¥g£l

gFÂ)MF«.

m§fhoæ‹éiy V‰wkhdJ, Ef®nthuJ v¢r¤ij Fiw¡F«. m§fhoæ‹

éiyÏw¡fkhdJ,Ef®nthuJv¢r¤ijmÂfç¡F«.

FiwghLfŸ

kh®õš Ef®nth® v¢r¤Â‰F vÂuhd 2 K¡»a FiwghLfis R£o¡ fh£o

cŸsh®.mitahtd.

1. ga‹ghL msél¡ToaJ v‹gJ kh®õè‹ fU¤J. Mdhš cséš

mo¥gilæšga‹ghLÏU¥gjhšga‹gh£ilmsélKoahJ.

2. gz¤Â‹ “ÏWÂãiy ga‹ghL” ãiyahdJ v‹W kh®õè‹ fU¤J

c©ika‰wjhF«.

Ef®nth® v¢r¤Â‹ K¡»a¤Jt«

Ef®nth® v¢rkhdJ, ãÂaik¢rç‹ tçéÂ¥ò éÂfS¡F äfΫ cjéahf

cŸsJ. nkY« ÏJ Ef®nthç‹, Ef®Î v¢r mo¥gilæš K‰Wçik¥ ngh£oæš

m§fhoæš éiy V‰w¤Â‰F cjéahf cŸsJ. Ef®nth® v¢rkhdJ, gšntW

gFÂfŸ(m)ehLfëšthGk¡fë‹thœ¡ifju¤ijx¥ÕL¢brŒtj‰Ffhuzkhf

cŸsJ. Ï›x¥ÕlhdJ ViH, k‰W« gz¡fhu ehLfë‹ÏU¡F« k¡fë‹ Ef®¢Á

ãiyæš cŸs nt‰Wikfis fhzΫ cjλwJ. cjhuzkhf ãôah®¡ efçš

thG« eL¤ju¡ FL«g¤ij rh®ªj xUt® br‹idæš thG« eL¤ju FL«g¤ij

rh®ªjxUtiu¡fh£oY«mÂfkhdmsÎEf®Îv¢r¤ijbg‰WmDgé¡»‹wh®.

Mdhš kh®õš mt®fŸ, ehfçf efçš thG« xU eL¤ju¡ FL«g¤ij nr®ªjt®,

Ïil¡fhy¤Âš(Medieval Period) thœªjxUmuridfh£oY«mÂfmsÎEf®Î

v¢r¤ijbg‰WmDgé¡»wh®vdF¿¥ÃL»‹wh®.

ï¡Á‹ Ef®nth® v¢rnfh£ghL

kh®õè‹ bghUëaš nfh£gh£oid gšntW bghUëaš m¿P®fŸ

FiwT¿d®.

1. ga‹ghL msél¡ToaJ v‹gJ kh®õè‹ fU¤J. Mdhš cséš

mo¥gilæš ga‹ghL ÏU¥gjhš e«khš ga‹gh£il msél ÏayhJ

v‹»wh®J.R.ï¡°.

2. Ef®nth®fS¡F»ilna ga‹gh£oš ngjäšiy v‹W kh®õš fUÂdh®.

Mdhšmit,K‹Dçik,ãiyngh‹wt‰iwbghU¤JkhWgl¡ToaJ.

56

3. gz¤Â‹ ÏWÂãiy ga‹ghL ãiyahdJ v‹W kh®õš bf©oUªj

vLnfhŸ c©ika‰wjhF«. gz¤Â‹ ÏU¥ò Fiwa¤ bjhl§»dhš,

gz¤Â‹ÏWÂãiy¥ga‹ghLca®»wJ.

rkneh¡F tisnfhLfŸ

INDIFFERENCE CURVE APPROACH

kh®õè‹ njitg‰¿ajhd gF¥ghŒÎ KiwahdJ, jutçir ga‹gh£o‹

Kiwæšmsél¥gL»wJ.Ïš2tifahdFiwghLfŸcŸsd

1. ga‹ghlhdJkdéaè‹mo¥gilæšmikªJŸsJ.

2. ga‹ghlhdJmsélKoahjx‹whF«.

vdnt, rkneh¡F tçnfhLfŸ v©â¡iffë‹ tçir

mo¥gilæyhdjhF«. éšÃu£ gç£nlh, é¡°O£ k‰W« °y£°», ngh‹w

bghUëayhs®fŸ Ï¡nfh£ghLfis ts®¤jd®. F¿¥Ãl¤j¡f Ïu©L M§»y

bghUshjhu MÁça®fshd nguhÁça® J.R. ï¡°, k‰W« nguhÁça® My‹

ngh‹nwh® Ï¡nfh£gh£il kW MŒÎ brŒjh®fŸ. Ï›éUtç‹ fU¤J¥go,

ga‹gh£il msél KoahJ. Mdhš ga‹gh£oid tçir¥gL¤jnt KoÍ«. xU

Ef®nth‹j‹éU¥g¤ij,K‹Dçikæ‹mo¥gilæšRygkhftçir¥gL¤jyh«.

Ϫj éU¥g K‹Dçik msÎnfhè‹ fU¤Âid rkneh¡F tisnfh£o‹

cjénahLés¡fyh«.“rkneh¡FtisnfhLv‹gJÏu©Lg©l§fë‹gšntW

Ïiz¥òfë‹_y«»il¡F«kdãiwthdJrkmsthfcŸsJ”.

Ïy¡fz«

“ÏU g©l§fë‹ bt›ntW msÎfë‹ xUä¤j Ef®éš rk msÎ

ãiwit¤jU«òŸëfë‹Féælnk”rkneh¡Ftis¡nfhLvd¥gL«.

vLnfhŸfŸ

1. Ef®nth® gF¤j¿Î cŸst®. Mfnt Fiwthd bghUŸfis¡ fh£oY«,

äFÂahdbghUŸfS¡nfK‹Dçikmë¡»wh®.

2. mt® X, Yv‹wÏUg©l§fisk£Lnkth§F»wh®.

3. xU g©l¤Â‰F Ef®nth® më¡F« éiyahdJ, mÂèUªJ mt® bgW«

ga‹gh£il¡F¿¡»wJ.

4. mtUilatUkhd«khwhjjhŒÏU¡»wJ.

5. mtUilaRitfŸ,K‹DçikfŸ,gH¡ftH¡f§fëškh‰wäšiy.

rkãiy tis¡nfh£o‹ g£oaš

rkãiy tisnfh£o‹ g£oaš v‹gJ ÏU g©l§fëš gšntW tifahd

Ïiz¥ò¡fë‹ rkãiyia Ef®nth® V‰W¡ bfhŸs¡Toajhf ÏU¡F«. Ϫj

gšntW tifahd Ïiz¥òfë‹ _y« bgw¡Toa ÂU¥ÂahdJ Ef®nthU¡F

57

rkkhfÏU¡»wJ.MfntgšntWÏiz¥òfëšmt®rkneh¡»šcŸsh®.

xU Ef®nth® Ïu©Léjkhd g©l§fsh»a thiH¥gH« k‰W« ðf£

th§Ftjhf it¤J¡ bfhŸnth«. Ïitfë‹ _y« rkãiy tisÎ nfh£o‹

g£oaiyfh©ngh«.

m£ltiz 3.5

rkãiy tisΡnfhL m£ltiz

Ïiz¥òfŸ (g©l§fŸ X) ðf£ (g©l§fŸ Y) thiH¥gH«

A 1 12B 2 8C 3 5D 4 3E 5 2

m£ltiz és¡f«

nk‰f©l m£ltizæš Ã°f£Lfë‹ v©â¡if mÂfç¤J, EfU«

thiH¥gH§fë‹ v©â¡if Fiw»wJ. mªj ÏU g©l§fë‹ _y« »il¡f¥

bgW»‹wÂU¥ÂahdxnukhÂçahfcŸsJ.vdntxUEf®nth‹A, B, C, D k‰W«

Ev‹wÏiz¥òfë‹_yrkãiybgW»‹wh‹.

rkneh¡F tis¡nfh£o‹ gl« (Indiffernce Curve)

rkneh¡FmlltizæšcŸsòŸëétu§fŸXm¢ÁšxUg©l¤ijÍ«,Y

m¢ÁšÏ‹bdhUg©l¤Â‹msΫmsél¥g£LŸsJ.

Y

OX

IC

12

8

5

32

1 2 3 4 5

tiu¥gl« 3.4

rkneh¡F tisnfhL

thi

H¥

gH

«

ðf£

tiu¥gl« és¡f«

gšntW Ïiz¥òfnshL« Toa ÏUéjkhd g©l§fë‹ nfhol¥g£LŸs

nfhLfis x‹whf Ïiz¡F« nghJ, rkãiy tisnfh£il cUth¡f KoÍ«.

tiugl¤Âš IC v‹gJ rkneh¡FtisnfhlhF«. ÏU g£oaèšF¿¥Ã£lÏu©L

g©l§fë‹ÏizÎfisbjëthffh£L»‹wJ. ϪjtisΡnfh£ošfhQ«

mid¤J òŸëfë‹ _y« »il¡f¥bgW« ÂU¥Âæ‹ msthdJ rkãiyæš

cŸsjhF«. rkneh¡F tis¡nfh£o‰F rk ga‹gh£o‹ tisΡ nfhL v‹w

bgaU«c©L.

58

rkneh¡F tisnfh£L¤ bjhFÂ

rkneh¡Ftisnfh£o‹bjhFÂv‹gJÏu©Lg©l§fS¡fhdbt›ntW

ãiyahd ga‹gh£il és¡F« gy rkneh¡F tisnfhLfis¡ bfh©ljhF«.

ϧF, nkšãiyæšmikªJŸs rkneh¡FtisnfhLmÂfmsÎ kdãiwitÍ«

Ñœãiyæš cŸs rkneh¡F tisnfhL Fiwªj msÎ kdãiwitÍ« F¿¡F«.

Ef®nth® gF¤j¿ÎŸstuhŒ v¥nghJ« ÏU¥gjdhš k‰wit rkkhd ãiyæš

ÏU¡F« nghJ Fiwªj msÎ ga‹gh£oš ÏUªJ causÎ ga‹gh£il bg‰¿lnt

éU«òth®.

tiu¥gl« 3.5

rkneh¡F tisnfhL bjhFÂ gl«

g©l« X

g©

l«

Y

rkneh¡F tisnfh£o‹ g©òfŸ

1. všyhrkneh¡Ftis¡nfhLfS«ty¥òwkhf,Ñœneh¡»¢bršY«.

2. rkneh¡FtisnfhLfŸFéªjãiyæšmikÍ«.

3. Ïu©Lrkneh¡Ftis¡nfhLfŸx‹iwx‹Wbt£o¡bfhŸshJ.

I.všyhrkneh¡FtisnfhLfS«ty¥òwkhfÑœneh¡»bršY«.

Ñœneh¡»¢ rçªJ bršY« rkneh¡F tisnfhL, Ef®nth® X g©l¤Â‰F

gÂyhf Y g©l¤Âid¥ gÂÄL g©lkhf bjç΢ brŒ»‹wh®. Y g©l¤ij

mÂfç¤JXg©l¤ijFiw¡»wh®vdΫbghUŸgL«.

2.mid¤Jrkneh¡FtisnfhLfS«njh‰WthŒneh¡»FéªJfhz¥gL«.

ÏJ Vbdåš, FiwªJbrš ‘ÏWÂãiy gÂÄ£L Åj« (DMRS) nfh£ghL

brašgh£o‹ fhuzkhf MF«. rkneh¡F tisnfhL Ï¡nfh£gh£oid

mo¥gilahf¡ bfh©lJ. ÏWÂãiy gÂÄ£L Åj« (DMRS) mÂfç¡F« nghJ

rkneh¡F tisnfhLfŸ njh‰WthŒ neh¡» Fêahf (Concave) fhz¥gL«.

59

g©l§fŸ ãiwÎ¥ gÂÄ£L¥ g©l§fshf ÏUªjhy‹¿ rkneh¡F tisnfhLfŸ

ne®nfhLMfhJ.

ÏWÂãiy gÂÄ£L Åj« v‹gJ (Marginal Rate of Substitution) X k‰W« Y g©l§fS¡FÏilnaF¿¥ÃLtJXg©l§fS¡FgÂyhfYg©l§fŸv›tsÎ

më¡f¥gL»wJv‹gjhF«.Ef®nth®Yg©l§fS¡FgÂyhfX g©l§fŸ gÂÄL

brŒJ bfh©nl bršY« nghJ ÏWÂãiy gÂÄ£L Åj« MRS FiwªJ bfh©nl

brš»wJ.

tiu¥gl« 3.6

3.vªjÏUrkneh¡FtisnfhLfS«x‹iwx‹Wbt£o¡bfhŸshJ.

tiu¥gl« 3.7

g©

l«

Y

g©l« X

_‹whtJ vLnfhŸ Ïu©L rk neh¡F tisnfhLfŸ v¥nghJ« x‹iw

x‹W bt£o¡ bfhŸshJ v‹gjhF«. Mdhš, tiu¥gl« 3.7 Ïu©L rkneh¡F

tisnfhLfŸx‹iwx‹Wbt£oæU¥gij¡fh©»nwh«.

60

Ïu©lhtJ rkneh¡F tisnfh£oš (IC2) cŸs òŸë A KjyhtJ

tisnfh£oš (IC1)cŸsòŸëBiaélmÂfkdãiwitEf®nthU¡FjU»wJ.

Mdhš,CÏu©LtisnfhLfS¡F«bghJthfcŸsJ.Ïj‹bghUŸ,rkk‰wÏU

ntWkdãiwÎ¥òŸëfŸrkkh»é£lJv‹gjhF«. ÏJV‰W¡bfhŸsKoahjJ.

vdnt,rkneh¡FtisnfhLfŸv¥nghJ«x‹iwx‹Wbt£o¡bfhŸshJ.

Ï«_‹W vLnfhŸfS« rkneh¡F tisnfhLfë‹ tot¤Âid¡

F¿¥ÃLtjhF«.

rkneh¡F tisnfhL têahf Ef®nth® rkãiy

Ef®nth®tiuaW¡f¥g£ltUkhd¤ijnabg‰¿U¥gjhšmÂfkdãiwit¥

bgw¤j¡ftifæšmt®bryélKa‰Á¥gh®. Ef®nth®gyg©l§fëšbryéd«

bk‰bfhŸtj‹_y«mÂfkdãiwit¥bgW«nghJmt®rkãiyia¥bgW»wh®.

nk‰T¿a ga‹gh£L gF¥ghŒéš xU Ef®nth® gy g©l§fis th§Ftj‹

_y« bgW« ÏWÂãiy¥ ga‹ghL rkkhf ÏU¡FnghJ mt® c¢r msÎ kd

ãiwit¥bgW»wh®. xUEf®nthç‹rkãiyiarkneh¡Ftisnfh£LE£g¤Â‹

_yK« eh«és¡»Íiu¡fyh«. ekJ gF¥ghŒé‰Feh«ÑœfhQ«vLnfhŸfis¡

ifahSjšnt©L«.

m. rkneh¡Ftisnfh£L¥ gl«x‹iwEf®nth®MuhŒ»wh® - (v.fh.) njÜ®

k‰W« ðf£ ÏizbghUŸ, Ï¥gl« Ef®nthç‹ ÏU g©l§fë‹ Ûjhd

éU¥g¤ij¡F¿¥gjhF«. xUF¿¥Ã£lfhy¤Â‰Fmt®K‹Dçikfë‹

msÎnfhškhwhkšÏU¥gjhf¡bfhŸsnt©L«.

M. Ef®nth® ÏU g©l§fS¡»ilna bryÎ brŒa xU F¿¥Ã£l bjhif

k£Lnk bg‰WŸsh®. mt® Ϥbjhifia bryÎ brŒthnua‹¿

nrä¡fkh£lh®vd¡bfhŸsnt©L«.

Ï. ÏU g©l§fë‹éiyfŸm§fhoæš khwhkš xnu ãiyæšÏU¥gjhf¡

bfhŸsnt©L«.

<. Ef®nth® jdJ kdãiwit c¢rãiyæš bgWtj‰nf‰w tifæš

gF¤j¿Îl‹brašgLtjhf¡bfhŸsnt©L«.

XU Ef®nthç‹ rkneh¡F ãiy g©l« X k‰W« g©l« Y gl« 3.6

bfhL¡f¥g£LŸsJ. ÏJ Ef®nthç‹ ÏU g©l§fS¡»ilna eh‹F

K‹Dçikfë‹ msÎfis (Scales of Preferences) F¿¥ÃL»wJ. tyJ g¡f«

cŸs rkneh¡F tisnfhLfŸ mÂf kd ãiwit¡ F¿¡»wJ. vdnt Ef®nth®

X k‰W« Y g©l§fS¡F»ilnaahd nkšneh¡»¢ bršY« rkneh¡F tisnfhL

ÛJfhz¥gL«Ïiz¥bghUis¤nj®ªbjL¥gh®.MdhšmtuJbjçÎtUkhd«

k‰W«ÏUg©l§fë‹éiyia¥bghU¤JmikÍ«.

Ef®nth® tUkhd¤ij¥ bghU¤J, bfhL¡f¥g£LŸséiyæš g©l§fis

v›tsÎth§FKoÍ«v‹gijm¿atuÎbryΡnfhL(Budget Line) ga‹gL»wJ.

61

Ef®nthç‹ tuÎ bryΡ nfhL

Ef®nth® %.20/- it¤ÂU¥gjhf¡ bfhŸnth«. njÚ® k‰W« ðf£ (Biscuit) éiyKiwna50igrhk‰W«40igrhMF«.Ef®nth®_‹WkhWg£lbjçÎfis

nk‰bfhŸsyh«.

m. mt®O (Tea)k£L«th§fKoÎbrŒayh«. m¥gobaåšmt®40f¥Oia

th§fKoÍ«.

M. mt® ðf£ k£L« th§f KoÎ brŒayh«. m¥gobaåš mt® 50

ðfLfisth§fKoÍ«.

Ï. mt®ÏUg©l§fisÍ«F¿¥Ã£lmsÎth§féU«gyh«. v.fh. 20f¥O

(%.10/-) k‰W« 25 ðf£ (%.10/-) mšyJ 12 f¥ O (%.6/-) k‰W« 35 ðf£

(%.14/-)(bkh¤j¤bjhif%.20/-)

O

L

Y

X

A

B

M

g©

l«

Y

g©l« X

tiu¥gl« 3.8

tuΠbryΡ nfhL (Budget Line)

gl« 3.9 _‹W bjçÎfis¡ F¿¥ÃL»wJ. Ef®nth® jdJ tUkhd¤Âš

(%.20/-)mÂfmsÎðf£(50)k‰W«mÂfmsÎO(40)th§fÏaY«v‹gijnfhL

LM fh©Ã¡»wJ. nfhL LM cz®¤JtJ v‹dbtåš Ef®nth® Ï¡nfh£o‰F

m¥ghš (gh®¡fA òŸë)vªjÏiz¥g©l§fisÍ«bjçÎbrŒaÏayhJ.fhuz«

mtuJ tUkhd« mtiu mDk¡fhJ. khwhf Ï¡nfh£o‰F ÑnHÍ« bjçÎ brŒa

ÏayhJ.(B òŸë)mtU¡FmÂfkdãiwλil¡fhJ.

LM nfhL tuÎ bryΡnfhL vd¥gL»wJ. Ef®nth® jdJ tUkhd¤Âš

th§F«gšntWbghU£fisF¿¥gjhF«. Ïjidéiyé»j¡nfhL (Price Ratio Line)v‹wiH¡fyh«.mšyJéiynfhLv‹WTwyh«.VbdåšÏUg©l§fë‹

éiy é»j¤ij¡ F¿¥gjhš Ï›thW miH¡f¥gL»wJ. mjhtJ OM msÎ X g©l§fŸ=OLmsÎYg©l§fŸ,Ef®nth®F¿¥Ã£ltUkhdmséšmÂfmsÎ

kdãiwit rkneh¡FtisnfhL I3 æšcŸsC òŸëæšbgW»wh®. Ï¥òŸëæš

62

g©l« X I OXI msé‰F« th§F»wh®. F¿¥Ã£l tUkhd¤Âš Ef®nth® ÏU

g©l§fëilnaahd Ïiz¤ bjçÎfŸ Fiwthd kdãiwitnah mšyJ

bgwKoahjj‰nghijaéiyænynahÏU¡F«.

O X 1 40 M X

C

D

E

B

A L

50

Y1

I1

I2

I3

I4

g©

l«

Y

g©l« X

tiu¥gl« 3.9Ef®nthç‹ rkãiy

rkãiy¥òŸëæš (òŸë C) éiy¡nfhL LM rkneh¡F tisnfh£il (I3)

bjh£L¢brš»wJ. CòŸëæšrkneh¡FtisnfhLk‰W«tisnfhLÏWÂãiy

gÂÄ£L Åj¤ij¡ F¿¡»wJ. nkY« tuÎ bryΡnfhL ÏU g©l§fS¡F

Ïilnaahdéiyéj¤ij¡F¿¡»wJ. CòŸëæšÏUg©l§fS¡»ilnaahd

ÏWÂãiy gÂÄ£L Åj« rkneh¡F tisnfhL I3 F¿¥Ã£LŸsJ nghš k‰W« ÏU

g©l§fë‹ éiy éjkhd éiy¡nfhL LM Ïu©L rkkhF«. Ï¥òŸë, vdnt

Ef®nth® jdJ tiuaW¡f¥g£l tUkhd¤Âš mÂf kdãiwit bgw¡Toa ÏU

g©l§fë‹äf¢ÁwªjÏiz¤bjçÎvdyh«.Ï¥òŸë(òŸëC)vdnt,Ef®nth®

‘rkãiyæš’cŸsh®.

rkãiy¡fhd mo¥gil ãaÂfŸ v‹dbtåš g©l« Y¡F gÂyhf g©l«

X‹ÏWÂãiy¥gÂÄ£LÅjK«k‰W«ÏUg©l§fë‹éiyfë‹ÏilnacŸs

ÅjK«rkkhfÏU¡fnt©L«.vdntrkãiy¡fhdãaÂfŸMtd.

MRSXY = PX/ Py

63

gæ‰Á

gFÂ - m

I. rçahd éilia¤ nj®ªbjL¡fΫ

1. Ï‹¿aikahj,trÂ,Ml«gug©l§fŸv‹gJ

m.Ïytrg©l§fistif¥gL¤jtJ

M.éU¥g§fistif¥gL¤JtJ

Ï.ga‹gh£oidÃç¥gJ

<.VJΫϚiy

2. rkneh¡Ftis¡nfh£o‹mQFKiwiam¿Kf¥gL¤Âat®

m.kh®õš

M.ÏyadšuhË°

Ï.J.R.ï¡°k‰W«R.G.D.My‹

<.Ml«°ä¤

3. ga‹ghLv‹gJ

m.r_ffU¤J

M.cŸSz®Îrh®ªjk‰W«cséašfU¤J

Ï.muÁ‹fU¤J

<.m¿éašfU¤J

4. x‰iw¥g©lEf®Îvijcz®¤J«

m.c‰g¤ÂthŒ¥òtis¡nfhL

M.rk-ÏWÂãiyga‹gh£LéÂ

Ï.më¥òéÂ

<.FiwªJ¢bršÏWÂãiyga‹gh£LéÂ

5. Ef®nth®v¢r«v‹gJ

m.jFéiy-c©ikéiy

M.MVn = TVn - TVn -1

Ï.njit=më¥ò

<.Ïšiy

64

II. nfho£l Ïl§fis ãu¥òf

6. ___________ v‹gJg©l§fis,gâfisga‹gL¤jtjhF«.

7. éU¥g§fŸv‹gJ___________ k‰W« ___________ MF«.

8. kh®õè‹ga‹gh£LmQFKiwv‹gJ___________ gF¥ghŒthF«.

9. ÏWÂãiy¥ga‹ghLóíakhF«nghJ,bkh¤jga‹ghL___________ MF«.

10. rkneh¡Ftis¡nfhLika¤ijneh¡»___________ fhz¥gL«.

III. bghU¤Jf

11. éU¥g§fŸ -m.kh®õš

12. bghUshjhu¡nfh£ghLfŸ -M.ï¡°k‰W«lhšl‹

13. mÂfg£rr_fe‹ikfŸ - Ï.ituMguz§fŸ

14. rkneh¡Ftis¡nfhL - <.és«gu§fŸ

15. Ml«gu¥g©l§fŸ - c.rhjhuzju«

IV. xçU th®¤ijæš éilaë¡fΫ

16. ga‹gh£iltiuaW

17. rk-ÏWÂãiy¥ga‹gh£o‰F,ntWbga®v‹d?

18. rkneh¡Ftis¡nfhLv‹whšv‹d?

19. rkneh¡FbjhFÂv‹whšv‹d?

20. ãÂãiy¡nfh£o‰Fk‰bwhUbga®v‹d?.

gFÂ - M

ËtU« édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tçfëš éilaë¡fΫ.

21. éU¥g§fS¡fhdfhuz§fŸahit?

22. g©l§fë‹tiffŸahit?

23. ÏWÂãiyga‹gh£LéÂæ‹Ïy¡fz¤ijtiuaW¡fΫ.

24. rkneh¡Ftis¡nfh£o‹g©òfŸahit?

25. kh®õè‹T‰W¥go‘Ef®nth®cgç’ia¡TWf.

65

gFÂ - Ï

ËtU« édh¡fS¡F xU g¡f mséš éilaë¡fΫ.

26. bkh¤j¥ga‹ghL,ÏWÂãiy¥ga‹ghLntWgL¤Jf.

27. FiwªJbršga‹gh£LéÂæ‹vLnfhŸfŸahit?

28. FiwªJbršga‹gh£LéÂæ‹K¡»at¤Jt¤ijvGJf.

29. rk-ÏWÂãiy¥ga‹ghlo‹tiuaiwfisF¿¥ÃLf.

30. rkneh¡FbjhF¥òtiu¥gl«cjéÍl‹Ef®nth®rkãiyiaés¡Ff.

gFÂ - <

ËtU« édh¡fS¡F _‹W g¡f mséš éilaë¡fΫ.

31. kåjéU¥g§fë‹g©òfŸahit?

32. FiwªJbršga‹gh£LéÂæidgl«tiuªJés¡f«jUf.

33. Ef®nth®cgçiagl«tiuªJ,mjDilaK¡»a¤Jt«k‰W«ÂwdhŒÎfis

és¡Ff.

34. rkneh¡Ftis¡nfh£o‹mQFKiwfisétç¡fΫ.

35. rkneh¡F tis¡nfh£o‹ bjhF¥Ãid tiuªJ mjDila g©òfis

és¡Ff.

66

ghl« 4

njitÍ« më¥ò«

xUbghUS¡fhd ‘njit’ (Demand) v‹gJ-m¥bghUisth§Ftj‰fhd

éU¥g¤ijÍ«, nghÂa th§F« r¡ÂiaÍ«, th§»él nt©L« v‹w KoitÍ«

F¿¡F«.MdhštWik¡nfh£o‰FÑœÏU¡F«xUvëaeg® ‘fh®x‹iwth§f

nt©L« v‹W éU«ò« nghJ - mJ btW« éU¥gnk m‹¿ mJ njitbad¡

fUj¥gl kh£lhJ. Vbdåš mtuJ éU¥g¤ij ãiwÎ brŒJ¡ bfhŸs mtçl«

nghÂa th§F« r¡Â Ïšiy. mnj neu¤Âš xU gz¡fhu® fh® jd¡F th§f

nt©L« v‹W éU«ò«nghJ mJ njit vd bghUëaèš fUj¥gL«. Vbdåš

mtuhš mªj bghUë‹ éiyia bfhL¡f KoÍ«. Ï›thW bghUS¡fhd

éU¥g¤njhLth§F« r¡ÂͫËòykhfÏU¡F«nghJbghUëaèšmJ ‘njit’

v‹WmiH¡f¥gL»wJ.

vªjxUbghUS¡F«njitv‹gJm¥bghUë‹éiyia¥bghW¤ÂU¡F«.

Ãw Ô®khåfŸ v‹gd r«gªj¥g£l Ãw bghU£fë‹ éiy, Ef®nthuJ tUkhd«,

mtuJ RitfŸ, nj®ªbjL¤jš, Ef®nthç‹ bršt«, ngh‹witfshF«. vdnt

njitia¡Ñœf©lthWvGjyh«.

Dx = F(Px, Ps, Y, T,W)

Dxv‹gJXbghUS¡fhdnjit

Px -XbghUë‹éiy

Ps-gÂèfë‹éiy

Y-tUkhd«

T-Ritk‰W«nj®ªbjL¤jš

W -Ef®nthå‹brštãiyMF«

njit éÂ

éiyÍ« njitÍ« v®kiw¤ bjhl®òiladv‹gij njitéÂTW»wJ.

ÏjxUbghUS¡fhdéiyiaÍ«,xUF¿¥Ã£lfhymséšmªjbghUS¡fhd

njitiaÍ«F¿¡F«.

tiuaiw

Mš~ÃuL kh®õè‹ T‰W¥go “ãiwa g©l§fis é‰f nt©Lkhæ‹,

éiy Fiwthf ÏU¡f nt©L«. m›thW éiyia Fiwthf ÏUªjhš jh‹

m¥g©l¤ij¥ gyU« th§Ft®. ntW éjkhf¡ T¿dhš éiy Fiwtjhš

njit¥gL« g©l¤Â‹ msÎ TL»wJ. éiy TLtjhš njit Fiw»wJ“

~bg®Tr‹ v‹gtç‹T‰W¥go “éiyÍ« njitæ‹msΫ v®fâa¤ bjhl®ò

bfh©LŸsd”.

“xUbghUS¡fhdéiyFiwÍ«nghJk¡fŸmÂf«m¥bghUisth§Ft®,

éiyVW«nghJFiwthfth§Ft®-k‰witkhwhkèU¡F«nghJ”v‹gJnjit

éÂ.

67

k‰wit khwhkš ÏU¡F« nghJ v‹W F¿¥Ãl¥gLtJ, njit éÂæ‹

vLnfhŸfis¡F¿¡F«.

vLnfhŸfŸ

m) Ef®nthç‹tUkhd¤Âškh‰w«Ïšiy.

M) Ef®nthuJRitæY«nj®ªbjL¤jèY«kh‰w«Ïšiy.

Ï) ÃwbghU£fë‹éiyæškh‰w«Ïšiy.

<) ÃwgÂèfisf©LÃo¡féšiy.

c) j‰nghija éiy Ïw¡f« ËéiuÍ« TLjš éiy Åœ¢Á¡F KfÎiu

v‹Wk¡fŸczuhikMF«.

njit¥g£oaš

xU g©l¤Â‹ gšntW éiyfisÍ« m›éiyfë‹ x›bth‹¿‰F«

njitæ‹msitÍ«fh£L»‹wm£ltiznanjit¥g£oašv‹gjhF«.

m£ltiz 4.1

éiy(%) njit msÎ ».»

5 104 203 302 401 50

m£ltiz4.1njit¥g£oašMF«.jåbahUEf®nth®gšntWéiyfëš

th§féU«ò«xU g©l¤Â‹ gšntWmsÎfisÏJR£o¡fh£L»wJ. éiyÍ«

njitÍ«v®kiwahfkhw¡ToaJÏJjåbahUEf®nth®njit¥g£oayhF«.

njit tisnfhL

Ϫjm£ltiziatiu¥gl« 4.1š njittisnfhlhftiuayh«. njit

tisnfhLv‹gJnjitm£ltizæ‹tiuglkhF«.

68

nk‰f©ltiu¥gl« 4.1šDD v‹gJ njit¡nfhLMF«. Ϥnjit¡nfhL

ÏläUªJ tykhf¡ Ñœneh¡»¡ rçªJ brš»wJ. Ïš éiy kh‰w§fS«

mj‰nf‰g njitæ‹mséš V‰gL« kh‰w§fS« R£o¡ fh£l¥g£LŸsd. éiy

Ïw§» tU« nghJ njitæ‹ msÎ mÂfç¥gij Ï¡nfhL fh£L»wJ. Ï›thW

éiyÍ« njitÍ« v®kiw¤mšyJ v®fâa¤ bjhl®ò bfh©LŸsd k‰wit

khwhkèU¡F«nghJ(ceteris paribus).

njit tis nfhL »œ neh¡» rçªJ brštJ V‹?

njit¡nfhLrçtj‰fhdfhuz«,FiwªJ¢bršÏWÂãiyga‹gh£LéÂ.

Ï›éÂahdJ,g©l§fŸTLjyhfEf®tjdhš,ga‹ghlhdJFiwªJ¢brš»wJ.

Mfnt Ef®nth® xU¥ bghUis Fiwªj éiy¡ bfhL¤nj th§f nt©oÍŸsJ.

njit¡ nfhlhdJ rçtj‰F fhuz«, ÏWÂãiy ga‹ghL¡ nfhL FiwªJ

brštnjahF«.

jåbahUEf®nthuJnjit¥g£oaš,k‰W«m§fho¤njit¥g£oaš.

jå eg® njit¥g£oahyhdJ, xU g©l¤Â‹ gšntW éiyfëš th§f

éU«ò«gšntWmsitR£o¡fh£L«m£ltiz.

m£ltiz 4.2

jå eg® njit¥g£oaš

éiy MuŠR

(%ghŒ)

njit msÎ

(MuŠR)

5 1

4 2

3 3

2 4

1 5

m£ltiz és¡f«

m£ltizæšMuŠRgH¤Â‹éiy%.5jhfÏU¡F«nghJxUgH¤ijna

th§F»wh®.m¥gH¤Â‹éiy%.4-MfFiwÍ« nghJÏU gH§fŸth§F»‹wh®.

nkY«éiyahdJ%.3MfFiwÍ«nghJ,_‹WgH§fisth§F»‹wh®.Ï›thW

éiyahdJFiwa¡Fiwa njitæ‹msthdJmÂfç¤J¢ brš»wJ vÂbu®

khwhf.

m§fho¤ njit m£ltiz

m§fho¤ njit¥g£oaš v‹gJ, m§fhoæš cŸs Ef®nth® midtç‹

njit msÎfis x‹W¡ T£odhš »il¥gjhF«. MuŠR gH m§fhoæš ÏU

Ef®nth®ÏU¥gjhfit¤J¡bfh©lhš,m§fho¤njitahdJÑœfhQ«tifæš

fz¡»l¥gL»wJ.

69

m£ltiz 4.3

Ïu©L Ef®nthuJ njit¥g£oaš k‰W«

m§fho¤ njit¥g£oaš

njit msÎ

éiy (MuŠR) Ef®nth‹ 1 Ef®nth‹ 2 m§fho¤ njit

5 1 - 1

4 2 1 3

3 3 2 5

2 4 3 7

1 5 4 9

m§fhoæš njit tisnfhL

m§fhoæšéiyFiwÍ«nghJnjitTL»wJ.

m§fho¤ njit¡ nfh£o‹ és¡f«

nk‰f©l tiugl¤Âš Ef®nth® 1, Ef®nth® 2 M»a ÏU Ef®nthç‹

njitasÎfŸ ‘X’ m¢ÁY«, m§fhoæš ãyΫ éiy ‘Y’ m¢ÁY«

F¿¥Ãl¥g£LŸsJ. Ï›éUEf®nthç‹bkh¤j njit. mjhtJD1 + D2 = DD

v‹w m§fho¤ njit¡nfhL«, jå Ef®Î njit¡ nfh£il¥ ngh‹nw Ñœneh¡»

rçªJbrš»‹wd. “DD”v‹wnjit¡nfhLnjh‰WthŒneh¡»FéªJŸsJ. ÏJ

éiy¡F«njitæ‹msΡF«cŸsbjhl®igés¡F»wJ.

njit éÂæ‹ éÂéy¡FfŸ

bghJthf njit éÂahdJ éiy k‰W« g©l¤Â‹ msΡF cŸs jiy

ÑHhdcwit vL¤JTW»wJ. ÁyéÂéy¡fhdNœãiyæšÏ›éÂÏašghf

brašgltšiy. Ϫãiyfëš éiy VW«nghJ, g©l¤Â‰fhd njitÍ«

mÂfç¡F«,éiyFiwÍ«nghJg©l¤Â‹njitæ‹msΫFiwÍ«.Ï›thwhf

njit¡nfhLfŸ nkš neh¡» rçªJ br‹W njitÍ«, éiyÍ« neuo bjhl®ò

bfh©ldthfÑœfhQ«tiugl¤Âšnjh‹WtJ¥ngh‹WmikÍ«.

70

Q Q1

D

D

D

P

P1

P

0 Q

tiu¥gl« 4.3

g©l¤Â‹ njit

éi

y

tiu¥gl és¡f«

g©l¤Â‹ éiyahdJ OP-æèUªJ OP1 Mf caU«nghJ njitæ‹

msthdJ OQ-æèUªJ OQ1 Mf caU»wJ. (v® v®khwhf) DD v‹gJ

éÂéy¡F¤njit¡nfhLmšyJmrhjhuznjit¡nfhLvd¥gL«.

njitéÂæ‹éÂéy¡FfŸÁyÑnHbfhL¡f¥g£LŸsd.

(i) bt¥s‹ éisÎ

jh®°o‹bt¥s‹v‹D«bghUëay¿P®,xUÁybghU£fis,gz¡fhu®fŸ

rKjha¤Âš j§fsJ mªj°J k‰W« btW« kÂ¥ò¡fhfnt éiyÍa®ªjhY«

th§F»wh®fŸ v‹W és¡F»wh®. Ï›tifahd bghUŸfë‹ éiy mÂfç¡F«

nghJ, ft®¢Á¡fhf bgWkséš Ï¥bghUŸfŸ th§f¥gL»‹wd. gz¡fhu®fŸ

itu§fë‹ éiy caU«nghJ, mÂfkhf itu§fis th§F»‹wd®. mnj rka«

Ï›éj bghUŸfë‹ éiy FiwÍ«nghJ, mªj bghUŸfis¥ gz¡fhu®fŸ

th§fkh£lh®fŸ.

»~g‹ (Giffen) Ku©ghL

r®Ïuhg®£»~g‹v‹gt® ViH, vëa k¡fŸÑœãiy¥ g©l§fë‹éiy,

mÂfç¤jhš,mjDila njitmsÎmÂfç¡F«v‹W«,éiyFiwªjhš njit

msΫ FiwÍ« v‹W és¡F»wh®. k¡fŸ tWikæèU¡F«nghJ mÂf mséš

th§f¥gLtJ«, brGikæèU¡F«nghJ Fiwªj mséš th§f¥gLtJkh»a

g©l§fŸÑœãiy¥g©l§fŸv‹wiH¡f¥gL»‹wd.

ViH k¡fŸ tUkhd¤Âš bgU«g§»id ca®tifa‰w (f«ò, nfœtuF,

nrhs« ngh‹wit) jhåa§fis th§fΫ, Fiwªj msnt mçÁ th§fΫ

bryéL»wh®fŸ. ca®tifa‰w jhåa§fë‹ éiy caU« nghJ ViH k¡fŸ

Fiwªj msÎ mçÁia th§Fth®fŸ. Ïjdhš vG« Ïilbtëia ãu¥g

ca®tifa‰w jhåa§fis mÂf msÎ th§f nt©L«. vdnt, ca®tifa‰w

jhåa§fë‹ éiy caU«nghJ mt‰iw mÂf msÎ th§F»wh®fŸ. ÏJnt

»~¥g‹ Ku©ghL v‹wiH¡f¥gL»wJ. Ï›tif Ku©ghLfŸ njité¡F

éÂéy¡fhfcŸsd.

71

njitæš kh‰w« (njit¥ bgU¡f«, njit¢ RU¡f«)

njit tis¡nfh£o‹ ãiyæš vªjéjkhd kh‰wK« ãfHéšiy. xU

bghUë‹ éiyæ‹ msÎ FiwÍ« nghJ, m¥bghUS¡fhd njitæ‹ msÎ

TL»wJ. Ïij njit bgU¡f« v‹W miH¡f¥gL«. mnj rka« bghUë‹

éiymÂfç¡f« nghJ,mjDila njitFiw»wJ. ÏJ njit RU¡f« vdΫ

miH¡f¥gL«. Ïit Ïu©Lnk mnj njit tis¡nfh£o‹ nkY« ÑGkhf

ef®tijnt njit bgU¡f«, k‰W« njit RU¡f« vd TW»‹nwh«. Ïjid

tiu¥gl«_y«és¡fyh«.

D

DD

P

P1

P

0 Q Q1 Q

P2

Q2

tiu¥gl« 4.4

éi

y

g©l¤Â‹ njit

tiugl és¡f«

nkny cŸs tiugl¤Âš OP v‹gJ bghUë‹ éiy QQ v‹gJ njit

msÎ. éiyahdJ OP2 msÎ FiwÍ«nghJ, njitæ‹ msÎ OQ2 msthf

mÂfç¡»wJ.ÏJnjitæ‹bgU¡f«vd¥gL«.khwhféiyahdJOP1 msΡF

mÂfç¡F«nghJ, njit msthdJ OQ2 msΡF Fiw»wJ ÏJ njit RU¡f«

vd¥gL«.

njitæ‹ kh‰w« (njit ca®Î, njit¡ FiwÎ)

“k‰wit khwhÂU¡»‹wd” v‹w bghUshjhu vLnfhë‹ mo¥gilæš

mikªJŸsJ. Ϫj k‰wit v‹w brhšyhdJ tUkhd«, Rit, k¡fŸ bjhif,

muÁ‹ bfhŸiffŸ, bjhêšE£g«, éiynahL bjhl®òila k‰w fhuâfis

F¿¡F«.Ï›éjkhdfhuâfë‹_y«V‰gL«kh‰w«njitæšca®Î,njitæš

FiwitV‰gL¤J»wJÏjidgl«4.5-šfhzyh«.

72

éi

y

njit msÎ

D 2

D

P

0 QQ1 Q2

D 1

D 1

D 2

D

D

tiu¥gl« 4.5

tiu¥gl« és¡f«

nkny tiua¥g£l tiu¥gl¤Âš njitahdJ DD-æš ÏUªJ D2, D2¡F

mÂfç¤J brš»wJ. Ïij njit ca®Î v‹g®. mnj rka« njitahdJ DD æèUªJDD1Mfef®ªJbrš»wJ.ÏijnjitFiwÎv‹g®.

njitia¤ Ô®khå¡F« fhuâfŸ

njitia¤Ô®khå¡F«fhuâfŸÑœtUkhW

1. Ef®nthç‹RitfS«k‰W«nj®Î¢brŒjY«.

2. Ef®nthç‹tUkhd«

3. gÂÄ£Lg©l¤Â‹éiy

4. Ef®nthç‹v©â¡if

5. tU§fhyéiy¥g‰¿av®gh®¥ò

6. tUkhdg»®Î

7. gUt¡fhykh‰w§fŸ

8. tâfãiy

9. Ef®nthç‹ò¤jh¡f«òidjš

1. Ef®nthç‹ RitfS« / nj®Î brŒjY«

RitfŸ,nj®Î¢brŒjš,etehfçf§fŸM»afhuâfŸnjitæ‹msit

kh‰w« mila¢ brŒÍ« (v.fh.) nt£ofSila njitahdJ FiwªJ òJtif

MilfisÉ‹°M»at‰¿‹njitmÂfç¡»wJ.fhuz«etehfçfkh‰wnk.

2. Ef®nthç‹ tUkhd«

Ef®nthç‹ tUkhd« mÂfç¡F«nghJ, njitahdJ mÂfç¡F«. vdnt

tUkhd«mÂfç¡F«nghJbghUŸfë‹njitÍ«mÂfç¡F«trÂk‰W«Ml«gu

bghUŸfŸÏ›tifiarh®ªjjhF«.

73

3. gÂÄ£L g©l§fë‹ éiy

xUéU¥g¤ijãiwÎbrŒacjΫxU kh‰W¥ g©lnk. gÂÄ£L¥ g©l«

vd¥gL«. (v.fh.) njÜU«, fhÃÍ«, Áwªj gÂÄfŸ. fhÃæ‹ éiy caU«nghJ,

njÜç‹ éiy khwhkš ÏU¥gjhš k¡fŸ njåiu mÂfkhf éU«Ã th§Ftjhš,

fh¥Ãæ‹ njit Fiw»wJ. gjÄ£L¥ g©l¤Â‰fhd njitfŸ v®khwhf

brašgL»wJ.

4. Ef®nthç‹ v©â¡if

xU eh£o‹ k¡fŸ bjhifahdJ njitia Ô®khå¡F« xUK¡»a fhuâ

(v.fh.) bgUksÎk¡fŸbjhif,czÎtiffŸ, jhåatiffŸ ngh‹wF¿¥Ã£l

bghUS¡fhd njitia mÂfç¡F«. Ef®nthuhJ v©â¡if mÂfç¡F«nghJ

bghUŸfS¡fhd¤njitÍ«mÂfç¡F«.

5. tU§fhy éiyg‰¿a v®gh®¥ò

v®fhy¤Âš xU bghUë‹ éiy mÂfç¡F« v‹w v®gh®¥Ãdhš, xU

Ef®nth® j‰fhy¤Âš mÂf« bghUŸfis th§f K‰gLth®. xU ntis éiy

Fiw¥igv®gh®¤jhš,j‰nghijamtuJnjitiaFiw¤j¡bfhŸth®.

6. tUkhd g»®Î

tUkhd g»®Î Ef®Î¤ j‹ikia kh‰¿ mik¡»wJ. vdnt gšntW

g©l§fë‹ njitahdJ tUkhd¥ g»®it¥ bghU¤J mik»wJ. rkÓuh¡F«

neh¡f¤Jl‹, mªeh£L muR tUkhd« kWg»®Î brŒa Ka‹whš Ml«gu¥

bghUŸfë‹njitFiwªJ,m¤ÂahtÁabghUŸfë‹njitmÂfç¡F«.

7. gUtfhy kh‰w§fŸ

xU bghUS¡fhd¤ njit fhy Ánjhõd ãiyfS¡nf‰g kh‰w« bgW«

(v.fh.) nfhil¡ fhy¤Âš Fë® ghd§fŸ, gU¤Â MilfŸ k‰W« Fë® rhjd¥

bg£ofë‹ njit caU«. Mdhš Fë® fhy¤Âš f«gëMilfS¡fhd njit

caU«.

8. thâg ãiy

thâg brašghLfŸ äf brê¥ghf ÏU¡F«nghJ, g©l§fŸ,

gâfS¡fhd¤ njitäFÂahfÏU¡F«. khwhf th£l« (m) kªj« V‰gL«nghJ

g©l§fŸ,gâfS¡fhdnjitÍ«Fiw¡»wJ.

9. Ef®nthç‹ ò¤jh¡f« òidjš

nfhJik khé‹ éiynah, ä‹rhu¤Â‹ éiynah Fiwªjhš Ef®nth®

m¥bghUŸfS¡F òÂa ga‹ghLfis f©LÃo¤J éL»wh®fŸ. vdnt

Ï¥bghU£fs¡fhdòÂanjitcUth»‹wJ.

njit be»œ¢Á (Elasticity of Demand)

njit éÂahdJ, éiy kh‰w¤Âdhš njit khW»wJ v‹W és¡»aJ.

74

Mdhš éiy kh‰w¤Â‹ éisthf, njitæš V‰gL»‹w kh‰w¤Â‹ mséid

mséléšiy.njitbe»œ¢Á,njitæšV‰gL«kh‰w¤ijmséL»wJ.

njit be»œ¢Áæ‹ fU¤ij Mš¥Ãu£ kh®õš m¿Kf¥gL¤Âdh®. ÏtuJ

fU¤J¥go, njit be»œ¢ÁahdJ. “xU F¿¥Ã£l éiy ca®Î fhuzkhf

m§fhoæšxUg©l¤Â‰fhd¤njitmÂfkhf,mšyJFiwthfkhWtijnjit

be»œ¢ÁäifahdJ,mšyJFiwthdJvdyh«”vdTW»wh®.

njit be»œ¢Áæ‹ tiffŸ

njitbe»œ¢Áia3tifahfÃç¡fyh«

m.éiy¤njitbe»œ¢Á

M.tUkhdnjitbe»œ¢Á

Ï.FW¡Fnjitbe»œ¢Á(m)Ëåanjitbe»œ¢Á

m. éiy¤ njit be»œ¢Á

éiy kh‰w¤Âdhš, njitæš V‰gLtjhd kh‰w msnt éiy¤ njit

be»œ¢ÁMF«.

éiy¤njitbe»œ¢Áv‹gJ,xUg©l¤Â‹njitæšnjh‹W«kh‰w¤Â‹

éG¡fh£oid, m¥g©l¤Â‹ éiykh‰w éG¡fh£lhš tF¡f »il¡F« <Î

éiy¤njitbe»œ¢Áv‹»nwh«.

ÏjidÑœfhQ«rk‹gh£lhšés¡fyh«.

éiy¤ njit be»œ¢Áia mséLjš

ÏJeh‹FKiwfëšmsél¥gL»wJ.

1. éG¡fh£LKiw

2. òŸëKiw(or)rçÎKiw

3. bkh¤jbryÎKiw

4. éšKiwv‹gitahF«

1. éG¡fh£L Kiw

x¥Õ£lsÎ njitkh‰w¤ij x¥Õ£lsÎ éiy kh‰w¤jhš tF¥gj‹

thæyhfΫ mšyJ éG¡fh£lséš njit kh‰w¤ij éG¡fh£lséš éiy

kh‰w¤jhštF¥gj‹thæyhfΫnjitbe»œ¢Áiamsélyh«.

Ïj‹thŒ¥ghLahbjåš

75

% ∆q e p =

% ∆p

(v.fh.)mçÁæ‹éiy10rjÅj«caU«nghJmçÁæ‹njit15rjÅjkhf

Fiwªjhšéiy¤njitbe»œ¢Á(ep)v‹gJ

eP=15=1.5=

10

Ïj‹ bghUŸ, mçÁæ‹ éiy¤ njit, be»œ¢ÁÍilajhf ÏU¡»wJ.

mJnghš,10%msé‰FmçÁæ‹éiycaU«bghJmj‹njit5%msÎk£Lnk

FiwªjhšmçÁæ‹njitbe»œ¢Áa‰wjhfcŸsJv‹WbghUshF«.

éiy¤ njit be»œ¢Áæ‹ tiffŸ

éiy¤njitæ‹be»œ¢Áia5tif¥gL¤jyh«.

1. äif¤njitbe»œ¢Á(ed>1)

2. FiwthdnjitcŸsbe»œ¢Á(ed<1)

3. myF¤njitbe»œ¢Á(ed=1)

4. KGãiwthdbe»œ¢Áa‰w¤njit(ed=0)

5. KGãiwthdbe»œ¢ÁÍŸsnjit(ed=∞)

76

D

P

P

0 Q QQ1

njit msÎ

éi

y

tiu¥gl« 4.10

KG ãiwthd be»œ¢ÁÍŸs njit

2. òŸë Kiw (Point Method)

neuhfmikªJŸsnjit¡nfh£o‹ÛJcŸsxUF¿¥Ã£lòŸëæš,éiy¤

njitbe»œ¢Áia¡fz¡»lyh«.

òŸëKiwæš

éiy¤njitbe»œ¢Áæ‹N¤ÂukhtJ:

njit¡nfh£o‹ Ñœ¥gFÂ

njit¡nfh£o‹ nkšgF éiy¤ njit be»œ¢Á =

vL¤J¡fh£lhf – tiu¥gl« 4.11š njit¡nfh£o‹ Ús« AB = 4cm.

rçahf ABv‹»wnjit¡nfh£o‹(ika)eLòŸëæš

1. mjhtJ‘E’v‹wòŸëæšéiy¤njitbe»œ¢ÁahdJ

At E, ep = EB/EA = 2/2 = 1 ~ ep = 1

2. éiy¤njitbe»œ¢Á‘D’v‹wòŸëæš =DB/DA

= 1/3 = 0.3 ep<1

77

(njitnfh£o‹EBv‹wgFÂæ‹ikaòŸëah»aDæš)

3. éiy¤njitbe»œ¢Á‘C’v‹wòŸëæš=ep = CB/CA=3/1 = 3 ep>1

(njitnfh£o‹EAv‹wgFÂæ‹ikaòŸëah»aCæš)

4. éiy¤njitbe»œ¢Á‘B’v‹wòŸëæš=0/AB=0/4=0

(ó{ía¤ijvªjv©zhštF¤jhY«ó{íank<thF«)Ep=0

5. éiy¤njitbe»œ¢Á‘A’v‹wòŸëæš=AB/0=4/0=∝

(vªj v©izÍ« ó{ía¤jhš tF¡F« nghJ mJ všiya‰W bgU»¢

brš»wJ)

3. bkh¤j bryÎ Kiw:-

(Total Expenditure/Total Outlay Method)

xU g©l¤Â‹ éiy kh‰w¤Âdhš, V‰gL« kh‰w¤Âid¡ bfh©L

éiy¤njitbe»œ¢Áia¡fz¡»lyh«.

1. xU g©l¤Â‹ éiy FiwÍ« nghJ, mij EfU« Ef®nthç‹

m¥g©l¤Â‰fhd bkh¤j xJ¡ÑL mšyJ mj‹ bkh¤j¢ bryÎ

mÂfç¤jhšmJäifbe»œ¢ÁÍŸsnjitvd¥gL«.Ep>1.

2. xUg©l¤Â‹éiyFiwÍ«nghJmjidEf®nthç‹m¥g©l¤Â‰fhd

bkh¤j xJ¡ÑL mšyJ mj‹ bkh¤j bryÎ Fiwªjhš mJ Fiw

be»œ¢ÁÍŸsnjitvd¥gL«. Ep<1.

3. xUg©l¤Â‹éiyFiwÍ«nghJmªEf®nth‹m¥g©l¤Â‰fhdbkh¤j

xJ¡ÑLmšyJmj‹bkh¤jbryéškh‰w«V‰glhÂUªjhšmJxUik¤

njitbe»œ¢Ávd¥gL«.Ep=1.

Ï›bt›ntwhdéisÎfis¡Ñœ¡fhQkhWm£ltiz¥gL¤jyh«.

m£ltiz 4.6

éiykh‰w« éiy¤ njit be»œ¢Áæ‹ tiffŸ

ep=1 ep<1 ep>1

éiy Ïw¡f«

éiyV‰w«

bkh¤jxJ¡ÑL

khwhkèU¤jš

bkh¤jxJ¡ÑL

khwhkèU¤jš

bkh¤jxJ¡ÑL

Fiw»wJ

bkh¤jxJ¡ÑL

mÂfç¡»wJ

bkh¤jxJ¡ÑL

mÂfç¡»wJ

bkh¤jxJ¡ÑL

Fiw»wJ

78

4. éš Kiw (Arc Method)

xU njit tisnfh£o‹ Ïu©L òŸëfS¡»ilna cŸs gFÂna éš

vd¥gL«.

éšKiwæšéiy¤njitbe»œ¢ÁiaÑœfhQ«Kiwæšfz¡»lyh«.

xUg©l¤Â‹,éiykh‰w«bgUkséšÏUªjhšéiy¤njitbe»œ¢Áia

fz¡»l Ï›éš Kiwia¡ ifahsyh«. Ï›éš Kiwia tiu¥gl« 4.12 _y«

és¡fyh«.

A

P

P1

P2

0 Q2Q1Q

B

tiu¥gl« 4.12

éi

y

njit msÎ

nk‰f©l tiugl¤Âš, éš be»œ¢Áia A & B v‹w njit¡ nfh£o‹

Ïu©L òŸëfS¡»ilna fz¡»lyh«. Ïj‰F OP1 k‰W« OP2 Ϫj Ïu©L

éiyfS¡»ilnaahd ruhrçia fz¡»£L k‰W« Ïu©L njit msÎfë‹

ruhrçiaÍ«fz¡»lšnt©L«.ÏJntéšbe»œ¢ÁahF«.

M. tUkhd¤ njit be»œ¢Á

tUkhd¤Âš V‰gL« kh‰w« njitæ‹ mséš v¤jifa kh‰w¤ij

V‰gL¤J»wJv‹gnjtUkhd¤njitbe»œ¢Ávd¥gL«.

79

Ï. FW¡F¤ njit be»œ¢Á mšyJ Ëåa¤ njit be»œ¢Á

cwÎila¥ g©l§fsh»a, gÂÄ£L¥ g©l§fë‹ (Substitutes) éiyænyh

mšyJ clDW g©l§fë‹ (Complementary Goods) éiyfënyh V‰gL«

éiy kh‰w« g©l¤Â‹ njitæš v›tsÎ kh‰w¤ij V‰gL¤J»wJ v‹gnj

FW¡F¤njit mšyJ Ëåa¤ njit be»œ¢Á vd¥gL«. ÏJ Y g©l¤Â‹

éiykh‰w¤ÂdhšXg©l¤Â‹njitmséšV‰gL«kh‰w¤ij¡F¿¡F«.

ec

ec

q

q

p

p

X k‰W« y g©l§fS¡»ilnaahd cwÎ gÂÄ£L g©l§fshd njÜ®

k‰W« fh¥Ã ngh‹wjhfnth clDW g©l§fsh»a ngdh k‰W« ik ngh‹nwh

ÏU¡f¡TL«.

Ï¡FW¡FmšyJËåanjitbe»œitÑœf©lthWfz¡»lyh«.

všiya‰w be»œÎ = x g©l« y g©l¤Â‰F xU ãiwthd gÂèahF«

(Perfect Substitute).

ó{íabe»œÎ=x g©lK« yg©lK«cwt‰wit.

v®kiwahd

be»œ¢Á=x g©lK« yg©lK«clDW¥g©l§fshF«.

njit be»œ¢Áia Ô®khå¡F« fhuâfŸ

xUg©l¤Â‹njitbe»œ¢ÁiaÑœfhQ«fhuâfŸÔ®khå¡»‹wd.

1.g©l¤Â‹ j‹ik 2. g©l§fë‹ ga‹gL« msÎ 3. gÂÄ£L¥ g©l§fŸ

ÏU¤jš5.njitiajŸë¥nghLjš5.bryél¥gL«gz¤Â‹msÎ6.gH¡f§fŸ

7.bghUë‹éiyk£l«.

80

njit be»œ¢Áæ‹ K¡»a¤Jt«

1. éiy ghFghL

xU g©l¤Â‹ njitahdJ gšntW rªijfëš gšntW be»œ¢Áfis

cilajhf ÏU¥Ã‹, K‰Wçikahs® gšntW éiyfis gšntW rªijfëš

ã®zæ¥gh®.Ϫjéiy¥ghF¥ghLéiy¤njitbe»œ¢Áahšc©lhtjhF«.

2. tç éÂ¥ò

njit be»œt‰w g©l§fŸ ÛJ tçé¤jhšmJmuR¡FmÂf tUthŒ

bg‰W¤ jU«. mj‰F khwhf mÂf be»œ¢ÁÍŸs g©l§fŸ ÛJ tç é¤jhš

muR¡FFiwthdtUthŒ»il¡F«.

3. mašehL thâg«

ehLfS¡»ilnaahd thâg ãiyfŸ cŸeh£L bghU£fS¡F«

mašeh£L bghU£fS¡F«Ïilna ãyλ‹w njit be»œ¢Áiamo¥gilahf¡

bfh©oU¡F«. cyf m§fhoæš, ÏU eh£o‰F rhjfkhd thâg ãiy ãyt

nt©Lkhdhš,mªeh£o‹V‰WkÂfS¡Fbe»œ¢Ám‰wnjitÏU¡fnt©L«.

4. c‰g¤Â mséid¤ Ô®khå¤jš

bghU£fë‹ njit¡F V‰g g©l§fŸ k‰W« gâfis c‰g¤Â brŒa

nt©L«. njitbe»œ¢Áa‰whfÏU¡F«nghJc‰g¤Âahs‹mÂféiybg‰W¡

bfhŸSjiy¥ ga‹gL¤Â j‹ c‰g¤Âia mÂf¥gL¤Â¡ bfhŸSth‹. vdnt

njitæ‹ be»œ¢Á k‰W« be»œt‰w j‹ikfŸ c‰g¤Âæ‹ msit Ô®khå¡f¥

ga‹gL»‹wJ.

5. ciH¥ghsU¡fhd Tèia¤ Ô®khå¤jš

ciH¥ghëfS¡fhd njit be»œ¢Áa‰wjhf ÏUªjhš, bjhê‰ r§f§fŸ

Tè é»j¤ij ca®¤J« mt®fsJ Ka‰Áæš bt‰¿ milt®. mj‰F khwhf

ciH¥ghs®fS¡fhdnjitbe»œ¢ÁÍilajhfÏUªjhšTèé»j¤ijca®¤j¡

nfhU«bjhê‰r§felto¡iffëšbt‰¿fhdÏayhJ.

6. brê¥Ãš Vœik

njitbe»œ¢ÁahdJbrê¥Ãš ‘Vœik’v‹wòÂiu, Ku©gh£ilés¡f¥

bgçJ« cjλwJ. vL¤J¡fh£lhf rhFgo äFªj czÎ tiffë‹ c‰g¤Â

ntsh©ik Jiwæš brê¥ig V‰gL¤j nt©L«. Mdhš gæ® tiffS¡F

njitbe»œ¢Ám‰wjhfÏU¥Ã‹étrhæfŸj§fŸgæ®tiffS¡Fešyéiy

»il¡fhjfhuz¤jhš(éiyFiw¥Ãdhš)bgU«ÏH¥Ã‰FMshth®fŸ.

më¥ò éÂ(LAW OF SUPPLY)

és¡f«

xU F¿¥Ã£l fhy¤Âš, F¿¥Ã£l éiyæš é‰gid brŒa¥gL«

g©l§fë‹msntmë¥òvd¥bghUŸgL«.xUc‰g¤Âahs‹jh‹c‰g¤ÂbrŒj

81

g©l§fŸ/k‰W«gâfisxUF¿¥Ã£léiyæšé‰gidbrŒtjidnamë¥ò

v‹g®.

Ïy¡fz«

“xUbghUS¡fhdmë¥òv‹gJxUF¿¥Ã£léiyæšxUé‰gidahs‹

v›tsÎé‰fK‹tU»wh‹v‹gijF¿¡F«.

më¥ò éÂahdJ, éiy¡F«, më¥ò¡F« cŸs neuoahd¤ bjhl®Ãid

és¡F»‹wJ. xUãWtdkhdJéiyFiwÍ«nghJFiwthfc‰g¤ÂbrŒ»wJ.

mnj rka« éiy caU« nghJ, mÂfkhd mséš c‰g¤Âia nk‰bfhŸ»wJ.

“k‰wit khwhj ãiyæš, xU g©l¤Â‹éiyca®thšmë¥ghdJmÂfç¡F«.

mnjrka«éiyFiwªjhšmë¥ò«FiwÍ«.

më¥ò m£ltiz, k‰W« më¥ò¡ nfhL

xU F¿¥Ã£l fhy mséš gšntW éiyfëš gšntW mséš g©l§fŸ

é‰gid¡F më¡f¥gLtij fh£L« m£ltizna më¥ò g£oayhF«. më¥ò

m£ltiz_y«,më¥ò¡nfh£iltiuayh«.

jåeg® më¥ò m£ltiz k‰W« më¥ò¡nfhL

jåeg® më¥ò g£oaš v‹gJ éiyfŸ k‰W« é‰f¥gL« g©l§fë‹

mséidfh£L»‹wJ.

më¥ò m£ltiz 4.7

ÑœfhQ« g£oaè‹ _y« më¥Ã‹ éÂia és¡fyh«

éiy (%ghŒ) c‰g¤Â msÎ (l#åš)

4 3

6 6

8 9

10 12

12

10

8

6

4

2

0 3 6 129

S

S

tiu¥gl« 4.13

éi

y (%

ghæ

š)

më¥ò (l#åš)

82

tiugl és¡f«

éiy%ghŒ 4MfÏU¡F«nghJ, 3 l#‹é‰gid¢brŒa¥gL»wJ. éiy

V‰w¤Â‹nghJ,më¥Ã‹mséšV‰w«V‰gL»‹wJ.

më¥ò g£oaè‹ cjénahL, më¥ò tisnfh£il tiuayh«. më¥ò

m£ltizæ‹_y« SS v‹w më¥ò tisnfhL tiua¥g£LŸsJ. ÏJ tykhf

Ïl«bga®ªJ¢nkšneh¡»¢bršY«tisnfhlhF«.bghUë‹éiyÍ«,më¥Ã‹

msΫx‹bwh‹Wneuobjhl®òilajhF«.

m§fho më¥ò g£oaš k‰W« tis¡nfhL

më¥Ã‹mséidgšntWéiyfëšm§fhoæšé‰gidbrŒt‹T£L

bkh¤jnkm§fhoæ‹më¥òg£oayhF«.

m§fho më¥ò¡ nfhlhdJ. rªijæš/m§fhoæš cŸs bkh¤j

c‰g¤Âahs®fë‹më¥ò¡tis¡nfh£o‹x£Lbkh¤jnkahF«.

më¥Ã‹ mséš kh‰w« - më¥ò bgU¡f« k‰W« më¥ò RU¡f«

mÂfkhd éiyæš, mÂfkhd g©l§fŸ é‰gid¢ brŒtJ “më¥Ã‹

bgU¡f«“ v‹W Tw¥gL«. Fiwthd éiyæš, Fiwthd g©l§fŸ é‰gid

brŒÍ« nghJ, Ïj‰F ‘më¥Ã‹ RU¡f«’ v‹W bga®. Ïjid ÑœfhQ« tiugl«

_y«vL¤JTwyh«.

P2

P

S

S

P1

0 C A B

tiu¥gl« 4.14

éi

y

g©l¤Â‹ më¥ò

tiugl és¡f«

éiyahdJ OPmsthfÏU¡F«nghJ,g©l¤Â‹më¥Ã‹msthdJOA

msthfcŸsJ.éiyahdJOPæèUªJOP1MfmÂfç¡F«nghJ,c‰g¤Âæ‹

msthdJOBMfmÂfç¡»‹wJ.ϧFg©l¤Â‹më¥ghdJOA -éšÏUªJ

OB¡FmÂfç¥gijfh©Ã¡»‹wJ.Ïijnamë¥Ã‹bgU¡f«vdfhzyh«.

éiyahdJOPmséš,OAmsÎc‰g¤ÂbrŒa¥gL»wJ.éiyahdJOP2 msΡFFiwÍ«nghJ,c‰g¤Âæ‹msitOCmsΡFFiw¤J¡bfhŸ»‹wh®.

83

ϪãfœÎ¡F më¥ò RU¡f« v‹g®. mjhtJ më¥Ã‹ msthdJ (OA to OC) msthfFiw»‹wJ.

më¥ò tisnfh£o‹ Ïl¥bga®¢Á- më¥Ã‹ ca®Î (mÂfç¥ò) më¥Ã‹ FiwÎ

më¥ò tisnfh£o‹ Ïl¥bga®¢Áædhš, më¥Ãš mÂfç¥ò«, FiwΫ

V‰gL»‹wJ. k‰w¡fhuâfë‹kh‰w¤ÂdhšÏªjÏl¥ bga®¢Á eilbgW»‹wJ.

ÏjidÑœfhQ«tiugl«_y«és¡fyh«.

éi

y

g©l¤Â‹ më¥ò

PE

O T2 T1T

S2

S1S

S2 S1S

tiu¥gl« 4.15

tiuglés¡f«

k‰wfhuâfëškh‰w«ãfHhK‹d®,OPéiyæš,SSv‹gJmë¥ò¡nfhL.

mnjPOmsÎéiyãyΫnghJ,é‰gidæ‹msthdOT1v‹WmÂfç¡»wJ.

mªjmë¥òtisnfhLS1S1vd¥gL«. ÏJmë¥Ã‹ca®it¡F¿¡F«.mnjOP

éiyæš,é‰gidæ‹msthdOT2 vdFiw¡f¥gL«nghJ.é‰gidæ‹më¥ò

Fiw»wJ.mªjmë¥òtisnfhLS2S2vd¥gL«.ÏJmë¥Ã‹FiwitF¿¡F«.

S2S2v‹gJFiwthdmë¥ò¡nfhlhfcŸsJ.ϧFéiyahdJmnjOP msthfÏU¡F«nghJ,OT2msÎé‰gidæ‹msÎFiwthfntmikÍ«.

më¥ig ã®zæ¡F« fhuâfŸ

1. c‰g¤Â¤ bjhêšE£g«

c‰g¤Â Kiwfë‹ bjhêšE£g§fŸ, më¥ig Ô®khå¡F« fhuâahF«.

xU eh£ošmÂfK‹nd‰wkhdbjhêšE£gKiwfis ga‹gL¤J«nghJ, ngusÎ

c‰g¤Â V‰gl thŒ¥òŸsJ. Ïjdhš c‰g¤Â mÂfç¡F«. gHikahd bjhêš

E£gKiwfŸ_y«c‰g¤Âæ‹msthdJmÂfç¡fhJ.

2. fhuâfë‹ éiyfŸ

c‰g¤Â fhuâfë‹ éiyahdJ mÂfç¡F«nghJ, c‰g¤Â brythdJ

bgUf¡TL«.Ïjdhšc‰g¤Âæ‹msthdJFiwÍ«.

84

3. Ãw g©l§fë‹ éiyfŸ

VjhtJxUg©l¤Â‹éiyæškh‰w«ãfG«nghJ,mJmë¥Ãškh‰w¤ij

V‰gL¤J«.xUbghUë‹éiyæ‹mÂfç¥Ãdhšc‰g¤Âahs®jd¡Fnjitahd

bghUŸ c‰g¤Â brŒa K‰gLth®. Ïj‹ éisthf Kj‹ik bghUë‹ më¥ò

Fiwͫ.

4. c‰g¤Âahs® (m) ãWtd§fë‹ v©â¡if

ãiwac‰g¤Âahs®fŸj§fSilac‰g¤Âæ‹mséidmÂfç¡F«nghJ,

m§fhoæšbghUŸfë‹c‰g¤ÂmséšmÂfç¥òV‰gL«.

5. tU§fhy éiy g‰¿a v®gh®¥òfŸ

c‰g¤Âahs®fŸ tU§fhy¤Âš éiyfŸ kh‰w« (mÂfç¥ò) V‰gL« vd

v®gh®¤jhšãfœfhy¤Âšmt®fë‹c‰g¤ÂmsÎãfHhJ(V‰glhJ).

6. tçfŸ k‰W« rYiffŸ

muÁ‹ tçfŸ c‰g¤Âg©l§fë‹ ÛJ Rk¤j¥gL«¦nghJ, c‰g¤Â bryÎ

mÂfç¡F«. Ïj‹ _y« më¥Ã‹ msÎ FiwÍ«. Mnj rka« muÁ‹ rYiffŸ

c‰g¤ÂahsU¡F bfhL¡f¥gL« nghJ, mt®fsJ c‰g¤Âæ‹ msthdJ

mÂfç¡F«. rYiffŸ v‹gJ g©l§fë‹ bryéš xU gFÂia munr V‰W¡

bfhŸtjhF«.

7. bghUshjhu« rhuhj fhuâfŸ

bghUshjhu« rhuhj Ãw fhuâfshd ngh®fŸ, muÁ‹ kh‰w§fŸ, Ïa‰if

r¡Âfë‹kh‰w§fŸÏitfŸc‰g¤Âæš»il¥gUikiaV‰gL¤J«.

më¥ò be»œ¢Á

(Elasticity of Supply)

më¥ò éÂahdJ, më¥Ã‹ msÎ, éiyæ‹ kh‰w¤ij bghW¤JŸsJ

vd TW»wJ. më¥ò be»®¢Á v‹gJ éiyæš V‰gL« kh‰w¤Â‹ éisthf

më¥Ã‹mséšV‰gL«kh‰w«v‹WTwyh«.ÑœfhQ«thŒ¥gh£o‹_y«më¥ò

be»œ¢Áiamsélyh«.

më¥ò be»œ¢Á

éiyæš V‰gL« é»jh¢rhu kh‰w«=

∆qs / q

s

ep

= ∆p / p

më¥Ã‹ mséš V‰gL« é»jh¢rhu kh‰w«

ϧF q v‹gJ, c‰g¤Âæ‹ msÎ, p v‹gJ éiy, ∆ v‹gJ kh‰w¤ij

F¿¡F«.

më¥ò be»œ¢Á v‹gJéiy kh‰w¤Â‰F V‰gmë¥Ãš V‰gL« kh‰w¤Â‹

gh§Fv‹Wés¡fyh«.

85

më¥ò be»œ¢Áæ‹ tiffŸ

IªJtifahdmë¥òbe»œ¢ÁfŸcŸsd.mitËtUkhW.

1. KGik be»œ¢ÁÍW më¥ò

më¥Ã‹ be»œ¢Áæ‹ bfGãiy Koéšyhj ãiyæš ÏU¡F«. éiyæš

Á¿jsnth (or) kh‰wnkh Ïšyhj nghJ«, më¥Ãš bgçjhd kh‰w« ãfG« (SSI v‹gJtiugl¤Âštiua¥g£LŸsJ).

2. äif be»œ¢Á më¥ò

më¥Ã‹ be»œthdJ, x‹iw¡ fh£oY« bgçjhdjhf cŸsJ. (ES>1). më¥Ã‹ msthdJ, éiyia¡ fh£oY« bgçjhdjhf cŸsJ. (SS1 v‹w

më¥ò¡nfhLtiugl¤Âšfh£l¥g£LŸsJ).

3. xUik be»œ¢Á më¥ò

më¥Ã‹ be»œthdJ x‹W¡F rkkhdjhf mikÍ« mjhtJ (es= 1) éiyæšV‰g£lkh‰wK«,më¥Ãšv‰g£lkh‰wK«x‹W¡bfh‹WrkkhfÏU¡F«.

(SS3 v‹gJtiugl«fh£L«).

4. Fiwthd be»œ¢Á më¥ò (ES<1)

më¥Ã‹ be»œthdJ x‹W¡F Fiwthfnt mikÍ«. mjhtJ (es<1) éiyæ‹msit¡fh£oY«më¥Ã‹msthdJFiwthdjhfntcŸsJ. (SS4 -tiugl«_y«m¿ªJ¡bfhŸsyh«).

5. K‰¿Y« be»œ¢Áa‰w më¥ò (Es =0)

më¥Ã‹ be»œ¢Á ãiyahdJ ó{ía¤Â‰F rkkhf cŸsJ. (ES =0) éiyæ‹ kh‰w¤Âdhš më¥Ã‹ mséš vªjéjkhd kh‰w¤ijÍ« V‰gL¤jhJ.

(SS5v‹wtiugl«_y«m¿ªJ¡bfhŸsyh«).

O

éi

y

e =

0s

e <

1s

e = 1

s

e 1s

e = as

S 5

S 4

S 3

S 2

tiu¥gl« 4.16

më¥Ã‹ msÎ

S1

86

më¥ò be»œ¢Áia Ô®khå¡F« fhuâfŸ

ÑœfhQ«fhuâfŸmë¥Ã‹be»œ¢ÁiaÔ®khå¡»‹wdmit.

1. c‰g¤Âbryé‹kh‰w«

2. c‰g¤Âahs®fë‹gH¡f,tH¡f§fŸ

3. c‰g¤ÂiabgU¡f,»il¡f¡ToatrÂfŸ,thŒ¥òfŸ

4. FW»ak‰W«Ú©lfhymë¥ò.

gæ‰Á

gFÂ - m

I. rçahd éilia¤ nj®ªbjL¡fΫ

1. g©l¤Â‰fhdnjitÏjid¢rh®ªjJ

m.g©l¤Â‹éiy M.rh®ªjg©l§fë‹éiy

Ï.tUkhd« <.nk‰Fçamid¤J«

2. njitéÂcz®¤JtJ

m.éiy,g©l§fS¡FcŸsjiyÑœcwÎ

M.éiy,g©l§fS¡FcŸsneuocwÎ

Ï.Ïu©L«

<.vJÎäšiy

3. njitæ‹mÂfç¥igÏj‹_y«fhzyh«

m.njittis¡nfhLÏl«bga®tJ

M.xnunjittis¡nfh£ošef®ªJbršYjš

Ï.njittis¡nfh£o‹c¢ròŸë

<.njittis¡nfh£o‹ÑœòŸë

4. éiyæšV‰gL«kh‰w¤Â‰FV‰gnjitæ‹kh‰w¤ijnjh‰Wé¡F«msÎ

m.tUkhdnjitbe»œ¢Á M.FW¡Fnjitbe»œ¢Á

Ï.éiynjitbe»œ¢Á <.nk‰Tçamid¤J«

87

5. më¥igÔ®khå¡F«fhuâfŸ

m.c‰g¤ÂbjhêšE£g« M.c‰g¤Âfhuâfë‹éiyfŸ

Ï.tçfS«rYiffS« <.nk‰Tçamid¤J«

II. nfho£l Ïl§fis ãu¥òf

6. njit¡nfhLÑœneh¡»tUtj‰Ffhuz«___________

7. jåeg®Ef®Îm£ltizfisx‹Wnr®¡F«nghJ___________MF«.

8. rKjhamªj°J¡fhfnjit¥gL«g©l§fŸ___________éisthF«.

9. njitbe»œ¢Áv‹wfU¤ijm¿Kf¥gL¤Âat®___________

10. éiykh‰w¤jhšV‰gL«,më¥òkh‰wÅj«___________vd¥gL«.

III. bghU¤Jf

11. éiy,njitneuoahdcwÎ -m.gÂÄ£L¥g©l§fŸ

12. njÜ®k‰W«fhà -M.äifnjitbe»œ¢Á

13. ÏUòŸëfS¡»ilnacŸsÃçÎ- Ï.x k‰W« ybjhl®òiladmšy

14. Ed>1 - <.bt¥s‹éisÎ

15. FW¡F¤njitbe»œ¢Áóía« - c.tisÎ

IV. xçU th®¤ijfëš éilaë¡fΫ

16. bghUshjhunfh£gh£o‹mo¥gilvL¡nfhŸfŸahit?

17. brGikæ‹nghJ«,kªj¤Â‹nghJ«njitv›thWkhWgL»wJ?

18. òŸëKiwæ‹thŒghLfŸv‹d?

19. tUkhdnjitbe»œ¢Áv‹whšv‹d?

20. ciH¥Ã‹ njit be»œt‰wjhf ÏU¡F«nghJ, xU bjhê‰r§f«CÂa¤ij

ca®¤jKoÍkh?

gFÂ - M

ËtU« édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tçfëš éilaë¡fΫ.

21. njitv‹gJv‹d?

22. njitiaÔ®khå¡F«fhuâfistif¥gL¤Jf?

23. njit¡nfhlhdJV‹Ñœneh¡»tU»wJ?

24. »~g‹òÂiu¥g‰¿-ÁWF¿¥òvGJf.

25. njitbe»œ¢Áæ‹tiffŸahit?

88

gFÂ - Ï

ËtU« édh¡fS¡F xU g¡f mséš éilaë¡fΫ.

26. njitkh‰w«,k‰W«njitÏl«bga®¢Áiaés¡Ff.

27. njitbe»œ¢Áæ‹tiffisétç.

28. njitbe»œ¢Áæ‹K¡»a¤Jt¤ijTWf.

29. më¥òéÂiagl«tiuªJés¡f«jUf.

30. më¥òbe»œ¢Áv‹whšv‹d?mjDilatiffisgl¤Jl‹étç¡fΫ.

gFÂ - <

ËtU« édh¡fS¡F _‹W g¡f mséš éilaë¡fΫ.

31. njitéÂæidétukhfvGJf.

32. éiy¤njitbe»œ¢ÁæidmséL«KiwfisétukhfvGJf.

89

ghl« 5

rkãiy éiy

(EQUILIBRIUM PRICE)

njit, më¥ò M»at‰iw¥ g‰¿ flªj ghl¤Âš gh®¤njh«. g©l§fë‹

éiy¡F« njit¡F« cŸs bjhl®ig njit¡nfhL ÃuÂgè¡»‹wJ.

gyéiyfëš Ef®nth® éU«ò« njit msitÍ« ÏJ és¡F»wJ. mnjnghy

gy éiyfëšé‰gidahs®fŸ më¡féU«ò« më¥Ã‹msitmë¥ò¡nfhL

btë¥gL¤J»wJ. Ef®nthU«, ãWtdK« mšyJ th§FgtU« é‰gtU«

xUtU¡bfhUt® v® vÂuhf éU¥g§fis¡ bfh©lt®fŸ. njit, më¥ò

tifnfhLfŸ Ïij bjëÎ¥gL¤J»‹wd. Ï¡nfhL xU F¿¥Ã£l m§fhoæš

c©ik éiyæš v›tsÎ g©l§fŸ th§f¥gL»‹wd mšyJ é‰f¥gL»‹wd

v‹gij¤bjëÎgL¤J»wJ.

xU F¿¥Ã£l éiyæš th§Fgt®fë‹ éU¥gK« (msΫ) é‰gt®fë‹

éU¥gK« (msΫ) rkkhF«. Ϫãiyæš th§Fgt®fŸ th§f éU«ò« msΫ,

é‰gt® é‰f éU«ò« msΫ rkkhF«. Ï›éiyna “rkãiy éiy” v‹W

miH¡f¥gL»wJ.Ï›éiynjittisnfhL«më¥òtisnfhL«x‹iwx‹W

bt£L« (rªÂ¡F«) òŸëæèUªJ njh‹W»wJ. ntW tifæšTWnthnkahdhš,

‘rkãiy’v‹gJXUF¿¥Ã£lÏizæšcŸséiyk‰W«msit¡F¿¥gjhF«.

rkãiyæš njitÍ« më¥ò« rkkhf ÏU¡F«. gy m§fhofëš njit, më¥ò

rkãiynabghUshjhu¢rkãiyahF«.

kh‰w¤Â‰fhdNHšfhz¥glhjãiyia¥bghJthf¢ ‘rkãiy’ v‹»nwh«.

bghUëaèšrkãiyv‹gJrhjhuzkhfm§fhoæšãyΫrkãiyvdyh«.

VjhtJkh‰w«ãfœªjhY«ÃwcgKiwfshd ntsh©ik, bjhêšts®¢Á,

k‰W«g»®ÎM»at‰¿‰FÏ¢rkãiybghUªj¡ToajhF«.

P 2

P E

P 1

O Q E

E

D >S

D=S

S>DD S

éi

y

msÎ

tiugl« 5.1

rkãiy éiy

äif¤ njit

äif më¥ò

90

P - éiy

Q - g©l§fë‹msÎ

S - më¥ò

D - njit

PE - rkãiyéiy

D>S - äif¤njit

S>D - äifmë¥ò

nk‰f©l gl« (5.1) rkãiyéiyia és¡F»wJ. PE v‹gJ rkãiyéiy

PE v‹D« éiyæš njitæ‹ msΫ më¥Ã‹ msΫ rkkhF«. D=S k‰w

éiyfëš, njitæ‹ msΫ më¥Ã‹ msΫ rkkhf Ïšiy. ÏU ãiyfëY«

Ef®nthnuh mšyJ ãWtdnkh kdãiwÎ milahjjhš éiyæš kh‰w¤ij

V‰gL¤Jt®.

rkãiyéiy¡F«nkšcŸsvªjéiyæY«(PE) më¥ghdJnjitiaél

mÂf« (S>D).Mfnt,äifmë¥òfhz¥gL»wJ.éiyca®thfÏU¡F«bghGJ

th§Fgt®fŸ Fiwthf th§f éU«òt®. Mdhš é‰gt®fŸ mÂf« é‰f

éU«òt®.ÏJrªijæšäifmë¥ignjh‰Wé¡F«.ÏJmë¥ò¡F«njit¡F«

Ïilna cŸs ntWghlhF«. é‰gt®fŸmidtU« mÂf éiyæš mid¤J¥

g©l§fisÍ« é‰f Koahjjhš Áy® éiyia¡ Fiw¤J ‘äif më¥ig’ é‰f

Ka‰ÁbrŒt®.

vL¤J¡fh£lhf tUl ÏWÂæš g©l§fë‹ nj¡f¤ij é‰W¤Ô®¡f

jŸSgoia é‰gidahs®fŸ m¿é¥gh®fŸ. jŸSgoia xU é‰gidahs®

m¿é¤jÎl‹k‰wt®fS«mij¥Ã‹g‰¿éiyia¡Fiw¥g®.äifmë¥òé‰W¤

Ô®¤Jrªij¢rkãiyia(D=S)milÍ«tiuéiyFiwªJbfh©nltU«.

mnjnghš, éiyahdJ rkãiy éiyia (PE) él Fiwthf ÏU¡F«

bghGJ äif¤ njit (D>S) fhz¥gL«. më¥ò Fiwthf ÏU¡F«bghGJ

th§Fgt®fëilnaV‰gL«ngh£oahdJ,éiyiaca®¤J«.ÏJé‰gidahs®fŸ

më¥ig mÂfç¡f C¡f¥gL¤J«. cjhuzkhf Âiu mu§»‰F btëna

fh£Á¡fhdÓ£LfismÂféiybfhL¤Jth§fK‰gL»nwh«.

Ϫj ÏU ãiyfëY«, th§Fgt® é‰gt®fëilna V‰gL« ngh£o

elto¡iffŸ éiyia T£lnth mšyJ Fiw¡fnth brŒJ äif më¥igÍ«,

äif¤ njitiaÍ« kiwa¢ brŒ»wJ. Ϫj elto¡iffŸ, njitiaÍ«,

më¥igÍ« rk‹gL¤Â rªij¢ rkãiy mila¢ brŒ»wJ. rªij rkãiyæš,

éiyianah,msitnahkh‰wnt©oangh¡F(njit)V‰glhJ.

gl« 5.1š njitmë¥òÏilnaahdrkãiyæšV‰gL«rªij¢rkãiyia

és¡F»wJ. rªij¢ rkãiyéiyæš VjhtJ kh‰w« V‰go‹, éiy kh‰w¤Â‹

ngh¡ifm«ò¡F¿_y«fh£l¥g£LŸsJ. äifmë¥òfhz¥gL«bghGJéiy

91

Ñœneh¡» bršY« ngh¡F fhz¥gL»wJ. äif¤ njit fhz¥gL«bghGJ

éiynkš neh¡»¢ bršY« ngh¡F fhz¥gL»wJ. rkãiy òŸëæš éiy

ãiyahdJ.Mfntm§Fkh‰w«V‰gLtj‰fhdthŒ¥òÏšiy(D=S).

njit k‰W« më¥Ãš kh‰w«

nk‰T¿a rªij¢ rkãiy j‰fhèfkhdnj. Ú©lfhy¤Â‰F ãiy¤ÂU¡f¢

brŒa KoahJ. Vbdåš njitia¤ Ô®khå¡F« fhuâfS« më¥ig¤

Ô®khå¡F«fhuâfS«mo¡fobjhl®ªJkhW«j‹ikbfh©lit. éiyjéu

ÃwfhuâfŸÏ«kh‰w¤ijV‰gL¤J»‹wd.

Ï«kh‰w§fŸ éiy jéu Ãw fhuâfë‹ j‹å¢irahd ngh¡»dhš

V‰gLgit. njit më¥ig kh‰W« fhuâfis¥ g‰¿Í« mj‹ j‹ikfis¥

g‰¿Í«Ï§Ffh©ngh«.

k‰witfŸ khwhÂU¡F« v‹w ãgªjidæš njitiaÍ« më¥igÍ«

Ô®khå¡F«K¡»a¡fhuâéiyv‹gijV‰fdntgh®¤JŸnsh«.

k‰wfhuâfŸv‹gitahit?k‰wfhuâfŸãiyahfÏšyhkškh¿dhš

njitæ‹ mséY«, më¥Ã‹ mséY« v‹d kh‰w« V‰gL«? njitiaÍ«

më¥igÍ« Ô®khå¡F« fhuâfëš V‰gL« vªj kh‰wK« njit¡nfh£ilÍ«

më¥ò¡ nfh£ilÍ« Ïl« bgau¢ brŒÍ«. Ϫj Ïl¥bga®¢Á òÂa rkãiyia

cUth¡F«.

njitæš kh‰w«

njitia gh¡F« k‰w fhuâfis njitia¤ Ô®khå¡F« fhuâfŸ

v‹W« Twyh«. mitahtd Ef®nthç‹ tUkhd«, Rit, éU¥g«, gÂè¥

g©l§fë‹éiyfŸngh‹witMF«. Ï¡fhuâfë‹kh‰w«éiyæšv›éj

kh‰w« Ïšyhé£lhY« njitia kh‰W« j‹ikÍilaJ. Ef®nthç‹ tUkhd«

mÂfç¤jhš, éiyia¥ g‰¿ mÂf msÎ g©l§fis th§Fth®fŸ. mnj nghy

éiykh‰w«Ïšyhé£lhY«,tUkhd«FiwÍ«nghJnjitÍ«FiwÍ«.

P2

P

P1

Q

S

S

E1

D

E2

E

D2

D1

Q1 Q2

njit kh‰w«tiugl« 5.2

msÎ

éiy

92

gl« 5.2šDD v‹gJ njit¡nfhL. OP v‹wéiyæš rkãiymil»wJ.

é‰gtU« th§FnthU«, OQ mséš rkãiy mil»‹wd®. njitia¤

Ô®khå¡F« fhuâfshd tUkhd«, Ritæš v‰gL« kh‰w« njit¡nfh£il

Ïl«bgau¢brŒÍ« (c«)Ef®nthå‹tUkhd«FiwÍ«bghGJnjit¡nfhLDD

æèUªJD1D1¡FÏl«bgW»wJ.òÂarkãiyE1MF«.mnjnghyEf®nthå‹

tUkhd« mÂfç¡F« bghGJ njit¡nfhL D1D1-æèUªJ D2D2-¡F Ïl«

bgaU»wJ.j‰bghGJòÂarkãiy E1æèUªJE2¡FÏl«bgaU»‹wJ.

njitæ‹ kh‰w¤Â‰F« njitæ‹ mséš V‰gL« kh‰w¤Â‰F« cŸs

ntWgh£il ϧF czUjš K¡»a«. éiy khWgL«bghGJ jh‹ njitæ‹

msÎ khW«. éiy kh‰wK« mj‰F V‰g khW« njitæ‹ msitÍ« bfh©l

njit¥g£oaè‹ njit¡nfh£o‹ nkš cŸs Ïl¥bga®¢Áia¡ F¿¡F«. Mdhš

tUkhd«, Rit, gÂè¥ g©l§fë‹ éiy ngh‹w njitia¤ Ô®khå¡F«

fhuâfëšV‰gL«kh‰w«njit¡nfh£ilÏl«bgau¢brŒÍ«.

më¥Ãš kh‰w« (Shift in Supply)

k‰wit khwhÂU¡F«bghGJ éiy¡F«, më¥Ã‹ msé‰F« cŸs

bjhl®igmë¥ò¡nfhLés¡F»wJv‹Wgh®¤njh«.

rªijæš më¥gt® mšyJ é‰nghç‹ v©â¡if c‰g¤Â¡ fhuâfë‹

éiyngh‹witmë¥iggh¡F«fhuâfëšml§F«. Ï¡fhuâfŸéiyæš

kh‰w«V‰glhé£lhY«më¥Ãškh‰w¤ijV‰gL¤J«.

éiyjh‹më¥ig¤Ô®khå¡F«K¡»afhuâahF«. MdhY«,c‰g¤Â¡

fhuâfshd ãy«, ciH¥ò M»at‰¿‹ éiy FiwÍ«bghGJ c‰g¤Â¢ bryΫ

FiwÍ«,ÏJãWtd§fŸmë¥igmÂfç¡fC¡fkë¡F«.ÏJmë¥ò¡nfh£il

SS-æèUªJS1 S1 ¡FÏl«bgau¢brŒÍ«. mj‰Fkhwhfc‰g¤Â¡fhuâfë‹

éiyV‰w«c‰g¤Â¢bryitmÂfç¤J,më¥ò¡nfh£ilSS-æèUªJS2 S2 ¡F

Ïl« bgau¢ brŒÍ«Ïu©LãiyfëY« rkãiyE-æèUªJ,Kiwna E1 mšyJ

E2¡F Ïl«bgaU»wJ.

93

njitia¥ nghynt, më¥Ã‹ kh‰w¤Â‰F«, më¥Ã‹ msÎ kh‰w¤Â‰F«

cŸs ntWgh£il czUjš mtÁa«. éiy kh‰w¤Âdhšjh‹ më¥Ã‹mséš

kh‰w« V‰gL»‹wJ. Mdhš më¥ig¤ Ô®khå¡F« fhuâfŸ V‰gL« kh‰w«

më¥ò¡nfh£ilÏl«bgau¢brŒJòÂarkãiyiamil»wJ.ϪjÏl¥bga®¢Á

éiyjéuÃwfhuâkh‰w¤jhšV‰gL»wJ.

fhyf£l« k‰W« éiy ã®za«

fhyf£l«

bghUëaèš fhy« xU K¡»a g§»id t»¡»wJ. eÅd bghUëaš

m¿P®fŸ fhy f£l¤ij FW»a fhy« Ú©lfhy« vd tif¥gL¤J»‹wd®.

nk‰f©lrkãiyéiyahdJxUF¿¥Ã£lfhyf£l¤Â‰Fk£L«bghUªJ«.xU

fhy f£l¤Â‰F nkš njit k‰W« më¥Ãš V‰gL»‹w kh‰w«, njit më¥ò¡

nfhLfiskh‰¿mik¤JntbwhUrkãiyiamilÍ«.

(v.fh.)xUãWtd¤Â‹be»œÎj‹ikahdJ(njit¡nf‰gjdJc‰g¤Âia

rçbrŒJ¡bfhŸs)mªãWtd¤Â‹cŸÇLbghUŸfŸj‹ikrh®ªjJ. cŸÇL¥

bghUŸfŸÏUtif¥gL«.(1)khwhcŸÇL¥bghUŸfŸ2khW«cŸÇL¥bghUŸfŸ.

khwh cŸÇL v‹gJ xU F¿¥Ã£l fhy f£l¤Â‰FŸ mjdsit kh‰w

ÏayhJ.fdufÏaªÂu§fŸ,f£ll§fŸ,KjÄ£L¡fUéfŸngh‹wϤjifakhwh

cŸÇLmik¥gj‰FÚ©lfhy«njit¥gL«.

våD« khW« cŸÇL¥ bghUŸfsh»aciH¥ò, f¢rh¥ bghUŸfŸ, ä‹rhu«

ngh‹witKGbjhêšÂw‹bgW«tiukh‰¿aik¡fyh«.

Ï¥bghGJ FW»a k‰W« Ú©lfhy§fis bt›btwhf tif¥gL¤j KoÍ«.

xUãWtd¤Â‹Fw»afhy«v‹gJcŸÇL¥bghUŸfëšVnjD«x‹iwkhwhj

cŸÇlhfit¤J¡bfhŸS«fhymsitF¿¡F«.

Ú©l fhy« vd¥gLtJ mid¤J cŸÇ£L¥ bghUŸfisÍ« kh‰¿¡

bfhŸs¡Toafhy¡f£l¤ijF¿¡F«.

FW»a k‰W« Ú©l fhy¤Â‹ F¿¥Ã£l msthdJ ãWtd¤Â‰F ãWtd«

ntWgL«. rhiynahu§fëš xU Á¿a ngh©lh filæš xnu ehëš cŸÇL¥

bghUŸfëš nt©oa kh‰w¤ij v‰gL¤Â¡ bfhŸsyh«. Vbdåš cŸÇL¥

bghUŸfŸmid¤J«vëškhw¡Toait.Ï›é‰gidahs‹ntbwhUfilia

Jt§», mÂf v©bzŒ k‰W« njitahd bghUŸfis ga‹gL¤Â ÂObud

mÂfç¡F« njitia Ï›thWbrŒtj‹ _y« rªÂ¡fyh«. vdnt mtD¡F

Ú©l fhymsÎ v‹gJ xnu xU ehis¡ F¿¡F«. Ïj‰F khwhf Ãu¤Ânafkhd

fUéfis br‹idm©zh rhiyæYŸs bks©£ nuh£oš rutz gt‹ x£lš

ãWÎtj‰F gy tUl§fŸ MF«. Vbdåš c‰g¤Â Jt§Ftj‰F Ú©lfhy«

njit¥gL«.

94

FW»a fhy¤Âš - éiy ã®za«

MšÃu£kh®õšrkãiyiaÔ®khå¤jèšfhy¤Â‹g§»idvL¤Jiu¤jh®.

mt®fhy¤ij_‹WÃçÎfshftif¥gL¤Âdh®.mit

1.m§fho¡fhy«

2.FW»afhy«

3.Ú©lfhy«vd¥gL«

m§fho¡ fhy«

m§fho¡ fhy« v‹gJ njitæš V‰gL»‹w kh‰w§fS¡nf‰g më¥Ãš

v›éj kh‰wK« brŒa Ïayhj ãiyia¡ F¿¡F«. m§fho¡ fhy¤Âšmë¥Ã‹

mséškh‰w«ãfHhJ. Ï¡fhy¤Âšnjitæškh‰w«V‰gl¡TL«. Ï›t§fho¡

fhy¤Âš rkãiy éiyahdJ njit kh‰w¤ÂdhY«, ãiyahd më¥ÃdhY«

ã®zæ¡f¥gL»wJ.

ÑœfhQ«tiu¥gl«5.4m§fho¡fhyrkãiyéiyæidés¡F»wJ.

m§fho¡ fhy¤Âš më¥ò ãiyahdjhf ÏU¥gjhš mJ SMP v‹w

br§F¤J¡ nfhlhf mikªJŸsJ. Ïjid be»œ¢Áa‰w më¥ò tis¡nfhL

vdyh«. njit mÂfç¡F« nghJ (DD to D’D’) éiyahdJ P-æèUªJ P1 mf

mÂfç¡»wJ. mnj ngh‹W njitahdJ DD-æèUªJ D2D2 Mf FiwÍ«nghJ,

éiyahdJ, P-æèUªJ P2 Mf Fiw»wJ. fhŒf¿fŸ, gH§fŸ, ky®fŸ ngh‹w

mGF« bghUŸfŸ m§fho¡ fhy¤Â‰F Áwªj vL¤J¡ fh£LfshF«. g©oif

fhy§fëšthiH¥gH¤Â‰fhdnjitmÂfç¡F«nghJmj‹éiyÍ«mÂfç¡F«.

Vbdåš më¥Ãid cldoahf mÂfç¡f KoahJ. vdnt m§fho¡ fhy¤Âš

njitna,rkãiyéiyiaÔ®khå¡»wJ.

95

FW»a fhy«

FW»a fhy« v‹gJ V‰bfdnt F¿¥Ã£LŸsgo, xU c‰g¤Â fhuâæ‹

cŸÇL k£L« khwhkš ÏU¡F«. khw¡Toa cŸÇLfë‹ kh‰w¤Â‰F V‰g

më¥ghdJ rç brŒJ¡ bfhŸ»wJ. ϧF rkãiy éiyia Ô®khd« brŒtJ

më¥Ã‹ kh‰wnkahF«. (Ï«kh‰w« bjhê‰rhiyæ‹ Âwik rh®ªJ cŸsJ). ÏJ

njitæ‹kh‰w¤ijbghW¤J«cŸsJ.Ïjidtiugl«5.5šfhzš.

SSP v‹w nfhlhdJ K‰¿Y« be»œÎŸsJ v‹gij fh©Ã¡»wJ.

më¥ghdJ,khW«fhuâfë‹cŸÇ£o‹kh‰w¤ÂdhšmÂfç¡»‹wJ.éiyæ‹

mÂfç¥ghdJ P-æèUªJ P1 msΡF mÂfç¡F« nghJ bfhL¡f¥g£LŸs

njitæ‹ msthdJ D-æèUªJ D1-dhf mÂfç¡»wJ. ÏJ m§fho¡

fhy¤ijél r‰W Fiwªj msntahF«. fhuz«, mÂfç¡F« më¥Ã‹ msit

mjhtJ (q-æèUªJ q-1 Mf mÂfç¥ò) njitahdJ xU gFÂia k£Lnk

rªÂ¡»‹wJ. vdnt Ϫj FW»a fhy¤Âš njitÍ« më¥ò« éiyæ‹ ÛJ

j§fSilaM¡f¤ijbrY¤Â,rkãiyéiyiaÔ®khå¡»‹wJ.

Ú©l fhy«

Ï¡fhy¤Âš, všyh cŸÇLfë‹ (khW« k‰W« khwh cŸÇL) kh‰w¤Â‰F

V‰g më¥Ã‹ msΫ khW«. Ï¡fhy¤Âš më¥Ã‹ kh‰wkhdJ, njitæ‹ vªj

xUkh‰w¤ijÍ«rªÂ¡F«. Ï«kh‰w§fŸbjhê‰rhiyianakh‰W«,ÏaªÂu§fŸ

k‰W« bjhêš E£g§fë‹ kh‰w§fis V‰gL¤J«, Ú©l fhy¤ij ÑœfhQ«

tiugl«5.6_y«és¡fyh«.

96

SMp =m§fhofhymë¥ò¡nfhL

Ssp=FW»afhymë¥ò¡nfhL

SLp=Ú©lfhymë¥ò¡nfhL

nk‰f©l tiu¥gl« 5.6š Ú©lfhy më¥ò nfhL (SLP) K‰¿Y« be»œÎ

j‹ik cilaJ. ÏJ SSP iaél r‰W j£ilahf rç»wJ. ÏJ, mªãWtd«

jdJmë¥Ãid vëjhf kh‰¿¡ bfhŸs¡Toa bgçjsthd be»œÎ¤ j‹ikia

fh£L»wJ.mÂfç¥gjhdhš (D1 to D3),éiyahdJP-æèUªJP3MfcaU»wJ.

mªjéiym§fho¡ fhyéiyah»a P1idélΫ, FW»a fhyéiyah»a P2

-itélFiwthfntcŸsJ.VbdåšnjitmÂfç¥igK‰¿Y«rªÂ¥gj‰fhf

njitahd mÂfç¥ò më¥ghš V‰gL»‹wJ. vdnt Ú©lfhy rkãiy éiyia

Ô®khå¥gšmë¥òF¿¥Ãl¤j¡fg§ift»¡»wJ.

gæ‰Á

gFÂ - m

I. rçahd éilia¤ nj®ªbjL¡fΫ

1. rkãiyòŸëæš

m.xnuéiyãyΫ/éiyãiyahdJ

M.njitÍ«më¥ò«rk«.

Ï.m¥òŸëæšnjit¡nfhLmë¥ò¡nfh£ilbt£L«

<.nk‰Tçamid¤J«

97

2. rkãiyéiy¡Fnkš

m.S<D M.S>D Ï.S=D <.VJäšiy

3. njitæ‹mséškh‰w«v‰gL«

m.éiyk£L«khW«bghGJ M.Ritæškh‰w«v‰gL«bghGJ

Ï.nk‰TçaÏu©L« <.vJÎäšiy

4. rkãiyéiyæšfhy¤Â‹g§ifm¿Kf¥gL¤Âat®

m.J.R.ï¡° M. J.M.Ñ‹°

Ï.MšÃu£kh®õš <.J.S.äš

5. Ú©lfhy¤Âš

m.všyhfhuâfS«khW«

M.khW«fhuâk£L«khW«

Ï.khwhfhuâk£L«khW«

<.khW«k‰W«khwhfhuâfŸãiyahfÏU¡F«

II. nfho£l Ïl§fis ãu¥òf

6. ___________ më¥ig¤Ô®khå¡F«K¡»afhuâahF«.

7. ntsh©ik,bjhêš,ts®¢Ák‰W«g»®Îngh‹witÃw___________ MF«.

8. ___________ éiyæš,vªjr¡ÂÍ«éiyianahmsitnahkh‰wKoahJ.

9. eÅdbghUëaštšYe®fhy¤ij___________ k‰W« _________ Ãç¤jd®.

10. m§fho¡fhy¤Âšmë¥ò¡nfhL___________

III. bghU¤Jf

11. rkãiy - a.M©LÏU¥igé‰W¤Ô®¡f

12. äif¤njit - b.mÂfbe»œ¢ÁÍilaJ

13. jŸSgoéiy(mšyJ)

fêÎéiy - c.éiyk‰W«msé‹Ïiz

14. Ú©lfhymë¥ò¡nfhL - d.D > S

15. FW»afhyéiy - e.njitÍ«më¥ò«

IV. xçU th®¤ijfëš éilaë¡fΫ

16. bghJrkãiyv‹whšv‹d?

17. njit¡nfh£oidÏl«bgau¢brŒÍ«fhuâfŸahit?

98

18. fhy¤Â‹g§»izm¿Kf¥gL¤Âat®ah®?

19. ãiyahdKjÄ£o‰FxUcjhuz«bfhL?

20. m§fho¡fhy¤Âšmë¥òãiyahdjh?

gFÂ - M

ËtU« édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tçfëš éilaë¡fΫ.

21. rkãiyéiyv‹whšv‹d?

22. njitæškh‰w«,njit¡nfhLÏl«bga®jšnt‰Wik¥gL¤Jf.

23. më¥ò¡nfhLÏl«bga®jY¡fhdfhuâfŸahit?

24. Ú©lfhy«,FW»afhy«ntWgL¤Jf.

25. m§fho¡fhy«ÁWF¿¥òtiuf.

gFÂ - Ï

ËtU« édh¡fS¡F xU g¡f mséš éilaë¡fΫ.

26. njit¡nfhLÏl«bga®jiytiugl¤Jl‹és¡Ff.

27. më¥ò¡nfhLÏl«bga®jiytiugl¤Jl‹és¡Ff.

28. m§fho¡fhy¤Âšrkãiyéiyv›thWÔ®khå¡f¥gL»wJ?

29. FW»a fhy¤Âš njit¡nfhL« më¥ò¡nfhL« v›thW éiyia¤

Ô®khå¡»wJv‹gijtiugl¤Jl‹és¡Ff.

30. Ú©lfhyj£ilmë¥ò¡nfh£ilés¡Ff.

gFÂ - <

ËtU« édh¡fS¡F _‹W g¡f mséš éilaë¡fΫ.

31. rkãiyéiyv›thWÔ®khå¡f¥gL»wJv‹gijtiugl¤Jl‹és¡Ff.

32. tiugl¤Jl‹és¡Ff.

a.rªij¡fhyéiy

b.FW»afhyéiy

c.Ú©lfhyéiy

99

ghl« 6

c‰g¤Â

(Production)‘c‰g¤Â’ v‹gj‹ bghUŸ

bghUëaèš c‰g¤Â v‹gJ kh‰W kÂ¥òila g©l§fŸ k‰W« gâfŸ

M»at‰¿‹ c‰g¤Âia bgU¡FtJ MF«. c‰g¤Â v‹gJ ga‹gh£il

cUth¡FtjhF«. Ïitfshtd, tot¥ ga‹ghL, fhy¥ga‹ghL, Ïl¥ga‹ghL

k‰W« cilik¥ ga‹ghL Ϥjifa ga‹ghLfis cUth¡Ftjhš c‰g¤Â

mÂfç¤J g©l§fS« gâfS« kW g»®Î brŒa¥gL»‹wd. xU bghUë‹

ga‹ghLgyfhuz§fshšmÂfç¡f¡TL«.

tot¥ ga‹ghL

xU bghUë‹ mik¥ig kh‰W« nghJ mj‹ ga‹ghL mÂfç¡f¡TL«.

vL¤J¡fh£lhf gU¤Âæ‹ ga‹ghL mjid¤ Jâahf kh‰W« nghJ

mÂfç¡f¡TL«. ntWÁy vL¤J¡ fh£L¡fshtd, bešyhdJ mçÁahfΫ,

nfhJikkhthfΫ,bt©bzŒbeŒahfΫkh‰w¥gLjš.

Ïl¥ ga‹ghL

xU g©lkhdJ xU Ïl¤ÂèUªJ ntbwhU Ïl¤Â‰F bfh©L brštjhš

mj‹ ga‹ghL mÂfç¡F«. vL¤J¡fh£lhf mçÁ jäœeh£oèUªJ nfushé‰F

vL¤J¢bršy¥g£lhšmj‹ga‹ghLmÂfç¡F«.

fhy¥ ga‹ghL

g©lkhdJ v®fhy¥ ga‹gh£o‰fhf nr®¤J it¡f¥gL«nghJ mj‹

ga‹ghL ca®»wJ. kiH¡ fhy¤Âš j©Ùiu Ú®¤nj¡f¤Âš nrä¤J it¤J

mjid¥ ËtU« fhy¤Â‰F¥ ga‹gL¤J»nwh«. nj¡»it¤j j©Ùç‹

ga‹ghLÏjdhšTL»wJ.ntsh©g©l§fshdmçÁ,beš,nfhJik,v©bzŒ

é¤J¡fŸ,gU¥òtiffŸngh‹witEf®nthç‹m‹whl¥ga‹gh£o‰fhfM©L

KGtJ«ghJfh¡f¥gL»wJ.

cilik¥ ga‹ghL

g©l§fŸ thâf elto¡ifæ‹ bghU£L xUtçläUªJ ntbwhUtU¡F

khW»wJ.g©l§fŸc‰g¤Âahs®fëläU¡F«nghJmj‰bfdbfhŠr«ga‹ghL

c©L.nkY«mJntEf®nthU¡Ftâf®fŸ_ykhfbr‹wilÍ«nghJmt‰¿‹

ga‹ghLca®»‹wJ.

cilik mšyJ g©l§fë‹ cilik xUtçläUªJ k‰bwhUtU¡F

khWtij ‘cilik¥ ga‹ghL’ MF«. vL¤J¡fh£lhf c‰g¤Âahs®fshd

cHt®fël« beš ÏU¡F«nghJ cŸs ga‹ghlhdJ Ef®nthçl« mçÁ ÏU¡F«

nghJcŸsga‹gh£ilélFiwthfÏU¡F«.

100

c‰g¤Â fhuâfŸ

kåj¢ brašghLfis, c‰g¤Â brŒjš k‰W« Ef®jš vd ÏUtifahf¥

Ãç¡fyh«. c‰g¤Â brŒÍ« nghJ g©l§fëš cUkh‰w« V‰gL»wJ.

cŸÇL¥g©l§fŸ btëpL¥ g©l§fshf kh‰w¥gL»‹wd. cŸÇL (Input) g©l§fŸ ãy«, ciH¥ò k‰W« _yjd« v‹W tif¥gL¤Â cz®¤j¥gL»wJ.

bkh¤j¤Âš cŸÇLfŸ c‰g¤Â¡ fhuâfŸ vd miH¡f¥gL»wJ. VnjD«

x‹iw c‰g¤Â brŒtj‰F c‰g¤Â¡ fhuâfis x‹¿iz¡F« nghJ eh‹fhtJ

xU fhuâ njit¥gL»wJ, g©l§fS« gâfS« mt‰W¡FŸ jhdhfnt

c‰g¤Â brŒahJ. Mdhš cz®Î¥ó®tkhd Áªjid têna c‰g¤Â £lä£L

eilKiw¥gL¤j¥gL»wJ. ÏJnt bjhêš KidÎ mšyJ bjhêyik¥ò

(entrepreneurship)v‹wiH¡f¥gL»wJ.

c‰g¤Â têKiw¡F cjéòça¡Toa g©l§fŸ k‰W« gâfŸ c‰g¤Â¡

fhuâfŸv‹wiH¡f¥gL»wJ.

c‰g¤Â¡ fhuâfë‹ tiffŸ

bghJthf c‰g¤Â¡ fhuâfŸ Kj‹ik¡ fhuâfŸ (Primary) k‰W«

jUé¡f¥g£l (Derived) fhuâfŸ vd ÏUtif¥gL«. g©l§fŸ, gâfŸ

k‰W« bršt« M»at‰iw c‰g¤Â brŒtj‰fhf kåj‹ Ïa‰if ts§fis¥

ga‹gL¤J»wh‹. ãy«, ciH¥ò M»a ÏUfhuâfS« (Land and Labour) Ïa‰ifahf¥ gil¡f¥g£lit Ïitæ‹¿ g©l§fis c‰g¤Â brŒa ÏayhJ.

Ït‰iw Kj‹ik¡ fhuâfŸ v‹wiH¡»nwh«. _yjd« k‰W« bjhêš mik¥ò

Kj‹ik¡ fhuâfëläUªJ jUé¡f¥g£ljhš mt‰iw jUé¡f¥g£l c‰g¤Â¡

fhuâfŸ v‹wiH¡»nwh«. Ϥjifa jUé¡f¥g£l c‰g¤Â¡ fhuâfnshL

Kj‹ik¡fhuâfŸÏizªJbrašgL«nghJbkh¤jc‰g¤ÂmÂfç¡»wJ.

giHaÃçé‹goc‰g¤Â¡fhuâfŸeh‹Ftif¥gL«. mitahtd.ãy«,

ciH¥ò,_yjd«k‰W«bjhêyik¥òvd¥gL«.

ãy«

c‰g¤Â¡fhuâahd‘ãy«’Ïa‰ifts§fŸmid¤ijÍ«mšyJÏa‰if

kåjD¡FÏytrkhfbfhL¤ÂU¡F«bfhilmid¤ijÍ«F¿¥gjhF«.ãy¥gu¥ò,

Ú®, fh‰W, fåkts§fŸ, fhLfŸ, MWfŸ, VçfŸ, flšfŸ, kiyfŸ, ÓnjhZz«

k‰W«fhyãiyM»amid¤J«‘ãy«’v‹gj‹bghUŸMF«.vdnt,kåjdhš

cUth¡f¥glhjmid¤J¥bghU£fS«ãy¤Âšml§F«.

ãy¤Â‹ Áw¥ÃašòfŸ

i) ãy«Ïa‰ifæ‹bfhilMF«.

ii) ãy¤Â‹më¥òãiyahdJ

iii) ãy«mêéšyhjJ

iv) ãy«mirt‰wJ

101

v) ãy«brê¥ò¤j‹ikk‰W«Ïltik¥òfëškhWgL«j‹ikÍilaJ

vi) ãy«bra¥gh£L(Passive)c‰g¤Â¡fhuâahF«.

Ïa‰ifæ‹bfhilahfãy«ÏU¥gjhšãy¤Â‹më¥òéiy‘ó{a«’MF«.

våD«,c‰g¤Â¡F¥ga‹gL«nghJmšg‰wh¡FiwV‰gL»wJ.vdnt,V‰wxU

éiyiamJbgW»wJ.

ciH¥ò (Labour)

c‰g¤Â¥ ghijæš ciH¥ò v‹gJ kåj ÏLbghUŸ MF«. “xU gâia

xUt® brŒÂLtjhš, mtU¡F¡ »il¡F« kdãiwnthL k£Lä‹¿ mjid

brŒtj‰fhfifkhWv®gh®¤Jkåj‹j‹clšmšyJm¿itKGikahfnth

gFÂahfnth ga‹gL¤Â nk‰bfhŸS« fL« Ka‰Ána ciH¥ghF«.“ vdMšÃu£

kh®õšTw»wh®.

ciH¥Ã‹ Áw¥ÃašòfŸ

i) ciH¥òmêa¡ToaJ.

ii) ciH¥ò c‰g¤Âæ‹ K¡»a fhuâahF«. ãynkh mšyJ _yjdnkh

ciH¥Ã‹¿mÂfc‰g¤Âiaéisé¡fÏayhJ

iii) ciH¥òxnuÓuhdjšy (not homogeneous)ÂwikÍ«nj®¢ÁÍ«egU¡Feg®

khWgL»‹wJ.

iv) ciH¥ig‘ciH¥ghsçläUªJ‘Ãç¡fÏayhJ.

v) ciH¥ò Ïl« bgau¡ToaJ. Fiwthd CÂa« bgW« bjhêèUªJ

mÂfkhdCÂa«bgW«bjhêY¡Fkåj®fŸxUÏl¤ÂèUªJk‰bwhU

Ïl¤Â‰FÏl«bga®»wh®fŸ.

vi) jå ciH¥ghsç‹ ngu« ngR« M‰wš FiwÎ, bjhêyÂgçl« (employer) mÂf CÂa¤Â‰fhfnth mšyJ ešy nk«g£l gâãiy¡fhfnth mt®

nghuhl ÏayhJ. våD« gâahs®fŸ j§fS¡FŸ xU§»izªJ

bjhê‰ r§f« mik¤J nghuhLtj‹ _y« mt®fë‹ ngu« ngR« M‰wš

mÂfç¡»wJ.

ciH¥ò gyju¥g£lJ. rhjhuz ciH¥ò v‹gJ óäia njh©Ljš, fš

cil¤jš,RikJh¡Fjšngh‹wit.MdhšciH¥òmÂfÂw‹bg‰w,nkyhs®fŸ,

bgh¿ahs®fŸ,bjhêšE£gtšYe®fŸngh‹wt®fisÍkcŸsl¡»ajhF«.

ntiy¥ gF¥ò Kiw

Mj«°ä¤ ‘ntiy¥gF¥òKiwia’jdJ‘ehLfë‹bršt«’v‹wEhè‹

_y«m¿Kf¥gL¤ÂÍŸsh®.

ntiygF¥ò Kiwæ‹ bghUŸ

xUc‰g¤ÂKiwiae‹FtiuaW¡f¥g£lbt›ntWc£ÃçÎfshf¥Ãç¤J

102

mªjc£ÃçÎfŸx›bth‹iwÍ«x›bthUjå¥g£lciH¥ghëmšyJciH¥ghs®

FGédçl«x¥gil¤jnyntiy¥gF¥òKiwvd¥gL«.

vL¤j¡fh£lhf, xU ijašfhu® xU r£ilæidnaKGikahf¤ ij¡»wh®

‘Ma¤jMilfŸ’brŒÍ«V‰WkÂahs®Jâfisbt£Ljš,clšgFÂfS¡fhd

Jâfis¤ij¤jš, if¥gFÂfis¤ij¤jš, fG¤J¥ gFÂfis¤ij¤jš v‹W

x›bthU gâÍ« jå¤jå ciH¥ghs®fshš nk‰bfhŸs¥gL»wJ. ÏWÂahf

mid¤ijÍ« Ïiz¤J xU Áy® ij¡»‹wd®. ϪãiyfŸ KotilÍ«nghJ

m¤JâahdJ,xUMilahfcUth»wJ.

xU r£ilia xnu xU ijašfhu® ij¡f K‰g£lhš xU ehis¡F eh‹F

r£ilfŸk£Lnkij¡fKoÍ«. V‰WkÂMilc‰gÂbrŒÍ«X®ãWtd¤Âš,xU

ehis¡F 100 r£ilfŸ Tl ij¤Âl ÏaY«. Ïj‹ _y« ‘ntiy¥ gF¥ò Kiw’

c‰g¤Âæidca®¤J«v‹gJbjëth»‹wJ.

ntiy¥gF¥ò KiwÍ« m§fhoÍ«

X® m§fhoæ‹ éçÎ ntiy¥gF¥ò Kiwæ‹ msit Ô®khå¡»‹wJ. xU

g©l¤J¡fhd m§fho cŸS® m§fhoæèUªJ njÁa m§fhoahfΫ, g‹dh£L

m§fhoahfΫ éçtil»wJ. mjdhš c‰g¤Â têKiwahdJ gy ÁW ÁW

Kiwfshf¥ Ãç¡f¥gL»wJ. x›bthU ÁW têKiwÍ«, m¤bjhêš Kiw¡Fça

Áw¥ò nj®¢Á bg‰w X® ciH¥ghë¡F më¡f¥gL»wJ. Ïjdhš c‰g¤Â äf

mÂfkhfcaU»‹wJ.

ntiy¥gF¥ò Kiwæ‹ e‹ikfŸ

1. xU bjhêyhë Û©L« Û©L« x‹iw k£L« brŒtjhš, m¤bjhêš

KiwæšmtUilaÂwikmÂfç¡»‹wJ.

2. ntiy¥ gF¥ò Kiw eÅd ÏaªÂu§fis c‰g¤Âæš mÂfkhf

ga‹gL¤jtj‰F tê tF¡»wJ. cjhuzkhf f«Ãæšyhj¤ jªÂæ‹

f©LÃo¥ò.

3. fhyK«,_y¥bghU£fS«äf¤Âwikahf¥ga‹gL¤j¥gL»‹wd.

ntiy¥ gF¥ò Kiwæ‹ ÔikfŸ

1. xnu ntiyia ÂU«g¤ ÂU«g brŒtjhš Rita‰w, fë¥g‰w ntiy

j‹ikia¤jh‹,mt‹mil»wh‹.ÏJkåj¤j‹ikiamê¡»‹wJ.

2. xU gF gâia k£L« brŒtš äfΫ nj®¢Á¥ bg‰w bjhêyhë

c©ikæš xU FW»a nj®¢Áia k£L« bg‰wtdh» éL»wh‹. Ïj‹

éisthf,ntiythŒ¥Ã‹ikbgU»L«ãiyV‰gL»wJ.

3. iféid¥ bghU£fŸ ts®¢Áæid, ntiy¥ gF¥òKiw mê¡»wJ.

xU bghUis KGikahf cUth¡»a kdãiwéid, xU bjhêyhë

miltšiy.

103

_yjd«

_yjd« v‹gJ ntW gy g©l§fis c‰g¤Â brŒÂl kåj Ka‰Áfshš

cUth¡f¥g£lJ. rhjhuzkhf_yjd«v‹gJbršt¤ij¡F¿¡F«. bršt¤ij

nkY« c‰g¤Â brŒtj‰bfd xJ¡f¥g£l bršt« v‹W _yjd¤ij Twyh«.

Ïa‰ifæ‹ bfhil j鮤j tUkhd« më¡f¡Toa Ãw tif¢ bršt§fns

_yjd« vd kh®õš Ïy¡fz« T¿ÍŸsh®. _yjdK« brštK« xnu bghUŸ

cilajšy. ÏÂèUªJ všyh bršt§fS« _yjd« m‹W, Mdhš, všyh

_yjdK«bršt«v‹WTw¥gL»wJ.

_yjd¤Â‹ tot§fŸ

1. gUk¥bghUŸ_yjd«(m)bghU£rh®_yjd«.

2. gz_yjd«(m)gzéašts§fŸ/Mjhu§fŸ

3. kåj_yjd«(m)kåj¤Âw‹ts§fŸ

1. gUk¥ bghUŸ _yjd«

ÏaªÂu§fŸ, fUéfŸ, f£ol§fŸ, rhiyfŸ, miz¡f£LfŸ, brŒÂ¤

bjhl®òrhjd§fŸM»aitkåjdhšcUth¡f¥g£lgUk¥bghUŸ_yjdkhF«.

gUk¥bghUŸ _yjd¤Â‹ j‹ikfŸ

1. gUk¥bghUŸ_yjd«v‹gJxUbrh¤J.ÏJF¿¥Ã£lM©LfŸtiu

k£LnkthœehŸbfh©ljhF«.

2. gUk¥ bghUŸ _yjd¤ij c‰g¤Â¡F Û©L« Û©L« ga‹gL¤Jtjhš,

njŒkhd«V‰gL»‹wJ.

3. c‰g¤Âæš gUk¥ bghUŸ _yjd¤ij <LgL¤Jtjhš, x›bthU

M©L«tUkhd¤ij¤bjhl®¢ÁahfjU»‹wJ.ÏjidM©L¤bjhif

(annuities) v‹WTW»nwh«.

4. gUk¥ bghUŸ _yjd¤ij, nkY« nkY« c‰g¤Â brŒJ, mj‹ bkh¤j

më¥ÃidmÂfkh¡»Ltnj,gUk¥bghUŸ_yjdM¡fkhF«.

2. gz _yjd«

gz toéš mšyJ gzkh‰W g¤Âu§fshf mid¤J KjÄLfS«

nk‰bfhŸs¥gL»‹wd.xUFL«gkhdJ,j‹DilatUkhd¤Â‹xUgFÂæid,

t§» ÏU¥ghf, g§F g¤Âu§fshf (m) ntW gz kh‰W g¤Âu§fŸ _ykhf

nrä¡»‹wJ.ÏJnt‘gz_yjd«’v‹WTw¥gL»wJ.

3. kåj _yjd«

kåj_yjd«v‹gJciH¥òts¤Â‹ju¤ij¡F¿¡F«.mJfšéahY«,

gæ‰ÁahY« clš ey¤Â‰fhfΫ bfhL¡f¥gL« KjÄLMF«. kåj _yjd¤Âš

KjÄ£oidmÂfç¡F«nghJ,c‰g¤Ânk«gL»wJ.

104

_yjd¤Â‹ Áw¥ÃašòfŸ

1. _yjd«xUbray‰wc‰g¤ÂfhuâMF«.

2. _yjd«kåjKa‰ÁahšcUth¡f¥g£lJ.

3. _yjd« xU Ï‹¿aikahj c‰g¤Â fhuâ Ïšiy. _yjd« Ïšyhkš

c‰g¤ÂeilbgW«.

4. _yjd«mÂf«Ïa§F«j‹ikbfh©lJ.

5. _yjd«më¥òbe»Gªj‹ikÍŸsJ.

6. _yjd«M¡fKilaJ.

7. _yjd« gy M©LfŸ Úo¡F«. xU c‰g¤Â ãWtd« gy M©LfŸ

c‰g¤Âæš<Lglyh«.

8. _yjd¤ij¤ Âu£Ltj‹ neh¡f« v®fhy¤Âš tUkhd« bgw nt©L

bk‹gnjahF«.

bjhêyik¥ò (mšyJ) bjhêš Kidnth®

bjhêšKidnth®vd¥gLgt®gšntWc‰g¤Â¡fhuâfisxU§»iz¤J,

brašgLgt® Mth®. (ãy«, ciH¥ò, _yjd«). nkY«, m¡fhuâfis rçahd

mséY«, rçahd KiwæY« bjhl§» Ïl®ghLfis V‰W c‰g¤Âia¥ bgU¡f

brašgLgtnu bjhêšKidnth®Mth®.bjhêšKidnth® ‘bjhêš mik¥ghs®’

vdΫ miH¡f¥gL»wh®. ‘bjhêš JâÎ’ v‹gJ Ïl®¥ghLfis V‰W g©l§fŸ

k‰W« gâfis c‰g¤Â brŒtj‰F ã®thf« k‰W« mik¥ò M‰wš bgWtj‹

_y« Ïyhg« <£LtjhF«. bjhêšKidnth® rKjha« kh‰w« fhQ« Kft® vd

miH¡f¥gL»wh®.mt®rKjhaéU¥gKŸsc‰g¤ÂiabfhL¥gnjhLk£Lkšyhkš

rKjhaey«nk«glΫfhuzkhdt®Mth®.

bjhêš Kidnthç‹ gâfŸ

1. Ïyhgfukhd KjÄ£L thŒ¥ò¡fis milahs« f©L nj®ªbjL¤jš.

bjhêš Kidnthç‹ Kj‹ik¥ gâahdJ m§fhoæš ãyéL« òÂa

fU¤J¡fisÍ«,rthšfisÍ«V‰WÏyhgfukhf¥ga‹gL¤Â¡bfhŸtJv›thW?

v‹gijMuhŒtjhF«.ÏJntÏyhgfukhdKjÄ£LthŒ¥òfismilahs«f©L

nj®ªbjL¤jšMF«.

2. c‰g¤Â my»‹ msit¤ Ô®khå¤jš

XUbjhêšKidnth‹c‰g¤Âmy»‹msitÔ®khå¡»wh®-rªijæš

ngh£oæ‹ msit¥ bghU¤J«, c‰g¤Âæ‹ Ïašig¥ bghU¤J« bgçajhfnth

Á¿ajhfnthcŸsjhfÔ®khå¥gh®.

105

3. c‰g¤Â my»‹ Ïl¤ij¤ nj®ªbjL¤jš

xU Áwªj bjhêš Kidnth® jdJ c‰g¤Â brŒÍ« Ïl¤ij fhuâ¢

rªij¡F« (factor market) ÏWÂ ãiy rªij¡F« (end use market) mU»nyna

nj®ªbjL¥gh®. c‰g¤Â k‰W« g»®éš fhyjhkj« V‰gLtij¤ j鮡fΫ,

ÏU¥òãiyk‰W«ngh¡Ftu¤J¢bryit¡Fiw¡fΫÏJmtÁakh»wJ.

4. c‰g¤Â¡ fhuâfë‹ c¤jk xU§»iz¥ig¡ f©l¿jš

bjhêš Kašnth® xU òJ bjhêiy¤ bjhl§f¤ Ô®khå¤j ãiyæš, mt®

c‰g¤Â¡ fhuâfis c‰g¤Âæš <LgL¤J« gâæid bjhl§F»wh®. nkY«

Ï¡fhuâfis vªj éj¤Âš Ïiz¤J Fiwªj bryéš mÂf c‰g¤Âia¥ bgw

ÏaY«vdÔ®khå¡»wh®.

5. ò¤jh¡f¥ gâ

mo¥gilæš òJ m§fhofis¡ f©l¿jY«, òJ bjhêš E£g§fis¡

ifahŸtJnk bjhêš Kidnthç‹ ò¤jh¡f¥ gâ vd nguhÁça® õ&«Õ£l®

TW»wh®.xUòJm§fhoé‰gidmsit¡T£LtnjhL,òÂac‰g¤Âbryit¡

Fiw¡F« Í¡Â, bghUis kèthf¡ »il¡f¢ brŒÍ«. Ïjdhšé‰gid¡TL«.

Ïyhg«mÂfç¡F«.

6. btFk¢ bryit¤ Ô®khå¤jš

c‰g¤Â¡F¥ ga‹gL« fhuâfshtJ mj‹ c‰g¤Â¡F V‰g btFkÂia¥

bgW»wJ. c‰g¤Â¡ fhuâfë‹ c‰g¤Âia mséLjY« k‰W« mj‹

btFkÂaë¥ò«bjhêšKašnthç‹Ô®Î¡FçagâahF«.

7. Ïl®¥ghLfis V‰wš, ã¢raä‹ikia v®bfhŸsš

‘thâg«’ v‹gJ Ïl®ghLfë‹ f£L (bundle of risks) v‹»wh®

Ahny. bghUŸfŸ v®fhy¤ njit¡F c‰g¤Â brŒa¥gL»‹wd. v®fhy«

ã¢ra¤JtäšyhjJ. KjÄLfŸ ãfœfhy¤Âš Ïl¥gL»‹wd. c‰g¤Âæš ÏJ

äf¥bgU«Ïl®¥ghL.Ïl®ghLfisV‰F«xUt®bt‰¿fukhd‘bjhêšKidnth®’

Mth®.xUéntfKŸsbjhêšKidnth®,m¿éašßÂæšv®fhyÏl®ghLfis

V‰W, mj‰fhd rçahd Ô®Îfë‹ _y« Ïl®ghLfëèUªJ ÛŸtJ MF«. ie£

Knight v‹w m¿Pç‹ T‰W¥go thâa¤Âš cWÂa‰w j‹ikfis bghW¤J¡

bfhŸsšxUbjhêšKašnthç‹jiyahagâv‹gjhF«.

c‰g¤Â¢ rh®ò (Production Function)

c‰g¤Â¢ rh®ò v‹gJ xU ãWtd¤Â‹ cŸÇL btëpLfS¡F Ïilna

cŸs Ïašghd bjhl®ghF«. cŸÇL v‹gJ c‰g¤Â¡F« ga‹gL« ãy«,

ciH¥ò, _yjd«, bjhêyik¥ò M»a M¡f¥ gâfshF«. btëpL v‹gJ

c‰g¤Âæ‹bkh¤jmsit¡F¿¡»wJbfhL¡f¥g£lãgªjidæšc‰g¤Â¢rh®ò

v‹gJ bfhŠr« cŸÇLfis¥ ga‹gL¤Â mj‹ éisthf c‰g¤Â brŒa¥gL«

btëpLfnsMF«. c‰g¤Â¢rh®òv‹gJQ = f(x1, x2, x3…..xn) Ïš Q ‘v‹gJ’

F¿¥Ã£l fhy¤Âš c‰g¤Â brŒa¥g£l msthF«. (x1, x2, x3…..xn) M»ait

c‰g¤Âæšga‹gL¤j¥g£lgšntWfhuâfŸMF«.

106

xU F¿¥Ã£l mséš gštif cŸÇL bghUŸfis¥ ga‹gL¤Âdhš

v›tsÎbtëpLbghUŸfŸ»il¡F«v‹gnjc‰g¤Ârh®òvdyh«.c‰g¤Ârh®ò

v‹gijÏUtiffshfÃç¡fyh«.

c‰g¤Â¢ rh®Ã‹ gyntW ãiyfis¥ òçªJ bfhŸsš

(i) ÏWÂãiyc‰g¤Â k‰W« bkh¤jc‰g¤Â (ii) ÏWÂãiyc‰g¤Â k‰W« ruhrç

c‰g¤Â Ït‰¿‰F Ïilnaahd bjhl®Ãid¥ g‰¿ òçªJ bfhŸtJ mtÁa«

MF«.

(i) ÏWÂãiyc‰g¤Âne®fâakhfÏU¡F«nghJbkh¤jc‰g¤ÂmÂfç¡F«.

(m)ÏW ãiy c‰g¤Â mÂfç¡F« nghJ, bkh¤j c‰g¤Â ca® Åj¤Âš

mÂfç¡F«.

(M) ÏW ãiy c‰g¤Â ãiyahf ÏU¡F« nghJ, bkh¤j c‰g¤Â ãiyahd

Åj¤ÂšmÂfç¡F«.

(Ï)ÏW ãiy c‰g¤Â Fiwa¤ bjhl§» Mdhš ne®fâa¤Âš ÏU¡F«

nghJ,bkh¤jc‰g¤ÂFiwÍ«Åj¤ÂšmÂfç¡F«.

(ii) ÏWÂãiyc‰g¤Âó{íakhfÏU¡F«nghJ,bkh¤jc‰g¤ÂFiwÍ«Åj¤Âš

mÂfç¡F«.

(iii) ÏW ãiy c‰g¤Â v®fâa¤Âš ÏU¡F« nghJ, bkh¤j c‰g¤Â Fiwa¤

bjhl§F«.

1. FW»afhyc‰g¤Â¢rh®òk‰W«é»jéisÎéÂv‹gj‹_y«m¿ayh«.

2. Ú©lfhyc‰g¤Â¢rh®òv‹gJkhwhéisÎéÂv‹gj‹_y«m¿ayh«.

FW»a fhy c‰g¤Â¢ rh®ò

khW« é»j éisÎ éÂ

X®c‰g¤Â¡fhuâãiyahfÏU¡F«nghJ,Vidac‰g¤Â¡fhuâfë‹

msitkh‰¿dhškhW«é»jéisÎéÂV‰gL»wJ.

Ïy¡fz«

‘X®c‰g¤ÂfhuâkhwhkèU¡F«nghJk‰iwac‰g¤Â¡fhuâfë‹msÎ

kh¿dhšMu«g¤ÂšÏWÂãiyéisÎmÂfç¡F«.ËòkhwhkèU¡F«,ÏWÂæš

c‰g¤ÂFiwªJbršY«.

vLnfhŸfŸ

1. xnu xU c‰g¤Â¡ fhuâ k£L« khW« nghJ Vida c‰g¤Â fhuâfŸ

khwhkšÏU¡F«.

2. xUntisvšyhc‰g¤Â¡fhuâfS«xnué»j¤ÂškhWg£lhšÏ›éÂ

bghUªjhJ. mjhtJ xU bghUë‹ c‰g¤Âia¥ bgWtj‰F c‰g¤Â¡

fhuâfiskhwhjé»j¤Âšga‹gL¤j¥gLjšnt©L«.

107

3. khW« c‰g¤Â¡ fhuâfŸ xnu j‹ik cilait. khW« c‰g¤Â¡

fhuâfë‹mid¤JmyFfS«xnumsthdÂwid¡bfh©oU¡F«.

4. cŸÇLfë‹éiyfŸkhwhkšÏU¡F«.

5. xU F¿¥Ã£l fhy¡f£l¤Âš bjhêš E£gãiy khwhJ (m) xnu ãiyahf

ÏU¡F«.

6. Ïj‹ KGikahd brašKiw FW»afhy c‰g¤Â¢ rh®ò cilajhF«.

Ú©l fhy¤Âš c‰g¤Â cŸÇLfŸ khW« j‹ik cilajhF«. vdnt,

Ï¢brašghLfŸmid¤J«FW»afhy¤Â‰nfbghUªJ«.

éÂæ‹ _‹W ãiyfŸ

X® c‰g¤Â fhuâ ãiyahf ÏU¡F« nghJ, k‰w c‰g¤Â¡ fhuâfë‹

msitkh‰¿dhš_‹WtifahdéisÎfŸV‰gL«mitfŸ

1. ts®ªJbršéisÎéÂ

2. FiwªJbršéisÎéÂ

3. v®fâac‰g¤Â

Ϫj_‹WtifahdéisÎfism£ltizv©6.1 k‰W«tiu¥gl« 6.1

_ykhfòçªJbfhŸsyh«.

m£ltiz 6.1 khW« é»j éisÎ é ãiyfŸ

khwh

fhuâ

(ÏaªÂu«)

khW«

fhuâ

(kåj‹)

bkh¤j

c‰g¤Â

(myFfŸ)

ruhrç

c‰g¤Â

(myFfŸ)

ÏWÂãiy

c‰g¤Â

(myFfŸ)

ãiyfŸ

1 2 3 4 5t

s®ª

J b

rš

éi

sÎ

éÂ

1+ 1 10 10 10

1+ 2 22 11 12

1+ 3 36 12 14

1+ 4 52 13 16

1+ 5 66 13.2 14

1+ 6 76 12.6 10

1+ 7 80 11.4 4

Fi

wª

J

br

š

éi

sÎ

éÂ1+ 8 82 10.2 2

1+ 9 82 9.1 0

1+ 10 78 7.8 -4 v®kiw

éisÎ éÂ

108

Kjšãiy

ts®ªJ brš éisÎ éÂ

KjšãiyKotilÍ«nghJ,ruhrçc‰g¤Âc¢rãiyiamil»‹wJ.Ïš

bkh¤j c‰g¤Â, ruhrç c‰g¤Â k‰W« ÏWÂãiy c‰g¤Â mÂfç¤J¡ bfh©nl

brš»wJ. Ïš ÏW ãiy c‰g¤Â ca®ªJ brš»wJ. Mdhš ÉgFÂæš

Fiw»‹wJ. ÏWÂãiyc‰g¤ÂFiwªJbr‹whY«, ruhrçc‰g¤Âca®tijél

mÂfkhfcŸsJ.V‹våšruhrçc‰g¤ÂmÂfç¤J¡bfh©nlbrš»wJ.

Ïu©lh« ãiy: FiwªJ brš éisÎ éÂ

Ïj‹KoéšÏWÂãiyc‰g¤Â¤Âw‹ó{íakhF«.Ϫjãiyæš,bkh¤j

c‰g¤Â FiwªJ bršY« é»j¤Âš caU»‹wJ. ruhrç c‰g¤ÂÍ« ÏWÂãiy

c‰g¤ÂÍ«Fiw»‹wd.Mdhš,Ïu©o‹Åœ¢ÁÍ«ÏašghditnaMF«.

ÏW ãiy c‰g¤Âó{ía¤ijÍ« bkh¤j c‰g¤Â c¢r ãiyiaÍ«

milªjÎl‹Ïu©lhtJf£l«K‰W¥bgW»wJ.

_‹wh« ãiy

v®fâac‰g¤ÂÏšÏWÂãiyc‰g¤Âv®kiwahdJ.bkh¤jc‰g¤Â

k‰W«ruhrçc‰g¤ÂÏu©L«rça¤bjhl§F»‹wd.

ãiyfë‹ Ïa¡f«

Kjš ãiyæš, khW« fhuâfisél khwh fhuâfŸ mÂfkhf cŸsd.

Mjyhš Kjš ãiyæš, khwh fhuâfë‹ ÏW ãiy c‰g¤Â v®kiwahdJ.

mj‰FmL¤jgoahf,_‹whtJãiyfëškhW«fhuâfë‹ÏWÂãiyc‰g¤Â

v®kiwahdJ. Mjyhš, gF¤j¿ÎŸs c‰g¤Âahs® Kjš ãiyiaÍ« _‹wh«

109

ãiyiaÍ« nj®ªbjL¡fkh£lh®. mt® Ïu©lh« ãiyia k£Lnk nj®ªbjL¥gh®.

VbdåškhW«k‰W«khwhfhuâfë‹ÏWÂãiyc‰g¤ÂÏašghditnaMF«.

Ϫjãiyæšbkh¤jc‰g¤Âc¢rãiyiamil»wJ.Ϫjãiyæšc‰g¤Âahs®

xU énrõkhd ãiyæš c‰g¤Â fhuâæ‹ éiyia bghU¤J c‰g¤Âia

nk‰bfhŸth®.Ïu©lhtJãiyãahakhdc‰g¤Âahsç‹KoÎfisF¿¥gjhF«.

Ú©l fhy c‰g¤Â rh®ò - é»j msÎ éisÎ éÂ

Ú©l fhy¤Âš mid¤J c‰g¤Â¡ fhuâfS« khw¡ToaJ mid¤J

c‰g¤Â¡fhuâfS«mšyJcŸÇLfS« (Inputs)khW«nghJbtëp£ošV‰gL«

kh‰wnké»jmsÎéisÎéÂahF«.caU«msÎ(an Increase in Scale) v‹gJ

mid¤JcŸÇLfS«mšyJfhuâfS«xUnrumÂfç¥gnjahF«.

é»j msÎ éisÎ éÂæ‹ _‹W ãiyfŸ

é»j mséš V‰gL« kh‰w§fëdhš btëpLfëš V‰gL«kh‰w¤ij

btëp£il_‹Wãiyfshf¡Twyh«.mitahtd.

i) ts®ªJbršé»jmsÎéisÎéÂ

ii) khwhjé»jmsÎéisÎéÂ

iii) FiwªJbršé»jmsÎéisÎéÂ

ts®ªJ brš é»j msÎ éisÎ éÂ

mid¤J c‰g¤Â¡ fhuâfis ca¤J«nghJ mªj é»j msé‰F nkyhf

c‰g¤Â bgUF»‹wJ. ÏJnt, ts®ªJ brš é»j msÎ éisÎ éÂahF«.

vL¤J¡fh£lhf mid¤J cŸÇLfS« 5 éG¡fhL caU«nghJ btëpLfŸ 5

éG¡fhLfS¡Fnkšca®»wJ.mjhtJ10éG¡fhlhF«.ϪãiyæšÏWÂãiy

c‰g¤ÂmÂfç¡F«.

khwh é»j msÎ éisÎ éÂ

bfhL¡f¥g£l é»j mséš mid¤J¡ fhuâfisÍ« ca®¤J«nghJ,

btëpL« mnj é»j¤Âš caU«. mjhtJ 5 éG¡fhL mid¤J c‰g¤Â¡

fhuâfS«caU« nghJ mnjmsÎ 5éG¡fhL rké»jmséšbtëpLfS«

caU«.ϧnfÏWÂãiyc‰g¤ÂkhwhjjhF«.

FiwªJ brš é»j msÎ éisÎ éÂ

mid¤J c‰g¤Â fhuâfisÍ« ca®¤J«nghJ mnj é»j msitél

Fiwthfc‰g¤Â¥bgU»dhš,mJntFiwªJbršé»jmsÎéisÎéÂahF«.

mjhtJmid¤J c‰g¤Â¡ fhuâfS« 5 éG¡fhL caU« nghJ btëpLfŸ 5

éG¡fh£o‰FFiwthfca®»wJmjhtJ3éG¡fhL. Ϫjf£l¤ÂšÏWÂãiy

c‰g¤ÂFiwÍ«.

110

m£ltiz 6.2 é»j msÎ éisÎ

t.

v©

msÎ bkh¤j

c‰g¤Â

ÏWÂãiy

c‰g¤Â

ãiyfŸ

1 1.ÏaªÂu«+1ciH¥ò 4 4 Its®ªJbrš

é»jéisÎ

éÂ

2 2.ÏaªÂu«+2ciH¥ò 10 6

3 3.ÏaªÂu«+3ciH¥ò 18 8

4 4.ÏaªÂu«+4ciH¥ò 28 10

5 5.ÏaªÂu«+5ciH¥ò 38 10 IIkhwhjé»j

éisÎéÂ6 6.ÏaªÂu«+6ciH¥ò 48 10

7 7.ÏaªÂu«+7ciH¥ò 56 8 IIIFiwªJbrš

é»jéisÎ

éÂ

8 8.ÏaªÂu«+8ciH¥ò 62 6

gl«6.2šé»jmsÎéisÎéÂæ‹gyãiyfisés¡F»wJ.ÏWÂãiy

c‰g¤ÂcaU«nghJ (AB) bkh¤jc‰g¤ÂTLjyhdé»j¤ÂšcaU»wJ. vdnt

m§nfca®ªJbršéisÎéÂbrašgL»wJ.ÏWÂãiyc‰g¤Âkhwhjãiyæš

cŸsJ. (BC), bkh¤j c‰g¤Â khwhj é»j¤Âš caU« nghJ cŸs ãiy khwhj

é»jmsÎéÂvdmiH¡f¥gL»wJ.

ÏWÂãiy c‰g¤Â¡ FiwÍ« nghJ (CMP), bkh¤j c‰g¤Â Fiwthd

é»j¤ÂšmÂfç¡»wJ.ÏJntFiwªJbršéisÎéÂv‹wiH¡f¥gL»wJ.

111

khW« é»j msÎ

éisÎ éÂ

khwh é»j msÎ

éisÎ éÂ

1.Fiwªjfhyc‰g¤Â¢rh®ò Ú©lfhyc‰g¤Â¢rh®ò

2. všyh fhuâfS« khwhÂU¡F«

nghJxnuxUfhuâk£L«khw¡ToaJ

mid¤JfhuâfS«khw¡Toad

3. c‰g¤Â¡ fhuâfë‹ é»j§fŸ

khw¡ToaJ

c‰g¤Â fhuâfŸ éÂj§fŸ

khw¡Toaj‹W.mj‹msÎkhW«.

4. c‰g¤Â fhuâfŸ xU F¿¥Ã£l

é»j¤Âš xU c‰g¤Â bghUis

c‰g¤ÂbrŒtj‰FÏ›éÂbghUªjhJ

c‰g¤Â fhuâfŸ xU F¿¥Ã£l

é»j¤Âš xU c‰g¤Â bghUis

c‰g¤ÂbrŒtj‰FÏ›éÂbghUªJ«

5.ca®ªJbršé»jmsÎéisÎéÂ,

c‰g¤Â¡ fhuâfë‹ gFglh¤

j‹ikahY«, ciH¥Ã‹ Áw¥ÃašghY«

V‰gL»wJ. FiwªJ brš éisÎ éÂ

c¤jk¤j‹ika‰wfhuâé»j¤jhY«

gÂÄ£L¡ fhuâfë‹ ãiwFiw

be»œ¢ÁahY«V‰gL»wJ

ts®ªJ brš é»j msÎéisÎéÂ,

éis΢ Á¡fd¤jhš (Economics of Scale)V‰gL»wJ.mnjneu¤ÂšÁ¡fd

ä‹ikahš FiwªJ brš éisÎ éÂ

V‰gL»wJ

FW»afhykhW«é»jéisÎéÂ(Laws of Returns)-¡F«Ú©lfhykhwh

é»jmsÎéisÎé¡F«cŸsntWghLfŸ.

c‰g¤Â¢ rh®ò«, rk msÎ c‰g¤Â¡ nfhLfS«

rkmsÎc‰g¤Â¡nfhLfë‹gF¥ghŒÎ,Ïu©nlhmšyJmj‰F«nk‰g£l

c‰g¤Â¡fhuâfis gytifæš xU§»izªJ xU F¿¥Ã£l msÎ btëpL

c‰g¤Â brŒtj‰F ga‹gLtjhF«. ÏU c‰g¤Â¡ fhuâfis¡ fU¤Â‰bfh©L

(_yjd« k‰W« ciH¥ò) xU ãWtd« 1000 myF c‰g¤Â brŒtj‰F gy tif

_yjd«k‰W«ciH¥Ã‹fyitv›tifæšcjéòç»wJv‹gjidm£ltiz

6.3šfhzyh«.

m£ltiz 6.3

ÏU khW« cŸÇLfë‹ c‰g¤Â

Ïiz¥ò

fyit

_yjd myF ciH¥Ã‹ myF btëpL

(myFfëš)

A 1 12 1000

B 2 8 1000

C 3 5 1000

D 4 3 1000

E 5 2 1000

112

nk‰f©l m£ltizæ‹ _y« gšntW mséyhd ciH¥ò k‰W«

_yjd¤Â‹ mid¤J¡ fyitfS« xnu mséyhd 1000 myFfŸ c‰g¤Âia¤

jU»wJv‹gJe‹Fòy¥gL»wJ.

c‰g¤Â

rk msÎ c‰g¤Â¡ nfhLfŸ (Isoquant Curves) Ïu©L m¢RfS« _yjd« k‰W« ciH¥Ã‹ msit¡ F¿¥ÃL»wJ. (IQ) tisnfhLgšntWmséyhdfyitæš 1000myFfŸc‰g¤ÂbrŒtij (Ouput) és¡F»wJ. tisnfh£o‹ nkšR1, R2, R3, R4, R5M»a òŸëfŸ_yjd« -

ciH¥Ã‹fyiyæ‹_y« 1000myFfŸc‰g¤ÂbrŒtij¡ fh£L»wJ. vdnt,

nk‰fh©tis¡nfhLrkmsÎc‰g¤Â¡nfhLv‹WmiH¡f¥gL»wJ.

Ïjdhš,rkmsÎc‰g¤Â¡nfhLv‹gJÏUc‰g¤Â¡fhuâfis¥gšntW

fyitfëšga‹gL¤ÂxnumsÎc‰g¤ÂbrŒtij¡F¿¡F«.

rk msÎ c‰g¤Â¡ nfh£o‹ ÏašòfŸ

1. rk msÎ c‰g¤Â¡ nfhLfŸ ÏläUªJ tykhf nkèUªJ Ñœneh¡»¢

bršY«.mjhtJv®kiwahf¢rçªJŸsJ.

2. ÏWÂãiy bjhêš E£g gÂÄ£L é»j¤jhš rk msÎ c‰g¤Â¡nfhL

njh‰Wthianeh¡»FéªJfhz¥gL»wJ.

ÏWÂãiy bjhêšE£g gÂÄ£L Åj« (MRTS) fhuâ X (_yjd«) gÂyhf

Y (ciH¥ò) v‹gJ xU myF fhuâ X¡F (_yjd«) gÂyhf brŒa¥gLtjhš

btëp£o‹msÎkhwhknynaÏU¡F«.

MRTS CL = ∆L / ∆C

MRTSnk‰f©léÂia(formula)ga‹gL¤Âfz¡»lyh«

Units of Combinationfyit

Units of Capital_yjd¤Â‹ myF

MRTS LabourciH¥Ã‹ myF

CLr.m.c.nfh. (c.K.)

A 1 12B 2 8 4C 3 5 3D 4 3 2E 5 2 1

113

Ïj‹_y«ÏWÂãiybjhêšE£ggÂÄ£LÅj«v¥nghJ«Fiw»wJ.vdnt

rk msÎ c‰g¤Â¡ nfhL v¥nghJ« njh‰Wthia neh¡» FéªJ fhz¥gL»wJ.

rk msÎ c‰g¤Â¡ nfh£o‹ rçÎ ÏWÂãiy bjhêšE£g gÂÄ£L é»j¤ij¡

F¿¡»wJ.

3. rkmsÎ c‰g¤Â¡nfhL canu bršy¢ bršy c‰g¤Â btëpL« ca®ªJ

bfh©nl bršY«. gšntW c‰g¤Â btëpLfis¡ F¿¡F« rkmsÎ

c‰g¤Â¡ nfhLfë‹ bjhF “rk msÎ c‰g¤Â¡ nfh£L (isoquant maps) tiugl«” vd miH¡»nwh«. rk msÎ c‰g¤Â c‰g¤Â¡ nfh£L

tiugl¤Âš tyJ g¡f¤ÂšcŸs rkmsÎc‰g¤Â¡ nfhLmÂfmsÎ

btëpLfis¡F¿¡»wJ.

4. rkmsÎ c‰g¤Â¡nfhLfŸ x‹iw x‹W bt£o¡ bfhŸshjjhfΫ,

x‹iw x‹iw bjh£L¢ bršyhjjhfΫ cŸsJ. Ï›thWŸsnghJ xnu

rkmsÎc‰g¤Â¡nfh£oYŸsmid¤JtiffyitfS«xnumséyhd

btëpLfis¡F¿¥ÃlhJ.

IQ3

C1

L3

IQ2

IQ1

XX

OO

Y Y

C2 C3

L2

L1

tiu¥gl« 6.5tiu¥gl« 6.4

rkc‰g¤Â tisnfhLfŸ rkc‰g¤Â bryΡ nfhLfŸ

_yjd«_yjd«

ciH¥ò

ciH¥ò

rkc‰g¤Â¢ bryΡnfhL

xU ãWtd« jdJ c‰g¤Âia¤ bjçÎ brŒtj‰F gšntW c‰g¤Â¡

fhuâfë‹fyitia Ô®khå¤J¢ brašgl rkc‰g¤Â¢ bryΡ nfhLfŸ bgU«

g§F t»¡»‹wJ. xU ãWtd«F¿¥Ã£lmsÎ gz¢ bryéšth§f¡ToaÏU

fhuâfë‹gybjhF¥òfis¡F¿¥ÃLtnjrkc‰g¤Â¢bryΡnfhLMF«.ca®

rkc‰g¤Â¢ bryΡnfhLfŸ mÂf gz¢ bryéš th§f¡ ToaijÍ«, Fiwªj

rkc‰g¤Â¢ bryΡnfhLfŸFiwthd gz¢ bryéšth§f¡ToaijÍ«F¿¡f

brŒ»wJ.

rkc‰g¤Â¢ bryΡ nfhLfŸ ÏUéj¤Âš Ô®khå¡f¥gL»‹wd

1. c‰g¤Â¡fhuâfë‹éiyfŸ

2. ãWtd«c‰g¤Â¡fhuâfŸÛJbgW«bkh¤j¥gz¢bryÎnk‰F¿¥Ã£l

Ïu©il¥ bghU¤nj rk c‰g¤Â¢ bryΡ nfhL tiua¥gL»wJ. ÏU

fhuâfë‹ éiy é»jnk rkc‰g¤Â bryΡnfh£o‹ rçtj‰F¢

rkkhF«.Ïjdhš,rkc‰g¤ÂrçΡnfh£o‹bryÎv‹gJ

114

c‰g¤Âahs® rkãiy

xUÁwªjc‰g¤Âahs®, bfhL¡f¥g£lfhuâfë‹c‰g¤Âbryéš,mÂf

msÎc‰g¤ÂiabgwKašth‹. FiwªjmsÎfhuâ¡fyitfis¥ga‹gL¤Â

xUF¿¥Ã£lmsÎbtëp£ošc¢ryhg¤ijc‰g¤Âahs®bgW»wh®.

Ï›tsÎ fhuâfë‹ bryΡ fyit c‰g¤ÂahsU¡F c¤jkkhd

bjh‹whF«.

IQ3

IQ2

IQ1

O Q

L

A

R

EN

S

F

P

_yjd«

ciH¥ò

tiu¥gl« 6.6. c‰g¤Âahsç‹ rkãiy

gl« 6.5 ‘E’ rkãiy¥ òŸë MF«. rkc‰g¤Â bryΡnfhL ‘AB’ rkmsÎ

c‰g¤Â¡nfhL IQ2¡FbjhL¡nfhlhfcŸsJ. bfhL¡f¥g£LŸstuÎbryÎnfhL

ABæšP, N, F,òŸëfŸc‰g¤Âahs®milaKoahjãiyæšcŸsJ.IQ2 éšcŸs

‘E’ òŸëiaél rk msÎ c‰g¤Â¡nfhL IQ2 cŸs R k‰W« S òŸëfŸ Fiwªj

msÎc‰g¤ÂianajU«. fhuz¡fyitæšR, E, Sšbryél¥g£lbjhifxnu

khÂçahdJ.MdhšòŸë‘E’c‰g¤ÂbtëpLmÂf«Vbdåš‘E’ca®rkmsÎ

c‰g¤Â¡ nfh£oš cŸsJ. rkmsÎ bryΡnfhL k‰W rkmsÎc‰g¤Â¡nfhL

bjh£L¢ bršY« ‘E’ v‹w bjhL«òŸëia c‰g¤Âahs® c‰g¤Â¢ brŒtj‰F

nj®ªbjL¥gh®.

Ï›thW c‰g¤Âahs® E òŸëæš rkãiy mil»wh®. m¥òŸëæš ‘E’

rkmsÎc‰g¤Â¡nfh£oidrkmsÎbryΡnfhLbjh£L¢bršY«.Ï¥òŸëæš

rkmsÎc‰g¤Â¡ nfhL«, rkmsÎ, bryΡnfhL« rkmséš r绋wd. Ï›thW

rkãiy¥òŸëæšÏWÂãiybjhêšE£ggÂÄ£Lé»jK«c‰g¤Â¡fhuâfë‹

éiyé»jK«rk«.vdnt,c‰g¤Âahsç‹‘rkãiyãgªjidv‹gJ.

MRTs xy =

Py

Px

Ϫjrkãiy¥òŸëæšEæ‹fyitna (mjhtJOLciH¥ò,OQ_yjd«)

FiwªjbryÎv‹wiH¡f¥gL»wJ.

115

fh¥-l¡y° c‰g¤Â rh®ò

bghUëaèš vëikahdJ«, gutyhf¥ ga‹gL¤j¥gL« c‰g¤Â¢ rh®ò

fh¥-l¡y° c‰g¤Â¢ rh®ò MF«. Ï¥òŸëæaš c‰g¤Â rh®ig më¤jt®fŸ

nguhÁça®fŸC.W.fh¥k‰W«P.H.l¡y°Mth®fŸ.

fh¥-l¡y°c‰g¤Â¢rh®òËtUkhW

Q= bLa C1-a Ïš

Q= c©ikbtëpL

L=ciH¥ò

C= _yjd«

b= ciH¥Ã‹v©â¡ifmsÎ

a= mL¡FéjmsÎciH¥ò(Exponent of Labour)

1-a=mL¡FéjmsÎ_yjd«(Exponent of Capital)

nk‰fhQ« c‰g¤Â¢ rh®Ã‹go ÏU c‰g¤Â¡ fhuâfS« (ciH¥ò

k‰W« _yjd«) xU éG¡fhL mÂfç¡F« nghJ btëpL (bkh¤j c‰g¤Â)

mÂfç¡F«. xU éG¡fhL cŸÇLfŸ mÂfç¡F« nghJ btëpLfS« xU

éG¡fhL caU»wJ. Ïj‹_y« fh¥-l¡y° c‰g¤Â¢ rh®ò khwhj é»j msÎ

éisÎéÂia k£L«és¡F»wJ. Ïj‹K¡»a fhuz« v‹dbt‹whšmL¡F

éjmsÎ_yjdkhdJ.mL¡FéjmsÎciH¥igrh®ªJŸsJ.ÏJv¥bghGJ«

x‹WvdMF«. vL¤J¡fh£lhfmL¡FéÂmsÎciH¥ò0.2våšmL¡Féj

msÎ _yjd« 0.8 Mf ÏU¡F«. mJnghš mL¡F éj msÎ ciH¥ò 0.3 våš

mL¡FÅjmsÎ_yjd«0.7MF«.

mL¡F éj msit RjªÂukhf brašgléLtjdhš Ï¢rk‹ghL Ï›thW

vGj¥gL»wJQ = bLaCb

nk‰fh©, c‰g¤Â¢ rh®Ãš mL¡Féj msé‹ TLjš khwh é»j msÎ

éisÎéÂæ‹ju¤ij¡F¿¡»wJ.

a + b > 1:ts®ªJbršé»jéisÎéÂ

a + b = 1:khwhjé»jéisÎéÂ

a + b < 1 :FiwªJbršé»jéisÎéÂ

ngusÎ c‰g¤Â bghUshjhu Á¡fd¤Â‹ tiffŸ

(bghUshjhu¢ Á¡fd§fŸ) (Economies of Scale)

Á¡fd« v‹gJ e‹ikfŸ. ‘msÎ’ v‹gJ myFfë‹ msit¡ F¿¡F«.

bghUshjhu¢Á¡fd§fŸv‹gJngusÎc‰g¤ÂæšV‰gL«bryÎrh®ªje‹ikfŸ

MF«.c‰g¤Âæ‹msÎmÂfç¡F«nghJf£LkhdbryÎfŸFiwa¤bjhl§F«.

116

cŸÇLfisbkh¤jkhfth§F«nghJc‰g¤Âahs®ngu«ngÁth§Ftjdhšruhrç

khW« bryéd« Tl Fiw»wJ. mid¤J e‹ikfS« ngusÎ c‰g¤Âædhš

»il¥gjdhšÏjidbghUshjhu¢Á¡fd§fŸvdmiH¡»nwh«.

bghUshjhu¢ Á¡fd§fŸ ÏUtif¥gL«

(m)mf¢Á¡fd§fŸ

(M)òw¢Á¡fd§fŸ

mf¢ Á¡fd§fŸ

ãWtd¤ÂDŸnsnabgw¥gL«e‹ikfŸmf¢Á¡fd§fŸv‹wiH¡f¥gL«.

mitcŸÇlhdit (endogenous) Ãw ãWtd§fë‹brašghLfëdhšmšyhkš

xU jå ãWtd¤Â‹ brašgh£odhš k£Lnk ÏJ V‰gL»wJ. vL¤J¡fh£lhf

xU ãWtd« ešy nkyh©ik _y« e‹ikfŸ gybgW«, k‰bwh‹W eÅd

ÏaªÂu§fis¥ bg‰¿U¥gjdhš mÂf e‹ikfismilayh«. mf¢ Á¡fd§fŸ

IªJtif¥gL«.mitahtd.

1. bjhêšE£g¢ Á¡fd§fŸ

ãWtd¤Â‹msÎ bgça msÎ ÏU¥gjhš, »il¡F«_yjdK« mÂfkhf

ÏU¡F«.Ïjdhš,xUãWtd«eÅdbjhêšE£g§fisòF¤jKoÍ«.vdntÏj‹

_y« c‰g¤Âia mÂfç¡f¢ brŒa KoÍ«. nkY« MuhŒ¢Á k‰W« ts®¢Áædhš

c‰g¤Âæ‹ju¤ijca®¤jKoÍ«.

2. 㢠Á¡fd§fŸ

bgça ãWtd§fŸ rªijæš g§F é‰gid _y« _yjd« bgU¡f¤ij

V‰gL¤jyh«. ÁW ãWtd§fŸ _yjd¤Â‰fhf fl‹ th§F« nghJ, bgça

ãWtd§fŸ_yjd¤ij¥bgwKoÍ«.

3. nkyh©ik¢ Á¡fd§fŸ

ngusÎ c‰g¤Âæ‹ éisÎjh‹ ntiy¥ gF¥ò Kiw. ntiy¥ gF¥òKiw

ÏUªjhš rçahd kåj®fŸ rçahd Jiwæš ÏU¥gh®fŸ. x›bthU Jiw¡Fkhd

bghW¥òz®it V‰gL¤j nkyhsU¡FÏJcjΫ,Ïj‹_y«c‰g¤ÂmÂfç¡F«.

bkh¤jc‰g¤Âc¢rãiyiav£L«.

4. ciH¥ò¢ Á¡fd§fŸ

ngusÎ c‰g¤Â ntiy gF¥òKiw¡F têtF¤jJ. Ïjid ‘Áw¥ò ciH¥ò’

vdyh«.ÏJciH¥Ã‹ju«k‰W«ÂwidmÂfç¡F«ãWtd¤Â‹c‰g¤Â¤Âw‹

ÏjdhšmÂfç¡F«.

5. rªij rh®ªj Á¡fd§fŸ

c‰g¤Âæš, Kjèš _y¥bghUŸ th§Fgt® c‰g¤Âahs® ãWtd« ngusÎ

Mf ÏU¡F« nghJ th§»a bghUS« mÂfkhF«. ÏJ c‰g¤ÂahsU¡F Áwªj

th§F« r¡Âia¤ jU»wJ. nkY« mt® fl‹ trÂiaÍ« bgw ÏaY«. ngusÎ

117

c‰g¤Âæ‹fhuzkhfnt nk‰f©lmid¤J« rh¤ÂakhF«. rªijæšth§Fjš

Kjšelto¡ifvdyh«.

6.rªijæšbjhl®ªÂU¥gj‹Á¡fd§fŸ

bgçaãWtd§fŸgšntWc‰g¤Âfis¡bfh©oU¡fyh«.xUbghUë‹c‰g¤Â

rªijæš njhšé͉W e£l nk‰g£lhY« ntbwhU bghUŸfë‹ Ïyhg¤Âdhš

Ïjid<LbrŒaKoÍ«.

7. òw¢ Á¡fd§fŸ

mÂf ãWtd§fŸxUF¿¥Ã£l gFÂæšéçtilªJ bfh©oU¡F« nghJ

mjhtJ bjhêš tsU«nghJ mit mÂf e‹ikfis¥ bgW»wJ. Ïjid¥ òw¢

Á¡fd§fŸ v‹»nwh«. ÏJ xU ãWtd« k£Lnk bgW« e‹ikašyhJ, mik¥ò

kh‰w¤jhšmid¤JãWtd§fS«bgW«gadhF«.mitfshtd.

m) nk«g£lngh¡Ftu¤JtrÂfŸ

M) t§»brašghLrh®ªjtrÂfŸ

Ï) ehfßfts®¢Á

<) jftšk‰W«bjhiy¤bjhl®òts®¢Á

bjhê‰rh®gFÂfëšnk‰f©ltrÂfŸmid¤J«vëš»il¡»‹wJ.

Á¡fdä‹ikfŸ (Diseconomies of Scales)

ngusÎ c‰g¤Âædhš xU ãWtd¤Â‰nfh, FG ãWtd§fS¡nfh vG«

ÔiknaÁ¡fdä‹ikfŸ.

mf¡ Á¡fdä‹ikfŸ.

xU ãWtd« bjhl®ªJ c¤jk ãiy¡F nkY« éçtilªJ bršY«nghJ

bghUshjhu¢ Á¡fd§fŸ kiwtJl‹ Á¡fdä‹ikfŸ bjhl§F»wJ.

vL¤J¡fh£lhf ãWtd¤Â‹ msÎ mÂfç¡F«nghJ xU F¿¥Ã£l ãiyæš

nkyh©ikÏl®ghLfŸF¿¥Ã£lãWtd¤Â‰FV‰gLtjhš,ruhrçc‰g¤Â¢bryÎ

mÂfç¡F«.ÏJnt‘mf¢Á¡fdä‹ik’vd¥gL«.

òw¢Á¡fdä‹ikfŸ

xUF¿¥Ã£lãiy¡F¥ÃwFmsΡfÂfkhdãWtd§fŸXçl¤ÂšFéªJ

fhz¥gLtjhY« bjhêiy cŸq® kakh¡FtjhY« c‰g¤Âæš Á¡fdä‹ik

V‰gL»wJ. m¥gFÂæš cŸs mid¤J ãWtd§fS¡F« ÏJ bghJthdJ.

vL¤J¡fh£lhf F¿¥Ã£l gFÂæš bjhê‰rhiyfis éçth¡Ftjhš mÂf

thu« k‰W« mÂf¢ bryÎ V‰gL»wJ. vdnt xU F¿¥Ã£l gFÂæšmikªJŸs

bjhê‰rhiyahš (Industry) m§FŸs mid¤J ãWtd§fS« (Firm) nk‰fh©

òw¢Á¡fdä‹ikahšgh¡f¥gL»wJ.

118

gæ‰Á

gFÂ - m

I. rçahd éilia¤ nj®ªbjL¡fΫ

1. c‰g¤Âv‹gJ

m.ga‹gh£o‹mêÎ M.ga‹gh£ilcUth¡Fjš

Ï.kh‰WkÂ¥ò <.VJäšiy

2. ãy¤Â‹Mu«gmë¥òéiy

m.ó{ía« M.x‹W¡F«mÂfkhdJ

Ï.x‹W¡F«FiwthdJ <.x‹W¡F«rkkhdJ

3.ciH¥ò_________ÏUªJÃç¡fKoahJ

m.Kjš M.ciH¥ghsçl«

Ï.Ïyhg« <.c‰g¤Âmik¥ò

4. KjY¡Fmë¡f¥gL«CÂa«

m.t£o M.Ïyhg«

Ï.Tè <.thlif

5. _________V‰F«xUtnubt‰¿fukhd“bjhêšKidnth®”Mth®.

m.ò¤jh¡f«òidjš

M.Ïl®ghLfis

Ï.c‰g¤Âmy»‹Ïl¤ij¤nj®ªbjL¤jš

<.VJäšiy

II. nfho£l Ïl§fis ãu¥òf

6. ãyK«,ciH¥ò«___________c‰g¤Â¡fhuâfŸMF«.

7. ehLfë‹ brštK« mij cUth¡F»‹w fhuâfis¥ g‰¿a MŒÎ v‹w

EhiyvGÂat®___________

8. X®m§fhoæ‹éçÎ_______Kiwæ‹msitÔ®khå¡»wJ.

9. _______ v‹gJ ntW gy g©l§fis c‰g¤Â brŒÂl kåj Ka‰Áfshš

cUth¡f¥g£lJ

10. ___________ v‹gJxUãWtd¤Â‹cŸÇLbtëpLfS¡FÏilnacŸs

Ïašghdbjhl®ghF«.

119

III. bghU¤Jf

11. bjhêšKidnth®

X®ò¤jh¡f¥gâbrŒgt® - fh¥l¡y°

12. ntiy¥gF¥òKiw - Ahny

13. c‰g¤Ârh®ò - nguhÁça®R«Õ£l®

14. Ïl®ghLfë‹bjhF¥ò - kh®õš

15. clšciH¥òmšyJ

m¿ÎciH¥ò - Ml«Rä¤

IV. xçU th®¤ijfëš éilaë¡fΫ

16. rKjhakh‰w«fhQ«Kft®ah®?

17. mf¢Á¡fd§fŸv›thWnjh‹W»wJ?

18. rkmsÎc‰g¤Â¡nfh£o‰FntWbga®ahJ?

19. c‰g¤Âahs®rkãiyiamilaãgªjidahJ?

20. fh¥-l¡y°c‰g¤Ârh®Ãid¡TW.

gFÂ - M

ËtU« édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tçfëš éilaë¡fΫ.

21. ga‹gh£o‹tiffis¡TW?

22. ciH¥òv‹whšv‹d?

23. ntiy¥gF¥òKiwv‹gj‹bghUŸahJ?

24. _yjd¤Â‹tot§fŸahit?

25. c‰g¤Ârh®òv‹whšv‹d?tif¥gL¤Jf.

gFÂ- Ï

ËtU« édh¡fS¡F xU g¡f mséš éilaë¡fΫ.

26. ntiy¥gF¥òKiwæ‹Áw¥òfisÍ«,FiwfisÍ«és¡Ff.

27. _yjd¤Â‹g©òfistçir¥gL¤Âés¡Ff.

28. bjhêšKidnthç‹gâfŸahit?

29. é»j msÎ éisÎ éÂiaÍ« khW« é»j msÎ éisÎ éÂiaÍ«

x‰WikfisÍ«,nt‰WikfisÍ«és¡Ff.

30. c‰g¤Âahs®rkãiyiarkmsÎc‰g¤Â¡nfhLfis¡bfh©Lés¡Ff.

120

gFÂ - <

ËtU« édh¡fF¡F _‹W g¡f mséš éilaë¡fΫ.

31. ãy«v‹whšv‹d?ãy¤Â‹Áw¥Ãašòfisés¡Ff.

32. ciH¥òv‹whšv‹d?ciH¥Ã‹Ïašòfisés¡Ff.

33. é»jmsÎc‰g¤Âæ‹_‹Wãiyfisés¡Ff.

34. fh¥-l¡y°ì‹c‰g¤Ârh®igés¡Ff.

35. khW«é»jéisÎéÂia¡T¿és¡Ff.

36. rkmsÎc‰g¤Â¡nfhLfŸv‹whšv‹d?mj‹Ïašòfisés¡Ff

37. bghUshjhuÁ¡fd§fë‹tiffisés¡Ff.

121

ghl« - 7

bryΫ tUthͫ

bryÎ

xU bghUis c‰g¤Â brŒÍ« nghJ V‰gL»‹w gytifahd bryéd§fŸ

‘c‰g¤Â¢ bryÎ’ (Cost of Productions) v‹W miH¡f¥gL«. ÏJ m¥bghUis

c‰g¤Â brŒÍ« bghGJ bryÎ brŒa¥gL« gz¤ij F¿¡F«. Ϫj c‰g¤Â¢

bryéid - bjhêè‹ msÎ, c‰g¤Â ãiy, bjhêš E£g¤Â‹ j‹ik, cŸÇL

bghU£fë‹ msÎ, ciH¥ò k‰W« nkyh©ikæ‹ Âw‹ ngh‹w fhuâfŸ

Ô®khå¡»‹wd. Ï›thW xU bghUë‹ c‰g¤Â¢ bryÎ v‹gJ c‰g¤Â¡

fhuâfS¡FbrY¤j¥gL»w‘bkh¤jéiyna’ (Aggregate Price)MF«.

bry΢ rh®ò

bry΢ rh®ò v‹gJbkh¤jbryéd§fS¡F«k‰W«c‰g¤Â¡F«Ïilna

cŸs bjhl®Ãid (Functional Relationship) btë¥gL¤J»wJ. F¿p£LUthf

bry΢rh®òv‹gJ.

C = f(Q)MF«.

ϧF Cv‹gJbryΡF¢rk«(C=Cost)

Qv‹gJc‰g¤Â¡F¢rk« (Q=Output)

bryÎ k‰W« bryéd§fŸ

gz¢bryÎk‰W«c©ik¢bryÎ(Money Cost and Real Cost)

xU bjhêš ãWtd« xU bghUis c‰g¤Â brŒa gzkhf¢ bryéL»‹w

mid¤J¤bjhifiaÍnkgz¢bryÎv‹WmiH¡»nwh«.ÏJ

i) _y¥bghUS¡fhd¢bryÎ

ii) ciH¥Ã‰fhdTè,k‰W«r«gs«

iii) ÏaªÂu§fS¡F«fUéfS¡fhF«bryÎ

iv) ÏaªÂu§fŸ,f£ll§fŸngh‹w_yjd¥bghU£fisgGJgh®¡F«bryÎ.

v) _yjd¤Â‰fhdt£o

vi) és«gu¢bryÎ,fh¥Õ£L¢bryÎ

vii) bjhêšKidnthU¡fhdÏyhg«ngh‹wbryéd§fiscŸsl¡F«.

c©ik¢ bryÎ v‹gJ j‹ cŸSz®Î rh®ªj fU¤jhF«. (Subjective Concept) xU bghUis c‰g¤Â brŒtš V‰gL« J‹g« k‰W« Âahf¤ij ÏJ

F¿¡F«. c‰g¤Â¡ fhuâfis¥ bg‰W mt‰iw c‰g¤Âæš <LgL¤j MF«

CÂa§fë‹ bkh¤j« gz¢bryÎ vd¥gL«. Mdhš c©ik¢ bryÎ v‹gJ

gz¤ij nrä¤J KjÄL brŒtš V‰gL»wjhd Ka‰ÁiaÍ« Âahf¤ijÍ«,

122

ciH¥ghëfŸ é£L¡bfhL¡F« mt®fsJ XŒÎ neu¤ijÍ«, fL« Ka‰ÁiaÍ«,

clYiH¥igÍ« ãycçikahs®fë‹ C¡f¤ijÍ« kdãiwÎ, ãiwt‰w

kdãiyfisÍ«F¿¡F«.

ÃwthŒ¥ò¢ bryÎ

xU g©l¤Â‹ Áwªj ga‹ghL nj®ªbjL¡f¥gLtjhš, mjDila mL¤j

Áwªj ga‹ghL é£L¡ bfhL¡f¥gl nt©oÍŸsJ. vL¤J¡fh£lhf, nfhJikia

gaçL« cHt® j‹ålKŸs mnj c‰g¤Â¡ fhuâfis¥ ga‹gL¤Â cUis¡

»H§ifrhFgobrŒayh«.xUFé©lhšnfhJikæ‹ÃwthŒ¥ò¢bryÎahbjåš

é£L¤jªjcUis¡»H§»‹c‰g¤ÂmsntahF«.

ngnu£L bryÎ/btëÍW¢ bryÎ (Accounting Cost or Explicit Cost)

xUg©l¤ijc‰g¤ÂbrŒaxUbjhêšKidnth®c‰g¤Â¡fhuâfS¡F

më¡F« CÂa§fŸ k‰W« f£lz§fSnk btëÍW bryÎfŸ vd¥gL«.

fz¡»L« bryÎ (fz¡Ñ£L¢ bryÎ) v‹gJ c‰g¤Âahs‹ neuoahf brY¤J«

(m) mtnu fz¡»L« - ãaä¡f¥g£l ciH¥ghsç‹ Tè, bgw¥g£l KjÄL

g©l§fë‹éiyfŸ,vçbghUŸk‰W«ä‹rhubryÎfŸ,c‰g¤ÂntiyfS¡fhd

thlif¡F¡ bfhŸs¥g£l f£ol¤Â‰fhd thlif, fl‹ th§f¥g£l _yjd¤

‰fhdt£oÅj«k‰W«brY¤j¥g£ltçfŸM»at‰iwcŸsl¡»ajhF«.

bghUshjhu¢ bryÎ (Economic Cost)

btëÍW bryÎfŸ (Explicit Cost) k£Lä‹¿ cŸsh®ªj bryÎfisÍ«

nr®ªjbkh¤j¤bjhifnabghUshjhu¢brythF«.j‹DilaRaciH¥ò,Ka‰Á,

Áªjidk‰W«jd¡F¢brhªjkhdfhuâfisxUbjhêšKidnth®c‰g¤Âæš

ga‹gL¤Jtjhš m¢Ra nrit¡fhd btFkÂna cŸsh®ªj brythF«. Ïj‰F

kiwªÂU¡F« bryÎ (Imputed Cost) v‹w bgaU« c©L. j‹ brhªj¤ bjhêèš

jdJ gz¤ijna KjÄlhf¥ ngh£L, jdJ Ra c‰g¤Â¥ gâfS¡fhf Tè

k‰W« r«gs¤ij bg‰W, jd¡F brhªjkhd ãy¤ijÍ« Ïl¤ijÍ« ga‹gL¤Â

mj‰fhd thu¤ijÍ« bg‰W¡ bfh©lhš mt‰iwna cŸsh®ªj bryÎfŸ v‹W

fz¡»l¥gL«.Ï›thwhf

bghUshjhu¢bryÎ=btëÍWbryÎfŸ+cŸsh®ªjbryÎfŸ

bjhêš ãWtd« Ïyhg« <£l nt©Lkhæ‹ jh‹ <£L« tUthŒ c‰g¤Â

bryitélTLjyhfÏU¡fnt©L«v‹gJF¿¥Ãl¤j¡fJ.

bghUshjhuÏyhg«=bkh¤jtUthŒ-bghUshjhu¢bryÎ

jåah®¢ bryÎ k‰W« r_f¢ bryÎ

jåah® Jiw ãWtd¤Âš c‰g¤Â¡fhF« bryÎ jåah® bryÎ MF«.

ϪãWtd¤Â‹btëÍWbryÎfŸk‰W«cŸsh®ªjbryÎfë‹T£L¤bjhifna

jåah®brythF«.

r_f¢ bryÎ v‹gJ c‰g¤Â ãWtd¤Â‹ c‰g¤Â¢ bryÎ m‹W. mJ

rKjha¤Âš ÏU¡F« k‰w k¡fS¡F V‰g£l brythF«. vL¤J¡fh£lhf xU

123

v©bzŒR¤Âfç¥òMiybtëna‰W«fêÎ¥bghU£fŸM‰WÚUl‹fyªJmš

JhŒik¡ nfL V‰gL¤Â, mj‹ éisthf r_f¤Â‹ Rfey« gh¡f¥gL«. mJ

m¢r_f¤ÂšxUbryéd¤ijV‰gL¤J«. m¢rKjha«m¢bryéidnk‰bfhŸs

K‰gL«.

khwh¢ bryΫ khW« bryΫ

Ï›éU bryÎfS«, fhy¥ngh¡»š gšntW c‰g¤Â ãiyfëš

bryéd§fë‹elto¡iffis¥òçªJbfhŸs¥bgçJ«ga‹gL»wJ.

khwh¡ fhuâfŸ khW« fhuâfŸ k‰W« bryÎfŸ

khwh fhuâfŸ k‰W« khW« fhuâfŸ FW»afhy c‰g¤Âæš k£Lnk

rh®ªÂU¡f¡Toait. FW»afhy¤Âš Áy c‰g¤Â¡ fhuâfis kh‰w ÏayhJ.

Ï¡fhuâfŸ khwh¡ fhuâfŸ (Fixed Factors) v‹W miH¡f¥gL»‹wd.

khwh c‰g¤Â¡ fhuâfS¡F MF« bryÎ khwh¢ bryÎ (Fixed Cost) v‹W

miH¡f¥gL»‹wJ.FW»afhy¤Âšc‰g¤Â¡fhuâfë‹msitkh‰¿mik¡f

KoÍ«, våš mjid khW« fhuâfŸ v‹W«, mjdhš v‰gL« bryÎ khW«

bryÎ (Variable Cost) vdΫ miH¡f¥gL»‹wJ. khwh¢ bryÎ gšntW c‰g¤Â

ãiyfëY« khwhjjhfnt ÏU¡F«. Mdhš khW« bryÎfŸ gšntW c‰g¤Â

ãiyfëY«kh¿¡bfh©nlÏU¡F«.

FW»a¡ fhy¤Âš, khwh¢ bryÎ v‹gJ c‰g¤Âia¥ bghW¤jJ m‹W,

mjhtJ c‰g¤Â btëp£o‰nf‰g mit khWglhjit. c‰g¤Â Fiwthf mšyJ

ca®thf ÏUªjhY« Áy bryÎfŸ khwhjitahf ãiyahdjhf ÏU¡F«. vLfh.

F¤jif (thu«), _y¤jd¤Â‰fhf t£o Åj«, ãuªju gâahsU¡fhdCÂa§fŸ,

fh¥Õ£L¡f£lz«,tçfŸÁy.

khW«bryÎfŸv‹gdFW»afhy¤Âškh‰w¡Toafhuâfisntiy¡F

mk®¤Â mitfS¡fhf V‰g£l brythF«. bkh¤j khW« bryÎ (TVC) v‹gJ

c‰g¤Â msnthL khw¡ToaJ. Ï¢bryÎ c‰g¤Â mÂfç¡F« nghJ mÂfç¤J,

c‰g¤ÂFiwÍ« nghJFiwa¡ToaJ. c‰g¤Â VJ«Ïšiybaåš khW« bryΫ

ó{íakhf ÏU¡F«. Ï« khW« bryÎ ciH¥Ã‰F më¡F« Tè, _y¥bghUŸ

vçbghUŸ, ä‹rhu« ngh‹wt‰¿‰fhd éiyiaÍ« ngh¡Ftu¤J bryitÍ«

c£gL¤ÂaJ.

bkh¤j¢ bryÎ (Total Cost)

bkh¤j¢ bryÎ v‹gJ bkh¤j khwh¢ bryitÍ« bkh¤j khW« bryitÍ«

T£oabkh¤j¤bjhifahF«.

TC = TFC + TVC

TCbkh¤j¢bryÎ=bkh¤jkhwh¢bryÎ+bkh¤jkhW«bryÎ

Ï›él¤Âš bkh¤j khwh¢ bryÎ v‹gJ ãiyahdJ. mJ c‰g¤Âæ‹

msnthL khw¡ ToaJ mšy. vdnt bkh¤j¢ bryéš V‰gL« kh‰w«, khW«

bryéšk£LnkV‰g£lkh‰w¤Â‹ghÂ¥òv‹gJfU¤ÂšbfhŸsnt©oajhF«.

124

bkh¤jkhwh¢bryÎ,bkh¤jkhW«bryÎk‰W«bkh¤j¢bryÎv‹gdt‰¿‹

bjhl®ÃidÍ«mj‹és¡f¤ijÍ«tiugl«7.1šfhzyh«.

TC

O

Y

X

TVC

TFC

tiu¥gl« 7.1

br

yÎ

c‰g¤Â

FW»a fhy ruhrç bryÎ tisnfhLfŸ

ruhrç khwh¢ bryÎ (AFC)

ruhrçkhwh¢bryÎv‹gJc‰g¤Âæ‹xUmy»‰fhdkhwh¢brythF«.ÏJ

bkh¤jkhwh¢bryéidc‰g¤ÂmyFfshštF¡F«nghJ»il¡F«<thF«.

vL¤J¡fh£lhf xU c‰g¤Â ãWtd¤Â‹ bkh¤j khwh¢ bryÎ %.2,000

mj‹c‰g¤Âæ‹msÎ 100 myFfŸ. ruhrç khwh¢ bryÎ = %.2,000/100 = %.20.

nkY« 200 myFfŸ c‰g¤ÂahF« nghJ %.2000/200 = %.10/-. bkh¤j khwh¢

bryÎ khwhkèU¥gjhš ruhrç khwh¢ bryÎ, c‰g¤ÂmÂfç¡F« nghJ xnu Óuhd

tifæš FiwÍ«. nkY« c‰g¤Â äfΫ mÂfkhF«nghJ ruhrç khwh¢ bryÎ

ó{íakh»éL«.

ruhrç khW« bryÎ (AVC)

ruhrçkhW«bryÎv‹gJc‰g¤Âæ‹xUmy»‰fhdkhW«brythF«.ÏJ

bkh¤jkhW«bryéidc‰g¤ÂmyFfshštF¡F«nghJ»il¡F«<thF«.

AVC=ruhrçkhW«bryÎ

TVC=bkh¤jkhW«bryÎ

Q=c‰g¤Âæ‹msÎ

ruhrçkhW«bryÎU(Í)totkhdJ.c‰g¤ÂmÂfç¡F«nghJ,ruhrçkhW«

bryÎ,rhjhuzc‰g¤Âmsit(milÍ«)v£L«tiuFiwªJbršY«. Vbdåš

(ts®ªJbršéisÎãiymiltjhš)MdhšÏªjc‰g¤Âmsitjh©o,nkY«

125

c‰g¤Â mÂfç¡F« nghJ ruhrç khW« bryÎ FiwªJ brš éisÎ ãiyia

mil»wJ.

ruhrçbkh¤jbryÎ(m)ruhrçbryÎ

ATC or AC

ruhrçbkh¤jbryÎ,ruhrçbryÎv‹W«miH¡f¥gL»wJ.ÏJTC/Q v‹W

bkh¤jbryitc‰g¤ÂmyFfshštF¡F«nghJ»il¡F«<thF«.

AC = TC/Q=ruhrçbryÎ=bkh¤jbryÎ/c‰g¤Â

AC = ruhrçbryÎ

TC = bkh¤jbryÎ

Q = c‰g¤Âæ‹msÎ

ruhrç bryÎ v‹gJ ruhrç khwh¢ bryÎ k‰W« ruhrç khW« bryÎfë‹

T£L¤bjhifahF«.

AC = AFC+AVC

ruhrçbryÎ=ruhrçkhwh¢bryÎ+ruhrçkhW«bryÎ

m£ltiz 7.1

ruhrçkhwh¢bryÎ,ruhrçkhW«bryÎk‰W«ruhrçbkh¤jbryÎ

bkh¤j

myFfŸ

bkh¤j

khwh

bryÎ

TFC

bkh¤j

khW«

bryÎ

TVC

bkh¤j

bryÎ

(2 +3)

TC

ruhrç

khwh

bryÎ

( 2 ÷ 1 )

(AFC)

ruhrç

khW«

bryÎ

( 3 ÷ 1 )

(AVC)

ruhrç

( 5 + 6 )

(AC)

(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7)0 120 0 120 - 0 -

1 120 100 220 120 100 220

2 120 160 280 60 80 140

3 120 210 330 40 70 110

4 120 240 360 30 60 90

5 120 400 520 24 80 104

6 120 540 660 20 90 110

7 120 700 820 17.14 100 117.14

8 120 880 1000 15 110 125

c‰g¤ÂmséšxUmy»‰fhdbrythf-ruhrçbryÎfz¡»LtjhšÏJ

xU my»‰fhd bryÎ ‘Unit Cost’ v‹W« miH¡f¥gL»wJ. Ñœ¡f©l tiugl«

126

ruhrç khwh¢ bryÎ, ruhrç khW« bryÎ k‰W« ruhrç bryÎM»atisnfh£o‹

tot¤ijés¡F»wJ.

O

Y

X

ATCMC

AFC

AVC

br

yÎ

c‰g¤Â

FW»a fhy ruhrç bryÎ tisnfhLfŸ

tiu¥gl« 7.2

nk‰f©ltiugl« 7.2èUªJ, ruhrçbryÎtisnfhL, ruhrçkhwh¢bryÎ

tisnfh£o‹ j‹ikiaÍ« k‰W« ruhrç khW« bryÎ tisnfh£o‹ j‹ik

(behaviour) iaÍ« rh®ªJŸsJ. Jt¡f¤Âš ruhrç khwh¢ bryΫ k‰W« ruhrç

khW« bryΫ FiwªJ bršY«. Mfnt ruhrç bryÎ rçªJ brš»wJ. ruhrç

khW« bryÎ canu mÂfç¡f Mu«Ã¡F« nghJ ruhrç khwh bryÎ br§F¤jhf

r绋wJ. mjhtJ ruhrç khwh¢ bryÎ tisnfh£o‹ rçÎ ruhrç khW« bryÎ

tisnfh£o‹ bryé‹ rçitél mÂfkhf ÏU¡F«. vdnt ruhrç bryÎ

tisnfhLbjhl®ªJrçªJbfh©nlÏU¡F«.Mdhšc‰g¤ÂnkY«mÂfç¡F«

nghJruhrçkhW«bryÎéiuthf(sharp)mÂfç¡»wJ.mJruhrçkhwh¢bryé‹

rçitélmÂfkhŒ ÏU¡F«. vdntjh‹ ruhrç bkh¤j tisnfhL xUF¿¥Ã£l

òŸëæèUªJ mÂfç¥gij¡ fhzyh«. ruhrç bkh¤j bryÎ tisnfhL ruhrç

khW« bryÎ tis¡nfh£il¥ nghš Kjèš FiwªJ Ë, Fiwªjg£r kÂ¥ig

milªJ,Ëòca®Îmil»‹wJ.vdntjh‹mJU tot¤ÂšmikªJŸsJ.

ÏWÂãiy bryÎ (Marginal Cost)

m£ltiz 7.2 ÏWÂãiy bryÎ fz¡ÑL

c‰g¤Â myFfŸ bkh¤j

bryÎ (%)

ÏWÂãiy bryÎ (%)

0 200 -

1 300 100

2 390 90

3 470 80

4 570 100

5 690 120

127

6 820 130

7 955 135

8 1100 145

ÏWÂãiybryÎtisnfhLÑœ¡f©ltiugl¤ÂšbfhL¡f¥g£LŸsJ.

V‰fdnt cŸs c‰g¤Â mséš, xU myF c‰g¤Â mÂfç¥Ãdhš, bkh¤j

bryéš v‰gL« TL»‹w ãfu msÎ brynt ÏWÂãiy bryÎ v‹W tiuaiw

brŒa¥gL»‹wJ. vL¤J¡fh£lhf xU ãWtd« 100 myFfŸ c‰g¤Â brŒ»wJ.

ÏWÂãiybryÎv‹gJ100myFfŸc‰g¤ÂbrŒaMF«bkh¤jbryéèUªJ99

myFfŸc‰g¤ÂbrŒaMF«bryéidfê¤jhš»il¥gnjMF«.mªãWtd«99

myFfisc‰g¤ÂbrŒa%.9,000/-bkh¤jbryth»wJv‹Wit¤J¡bfh©lhš

100 myFfŸ c‰g¤Â brŒa %.10,000/- brythF« nghJ %.1,000/- ÏWÂãiy

brythF«.mªãWtd«xUmyFbghUŸTLjšc‰g¤ÂbrŒa%. 1000/- bryÎ

brŒJŸsJF¿pLfëš

MCn = TCn – TCn-1

MCn =ÏWÂãiybryÎ

TCn = nmyFfŸc‰g¤ÂbrŒaMF«bkh¤jbryÎ

TCn-1 = n-1 myFfŸc‰g¤ÂbrŒaMF«bkh¤jbryÎ.

O

Y

X

MC

tiu¥gl« 7.3

ÏW

Âã

iy

¢ b

ry

Î

c‰g¤Â

ÏWÂãiy bryÎ tisnfhL U tot¤ij¡ bfh©LŸsJ. Ï›tot¤ij

khW«é»jéisÎéÂÔ®khå¡»wJ(law of variable proportions).

ts®ªJ brš éisÎ éÂæ‹ (Law of increasing returns) Ïa¡f¤Âdhš

ÏWÂãiytisnfhLrçªJéL«.Vbdåšc‰g¤ÂmyFfŸTL«bghGJbryÎ

FiwªJtU«.FiwªJbršéisÎéÂ(Law of decreasing returns) Ïa§FtjhY«

c‰g¤ÂmséšÁ¡fdä‹ikahY«(Diseconomics of scale),ÏWÂãiytisnfhL

mÂfç¡»wJ.Vbdåšts®ªJbršbryé‹fhuzkhfV‰gL»wJ.

FW»a¡ fhy ruhrç tisnfh£o‰F« FW»a¡fhy ÏWÂãiy bryÎ

tisnfh£o‰F«ÏilnacŸsbjhl®ò(Relationship between SAC & SMC) ׃

128

ÏitfS¡»ilna cŸs bjhl®ò fâj ßÂæš és¡Fjš vëjhf

mikªJŸsJ.

O

Y

X

MC AC

H

K

I

tiu¥gl« 7.4

AC

k‰

W«

MC

c‰g¤Â

Ït‰¿‹ bjhl®Ãid¡ Ñœ¡f©lthW më¡fyh«.

1. ÏWÂãiybryÎruhrçbryitélFiwthfÏU¡F«nghJ,ruhrçbryÎ

Fiw»‹wJ.

2. ÏWÂãiybryÎruhrçbryitélmÂfkhfÏU¡F«nghJruhrçbryÎ

mÂfç¡»‹wJ.

3. ÏW ãiy bryÎ tisnfhL ruhrç tisnfh£o‹ jhœªj (Fiwªj)

òŸëæšÑêUªJbt£l nt©L«. Ï›thWruhrçbryé‹ (AC) Fiwªj

òŸëæšMC, AC ¡FrkkhfÏU¡F«.

Ú©lfhy ruhrç bryÎ tisnfhL׃ (LAC) –

Ú©l fhy¤Âš mid¤J¡ fhuâfS« khwh¡Toait. vdnt njitæ‹

kh‰w¤Â‰nf‰g, _yjd¡ fUéfŸ k‰W« ÏaªÂu§fë‹ msit mªãWtd«

kh‰¿¡bfhŸs¡TL«. Ú©lfhyruhrçbryÎtisnfhL-btëpLc‰g¤Â¡F«,

Ú©lfhyc‰g¤Âbryé‰FäilnacŸsbjhl®Ãidés¡F»wJ.

O

O

Y Y

X

X

L

AM

G

HSAC1

SAC1

SAC2

SAC3

QJ

K

F

BC DNV Q W

B L

LAC

SAC2

SAC3SAC4

SAC5

SAC6

SAC7

ruh

rç

b

ry

Î

ruh

rç

b

ry

Î

c‰g¤Âc‰g¤Â

tiugl« 7.5 tiugl« 7.6

Ú©l fhy¤Âš c‰g¤Â mséš xU ãWtd« gšntW gj¨èfis

bfh©LŸsJ v‹w vLnfhë‹ mo¥gilæš Ú©l fhy ruhrç tisnfhL

mikªJŸsJ. x›bthU c‰g¤Â msé‰F« mšyJ ãWtd¤Â‹ msé‰F«,

129

mªãWtd¤Â‰nf cç¤jhd FW»a fhy ruhrç bryÎ tisnfh£il (SAC)

bfh©LŸsJ.Ï›tisnfhLfë‹tot«tiu¥gl«7.5šfh£l¥g£LŸsJ.bjhêš

E£gßÂæš_‹Wmséyhd,Á¿a,eL¤juk‰W«bgçaãWd§fŸÏU¥gjhfeh«

vL¤J¡bfhŸnth«. SAC1 v‹gJ Á¿a mséyhd ãWtd¤Â‰F« SAC2 eL¤ju

msthdãWtd¤Â‰F«,SAC3 bgçamsthdãWtd¤Â‰F«bghUªJ«. FW»a

fhy¤Âš, njit¥gL« c‰g¤Â OA Mf ÏU¡F«bghGJ, mªãWtd«, FW»a

mséyhdc‰g¤ÂiabjçÎbrŒÍ«,Mdhšc‰g¤ÂmsÎOBiafh£oY«mÂf

msthf ÏU¡F« bghGJ mªãWtd« eL¤ju c‰g¤Âia bjçÎ brŒJ, ruhrç

brythdJFW»afhymsitélmÂfkhfÏU¡F«(mnjmsthdbtëp£o‰F)

OD ia¡ fh£oY« mÂf msÎ c‰g¤Â brŒtj‰F mªãWtdkhdJ, bgUksÎ

c‰g¤Âia bjçÎ brŒÍ«. (SAC3) FW»a fhy¤Âš ãWtdkhdJ bfhL¡f¥g£l

xU bjhênyhL Ïiz¡f¥g£LŸsJ. Mdhš Ú©l fhy¤Âš mªãWtd« xU

bjhê‰rhiyæèUªJk‰bwh‹¿¡FkhW»wJ.c‰g¤ÂmsÎkhWgL«bghGJ,xU

òÂa ãWtd« nr®¡f¥gL»wJ. ãWtd¤Â‹ msÎ c£gl mid¤J cŸÇLfS«

khW«bghGJ,xUF¿¥Ã£lmsÎc‰g¤Âãiy¡F,Ú©lfhyc‰g¤ÂbrythdJ

Fiwªjg£rc‰g¤ÂbrythfÏU¡F«.

Ú©lfhy ruhrç¢ bryÎ tisnfhL £l tisnfhL (Planning curve) v‹W miH¡f¥gL»wJ. Vbdåš Ï›tisnfhL xU ãWtd¤Â‰F

bt›ntwhd c‰g¤Â msit £läl¥ ga‹gL»wJ. ÏJ ciw tot tisnfhL

vdΫ miH¡f¥gL»‹wJ. Vbdåš ÏJ gy FW»a fhy¢ bryÎ nfhLfis

cŸsl¡»ÍŸsJ.

nk‰f©l tiugl¤ÂèUªJ, Ú©lfhy ruhrç tisnfhL Kjèš x›bthU

myFmÂfc‰g¤ÂÍl‹FiwªJxUF¿¥Ã£lòŸë¡F¥ÃwFmÂfç¤JxUglF

tottisnfh£ilV‰gL¤J»wJ.

tUthΠ(Revenue)

jh‹c‰g¤ÂbrŒj¥g©l¤ij,xUF¿¥Ã£léiyæšm§fhoæšé‰gid

brŒtj‹_y«xUãWtd«bgW»‹wtUkhdnkãWtd¤Â‹tUthŒvd¥gL«.

bkh¤j tUthŒ (Total Revenue)

bkh¤j tUthŒ v‹gJ, jh‹ c‰g¤Â brŒj¥ g©l§fis é‰W mjdhš

»il¡»‹w bkh¤j tUkhdnk bkh¤j tUthŒ v‹W F¿¥Ãl¥gL»wJ.

fâjthæyhfTR=PQ. ϧF TRv‹gJbkh¤jtUthŒPv‹gJéiyQv‹gJ

é‰gid msÎ. xU ãWtd« 1000 myF bghU£fis é‰gjhf vL¤J¡bfh©L

mj‹éiy%.10vd¡bfhŸS«nghJbkh¤jtUthŒ,1000x%.10=%.10,000/-v‹W

fz¡»l¥gL»wJ.

ruhrç tUthŒ (Average Revenue)

ruhrç tUthŒ v‹gJ xU bghUis é‰gid brŒtÂdhš »il¡F«

tUthahF«.bkh¤jtUthæidé‰gidbrŒa¥g£lmyFfë‹v©â¡ifahš

tF¤JruhrçtUthŒfz¡»l¥gL»wJ.AR=TR/Q Ïš

130

AR=ruhrçtUthŒ

TR=bkh¤jtUthŒ

Q=é‰f¥g£lmsÎ

vLfh.ruhrçtUthŒ=%.10,000/100=%.100Ï›thWruhrçtUthŒv‹gJx®

myFbghUë‹éiyahF«.

ÏWÂãiy tUthŒ(Marginal Revenue)

ÏW ãiy tUthŒ v‹gJ bkh¤j tUthæš V‰g£l TLjš tUthahF«.

ÏJ xU bghUis TLjyhf é‰gjdhš (ca®Î) - V‰g£l tUthŒ ca®Î

(Algebraically).

vL¤J¡fh£lhfxUbghUë‹10myFfŸ%.15v‹wéiyæšé‰F«nghJ

11tJmyF¥bghUŸ%.14/-v‹wéiyæšé‰f¥g£lhš

MRn =TRn - TRn-1

=%(11x14)-%.(10x15)

=%.154-%.150

=%.4/-

ruhrç tUthŒ (AR) ÏWÂãiy tUthŒ (MR)

tisnfhLfS¡F« Ïilna cŸs¤ bjhl®ò

ruhrçtUthŒ(éiy)ãiyahfÏU¡F«nghJÏWÂãiytUthÍ«ãiyahf

ÏUªJÏu©L«xnutisnfh£ošnr®ªJéL«.

m£ltiz 7.3

é.br.

myFfŸ

éiy (m)

ruhrç tUthŒ (AR)

%.

TRbkh.t

%.

MR

Ï.t.

%.

1 10 10 10

2 10 20 10

3 10 30 10

4 10 40 10

5 10 50 10

6 10 60 10

131

Y

O

P

X

AR = MR

tiu¥gl« 7.7

msÎ

AR

k‰

W«

MR

Fiwªjéiyæšk£LnkxUãWtd«mÂfg£r«bghU£fisé‰f¡TL«.

mªãiyæš ruhrç tUthŒ (éiy) FiwªJ bfh©nl bršY«. AR FiwÍ« nghJ

MR«FiwÍ«.MdhšÏWÂãiytUthŒruhrçtUthiaélTLjyhf¡FiwÍ«.

ÏjdhšÏWÂãiytUthŒruhrçtUthŒ¡FÑœmikªJéL«.

m£ltiz 7.4

Ñœneh¡»¢ rçªJ bršY« AR k‰W« MR

é.br.

myFfŸ

éiy (m)

ruhrç tUthŒ (AR)

%.

TRbkh.t

%.

MR

Ï.t.

%.

1 10 10 10

2 9 18 8

3 8 24 6

4 7 28 4

5 6 30 2

6 5 30 0

tiu¥gl« 7.8

msÎ

XO

AR

MR

Y

B

D

A

Q

M

C

ruh

rç

k‰

W«

ÏW

Âã

iy

tU

thŒ

132

Ïyhg¤Â‹ kÂ¥ÕL

xU ãWtd¤Â‹ Ïyhg« v‹gJ bkh¤j tUthŒ¡F« bkh¤j bryé‰F«

Ïilna cŸs ntWghL MF«. Ïyhg« = bkh¤j tUthŒ - bkh¤j bryÎ c¢r

Ïyhg«bgWtnjxUãWtd¤Â‹neh¡f«MF«.

mÂY« bkh¤j tUthŒ¡F« bkh¤j bryé‰F« Ïilna cŸs ne®fâk

bjhl®ò c¢rkh¡Fjny. mªj F¿¥Ã£l òŸëæš mªãWtdkhdJ rkãiyæš

ÏU¡F«.

m£ltiz 7.5

Ïyhg¤ij c¢rkakh¡Fjš

c‰g¤Â

(myFfŸ)

bkh¤j tUthŒ

%.

bkh¤j bryÎ

%.

bkh¤j Ïyhg«

%.

1 40 45 -5

2 80 70 10

3 130 90 40

4 175 105 70

5 210 130 80

6 240 155 85

7 265 200 65

8 285 265 30

9 290 270 20

10 300 310 -10

Ïyhg¤ij c¢rkakh¡fš Ï›t£ltizæèUªJ %.85/- I mªãWtd«

c¢r¡f£lÏyhg«<£l6tJmyFbghUŸtiuc‰g¤ÂbrŒÍ«.Ï›thW6tJmyF

bghUisc‰g¤ÂbrŒJãWtd«rkãiymilÍ«

133

Ïyhg« c¢rkakh¡Fjš

xU ãWtd« bt›ntWmséyhdc‰g¤Âæš <£oa yhg¤ij tiugl« 7.9

és¡F»wJ Ïj‹ yhg« OM mséyhd c‰g¤Âæš c¢r msthfÏU¡F«. ϧF

TR tisnfh£o‰F« TCtisnfh£o‰F«cŸsÏilbtëmÂfg£rkhfÏU¡F«.

ãWtd«OMmsÎc‰g¤ÂiaÍ«OHmsÎc‰g¤ÂiaÍ«brŒÍ«bghGJbkh¤j

tUthahdJbkh¤jbryé‰FrkkhfÏU¡F«(TR=TC)Ï¥òŸëfëšãWtd¤Â‰F

ÏyhgK« Ïšiy eZlK« Ïšiy. vdnt S+Q òŸëfŸ rkK¿Î¥ òŸëfŸ

v‹wiH¡f¥gL«.

gæ‰Á

gFÂ - m

I. rçahd éilia¤ nj®ªbjL¡fΫ

1. c©ik¢bryÎv‹gJ

m.J‹g«k‰w«ÂahfK« M.cŸSz®Î

Ï.Ka‰ÁÍ«ÂahfK« <.nk‰T¿amid¤J«

2. gz¢bryé‹cŸsl¡fkhdJbtënaW¢bryÎk‰W«

m.cŸsh®ªjbryÎ M.r_fbryÎ

Ï.khwh¢bryÎ <.gz¢bryÎ

3. r_f¢bryÎv‹git

m.ãWtd§fŸV‰W¡bfhŸtšiy

M.rKjha«V‰F«bryÎ

Ï.clšey¤Â‰FÔ§Féisé¥gJ

<.nk‰fhQ«mid¤J«

4. ruhrçkhwh¢bryÎÏjdhštF¡F«nghJ»il¡F«

m.TC/Q M.TFC/Q

Ï.TVC/Q <.vJÎäšiy

5. ÏWÂãiytUthŒv‹gJÏjDl‹nr®¤jhš»il¥gJ

m.ruhrçtUthŒ M.bkh¤jc‰g¤Â

Ï.bkh¤jtUthŒ <.vJÎäšiy

134

II. nfho£l Ïl§fis ãu¥òf

6. gz¢bryéid___________ v‹W«miH¡fyh«.

7. bghUshjhuÏyhg«v‹gJ,bkh¤jtUthŒ¡F«________ cŸsntWghlhF«.

8. khwh¡fhuâfŸk‰W«khW«fhuâfis______šk£LnkntWgL¤jÏaY«

9. bkh¤jbryÎv‹gJ___________

10. ÏWÂãiybryÎtis¡nfhlhdJ___________ tot¤ÂšÏU¡F«.

III. bghU¤Jf

11. ruhrçbryÎ -m.£ltis¡nfhL

12. bkh¤jbryÎ -M.TCn – TCn-1

13. Ú©lfhyruhrçbryÎtis¡nfhL - Ï.TR – TC

14. MCn - <.X®myFbryÎ

15. Ïyhg« - c.TFC + TVC

IV. xçU brhšèš éilaë¡fΫ

16. ruhrçtUthŒkhwhkšÏU¡F«nghJ,ÏWÂãiytUthæ‹ãiyv‹d?

17. ÏWÂãiytUthŒv‹gJv‹d?

18. rkK¿Î¥òŸëv‹whšv‹d?

19. ciwtottis¡nfhLv‹gJv‹d?

20. ruhrçbryitv›thWfz¡»LthŒ?

gFÂ - M

ËtU« édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tçfëš éilaë¡fΫ.

21. FW»ak‰W«Ú©lfhy¤Â‰FcŸsntWghLahJ?

22. thŒ¥ò¢bryÎv‹whšv‹d?

23. bghUshjhu¢bryÎv‹whšv‹d?

24. ÏWÂãiy¢bryÎv‹whšv‹d?

25. MC k‰W« AC¡F«ÏilnaÍŸscwÎfis¡TWf.

135

gFÂ - Ï

ËtU« édh¡fS¡F xU g¡f mséš éilaë¡fΫ.

26. Ú©lfhyruhrç¢bryÎtis¡nfhLg‰¿F¿¥òtiuf.

27. AR k‰W« MRnfhLfë‹ÏilnaahdcwÎfŸvGJf.

28. FW»afhyruhrçtisΡnfh£ilétç¡fΫ.

29. ÏWÂãiy¢bryéidrçahdés¡f¤Jl‹TWf.

30. SAC k‰W« SMC¡F«cŸscwéidTWf.

gFÂ – <

ËtU« édh¡fS¡F _‹W g¡f mséš éilaë¡fΫ.

31. xUãWtd«nk‰bfhŸS«gšntWbryÎfisés¡Ff.

32. TC, AC, k‰W« MCnfhLfŸg‰¿és¡Ff.

33. TR, AR, k‰W« MRnfhLfŸg‰¿és¡Ff.

34. Ïyhg«c¢rkhFjšmséLjiygl«tiuªJés¡f«jUf.

136

ghl« 8

m§fho mik¥ò«, éiy ã®zaK«

m§fho v‹gj‹ bghUŸ k‰W« Ïy¡fz«

m§fho v‹gJ xU Ïl¤ijnah (mšyJ) òéæaš gFÂianah F¿¡F«.

ϧF ifæš gz¤Jl‹ g©l§fŸ th§f jah® ãiyæš ÏU¡F« th§FnthU«,

g©l§fis é‰nghU«, g©l gçkh‰w¤Â‰fhf xUtiubahUt® rªÂ¥gh®fŸ.

bghUëaèš m§fho v‹gJ g©l§fisÍ« gâfisÍ« gçkh‰w« brŒÂl

th§FnthU«,é‰nghU«ÏizÍ«Ïl¤ijF¿¡F«.

m§fhoæ‹ g©òfŸ

1. g©l§fisth§FnthU«,é‰nghU«ÏU¥gh®fŸ.

2. th§FnthU«, é‰nghU« j§fS¡FŸns neuo bjhl®òbfhŸs

nt©oašiy. ÏU¡»‹w bjhiy¤bjhl®ò fUéfshd bjhiyngÁfŸ,

Kft®fŸ, foj ngh¡Ftu¤J k‰w« Ïizajs« (Internet) ngh‹wt‰¿‹

thæyhft®¤jfgçkh‰w§fŸnk‰bfhŸs¥glyh«.

3. th§FnthU«, é‰nghU« xnu tifahd g©l¤ijnah (m) gytifahd

g©l¤ijnah é‰fnth (m) th§fnth brŒth®fŸ. bghUëaèšm§fho

v‹gJgçkh‰w«brŒa¥gL«bghUis¢rh®ªJmilahs«brŒa¥gLtjhš,

g©l§fŸ xnu khÂçahd j‹ik ciladthf ÏU¤jš äfΫ

mtÁakhdJ.

4. m§fhoæšé‰f¥gL«k‰W«th§f¥gL«bghUŸfS¡FxUéiyÏU¤jš

nt©L«.

m§fhoæ‹ tiffŸ

m. Ïl¤ij¥ bghW¤j m§fho

m§fhoia mJ mikªÂU¡F« Ïl¤ij¥ bghW¤J cŸq®, t£lhu, njÁa

k‰W«g‹dh£Lm§fhov‹Wtif¥gL¤jyh«.

cŸq® m§fho

cŸqçnyna »il¡f¡Toa bghUŸfis th§FnthU«, é‰nghU«

t®¤jf¥ gçkh‰w« brŒJ¡ bfhŸth®fŸ. mJ xU gFÂænyh (or) »uhk¤Ânyh

eilbgw¡TL«.Ï›t§fhoæšmë¥ò«,njitÍ«cŸS®Nœãiy¡nf‰gmikÍ«.

(v.fh.)mêÍ«g©l§fsh»aghšk‰W«fhŒf¿fŸ.

t£lhu m§fho

xU t£lhu¤Â‰FŸ njit¥gL« k‰W«më¡f¥gL« bghUŸfë‹msit¡

F¿¥gJt£lhum§fhoMF«.

137

njÁa m§fho

xUehLKGtÂY«njit¥gL«k‰W«më¡f¥gL«bghUŸfë‹msit¡

F¿¥gJnjÁam§fhoMF«.(c«.)nfhJik,mçÁ.

g‹dh£L m§fho

cyf KGtJ« xU g©l« é‰W th§f¥gLkhdhš mJ cyf m§fho

vd¥gL«. (v.fh.) bgh‹, btŸë, bršngh‹fŸ, njit më¥igÍ« bghW¤J Ϫj

òéæaš rh®ªj tif¥gL¤Jjš mikªJŸsJ. ngh¡Ftu¤Jtr k‰W« bjhiy

bjhl®òK‹nd‰w¤ÂdhšcŸq®m§fhofëšé‰f¥gL«bghUŸfS«g‹dh£L

m§fhoæ‹é‰gidbghUŸfshf¡TL«.

M. neu«rh® m§fho

fhy¤Âid mo¥gilahf¡ bfh©L nguhÁça® kh®õš m§fhoia

tif¥gL¤ÂÍŸsh®. fhy¤ij äf FW»afhy«, FW»a fhy«, Ú©l fhy« v‹W

_‹WÃçÎfshftif¥gL¤ÂÍŸsh®.

äf FW»a¡ fhy«

FW»a fhy¤Âš x® bghUë‹/ g©l¤Â‹më¥ig kh‰w ÏayhJ. vdnt

FW»a fhy m§fho më¥ò be»œ¢Áa‰wJ, bghUë‹ éiyahdJ njitiana

rh®ªJŸsJ(c«.)mêÍ«g©l§fsh»aó¡fŸ,gH§fŸ.

FW»a¡ fhy«

Ï¡fhy¤Âšnjitkh‰w¤Â‰FV‰gxUF¿¥Ã£lmsΡFk£L«më¥Ã‹

msÎ kh‰w« mil»wJ. Ï¡FW»a fhy¤Âš khW« fhuâfŸ kh‰w« milÍ«.

FW»a fhy¤Âš më¥ghdJ be»œ¢ÁÍilaJ. FW»a fhy éiyahdJ njit.

më¥òtisnfhLfŸrk‹gL«nghJã®zæ¡f¥gL»wJ.

Ú©l fhy«

Ú©lfhy¤Âš më¥ghdJ òÂjhf V‰gL« njitfis ó®¤Â brŒ»wJ.

Ï¡fhy¡f£l¤Âš khW« k‰W« khwhj fhuâfŸ ahΫ kh‰w« milÍ«. më¥ò

tisnfhLK‰¿Y«be»œ¢ÁÍŸsJ.Ï¡fhyf£l¤Âšéiyianjitnaã®za«

brŒ»wJ.

(Ï) ngh£oæ‹ mo¥gilæš m§fhofŸ

Ï›tifahd m§fhofŸ é‰gtç‹ v©â¡ifiaÍ«, bghUë‹

j‹ikiaÍ« bghW¤J/rh®ªJ tif¥gL¤j¥g£LŸsJ. ngh£oæ‹ mo¥gilæš

m§fhoæ‹tiffisÑœfhQkhWtif¥gL¤jyh«.

138

m§fho

ãiwÎ¥ngh£om§fhoãiwFiw¥ngh£om§fho

(v©z‰wé‰gidahs®fŸxUgo¤jhd

g©l§fisé‰gidbrŒjš)

K‰WçikÏUt®K‰WçikÁšnyh®K‰WçikK‰Wçikngh£o

(xUt®)(ÏUt®)(Áy®)(gy®)

ãiwÎ¥ ngh£o

ãiwÎ¥ ngh£o v‹gJ v©z‰w é‰gidahs®fis¡ bfh©l xU

mik¥ghF«.vªjxUé‰gidahsU«éiyæ‹ÛJM¡f«brY¤jKoahJ.

ÏašòfS«,ãgªjidfS«.

1. v©z‰w th§Fnth®, é‰ngh®

Ï›tif m§fhoæš th§FnthU« é‰nghU« v©z‰w mséš cŸsd®.

ϧF éiyæ‹ ÛJ vtU« M¡f« brY¤j KoahJ. éiyahdJ m§fhoæ‹

Ïu©L r¡Âfsh»a njit k‰W« më¥Ãdhš Ô®khå¡f¥gL»wJ. ϧF xnu

khÂçahd éiy ãyΫ. Ï›éiyia é‰gidahs®fŸ V‰W¡ bfhŸ»‹wd®.

mÂfÏyhg« bgw c‰g¤ÂmsitÍ« V‰wthWmik¤J¡ bfhŸ»‹wd®. Ï›thW

ãiwÎ¥ngh£oæšé‰gidahs®éiyV‰gtuhfÏU¡»wh®.

2. x¤j j‹ikÍila g©l§fŸ

všyhé‰gidahs®fS«,c‰g¤ÂbrŒa¥gL«mid¤Jg©l§fS«x¤jhf,

xUikj‹ikÍ«,juK«bfh©litahfÏU¡fnt©L«.mjhtJbghUë‹ju«,

msÎ, Rit xnu¤ j‹ikÍilajhf ÏU¤jš nt©L«. mªãWtd§fŸ c‰g¤Â

brŒÍ«g©l§fŸx‹W¡bfh‹WKGikahdgÂÄ£Lg©l§fshfcŸsd.

3. m§fhoæ‹ ãiy g‰¿ KGikahf m¿ªÂUªjš

é‰gidahsU« Ef®nthU« m§fhoæš ãyΫ, éiyia K‰¿Ykhf

m¿ªÂU¥gh®fŸ. Mfnt Ef®nth® TLjš éiyia më¡fnth (mšyJ)

é‰gidahs®Fiwªjéiyia¥bg‰W¡bfhŸsnthkh£lh®fŸ.

4. c£òFjY«, btënaWjY« - jilæšiy

bjhêšrhiy¡FŸòÂaãWtd§fŸc£òFjY¡F«,ÏU¡»‹wãWtd§fŸ,

btënaWjY¡F« jilnaJäšiy. mÂf yhg« bgW« thŒ¥ò ÏU¡F«nghJ òJ

ãWtd§fŸ c‰g¤Â brŒa cŸns EiH»‹wd. ÏH¥ò V‰gL«nghJ V‰bfdnt

Ïa§»tªj ãWtd§fŸ bjhê‰rhiyia é£L btënaW»‹wd. Ϥjifa

139

jila‰w c£òFjY«, btënaWjY« Ú©lfhy¤Âš k£L« V‰gl¡ ToajhF«.

VbdåšFW»afhy¤ÂšbjhêšãWtd§fë‹mséidkh‰wÏayhJ.

5. c‰g¤Â fhuâfŸ Ïl« bgaU«

c‰g¤Â¡fhuâfŸXçl¤ÂèUªJk‰bwhUÏl¤Â‰FäfΫvëjhfÏl«

bgaW»‹wd. mÂfkhd tUkhd« »il¡F«nghJ xU bjhê‰rhiyæèUªJ

k‰bwhUbjhê‰rhiy¡FÏl«khW«.

6. ngh¡Ftu¤J bryÎ Ïšiy

m§fho KGtÂY« xnu éiy ãyÎtjhš, ϧF ngh¡Ftu¤J bryÎ

Ïšiy. bjhiyéš cŸs ãWtd§fisél m§fhoæ‹ mUfhikæš cŸs

ãWtd§fS¡Fngh¡Ftu¤JbryÎÏšiy.

7. muÁ‹ jiypL Ïšiy/ kªjd T£o‹ik

c‰g¤Â k‰W« éiyia, muR jiyæ£L f£L¥gL¤j ÏayhJ. Ef®nth®,

é‰nghçilna T£L¤j‹ik Ïšiy. m§fhoæš ãyΫ éiyahdJ njit,

më¥ò¡FV‰gjhdhfntkh‰¿¡bfhŸS«.

tUthŒ tis¡nfh£o‹ j‹ik

ãiwÎ¥ngh£oæš m§fho éiyahdJ njit, më¥ò M»a Ïu©L

m§fho r¡Âfshš Ô®khå¡f¥gL»wJ. vdntm§fhoæš xnu khÂçahdéiy

ãyλwJ. mid¤J c‰g¤Â myFfS« xnu éiyæš é‰f¥gL»‹wd. Ïj‹

éisthfruhrçtUthŒtis¡nfhLK‰¿Ykhfbe»œ¢ÁÍilaJ.Mfntruhrç

tisnfhlhdhJXm¢Á¡FÏizahfmikªJŸsJ. ruhrçtUthŒtis¡nfhL

ãiyahf ÏU¥gjhš ÏWÂãiy tUthŒ tis¡nfhL ãiyahdjhfΫ, ruhrç

tUthŒ tisΡ nfh£nlhL ÏizªJ brš»wJ. ruhrç tUthŒ tis¡nfhL

ãWtd¤Â‹njit¡nfh£ilF¿¡»wJ.

ãiwÎ¥ ngh£oæš FW»a fhy¤Âš éiy, g©l¤Â‹ c‰g¤Â ã®za«

1. ãiwÎ¥ ngh£oæš xU ãWtd«éiy V‰gtuhf cŸsjhš, jdJ c‰g¤Â

btëp£ilmj‰FV‰wh®nghyrçbrŒJc¢rÏyhg¤ijmil»wh®.vªj

xUc‰g¤ÂahsD¡F«c¢rÏyhg«miltnjmtdJneh¡fkhF«.

2. FW»a fhy¤Âš ãWtd¤Â‹ v©â¡if k‰W« bjhê‰rhiyæ‹ msÎ

khwhkš ÏU¡F«. Ï¡fhy¤Âš khW« cŸÇLfis bgU¡» ãWtd«

mÂfkhfc‰g¤ÂbrŒÍ«.

3. FW»a fhy¤Âš òÂa ãWtd§fŸ cŸns EiHtnjh mšyJ giHa

ãWtd§fŸ btënaWtnjh rh¤Âaäšiy. FW»a fhy¤Âš ãiwÎ¥

ngh£oæš ãWtdkhdJ c¢r Ïyhg¤ijnah mšyJ Ïašò Ïyhg¤ijnah

mšyJÏH¥ignahV‰fneçL«.

140

c¢r Ïyhg«

xU ãWtd¤Â‹ ruhrç tUthŒ, ruhrç bryéid él TLjyhF« nghJ

mªãWtd« c¢r Ïyhg¤ij mil»wJ. Ïjid ËtU« tiugl« 8.1 _y«

és¡fyh«.

AR

SACSMC

MRL

XMO

H

PE

Y

F

PROFITS

tiu¥gl« és¡f« 8.1

FW»a fhy¢ rkãiy

c‰g¤Â

tU

thŒ

, éi

y k

‰W

«

br

yÎ

tiu¥gl« 8.1š c‰g¤Â x m¢ÁY«, éiy / tUthŒ / bryÎ y m¢ÁY«

F¿¡f¥g£LŸsJ. OP v‹gJ m§fhoæš ãyΫ éiyahF«. PL v‹gJ ruhrç

tUthŒmšyJnjittisnfhLk‰W«ÏWÂãiytUthŒtis¡nfhlhF«.SAC, SMCÏitFW»afhyruhrçbryÎk‰W«ÏWÂãiybryÎtis¡nfhLfshF«.

E v‹w òŸëæš ÏWÂãiy tUthŒ = ÏWÂãiy bryÎ. m¥nghJ ÏWÂãiy

bryÎ tis¡nfhL, ÏWÂãiy tUthŒ nfh£il ÑêUªJ mok£l òŸëæš

bt£L»‹wJ. ϪãiyæšmªãWtd«OM msÎc‰g¤Âiank‰bfhŸS«. OM

msÎc‰g¤Âæš,MEv‹gJruhrçtUthŒ,MFv‹gJruhrçbrythF«. Ïyhg«

v‹gJ tUthŒ¡F« bryΡF« cŸs ntWghL (ME-MF=FE) xU bghUS¡fhd

Ïyhgv‹gJFEMffz¡»l¥gL»wJ.bkh¤jÏyhg«v‹gJxUbghUS¡fhd

Ïyhg¤ij, mªj ãWtd¤Â‹ bkh¤j c‰g¤Âæš bgU¡F« nghJ »il¡»wJ

mjhtJ=bkh¤jyhg«v‹gJ=xUbghUS¡fhdÏyhg«Xbkh¤jc‰g¤Â

(Total Profit) =(E,F,) x (O.M. or HF)(bkh¤jc‰g¤Â)(HF,OM‰FÏizahdJ)

ϧFbkh¤jÏyhgkhdJHFEP.mjhtJnfho£LŸsbr›tf¥gFÂahF«.

HFEPv‹gJãWtd«<£L«c¢rÏyhgkhF«.

Ú©l fhy¤Âš éiy, g©l¤Â‹ c‰g¤Â ã®zæ¤jš

Ú©l fhy¤Âš mid¤J¡ fhuâfS« khw¡ Toad. xU ãWtd« jdJ

c‰g¤Âia mÂfç¡f, ãWtd§fë‹ v©â¡ifiaÍ«, bjhêè‹ msitÍ«

T£lyh«. nkY« òÂa ãWtd§fŸ bjhêšrhiyfëš EiHÍ«. V‰fdnt

c‰g¤Âæš <Lg£LŸs ãWtd§fŸ bjhêšrhiyia é£L btënawΫ TL«.

Ïj‹éisthfÏa¡f¤ÂšcŸs ãWtd§fëš, Ú©l fhy¤Âš, Ïašò Ïyhgnk

141

»il¡F«. Ïj‹éisthfc‰g¤Â bgUF»wJ. c‰g¤Â bgU¡f¤Â‹ fhuzkhf

c‰g¤Â fhuz¨fS¡fhd njitmÂfç¡»wJ. Ïjdhš c‰g¤Â fhuâfS¡fhd

éiymÂfç¡»‹wJ.ÏjdhšruhrçbryÎmÂfç¡»wJ.

kWg¡f¤Âš, c‰g¤Â msÎ mÂfç¡F« nghJ, bghUë‹ më¥ò«

mÂfç¥gjhš. njitkhwhkšÏU¡F«nghJ,më¥òmÂfç¥gjhšbghUë‹éiy

Fiw»wJ. vdnt ruhrç éiyæš Ïw¡f« V‰gL»wJ. ruhrç tUthŒ FiwΫ,

ruhrçbryé‹V‰wK«Ïu©L«x‹nwhblh‹WrkkhF«tiumnjãiyV‰gL«.

Ϫãiyæš mid¤J ãWtd§fS«, Ú©lfhy¤Âš, Ïašghd Ïyhg¤ijna

milͫ.

XN

S

O

P

Y

LMCLAC

AR = MR

c‰g¤Â

tU

thŒ

, éi

y k

‰W

«

br

yÎ

tiu¥gl« 8.2

Ú©lfhy rkãiy

tiu¥gl és¡f«

tiu¥gl« 8.2š Ú©lfhy rkãiyés¡f¥g£LŸsJ. ϪãWtd« ‘S’ v‹w

òŸëæš rkãiy mil»wJ. m¥òŸëæš (LMC) Ú©lfhy ÏWÂãiy bryÎ =

ÏWÂãiytUthŒ=ruhrçtUthŒ=Ú©lfhyruhrçbryÎ.

(LMC=MR=AR=LAC) ‘ON’ v‹gJ Ú©lfhy rkãiy c‰g¤Â. mªãWtd«

Ïašò Ïyhg¤ijna bgW»wJ. OP v‹gJ rkãiy éiyahF«. ãWtd¤Â‹

éiy OP-iaélmÂfç¡F«nghJ c¢r Ïyhg« »il¥gjdhš òÂa ãWtd§fŸ

ftu¥gL»‹wd. Mdhš, OP iaél éiy FiwÍ«nghJ, ãWtd« ÏH¥ò

miltjhšV‰fdntcŸsÁyãWtd§fŸbjhêèšÏUªJéyF»‹wd.Mfnt

Ú©lfhy¤ÂšOP v‹gnjéiy. ϪjéiyæšÏWÂãiybryÎ, ruhrç bryÎ,

k‰W«ruhrçtUthŒM»adrkãiyæšÏU¡F«.

Ú©lfhy¤Âš mªãWtd« Ïašò Ïyhg¤ijna milÍ«. ngh£oæL«

ãWtd§fŸÚ©lfhyruhrçtisnfh£o‹ (LAC)mok£lòŸëænynarkãiy¥

bgW«. Ϫj òŸëæšmªãWtdkhdJON msÎc‰g¤j brŒaäfFiwªj g£r

bryéd§fisnank‰bfhŸ»wJ.

ãiwÎ¥ ngh£oæ‹ e‹ikfŸ

1. ãiwÎ¥ ngh£oæš Ef®nthnu muruhth®. mªEf®nth® gF¤jhÍ« Âw‹

gil¤jt®. m§fhoia¥g‰¿ mÂfkhd brŒÂfŸ m¿ªjtuhf ÏU¡»wh®.

MifahšxUg©l¤ijmÂféiy¡bfhL¤Jth§fkh£lh®.

142

2. Ï¥ngh£oæš éiy¡F rkkhf, ruhrç bryÎ ÏU¥gjhš Ef®nth®

gadil»‹wh®.

3. g©l§fŸ xUik j‹ikahdjhf cŸsjhš m§fhoæš cUthF«

éiyiaV‰WbfhŸtjhfãWtd«cŸsJ. Ïjdhšé‰gidiaca®¤j

és«gunkh,ÃwbryÎfnshv®bfhŸsnt©oašiy.Ïjdhšts§fŸ

ÅzhtijjL¡fKo»wJ.

4. Ú©l fhy¤Âš ãiwÎ¥ngh£oæš xU ãWtd« c¤jk ãiyæš

brašgL»wJ. Ïjdhš, c‰g¤Â Âw‹ caU»wJ. c¤jk c‰g¤Â ãiy

V‰gLtjhš ga‹gL¤jhknyh, ntiyæš mk®¤jglhknyh, cgç c‰g¤Â

Âw‹Åzh¡f¥gLtšiy.

K‰Wçik

xU g©l¤ij xUtnu c‰g¤Â brŒJ, é‰gid brŒjhš mJ K‰Wçik

vd¥gL«.Ϫjc‰g¤Âg©l¤Â‰FäfΫbeU¡fkhdgÂÄ£L¥g©l§fŸÏšiy.

ÏjdhšòÂaãWtd§fŸcŸnsEiHtj‰FjilfŸcŸsd

K‰Wçikæ‹ ÏašòfŸ g©òfŸ

1. Xnu é‰gidahs®

ϧF xnu xU é‰gidahs® ÏU¥gjhš mt® bghUë‹ më¥ig (mšyJ)

éiyia f£L¥gL¤j Ko»wJ. th§Fgt®fŸ gyuhf ÏU¥gjhš j§fSila

g©l¤Â‰fhdnjitiamtuhšf£L¥gL¤jKoahJ.

2. beU§»a gÂÄ£L¥ g©l§fŸ Ïšiy

c‰g¤Â g©l§fS¡F rç rkkhd gÂÄ£L¥ g©l§fŸ K‰Wçikæš

Ïšiy.Ïjdhšth§FgtU¡Fbjç΢brŒÍ«thŒ¥òÏšiy.Ïjdhšé‰f¥gL«

g©l¤ijmt®th§fnt©L«(mšyJ)th§fhkšÏU¡fnt©L«.

3. éiy

K‰Wçikahs®më¥ig¡f£LgL¤Âéiyiaca®¤J»wh®.Áyneu§fëš

éiyngjc¤ÂiaifahS»wh®. gšntWtifEf®nthU¡F,gšntWéiyfëš

g©l§fis鉻wh®.K‰Wçikahs®éiymšyJc‰g¤ÂbrŒa¥gL«g©lmsÎ

M»aÏu©ošx‹iw¤jh‹ã®zæ¡fKoÍ«.

4. òFjè‹ik

K‰Wçik‘cçk«’bg‰WŸsjhšÃwc‰g¤Âahs®fŸm§fhoæšEiHtj‰F

thŒ¥Ãšiy.fhuz«jilfŸbgçajhfΫtèikÍŸsjhfΫcŸsjhšbjhêèš

òFtij jL¡f r£l§fŸ, bjhêšE£g«, bghUshjhu k‰W« Ïa‰if jilfŸ

ngh‹witVuhskhfcŸsJ.

143

5. ãWtd«, bjhê‰rhiy

K‰Wçikæš ãWtd¤Â‰F«, bjhê‰rhiy¡F« ntWghL Ïšiy. xnu

ãWtd« cŸsjhš mªãWtdnk bkh¤j bjhê‰rhiy¡F rkkhf fUj¥gL»wJ.

Ïjdhš ϪãWtd« c‰g¤Â brŒÍ« g©l¤Â‰F«, Ãw ãWtd§fë‹ c‰g¤Â

g©l§fS¡F«ÏilnaËåanjitbe»œ¢Á,ó{íakhfcŸsJ.

K‰Wçik¡fhd fhuz§fŸ

1. Ïa‰if

Áy Ïa‰if fhuz§fshš K‰Wçik njh‹W»‹wJ. Áy òé mik¥ò

gFÂfëšjh‹Áyfâkts§fŸ»il¡»‹wd.

(v.fh.) itu c‰g¤Âæš bj‹ M¥Ãç¡fh K‰Wçik bgW»wJ. ã¡fš

c‰g¤Âæš fdlhΫ, v©bzŒ c‰g¤Âæš k¤Âa »H¡F ehLfS« K‰Wçik

bg‰WÂfœ»‹wd.

2. bjhêšE£g«

bjhêšE£g fhuz§fshš K‰Wçik r¡Âæid xU ãWtd« bgw¡TL«.

_y¥ bghUŸfŸ, bjhêšE£g m¿Î, Áw¥ò nj®¢Á, m¿éaš ÏufÁa§fŸ k‰W«

Nœ¢ÁKiwfŸ ngh‹wt‰¿‹ ÛJ xU ãWtd« bfh©LŸs f£L¥ghLK‰Wçik

ãWtd¤Â‰FM‰wiybg‰WjU»wJ.

(v.fh.)bfh¡nfhnfhyh

3. r£l«

bghUis totik¡F« cçik, tâf tH¡fh‰W« bga®, tâf cçik

milahs§fŸthæyhfc‰g¤ÂahsU¡FK‰Wçikr¡Â»il¡»‹wJ. ÏJr£l

K‰Wçikvd¥gL«.

4. ngusÎ KjÄL

Áy g©l§fŸ c‰g¤Â¢ brŒa ngusÎ KjÄL njit¥gL»wJ. mid¤J

ãWtd§fshY«,ϪjngusÎKjÄ£ilbrŒaÏaYtšiy. ϪãiyæšngusÎ

KjÄLv‹gJK‰Wçiknjh‹wthŒ¥gë¡»wJ.

(v.fh.)ÏU«òv~Fbjhê‰rhiy,ÏU¥ò¥ghij

5. muR

Áy g©l§fis c‰g¤Â brŒJ, é‰F« jå¥g£l cçik muR k£Lnk

bg‰WŸsJ. Ϫj cçikmuÁ‹K‰Wçik vd¥gL»wJ. (v.fh.) ä‹rhu c‰g¤Â,

ÏU¥ò¥ghij,ngh¡Ftu¤J,rikašvçthÍKjèadbghJga‹ghLfshF«.

K‰Wçikæš éiy, c‰g¤Â Ô®khd«

ãiwÎ¥ ngh£oia¥ ngh‹nw K‰WçikahsU« Ïyhg¤ij c¢rkh¡f

éU«ò»‹wh®.

144

xU K‰Wçik ãWtdkhdJ Ñœneh¡» rçÍ« njit tis¡nfh£il

v®bfhŸ»‹wJ. ÏJmªãWtd¤Â‹ ruhrç tUthŒ tis¡nfhlhF«. éiyia

Fiw¤jhš k£Lnk xU K‰Wçikahs® mÂf« é‰fKoÍ« v‹gij njit

tis¡nfhL bjçé¡»wJ. ÏWÂãiy tUthŒ tisnfhL, ruhrç tUthŒ

tisnfh£o‰F¡ÑnHmikªJŸsJ.

K‰Wçik ãWtd¤Â‹ ruhrç bryÎ tis¡nfhL ‘U’ tot¤Âš ÏU¡F«.

ÏWÂãiy bryΫ, ÏWÂãiy tUthÍ« rkdilÍ« nghJ mjhtJ (MC=MR), mªãWtd« rkãiymilÍ«. m¥nghJÏWÂãiybryΡ nfhlhdJ (MC), ÏWÂ

ãiy tUthŒ, nfh£il (MR) Ñœ ÏUªJ nkšneh¡» bršY« nghJ mo k£l¤Âš

bt£L»‹wJ.

X

ARMR

MC AC

M

E

S

T

P

H

Y

O

tiu¥gl« 8.3

br

yÎ

k‰

W«

tU

thŒ

c‰g¤Â

tiugl és¡f«

nk‰fhQ« tiugl« 8.3š AR v‹gJ ruhrç tUthŒ tis¡nfhlhF«.

MR v‹gJ ÏWÂãiy tUthŒ tis¡nfhlhF«. ruhrç tUthŒ tis¡nfhL

AR Ñœneh¡» brš»wJ. ÏWÂãiy tUthŒ tis¡nfhL« Ñœneh¡» brš»wJ.

MdhšÏJruhrçtUthŒnfh£o‰FÑœmikªJŸsJ. Ev‹wòŸëæšãWtd«

rkãiymil»wJ. ϧFÏWÂãiy bryΫ, ÏWÂãiytUthŒ rkkhfcŸsJ.

Ï«K‰Wçikahs® OM msÎc‰g¤Â brŒJ, OP msÎéiyia ã®zæ¡»wh‹.

Ϫj OM msÎ c‰g¤Âæš ruhrç tUthŒ MSMfΫ ruhrç bryÎ MT MfΫ

v‰gL»wJ.xUbghUS¡fhdÏyhg«v‹gJruhrçtUthŒ¡F«,ruhrçbryΡF«

cŸsntWghlhF«.Mfnt

MS –v‹gJruhrçtUthŒ

MT –v‹gJruhrçbryÎ

xUbghUS¡fhdÏyhg«v‹gJ

MS – MT = TS

TSv‹gJxUbghUS¡fhdÏyhg«.ϪjxUbghUS¡fhdÏyhg¤ijOM

145

msÎ c‰g¤Âæ‹ msédhš bgU¡F« nghJ mªj ãWtd¤Â‹ bkh¤j Ïyhg«

»il¡»wJ.ÏJntHTSPMF«.mjhtJnfhol¥g£lbr›tfgFÂnaãWtd¤Â‹

ÏyhgkhF«. nkY« K‰Wçikahsç‹ éiyahdJ ÏW ãiy tUthŒ, k‰W«

ÏWÂãiybryitélmÂfkhfcŸsJ.

K‰Wçikæ‹ ga‹fŸ

1. K‰Wçik ãWtd§fŸ ngusÎ c‰g¤Â thŒ¥ò bg‰WŸsjhš, mf¢

Á¡fd§fS«, òw¢Á¡fd§fS«njh‹¿ÍŸsd. Ïj‹éisthfc‰g¤Â

bryÎ Fiw»wJ. c‰g¤Â g©l§fis Fiwthd éiyæš é‰gid¢

brŒayh«.Ïj‹éisthfEf®nth®ga‹bgWt®.

2. K‰Wçik ãWtd§fŸ mÂf ãÂtr¡ bfh©litahf ÏU¥gjdhš

MuhŒ¢Á,ts®¢Ák‰W«ò¤jh¡f«òidtj‰FcjλwJ.

3. bjhê‰rhiyæš mÂfkhd eètilªj ãWtd§fŸ cŸsd. mit x‹W

nr®ªJ K‰Wçikahf cUth» ngh£oia v®bfhŸsyh«. Ïj‹ _y«

m§fhoéçtilÍ«.

K‰Wçikæ‹ ÔikfŸ

1. K‰Wçikahs® v¥nghJ« mÂf éiyiana ã®zæ¡»‹wd®. Ïjdhš

Ef®nth®Ru©l¥gL»wh®fŸ.

2. K‰Wçikahs® mÂf Ïyhg« bgWtijna Kj‹ik neh¡fkhf

bfh©LŸsh®fŸ. Ïj‹ fhuzkhf c‰g¤Âæ‹ msit f£L¥gL¤Â,

éiyia ca®¤J»‹wh®. Ïj‹ thæyhf jdJ g©l¤Â‰F ‘bra‰if

»il¥gUikia’(Artificial Scarcity) cUth¡F»‹wh®.

3. K‰Wçikahs® xnu khÂçahd g©l§fS¡F – bt›ntW Ef®nthU¡F,

bt›ntWéiy鉻wh®.éiyngj«fh£oEf®nthç‹th§F«Âwikia

bghW¤JmÂfg£r«éiyiatNè¡»‹wh®.

4. K‰Wçikahs®ngusÎc‰g¤ÂiaÍ«,mÂfmsÎts§fisÍ«ga‹gL¤Â

j‹dy¤ij ca®¤Âl k£Lnk Ka‰Á¡»‹wh®. j‹Dila KGikahd

r¡Âiaãiyeh£ljtwhdtêKiwfisÍ«ifahS»‹wh®.

5. Ï« K‰Wçikahsç‹ M¡f« ãiwªj eh£oš, bršt« (brh¤J) xU

Áyçlnk FéªJ fhz¥gL»wJ. ÏJ tUkhd V‰w¤jhœé‰F tê

tF¡»‹wJ.ÏJbghJclikbfhŸif¡FKu©g£ljhF«.

K‰Wçikia f£L¥gL¤J« têKiwfŸ

1. r£l« Ïa‰Wjš : K‰Wçikia¡ f£L¥gL¤j muR r£l§fis Ïa‰wyh«.

K‰Wçik j鮥ò r£l§fŸ Ïa‰w¥g£L, K‰Wçikæ‹ ts®¢Áia¡

f£LgL¤jyh«. ϪÂahéš 1969-š, MRTP v‹w tâf¢ r£l«

Ïa‰w¥g£lJ. Ï¢r£l¤Âdhš K‰Wçik r¡ÂfŸ xU Áyçl« Fétij

jL¡f¥gL»‹wJ.

146

2. éiy, c‰g¤ÂasÎ f£L¥gL¤Jjš : Ïa‰if K‰Wçikfis K¿ao¡f

ϪjKiw ifahs¥gL»wJ. Ïjdhš éiyianah, g©l msitianah

mšyJÏu©ilÍnkhmuRKo΢brŒÍ«.

3. tç é¤jš : K‰Wçikæ‹ r¡Âia Fiw¥gj‰nfh, jL¥gj‰nfh tç

é¤jY« Tl xU f£LgL¤J« KiwahF«. K‰Wçikahs® ÛJ muR

fârkhdbjhifiatçahfé¡fyh«.Ïj‹éisthfÏyhg«FiwªJ

mj‹bghUshjhutèikFiwÍ«.

4. eh£Lilikah¡Fjš : bgça K‰Wçik ãWtd§fis eh£Lilikah¡F

tjhš,Ef®nthiuRu©othG«ãWtd§fismunrV‰Wel¤jyh«.

5. Ef®nth®r§f§fŸ:Ef®nth®r§f§fismik¡fC¡Fé¥gj‹thæyhf

Ef®nthuJngur¡ÂiamÂf¥gL¤ÂmtuJcçikiaghJfh¤JK‰Wçik

ts®¢Áia¡f£L¥gL¤jyh«.

K‰Wçik ãiwÎ¥ ngh£o - x¥òik

Ïu©L m§fhofSnk mÂfg£r Ïyhg« <£Ltijna K¡»a neh¡fkhf

bfh©LŸsJ. Ïu©Lm§fhofSnkrªijæ‹rkãiymilÍ«nghJÏWÂãiy

bryΫ,ÏWÂãiytUthÍ«rkkhfntÏU¡F«(mjhtJMC = MR)

Ñœf©lthWnt‰Wikfism£ltiz¥gL¤jyh«

ãiwÎ¥ ngh£o K‰Wçik

1. ruhrç tUthŒ tis¡nfhL (AR)

X m¢R¡F Ïizahd gL¡if¡

nfhlhf mikªJŸsJ. ϧF

ÏWÂãiy tUthÍ« (MR), ruhrç

tUthÍ« éiy¡F rkkhf ÏU¡F«.

MR=AR=P

ruhrçtUthŒtis¡nfhL«ÏWÂãiy

tUthŒ tis¡nfhL« Ñœneh¡» rçªJ

brš»‹wd. ÏWÂãiy tUthŒ,

ruhrç tUthŒ k‰W« éiyiaél Ñœ

k£l¤ÂšcŸsJ.

2. rkãiyæ‹nghJ,ÏWÂãiybryÎ,

ÏWÂãiy tUthŒ¡F rkkhfΫ,

nkY« mJ ruhrç tUthah»a

éiy¡F rkkhfΫ mikªJŸsJ.

Mfnt éiy, ÏWÂãiy c‰g¤Â

bryΡFrkkhfcŸsJ.

rkãiyæš ÏWÂãiy bryÎ,

ÏWÂãiy tUthŒ¡F rkkhf cŸsJ.

Mdhš ÏWÂãiy tUthŒ, ruhrç

tUthah»a éiyiaél Fiwthf

cŸsJ. mjhtJ MC=MR<AR éiyahdJ, ÏWÂ ãiy bryitél

mÂfkhfcŸsJ.

3. ãiwÎ¥ ngh£oæš xU ãWtd«,

Ú©lfhy¤Âš rkãiyia

mila Ú©lfhy ruhrç bryÎ

tis¡nfh£o‹mok£l¤ÂšmikÍ«

K‰Wçikæš, xU ãWtd« Ú©lfhy

rkãiyæš Tl ca®thd ruhrç

bryéidnk‰bfhŸS«

147

4. ãiwÎ¥ ngh£oæš rkãiyahdJ

c‰g¤Â bryÎ mÂfç¡F«nghJ

k£LnkmilaKoÍnkm‹¿bryÎ

FiwÍ« nghnjh ãiyahdjhf

ÏU¡F«nghnjhmšy.

rkãiy,ãiybryÎmÂfç¡F«nghJ«,

FiwÍ« nghJ«, ãiyahdjhf ÏU¡F«

nghJ«milayh«.

5. ãiwÎ¥ ngh£oæš ãWtd« Ïašò

Ïyhg¤ij Ú©l fhy¤Âš milÍ«.

c¢r Ïyhg¤ij FW»a fhy¤Âš

milͫ.

c¢r ÏyhgkhdJ, FW»a fhy¤ÂY«

k‰W«Ú©lfhy¤ÂY«milÍ«.

6. c‰g¤ÂasÎ mÂfkhfΫ éiy

FiwthfΫÏU¡F«.

c‰g¤ÂFiwthfΫéiymÂfkhfΫ

ÏU¡F«.

éiyngj«

éiyngj« v‹gJ ‘ngj« fh£L« K‰Wçik v‹W« tH§f¥gL»wJ. xU

K‰Wçikahs®xnu g©l¤ijgšntWEf®nthU¡FgšntWéiyfëšé‰»wh®.

ϪjbraY¡Féiyngj«fh£Ljšv‹Wbga®.

Ïy¡fz«

bjhêšE£gmo¥gilæš, xnu¤ j‹ik cila g©l¤ijmj‹ÏWÂãiy

bryéidél,TLjyhdéiyæšé‰gnjéiyngj«v‹W«Twyh«.

(v.fh.) xnu Âiu¥gl¤Â‰F, gšntW Âiu mu§FfŸ, gšntW ãiy k¡fis

fU¤Âšbfh©LgšntWf£lz§fistNè¥gjhF«.

éiy ngj¤Â‹ ãgªjidfŸ

ÑœfhQ«ÏUãiyfŸó®¤ÂbrŒa¥g£lhšéiyngj«V‰gL«.

1. njitia, éiy mÂfkhd m§fhoæèUªJ éiy Fiwthdm§fho¡F

kh‰w ÏayhJ brštªj®fŸ,mÂféiyÍŸsMl«gukhd ò¤jf¥ gÂ¥ig

th§fhkš Ãugykhd Fiwªj éiyÍŸs ò¤jf¥ gÂ¥ò btëtU« tiu

fh¤ÂU¥gh®fshdhšjåah®ngj«fh£LjšnjhšéailÍ«.

2. K‰Wçikahs® Ïu©L m§fhofis mšyJ ntWg£l m§fhofis

jå¤jåahf it¤ÂU¥gh®fŸ. mjdhš, g©l§fŸ xU m§fhoæèUªJ

k‰bwhUm§fho¡Fkh‰wÏayhJ.éiykèthdm§fhoæšbghU£fis

th§» éiy mÂfkhd m§fhoæš bghU£fis é‰f KoÍkhdhš, xU

g©l¤Â‰FÏUéiyfŸÏU¥gj‰FthŒ¥Ãšiy.bjhêšmÂg®mtU¡F

»il¡F« kèthd ä‹rhu¤ij Å£L cgnahf¤Â‰F ga‹gL¤Âdhš,

thâfngj«fh£LjšnjhšéailÍ«.

K‰Wçik ngh£o

nguhÁça®E.H.nr«g®è‹v‹gt®K‰Wçikngh£oæidm¿Kf¥gL¤Âdh®.

Ï¥ngh£oæš v©âwªj é‰gidahs®fŸ x‹W¡bfh‹W beU¡fkhd gÂÄlhf

148

fUj¥gL« g©l§fis c‰g¤Â brŒ»‹wd®. g©l§fŸ x‹Wnghš ÏUªjhY«,

mit xnu j‹ikÍilad mšy. Mdhš mit x‹Wl‹ x‹W ngh£oæL«

g©l§fshF«.

K‰Wçikngh£o¡FvL¤J¡fh£LfŸÃ‹tUkhW׃

1. õh«ó – r‹Áš¡, »ëå¡ Ãs°, gh‹°, Á¡, btšt£, bA£ m©L

nAhšl®,gh©O‹,th£ofh,Ûuh,fh®åa®

2. g‰girfŸ - nfhšnf£, Fnshr¥, Ãdhfh, ¥uhä°, bg¥nrhl‹£, é¡nfh

tíujªÂ,m#ªjh,m§f®,ghóš

ÏašòfŸ׃ 1. ãWtd§fë‹ v©â¡if K‰Wçik¥ ngh£oæš gy

ãWtd§fŸ cŸsd. mÂf mséš c‰g¤Â brŒÍ« x›bthU ãWtdK«, k‰w

ãWtd§fë‹ brašgh£oš m¡fiw¡ fh£lhkš jå¤J brašgL«. mitfŸ

c‰g¤ÂasÎ, éiy ngh‹wt‰iw jhnk Ô®khå¡»‹wd. xU ãWtd¤Â‹

brašghLk‰wãWtd§fë‹brašgh£oidgh¡fhJ.

2. g©l ntWghL – g©l§fis ntWgL¤JtJ K‰Wçik ngh£oæ‹

ika¡fU¤jhF«. ãWtd§fë‹g©l§fŸx‹Wnghšnjh‹¿dhY«,c©ikæš

mit x‹W mšy. x‹W mšyJ mj‰F nk‰g£l éj§fëš g©l§fëš

khWghLfŸÏU¡F«.vdntmitx‹W¡bfh‹WgÂÄ£L¥g©l§fshfcŸsd

vL¤J¡fh£lhf g‰girahd Ãdhfh, nfhšnf£ Fnshr¥ k‰W« bg¥nrhl‹£

g©l ntWghlhdJm) bghUŸ ntWghLM) ju ntWghL Ï) f‰gid ntWghL <)

th§Fnth® ey ntWghL vd¥ gytiffëš ifahs¥glyh« ntiy¤Âw‹ k‰W«

Ú©l ehŸ ga‹gL¤J« Âw‹ Ït‰¿‹ ntWghLfŸ Tl g©l ntWgh£oid

V‰gL¤J«. Áy neu§fëš Ef®nthU¡F bryt‰w g©lguhkç¥ò. g©l¤ij

mtut® Ïl¤Âš bfh©L nghŒ Ïa¡» bfhL¤jš k‰W« Ïytrkhf¡ bfh©L

nghŒ nr®¤jš v‹W rYiffŸ tH§»¡Tl g©l ntWghL nk‰bfhŸs¥gL»wJ.

ãWtd§fŸé‰gid¢bryÎfisnk‰bfh©Lmj‹_y«j§fŸg©l«ntbwhU

ãWtd¤Â‹g©l¤Âidélca®ªjJvd¡fh£o¡bfhŸS«.és«gu¢bryÎfŸ

äfΫF¿¥Ãl¤j¡fmo¥gilahdé‰gid¢brythF«.

3. é‰gid¢ bryÎ - K‰Wçik¥ ngh£oæš jdJ g©l¤ij

gutyh¡Ftj‰fhfΫ, òÂa Ef®nthiu¡ ftU« t©zK« c‰g¤Â bryÎfŸ

Ïšyhkš, és«gu¢ bryÎfis nk‰bfhŸs nt©oÍŸsJ. ÏJnt é‰gid¢

brythF«.é‰gid¢bryit¥g‰¿nguhÁça®nr«g®è‹Ïy¡fz«tF¤JŸsh®.

Ït® “xU g©l¤Â‹ njit tisnfh£o‹ tot¤ij kh‰¿ mik¡f bryéL«

gz¤Â‹msnté‰gid¢brythF«“v‹»wh®. é‰gid¢brythdJés«gu¢

bryÎ,fh£Á¥bghUŸmik¤jš,g©l§fë‹khÂçfismë¤jšngh‹wgšntW

tot§fëšmikªÂU¡F«.és«gu«_y«é‰gidiamÂfç¥gJéiyj鮤j

ngh£oMF«.

4. ãWtd§fŸ c£òFjš, btënaWjš

K‰Wçik¥ ngh£oæš mL¤j K¡»akhd Ïašò, vªj xU òÂa ãWtdK«

149

c‰g¤ÂæšòFjY«btënaWjY«vëjhdjhF«.tâfmilahs«jh§»ajdJ

g©l¤ij m¥òÂa ãWtd« vëš jahç¡f ÏaY«. ϧF vªjéj jilfS«

Ïšiy.

K‰Wçik¥ngh£oæšrkãiyéiyk‰w«g©lmsitã®zæ¤jš.

K‰Wçik¥ ngh£oæš ãWtd« rkãiy mila ÏWÂãiy tUthÍ«,

ÏWÂãiy bryΫ rkkhf ÏU¤jš nt©L«. mjhtJ E= MR = MC K‰Wçik

ngh£oæš x›bthU ãWtdK« vªj xU éiyæš, c‰g¤Â ãiyæš mÂfg£r«

Ïyhg«»il¡FnkhmjidnabjçÎbrŒJbfhŸth®.tiugl«8.4xUF¿¥Ã£l

ãWtd«v›thWrkãiymilÍ«v‹gijés¡F»‹wJ.

X

ARMR

MC AC

M

E

Q

D

D

S

P

R

Y

O

br

yÎ

k‰

W«

tU

thŒ

tiu¥gl« 8.4

c‰g¤Â

tiugl« és¡f«

nk‰f©ltiugl¤ÂyMC, ACv‹gdFW»afhyÏWÂãiy¢bryÎk‰W«

ruhrç bryÎ tisnfhLfshF«. AR v‹»w ruhrç tUthŒ tis¡nfhL«, MR

v‹»wÏWÂãiytUthŒtisnfhL«Ñœneh¡»rçªJbrš»wJ.Ev‹wrkãiy

òŸëæšMR=MCMfmikÍ«. ϧFOMv‹gJrkãiyc‰g¤ÂasthF«. Ϫj

c‰g¤ÂæšOPv‹gJrkãiyéiyahf¤Ô®khå¡f¥gL»wJ.Ïyhg«v‹gJruhrç

tUthŒ¡F«, ruhrç bryΡF« cŸs ntWghlhF«. MQ v‹gJ ruhrç tUthŒ,

MS v‹gJ ruhrç bryÎ. mjhtJ QM- MS =SQ. SQ v‹gJ xU bghUS¡fhd

ÏyhgkhF«. Ϫj xU bghUS¡fhd Ïyhg¤ij OM v‹w g©l c‰g¤Âæ‹

msédhš bgU¡»dhš mªãWtd¤Â‰F PQSR v‹w nfhol¥g£l br›tf

totyhd Ïyhg« »il¡F«. Ï›thwhf¡ FW»a fhy¤ÂšmªãWtd« OM msÎ

c‰g¤ÂbrŒJmt‰iwOPéiy¡Fé‰WmÂfg£rÏyhg¤ij¥bgW»wJ.

K‰Wçik¥ ngh£oæš cŸs bt›ntW ãWtd§fŸ FW»a fhy¤Âš

mrhjhuz Ïyhg¤ijnah mšyJ eZl¤ijnah jkJ bryÎ k‰W« tUthŒtis

nfh£il¥bghU¤Jbg‰W¡bfhŸS«.

Ú©lfhy¤Âš bjhê‰rhiyæš cŸs ãWtd§fŸ c¢r Ïyhg¤ij

<£odhš òÂa ãWtd§fŸ bjhêèš EiHªJ, Ïyhg msit Fiw¡F«. ruhrç

tUthŒ Ïjdhš FiwÍ«. c‰g¤Â fhuâfë‹ njit mÂfç¥ghdJ c‰g¤Â

bryit mÂfç¡F«. vdnt Ïyhg¤Â‹ msΫ FiwªJéL«. Ú©l fhy¤Âš

150

bjhê‰rhiy¡FŸ ÏU¡F« ãWtd§fŸ eZl¤ij milªjhš Áy ãWtd§fŸ

Ϥbjhêiy é£L btënaW«. Ïjdhš m§fhoæš Ïj‹ g§F mÂfç¡F«.

c‰g¤Â¡ fhuâfë‹ njit Fiwtjhš, c‰g¤Â¡ fhuâfë‹ éiy Fiwa

neçL«. Ïj‹ éisthf c‰g¤Â¢ bryÎ Fiwa neçL«. ÏJ ÏU¡»‹w

ãWtd§fë‹ Ïyhg¤ij mÂfç¡F« Ï«K‰Wçik¥ ngh£oæš ÏU¡»‹w

ãWtd§fŸÏašòÏyhg¤ijnaÚ©lfhy¤Âš<£L«.

Ú©lfhy«

K‰Wçik¥ ngh£oæ‹ Å©bryÎfŸ

1. ntiyæ‹ik׃ K‰Wçikahs® ngh£oæš ãWtd§fŸ, c¤jk c‰g¤Â

mséidél Fiwthf c‰g¤Â brŒtjhš, ts§fis KGikahf

ga‹gL¤Jtšiy.ÏjdhšntiyÏšyhÃu¢ridV‰gL»wJ.

2. cgç r¡Â׃ cgç r¡Â v‹gJ c¤jk msÎ c‰g¤Â¡F« - c©ik

c‰g¤Â¡F« cŸs ntWghlhF«. Ú©l fhy¤Âš ϪãWtd§fŸ c¤jk

msÎ c‰g¤Âiaél Fiwªj msÎ c‰g¤Âiana brŒ»‹wd. Ϫj

c‰g¤Â Fiwªjg£l ruhrç brynthL r«gªj¥g£ljhF«. Ϫj cgç r¡Â

Åzh¡f¥gLtjhfϧFfUj¥gL»wJ.

3. és«gu«׃ K‰Wçik m§fho ngh£oæš cŸs és«gu¢ bryÎ Å©

brythf¡ fUj¥gL»wJ. ãWtd§fŸ jkJ g©l¤ij th§Ftj‰fhf

Ef®nthiu C¡Fé¡F« tifæš gz¤ij¢ brytê¡»‹wd. Ïjdhš

éiycaU»wJ.ϤjifabryÎfŸÅzhditahF«.

4. gšntW éjkhd g©l§fŸ׃ K‰Wçik ngh£oæš gšntW g©l§fŸ

m¿Kf¥gL¤j¥gL»‹wd. jahç¡f¥gL« g©l§fë‹ msÎ, khÂç,

t©z«, kd«, M»at‰iw kh‰W« nghJ, xnu éU¥g¤ij ãiwnt‰w

gšntW tifahd bghUŸfŸ c‰g¤Â brŒa¥gLtjhš, Ï¥gÂÄ£L

g©l§fë‹ c‰g¤Â bryÎ Åzhf¡ fUj¥gL»wJ. xU Áy tiffŸ

jahç¤jšk£LnknghJkhdjhfÏU¡F«.

5. brašÂw‹ Fiwªj ãWtd§fŸ׃ Ï«K‰Wçik ngh£oæš brašÂw‹

Fiwªj ãWtd§fŸ, Ïw ãiy bryit¡ fh£oY«,TLjyhdéiyia

é¡»‹wd. Ϥjifa ãWtd§fŸ bjhêèš ÏUªJ mf‰w¥glš

nt©L«. Mdhš ϪãWtd¤Â‹ bghUŸfis th§Fnth®, m§fhoæš

ÏU¥Ã‹ Âwika‰w ãwtd§fŸ bjhl®ªJ bjhêèš ÏU¡f thŒ¥ò

V‰gL»wJ.

Ášnyh® K‰Wçik

ãiwFiw ngh£oæšäfΫF¿¥Ãlj¡fJ. Ášnyh®K‰WçikahF«. äf¢

Áy ãWtd§fns xU g©l¤ij c‰g¤Â brŒÍ« nghJ, mJ Ášnyh® K‰Wçik

vd¥gL«. ãWtd§fë‹ v©â¡if Ïu©L¡F nk‰g£ljhf ÏU¡F«. xnu

khÂçahd bghUisnah, mšyJ ntWgL¤j¥g£l g©l¤ijnah c‰g¤Â

brŒa¡TL«.

151

ÏašòfŸ

1. x‹iwbah‹W rh®ªÂU¤jš׃ Ãw ãWtd§fis¢ rh®ªJ KobtL¤Jš

v‹gJ Ášnyh® K‰Wçikæ‹ äf Ï‹¿aikahj jå¥ g©ghF«.

ϧF ãWtd§fŸ v©â¡ifæš äf¡ Fiwthf ÏU¥gjhš x‹¿‹

brašgh£oidk‰bwhUãWtd«T®ªJf©fhâ¡»‹wJ.éiy,c‰g¤Â

g©lmsÎ ngh‹wt‰¿š VjhtJ xU kh‰w¤ij brŒjhY«mJ Ãw v®

ãWtd§fisÍ« neuoahf gh¡»‹wJ. Mfnt Ï«Kiw¥ ngh£oæš

m§fho¤ njitia k£L« fU¤Âš bfhŸshkš Ãw ãWtd§fë‹

brašghLfisÍ«T®ªJftå¤jšnt©L«.

2. FG¢ brašghL׃ Ϫj m§fho Kiwæš ãWtd§fŸ mid¤J« jk¡FŸ

x‰WikÍl‹ T£Lwthf brašgl nt©oa f£lha¤ij cz®ªÂU¡F«.

mitfŸ kªjz cl‹go¡if brŒJ¡ bfhŸs KidÍ«, mnj neu¤Âš

x›bthUãWtdKnkc¢rÏyhg«milaJo¥gjhšmitfSl‹ ngh£o

kd¥gh‹iknknyh§»cŸsJ.

3. khwhj éiy׃ (Price Rigidity) khwhjéiy v‹gJ k‰bwhUÁw¥ÃašahF«.

éiyahdJ kh‰w Koahj j‹ik bfh©ljhF«. xU ãWtd« j‹Dila

éiyia Fiw¤jhš vÂuhëfŸ gh¡f¥gLth®fŸ. jdJ Ïyhg¤ij

ãWtd« ÏH¡f neçL«, Ïnj ngh‹W éiy V‰w¤ij Ëg‰¿dhš

jdJ tho¡ifahs®fis ÏH¡f neçL«. vdnt Ášnyh® K‰Wçikæš

éiykh‰w«K‰¿Y«ifél¥gLtjhšéiykhwhkšÏU¡»wJ.

152

m§

fho

æ‹

gš

nt

W m

ik

¥ò

Ki

wf

Ÿ

m§fho

æ‹

ti

ff

Ÿ

é‰gid

ahs

®fë

‹

msÎ

Ef®n

th®fë

‹

msÎ

c‰g¤Â¥g©

l¤Â‹

j‹

ik

òÂat®f

ë‹

bjhê

šK

a‰Á

x›bthU

ãWtd

¤Â‹

m§fho

æ‹

msÎ

K‰

Wç

ik

M‰

wš

éi

yãWtd

¤Â‹

éiyã

®za¡

bf

hŸi

f

jå

¥g£l

ãWtd

¤Â‹

njité

iy

be»œ¢Á

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

(6)

(7)

(8)

(9)

ãiwÎ¥ngh£

om

Âf

v©

â¡if

cilaJ

mÂ

f

v©

â¡if

cilaJ

x¤jj‹

ikc

ilaJ

jilæšiy

äfΫ

Á¿aJ

Ïš

iy

xnukhÂ

çahd

Fi

wª

j é

iy

éiyV‰gt®

všiya‰wJ

K‰

Wç

ik

x‹

Wm

Âf

v©

â¡ifæš

K‰

Wç

ik

jå

¤j‹

ik

thŒ

ªjJ

fLikahd

jilͩ

L

bgçaJ

K‰¿Y«c

©L

äf

mÂ

f«

éi

y

ã®z

æ¥gt®

äfΫ

FiwÎ

ÏU

Kf

K‰

Wç

ik

(Bila

tera

l m

onop

oly)

x‹

Wx‹

Wx¤j¤j‹

ik

cilaJ

jilæšiy

bgçaJ

é‰gt®th§

Fgt®

M‰

wi

y¥

bghU

¤jJ

é‰gt®

th§

Fgt®

M‰

wi

y¥

bghU

¤jJ

--

K‰Wçikahs

®

ngh£

o

gy®

mÂ

f

v©

â¡ifæš

x¤jj‹

ika‰wJ

(Md

hšb

eU§»a

gÂèfŸ)

jilæšiy

Á¿aJ

tiua

W¡f¥g£lJ

rhj

huz

khd

JEf®n

thU

¡F

F¿¥Ã£lg©

l

Ef®Î

bghU

¤J

Xus

Îg§F

c©

L

mÂ

f«

Ášnyh®

K‰

Wç

ik

(K‰¿Y«

öa(m

)

ntWg£lit)

Áy®

mÂ

f

v©

â¡ifæš

x¤jj‹

ikahd

jhn

th(m

)x¤j

j‹

ika‰w

jhf

nthÏU¡F«

Áyã

Wtd

§fë

‹

M¡f«(m

)

c‰g¤Â¥

g©

l§fë

‹

x¤j¤j‹

ika‰w

ãiyæd

hš

V‰gL«jil

bgçaJ

Xus

Îc

©L

mÂ

f«

éi

y

ã®z

æ¤Âš

nghJ

khd

g§Fc

©L

(éiyfŸ

ãiy¥òj‹

ik

cilaJ)

FiwÎ

ÏUt®

(Duo

poly

)

K‰

Wç

ik

öa

(m)(K

‰¿Y«

ntWg£lit)

ÏUt®

mÂ

f

v©

â¡ifæš

x¤jj‹

ikahd

J

(m)x¤j

j‹

ika‰wJ

컋Wtd

§fë

‹

M¡f«(m

)

c‰g¤Â¥

g©

l§fë

‹

ntWgh£

od

hš

V‰gL«jil

Á¿aJ

Xus

Îc

ilaJ

mÂ

f«

éi

y

ã®z

æ¤Âš

nghJ

khd

g§F

c©

L

FiwÎ

153

gæ‰Á

gFÂ - m

I. rçahd éilia¤ nj®ªbjL¡fΫ

1. ãiwÎ¥ngh£om§fhoæšfhz¥gL«ãiy

m.xnué‰gidahs®

M.Ïu©Lé‰gidahs®

Ï.v©â¡ifæšyhé‰gidahs®

<.Áyé‰gidahs®

2. vªãiyæšxUãWtd«rkãiy¥bgW«

m.MC = MR M.MC = AC

Ï.MR = AR <.MR = AC

3. ãWtd«k‰W«bjhê‰rhiyx‹whfmiktJ

m.ãiwÎ¥ngh£o M.ÏUé‰gidahs®

Ï.Ášnyh® <.K‰Wçik

4. é‰gid¢bryé‹äfK¡»akhdtot«v‹gJ

m.és«gu§fŸ M.é‰gid

Ï.xnukhÂçahdg©l§fŸ <.vJÎäšiy

5. ãiwÎ¥ngh£oæšnjit¡nfhLÏ›thWÏU¡F«

m.nkšneh¡»rçªJbršY« M.»ilk£lkhfÏU¡F«

Ï.Ñœneh¡»rçªJ¢bršY« <.br§F¤jhfÏU¡F«

II. nfho£l Ïl§fis ãu¥òf

6. ãiwÎ¥ngh£oæšãWtd§fŸ___________ bghUisnac‰g¤ÂbrŒ»wJ.

7. ãWtd¤Â‹ ruhrç tUthahdJ, ruhrç bryitél mÂfkhf ÏU¥Ã‹

mªãWtd«___________ <£L«.

8. ãiwÎ¥ngh£oæ‹xUãWtd«___________

9. K‰Wçik r¡Âæ‹ _y« bghUis totik¡F« cçik ________ v‹wiH¡f¥gL«.

154

10. Ášnyh® K‰Wçik m§fhoæš cŸs ãWtd§fŸ j§fS¡FŸns

K¡»akhd___________brašglnt©oaijcz®ªÂU¡F«.

III. bghU¤Jf

11. cyfm§fho -m.E.M.nr«g®ë‹

12. Ef®nth®nfhy¢r« -M.nfhnfh-nfhyh

13. bj‹M¥Ãç¡fh - Ï.j§f«k‰W«btŸë

14. bjhêšE£gK‰Wçik - <.ãiwÎ¥ngh£o

15. K‰Wçikahs®ngh£o - c.itu«

IV. xçU brhšèš éilaë¡fΫ

16. bjhê‰rhiyv‹whšv‹d?

17. bghJga‹ghLfisnk‰bfhŸgt®ah®?

18. murh§f«,K‰Wçikiav›thWf£L¥gL¤J«.

19. K‰Wçikngh£oæ‹K¡»akhdÁw¥ÃašòfŸvit?

20. MRTPr£l«vªjM©LÏa‰w¥g£lJ?

gFÂ - M

ËtU« édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tçfëš éilaë¡fΫ.

21. m§fhoæ‹g©òfŸahit?

22. m§fhoæ‹mo¥gilngh£ofistif¥gL¤Jf.

23. ãiwÎ¥ngh£om§fhoæ‹_‹We‹ikfisvGJf.

24. éiyngj¤Â‹Ïu©LãgªjidfŸahit?

25. éiyngj¤ÂidvL¤J¡fh£o‹_y«és¡Ff.

gFÂ - Ï

ËtU« édh¡fS¡F xU g¡f mséš éilaë¡fΫ.

26. m§fhoæ‹tiffisRU¡fkhfés¡fΫ.

27. ãiwÎ¥ngh£oæ‹Ïašòfisés¡fΫ.

28. K‰Wçikia¡f£L¥gL¤J«têKiwfŸahit?

29. g©l§fisntWgL¤Jjš–ÁWF¿¥òvGJf.

30. K‰Wçikahs®ngh£oæšÅ©bryÎfis¥g‰¿és¡Ff.

155

gFÂ - <

ËtU« édh¡fS¡F _‹W g¡f mséš éilaë¡fΫ.

31. FW»a fhy¤Âš, ãiwÎ¥ ngh£oæš, éiy, g©l¤Â‹ msÎ v›thW

ã®zæ¡f¥gL»‹wd.

32. K‰Wçikiaétç¡f. nkY«K‰Wçikæ‹g©òfŸk‰W«fhuz§fisÍ«

TWf.

33. K‰Wçikæš éiy, k‰W« g©l« v›thW Ô®khå¡f¥gL»‹wJ v‹gij

étç¡fΫ.

34. K‰Wçikæ‹e‹ik,k‰W«ÔikfisMuhŒf.

35. ãiwÎ¥ngh£ok‰W«K‰WçikiantWgL¤Jf.

36. K‰Wçik ngh£oæš éiy, g©l§fŸ Ô®khå¡f¥gLtJ v›thW v‹gij

és¡Ff.

156

ghl« - 9

ÏWÂãiy c‰g¤Â¤ Âw‹ g»®Î¡ nfh£ghL

(MARGINAL PRODUCITIVTY THEORY OF DISTRIBUTION)

ÏWÂãiy c‰g¤Â¤ Âw‹ g»®Î¡ nfh£ghL v‹gJ c‰g¤Â¡ fhuâfë‹

bghJ g»®Î¡ nfh£ghlhF«. ãiwÎ¥ ngh£oæš, c‰g¤Â¡ fhuâfë‹ CÂa«

v›thW Ô®khå¡f¥gL»wJ. (ã®za« brŒa¥gL»wJ) v‹gij Ï¡nfh£ghL

és¡F»wJ. všyh c‰g¤Â fhuâfS« mit c‰g¤Â brŒÍ« ÏW ãiy

c‰g¤Â¡F¢rkkhfntCÂa«bgW«v‹gijtèÍW¤J»wJ.

g©l§fë‹ éiy Ô®khd¤Â‰F«, fhuâfë‹ éiy¤ Ô®khd¤Â‰F«

mo¥gilntWghLfŸVJäšiy. fhuâfë‹éiy,rªijæšmitfë‹njit

k‰W«më¥òfëdhšÔ®khå¡f¥gL«.g©l§fë‹njit‘neuo¤njit’Mdhš

fhuâfë‹njit ‘bgw¥g£l njit’ (c«.)ÅLfS¡F¤njitæUªjhšjh‹ÅL

f£L«bjhêèšbjhêyhs®fS¡F¤njitÏU¡F«.

ÏWÂãiyc‰g¤Â¤Âw‹g»®Î¡nfh£gh£o‹go,ãiwÎ¥ngh£o¢rªijæš

x›bthU fhuâÍ« mJ c‰g¤Â brŒÍ« g©l§fë‹ k¥ÉF¢ rkkhf CÂa«

bgW«. Ï›é mid¤J c‰g¤Â¡ fhuâfS¡F« bghUªJtjhf ÏUªjhY«

KjèšciH¥òg‰¿eh«fh©ngh«.

c‰g¤Â¡ fhuâfë‹ éiy ÏWÂãiy c‰g¤Â g©l§fë‹ kÂ¥ò¡F

rkkhF« tiu xU ãWtd« c‰g¤Â¡ fhuâfë‹ msit¡ T£o¡ bfh©nl

bršY«.ÏWÂãiyc‰g¤Âæ‹kÂ¥ò¡Frkkhfntx›bthUc‰g¤Â¡fhuâ¡F«

CÂakë¡f¥gL« v‹gnj Ïj‹ bghUshF«. c‰g¤Âahs® TLjš c‰g¤Â¡

fhuâia ãaä¥gjhš »il¡F« TLjš c‰g¤Â¥ g©l§fë‹ kÂ¥ò¡F rkkhf

ÏWÂãiyc‰g¤ÂÏU¡F«. eh« k‰wc‰g¤Â¡fhuâfë‹më¥igãiyahf¡

bfhŸ»‹nwh«.

ciH¥ig¡ bfh©L, ÏWÂãiy c‰g¤Â¤ Âw‹ g»®Î¡ nfh£gh£il¥ g‰¿

vëacjhuz«thæyhf¥gh®¥ngh«.

Ïyhg¤ij c¢rkh¡Ftnj x›bthU ãWtd¤Â‹ neh¡fkhF«. c‰g¤Â¢

bryitél tUthŒ mÂfkhf ÏU¡F« tiu fhuâæ‹ ãakd¤ij ãWtd«

mÂfç¤J¡ bfh©nl bršY«. (bkh¤j bryiél bkh¤j tUthŒ mÂfç¤J¢

bršY« tiu c‰g¤Â¡ fhuâæ‹ (Ï.ã) ãakd¤ij xU ãWtd« mÂfç¤J¡

bfh©nlÏU¡F«)xUãWtd«,ÏWÂæšãakd«brŒÍ«ÏWÂãiyfhuâædhš

MF«, bkh¤jc‰g¤ÂbryÎbkh¤jtUthŒ rkkhF«tiuc‰g¤Â¡ fhuâia¡

T£o¡bfh©nlbršY«.Ïj‰Fnkšbkh¤jÏyhg¤ijmÂfç¡fKoahJ.

ciH¥òrªijæšrkãiyMCl= VMPLšmikÍ«.

MCL= VMPL

MCL=ciH¥Ã‹ÏWÂãiybryÎ

VMPL=ÏWÂãiyc‰g¤Âæ‹kÂ¥ò(ciH¥ò)

157

or W = VMPL (W=ciH¥Ã‹Tè)

F¿¥ò: ciHË më¥ò, ngh£o¢ rªijæš msΡF mÂfkh»ÍŸsJ

(g‰wh¡Fiw Ïšyhkš) vdnt bfhL¡f¥g£l Tè é»j¤Âš v›tsÎ ciH¥ò

nt©Lbk‹whY«xUãWtd«mk®¤Â¡bfhŸsyh«.

ãiwÎ¥ ngh£o¢ rªijæš Tè ã®za«

O L

L

L

MPP

MPPVMP

VMP

VMP

W

VMPL = MPP .PL x

L

L

L

LL*O

ESL

tiu¥gl« 9.2 tiu¥gl« 9.1

MPPL=ÏWÂãiyg©l§fŸc‰g¤ÂtisnfhL(ciH¥ò)

VMPL=ÏWÂãiyg©l§fŸc‰g¤ÂkÂ¥ò

VMPL = MPPL .Px {VMPL= ÏWÂãiy ciH¥ò c‰g¤Â gU¥bghUŸ x éiy

ciH¥Ã‹ÏWÂãiyg©lkÂ¥ò.

F¿¥ò: P (ãiwÎ¥ ngh£oæš éiy ãiyahf khwhJ ÏU¡F« v‹W

mDk¡f¥gL»wJ).

gl« 9.2š ãWtd« E-æš rkãiy miltjhf fh£l¥g£LŸsJ. L-¡F

ÏlJòw«, xU myF ciH¥Ã‰F bfhL¡f¥gL« CÂa« mJ c‰g¤Â brŒÍ«

g©l§fë‹ kÂ¥igél Fiwthf cŸsJ. (VMPL>W). Mfnt ãWtd« mÂf

ciH¥ig¥ ga‹gL¤Â mÂfkhf Ïyhg¤ij¥ bgW« L tyJòw« (VMPL<W).ciH¥Ã‰F më¡f¥gL« CÂa« (ÏWÂãiy myF) mjdhš c‰g¤Â brŒa¥gL«

g©l§fë‹ kÂ¥ig él mÂfkhf cŸsJ. Mfnt Ïyhg« Fiw»wJ. Mfnt

VMPL=WÏU¡F«bghGJÏyhg«c¢rkhfÏU¡F«.

nk‰f©l és¡fgo, xU ãWtd¤Â‹ vªj xU khW« c‰g¤Â¡ fhuâæ‹

(ciH¥ò)njit¡nfhL«m¡fhuâæ‹ÏWÂãiyc‰g¤ÂkÂ¥òtisnfhlhF«.

Mfnt ÏWÂãiy c‰g¤Â fhuâæ‹ c‰g¤Â¡ Âw‹, m¡fhuâfŸ

mid¤Â‰F« më¡f¥gL« CÂa¤ij ã®zæ¡F«. c‰g¤Âahs® ãy«, ciH¥ò,

KjÄL M»at‰iw xU F¿¤j é»j¤Âš Ïiz¤J c‰g¤Â¢ bryÎ äf¡

Fiwªj ãiyæš ÏU¡F«go gh®¤J¡ bfhŸth®. X›bthU c‰g¤Â¡ fhuâ¡F«

mjDilaÏWÂãiyc‰g¤ÂÂwD¡FV‰gCÂa«ã®za«brŒa¥gL«.ÏWÂãiy

c‰g¤Â¤Âw‹g»®Î¡nfh£ghL,c‰g¤Â¡fhuâfë‹CÂa«,thu«,t£ok‰W«

Ïyhg¤ij¤Ô®khå¥gij¥g‰¿és¡F»wJ. MfntÏJbghJg»®Î¡nfh£ghL

v‹WmiH¡f¥gL»wJ.

158

vLnfhŸfŸ

ÏWÂãiy c‰g¤Â¤ Âw‹ g»®Î nfh£ghL Ñœf©l vLnfhŸfë‹

mo¥gilæšcUthdjhF«.

1. ãiwÎ¥ngh£oãyλwJ.

2. c‰g¤Â¡ fhuâfŸ mid¤J« xnu j‹ikÍilad mšyJ xnu

khÂçahdit.

3. xU fhuâ¡F¥ gÂyhf k‰bwhU fhuâia¥ ga‹gL¤jyh«. mid¤J«

x‹W¡bfh‹Wkh‰w¥gl¡Toait.

4. Ï¡nfh£ghLFiwªJbršéisÎéÂiamo¥gilahf¡bfh©lJ. ÏJ

thâg¤Â‰F«bghUªJ«, xU fhuâia nkY« nkY« ga‹gL¤J« nghJ

mÂèUªJ »il¡F« ÏWÂãiy c‰g¤Â FiwÍ« v‹W FiwªJ brš

éisÎéÂTw»wJ.xUãWtd¤Â‰FxUfhuâiamÂf¥gL¤Jtjhš

mj‹_y«»il¡F«c‰g¤ÂFiwÍ«v‹WbjçÍ«bghGJ,m¡fhuâ¡F

gÂyhfntWfhuâiagÂÄLbrŒJc‰g¤Â¢bryit¡Fiw¡fKaY«.

ÏWÂãiy c‰g¤Â¤ Âw‹ g»®Î¡ nfh£gh£o‹ FiwghLfŸ ËtUkhW:

1. mid¤J¥ g©l§fS« T£L¥ g©l§fŸ m¥g©l§fë‹ kÂ¥ig,

jå¤jåahf ciH¥ò¡nfh mšyJ KjY¡nfh Ãç¤J¡ fh£l ÏayhJ.

Áy tifahd gâfë‹ (kU¤Jt®, tH¡f¿P®, MÁça®fŸ M»nahç‹

gâfŸ)c‰g¤ÂkÂ¥igmséLjšfodkhdx‹W.

2. Ϫj nfh£ghL fhuâfë‹ njit¥ g¡f¤ij k£Lnk fz¡»š

vL¤J¡ bfh©L më¥ò¥ gFÂia òw¡fâ¤Jé£lJ. (c«.) fhuâfŸ

g‰wh¡Fiwahf ÏU¡F«bghGJ rhjhuzéiyiaélmÂfmsÎéiy

më¡f¥gL»wJ.

3. Ï¡nfh£ghL, ãiwÎ¥ ngh£o k‰W« KGntiy ãiyM»a vLnfhŸfis

mo¥gilahf¡ bfh©lJ. Mdhš eilKiwæš ãiwFiw¥ ngh£ona

cŸsJ.

4. eilKiwæšc‰g¤Â¡fhuâfiskhWg£ltêfëšga‹gL¤Jjšfod«.

5. Ï¡nfh£ghL mwbe¿¡ fU¤J¡fis¥ Ëg‰wéšiy. Ï¡nfh£gh£il

V‰W¡bfh©lhš, xU fhuâ mJ c‰g¤Â brŒj g©l§fë‹ k¥ÉF

rkkhf CÂa« bgW« v‹gJ Ïj‹ fU¤jhF«. (c«.) ãWtd¤Âš cŸs

Cêa® Fiwªj Tèia bgWtJ mt®fsJ c‰g¤Â¡ Fiwthš mšy.

Mdhš ciH¥ò¢ Ru©lny Ïj‰F fhuzkhF«. eilKiwæš fhz¥gL«

V‰w¤jhœthdg»®itãaha¥gL¤jÏ¡nfh£gh£ilga‹gL¤jKoahJ.

nk‰f©l FiwghLfŸ ÏU¥ÃD«, fhuâfë‹ éiyia¤ Ô®khå¥gš

c‰g¤Â Âwå‹ g§»id Ï¡nfh£ghL és¡F»wJ. ‘Ï¡nfh£ghL CÂa¤ij¤

Ô®khå¡F«xUfhuâiabtë¡bfhz®ªJŸsJ’v‹Wkh®õšTW»wh®.

159

thu«(Rent)

xU g©l¤ij¥ ga‹gL¤j khjh khj« eh« brY¤J« bjhifna

thu« vd¥gL« (c«.) thlif Å£oš FoæU¡F« bghGJ mj‰F eh« thlif

brY¤J»nwh«. Ϫj thu¤Â‰F ‘x¥gªj brY¤Jif’ v‹W bga®. Ϥbjhif,

ãy¤ij¥ ga‹gL¤Jtj‰F eh« brY¤J« éiy jéu ÅL f£l KjÄL brŒj

KjÄ£o‰F brY¤J« t£o,Tè, Ïyhg« KjèadΫ Ïšml§F«. ntsh©ik

ãy¤ij¥ ga‹gL¤Jtj‰F eh« bfhL¡F« éiyna thu« v‹W bjh‹ik¥

bghUëaš m¿Puhd çfh®nlh fUJ»‹wh®. ãy¤Â‹ Áw¥ò¤ j‹ik¡F thu«

më¡f¥gL»wJ. ãy¤Â‹ më¥ò be»œ¢Áa‰wJ. ãy¤Â‹ brGik ntWgL«.

ãy¤Â‹brGikntWgLtjhšthu«njh‹W»wJ.k‰wãy§fisélbrGikä¡f

ãy«mÂfthu¤ij¥bgW«.

çfh®nlhé‹ thu¡ nfh£ghL

çfh®nlhé‹ thu¡ nfh£ghL gHikahd nfh£ghLfëš x‹whF«. 19«

Eh‰wh©il¢ nr®ªj bjh‹ik¥ bghUëaš m¿Puhd çfh®nlhé‹ bgauhš

Ï¡nfh£ghL miH¡f¥gL»wJ. ‘thu« v‹gJ ãy¤Â‹ c©ikahdJ« mê¡f

KoahjJkhd r¡Âfis¥ ga‹gL¤Â¡ bfhŸtj‰fhf ãy¤Â‹ éis¢rèUªJ

xU gFÂia ãy cçikahsU¡F¡ bfhL¥gnj MF«“ v‹W çfh®nlh thu¤ij

tiuaW¤JŸsh®. ãy¤Â‹ c©ik¢ r¡Âfis¥ ga‹gL¤Â¡ bfhŸtj‰F

bfhL¡f¥gLtJ thukhF«. ãy¤Â‹ brê¥ò¤j‹ikæ‹ ntWgh£odhnyna thu«

njh‹W»wJ v‹W çfh®nlh e«ò»wh®. ca®g©òfis¡ bfh©l ãynk thu¤ij¥

bgW«.thu«v‹gJv¢rcgçahF«.(Rent is a Differential surplus).

nkY«ãy«mikªJŸsÏl¤Â‹Áw¥ò¤ j‹ikia¥ bghW¤J«thu« vG«

(c«.) rªij¡F mUfhikæš Áy ãy§fŸ mikªJŸsJ. c‰g¤Âahs® Ïjdhš

ngh¡Ftu¤Jbryitä¢rgL¤jKoÍ«.všyhãy§fS«rkkhdbrGikÍilajhf

ÏUªjhY«,mikªÂU¡F«Ïl¤Â‹Áw¥Ãdhšthu¤ij¥bgW«.

Ï¡nfh£gh£il Fona‰w¤Â‹ (Colonization) _y« çfh®nlh és¡F»wh®.

k¡fŸ òÂa Ïl¤Âš FonaW« bghGJ, Kjèš brGiahd ešy ãy¤Ânyna gæ®

brŒt®. mÂf k¡fŸm›él¤ÂšFonaW« bghGJ ãy¤Â‹ njitmÂfç¡F«.

mjdhš Ïu©lh« ju ãy¤ijna mt®fŸ gæ® brŒt®. Mfnt c‰g¤Â¢ bryÎ

mÂfç¡F«. m§fhoæš jhåa¤Â‹ éiy c‰g¤Â¢ bryé‰F c£g£L ÏU¡f

nt©L« Ϫãiyæš Kjš ju ãy« thu¤ij¥ bgW«. Ï‹D« Áy fhy« br‹w

ÃwF,k¡fŸbjhifmÂfç¥gjhš_‹wh«juãyK«gæ®brŒa¥gL«. j‰bghGJ

Ïu©lh« ju ãyK«thu¤ij¥ bgW«. nkY«Kjšju ãy«mÂfthu¤ij bgW«.

_‹wh«juãy«v›éjthu¤ijÍ«bgwhJ.ÏJthuäšyhãy«v‹WmiH¡f¥gL«.

160

çfh®nlhé‹ thu¡ nfh£ghL g‰¿a tiugl«

9.3šXm¢Ášãy¤Â‹juK«,Ym¢Ášãy¤Â‹c‰g¤ÂÍ«fh£l¥g£LŸsJ.

ãHè£l gFÂthu¤ij¡F¿¡F«. KjšjuãyK«,Ïu©lh« ju ãyK«thu¤ij¥

bgW»‹wd._‹wh«juãy«thu«bgwéšiy.MfntÏJthuäšyhãy«v‹W«

ÏWÂãiyãy«v‹W«miH¡f¥gL»wJ.

ÂwdhŒÎ

Kjšjukhdãy¤ÂnynaKjèšgæ®brŒa¥gLtjhfçfh®nlhfUJ»‹wh®.

MdhšÏj‰Fvªjéjkhdrh‹W«Ïšiy.

1. ãy« c©ikahdJ« mê¡f KoahjJkhd r¡Âfis¡ bfh©LŸsjhf

çfh®nlhfUJ»wh®.mªãy«bjhl®ªJgæ®brŒa¥g£lhšÁyfhy¤Â‰F¥

Ëãy¤Â‹brGikFiwÍ«.

2. ãy¤Â‰F k£Lnk thu« cŸsjhf çfh®nlh fUJ»‹wh®. Mdhš

ciH¥ò, Kjš M»a fhuâfS¡F« thu« cŸsjhf eÅd bghUëaš

m¿P®fŸ fUJ»‹wd®. njitnahL x¥ÃL« bghGJ« më¥Ã‹ msÎ

be»œ¢Áa‰wjhfÏU¥Ã‹thu«njh‹W«.

3. thu« éiyæš nruhJ v‹W çfh®nlh fUJ»‹wh®. xU ãWtd¤ij¥

bghW¤jtiuæšthu«éiynahLml§F«.

4. çfh®nlhé‹ ãy thu¡nfh£ghL g‰wh¡Fiw thu¤ij¥ g‰¿ vJΫ

Twéšiy.

5. ãiwÎ¥ ngh£oæ‹ mo¥gilæš çfh®nlhé‹ thu¡ nfh£ghL

mikªJŸsJ.ãyΫeilKiwæšv§F«ãiwFiw¥ngh£onaãyλwJ.

çfh®nlhé‹ ãythu¡ nfh£gh£oš gy FiwfŸ fhz¥g£lhY«, k¡fŸ

bjhifmG¤j« ãy¤Â‹nkšmÂfç¥gjhš ju¡Fiwthd ãy¤ÂidÍ« eh« gæ®

brŒant©oÍŸsJ.

eÅd thu¡ nfh£ghL

Fiwghlhd be»œ¢ÁÍŸs më¥ò¡ bfh©l c‰g¤Â fhuâfS¡F

tH§f¥gL«CÂankthu«v‹WeÅdthu¡nfh£ghLTW»wJ.Ï¡nfh£gh£o‹go,

k‰w fhuâfshd ciH¥ò, _yjd« M»at‰¿‰F« ÏJ bghUªj¡ ToaJ.

161

ntWtifæš T¿dhš, thu« v‹gJ ãy¤Â‰F k£Lnk bghUªj¡ToaJ mšy.

ãy¤Â‹ brGik ntWgLtij nghynt kåjDila ÂwikiÍ« khWgL« (c«).

jå¤Âwikbfh©lmWitÁ»¢irkU¤Jt®mÂftUkhd¤ij<£Lth®. Ïš

thu«v‹wfU¤Jfhz¥gL»wJ. Ïj‹mo¥gilæšÏyhgnfh£ghL,Ïyhg¤Â‹

thu¡nfh£ghLv‹WmiH¡f¥gL«.

kh®õš ‘nghè thu«’ v‹w fU¤ij ÏaªÂu§fŸ k‰W« kåjdhš

cUth¡f¥g£lfUéfnshLbjhl®ògL¤ÂTW»‹wh®.

“thu« v‹gJ všyh c‰g¤Â¡ fhuâfS¡F« bghUªj¡ToaJ“ v‹W

eÅd thu¡ nfh£ghL fUJ»‹wJ. njitnahL x¥ÃL« bghGJ më¥Ã‹ msÎ

befœ¢Áa‰wjhfÏU¥Ã‹thu«njh‹W«.

eÅd bghUëašm¿P®fŸ thu¤ijés¡f, ‘kh‰W tUthŒ’ v‹w gj¤ij

ga‹gL¤J»‹wd®. kh‰W tUthŒ v‹gJ xU c‰g¤Â fhuâia, mL¤j Áwªj

c‰g¤Âæš <LgL¤J«bghGJ »il¡F« tUthahF«. ÏJ j‰nghija gâæ‹

ÃwthŒ¥ò¢ bryit¡F¿¡F«. j‰nghJ gâah‰W«ãWtdÂnyÏU¤Â¡bfhŸs

xUfhuâ¡FtH§fnt©oaCÂankÃwthŒ¥ò¢brythF«.

Mfntkh‰W¥ga‹tUthiaélmÂfkhf¢brY¤J«bjhifnabghUshhu

thukhF«. xU Ãugykhd bj‹åªÂa Áåkh eof® rhjhuzkhf Ïu©L nfho

%ghŒ tUkhd« bgW»wh®. Ϫ¥ gl¤Âš eo¡f _‹W nfho %ghŒ tUkhd«

bg‰whšmtUilakh‰W¥ga‹tUthŒxUnfhoahF«.Ϫ¥gl¤Âšeo¥gj‰F

mt®bgW«TLjštUthahdxUnfho%ghŒbghUshjhuthukhF«. eÅdthu¡

nfh£gh£o‹go,thu«v‹gJãy¤Â‰Fk£L«bfhL¡f¥gLtšiy.k‰wc‰g¤Â¡

fhuâfë‹tUkhd¤ÂY«thu«fhz¥gL«.

nghè thu« (Quasi Rent)

ÏaªÂu§fëèUªJ«, c‰g¤Â¡fhf kåjdhš cUth¡f¥g£l

fUéfëèUªJ« bgw¥gL« tUkhd« nghè thu« vd¥gL« v‹W kh®õš

TW»‹wh®.

Áy ÏaªÂu§fS«, kåjdhš cUth¡f¥g£l fUéfS« FW»a fhy¤Âš

njitnahL x¥ÃL«nghJmë¥Ãš be»œ¢Ám‰wit. cjhuzkhf xUF¿¥Ã£l

gUtfhy¤Âš,Û‹fS¡fhdnjitmÂfç¡F«bghGJglFfS¡FfhdnjitÍ«

mÂfç¡F«. Mdhš glFfë‹ më¥ig äf¡ FW»a fhy¤Âš F¿¥ghf Xçuéš

mÂfç¡f KoahJ. Mfnt, glF it¤ÂU¥ngh® rhjhuz tUkhd¤ijél mÂf

tUkhd¤ij<£Lth®fŸ.Ïijnanghèthu«v‹Wkh®õšfUJ»wh®.glFfë‹

më¥òmÂfç¡f¥gL«bghGJϪj¥nghèthu«kiwªJéL«.

Tè (Wages)

Tèv‹gJciH¥Ã‰FbfhL¡f¥gL«btFkÂahF«. TèÏUtif¥gL«

1. gz¡Tè (Money Wages) 2. c©ik¡ Tè (Real Wages). gz¡Tè v‹gJ

bgausÎ Tè mšyJ Ïašò¡ Tè (Nominal Wages) v‹W« miH¡f¥gL«.

c©ik¡Tè v‹gJ gz¤jhš bgw¡Toa g©l§fŸ k‰W« gâfis¡F¿¡F«.

162

ÏJgz¤Â‹th§F«r¡Âia¥bghU¤JmikÍ«. gz¤Â‹th§F«r¡Â,éiy

g£l¤ij¥ bghW¤J mikÍ«. xU eh£oš cŸs bjhêyhs®fë‹ thœ¡if¤ ju«

mt®fsJ c©ik¡ Tèia¥ bghW¤J mikÍ«. g©iz¤ bjhêyhë äf¡

Fiwthd gz¡ Tèiana bgWth‹. Mdhš czΫ, j§FälK« Ïytrkhf

bg‰whšmJΫc©ik¡Tèæšml§F«.

Tè¡nfh£ghLfŸ (Theories of Wages)

Tè¡nfh£ghLfŸ gy tif¥gL«. mitfshtd.

1. ÃiH¥òk£l¡Tè¡nfh£ghL(The Subsistence Theory of Wages).

2. thœ¡if¤juTè¡nfh£ghL(The Standard of Living Theory).

3. Tèã¡nfh£ghL(Wage Fund Theory)

4. v¢rcçik¢Tè¡nfh£ghL(The Residual Claimant Theory)

Áy K¡»a j‰fhy¡ Tè¡nfh£ghLfshtd.

1. ÏW ãiy c‰g¤Â¤ Âw‹ Tè¡nfh£ghL (The Marginal Producitivity Theory of Wages) 2. m§fhomšyJrªij¡Tè¡nfh£ghL (The Market Theory of Wages) and3.ngu¤Âwik(m)ngur¡ÂTè¡nfh£ghL(The Bargaining Theory of Wages).

giHa¡ Tè¡ nfh£ghLfŸ

(Early Theories of Wages)

1. ÃiH¥ò k£l¡ Tè¡ nfh£ghL: Ï¡nfh£gh£o‹go bjhêyhë¡F¤

bfhL¡f¥gL« TèahdJ mtuJ mo¥gil¤ njitia k£Lnk ó®¤Â brŒtjhf

ÏU¡F«. ÃiH¥ò k£l¡ Tèia él Fiwthf tH§»dhš, g£oåahš Ïw¡f

neçL«.mJciH¥Ã‹më¥igFiw¡F«.

FiwghL

Ïj‹ K¡»a FiwghL ahbjåš, Tèia mÂf¥gL¤J«bghGJ k¡fŸ

bjhifÍ«mÂfç¡F«v‹wvLnfhis¢rh®ªJŸsJ.kåj®fŸéy§FfëèUªJ

khWg£lt®fŸ. vdnt mo¥gil¤ njit jéu, kåjU¡F Áy trÂfS«

njit¥gL»wJ. Ï¡nfh£ghL, Ïij fz¡»š vL¤J¡ bfhŸséšiy ÏJ xU

jiyg£rkhdJ. njit¥ g¡f¤Âš brašgL« fhuâfis ÏJ j鮤Jé£lJ.

Ï¡nfh£ghLjtwhdmwbe¿¡fU¤J¡fismo¥gilahf¡bfh©lJ.

2.thœ¡if¤ju¡Tè¡nfh£ghL:(The Standard of Living Theory) TèahdJ

bjhêyhs®fë‹thœ¡if¤ju¤ijmo¥gilahf¡bfh©lJv‹WTW»‹wJ.

ÂwdhŒÎ:

thœ¡if¤ ju Tè¡nfh£ghlhdJ ÃiH¥ò k£l¡ Tè¡nfh£gh£il él

ÁwªjJ v‹gš Iaäšiy. thœ¡if¤ ju¤Â‰F« Tè¡F« beU§»a bjhl®ò

163

c©L v‹gJ c©ik. Mdhš vJ fhuâ, vJ éisÎ v‹w TWtJ Á¿J

fodkhF«.

3.Tè ã¡ nfh£ghL

(The Wage Fund Theory)

TèahdJ k¡fŸ bjhif¡F« _yjd¤Â‰F« Ïilna cŸs

é»j¤ij¥ bghW¤J mikÍ« v‹W Ï¡nfh£ghL TW»‹wJ. _yjd« v‹gJ

Tèia tH§Ftj‰fhf xJ¡f¥g£l ã v‹W bghUŸ. k¡fŸ bjhif v‹gJ

bjhêyhs®fis¡ F¿¡F« bjhêyhs®fë‹ më¥ò mÂfç¤jhš Tè FiwÍ«.

bjhêyhs®fë‹më¥òFiwªjhš,TèmÂfç¡F«.

ÂwdhŒÎ:

TèmÂfç¤jhšk¡fŸbjhifÍ«mÂfç¡F«v‹WÏ¡nfh£ghLfUJ»wJ.

Mdhš Ïj‰»ilna vªj neuo¤ bjhl®ò« Ïšiy. nkY« Tè caU«bghGJ

Ïyhg«FiwÍ«v‹W«Ï¡nfh£ghLfUJ»wJ.ÏJc©ikašy. Vbdåš, ešy

thâgãiyæšTèÍ«ÏyhgK«caU«.

4. v¢r cçik¡ Tè¡nfh£ghL

(The Residual Claimant Theory)

‘Tè v‹gJ bkh¤j c‰g¤ÂæèUªJ, thu«, t£o, k‰W« Ïyhg¤ij¡

fê¤jË vŠRtj‰F rkkhF«” v‹W th¡f® (Walker) TW»wh®. Ãw c‰g¤Â¡

fhuâfS¡Fça CÂakhd thu«, t£o, Ïyhg« M»at‰iw tH§»a ÃwF

vŠÁanjTèahf¡bfhL¡f¥gL»wJ.

ÂwdhŒÎ:

Ï¡nfh£gh£o‹go, vŠÁanj TèahF« v‹W TW»‹wJ. Mdhš

c©ikæš Tè v‹gJ K‹T£ona bfhL¡f¥gL« j‹ik thŒªjjhF«. Mfnt

TèahdJKjèšbfhL¥gjhF«.ÏyhgkhdJ,ÏWÂæš»il¥gjhF«.

eÅd Tè¡ nfh£ghL:

1. ÏWÂãiy c‰g¤Â¤ Âw‹ Tè¡nfh£ghL (The Marginal Productivity Theory of Wages)

ÏWÂãiyc‰g¤Â¤Âw‹Tè¡nfh£ghLv‹gJÏWÂãiyc‰g¤Â¤Âw‹

g»®Î¡ nfh£gh£il¥ (bghJ g»®Î nfh£ghL) ga‹gL¤Â cUth¡f¥g£lnjMF«.

ãiwÎ¥ngh£oãyΫnghJTèv›thWÔ®khå¡f¥gL»wJv‹gijÏ¡nfh£ghL

és¡F»wJ.ÏWÂãiyc‰g¤Â¤Âw‹nfh£gh£o‹go,bjhêyhëæ‹Tèmtuhš

c‰g¤ÂbrŒa¥g£lÏWÂãiyg©l§fë‹kÂ¥ò¡FrkkhfÏU¡F«.

xU c‰g¤Â mik¥ò, nkY« nkY« ciH¥Ã‹ myif mÂfç¡f mÂfç¡f,

ÏWÂãiyc‰g¤ÂFiwªJbfh©nlbršY«.Ïj‰FFiwªJbršéisÎéÂna

fhuzkhF«. Mfnt, Tè, ÏWÂãiy c‰g¤Â g©l§fë‹ k¥ÉF rkkhF«

164

tiu c‰g¤Âahs®, ciH¥ig mÂfç¤J¡ bfh©nl bršth®. ciH¥Ã‹ myFfŸ

mid¤J«xnukhÂçahfÏU¡fnt©L«v‹WfUj¥gL»wJ.MfntÏWÂãiy

my»‹c‰g¤Â¤Âw‹,vªjé»j¤ÂšTèmë¡f¥gL«v‹gijÔ®khå¡»wJ.

ÂwdhŒÎ:

X›bthU g©lK« xU T£L¥ bghUshF« (Joint Product) x›bthU

c‰g¤Â¡ fhuâÍ«c‰g¤Â brŒÍ« g©l§fë‹msitms¡fKoahJ.mÂY«

Áy ciHgghs®fë‹ (kU¤Jt®, eof® k‰W« tH¡FiuP® ngh‹nwh®) ÏWÂãiy

c‰g¤Â¤Âwidms¥gJv‹gJä¡ffodkhF«.

2. Ï¡nfh£ghL ãiwÎ¥ ngh£oia mo¥gilahf¡ bfh©lJ. Mdhš

eilKiwæšãiwFiw¥ngh£onaãyλwJ.

3.K‰WçikæšTèahdJÏWÂãiyc‰g¤Â¤ÂwidélFiwthfcŸsJ.

ciH¥igRu©LjnyÏj‰FfhuzkhF«.

4. Tè v‹gJ K‹gzkhf tH§f¥gL»wJ. Ï«KjY¡F t£oahf xU

F¿¥Ã£l bjhifia fê¤jÃwFÏWãiyc‰g¤Â¤ÂwidélFiwthfntTè

tH§f¥gL»wJ.MfntTèv‹gJfêÎ(Discount)brŒa¥g£lÏWÂãiyc‰g¤Â

MF«.

5. bghUshjhu¤Âš ãyΫFiwªjTèiaÍ«tUkhd V‰w¤ jhœÎfisÍ«

ãaha¥gL¤j Ï¡nfh£gh£oid¥ ga‹gL¤j¡TlhJ. Ru©lèdhnyna Tè

Fiwthf cŸsJ. nk‰f©l FiwghLfŸ ÏU¥ÃD«, Tèia¤ Ô®khå¡F« xU

fhuâiabtë¡bfhz®»wJ“v‹Wkh®õšTW»‹wh®.

m§fho¡ Tè¡ nfh£ghL

Ï¡nfh£ghL, Tèia ciH¥Ã‰fhd éiyahf¡ fUJ»‹wJ. k‰w

éiyfis¥ ngh‹nw TèÍ« m§fho¢ r¡Âfshd njit, më¥ò M»at‰whš

Ô®khå¡f¥gL»wJ.

bghJthf ciH¥Ã‹ më¥ò, ntiy brŒa jahuhf cŸs k¡fë‹ bkh¤j

v©â¡ifia¡F¿¡F«.ÁytifahdciH¥Ã‰FmÂfmšyJÚ©lfhygæ‰Á

njit¥gL»wJ. Ï¥gæ‰Á fhy¤Âš ciH¥ghs®fŸ j§fSila tUkhd¤ij

Âahf«brŒant©oÍŸsJ. ciH¥ò¢bryit¡fz¡»L«bghGJÂahf«brŒj

tUkhd¤ijÍ«ftd¤ÂšbfhŸSjšnt©L«.

ciH¥Ã‹ njit: ciH¥Ã‹ njitahdJ xU jUé¡f¥g£l njitahF«.

g©l§fë‹ njitia v®gh®¤nj eÅd c‰g¤Â eilbgW»wJ. thâg« ešy

ãiyæš eilbgW« bghGJ, ciH¥Ã‰fhd njit mÂfkhf ÏU¡F« _yjd«,

kèthf»il¡F« bghGJciH¥Ã‰F_yjd¤ij gÂÄLbrŒaKa‰ÁbrŒth®.

KjÄLmÂfç¡F«bghGJciH¥Ã‰fhdnjitÍ«mÂfç¡F«.

ciH¥Ã‰fhd m§fho¥ ngh£oæš, TèahdJ ciH¥Ã‰fhd njitÍ«

më¥ò«rkkh¡F«nghJrkãiycUt»wJ.

165

O N X

W E

Y

DL

DL

SL

SL

njit k‰W« më¥ò (ciH¥ò)

tiu¥gl« 9.4

Tè

gl« 9.4šDL tisnfhLciH¥Ã‰fhd njitia¡F¿¡F«.SL tisnfhL

ciH¥Ã‰fhd më¥ig¡ F¿¡F«. ciH¥Ã‰fhd njitÍ« më¥ò« X-m¢Áš

F¿¡f¥g£LŸsJ. TèahdJ Y-m¢Áš F¿¡f¥g£LŸsJ. ciH¥Ã‰fhd

njit (OQ) mj‹ më¥Ã‰F OQ rkkhF« òŸëæš (E) TèahdJ (OW)

Ô®khå¡f¥gL»wJ.

më¥ig él njit mÂfkhf ÏUªjhš TèÍ« mÂkhf ÏU¡F«. mnj

nghšmë¥igélnjitFiwthfÏUªjhšTèÍ«FiwthfÏU¡F«. më¥Ã‹

g¡f¤Âš, ãiwa FiwghLfŸ (Imperfections) fhz¥gL»‹wd. bjhêyhs®fŸ

Ïl«bga®jšfodkhdx‹W.ÁytifahdciH¥Ãšg‰wh¡Fiwfhz¥gL»wJ.

(c«). kU¤Jt®fŸ, bgh¿ahs®fŸ) Áy bjhêšfëšciH¥Ã‹më¥ghdJ bjhê‰

r§f§fshšf£L¥gL¤j¥gL»wJ.

ngur¡Â Tè¡nfh£ghL

(The Bargaining Theory of Wages)

T£L ngu r¡Âæ‹ _ykhf¡ Tèia¤ Ô®khå¥gš bjhê‰r§f§fë‹

bršth¡ifÏ¡nfh£ghL tèÍW¤J»wJ. Ï¡nfh£gh£o‹go,Tèæ‹msthdJ

bjhê‰r§f§fë‹ ngu« ngR« r¡Âia¥ bghW¤J mikÍ«. bjhê‰r§f§fë‹

cW¥Ãd®fë‹ v©â¡if, r§f¤Â‹ ãÂãiy, ntiy ãW¤j§fë‹ _y«

bjhêèšÏl®ghLfisV‰gL¤J«r¡ÂM»at‰iw¥bghW¤Jbjhê‰r§f§fë‹

r¡Â (Âwik) mikÍ«. Áwªj thâg ãiy, KG ntiy ãiyfhy§fëš

bjhê‰r§f§fŸ tèik thŒªjjhf ÏU¡F«. thâg kªj ãiy, ntiyæšyh¤

©lh£l«M»afhy§fëšbjhê‰r§f§fŸtèika‰whfÏU¡F«.

ciH¥Ã‹ më¥ig¡ f£L¥gL¤Jjš _ykhf mit Tèia mÂfç¡f¢

brŒÍ«(c«.)bjhê‰r§f§fë‹cW¥Ãd®fisk£Lnkntiyæšãaä¡fnt©L«

v‹Wm¿ÎW¤J«.Ïj‰FÂiuæl¥g£lbfhŸif(Closed Shop Policy) v‹Wbga®.

Fiwªjg£rCÂa«tH§f¥gléšiybaåš, ntiy ãW¤j§fis nk‰bfhŸtjhf

bjhê‰r§f§fŸäu£L«.

166

t£o (Interest)

_yjd¤ij¥ ga‹gL¤Jtj‰fhf¡ bfhL¡f¥gL« éiy t£o vd¥gL«.

Ïj‰Fãfut£omšyJJhat£ov‹Wbga®. muRg¤Âu§fë‹_y«<£l¥gL«

t£onaÏj‰FxUÁwªjvL¤J¡fh£lhF«. ãfut£ojéu,Ïl®¥ghLfS¡fhd

btFkÂ, tr¡Fiwé‰fhd CÂa«, gâ¡fhd CÂa« M»ait bkh¤j

t£oæš ml§F«. Ïl®¥ghLfŸ v‹gJ tâf Ïl®¥ghLfŸ k‰W« brhªj

Ïl®¥ghLfS« ml§F«. (c«) ϪÂa étrhæ¡F¡ bfhL¡f¥gL« fl‹fis¤

ÂU«g¥ bgWtš cŸs Ïl®¥ghL fhuzkhf gz¤ij¡ fl‹ bfhL¥gt® mÂf

t£o tNè¥gh®. bghJthf gz¤ij k¡fŸ buh¡fkhf it¤ÂU¡f éU«òt®.

Ïj‰F Ú®ik¤j‹ikæyhd brh¤J v‹W bga® (Liquidity Preference), xUtU¡F

fl‹bfhL¡f¥g£lhš,m¥gz«Áyfhy¤Â‰FÂU«gbgwKoahJ. ÏJnttr¡

FiwÎ (Inconvenience) vd¥gL«. Ï›tr¡Fiwit <L brŒa mÂf¥goahd

tUkhd¤ij¡ bfhL¡f nt©L«. Mfnt bkh¤j t£o v‹gJ ãfu t£oÍl‹

nk‰T¿aitmid¤J«ml§F«.

t£o¡ nfh£ghLfŸ (Theories of Interest)

1. JŒ¥ò¤ j鮥ò mšyJ fh¤ÂU¤jš t£o¡ nfh£ghL (The Abstinence or Waiting Theory of Interest)

2. fhyéU¥g¡nfh£ghL (The Agiotheory and Time Preference Theory)

3. ÏWÂãiyc‰g¤Â¡nfh£ghL(The Marginal Production Theory)

4. bjh‹ik nrä¥ò-KjÄ£L nfh£ghL (Classical Theory of Saving and Investment)

5. fl‹ã¡nfh£ghL(Loanable Funds Theory)

6. t£og‰¿aÚ®ik¡nfh£ghL

ehrh Óåaç‹ Ef®Î¤ j鮥ò nfh£gh£o‹go, t£o v‹gJ bršt¤ij

cldoahf Ef®tÂèUªJ éy»æU¡F« mšyJ fh¤ÂU¡F« braY¡F¡

bfhL¡f¥gL« btFkÂahF«. k¡fŸ nrä¡»wh®fŸ v‹whš cldo Ef®it

j鮡»wh®fŸ v‹gJ bghUshF«. ÏJ Á¿J Âahf¤ij¡ F¿¡»wJ. nrä¥ig¤

Jh©Ltj‰fhf¡ bfhL¡f¥gL« btFkÂna t£oahF«. Mdhš jé®jjY¡F

(Absitenance)gÂyhffh¤ÂU¤jš(Waiting)v‹Wkh®õšTw»wh®.

Vínah nfh£ghL k‰W« fhy éU¥g¡nfh£ghL

Ï¡nfh£gh£oš ngh« - nghFt®¡ TWtJ v®fhy¤Â‰fhd ãfœfhy

C¡f¤bjhif k‰W« v®fhy Ef®itél ãfœfhy Ef®itna k¡fŸ éU«òt®

v‹W«mj‰F <L brŒa¡ bfhL¡f¥gL«éiyna t£oMF«TW»wJ. Ï®é‹

Ãõç‹fhyéU¥g¡nfh£ghLAgionfh£ghLngh‹wnjMF«.ÏWÂãiyc‰g¤Â¤

Âw‹ nfh£ghL, ÏWÂãiy c‰g¤Â¤ Âw‹ g»®Î¡ nfh£gh£oèUªJ bgw¥g£l

x‹whF«.t£oahdJ_yjd¤Â‹ÏWÂãiyc‰g¤Â¤ÂwD¡F¢rkkhfÏU¡F«

v‹WTw»wJ.

167

bjh‹ik t£o¡ nfh£gh£o‹go, t£o ÅjkhdJ _yjd¤Â‰fhd njit,

më¥òM»ar¡Âahšã®zæ¡f¥gL»wJ.Ï¡nfh£ghL,t£oÅj«,nrä¥ò,KjÄL

Ït‰¿‰»ilnaahd neuo¤ bjhl®ò cŸsJ v‹w vLnfhis¢ rh®ªjJ. t£oÅj«

caU«bghGJnrä¥òcaU«.t£oÅj«FiwÍ«bghGJKjÄLmÂfç¡F«v‹W

bjh‹ik¥ bghUëaš m¿P®fŸ e«Ãdh®fŸ. nrä¥ò KjÄ£L¢ rkãiyia t£o

Åj«Ô®khå¡»wJ.

fl‹ ã¡ nfh£ghL׃

K. é¡brš k‰W« bl‹å° uhg®£r‹ k‰W« gy® Ï¡nfh£gh£il

më¤JŸsd®. bjh‹ik t£o¡nfh£gh£il él fl‹ ã¡nfh£gh£o‹ všiy

éçthdjhF«. ãfœfhy tUkhd¤ÂèUªJ nrä¥ò k£LkšyhJ, t§»¡fl‹,

gJ¡f¥g£l KjÄ£il btë¡bfhz®jš k‰W« KjÄL brŒjij Û£lš

M»a mid¤ijÍ« cŸsl¡»aJ fl‹ ãÂahF«. nrä¥ò v‹gJ ãfœfhy

tUkhd¤ÂèUªJ nrä¡f¥g£lij¤ jh‹ F¿¡F« v‹W bjh‹ik¥ bghUëaš

m¿P®fŸfUJ»‹wd®.t§»¡flD«KjÄ£L¡FK¡»afl‹fUéahF«v‹gJ

ek¡FbjçÍ«.

bjh‹ik¡ nfh£gh£o‹go, KjÄ£L¡F k£Lnk nrä¥ònjit v‹W

fUj¥g£lJ. Mdhš fl‹ ã¡ nfh£gh£o‹go KjÄ£L¡F k£Lkšyhkš

bršt¤ij¥gJ¡Ftj‰F«njit¥gL»wJv‹WfUJ»wJ.

t£o v‹gJ KjÄ£ilÍ« nrä¥igÍ« rh®ªjJ v‹W bjh‹ik¡ nfh£ghL

fUJ»wJ r=f(S,I). Mdhš fl‹ ã¡ nfh£gh£o‹go t£o ÅjkhdJ eh‹F

kh¿fis¢rh®ªjJ.

r=f(I, S, M,L,)

r –v‹gJt£oÅj«

I –v‹gJKjÄL

S – v‹gJnrä¥ò

M – v‹gJt§»¡fl‹

L – v‹gJgJ¡fmšyJbuh¡fkhfit¤ÂU¡féU«ò«gz«

168

gl«9.5šStisnfhLnrä¥igÍ«,MtisnfhLt§»¡flidÍ«(gJ¡fš,

KjÄLKjèat‰¿šÏUªJÛ£f¥g£lbršt«F¿¡»wJ).

S+M tisnfhL, ntWg£lt£o Åj¤Âšmë¡f¥gL« bkh¤j fl‹ãÂia¡

F¿¡F«.

njit¥g¡f¤Âš I tisnfhL KjÄ£o‰fhd njitia¡ F¿¡F« L

tisnfhL gad‰w buh¡f ÏU¥ò mšyJ gJ¡Ftj‰fhd gz¤ njitia¡

F¿¡F«. I+LtisnfhLgšntWt£oÅj¤Âšnjit¥gL«bkh¤jfl‹ãÂia¡

F¿¡F« rªij t£o Åjkhd rm, S+M tisnfhL, I+L tisnfhL« rªÂ¡F«

òŸëæš Ô®khå¡f¥gL»wJ. Ï›t£o Åj¤Âš fl‹ ã¡fhd bkh¤j njitÍ«

më¥ò«x‹W¡bfh‹WrkkhfÏU¡F«.bjh‹ik¡nfh£gh£ošrn rhjhuzt£o

Åj« I k‰W« StisnfhLfŸx‹iwx‹Wbt£L« òŸëæšÔ®khå¡f¥gL»wJ.

mjhtJt£oÅj«rn MfÏU¡F«bghGJKjÄ£o‰fhdnjitnrä¥Ã‹msé‰F

(më¥Ã‰F)rkkhfÏU¡F«.

ÂwdhŒÎ

1. fl‹ ã¡ nfh£ghL bjh‹ik t£o Åj¡ nfh£gh£il él nk«g£lJ

v‹gš Iaäšiy. nrä¥ò t£o Åj¤ij rh®ªjJ v‹w vLnfhismo¥gilahf¡

bfh©ljhšÏ¡nfh£ghLFiwTw¥g£LŸsJ.

2. KjÄ£o‹msédhš, ntiyãiy, tUkhd«, nrä¥òM»at‰¿š V‰gL«

kh‰w¤ijÏ¡nfh£ghLòw¡fâ¤Jé£lJ.

Ñ‹Á‹ Ú®ik éU¥g¡ nfh£ghL

(Keynesian Liquidity Preference Theory of Interest)

bghJthf, k¡fŸ j§fsJ brh¤Â‹ xU gFÂia buh¡fkhf it¤ÂU¡f

éU«òt®. buh¡f« v‹gJ Ú®ik¤ j‹ikÍila brh¤J MF«. "xU F¿¥Ã£l

fhy¤Â‰F buh¡fkhf it¤ÂU¥gij¡ j鮥gj‰fhf¡ bfhL¡f¥gL« btFkÂna

t£o"v‹WÑ‹RTW»‹wh®.

t£ov‹gJgz¤ij¥gJ¡fhkšÏU¥gj‰fhfbfhL¡f¥gL«btFkÂahF«.

_‹W neh¡f§fS¡fhf k¡fŸ gz¤ij buh¡fkhf it¤ÂU¡f éU«òt®

v‹WÑ‹RTW»‹wh®.mitfŸ

1.gçkh‰wneh¡f«(Transaction Motive)

2.K‹bd¢rç¡ifneh¡f«(Precautionary Motive)

3.Cfthâgneh¡f«(Speculative Motive)

gçkh‰w neh¡f« v‹gJ m‹whl¢ bryÎfis nk‰bfhŸs it¤ÂU¡F«

buh¡f gzkhF«. v®ghuh bryÎfis¢ rkhë¡f k¡fŸ buh¡fkhf gz¤ij

it¤ÂU¡f éU«òt®. ÏJnt K‹bd¢rç¡if neh¡f gzkhF«. Rªijæš

v®fhy¤Âš, v‹d el¡F« v‹gij C»¤j¿ªJ, Ïyhg neh¡f¤Â‰fhf¢

169

brašgLtJCfneh¡fkhF«v‹WÑ‹RTW»‹wh®. t£oÅj¤ijÔ®khå¥gš

Cf neh¡fnk K¡»a¤Jt« thŒªjJ. Cf neh¡f¤Â‰fhf it¤ÂU¡F«

gz¤njitt£oÅj¤njhLv®fâa¤bjhl®òcŸsJ.

xUòw« Ú®ik éU¥gK«, kWòw« gz më¥ò« t£o Åj¤ij Ô®khå¡»wJ

v‹WÑ‹RfUJ»‹wh®.

gl« 9.6š “L” v‹gJ Ú®ik¤ j‹ik bfh©l gz¤ijÍ«, ‘M’v‹gJ gz

më¥igÍ« F¿¡F«. r v‹gJ t£o Åj¤ij¡ F¿¡F«. “L” tis¡nfhL« “M”

tisnfhL« bt£L« òŸëæš t£o Åj« Ô®khå¡f¥gL»wJ. gz¤njit L1 ¡F

mÂfç¡F« nghJmšyJ gzmë¥ò “M1”¡FFiwÍ«bghGJt£oÅj« “r1”Mf

mÂfç¡F«.

ÂwdhŒÎ

Ñ‹Á‹nfh£ghL,bghJt£o¡nfh£ghLMF«.k‰wt£o¡nfh£ghLfisél

äf¢ ÁwªjjhF«. Ï¡nfh£gh£oš Ú®ik¤ j‹ik¡F mÂf K¡»a¤Jt«

bfhL¤JŸsh® v‹W k‰w m¿P®fŸ Fiw TW»‹wd®, nrä¥ò ÏU¡F«

bghGJjh‹ Ú®ik¤j‹ik cilajhf ÏU¡f nt©Lkh? v‹w nfŸé vG«.

nrä¥òÏšyhkš Ú®ik¤ j‹ik¡F¥ gz¤ijmë¡fKoahJ. Ú®ik¤ j‹ika‰w

nrä¥ò¡FbfhL¡f¥gL«éiynat£oÅjkhF«v‹Wn#¡f¥itd® (Jacob Viner) fUJ»‹wh®.

Ïyhg«(Profits)

bjhêš mik¥Ã‰F¡ »il¡F« btFkÂna Ïyhg« MF«. bjhêš

ãWtd¤ij cUth¡Fgt® bjhêš Kidnth®. Ïl®ghLfis V‰W¡ bfhŸtJ«

ãiya‰wj‹ikia¤,jh§»¡bfhŸtJ«bjhêšKidnthç‹K¡»a¥gâahF«.

Mfntnk‰f©lgâfS¡fhf¡»il¡F«btFkÂÏyhg«MF«.

170

bkh¤j Ïyhg«(Gross Profit)

g©l§fis c‰g¤Â brŒtj‰F MF« bkh¤j bryé‰F« m¥g©l§fis

é‰gjhš »il¡F« bkh¤j tUthŒ¡F« cŸs ntWghnl bghJthf Ïyhg« v‹W

eh«TW»nwh«.ÏJbkh¤jÏyhg«MF«.

bkh¤j ÏyhgK« ãfu ÏyhgK«

bkh¤jÏyhg«v‹gJãfuÏyhg¤Jl‹KjY¡fhdt£o,ãy¤J¡fhdthu«,

nkyh©ik¡F»il¡F«CÂa«,K‰Wçikæ‹fhuzkhfãWtd¤Â‰F»il¡F«

cgçÏyhgK«nr®ªjjhF«. ÂObu‹Wnjh‹W«thŒ¥Ãdhš»il¡F«tUkhdK«

Ïšml§f«(Windfall Profit)fh‰wo¤JéGªjÏyhg«.

ãfu mšyJ öa Ïyhg¤ij¡ bgWtj‰F, nk‰f©l tUkhd¤ij bkh¤j

Ïyhg¤ÂèUªJ fê¡f nt©L«. Ïl®ghLfis V‰gj‰F«, ã¢rak‰w j‹ikia¤

jh§»¡ bfhŸtj‰F« bfhL¡f¥gL« btFkÂna ãfu Ïyhg« MF«. bjhêš

KidnthU¡FÏJntK¡»agâahF«.gÂÄ£Lg©l§fŸÏšyhjxUg©l¤ij

é‰gid brŒÍ« xnu é‰gidahsnu K‰Wçikahs® Mth®. më¥ig mt®

f£L¥gL¤jKotjhšäifÏyhg¤ijmt®bgwKoÍ«. ÏJntK‰WçikÏyhg«

v‹WmiH¡f¥gL»wJ.

öa Ïyhg« (m) ãfu Ïyhg«

Ïij Ïašò Ïyhg« (Normal Profit),äifÏyhg«(Super Normal Profit) v‹W

Ïu©lhf¥ Ãç¡fyh«. ã¢rak‰w j‹ikia V‰W ãWtd¤ij bjhl®ªJ el¤j

c¤juthj¤ij¤jU«Fiwªjg£rÏyhgnkÏašòyhgkhF«.ÏašòÏyhg¤ijél

mÂfkhf mšyJ cgçahf mšyJ äifahf »il¡F« Ïyhg«, öa Ïyhg¤Â‹

xUgFÂahF«. ãiwÎ¥ngh£oæšxUãWtd«FW»afhy¤ÂšcgçÏyhg¤ij¥

bg‰whY«, Ú©lfhy¤Âš ÏJ kiwªJéL«. K‰Wçik k£Lnk äif Ïyhg¤ij

bjhl®¢Áahf¥bgwKoÍ«.

KjÄ£lhsU«, bjhêš KidnthU« xUtnu v‹W fUJtjhš, giHik¥

bghUëaš m¿P®fŸ t£oiaÍ«, Ïyhg¤ijÍ« ntWgL¤jéšiy. bjhêš

Kidnth® KjÄ£L¡F¢ brhªj¡fhuuhf ÏU¡f nt©Lbk‹w mtÁaäšiy.

bjhêšKidnth®KjÄ£L¡F¢brhªj¡fhuuhfÏU¥gijél,bjhêY¡F¤jiyik

jh§Ftnj K¡»a¥ gâahF«. bjhêš mik¥ò j‹åfu‰w c‰g¤Â fhuâahf

Ï‹Wés§F»wJ.k‰wtUkhd§fisélÏyhg«_‹WtêfëšntWgL»wJ.1.

ÏJv¢rtUkhd« (residual income). 2.Ïyhg«guªjV‰w¤jhœÎfis¡bfh©lJ.

Áyneu§fëšÏJv®kiwahfÏU¡F«.mjhtJe£l§fŸV‰glΫthŒ¥òc©L.

Tèv®kiwahfÏU¥gijãid¤J¥gh®¡fΫKoahJ.3.Ïyhg«ãiya‰wJ.

Ïyhg¡ nfh£ghLfŸ׃

K¡»a Ïyhg¡nfh£ghLfshtd ׃ 1. Ïyhg thu¡ nfh£ghL (Rent Theory of Profit). 2. ÏWÂãiy c‰g¤Â¤ Âw‹ Ïyhg¡ nfh£ghL (The Marginal Productivity theory of Profit) 3.Ïyhg¡Tè¡ nfh£ghL (Wages Theory of Profit) 4.Ïa§Fãiy

Ïyhg¡ nfh£ghL (The Dynamic Theory of Profits).5. ò¤jh¡f Ïyhg¡ nfh£ghL

171

(The Innovation Theory of Profits).6.Ïl®¥gh£LÏyhg¡nfh£ghL(The Risk Theory of Profits). 7. ãiya‰w j‹ikia¤jh§F«Ïyhg¡ nfh£ghL (Uncertainity bearing Theory of Profits).

1. Ïyhg thu¡ nfh£ghL

Ï¡nfh£gh£oid cUth¡»at® nguhÁça® th¡f® (Prof. Walker) Mth®.

ÏtuJfU¤J¥goÏyhg«v‹gJÂwik¡fhdthu« (Rent of Ability)MF«. Ïyhg«

thu¤ij¥ ngh‹wnj. ãy¤Â‹ brGikahš v‰gL« ntWgh£o‹ fhuzkhf

thu« njh‹W»wJ. mnj nghy Âwikæ‹ ntWgh£lhš njh‹WtJ ÏyhgkhF«.

Mfntjh‹ÏJÂwik¡fhdthu«v‹WmiH¡f¥gL»wJ.

Ï¡nfh£gh£o‹ K¡»a¡ FiwghL v‹dbtåš ÏJ Ïyhg¤Âš cŸs

ntWghLfisk£Lnkés¡F»wJ. Ïyhg« V‹V‰gL»wJ?v‹w nfŸé¡FÏJ

gšTwéšiy.

2. ÏWÂãiy c‰g¤Â¤ Âw‹ Ïyhg¡ nfh£ghL:

Ï¡nfh£ghL, ÏWÂãiy c‰g¤Â¤ Âw‹ g»®Î¡ nfh£gh£o‹

mo¥gilænyna mikªJŸsJ. ãiwÎ¥ ngh£oæš, bjhêš mik¥Ã‹ ÏWÂãiy

c‰g¤Âæ‹k¥ÉF¢rkkhdnjÏyhg«v‹WÏ¡nfh£ghLTw»wJ.

ÏWÂãiy c‰g¤Â¤ Âw‹ nfh£gh£o‹ mid¤J FiwghLfS« Ïj‰F«

bghUªJ«.

3. Tè Ïyhg¡ nfh£ghL

ÏyhgkhdJTèæèUªJntWg£lJmšyv‹WnguhÁça®lhÁ¡TW»wh®.

bjhêš mik¥ghsç‹ jå¤ Âwik¡fhd Tèna Ïyhg« MF«. ÏjDila

Fiwghlhf v®kiw Ïyhg¤ij¥ g‰¿ eh« Twyh«. Mdhš v®kiw Tèia¥

g‰¿ eh« Tw KoahJ. bjhêš mik¥ò v‹gJ jå¤ j‹ik thŒªj c‰g¤Â¡

fhuâahF«.MdhšÏJciH¥ÃèUªJkhWg£lJ.

4. Ïa§Fãiy Ïyhg¡ nfh£ghL

nguhÁça®»sh®¡ (Prof. Clark)Ï¡nfh£gh£o‹MÁça®Mth®. rKjha¤Âš

V‰gL«K¡»akh‰w¤Â‹(dynamic changes)éisthf¤njh‹WtnjÏyhg«MF«.

g©l§fë‹ c‰g¤Â¢ bryitél¡ TLjyhf th§F« éiyna Ïyhg« MF«.

k¡fŸ bjhifmsÎ,_yjd¤Â‹më¥Ã‹msÎ, bjhêšE£g«, bjhêšmik¥ò

k‰W«éU¥g§fŸM»at‰¿šV‰gL«kh‰w§fë‹éisthf¤njh‹WtnjÏyhg«

MF«. eÅd nfh£ghLfëš x‹whd ÏJ FW»a fhy¤Âš v®gh®¡F« k‰W«

v®gh®¡fKoahjkh‰w§fë‹ntWgh£il¥òw¡fâ¤Jé£lJ.

5. ò¤jh¡f Ïyhg¡ nfh£ghL

ò¤jh¡f« òidtj‰fhd btFkÂna Ïyhg« v‹W R«Õ£l® (Schumpeter) fUJ»‹wd®. ò¤jh¡f« òidjš v‹gJ òÂa f©LÃo¥ig él ÁwªjjhF«.

òÂa f©LÃo¥òfŸ bjhêš elto¡iffëš òF¤j¥gL« bghGJ ò¤jh¡fkhf

172

khW»wJ. òÂa bghU£fis m¿Kf¥gL¤Jjš, mšyJ òÂa c‰g¤Â Kiwfis

m¿Kf¥gL¤Jjš, òÂa rªijia cUth¡Fjš Kjèad ò¤jh¡f¤Âš ml§F«.

bjhêšKidnth® jh‹ ò¤jh¡f¤ij m¿Kf¥gL¤J»wh®. ÏtUila ò¤jh¡f

elto¡iffshš, bghUshjhu K‹nd‰wK« rKjha kh‰w§fS« V‰gL»‹wd.

vdntò¤jh¡f¤Â‰FÏyhg¤ij¥bgW»wh®.

Ïyhg«njh‹Wtj‰F¥ò¤jh¡f«xUK¡»afhuzkhfÏUªjhY«,ÏJx‹W

k£Lnk fhuzkšy. ÏJ Ïl® jh§F« gâia¥ òw¡fâ¤Jé£lJ. ÏJnt Ïj‹

K¡»aFiwghL.

6. Ïl®jh§F« Ïyhg¡ nfh£ghL

bjhêš Kidnthç‹ Ïl®jh§F« Âwik¡fhf më¡f¥gL«btFkÂna

Ïyhg« v‹W nguhÁça® (Prof. Hawley) TW»‹wh®. Ïl® jh§Fjš v‹gJ

bjhêš Kidnthç‹ K¡»a¥ gâahF«. Ïl® jh§FjY« Ïyhg« <£LjY«

xU§»izªJ bršY« Ï¡nfh£gh£o‹ K¡»a FiwghL, bjçªj Ïl®¥ghLfŸ,

bjçahj Ïl®¥ghLfS¡»ilnaahd bjhl®ig ÏJ ntWgL¤jéšiy. bjçªj

Ïl®ghLfS¡F (c«.) ÂU£L, Ôég¤J fh¥Õ£L brŒJ bfhŸsKoÍ«. bjçahj

Ïl®fisV‰W¡bfhŸtj‰F¡»il¡F«btFkÂnaÏyhg«.Ï›él®ghLfŸmÂf

ãiya‰wj‹ikbfh©litahF«.

7. ãiya‰wj‹ikia¤ jh§F« Ïyhg¡ nfh£ghL:

nguhÁça® ie£ (Prof. Knight) v‹gt® Ï¡nfh£gh£o‹ MÁça®

Mth®. ÏtUila fU¤J¥go, Ïyhg« v‹gJ Ïl® jh§F« gâ¡fhf¡

bfhL¡f¥gLtšiy. ãiya‰w j‹ikia V‰F« gâ¡fhf tH§f¥gL«

btFkÂnaMF«v‹WnguhÁça®ie£TW»‹wh®.

v®fhy« ãiya‰wjhf ÏU¥gjhš Ïl®ghLfis V‰fnt©oÍŸsJ v‹gJ

ÏtuJK¡»afU¤jhF«.ãiya‰wj‹ikiaV‰gnjbjhêšKidnthç‹K¡»a

gâahF«.

bjçÍ« Ïl®ghLfS¡F fh¥ÕL brŒa KoÍ«. Mdhš bjçahj

Ïl®¥ghLfis¡ (ngh£o Ïl®¥ghLfŸ, muR jiypL Ïl®¥ghLfŸ) fh¥ÕL brŒa

KoahJ. bjhêšKidnth®Ïªjãiya‰wj‹ikiaV‰gjhšÏyhg«<£L»wh®.

Ϫj ãiya‰w j‹ikia V‰gJ k£Lnk bjhêšKidnthç‹ gâm‹W v‹gJ

K¡»aFiwghlhF«.

KoÎiu

nknyTw¥g£lnfh£ghLfë‹K¡»aFiwghLahbjåš,Ïitmid¤J«

bjhêšKidnthç‹xçUgâfS¡Fk£LnkK¡»a¤Jt«bfhL¤JŸsd. Ïl®

jh§F« gâ, ãiya‰w j‹ikia¤ jh§F« gâfSl‹ k‰W« gy gâfisÍ«

bjhêš Kašnth® nk‰bfhŸS»wh®. vdnt Ïyhg« v‹w btFkÂia V‰f

jFÂÍilatuh»wh®.

173

gæ‰Á

gFÂ - m

I. rçahd éilia¤ nj®ªbjL¡fΫ

1. thu«v‹gJÏjDŸx‹iwga‹gL¤Âaj‰fhfbfhL¡f¥g£léiy

m._yjd« M.mik¥ò

Ï.ciH¥ò <.ãy«

2. Ïyhg«Ïj‰fhdbtFkÂ

m.ãy« M._yjd«

Ï.ciH¥ò <.mik¥ò

3. ciH¥òV‹njit¥gL»wJ

m.cWÂnjit M.neuonjit

Ï.bgw¥g£lnjit <.be»œ¢Ánjit

4. nghèthu«v‹wfU¤Â‹MÁça®

m.Ml«°ä¤ M.kh®õš

Ï.ç¡fh®nlh <.rhKntšr‹

5. Ú®ikéU¥gnfh£o‹MÁça®

m.J.M.Ñ‹° M.kh®õš

Ï.rhKntšr‹ <.ie£

II. nfho£l Ïl§fis ãu¥òf

6. ÏWÂãiyc‰g¤ÂÂw‹nfh£ghLv‹gJ___________ g»®Înfh£ghL.

7. ÏWÂãiyc‰g¤ÂÂw‹nfh£ghL_________ ngh£orªijæ‹vL¡nfhis

mo¥gilahf¡bfh©lJ.

8. kh‰WCÂa«v‹gJ___________ bryitF¿¥gJ.

9. gz¡Tèv‹gJ___________ Tèv‹W«miH¡fyh«.

10. mik¥igV‰gL¤Jgt®___________

III. bghU¤Jf

11. v¢rcçikTè¡nfh£ghL - m.kh®õš

12. fh¤ÂU¤jšt£o¡nfh£ghL - M.th¡f®

13. fl‹ã¡nfh£ghL - Ï.Ahny

14. Ïa§FãiyÏyhgnfh£ghL - <.òÂabjh‹ikfhynfh£ghL

15. Ïl®jh§F«Ïyhgnfh£ghL - c.»sh®¡

174

IV. ÑœfhQ« édh¡fS¡F XçU brhšèš éilaë¡fΫ

16. ç¡fh®nlhé‹T‰W¥govšyhãy§fS«ts«bgW»‹wd.

17. mid¤J ãy§fS« rkmséš ts« bghUªÂa ãykhf ÏUªjhY«, thu«

vGkh?

18. Vínaht£onfh£gh£o‹MÁça®ah®?

19. Ïyhgthu¡nfh£gh£o‹MÁça®ah®?

20. R«Ã£lç‹Ïyhgnfh£gh£o‹bga®v‹d?

gFÂ – M

ËtU« édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tçfëš éilaë¡fΫ.

21. ÏWÂãiyc‰g¤ÂÂw‹nfh£gh£o‹vL¡nfhŸfŸahit?

22. kh‰WCÂa«v‹gJahJ?

23. c©ik¡Tè¡F«,gz¡Tè¡F«cŸsntWghLahJ?

24. thœifjuTè¡nfh£ghLv‹gJahJ?

25. Ú®ikéU¥gnfh£gh£o‹_‹Wneh¡f§fŸahit?

gFÂ – Ï

ËtU« édh¡fS¡F xU g¡f mséš éilaë¡fΫ.

26. kh®õè‹nghèthu¡nfh£gh£oidétç?

27. ÃiH¥òk£lTè¡nfh£gh£ilg‰¿ÁWF¿¥òtiuf.

28. JŒ¥ò¤j鮥òmšyJfh¤ÂU¤jšt£o¡nfh£ghLg‰¿éth¡fΫ?

29. Ïa§FãiyÏyhgnfh£gh£oidRU¡fkhfTWf.

30. R«Ã£lç‹Ïyhgnfh£gh£oidétç.

gFÂ – <

ËtU« édh¡fS¡F _‹W g¡f mséš éilaë¡fΫ.

31. ÏWÂãiyc‰g¤ÂÂw‹g»®Î¡nfh£gh£oidétç¡fΫ.

32. ç¡fh®nlhé‹thu¡nfh£gh£oidMuhŒf.

33. fl‹ãÂt£o¡nfh£gh£oidétç.

34. Ñ‹ì‹t£o¡nfh£gh£oidéth¡fΫ.

35. Ïyhg« v‹gJ Ïl®ghLfis V‰wš k‰W« ãiya‰w j‹ikia jh§Ftj‰F

më¡f¥g£lbtFkÂ-étç.

175

ghl« 10

tUkhd - ã®za« - vëa nfh£ghL

Ml« °ä¤ (1723-90), jhk° uhg®£ khšj° (1766-1834), nlé£ ç¡fh®nlh

(1772-1823) k‰W« J.B. nr Ït®fŸ äfΫ Ãugykhd bjh‹ikahd bghUshjhu

m¿P®fŸ (tšYe®fŸ)Mth®fŸ. 18 k‰w« 19« Eh‰wh©Lfëš ãyéa ngçaš

Ãu¢ridfS¡F (tUkhd«k‰W«ntiyæ‹ik)KGtot«bfhL¤jh®fŸ.Mdhš

Ït®fSilafU¤J¡fiseÅdbghUshjhutšYe®fS«Ã‹g‰¿d®.

ntiyæšyh Ãu¢rid¡F jilæšyh thâg« më¡F« ԮΠF¿¤j

Ït®fSila fU¤J¡fŸ 1930š bgU« bghUshjhu kªj« V‰g£l tiu V‰W¡

bfhŸs¥g£ld. ‘bgUkªj«’ fhuzkhf¤ jilæšyh thâg¥ bghUshjhu

ehLfshd mbkç¡fh k‰W« ϧ»yhªJ M»a ehLfëš mÂf ntiy

Ï‹ikædhY« (unemployment) k‰W« mÂf c‰g¤ÂædhY« (Glut) rªijfŸ

Kl§»¥nghæd.n#.v«.Ñ‹R (1883-1964)cyf¥bgUkªj¤ijMŒÎbrŒJmtuJ

f£LiufŸ/ò¤jf§fŸ_ykhfngçašbghUshjhu¤ÂšxUòu£ÁiaV‰gL¤Âdh®.

mtuJ fU¤J¡fŸ ntiyæ‹ikia¥ ngh¡f muR¡F bgU« cjéahf ÏUªjd.

j‰fhy ngçaš bghUëaš nfh£ghLfŸ mid¤J« ÏtuJfU¤J¡fisna

mo¥gilahf¡bfh©LŸsd.

bjh‹ik¥ bghUshjhu¤Â‹ KG ntiythŒ¥ò¡ nfh£ghL (Classical Theory of Full Employment)

v›tsÎ c‰g¤Â brŒa¥gl nt©L« v‹gij xU eh£o‹ c‰g¤Â¤

Âw‹ Ô®khå¥gjhf¤ bjh‹ik¥ bghUëay¿P®fŸ fUÂdh®fŸ. xU eh£o‹

bghUshjhu« mjdhš v›tsÎ KoÍnkh m›tsé‰F c‰g¤Â brŒ»wJ. m§F

‘KGntiythŒ¥ò’ãyÎjhf¡fUj¥gL»wJ.vªjxUc‰g¤Â¡fhuâÍ«(F¿¥ghf

ciH¥ò) ntiyæ‹¿ ÏU¡fhJ v‹W Ï¡nfh£ghL fUJ»wJ. mÂfkhfnth,

Fiwthfnthc‰g¤ÂbrŒanthmšyJé‰fnthn#.Ã.nrv‹wbghUëay¿Pç‹

éÂæ‹gorªijc‰g¤ÂbrŒjg©l§fŸmid¤ijÍ«é‰gidbrŒJéL»wJ

n#.Ã. nr m§fho éÂ¥go, xU jilæyh bghUshjhu¤Âš mÂf c‰g¤Ânah,

bgUksÎntiyæ‹iknah,x£Lbkh¤jnjitæšg‰wh¡Fiwnahfhz¥glhJ.

n#.Ã. nræ‹ m§fho éÂ:

ÃbuŠReh£o‹bghUëay¿Puhdn#.Ã.nr.V‹gt®1803M«M©LvGÂa

“muÁašbghUshjhuMŒÎ¡f£Liu” (Treatise on Political Economy) v‹wmtuJ

Ehèš m§fho éÂfis¥, g‰¿ vL¤Jiu¤JŸsh®. mjhtJ, ‘më¥ò mj‰fhd

njitiajhndV‰gL¤Â¡bfhŸ»wJ’ (Supply creats its own demand),x›bthU

g©lc‰g¤ÂÍ«nghÂamsÎtUkhd¤ij¥bgU¡»mj‹_y«m¥g©l§fë‹

é‰gidiacWÂbrŒ»wJv‹gJÏj‹bghUshF«.X›bthUc‰g¤Â¥g©lK«

rªij¡F bfh©Ltu¥gL« fhuz« mt‰¿¡F¥ gÂyhf ntbwh‹iw (g©l¤ij)

bgWtj‰nfMF«.

176

c‰g¤Â btëpL v›tsÎ ÏU¥ÃD«, mjdhš cUth¡f¥g£l tUkhd«

bryΡF rkkhf ÏU¥Ã‹ bkh¤j¤ njitæš g‰wh¡Fiw vHhJ. vdnt, mÂf

c‰g¤Ânah, ntiyæ‹iknah ÏU¡F« v‹w T‰iw ‘nr’ V‰W¡bfhŸséšiy.

bghUshjhu¤Âš “KG ntiy thŒ¥ò ãiy” ÏU¡F«. Ïj‰F Ñœ¡fhQ«

vLnfhŸfismt®ifah©lh®.

1. Ïšy§fë‹ mid¤J tUkhd§fS« g©l§fŸ k‰W« gâfë‹

Ef®é‰nfbryél¥gL»wJ.

2. m§nf muÁ‹ brašghLfŸ VJ« Ïšiy (tçéÂ¥ò Ïšiy, muÁ‹

bryédnkJäšiy,éiy¡f£L¥ghLngh‹witÏšiy).

3. mJ xU mil¡f¥g£lbghUshjhu« (Closed economy) mjhtJ ntW

bghUshjhu§fS¡»ilnav›éj¤bjhl®ò«Ïšiy.

c‰g¤Â vJthæD« ntbwhU g©l¤Â‹ njitia mJ cz®¤J»wJ.

TLjšmë¥òTLjšnjitahF«. Ï›thW‘nr’æ‹gF¥ghŒÎKiwg©lkh‰W

(Barter)KiwæšbrašgL»wJ.MæD«gzm¿Kf«Ï›têKiwia¥gh¡fhJ.

c©ikæšg©lkh‰WKiwia¡fh£oY«gz¤Â‹mo¥gilæyhdbghUshjhu«

äfΫ Âw‹ thŒªjJ. jtwhd têæš brY¤j¥g£l c‰g¤Â, j‰fhèfkhf xU

F¿¥Ã£l bjhêèš, F¿¥Ã£l bghUëš mÂf më¥ig V‰gL¤J« v‹gij

kW¥gj‰»šiy. bghUëay¿P® ‘nr’ ϛΩikia V‰W¡ bfh©LŸsh®.

MæD«, Ï¢rkä‹ik (disequiibrium) rªij r¡Âfë‹ (jhnd rçbrŒJ bfhŸS«)

j‹ik fhuzkhf kiwªJéL»wJ. Mdhš ‘nr’ T‰W¥go mÂf c‰g¤Â (Over Production) mšyJ ntiyæ‹ik ϧF ÏU¡f KoahJ bghUëay¿P® ‘nr’æ‹

K¡»a¡TWfisÑœf©lthWbjhF¤j¿ayh«.

1. bghUshjhu«j‹id¤jhndrçbrŒJbfhŸ»wJ.

2. bghJthdmÂfc‰g¤ÂnahmšyJntiyæ‹iknahÏU¡fthŒ¥Ãšiy.

3. mid¤Jts§fS«KGikahfntiy¡fk®¤j¥gL»‹wd.

4. ehLfëilnabghUshjhu«x‹iwx‹Wrh®ªÂU¡F«.

5. bghUshjhu¤Âšbe»œ¢ÁahdTèé»j«ãyΫ.

6. bghUshjhu¤Âšbe»œ¢Áahdt£oÅj«ãyΫ.

7. gz«btW«bghŒ¡fhuz«/kiw¥ò¤Âiu(Veil).

8. g‹dh£Lthâg¤Â‰FcjλwJ.

9. muÁ‹jiypLmtÁaäšiy

bghUëay¿P® ‘nr’ éÂæ‹ FiwghL(Criticism of Say’s Law)

‘nr’ éÂæ‹ FiwghLfis n#.v«.Ñ‹R btë¡ bfhz®ªjh®. 1936M«

M©L ‘nr’ éÂia¡ Fiw T¿ Ñ‹R òu£Áfukhd bghUshjhu¡ nfh£gh£oid

btëæ£lh®. 1930‹ bghUshjhu¥ bgUkªj«, k‰W« mj‹ éisÎ ntiy

177

thŒ¥ò g‰¿a bjh‹ik bghUshjhu¡ nfh£ghLfŸ jtbw‹W«, vdnt mj‹

mo¥gilæyhd ‘nr’ éÂÍ« V‰W¡ bfhŸs¤j¡fjšy, v‹W« Ñ‹R ‘nr’ éÂia

fLikahf¢rhodh®.‘nr’éÂæ‹K¡»a¡FiwghLfshtd.

1. cyf¥bgUkªj¤Âdhš‘nr’éÂæ‹òfœk§»¥nghdJ.

2. <£oatUkhd«mid¤J«v¥nghJ«Ef®é‰nfbryél¥gLtšiy.

3. ÏJnghynt,nrä¥òmid¤J«KjÄLbrŒa¥gLtšiy.

4. Ï›éÂm§fhog‰¿ajtwhdMŒéidmo¥gilahf¡bfh©LŸsJ.

5. ‘x£Lbkh¤j«’(aggregation)v‹wjtwhdfU¤jhšÏJgh¡f¥gL»wJ.

6. x£L bkh¤j më¥ò«, x£L bkh¤j¤ njitÍ« v¥nghJ« rkkhf

ÏU¥gšiy.

7. t£oÅj«rk¥gL¤J«fhuâašy.

8. Kjyhë¤JtKiwv¥nghJ«j‹id¤jhndrçbrŒJbfhŸshJ.

9. ‘ãiwÎ¥ngh£o’v‹gJc©ika‰wxUvLnfhŸMF«.

10. ‘bghUshjhu¤Âš`gz«’xUK¡»a¢r¡ÂahF«.

11. Ï›éÂÚ©lfhy¤Â‰Fk£LnkbghUªJ«.

12. `g©lkh‰W¥’bghUsjhu¤Â‰Fk£Lnk‘nr’éÂbghUªJ«.

j‰nghJ ‘nr’æ‹ é bršy¤j¡fnjh mšyJ gaDŸsnjh mšy vd¤

ÂwdhŒths®fŸ F¿¥ÃL»wh®fŸ, ‘më¥ò jd¡F¤ jhnd njitia V‰gL¤Â¡

bfhŸS«’ v‹gJ v›éj bghUS« cz®¤jéšiy. våD«, x£Lbkh¤j njit

k‰W« x£Lbkh¤j më¥ò¢ rk‹gh£o‹ fhuzkhf KGntiy thŒ¥ò ãyÎtjhš

‘nr’ æ‹éÂia¤ bjh‹ik bghUshjhu¡ nfh£ghL V‰W¡ bfhŸ»wJ. RU§f¡

TWtjdhš x£Lbkh¤j njit¡F g‰wh¡Fiw ÏuhJ. VnjD« ‘ntiyæ‹ik’

ÏU¥ÃD«rªij(Mechanism)KGntiythŒ¥ig¥bgW«.

Ñ‹ Á‹ tUkhd¡ nfh£ghL

(Keynesian Theory of Income determination)

20-M« ü‰wh©oš äf¢Áwªj bghUëay¿Puhf ‘Ñ‹R’ fUj¥gL»wh®.

mt® gyüšfisvGÂÍŸsh®. våD« 1936ÏšbtëtªjmtuJ “ntiythŒ¥ò,

t£ok‰W«gz«g‰¿axUbghJ¡nfh£ghL”(The General Theory of Employment, Interest and Money) v‹D« üš mtU¡F¥ bghUëaèš mêah¥òfiH¥ bg‰W¤

jªjJ.

mtuJ üš ‘ngçaš bghUshjhu¤Âš’ xU òu£Áia V‰gL¤ÂaJ. Ñ‹°

bghUshjhu«‘Ñ‹° òu£Á’v‹wiH¡f¥gL»wJ.

178

‘eh£o‹tUkhd«’k‰W«‘ntiythŒ¥ig’Ô®khå¥gnjngçašbghUëaè‹

ika¥Ãu¢ÁidahF«.vdntjh‹j‰fhybghUëay¿P®fŸngçašbghUëaiy

‘tUkhd¤ij¤ Ô®khå¡F« nfh£ghL’ v‹wiH¡»wh®fŸ ‘tUkhd«’ k‰W«

‘ntiythŒ¥ò’ Ô®khd« g‰¿a K¡»a¡ TWfis Ñ‹° F¿¥Ã£ljdhš,

Ñ‹° bghUëæaš ‘ngusÎ¥ bghUëaš’ vd miH¡f¥gL»wJ. Ñ‹R eh£L

tUkhd¤Â‰FmÂfK¡»a¤Jt«më¤jh®.mt®bjh‹ik¥bghUëay¿P®fis

FiwT¿aJl‹ ‘nr’ æ‹ éÂiaÍ« kW¤jh®. FW»a fhy¤Âš tUkhd msÎ

ntiythŒ¥gsit bghU¤JŸsJ vd e«Ãdh®. ntiythŒ¥Ã‹msÎmÂfç¡f

tUkhdmsΫmÂfç¡F«.

tUkhd« k‰W« ntiy thŒ¥ig¥ g‰¿a Ñ‹ Á‹ jftš gl«

(Flow Chart)cWÂnjit=btëpL=tUkhd«=ntiytha¥ò

x£Lbkh¤jmë¥ò x£Lbkh¤jnjit

rh®ògâ rh®ògâ

Ef®Îrh®ògâKjÄLrh®¥ògâ

tUkhdÏWÂãiy_yjd¤Â‹ÏW t£oÅj«

msÎEf®Îeh£l«ãiy¤Âw‹(MEC)

(MPC)

_yjd¤Â‹ _yjd¤Â‹thæyhf

më¥òéiy bgW«éis¢rš

bghJk¡fë‹Ú®ikbghUshjhu¤Âšgz¤Â‹

éU¥g« më¥ò

nguneh¡f« K‹v¢rç¡ifneh¡f«Cfthâfneh¡f«

nknyF¿¥Ã£LŸsjftšm¿Í«gl«(Flow Chart)_y«Ñ‹Á‹mo¥gil¡

fU¤J¡fis m¿aKoÍ«. bkh¤j tUkhd« bkh¤j ntiy thŒ¥ig¥ bghU¤jJ.

Ï›bkh¤j ntiythŒ¥ò cW¤ njitia¥ bghU¤jJ. ÏJ Ef®Î¢ bryitÍ«

Kj¨Ä£L¢ bryitÍ« bghU¤JŸsJ. Ef®Î, tUkhd¤ijÍ« Ef®Î eh£l¤ijÍ«

bghU¤J (Propensity to consume) mikÍ«. KjÄL, _yjd¤Â‹ ÏW ãiy¤

Âwid¥bghU¤J«t£oÅj¤ij¥bghU¤J«mikÍ«.

179

cW¤ njitæ‹ j¤Jt« (The Principle of Effective Demand)

Ñ‹°Á‹ntiythŒ¥ònfh£gh£ošcWÂnjitæ‹j¤Jt«äfK¡»akhd

Ïl¤ij bg‰WŸsJ. cW¤ njit v‹gJ th§F« Âw‹ k‰W« brytê¤jèš

eh£l« bfh©l jå kåj®fŸ. ãWtd§fŸ k‰W« murh§f« g‰¿ajhF«.

g©l§fŸ c‰g¤Â brŒa¥gL« msΫ mj‹ fhuzkhf njh‹w¡Toa ntiy

thŒ¥ò«rKjha¤Â‹bkh¤jbryéL«Âwid¢rh®ªJcŸsdvd¡F¿¥Ãlyh«.

Ñ‹°jdJtUkhdã®za«g‰¿avëa¡nfh£gh£ilx£Lbkh¤jnjit

k‰W« x£L bkh¤j më¥ò mQFKiwia¥ ga‹gL¤Â vL¤J T¿ÍŸsh®. xU

eh£o‹bghUshjhumik¥Ãšvšyhéjkhdg©l§fS¡F«gâfS¡F«V‰gL«

njitna x£Lbkh¤j njit vd¥gL«. x£L bkh¤j më¥ò v‹gJ xU eh£oš

më¡f¥g£lbkh¤jg©l§fshF«.

x£L bkh¤jmë¥ò, bkh¤j¤ njit rh®ò k‰W« bkh¤jmë¥ò rh®ò v‹W

Ñ‹°nknyT¿afhuâfismiH¤JŸsh®.

Ñ‹° T‰Wgo gšntW ntiy thŒ¥ò msÎfŸ, v‹gd m¤Jl‹ bjhl®ò

bfh©l gšntWmsÎx£Lbkh¤j njitk‰W«x£Lbkh¤jmë¥igbghU¤J

mikÍ«. x£Lbkh¤j njit tisnfhL k‰W« x£L bkh¤j më¥ò tisnfhL

Ït‰¿‹ cwit¥ bghU¤nj ‘rkãiy tUkhd« mšyJ c‰g¤Â mikÍ«. cldo

FW»afhyÃu¢ridfisg‰¿naÑ‹°eh£l«bfh©oUªjh®.vdntx£Lbkh¤j

më¥ò rh®ò g‰¿ mt® fU¤Âš bfhŸséšiy. Mdhš x£Lbkh¤j njit¡F

K¡»a¤Jt« më¤jh®. X£L bkh¤j njit g‰wh¡Fiw¡F ntiyæ‹ikna

fhuz«v‹wh®.

všyh¤ njitfS«cW¤ njitašy. Ñ‹°T‰W¥go bkh¤j njitÍ«

(ADF) bkh¤j më¥ò (ASF) cW¤ njitæ‹ msit ã®zæ¡»wJ. bkh¤j

më¥ò rh®ò (ASF) bryit¡ F¿¡»wJ. bkh¤j njit rh®ò (ADF) tUthia¡

F¿¡»wJ. bryÎ tUthŒ¡F TLjyhf ÏU¡fyhfhJ. bjhêš Kašnth®,

tUthŒ, bryitél¡ Fiwthf ÏU¡F« nghJ, òJ ntiyah£fis ãaä¥gij

ãW¤ÂéL»‹wd®. tUthŒ bryitél TLjyhf ÏU¡F«nghJ mt®fŸ

bk‹nkY«ntiythŒ¥igmÂfç¤J,mj‹_y«mÂfyhg«<£Lth®fŸ.

nkny F¿¥Ã£l¥go ÏUtisnfhLfS« x‹iw x‹W bt£o¡ bfhŸS«

òŸëna mÂf msÎ ntiy thŒ¥ig¤ jU« òŸëahF«. Ñ‹° T‰Wgo bkh¤j¤

njitk‰W«ntiyæ‹ikia¥bghU¤Jntiyãiymik»wJ.Ïjdhšbkh¤j¤

njitæš Åœ¢Á V‰gL»wJ. x£Lbkh¤j¤ njit mÂfç¥gjdhš ntiyæ‹ik

jL¡f¥gL»wJ.

x£Lbkh¤j¤ njit

(Aggregate Demand)

bkh¤j bghUshjhu¢ bryÎfŸ eh‹F tiffshf¥ Ãç¡f¥gL»‹wd.

mitfŸEf®Î¢bryÎ(C)KjÄ£L¢bryÎ(I),muR¢bryÎ(G)ãfutâf¢bryÎ

(X-M). x£L bkh¤j¢ bryÎ v‹gJ nknyTw¥g£LŸs mid¤J¢ bryÎfisÍ«

F¿¡F«.vdntx£Lbkh¤jnjitrh®òÏ›thWF¿¥Ãl¥gL»wJ.

180

AD = C + I + G + (X – M) ………. (1)

Ï¢rh®ò x£Lbkh¤j njit v‹gJ Ef®Î (C), KjÄL (I), muR¢ bryÎ (G)

k‰W«ãfutâf¢bryÎ(x-m)Ït‰¿‹TLjY¡F¢rkkhF«x£Lbkh¤j¤njit

v‹gJbghUshjhu¤Âšth§Fnth®midtç‹Â£lä£lbryé‹bkh¤jkÂ¥ng

MF«. xUF¿¥Ã£lfhy¤Âš g©l§fŸk‰W« gâfë‹bkh¤j njitiaÏJ

F¿¡»wJ. nkY« x£L bkh¤j¤ njit v‹gJ k¡fŸ th§f éU«ò« x£Lbkh¤j

g©l§fë‹msntMF«.

bghUëaèš xUtuJ bryÎ k‰wtU¡F tUkhdkhF«. bghUshjhu¤Âš

bkh¤j¢ bryÎ bkh¤j tUkhd¤Â‰F¢ rkkhF«. mjhtJ bkh¤j tUkhd« (Y) =

bkh¤j¢bryÎ(AD).

~Y = ADrk‹ghL1šÏ›thWvGjyh«.

Y = AD = C + I + G + (X – M)

Or Y = C + I + G + (X – M) ………. (2)

Ñ‹° mid¤J K¡»a¤Jt¤ijÍ« ‘x£Lbkh¤j c‰g¤Â rh®ò’ ¡nf

bfhL¤jh®. bghUëay¿P®fŸ 100 M©LfS¡F nkyhf Ï¡TWfis

òw¡fâ¤jd®. x£Lbkh¤j¢ bry΢ rh®ò khwhjJ vd it¤J¡

bfhŸnthnkahdhš,Ñ‹°nfh£ghLv‹dbtåš,ntiythŒ¥òv‹gJx£lbkh¤j

njitia¥bghU¤JŸsJ.mJÑœfhQ«ÏUfhuâfis¥bghU¤JŸsJ.

1.Ef®¢Áeh£l«(Propensity to Consume)

2.KjÄ£L¤Jh©lš(Inducement to Invest)

Ef®Î¢ rh®ò-

k¡fŸ bgUthçahd tUkhd¤ij g©l Ef®ÎfS¡F¢ bryéL»‹wd®.

Áy®tUkhd¤ijKGtJkhfbryÎbrŒ»‹wd®. ntWÁy®xUgFÂia¢bryÎ

brŒJ Ûj¤ij nrä¡»‹wd®. bkh¤j¤Âš rKjha« v›tsÎ bryÎ brŒ»wJ?

v›tsÎ nrä¡»wJ?ÏJtUkhd¤Â‰F«Ef®é‰F«ÏilnacŸsbjhl®ghF«.

‘Ef®Î¢ rh®ò’ v‹gJ tUkhd¤Â‰F« Ef®tj‰F« Ïilna cŸs bjhl®Ãid

és¡F»wJ.Ef®Îrh®òv‹gJÏu©LmšyJmj‰FnkšcŸskh¿è(Variables)

fë‹bjhl®ig¡F¿¡F«.

gšntW tUkhd ãiyfëš Ef®é‰fhf¢ bryél¥g£l tUkhd« ‘Ef®¢Á

eh£l«‘(Prospersity to consume)MF«.

tUkhd¤Â‰F«, Ef®é‰F« neuo¤ bjhl®òŸsJ v‹»wh® Ñ‹°. Ef®Î¢

rh®ò mšyJ Ef®¢Á eh£l« v‹gJ tUkhd¤Â‰F« Ef®¢Á¡F« Ïilna cŸs

rh®ªjé»jh¢rhunk(Functional Relationship)MF«.fâjKiw¥goϤbjhl®Kiw

Ñœf©lthWF¿¥Ãl£ggL»wJ.

C = a + by

C = 4 + 0.8 Y …………

181

C = 4+0.8Y

C = a + b y

Y

C

2

4

6

8

10

12 14

16

18 20

22 24 26 28 30

tiugl« 10.1

Ef®Î¢ rh®ò

br

yÎ

tUkhd«

nk‰go rk‹ghL Twtbj‹dbt‹whš Ef®Î v‹gJ tUkhd¤ij (Y)

bghU¤jJ. ‘+’F¿pLF¿¥ÃLtJtUkhd«cauEf®Î«ca®til»‹wJv‹gJ

bjëÎ.Mdhš,tUkhd«ca®tilªjmsé‰FEf®é‹ca®ÎÅj«mÂfç¡fhJ.

Vbdåš, brytê¡f¥glhj tUkhd¤Â‹ xU gF nrä¡f¥gL«. Ï›TWfŸ

‘Ñ‹°’ Ef®Î¡ nfh£gh£oš és¡f¥g£LŸsJ. “cséaš ßÂahf rKjha¤Âš

c©ik tUkhd« caU« nghJ x£Lbkh¤j Ef®Î mÂfç¡F«,Mdhš tUkhd«

ca®ªjmsΡFmšy”v‹»wh®Ñ‹°.

FW»afhy¤Âšk¡fë‹Ef®Î¥gH¡ftH¡f§fŸxusÎkhwhkšÏU¥gjhš

‘Ef®¢Árh®ò«’ãiyahfÏU¡»wJv‹gijÑ‹RbjëÎgL¤Âdh®.

tUkhd«k‰W«Ef®é‰FÏilnacŸsbjhl®ignknycŸstiugl¤Â‹

_y«cz®¤jKoÍ«.ãiymšyJbr§F¤Jm¢REf®Î¢bryit‘C’v‹wF¿pL

_y«cz®¤J»wJ.»ilk£lm¢RtUkhd«mšyJc‰g¤Âia‘Y’F¿pL_y«

F¿¥ÃL»wJ.Ef®Î¢bryΑCC’rk‹gh£o‹_y«Ï›thWTwyh«.

C = 4 + 0.8 Y

Ef®Î tisnfhL CC FW»a fhy tisnfhlhF«. tUkhd« (O) ó{akhf

ÏUªjhY«Ef®ÎeilbgW»wJ.tUkhd«ó{akhfÏU¡F«nghJKjšf£lEf®Î

4 MF«. ÏJ tUkhd¤jhš gh¡f¥glhJ. tUkhd« ó{akhf ÏU¥ÃD«, fl‹

bg‰nwh mšyJ btFkÂahfnth k¡fŸ Fiwªj g£r msÎ bryÎ brŒ»‹wd®.

tUkhd¤njhL bjhl®Ãšyhj ϪEf®Î ‘j‹å¢ir Ef®Î’ (Autonomous Consumption)vdmiH¡f¥gL»wJ.vdntjh‹br§F¤Jm¢Áštis¡nfhL`C’,

òŸë`4’šbjhl§F»wJ.

rk‹gh£oš F¿¥ÃLtJ 80 éG¡fhL TLjš tUkhd« Ef®é‰F

brytê¡f¥gL»wJ. Ïj‰F ÏWÂãiy Ef®Î eh£l« (Marginal Prospensity to Consume) vd¥bga®.ÏWÂãiyEf®Îeh£l«v‹gJ‘tUkhdkh‰w¤ÂdhšV‰g£l

Ef®Î kh‰w¤Â¤Â‹Åj«’MF«. vdntÏW ãiy Ef®Î eh£l« v‹gJ (MPC)

Ef®Îkh‰w¤ÂšV‰g£lÅjmsÎMF«.

182

∆∆ C∆∆Y

ÏWÂãiy Ef®Î eh£l« =

(MPC)

ÏWÂãiy Ef®Î eh£l« =

tUkhd kh‰w«

Ef®Î kh‰w«

mšyJ

∆Cv‹gJEf®éšV‰gL«kh‰w«

∆Yv‹gJtUkhd¤ÂšV‰gL«kh‰w«

Ef®Î¢ rh®ò rçΡ nfhL mšyJ VnjD« xU ne®nfhL fz¡»l¥gLtJ

v›thW våš br§F¤J kh‰w¤ij¡ »ilk£l kh‰w¤jhš tF¤jè‹ _y«

»il¡f¥bgWtjhF«.F¿pLkh‰w¤ij¡F¿¡»wJ.mšyJrçΡnfhLÏ›thW

fz¡»lyh«.

rçΡnfhL = br§F¤J kh‰w«

»ilk£l kh‰w«

FW»a fhy¤Âš Ef®¢Á eh£l« ãiyahf ÏU¥gjhf¡ bfhŸnth«.

tisnfh£o‹ rçit¥ bghU¤J, bfhL¡f¥g£l tUkhd¤Âš v›tsÎ bryél¥

gL»wJvd¤bjçatU»wJÏ›thW,Ef®Î¢rh®òbghJthfnfh£L¢rk‹gh£o‹

_y«cz®¤j¥gL»wJ.mjhtJY = a + by ϧF ‘a’v‹gJj‹å¢irEf®éid¡

F¿¡F«. rçΡnfhL ‘b’v‹gJÏWÂãiyEf®Îeh£l« (MPC)MF«. ÏWÂãiy

Ef®Îeh£l«tUkhdkh‰w¤ÂdhšV‰gL«Ef®Îkh‰w¤Â‹é»j«MF«.

ϧnf0.8F¿¥ÃLtJTLjyhf<£oatUkhd¤Âš80éG¡fhLEf®Î¡F

bryél¥gL»wJ. ÛJ« cŸsbjhif nrä¡f¥gL»wJ. RU§f¡ T¿‹ ‘Ef®Î¢

rh®ò’ v‹gJ tUkhd¤Âš Ef®Î¡fhf MF« bryit¡ F¿¡F«. Ïjdhš,

bghUshjhu¤ÂšEf®Îv‹gJtUkhdmsit¥bghU¤jJMF«.

bghUshjhu¤Âš tUkhd« mÂfç¡F« nghJ Ef®Î« mÂfç¡F«.

tUkhd¤Â‰FjFªjh®nghšk¡fŸmÂfkhfbryÎbrŒtjhfit¤J¡bfh©lhš

mt®fë‹ÏWÂãiyEf®Îeh£l«(MPC)mÂfkhfÏU¡F«.Ñ‹°Á‹Ef®ÎéÂ

Ñœ¡fhQ«_‹WÁw¥ò¡TWfismo¥gilahf¡bfh©lJ ‘Ef®Î¢rh®ò’Ñ‹°

Á‹tUkhdã®za¤ÂšK¡»ag§Ft»¡»wJ.

1. tUkhdmÂfç¥ò«,Ef®ÎmÂfç¥ò«xnué»j¤ÂšÏU¥gšiy.

2. ‘tUkhdmÂfç¥ig’Ef®Îk‰W«nrä¥òg»®ªJbfhŸ»‹wd.

3. tUkhd mÂfç¥ò, Ef®Î k‰W« nrä¥ò mÂfç¥ig xnu neu¤Âš

V‰gL¤Jtšiy.nrä¥òÅj«mÂfç¡F«nghJEf®ÎÅj«FiwÍ«.

183

nrä¥ò¢ rh®ò(Saving Function)

tUkhd¤Âš Ef®Î¡F bryél¥g£lJ nghf Ûj« cŸsJ nrä¥ò vd¥gL«.

nrä¥ò v‹gJ ‘ifél¥g£l Ef®Î’ MF« (Consumption foregone). nrä¥ò

mÂfç¡F«nghJ Ef®Î FiwÍ«. Ñ‹° T‰W¥go xU bghUshjhu¤Âš nrä¥Ã‹

msthdJEf®Îngh‹WtUkhd¤ij¤bghU¤JŸsJ.nrä¥Ã‰F«tUkhd¤Â‰F«

ÏilnacŸs bjhl®ò fâj¢ rk‹gh£o‹goTw¥g£lhšmjid ‘nrä¥ò¢ rh®ò’

vdmiH¡fyh«.

S = - a + by

S = - 4 + 2y

ϧF Sv‹gJnrä¥ò,Y v‹gJtUkhd«, a,v‹gJnrä¥gšyhJ(dissaving),

ÏWÂãiy nrä¥ò eh£l« (MPS) v‹gJ tUkhd¤Âš V‰gL« kh‰w¤jhš nrä¥Ãš

V‰gL«kh‰wé»jmsÎ.ÏJnt,ÏWÂãiynrä¥òeh£l¤Â‹kh‰wé»j«MF«.

(mšyJ)

ÏWÂãiy nrä¥ò eh£l« (MPS) =

S ∆∆∆∆Y

ϧF ∆S v‹gJnrä¥Ãškh‰w«,∆Y v‹gJtUkhd¤Âškh‰w«,tUkhd«

mÂfç¡F«nghJÏWÂãiyEf®Îeh£l«(MPC)Fiwa¤bjhl§»dhš,ÏWÂãiy

nrä¥ò eh£l« (MPS)mÂfç¡f¡TL«. ÏWÂãiy Ef®Î eh£l« (MPC) khwhkš

ÏU¡F«.vdnt,tUkhd«v‹gJEf®Îk‰W«nrä¥ÃidcŸsl¡»aJ.

vdnt Y = C+S

MPC + MPS = 1

MPS = 1 – MPC mšyJ

MPC = 1- MPS mšyJMPC + MPS=1

xU bghUshjhu¤Âš jh§fŸ bgW« TLjš tUkhd¤Âš Fiwthf bryÎ

brŒjhš ÏWÂãiy Ef®Î eh£l« (MPC)Fiwthf ÏU¡F« k‰W« CC tisnfhL

r‰W Fiwthd rçÎl‹ fhz¥gL«. kh¿è (Costant) ‘a’ v‹gJ ‘nrä¥gšyhJ,

(Dissaving). Vbdåš ÏJ tUkhd¤Â‰F¤ bjhl®Ãšyhj ‘j‹å¢ir’ Ef®Î

(Autonomous Consumption) MF«. Ú©lfhy¤Âš ‘j‹dh£Á Ef®Î’ ó{a«MF«.

Ú©l fhy¤Âš tUkhdä‹¿ FL«g¤Âd® Ef®Î brŒa KoahJ. vdnt Ú©l

fhy¤Âš ‘Ef®Î’ K‰¿Y« tUkhd¤ij¥ bghU¤nj cŸsJ. ’C’ tisnfhL

bjhl¡f¤ÂèUªJMu«Ã¡»wJ.

Ef®it ã®zæ¡F« Ãw fhuâfŸ

Ef®ÎbrŒtj‰FtUkhd«äfK¡»akhdfhuâahfÏU¥ÃD«, ntWÁy

fhuâfS«Ef®Îeh£l¤ijkh‰wkila¢brŒatšyd.mitahtd.

184

1. tUkhd¥g»®Î

2. bršt¥g»®é‹msÎk‰W«Ïašò

3. k¡fŸbjhifæ‹taJ¥ghFghL

4. gzÅ¡f«mšyJéiymsÎ

5. muÁ‹bfhŸiffŸ

6. t£oÅj«

7. v®gh®¥òfŸ

8. és«gu§fŸ

9. thœ¡if¤juts®¢Á

10. fyh¢rhukh‰w«

K‹dnkéth¤jgox£Lbkh¤jnjit(Aggregate Demand)‘Ef®Î¢rh®ò’

k‰W« ‘c‰g¤Â¢ rh®ò’ vd ÏUgFÂfis¡ bfh©lJ. våD« FW»a fhy¤Âš

Ef®Î¢rh®òmšyJÏWÂãiyEf®¢Á eh£l« (MPC) khwhÂU¡F«.vdnt,Ñ‹°

KjÄ£L¢rh®ò¡FK¡»a¤Jt«bfhL¤JŸsh®.

KjÄ£L¢ rh®ò

bghUshjhu¤Âš ‘KjÄL’ Áw¥ò¥ bghUis¡ bfh©LŸsJ. mjhtJ

V‰fdntcŸsc‰g¤Â¤Âw‹fS¡FTLjšbghUŸnr®¥gJ(ãuªjuKjÄLfë‹

ÏU¥òrhjd§fŸ,ÏaªÂu§fŸ,f£ll§fŸ,_y¥bghUŸfŸ,njŒkhd¤jhšV‰gL«

kh‰w¢ bryÎfŸ ngh‹witfshF«. ÏJ tU§fhy c‰g¤Â¡F mo¥gilahF«.

KjÄLv‹gJ‘bkh¤jbryÎ’mšyJx£Lbkh¤jbryé‰FK¡»amo¥gil¡TW

(Componence)MF«.

Ñ‹°Á‹ T‰W¥go KjÄL v‹gJ ‘ã KjÄL’ mšy. Mdhš c©ik

KjÄL MF«. KjÄL v‹gJ c©ik TLjš KjÄ£L¢ brh¤ij¡ F¿¡F«. ãÂ

KjÄLfshd g¤Âu§fŸ mšyJ g§FfŸ th§FtJ Ïš ml§fhJ. KjÄ£o‹

jå¤j‹ikiana Ñ‹° jdJ nfh£gh£o‰F mo¤jskhf¡ bfh©Lssh®.

x£Lbkh¤j¤ njit mÂfç¡f¡ fhuz« KjÄ£o‹ K¡»a¤Jt«. ÏJ k‰bwhU

K¡»afhuâahfÏU¡»wJ.

Ef®Î, tUkhd¤Â‹ ãiyahd rh®ò MF«. Ef®Î¢ bryéš kh‰w¤ij

V‰gL¤Jtj‹ x£Lbkh¤j njitæš kh‰w« V‰glhJ. Vbdåš Ef®Î¢ bryÎ

v‹gJ tUkhd¤ij¥ bghU¤JŸsJ. tUkhd msit¥ bghU¤J j‹dh£Á¡

brythd KjÄ£L Ô®khå¡f¥gL»wJ. ÏJ tUkhd« k‰W« ntiythŒ¥Ãš

ãiy¤j‹ika‰wk‰W«khWgh£o‰FfhuzbkdÑ‹°f©l¿ªjh®.

‘KjÄLÅœ¢Á’1930‹cyf¥bgUkªj‰FfhuzkhfΫmikªjJ.

185

KjÄ£il ã®za¡F« fhuâfŸ

ntiy thŒ¥ò KjÄ£il¢ rh®ªjJ v‹»wh® Ñ‹°. KjÄ£oš

V‰w¤jhœÎfŸ ÏU¥gjhš ntiy thŒ¥ÃY« V‰w¤jhœÎŸsJ. vdnt KjÄ£L

msit¤ Ô®khå¥gij eh« éthÂ¥ngh«. KjÄ£L¢ bryΠËtUtdt‰whš

Ô®khå¡f¥gL»wJ.

1. tU§fhyÏyhg«<£Ltj‹v®gh®¥ò(mšyJ)éahghue«Ã¡if.

2. t£oÅj«

ãWtd§fŸ j§fë‹ Ïyhg¤ÂèUªnjh mšyJ fl‹ th§»nah KjÄL

brŒ»‹wd. nrä¥òfis¥ bg‰¿U¡F« Fok¡fŸ (Households) j§fŸ gz¤ij

Ïyhg« bgWtj‰fhf ‘KjÄL’brŒtjh mšyJ it¥ò ã _y« t£o bgWtjh

v‹gij¤ Ô®khå¡»wh®fŸ. v®gh®¡F« Ïyhg« t£o Åj¤ij él ca®thf

ÏUªjhšFok¡fŸKjÄLbrŒt®. Ïšiybaåšj§fë‹ gz¤ij ‘t£o¡fhf’

it¥ò ãÂ æš brY¤Jth®fŸ. ãWtd§fŸ j§fë‹ brhªj Ïyhg¤ij KjÄL

brŒtij Ï›thnw Ô®khå¡»‹wd. ãWtd§fŸ KjÄ£o‰fhf fl‹ bgWtjhf

it¤J¡ bfh©lhšmit, mj‰fhd t£oæidmë¡f nt©oæU¡F«. vdnt,

t£oiaÍ«Mu«gKjÄ£o‹bryitÍ«élv®gh®¡F«Ïyhg«mÂfkhfÏUªjhš

ãWtd§fŸfl‹th§»gz¤ijKjÄLbrŒÍ«.

Ï›thW nk‰fh©lt‰WŸ KjÄL brŒa KobtL¤jš t£oÅj« k‰W«

éahghue«Ã¡ifia¤bghU¤njcŸsJ.Ï›éu©oštU§fhyÏyhg«<£Ljè‹

v®gh®¥ò (mšyJ) éahghu e«Ã¡ifna t£oÅj¤ij¡ fh£oY« K¡»a¤Jt«

bgW»wJ.ÏJVbdåšt£oÅj«FW»afhy¤ÂškhwhkhèU¤jnyMF«.Ïyhg«

rh®ªjv®gh®¥òfŸmid¤J«v®fhy¤Âšã¢ræ¤Jtäšyhj gyÔ®khåfis¡

bfh©LŸsd. jåah® KjÄLfŸ Ïjid¥ bghU¤nj cŸsJ. ã¢rak‰w (Bleak)

ts®¢Á,KjÄ£ošÅœ¢ÁiaV‰gL¤ÂntiythŒ¥ig¥gh¡F«.

nrä¥ò« KjÄL«

nrä¥ò k‰WbkhU K¡»a fU¥bghUŸ MF«. ÏJ KjÄ£nlhL neuo

bjhl®òilaJ. bghUshjhu¤Âš nrä¥ò« KjÄL«mo¥gil¢ brašghLfŸMF«.

KjÄ£Lmik¥òk‰W«bghUshjhuts®¢Á¡Fnrä¥òmtÁakhdJ.nrä¥òrçahd

tifæšÂu£l¥g£L,g§fë¡f¥g£L,_yjdÏU¥igmÂfç¡fKjÄLbrŒa¥g£L

c‰g¤Â¥ bgU¡f¤Â‹ _y« bghUshjhu bršt« ts®¢Á bgWjny nrä¥Ãdhš

V‰gL«bghUshjhunk«ghLvdyh«.

vdntbkh¤jnrä¥ò«,KjÄL«rkkhF«.

Mdhš, mit v¥nghJ« rkãiyæš ÏU¡fhJ. nrä¥ò jd¡F¤jhnd

KjÄL brŒJ bfhŸ»wJ vd bjh‹ik¥ bghUëaš m¿P®fŸ fUÂdh®fŸ.

nrä¡F« KoΫ, KjÄL brŒÍ« KoΫ xU eguhnyna nk‰bfhŸs¥gL»wJ

vd ãid¤jh®fŸ. Mdhš nrä¥ò« KjÄL« bt›ntW eg®fshš bt›ntW

fhuz§fS¡fhf,bt›ntWfhuâfshšÔ®khå¡f¥gL»wJvdÑ‹°th£lh®.

Ïjdhš, Áy neu§fëš nrä¥ò KjÄ£ilél mÂfç¡F«nghJ, x£Lbkh¤j

njitæšg‰wh¡FiwV‰g£Lntiyæ‹ik¡FtêtF¡F«.

186

nrä¥ò (S)k‰W«KjÄ£L¡F(I)ÏilnaahdÏilbtë,tçfŸk‰W«muR¢

bryÎfŸ ngh‹w neuo Kiwænyh mšyJ kiwKf têahd gz¤Â‹ më¥ig

Jh©l¡ToabrašghLfë‹_ykhfnthmuÁ‹bryéd§fisT£Ltj‹_y«

rçbrŒa¥gL»wJv‹»wh®Ñ‹°.

ÏjdhšS = I

vdntY = C + I

mšyJY = C + S

t£o Åj« (Ú®ik éU¥g¡nfh£ghL)

vªj xU éahghu neh¡fK« gz¤Â‹ j‰nghija më¥ig Jh©L«

fhuâahdt£oiamo¥gilahf¡bfh©lJ.‘x£Lbkh¤jKjÄ£il’Ô®khå¡F«

k‰WbkhU fhuâahf t£oÅj« cŸsJ. c©ikæš Ñ‹Á‹ ntiythŒ¥ò¡

nfh£ghL t£oÅj¤Jl‹ bjhl§F»wJ. t£o, KjÄ£ilÍ« ntiy thŒ¥igÍ«

gh¡»wJ.Ñ‹°jdJ‘Ú®ikéU¥g¡nfh£gh£ošt£oæ‹mtÁa«,K¡»a¤Jt«

g‰¿ és¡»dh®’. ‘Ú®ik éU¥g¡ nfh£ghL’ Ñ‹Á‹ khbgU« rhjidahf¡

fUj¥g£lJ. Ñ‹°T‰W¥got£oÅj« v‹gJ “F¿¥Ã£l fhymsé‰F gz¤ij

é£L¡bfhL¥gj‰fhdbtFk“MF«.

Ú®ik éU¥g« v‹gJ (Liquidity Preference) k¡fë‹ ifæU¥ò (buh¡f«)

gz«MF«. Ú®k«v‹gJbuh¡f¥gz¤ij¡F¿¡F«.k¡fŸV‹ ‘buh¡f¥gz«’

it¤JŸsd®. Vbdåš, buh¡f¥ gz« xU Ú®k¢ brh¤J vdnt k¡fŸ mjid

buh¡f¥ gzkhf it¤J¡ bfhŸs éU«ò»‹wd®. Ú®ik éU¥g¤Â‰fhd _‹W

fhuz§fshf‘Ñ‹°’TWtJËtUkhW-

1. gçkh‰wneh¡f«(Transaction Motive)

2. K‹bd¢rç¡ifneh¡f«(Precautionary Motive)

3. Cfthâfneh¡f«(Speculative Motive)

m‹whl¢ bryÎfis bk‰bfhŸs it¤ÂU¡F« buh¡f¥gznk gçkh‰w

neh¡fbkd¥gL«.kU¤Jt¢bryÎnghyv®ghuhjbryÎfis¢rkhë¡fbuh¡fkhf

gz¤ij it¤ÂU¥g®. ÏJnt K‹bd¢rç¡if elto¡if vd¥gL«. rªijæ‹

e‹ikfshd g¤Âu§fŸ, g§FfŸ Kjèat‰iw Ïyhg neh¡f¤Â‰fhf th§F«

bghU£L buh¡f¥ gz¤ij bg‰WŸsij Cf thâg neh¡f« v‹wiH¡»nwh«.

rªijæš v®fhy¤Âš v‹d el¡F« v‹gijC»¤j¿ªJ Ïyhg neh¡f¤Â‰fhf

brašgLtijCfthâgneh¡f«v‹»wh®Ñ‹°.

Ú®ik éU¥g« v‹gJ t£o Åj¤ij¥ bghU¤jJ. t£o Åj« mÂfkhf

ÏU¡F«nghJk¡fŸmj‹gaid¥bgwbuh¡f¥ gz¤ijéLé¡f(KjÄLbrŒa)

éU«òth®. Vdntt£oÅj«ca®thfÏUªjhšÚ®ikéU¥g«FiwthfÏU¡F«.

mnjneu¤Âšt£oÅj«FiwthfÏUªjhšÚ®ikéU¥g«mÂfkhfÏU¡F«.

kåj gH¡f tH¡f§fŸ xnu khÂçahf ÏU¥gjhš Ú®ik éU¥gK« xnu

187

khÂçahdit v‹»wh® Ñ‹R. Ú®ik éU¥g« gz¤Â‹ njitia¥ bghU¤jJ.

_yjd¤Â‹ éiyia¤ Ô®khå¥gJ gz¤Â‹ njitia¥ bghU¤jJ. kWòw«

gz¤Â‹më¥ghdJmuÁ‹ gz¡bfhŸif k‰W«tâft§»fëdhyhdfl‹

vG¢Áia(Credit Creation)bghU¤Jmik»wJ.

RU§f¡ T¿‹ Ñ‹Á‹ KjÄ£L¢ rh®ò t£oÅj¤Â‰F mÂf K¡»a¤Jt«

më¡»wJ.t£oÅj«khwhkšxnuãiyæšÏUªjhšKjÄLmÂfç¥gj‹fhuz«

v®fhyéahghue«Ã¡ifahF«.

vëa tUkhd ã®za¡ nfh£ghLfŸ

FW»afhy¤Âšeh£o‹tUkhdmsÎ,ntiythŒ¥ÃšV‰gL«kh‰w¤ij¥

bghU¤J khWtjhf Ñ‹° F¿¥ÃL»wh®. x£Lbkh¤j¤ njit k‰W« x£Lbkh¤j

më¥ig bghU¤nj ntiy thŒ¥gsÎmik»wJ. x£Lbkh¤j njit k‰W« x£L

bkh¤j më¥Ã‰F« Ïilna cŸs x¥ÕL tUkhd¤Â‹ rkãiy msÎ MF«.

Ï›éu©L« rkkhf ÏU¡F« nghJ ‘KG ntiy thŒ¥ò’ ãyλwJ. Ï›thW,

tUkhdã®za«,c‰g¤Âã®za«k‰W«ntiythŒ¥òã®za«M»at‰W¡FÏJ

ga‹gL»wJ.

vLnfhŸfŸ

tUkhdã®za¤ijés¡fÑœfhQ«vLnfhŸfisÑ‹Rga‹gL¤J»wh®.

1. ÏUÃçédnucŸsd®.Ef®nth®(C)k‰W«ãWtd§fŸ(I).

2. bghUshjhu¤Âš muÁ‹ Jh©Ljš VJ« Ïšiy. (G) ntWtifæš

brhštjhdhšmuÁ‹bryΑó{ía«’MF«. tçfŸVJ«Ïšyhjjhšjå

eg®tUkhd«mid¤J«bryél¡ToatUkhdnkahF«.

3. bghUshjhu« _l¥g£l (closed one) bghUshjhu« MF«. mašeh£L

thâg¤jhšö©LjšVJ«Ïšiy(X-M)mjhtJ(X-M)=ó{ía«MF«.

4. Tèk‰W«éiyæškh‰w«VJ«Ïšiy.(ãiyahfÏU¡F«).

5. ntiy¡Fmk®¤j¥glhjts§fŸÏU¥gjhš`KGntiythŒ¥ò’ãiyiaél

FiwthdãiynaãyλwJ.

6. t£oÅj¤Âšv›éjkhdkh‰wK«Ïšiy.

7. ‘KjÄ£L’ j‹å¢irahdJ vdnt éiy k£l¤ij¥ bghU¤njh t£o

éj¤ij¥bghU¤njhmJmiktšiy.

8. Ef®Î¢bryÎxnuãiyahdJ

Kjš_‹WvLnfhŸfë‹fhuzkhfmo¥gilrk‹ghL

Y=C+I+G+(X-M)v‹wrk‹ghLRU¡f¥g£L

Y=C+IM»wJ

188

gl« 10.2 br§F¤Jm¢R x£Lbkh¤jmšyJ bkh¤j njitia¡F¿¡»wJ.

(mšyJ x£Lbkh¤j¢ bryÎ) »ilk£l m¢R tUkhd« k‰W« c‰g¤Âia¡

F¿¡»wJ.x£Lbkh¤jbghUshjhu¤ÂštUkhd«,bryÎk‰W«c‰g¤ÂM»ait

rk«.vdntmitfŸxnum¢Ášmsél¥gL»‹wd.

x£Lbkh¤jmë¥òv‹gJãWtd«më¡féU¡F«mid¤J¥g©l§fë‹

bkh¤j éiyahF«. ÏJ, »il¡F« bjhêš E£g«, ts§fŸ (ÏaªÂu«, kåj«)

ciH¥Ã‹Âw‹M»at‰iw¥ bghW¤JmikÍ«. mnef fhuâfŸ Ú©lfhy¤Âš

(Long Run) kh‰wkila¡Toad. Fw»a fhy¤Âš ãiyahdJ. x£Lbkh¤j

më¥ò tisnfhL (AS) bkh¤j tUkhd« (Y) k‰W« c‰g¤Âæ‹ (E) rkãiyia¡

F¿¡»wJ. bjhl¡f ãiyæèUªJ 450 tiua¥g£l nfhlhdJ x£Lbkh¤j më¥ò

tisnfhL(AS)MF«.450nfhLKjšgFÂiarçahfÏUrkmsÎfŸrkJhu¤Âš

Ïu©L m¢R¡fëilna Ãç¡»wJ. Ï¡nfh£oš (AS) x›bthU òŸëÍ« rkkhd

tUkhd«,c‰g¤Âk‰W«bryÎ (Y=E)M»at‰iwF¿¡»wJ. Ïj‹K¡»a¤Jt«

v‹dbtåšVnjD«xUnfhL450nfh£oid(AS)bt£odhš,bt£L«òŸëahdJ

rkkhdtUkhd«,c‰g¤Âk‰W«bryÎM»at‰iw¡F¿¡»wJ.

x£Lbkh¤jnjitEf®é‹bkh¤j¢bryÎk‰W«KjÄ£il (bkh¤jbryÎ)

F¿¡»wJ. x£Lbkh¤j njit (bryÎ) tisnfhL Ef®Î k‰W«KjÄ£L¢ rh®Ã‹

Ïiz¥ghF« (Combination) gl« 10.2 ‘C’ Ef®Î¢ rh®ò MF«. KjÄL nrU«nghJ

ÏJC+Ivdkh¿tU»wJ. KjÄ£o‹kÂ¥òC’k‰W«C+ I Ït‰¿‰FÏinacŸs

br§F¤Jm¢Á‹_y«F¿¥Ãl¥gL»wJ.

vdntx£Lbkh¤j¢bryÎ(AD) = C+I

‘rkãiy’ x£L bkh¤j¤ njit k‰W« x£Lbkh¤j më¥ò Ïu©o‹

FW¡Ñ£L¢ rªÂ¥Ã‹ òŸëæš V‰gL»wJ. ‘E’ òŸëæš Ef®nth® C k‰W«

KjÄ£lhs®fë‹ (I) £läl¥g£l bkh¤j¢ bryÎ mšyJ x£Lbkh¤j¤ njit,

eh£o‹bkh¤jtUkhd¤Â‰F¢rk« (Y=C+I). c‰g¤Âæ‹rkãiy ‘rkãiyntiy

189

thŒ¥gsitÍ« (equilibrium level of employment) Ô®khå¡»wJ. ‘E’ òŸëæš eh«

bgWtJtUkhd«,c‰g¤Âk‰W«ntiythŒ¥òrkãiyMF«.

‘ntiy thŒ¥ò¢ rkãiy’ (equilibrium level of employment) KGntiy

thŒ¥ig x¤ÂU¡f nt©oa mtÁa« Ïšiy. x›bthU tUkhd ãiyæY«

x£Lbkh¤j¤ njitæ‹ mÂfç¡F« nghJ AD nfhL nkš neh¡»¢ bršY«.

vL¤J¡fh£lhf muR jdJ bryÎfis mÂfç¡F« nghJ Ϫãiy V‰gL»wJ.

ÏJ rkãiy tUkhd« k‰W« c‰g¤Âia ca®¤J»wJ. ÏJnghynt, ‘AD’ nfhL

Ñœneh¡»¢bršY«vdntrkãiyc‰g¤ÂFiwÍ«.

bgU¡»(Multiplier)

ÏJtUkhd«k‰W«ntiythŒ¥ig¤Ô®khå¡F«fhuâMF«.

tUkhd«k‰W«ntiythŒ¥ig¤Ô®khå¡F«fhuâfshd‘Ef®Î¢bryÎ’

k‰W« ‘KjÄ£L¢bryÎ’fis¥g‰¿ÏJtiu¥ gh®¤njh« (C+I)mt‰WŸj‹dh£Á

Ef®Î (Autonomous Consumption) k‰W«KjÄLtUkhd¤Jl‹bjhl®òilajšy.

tUkhd« k‰W« ntiy thŒ¥ig¤ Ô®khå¡F« fhu⥠bgU¡»MF«. KjÄ£oš

VnjD« ca®Î ÏUªjhš, mJ bgU¡»æ‹ éisthf tUkhd¤ij g‹kl§fhf

ca®¤J»wJ.

‘bgU¡»’(Multiplier)v‹gj‹fU¤JMu«gKjÄLk‰W«eh£LtUkhd¤Âš

(GNP)ÏWÂca®ÎM»at‰¿‰»ilnacŸscwitcz®¤J»wJ.mjhtJMu«g

KjÄ£lhš tUkhd¤Âš V‰g£l éçth¡f¤Â‹ V‰gL« éisnt ‘bgU¡»’æ‹

éisÎ MF«. ÏJ tUkhd¢ rkãiyædhš V‰gL« kh‰w¤Â‰F« bryÎ

kh‰w¤Â‰F«ÏilnacŸsé»j«MF«.

∆YK =

∆I

bgU¡» (K)

mšyJ

bryéš V‰gL« kh‰w«

rkãiy éiyæš V‰gL« kh‰w«=

ϧF ∆Yv‹gJrkãiyéiyæšV‰gL«kh‰w«MF«.

∆I v‹gJbryéšV‰gL«kh‰w¤ij¡F¿¡F«.

vdnt K v‹gJ KjÄ£oš V‰g£l ca®édhš v¤jid Kiw tUkhd«

ca®ªjJv‹gj‹bfG(Co-Efficient)MF«.

ntbwhUKiwæšK Ifz¡»LtjdhšK = I/MPS ϧF MPS=ÏWÂãiy

nrä¥òeh£l«MF«(mšyJ)

K = 1/1-MPC ϧF MPC =ÏWÂãiyEf®Îeh£l«MF«.

muR¢ bryÎ

vëatUkhdã®za¤ij ‘ÏUtifahdbryÎ’_y«éth¤njh«. X‹W

Ef®Î¥ g©l§fis c‰g¤Â brŒtj‰fhf MF«. Ef®Î¢ bryÎ (C) Ïu©lhtJ

_yjd¥g©l§fisc‰g¤ÂbrŒtj‰FMF«bryÎ,KjÄ£L¢bryÎ(I).

190

_‹whtJ,bghJ¢bryÎ(G)murhšbrŒa¥gLtjhF«.ÏJbghJgâfshd

vG¤j¿Î, bghJ¢ Rfhjhu«, r¤JzÎ, r_f ey« k‰W« ÏJnghy gy rKjha

eyD¡fhf¢bryél¥gLtjhF«.

muR g©l c‰g¤Â VJ« brŒtšiy v‹w fU¤ij¤ bjh‹ik¥

bghUëay¿P®fŸ bfh©oUªjd®. Ñ‹° Ï¡T‰iw kW¤jnjhL mšyhkš

bghUshjhu¤ÂšmuRbrašghLfŸ (tçéÂ¥òk‰w«bryÎfŸ)bgU¤jkh‰w¤ij

V‰gL¤J»wJ vd th£lh®. ngçaš neh¡f§fshd ts®¢Á k‰w« bghUshjhu

ãiy¥ghL(Economy Stability)M»at‰¿‰FtçéÂ¥òk‰W«bghJ¢bryÎÏt‰iw

ga‹gL¤Â¡ bfhŸs KoÍ« v‹wh®. Ï¥ga‹ ãÂæaš bfhŸif (Fiscal Policy)

vd¥gL«.

‘Åœ¢Á’æèUªJ (Depression) bghUshjhu¤ij Û£L¡ bfhzuãÂæaš

bfhŸif¥ ga‹gL»wJ v‹gij Ñ‹° ãUgz« brŒjh®. Åœ¢Áæ‹ nghJ cWÂ

njitiaT£Ltj‰F¥bghJ¢bryitga‹gL¤Â¡bfhŸsyh«.bghUshjhu¤Âš

òF¤j¥g£l gz« njitia¥ bgU¡»mj‹_y«KjÄ£ilÍ«, ntiythŒ¥igÍ«

bgU¡F»wJ. Ï›thW ‘bghJbryÎ’ Û©L«bghUshjhu¤ijts®¢Á¥ ghij¡F

bfh©LbršY«.

gyehLfŸÑ‹Á‹bfhŸiffis¥Ã‹g‰¿1930‹cyf¥bgUkªj¤ÂèUªJ

j§fis Û£L¡ bfh©ld. ÏJ Kjš muÁ‹ ãÂæaš bfhŸif ngçaš

bghUshjhu¤ÂšK¡»a¤Jt«bg‰wJ.

KL¡»æ‹ nfh£ghLfŸ

bgU¡»¡ nfh£gh£o‹go KjÄL mÂfç¥gjhš tUkhd« g‹kl§fhf

ca®»wJ.

Ï›thW tUkhd ca®Î V‰gLjyhš Ef®Î ca®til»wJ. njitæ‹

ca®Î ešy cªj¤ij jU»wJ. »il¡F« c‰g¤Â¢ r¡ÂfŸ KGtJ«

ga‹gL¤j¥gL»‹wd. ÏJ,njitmÂfç¥ig<LbrŒtj‰fhfmÂfKjÄ£oid

C¡Fé¡»wJ. j‰nghJ cŸs c‰g¤Â¢ r¡ÂfŸ bgUF« njitia <LbrŒÍ«

tifæšÏU¡fhJv‹gjhšòÂaKjÄL_y«c‰g¤Â¢r¡ÂfŸéçÎgL¤j¥gL«.

vdnt, _jÄ£o‹ msÎ Ef®Î kh‰w¤jhš V‰g£l tUkhd kh‰w¤Â‹

é»j¤ij¥ bghU¤jJ. ÏJnt ‘KL¡»’ (Accelerator) æ‹ nfh£ghL MF«.

Ï¡nfh£gh£o‹goãfuKjÄLtUkhdkh‰w¤njhLneuo¤bjhl®òcilaJMF«.

bgU¡»¡ nfh£ghLF¿¥ÃLtJtUkhdmsé‹ ÛJKjÄ£o‹éisit¥

bghU¤jJ. KL¡»¡nfh£ghLKjÄ£Lmsé‹ÛJtUkhdéisit¥bghU¤jJ

MF«.

gz« k‰W« t£o

t£og‰¿agz¡nfh£ghLx‹iwÑ‹°ga‹gL¤Âdh®. ÏJntt£og‰¿a

Ú®ik éU¥g¡nfh£ghL’ vd¥gL«. (Liquidity Preference Theory of Interest). Ñ‹°

T‰W¥got£ov‹gJgz¤ijga‹gL¤Â¡bfhŸsbfhL¡f¥gL«bjhifvdyh«.

191

gz¤Â‹njit(Ú®ikéU¥g«)k‰W«gz¤Â‹më¥òt£oÅj¤ijÔ®khå¡»wJ.

Ñ‹° nfh£ghlhd Ú®ik¤ j‹ik¡ nfh£gh£o‹ rhuh«r« v‹dbtåš “gz¤Â‹

msÎk‰W«mj‹Ú®ik¤j‹ikãiyt£oÅj¤ij¤Ô®khå¡»wJ.”

bjh‹ik¥ bghUëaš m¿P®fŸ fUÂaJnghš t£o v‹gJ nrä¥Ã‰F

më¡f¥gL« btFk mšy v‹gij Ñ‹° bjëÎgL¤Âdh®. t£oÅj« Ú®ik¤

j‹ikiaF¿¥Ã£lfhymsé‰Fé£LÃçjY¡Fmë¡f¥gL«btFkÂnaMF«.

ntWéjkhf¢brhštbjåšt£oÅj«k¡fë‹Ú®ik¤j‹ik,mt®fë‹Ú®ik

éU¥g¤Âdhš(Liquidity Preference)V‰gL«kdkh‰w¤ij¥bghU¤jjhF«.

gæ‰Á

gFÂ - m

I. rçahd éilia¤ nj®ªbjL¡fΫ

1. ngçašbghUëašÁªjidæšxUòu£ÁiaV‰gL¤Âat®

m.nlé£çfh®nlh M.J.M.Ñ‹°

Ï.Ml«Rä¤ Ï.khšj°

2. bjh‹ik¥bghUëašnfh£ghL________ ãyÎtjhffUJ»wJ

m.ntiyæšyhãiy M.kiwKfntiyæ‹ik

Ï.KGntiyãiy <.Fiwntiyæ‹ik

3. ngçašbghUshjhu¤Âšika¥Ãu¢rid

m.tUkhdK«ntiythŒ¥ò«

M.éiyÍ«btëpL«

Ï.t£oÍ«gzK«

<.VJäšiy

4. tUkhdã®za«g‰¿avëanfh£gh£ilés¡fÑ‹R--ga‹gL¤Âdh®.

m.Ef®itÍ«KjÄ£ilÍ«

M.x£Lbkh¤jnjitiaÍ«,x£Lbkh¤jmë¥igÍ«

Ï.c‰g¤ÂiaÍ«bryitÍ«

<.mid¤J«

5. ÏWÂãiyEf®Îeh£l«

m.∆S / ∆Y M.C / Y

Ï.∆P/ ∆Q <.∆C / ∆Y

192

II. nfho£l Ïl§fis ãu¥òf

6. Ef®Î rh®ò v‹gJ ________ k‰W« ________ M»a Ïu©L¡F« Ïilna

cŸsbjhl®igés¡F»wJ

7. ________ v‹gJ tUkhd kh‰W¤Âdhš nrä¥Ãš V‰gL« kh‰w é»j¤ij¡

F¿¡F«.

8. ________ 1930‹cyf¥bgUkªj¤Â‰FfhuzkhfΫmikªjJ.

9. ________v‹gJk¡fë‹ifæU¥ò(buh¡f«)gz«MF«.

10. Mu«g KjÄ£odhš tUkhd¤Âš V‰gL« éçth¡f¤Â‹ éisÎ ________

éisÎMF«.

III. bghU¤Jf

11. x£Lbkh¤jnjit - br§F¤Jkh‰w«/»ilkh‰w«

12. rçΡnfhL - C + S

13. K - C + I + G + (X-M)

14. Y - Ú®ikéU¥g«

15. Ñ‹R - 1/1- MPC

IV. xçU th®¤ijfëš éilaë¡fΫ

16. ϧ»yhªJ k‰W« mbkç¡fhé‹ jilæšyh thâf bghUshjhu¤ij

Kl¡»aJahJ?

17. J.B.nræ‹rªijéÂia¡TWf.

18. ntiythŒ¥ò,t£ok‰W«gz«g‰¿axUbghJ¡nfh£gh£ilcUth¡f¨at®

ah®?

19. X£Lbkh¤jnjitÍ«,x£Lbkh¤jmë¥ò«rªÂ¡F«òŸë¡Fv‹dbga®?

20. bgU¡»æ‹thŒgh£ilvGJf.

gFÂ - M

ËtU« édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tçfëš éilaë¡fΫ.

21. rªijéÂæ‹vLnfhŸfis¡TWf.

22. cW¤njitv‹whšv‹d?

23. x£Lbkh¤jnjitvªjÏUfhuâfis¢rh®ªjJ?

24. Ú®ikéU¥g¡nfh£gh£o‹_‹Wneh¡f§fis¡TWf.

25. ‘bgU¡»’F¿¥òtiuf.

193

gFÂ - Ï

ËtU« édh¡fS¡F xU g¡f mséš éilaë¡fΫ.

26. nræ‹m§fhoéÂæ‹FiwghLfis¡TWf.

27. Ñ‹Rnfh£gh£o‹rhuh«r¤ijgl«tiuªJés¡Ff.

28. Ef®Î¢rh®igtiugl¤Jl‹és¡Ff.

29. Ef®it¤Ô®khå¡F«tUkhd«jéuÃwfhuâfis¡TWf.

30. Ñ‹Á‹tUkhdã®za«g‰¿avëanfh£gh£o‹vLnfhŸfisés¡Ff.

gFÂ - <

ËtU« édh¡fS¡F _‹W g¡f mséš éilaë¡fΫ.

31. nræ‹m§fhoéÂæ‹FiwfisMuhŒf.

32. F¿¥òtiuf׃1.x£Lbkh¤jnjit2.x£Lbkh¤jmë¥ò

33. tUkhdÔ®khd«g‰¿avëanfh£gh£oidtiugl¤Jl‹és¡Ff.

194

ghl« - 11

gz¡ bfhŸif

K‹Diu

gz¡bfhŸifiago¥gj‰FK‹gz¤Â‹j‹ikk‰W«mj‹gâfis¡

fh©ngh«. j‰fhy¥ bghUshjhu¤ij gz¥ bghUshjhu« v‹W miH¡F«

msé‰F gz« K¡»a¤Jt« thŒªjJ. j‰fhy¥ bghUshjhu« gzä‹¿

brašglhJ. bghUshjhu K‹nd‰w¤Â‹ bjhl¡f fhy¤Ânyna gçkh‰w¤Â‰fhd

njit vGªjJ. gçkh‰w« Kjèš g©lkh‰W tot¤Âš V‰g£lJ. g©l kh‰W

Kiw v‹gJ g©l§fis¡ bfhL¤J g©l§fis th§Fjš MF«. gz¤ij¥

ga‹gL¤jhkš eilbgW« thâg« MF«. K‰fhy¤Âš kåj®fë‹ éU¥g§fŸ

vëikahdjhfΫ äf¢ ÁythfΫ ÏUªjjhš g©lkh‰W Áw¥ghf brašg£lJ.

fhy¥ngh¡»šÏJbghUªjhjx‹whffUj¥g£lJ.ÏJgyÁ¡fšfisbfh©lJ(1)

Ïu£ilnjit¥bghU¤j«g©lkh‰WKiw¡Fnjit¥g£lJ.xUeg®k‰bwhUeg®

éU«òtijbg‰¿U¡fnt©L«.vL¤J¡fh£lhfgRit¤ÂU¡F«xUeg®FÂiu

nt©Lbkd ãid¤jhš ntW xU eg® FÂiuia¡ bfhL¤J gRit¥ bgWgtuhf

ÏU¡fnt©L«.Ïšiyvåšg©lkh‰WeilbgwhJ. ÏJv¥nghJ«rh¤Âakhd

x‹Wmšy.

bghU£fis ÏU¥ò it¤ÂU¥gJ v‹gJ fodkhd x‹W gz« nrä¥ò¡

bfhŸfy‹ MF«. gz« Ïšyhé£lhš bršt¤ij¥ g©l§fë‹ tot¤Âš jh‹

ÏU¥ò it¤ÂU¡f nt©L«. mitfis Ú©l fhy¤Â‰F ÏU¥ò it¤ÂU¡f

KoahJ. Áy g©l§fŸ mGf¡Toait nkY« Áy g©l§fŸ mj‹ kÂ¥ig

ÏHªJéL«.

gz¤Â‹ gâfŸ

g©lkh‰W Kiwæš fhz¥g£l FiwghLfis (Á¡fšfis) gz«

Ú¡»é£lJ. gz« g©lkh‰W Kiwæ‹ Á¡fšfis¤ Ô®¡F« xU fUéahf

brašgL»wJ.

g©l gçkh‰w¤Âš midtuhY« V‰W¡ bfhŸs¥g£lJ«, msÎ nfhyhf¥

ga‹gL¤JtJ«, k¥Ë ãiyfydhf¥ ga‹gLtJ« gzkhF« v‹W »bus¤j®

(Crowther) TW»‹wh®. bghJthf midtuhY« v‰W¡ bfhŸs¥g£l vJΫ

gzkhF« v‹gnj Ï›éy¡fz¤Â‹ ika¡ fU¤jhF«. ehza§fŸ, %ghŒ

neh£LfŸ, fhnrhiyfŸ, c©oašfŸ (Bills of Exchange), fl‹ m£ilfŸ (Credit Cards) Kjèadgz¤JŸml§F«.

nguhÁça®th¡f®(Walker)gz«v‹gJ‘vijbašyh«brŒatšynjh,mJnt

gz«’ vdTW»wh®. Ïj‹ _y« gz¤Â‹ gâfis¡ F¿¥ÃL»‹wh®. j‰fhy

bghUshjhu¤Âš gz« gy gâfis¢ brŒ»wJ. gz¤Â‹ K¡»a¥ gâfis¡

Ñœ¡f©lthWF¿¥Ãlyh«.

“gz¤Â‹gâfŸeh‹F

195

Ïilp£L¡fUé,msÎnfhš,ãiykÂ¥ò,ÏU¥Ã‹ãiyfy‹”

gz«, gçkh‰w¡ fUéahfΫ, k¥Ë msÎnfhyhfΫ, k¥Ë

ãiyfydhfΫ,Éfhy¢brY¤Jif¡fhdãiykÂ¥ghfΫbrašgL»wJ.

1. gçkh‰w¡ fUé (Medium of Exchange)

gz« xU gçkh‰w¡ fUéahf¢ brašgLtJ K¡»a¥ gâahF«. všyh

g©l§fisÍ« gçkh‰w« brŒa bghJthf všnyhuhY« V‰W¡ bfhŸs¥g£lJ

gzkhF«.g©lkh‰WKiwäfΫÁ¡fyhdJ.gz¤Â‹m¿Kf«,g©lkh‰w¤Âš

cŸsÏ‹dšfis¤Ô®¡fcjéaJ.

2. k¥Ë msÎnfhš (Measure of Value)

gz« xU bghJthd msÎnfhyhf ga‹gL»wJ. ÏJ xU fzÑ£o‹

myF (Unit of Account) k‰W« ãiy kÂ¥ò msÎ (Standard of Measurement) MF«. rªijæš xU g©l¤ij th§F« bghGJ mj‹ éiyia eh« gzkhf

brY¤J»nwh«.éiyv‹gJgz¤jhškÂ¥Ãl¥gL«.

Mfnt g©l¤Â‹ kÂ¥ig mj‰F bfhL¡f¥gL« éiy v‹w gz¤jhš

ms¡f KoÍ«. Ús, mfy¤ij ms¥gj‰F Û£liuÍ«, vilia ms¡f »nyh

»uhikÍ« ga‹gL¤JtJ nghy g©l¤Â‹ kÂ¥ig msél gz¤ij

ga‹gL¤J»nwh«.ÏJbghUshjhufz¡Ñ£ilvëjh¡F»wJ.

3. k¥Ë ãiyfy‹ (Store of Value)

jdJ brh¤J¡fis nrä¤J it¡f éU«ògtD¡F gz« vëa, trÂahd

fUéahF«. ÏJ k¥Ë ãiyfydhf és§F»wJ. xUtå‹ brh¤J Mæu«

fhšeilfhshf ÏU¥Ã‹ mt‰iw fhšeilfshfnt nrä¤J it¤jš fodkhF«.

MdhšgzäUªjhšfhšeilfisé‰Wm¢brh¤ijgzkhfnrä¤Jit¡fyh«.

4. v®fhy brY¤Jif¡fhd ãiykÂ¥ò (Standard of Deferred payments)

v®fhy¢ brY¤Jif¡F gz« xU fUéahf¥ ga‹gL»wJ. fl‹ g‰W

fUé¡F (Credit transactions) ÏJ mo¥gilahF«. j‰fhy tâg« Ï¡fl‹g‰iw

mo¥gilahf¡bfh©nlbrašgL»wJ. gznkfl‹g‰iwC¡Fé¡»‹wJ.fl‹

g‰iw brY¤Jif (payment) v®fhy¤Âš eilbgWtjhš, ãfœfhy¤Âš ÏU¥gJ

ngh‹nw v®fhy¤ÂY« mnj gçkh‰w r¡Âia¡ bfh©l xU Ïilp£L¡ fUé

ÏU¥gJmtÁa«. fl‹ gçkh‰w¤ij¥ g©l§fë‹_y« nk‰bfh©lhšmJ gy

Ãu¢ridfisV‰gL¤J«.mJthâg¤ijÍ«gh¡F«.

gz« Ïilp£L¡ fUéahf ga‹gL¤j nt©Lbk‹whš mJ všnyhuhY«

V‰W¡ bfhŸs¥g£l x‹whf ÏU¡f nt©L«. xU bghUŸ midtuhY« gzkhf

V‰W¡ bfhŸs¥gl nt©L« mšyJ muR mj‰F r£ló®tkhd m§Ñfhu¤ij

tH§f nt©L«. mL¤j Ïu©L gâfshd k¥Ë ãiyfy‹, v®fhy¢

brY¤Jif¡fhdãiykÂ¥òM»at‰iw¢brŒagz¤Â‹kÂ¥òãiyahfÏU¡f

nt©L«.

196

gz¤Â‹ K¡»a¤Jt«

kåj®fë‹ f©LÃo¥òfëš x‹W gzkhF«. x›bthU ghl¥ÃçéY« xU

mo¥gil¡f©LÃo¥òc©L.“vªÂuéaèšr¡fuK«,m¿éaèšÔÍ«,muÁaèš

th¡F¢Ó£L«ÏU¥gJnghybghUëaèš,kåjrKjha,thœ¡ifæš,thâf¤Âš

gz«xUK¡»af©LÃo¥ghF«. k‰witfŸmid¤J«mij¢rh®ªnjcŸsJ”

v‹W»bus¤j®TW»‹wh®.

Kjyhë¤Jt rKjhakhf ÏUªjhY«, rkj®k rKjhakhf ÏUªjhY« gz«

v‹gJj鮡fKoahjx‹whF«. Kjyhë¤Jt¤ÂšéiyK¡»ag§Ft»¡»wJ.

c‰g¤Â, g»®Î, Ef®Î, M»at‰iw Ô®khå¥gš éiyæ‹ bršth¡F mÂf«.

éiyahdJ gz¤jhš msél¥gL»wJ. éiy mik¥ò K¡»a g§fh‰whj rkj®k

rKjha¤ÂY«, gzä‹¿ vJΫ eilbgwhJ. rkj®k thj¤Âd® gz¤ijna

rKjha elto¡ifæèUªJ Ú¡f nt©L« v‹W éU«Ãd®. gz« v‹gJ

Kjyhë¤Jt¤Âduhš f©LÃo¡f¥g£l x‹W v‹gnj Ïj‰F fhuzkhF«.

Mdhš, Éfhy¤Âš £lä£l bghUshjhu mik¥ÃY«, gz¤Â‹ cjéæšyhkš

bghUshjhufz¡ÑLbrŒaÏayhJv‹gijcz®ªjd®.

ehfßf¤Â‹ bjhl¡f fhy¤Âš gyU«, gyéjkhd bghU£fis gzkhf

ga‹gL¤Âd®. fhšeilfŸ, òifæiy, »ëŠršfŸ, nfhJik, njÜ®, c¥ò f¤Â

njhš, éy§Ffshd ML, FÂiu k‰W«, vUJfŸ nkY« cnyhf§fshd ÏU«ò,

<a«, k‰W« jhäu« M»at‰iw gzkhf ga‹gL¤Âd®. fhy¥ ngh¡»š éiy

kÂ¥òŸs cnyhf§fshd j§f«, btŸë Kjèad, ÏU«ò, jhäu«, bt©fy«

ngh‹wcnyhf§fiséy¡»d.j‰bghGJfh»j¤ijgzkhf¥ga‹gL¤J»nwh«.

gz¤Â‹Ï‹bdhUtot¤ijͫϧnffh©ngh«.xUkåjçläUªJÏ‹bdhU

kåjU¡F fhnrhiy _ykhf¢ bršY« t§» it¥ò¤ bjhif g‰¿Í« eh« ϧF

fh©ngh«.

gz më¥ò

ϪÂa çr®› t§» ekJ eh£o‹ ika t§»ahF«. ÏJ ekJ eh£o‹ gz

mik¥ig (Monetary System) f£L¥gL¤J»wJ. ekJ eh£o‹ gzmë¥ig eh‹F

got§fshftif¥gL¤J»wJ.

mitahtd

M1 = bghJ k¡fël« cŸs bryhtâ (ehza§fŸ + %ghŒ neh£LfŸ

+ k¡fë‹ nf£ò it¥òfŸ) M»ad ml§F«. ÏJ M1 - FW»a gz« v‹W«

miH¡f¥gL»wJ.

M2 = M1 +mŠryfnrä¥òit¥òfŸ

M3 = M2 +t§»æšcŸsbghJk¡fë‹fhyit¥òfŸ.M3éçthdgz«

mšyJguªJg£lgz«(Broad Money)v‹W«miH¡f¥gL»wJ.

M4 = M3 +mŠryfbkh¤jit¥òfS«+gšntWãÂmik¥òfë‹nrä¥ò

it¥òfŸ (F¿¥ò-mŠryf¤Âšnrä¥òit¥òfŸjéugšntWK®Îfhy§fis¡

bfh©lÃwãuªjuit¥òfŸ)

197

ÏU¥ò gz«

ÏU¥ò¥ gz« muR gzkhf¡ fUj¥gL«. Ï¢rªj®¥g¤Âš ϪÂa çr®›

t§»Í« murhf fUj¥gL»wJ. ÏU¥ò¥ gz« v‹gJ bghJ k¡fël« cŸs

ÏU¥ò¡fisÍ« k‰W« t§»fë‹ buh¡f§fisÍ« F¿¡F« buh¡f ÏU¥Ã‹

c£TWfshtd-

C=bghJk¡fël«cŸsgz¢bryhtâ

OD = ϪÂa çr®› t§»æl« cŸs Ãw it¥òfŸ (bghJ k¡fŸ çr®›

t§»æl«cŸsit¥òfisbuh¡fkhfΫ,gzkhfΫfUJ»‹wd®)

CR = t§»fë‹ buh¡f K‹ ÏU¥òfŸ buh¡f K‹ ÏU¥òfis Ïu©L

Ãçthf¥ Ãç¡fyh« 1) t§»fëlnk cŸs buh¡f ÏU¥ò 2) çr®› t§»æl«

it¡f¥g£lt§»fë‹buh¡fÏU¥ò

Ï›thwhfÏU¥ò¥gz«(RM) = C + OD + CR

gzmë¥ò g‰¿a vëa nfh£gh£o‹go, gzmë¥ghdJ (M) buh¡f¥ gz«

brŒÍ« mÂf gâfis¥ bghU¤jjhF«. ntWtifæš T¿dhš buh¡f¥ gz«

kh‰wkilªjhšgzmë¥ò«kh‰wkilÍ«.

f£lis¥ gz«(Fiat Money)

òH¡f¤ÂYŸs %ghŒ neh£L¡fŸ f£lis¥ gz« vd¡ F¿¥Ãl¥gL»wJ.

v.fh.ϪÂamurhšbtëæl¥gL«xU%ghŒneh£LfŸf£lis¥gzkhF«.çr®›

t§»ahš btëæl¥gL« neh£LfŸ t§» neh£LfŸ vd¥gL«. ÏitfŸ fl‹

cWÂ¥g¤Âu¤Â‹(Promissory Note)Ïašig¡bfh©ljhF«.

gz¡ bfhŸif(Monetary Policy)

K‹Diu

bgU«ghyhdehLfëš,ngçašbghUshjhu¡bfhŸifæ‹K¡»amo¥gil

neh¡f§fŸ KG ntiy thŒ¥ò (Full Employment), ãiyahd éiy, éiuthd,

bghUshjhuts®¢Á,brY¤JrkãiybghUshjhuÚÂM»aitMF«.bghUshjhu

ÚÂ v‹gJ V‰w¤jhœt‰w tUkhd¥ g»®it¡ F¿¡F«. ngçaš bghUshjhu¡

bfhŸiffŸ _ykhf muR Ï¡F¿¡nfhŸfis mila Ka‰ÁbrŒ»wJ. ngçaš

bghUshjhu¡ bfhŸifis gzéaš bfhŸif, ãÂæaš bfhŸif vd ÏU

tifahf¥ Ãç¡f¥gL»‹wd. bjhêš bfhŸif, ntsh©ik¡ bfhŸif fh¥òtç

mšyJ R§ftç¡ bfhŸif ngh‹w bfhŸiffisÍ« muR Ëg‰W»wJ. Mdhš

eh«, gzéaš bfhŸif k‰W« ãÂæaš bfhŸiffis k£Lnk ϧF fh©ngh«.

Ï¥ghl¤ÂšekJeh£o‹gzéašbfhŸifg‰¿fh©ngh«.

‘gz¡ bfhŸif v‹gJ bghUshjhu¡ bfhŸifæ‹ neh¡f§fis mila

gz më¥ò k‰W« gz¤ij c‰g¤Â brŒa MF« bryÎfis f£L¥gL¤j ika

t§» nk‰bfhŸS« elto¡iffshF«’ v‹W v£t®L rhÃnuhT¿ÍŸsh® (Edward Shapiro).

198

gz¡ bfhŸifæ‹ fUéfŸ-

gz më¥ò¡ f£L¥gh£L¡ bfhŸif (Credit Control Policy) v‹gij

gz¡bfhŸif v‹nw bghJthf¡TW»nwh«. Ïij ÏUtifahf¥ Ãç¡fyh«. 1.

fl‹ ã msÎ f£L¥gh£L KiwfŸ (Quantitative Credit Control Measures) 2.nj®ªbjL¤jfl‹f£L¥gh£LKiwfŸ(Selective Credit Control Measures).

fl‹ãÂmsÎf£L¥gh£LKiwfëš(t§»)t£oÅj«,buh¡fÏU¥òÅj«,

btë¢rªijelto¡iffŸM»adml§F«.

1. t§» t£o Åj«(Bank Rate)

k‰w tâf t§»fS¡F ika t§» tH§F« flD¡F é¡F« t£o

ÅjkhF«. bghUshjhu¤Âš mÂf¥goahd gz¥òH¡f« V‰gLkhæ‹ ika t§»

gz¥òH¡f¤ÂèUªJ gz¤Â‹ msit¡ Fiw¡f nt©L«. t§» t£o Åj¤ij

mÂfç¥g‹_y«Ïij¢brŒayh«.ikat§»t£oÅj¤ijmÂfç¡F«bghGJ,

tâft§»tNè¡F«t£oÅjK«mÂfç¡F«.Ï›thWt£oÅj«mÂfç¥gjhš

(KjÄ£lhs®fŸ) fl‹bgW« M®t« tâf®fëilna FiwªJ éL»wJ. nkY«

c‰g¤Âahs®fS« KjÄ£o‰fhf bgW« fl‹ bjhifæ‹ msit¡ Fiw¥g®.

bghJthfgzÅ¡f¤ij¡Fiw¡fikat§»ahdJt§»t£oÅj¤ijca®¤J«.

2. buh¡f ÏU¥ò Åj¤ij kh‰Wjš

(Cash Reserve Ratio)

tâf t§»fŸcUth¡F« fl‹msÎmjDila buh¡f ÏU¥ò Åj¤ij¥

bghW¤JmikÍ«. buh¡fÏU¥òÅj¤ij kh‰W«mÂfhu«ikat§»¡Fk£Lnk

c©L. gzÅ¡f fhy¤Âš bghU£fë‹ éiy ca®it jL¡fΫ fl‹ msit

f£L¥gL¤jΫϡfUéiaga‹gL¤J»wJ.

2. btë¢rªij elto¡iffŸ (Open Market Operations)

ika,khãymuRfë‹fl‹g¤Âu§fisth§»é‰gj‹_y«btë¢rªij

elto¡if eilbgW»wJ. fl‹ më¥ig f£L¥gL¤J« fUéahf btë¢rªij

elto¡ifæ‹bt‰¿Ñœ¡f©lt‰iw¥bghW¤JmikÍ«.

1. nghJkhdmsÎmuRfl‹g¤Âu§fis(Securities)ikat§»it¤ÂU¤jš.

2. ešyK‹nd‰wkilªjgzc©oašm§fho(Bill Market Securities).

3. tâft§»fŸbuh¡fÏU¥òÅj¤ijãiyahfit¤ÂU¡F«Âwik.

ϪÂahéš mÂf mséš Ïªãiy fhz¥gléšiy. vdnt btë¢rªij

elto¡iffŸ xU ešy fl‹ msit¡ f£L¥gL¤J« fUéahf brašgléšiy.

fl‹ msit¡ f£L¥gL¤Jtijél, muR fl‹ bgW« elto¡iffS¡F ÏJ

mÂfkhfga‹gL¤j¥gL»wJ.

199

nj®ªbjL¡f¥g£l fl‹ f£L¥gh£L KiwfŸ

£lä£l bghUshjhu¤Âš, ts®ªJ tU« ehLfëš, nj®ªbjL¡f¥g£l

fl‹f£L¥gh£L KiwfŸ (fUéfŸ) K¡»a g§F t»¡»‹wd. fl‹ msÎ

f£L¥gh£L Kiwfisél nj®ªbjL¡f¥g£l fl‹ f£L¥gh£L¡ fUéahdJ,

tâft§»fë‹všyhtifahdfl‹fisÍ«f£L¥gL¤J»wJ. ÏJnjita‰w

Ïd§fëšfl‹msit¡Fiw¤JgaDŸsÏd§fëšfl‹msÎbršYkhWtê

el¤J»wJ.1955Kjšikat§»ahdJÏ«Kiwiaga‹gL¤J»wJ.

nj®ªbjL¡f¥g£lfl‹f£L¥gh£LfUéfëšÑœ¡f©litfŸml§F«.

a) fl‹ g¤Âu§fisth§fmë¡f¥gL« fl‹mséšFiwªjg£rc¢rtu«ig

ã®zæ¤jš (c«.) g‰wh¡Fiwahf cŸs g§FfŸ k‰W« czÎ jhåa§fS«

f¢rh¥ bghUŸfS« mjhtJ fl‹ g¤Âu§fis th§F« bghGJ brY¤J

éiyæšxUF¿¥Ã£lé»j¤ijbuh¡fkhfbrY¤Jjš.

bghJ gz¡f£LghL nghy mšyhJ, nj®ªbjL¡f¥g£l fl‹ f£L¥ghlhdJ

éU«g¤jfhjfl‹éçth¡f¤ij(fl‹V‰w¤ij)jL¡fikat§»cjλwJ

(c«) fl‹ g¤Âu§fis mšyJ thfd ÏaªÂu§fis (Automobiles)th§f ãÂ

më¤jš.

b) fl‹éçth¡fvšiyiaÔ®khå¤jš

c) Áy Jiwfis C¡f¥gL¤jΫ. Áy Jiwfëš M®t¤ij Fiw¡fΫ,

gyéjkhdt£oÅj§fŸé¡f¥gL»wJ. ekJ eh£oš, filÁfUéahfÏJ

ga‹gL»wJ. (c«) V‰WkÂia C¡f¥gL¤jΫ, ntsh©ik c‰g¤ÂiaÍ«,

ÁWbjhêšFoir¤bjhêšc‰g¤ÂiaÍ«C¡f¥gL¤jΫÏJga‹gL»wJ.

d) ika t§»ahdJ Áy éÂfis mšyJ bfhŸiffis¥ Ëg‰WkhW tâf

t§»fisnf£L¡bfhŸSjšmšyJm¿ÎW¤Jjš.

KoÎ

gzÅ¡f¤ijf£L¥gL¤jgzéašbfhŸifgaDŸsjhfÏU¡F«. 1930š

V‰g£lbghUshjhukªjfhy¤ÂšÏ¡bfhŸifgaDŸsjhfÏšiy.

Ñ‹R, ntiyæšyh¤ ©lh£l¤ijÍ«, éiy Åœ¢ÁiaÍ« g‰wh¡Fiwahd

bkh¤j njitiaÍ« bfh©l nkhrkhd thâg ãiyia rç brŒa (tackle)

Ïa§f¡ToatèikahdxUãÂãiy¡bfhŸifiagçªJiubrŒjh®.1970èUªJ

nj¡fãiygzÅ¡f« (Stagflation)fhz¥g£lJ. xUòw«nj¡fK«,njit¡FiwÍ«

kWòw« gzÅ¡fK« fhz¥g£lJ. Ϫj nj¡f ãiy gzÅ¡f fhy¤Âš

gz¡bfhŸif, ã¡bfhŸif M»a Ïu©Lnk Ïij f£L¥gL¤j gad‰wjhf

fUj¥g£lJ. bjhêyhs®fŸ Tèia jhnd K‹tªJ Fiw¤J¡ bfhŸSjš,

éiyiac‰g¤Âahs®fŸéU«ÃFiw¤J¡bfhŸtJkhdtUkhdbfhŸifã¡

bfhŸif¡F«,gz¡bfhŸif¡F«kh‰whfgçªJiubrŒa¥g£lJ.

ekJ eh£oš, tH¡fkhd fl‹ msÎ f£L¥gh£L¡ fUé Áw¥ghd Kiwæš

brašgléšiy. ϪÂa çr®› t§»æ‹ gz¡ bfhŸif Áwªj Kiwæš

200

brašglhjj‰fhd fhuz« ËtUkhW. Ï¡bfhŸif Áwªj Kiwæš brašgl

nt©Lbk‹whš,Ïu©Lãgªjidfis¥bg‰¿U¡fnt©L«.1.gz¢rªijtâf

t§»fis¢ rh®ªÂU¡f nt©L«. 2. tâf t§»fŸ j§fS¡F¤ njitahd

ãÂia¥bgwikat§»iarh®ªÂU¡fnt©L«.MdhšÏªjÏUãgªjidfSnk

ϪÂahéš ãiwÎ bgwéšiy. Mfnt ϪÂa çr®› t§»æ‹ (RBI) bfhŸiffŸ

K‰¿Y« brašgléšiy. m©ik fhy¤Âš eh£oš òH¡f¤Âš cŸs fU¥ò

gz« mÂf mséš ôf (Speculative) thâg¤Â‰F ga‹gL¤j¥g£lnj Ïj‰F

fhuzkhF«.

gz mD¥ÕL Kiw(Monetary Transmission):

t£oÅj«, KjÄLÏt‰¿š_ykhfgz¡bfhŸiftUkhd¤Âškh‰w¤ij

V‰gL¤J« v‹W gz mD¥Õ£L Kiw TW»wJ. gz mD¥Õ£LKiwæ‹

elto¡ifædhšgzmë¥ghdJtUkhd¤Âškh‰w¤ijV‰gL¤J«.

cjhuzkhfmuR kèÎ¥ gz¡bfhŸifiaËg‰Wtjhf¡ bfhŸnth«.(c«).

ikat§»ahdJt§»t£oÅj¤ijFiw¡F«.Ïj‹fhuzkhft£oÅj«FiwÍ«.

mjdhšKjÄLmÂfç¡F«.ÏJntiythŒ¥igÍ«tUkhd¤ijÍ«ca®¤J«gz

më¥Ãšca®Îbuh¡fÏU¥òÅjkh‰w«,btë¢rªijelto¡ifædhšV‰gL»wJ.

Part – Agl¤Âš,t£oÅj«FiwÍ«bghGJ(r1èUªJro)gzmë¥ghdJMo

èUªJ M1¡FmÂfç¡F«, t£o Åj«FiwtÂdhY«, gzmë¥òmÂfç¥gjhY«

KjÄlhdJIoèUªJI1¡FmÂfç¡»wJ.

gl« 11.1šKjÄ£o‹msÎmÂfç¥Ã‹fhuzkhftUkhdkhdJYoèUªJ

Y1¡F mÂfç¡»wJ. (gl« C) Ï¥gz mD¥Õ£L Kiw FW»a f©nzh£l¤ij

cilaJ v‹W j‰fhy bghUëaš m¿P®fŸ fUJ»‹wh®fŸ. KjÄL nghynt

Ef®Î«kh‰wkilÍ«v‹WfUJ»‹wh®fŸ.Ef®thdJt£oÅj¤njhLv®fâa¤

bjhl®òcilaJv‹Wbjh‹ik¥bghUëaštšYe®fŸfUJ»wh®fŸ. t£oÅj«

FiwÍ«bghGJEf®ÎmÂfç¡F«.MfntEf®Îbkh¤jnjitæšxUgFÂMf

ÏU¥gjhšbkh¤jnjitmÂfç¡F«. ÏJrkãiytUkhd¤ijca®¤J«.KjÄL

k£L«mÂfç¥gjhš V‰gL«tUkhdca®itél, Ef®Î«KjÄLÏu©L« nr®ªJ

mÂfç¥gjhšV‰gL«tUkhdca®ÎmÂfkhfÏU¡F«.

gzéašbfhŸifahdJãfu jåah® bršt¤Âškh‰w¤ijV‰gL¤Jtj‹

_y« tUkhd¤ij kh‰wkila¢ brŒÍ« v‹W gzéaš bfhŸifahs®fŸ

201

fUJ»‹wd®. _yjd ÏU¥ò, gz më¥ò, muR¡ fl‹ (muR fl‹ v‹gJ

c©oašfŸ (Treasury Bills), %ghŒ neh£LfŸ, g¤Âu§fŸ (Bonds) M»at‰iw

cŸsl¡»aJ. ãfu jåah® bršt«MF«. Ef®thdJ jåah® ãfu bršt¤Jl‹

neuoahd bjhl®ò cilaJ. bgausé‰F gz më¥ò Todhš éiy khwhJ

ÏU¡F« bghGJ, c©ik¥ gzmë¥òTL«.Mfnt ÏJ ãfu jåah® brh¤Â‹

xUgFÂahfÏU¥gjhšbršt«mÂfç¡F«. mjdhšEf®Î«mÂfç¡F«. Ef®Î

mÂfç¥gjhšbkh¤jnjitÍ«mÂfç¡F«rkãiytUkhdK«mÂfç¡F«. t£o

Åj¤Â‰F v›éj, kh‰wK« Ïšyhknyna brštK« Ef®Î« mÂfç¡»wJ v‹gij

eh«Ï§Fftå¡fnt©L«gzéašbfhŸifÚ®ik¤jilæš(Liquidity Trap)Tl

ÁwªjKiwæšbrašgL«.

Ñ‹RT‰W¥goÚ®ik¤jilv‹gJgzmë¥òmÂfç¤jhY«t£oÅj¤Âš

vªjéjkh‰wK«ÏU¡fhJv‹gij¡F¿¡F«.

mUik¥ gz«(Dear Money)

gz Å¡f« ãyΫ bghGJ ika t§»ahdJ mUik¥ gz« bfhŸifia¥

ga‹gL¤Â gzÅ¡f¤ij f£L¥gL¤j KaY« ‘mUik¥ gz«’ v‹gJ t£o Åj«

mÂfkhfÏU¥gijÍ«gzmë¥òFiwªJnghtijÍ«F¿¡F«.

kèÎ¥ gz«(Cheap Money)

kèÎ¥gz«v‹gJFiwªjt£oæšfl‹»il¥gij¡F¿¡F«kèÎ¥gz¡

bfhŸifia xU ehL, bghUshjhu kªjfhy¤Âš Ëg‰W«. KjÄL brŒtj‰F

C¡f¥gL¤jΫ,gzmë¥igmÂfç¥gj‰F«kèÎ¥gz¡bfhŸifia¥Ã‹g‰W«.

gz¤Â‹ kÂ¥ò-

gz¤Â‹ kÂ¥ò v‹gJ mjDila th§F« r¡Âia¡ F¿¡F« gz¤Â‹

th§F« r¡ÂahdJ éiy k£l¤ij¥ bghW¤jJ. bghJ éiyna‰w«, gz kÂ¥ò

Fiwtij¡fh£L«.bghJéiyæw¡f«gzkÂ¥igmÂfç¡F«.

gz msΡnfh£ghL (Quantity Theory of Money)

gz msΡ nfh£gh£il cUth¡»at® Ï®é§ Ãõ® (Irving Fisher)."gz

msÎkhWgLtj‰FV‰gmnjé»j¤ÂšéiymÂfç¡F«, gz¤Â‹msÎÏU

kl§fhdhš, éiyÍ« ÏU kl§fhF« gz¤Â‹msÎ ghÂahf¡ FiwÍ« bghGJ

éiyÍ«mj‹c©ikãiyæèUªJghÂahf¡FiwÍ«".

gz më¥ò¡ nfh£gh£o‹ ika¡ fU¤Â‹go“gz më¥Ã‹ msÎ

kh‰wkilÍ«nghJéiyÍ«kh‰wkilÍ«".

gçkh‰w rk‹ghL (Equation of Exchange)

gz msΡ nfh£gh£il Ϫj rk‹ghL _ykhf és¡fyh«. ÏJ gçkh‰w¢

rk‹ghL (Equation of Exchange) v‹W miH¡f¥gL»wJ. ÏJ Ãõç‹ rk‹ghL

v‹W«miH¡f¥gL»wJ.

Ãõç‹ rk‹ghL, “M v‹gJ gzmë¥igÍ« V v‹gJ gz¥ òH¡f¤ijÍ«,

P v‹gJ éiy k£l¤ijÍ«, T v‹gJ bkh¤j« c‰g¤Â brŒa¥g£l g©l§fŸ

202

gâfisÍ«F¿¡»‹wd.

~MV = PT

PT = MV (or)

P =

T

MV

ÏJ gçkh‰w rk‹ghL v‹W miH¡f¥gL« gz¥ òH¡f« (V) v‹gJ xU

F¿¥Ã£l fhy¤Âš gz« v¤jid Kiw ifkhW»wJ v‹gij¡ F¿¡»‹wJ.

k‰wit khwhÂU¡F« bghGJ, gzmë¥Ã‹msÎ mÂfç¡ifæš, éiy k£lK«

caU«v‹WÏ¢rk‹ghLF¿¡»wJ. gz¤Â‹kÂ¥òFiw»wJv‹WbghUŸgL«.

v.fh.(M)gzmë¥òÏu£o¥ghF«bghGJ(P)éiyÍ«Ïu£o¥ghF«.

Ï‹iwaeh£fëš,gzmë¥Ã‹bgU«gFÂfhnrhiyfŸ,kh‰W¢Ó£L¡fŸ

(Bills)k‰W«Vidafl‹fUéfS«ml§F«.vdntgz¤Â‹msit¡fz¡»L«

bghGJ, nk‰T¿a gz tiffisÍ« fz¡»š vL¤J¡ bfhŸs nt©L« v‹W

ÁybghUëašm¿P®fŸfUJ»‹wh®fŸ. vdnt gçkh‰w rk‹ghLÑœf©lthW

kh‰wkil»wJ.

PT = MV + M1 V1 Ïš M1 v‹gJ všyh tifahd fhnrhiyfë‹bkh¤j

msÎ,kh‰W¢Ó£LfŸ (bills)k‰W«òH¡f¤ÂYŸsk‰wfl‹fUéfŸml§F«. V1

v‹gJM1 (fl‹fUéfŸ)‹å‹gz¥òH¡f«.

Ï¥gz msΡ nfh£gh£o‹ K¡»a FiwghL, KGntiy ãiyia

vLnfhshf bfh©LŸsnj MF«. KG ntiy ãiy Ïšiybaåš, KGikahf¥

ga‹gL¤j¥glhj ts§fŸ ÏU¡Fkhdhš gz msÎ TodhY« éiy cauhJ.

bghUshjhu kªj fhy¤Âš éiy FiwÍ«, mªj neu¤Âš gz¤Â‹ msÎ

mÂfç¤jhY«éiycauhJ.

nk‰f©l FiwghL fhz¥goD«, gz msΡ nfh£ghL v‹gJ xU

ngh¡Fiu¡T‰whF«. nkY«ÏJéiy¡F« gz¤Â‹msé‰F«cŸsbjhl®ig

FW»af©nzh£l¤Âšés¡F»wJ.

gz msÎ jéu k‰w fhuz§fshY« éiy k£lkhdJ gh¡f¥gL«

mitahtd muÁ‹ gz¡bfhŸif, ãÂæaš bfhŸif, F¿¥Ã£l fhy¤Âš

g©l§fë‹më¥ò / eilbgW« thâg¤Â‹msÎ tUkhd¤Âš V‰gL« kh‰w«,

g©l§fS¡fhdcW¤njitKjèadMF«.

gzÅ¡fK« gzth£lK«(Inflation and Deflation)

gzÅ¡f«, gzth£l« M»at‰iw vëjhf tiuaW¡f ÏayhJ. gšntW

bghUëaš m¿P®fŸ gšntW éjkhf tiuaW¤JŸsd®. »bus¤j® (Crowther) vëikahd gaDŸs tiuaiwia bfhL¤JŸsh®. gz¤Â‹ kÂ¥ò FiwtJ«

éiyfŸ ca®ªJ bfh©LbrštJkhd xU ãiyia gzÅ¡f« v‹W »bus¤j®

tiuaW¤JŸsh®. bghJthf gzÅ¡ffhy¤Âšéiyk£l«caU«. mÂf¥goahd

gz« äf¡Fiwªj g©l§fis¤ Ju¤J« ãiyia ÏJ F¿¥ÃL»‹wJ. ÏJ

203

msΡF mÂfkhd (abnormal) éiyna‰w¤ij njh‰Wé¡F«, "F¿¥ÃL«goahd

bjhl®¢Áahd éiyk£l ca®it F¿¡F«". v‹W rh¥Ãnuh (Shapiro) TW»wh®.

"cWÂahd ãiyahd éiyna‰w«" v‹W `Ahç #h‹r‹ (Harry Johnson)

gzÅ¡f¤ij tiuaW¡»wh®. MæD« éiyk£l« cauhknyna gzÅ¡f«

njh‹W« v‹gij eh« ãidéš bfhŸs nt©L«. Ïj‰F f£L¥gL¤j¥g£l

gzÅ¡f« (Repressed inflation) v‹W bga®. ngh®¡ fhy§fënyna ÏJ njh‹W«.

Ï¡fhy§fëš, gy f£L¥ghLfS«, czÎ¥ g©l§fis g§ÑL brŒt‹

_yK«éiyna‰w«f£L¡FŸit¡f¥gL»wJ.m¡f£L¥ghLfŸjs®¤j¥g£lÎl‹

éiyfŸ caU«. gz msÎ mÂfç¥gnjh mšyJ éiy ca®nth c©ikahd

gzÅ¡f« mšy. (mrhjhuz msΡF mÂfkhd) Ïyhg¤Â‹ njh‰wnk

gzÅ¡fkhF« bjhêyÂg®fS«c‰g¤Âahs®fS«msΡFmÂfkhdÏyhg¤ij

<£L«m¿F¿nagzÅ¡fkhF«.

gz Å¡f¤Â‹ tiffŸ(Types of Inflation)

1.njitÏG¥ògzÅ¡f« (Demand Pull):mÂf¥goahdgz«äf¡Fiwªj

g©l§fis Ju¤JtJ gzÅ¡f« v‹W Tw¥gL»wJ. bfhL¡f¥g£l éiyæš

g©l§fŸ gâfS¡fhd njit, mt‰¿‹ më¥igél ca®ªÂU¡F« ãiyæš

bghJéiyk£l«caU«ãiyiagzÅ¡f«v‹»nwh«.

jtG« gzÅ¡f«(Creeping Inflation)

Ïu©lh« cyf¥ ngh® KoΡF tªjÂèUªJ (1945èUªJ) éiyÍ« TèÍ«

x‹iwx‹Wnkšneh¡»ca®¤J«ãiyiajtG«gzÅ¡f«v‹WTW»nwh«.

XL« (m) jhΫ (m) äif ntf¥ gzÅ¡f«

äifntf¥gzÅ¡f«(Hyper Inflation):x›bthUehS«éiyk£l«tu«Ã‹¿

ca®ªJ bfh©nl bršt¤ij äifntf¥ gzÅ¡f« v‹W Twyh«. Kjš cyf¥

nghU¡F¥ ÃwF b#®kåÍ«, Ïu©lh« cyf¥ nghU¡F¥ Ë A§nfçÍ«, ÓdhΫ

ϤjifagzÅ¡f¤ij¡f©ld.ϪjNœãiyæšéiyahdJmÂfntfkhfΫ

mÂfmséY«ca®ªJbfh©nlbr‹wJ.kèÎ¥g©l§fS¡F¥TlmÂféiy

bfhL¡fnt©oæUªjJ.gz«gad‰wjhfΫ,òÂagz«m¿Kf¥gL¤jnt©oa

ãiytªjJ.Ïj‰Fäifntf¥gzÅ¡f«v‹Wbga®.

2. bryÎ cªJ gzÅ¡f«(Cost Push Inflation)

C‰g¤Â¢ bryÎ mÂfç¥ò

bryÎ cªJ gzÅ¡f«, bryÎ ca®tjhš V‰gLtJ, ϤJl‹ Tè ca®Î«

nr®ªJ c‰g¤Â bryÎ mÂfç¥gjhš njh‹W»wJ. Tè ca®Î«, k‰w c‰g¤Â

bryÎfS« nr®ªJ éiyia mÂfç¡f¢ brŒ»wJ. Tè k‰W« éiy ca®Î

fhuâfshš V‰gL« gzÅ¡f¤ij Tè cªJ gzÅ¡f«, éiy cªJ gzÅ¡f«

v‹W«TW»‹nwh«.

beU¡fo mšyJ c‰g¤Â ts®¢Á¤ jil gzÅ¡f«

(Bottleneck Inflation)

KG ntiythŒ¥ò c‰g¤Â ãiymilÍ« bghGJ, Áy g‰wh¡Fiw ãiyÍ«,

204

rkd‰w ãiyÍ« k‰W« ÏWÂãiy¢ bryéš ca®Î« V‰g£L mj‹ éisthf

gzÅ¡f«V‰gl¡TL«.ÏJntc‰g¤ÂbeU¡fogzÅ¡f«vd¥gL«.

Ïyhg cªJ gzÅ¡f«(Profit Push Inflation)

bjhê‰r§f§fŸ Tè Åj¤ij ca®¤j Ka‰Á¥gij nghy Áy Ášnyh®

K‰wçikahs®fS«, mÂfç¡F« c‰g¤Â¢ bryit cŸsl¡», c¢r Ïyhg¤ij

<£Ltj‰fhf, msΡfÂfkhf éiyia ca®¤Jt®. Ïj‰F Ïyhg cªJ gzÅ¡f«

v‹Wbga®.

bghJthf ngh®¡fhy§fëY«, mj‰F Ëò« gzÅ¡f« V‰gl¡TL«.

ngh®¡fhy§fëš k¡fë‹ tUkhd« mÂfç¤J«, mj‰nf‰g bghU£fŸ c‰g¤Â

brŒa¥glhkš,g‰wh¡FiwV‰g£LbghU£fisg§ÑLbrŒjèšf£L¥ghLV‰gL«.

nkY«, nrä¡f¡ f£lha¥gL¤j¥g£l k¡fŸ j‰nghJ mÂfkhf bryÎ brŒth®fŸ.

ÏjdhšvšyhtifahdbghU£fS¡F«mÂfntfkhfnjitmÂfç¡F«. Mdhš

mnj ntf¤Âš më¥ò mÂfç¥gšiy. Ïjdhš gzÅ¡f« V‰gL»wJ. nghçš

bt‰¿aila muR éU«òtjhš, mÂY« j‰fhy ngh®fŸ mÂf bryÎilajhf

ÏU¥gjhš, Ïjid rªÂ¡f muR g‰wh¡Fiw ãÂah¡f¤ij nk‰bfhŸs

nt©oÍŸsJ. ÏJ nkY«, nkY« gzÅ¡f¤ij mÂfç¤J¡ bfh©nl brš»wJ.

éiyna‰w«mÂféiyna‰w¤ijV‰gL¤J»wJ. éiyna‰w¤jhšbjhêyhs®fŸ

mÂf Tèia nfhUth®fŸ. mÂf Tè mÂf bryit V‰gL¤J«. mÂf bryÎ

nkY«éiyiaca®¤J«.Ï›thwhfxU‘e¢R¢RHš’cUth¡f¥gL»wj.

Tè éiyna‰w¤ij V‰gL¤J»wJ. éiyna‰w« Tèia ca®¤J»wJ.

ÏJnt gzÅ¡f RH‰Á vd¥gL»wJ- g‰wh¡Fiw ãÂah¡f« gzÅ¡f¤Â‰F xU

K¡»a fhuzkhF«. £läLjiy bfh©l ts®¢Á Fiwªj ehLfëš Ï¤jifa

gzÅ¡f¤ij¡fhzyh«.tâfNHè‹brGikfhy§fëšTlgzÅ¡f«v‰gl

thŒ¥ò©L. gzÅ¡f¤Âdhš gy ÔikfŸ V‰gL»‹wd. Ïjdhš gy ehLfë‹

bghUshjhu«Ó®FiyªjJ.v.fh.1923šb#®kåaeh£o‹bghUshjhu«Ó®FiyªjJ.

vdnt x›bthU muR« gzÅ¡f¤ij¡ f£L¥gL¤j j¡f elto¡iffis

nk‰bfhŸsnt©L«.

gz Å¡f¤ij¡ f£L¥gL¤j Ñœ¡f©l Kiwfis¥ Ëg‰wyh«.

1. tçéÂ¥ò(é»j¤ij)mÂf¥gL¤jyh«.

2. _yjd£l§fë‹ (Project) ÛjhdmuRbryitFiw¤jš (gzÅ¡f¤ij

Fiw¡f Ï«Kiw gçªJiu¡f¥g£lJ. _‹whtJ Iªjh©L¤ £l¤Âš

m¿Kf¥gL¤j¥g£lgy_yjd¤Â£l§fŸghÂænynaifél¥g£ld).

3. Ïw¡FkÂæšf£L¥ghLfŸé¤jš.

4. g§ÑL

5. éiy¡f£L¥ghL

Áy neu§fëš Tèia ãiy ãW¤Âit¤J (Freeze) gz Å¡f¤ij¡

f£L¥gL¤j gçªJiu¡f¥g£lJ. Ï¡fhy¡f£l¤Âš, bjhêyhs®fë‹ Tèia

205

ca®¤j¡ nfhu nt©lh« vd bjhê‰r§f§fŸ nf£L¡bfhŸs¥g£ld gz

Å¡f¤ij¡ f£L¥gL¤j nk‰bfh©l Kiwfë‹ bt‰¿ahdJ, murh§f«

Ï¡bfhŸiffismKšgL¤J«Âwikia¥bghW¤jJ.

gzth£l«

gz kÂ¥ò ca®ªJ bfh©nl brštij, mjhtJ g©l§fë‹ éiy

FiwªJ bfh©nl brštij gzth£l«v‹W »bus¤j® TW»wh®. gzth£l«,

gzÅ¡f« Ïu©Lnk éiyæš V‰gL« kh‰w¤ij¡ F¿¡F«. gzth£l« v‹gJ

gzÅ¡f¤Â‰F vÂçilahdJ. bghJthf gzÅ¡f« v‹gJ ntiythŒ¥ò

k‰W« bghUshjhu¤ij ca®¤J« elto¡iffë‹ fhy¤ij¡ F¿¡F«. gz

th£l fhy¤Âš, kªjkhd thâg ãiyiaÍ« ntiyæšyh¤ ©lh£l¤ijÍ«

F¿¡F«. gzth£l fhy¤Âš éiyahdJ bryitél ntfkhf¡ Fiwtjhš

c‰g¤Âahs®fS«, bjhêš mÂg®fS« mÂfkhd ÏH¥ig rªÂ¡f neçL«. vªj

bghUshjhuelto¡iffëY«Ïyhg«ÏU¡fhJ.Mfnt,KjÄ£o‹msÎFiwÍ«.

ÏJ ntiyæšyhj ©lh£l¤J¡F monfhY«, gzÅ¡f« gzth£l« Ïu©Lnk

Ôikahdit. Ïu©oš x‹iw bjçÎ brŒa ÏayhJ. muÁ‹ gzéaš bfhŸif

_ykhféiyna‰w¤ijxusΡF¡f£L¥gL¤jyh«.ÏJgzth£lfhy¤Âšéiy

k£l¤ijca®¤jcjλwJ.vdntjh‹j‰fhybghUëašm¿P®fŸbghUshjhu

brašghLfëšmuRK¡»a g§fh‰wnt©L«v‹W«bghJ¥ gâ¤Jiw£l§fŸ

têahf bghUshjhu brašghLfis Ï¡fhy§fëš C¡Fé¡f nt©L« v‹W«

TW»‹wd®.‘Tèia¡Fiw¤jš’bghUshjhukªj¤Â‰F¤Ô®thfÁyrka§fëš

fUj¥gL»wJ. Mdhš ÏJ rçahd ԮΠmšy. ãiyikia nkY« eètila¢

brŒÍ«.

éiy kh‰w¤jhš v‰gL« éisÎfŸ

éiykh‰wkhdJrKjha¤Â‹gyÃçédiuÍ«gytêfëšgh¡»wJ.mJ

c‰g¤ÂiaÍ«,g»®itÍ«gh¡»wJ.

c‰g¤Âæš v‰gL« éisÎ

éiyna‰w« c‰g¤Âia mÂfç¡f¤ Jh©L«. Kjyhë¤Jt rKjha¤Âš

c‰g¤ÂahdJ Ïyhg neh¡f¤Â‰fhf nk‰bfhŸs¥gL»wJ. éiyna‰w fhy¤Âš

(gzÅ¡f fhy«) mgçäjkhd Ïyhg« V‰gL«. ÏJ c‰g¤ÂiamÂfç¡f¢ brŒÍ«.

c‰g¤Âahs®fS«, bjhêš mÂg®fS« gzÅ¡f fhy¤Âš gadilth®fŸ.

Ï¡fhy¤Âš c‰g¤Â¢ bryitél éiy ntfkhf mÂfç¥gjhš c‰g¤Âahs®fŸ

gadil»wh®fŸ. vdnt mt®fŸ mÂf Ïyhg¤ij mil»wh®fŸ. gzÅ¡f«,

äif ntf gzÅ¡fkhf kh¿dhš thâg« beho¤J mêéš KoÍ«. gz¤Â‹

kÂ¥ò ntfkhf FiwÍkhdhš, gztoéyhd Ïyhg« gad‰wjh»éL«. fh»j¥

gz« kÂ¥g‰wjh»éL«. gzÅ¡f«, bghUëaš FH¥g§fS¡f«, Ôéu òu£Á¡F«

fhuzkh»éL«.

éiyÏw¡ffhy¤Âštâf®fŸmÂfe£l¤ijmilth®fŸ. éiyahdJ

c‰g¤Â¢ bryitél ntfkhf Fiwtjhš tâf®fŸ mÂf fLikahd e£l¤ij

milth®fŸ. KjÄ£o‰F thŒ¥òfŸ äf¡ Fiwthf ÏU¡F«. ÏJ nguséyhd

206

ntiyæšyh ©lh£l¤Â‰F tê tF¡F«. Ïjdhš thâg kªj« V‰gL«.

gzth£l fhy¤Âš gz« vëjhf¡ »il¡F«. g©l§fë‹ éiy Fiwthf

ÏU¡F«. bjhêyhs®fŸ vëjhf¡ »il¥gh®fŸ. Mdhšm§F g©l§fS¡fhd

njit, tUkhd«, ntiythŒ¥ò, KjÄL Kjèad ÏU¡fhJ. Ϫj Nœãiy

‘brGikæštWik’v‹WtUâ¡f¥gL»‹wJ. Ïj‰F1930šv‰g£lbghUshjhu

bgUkªj«ešycjhuzkhF«.

g»®éš V‰gL« éisÎ

1. tâf®fŸ-gzÅ¡ffhy¤Âštâf®fS«c‰g¤Âahs®fS«mÂfÏyhg¤ij

<£Lth®fŸ,gzth£lfhy¤Âšmt®fŸmÂfe£l¤ijmilth®fŸ.

2. ãiyahd tUkhd« bgWgt®fŸ- ãiyahd tUkhd« cŸst®fŸ gz Å¡f

fhy¤Âš mÂfkhf¥ gh¡f¥gLth®fŸ. Tèia¥ bgWgt®fS«, khj CÂa«

bgWgt®fshd MÁça®fŸ, vG¤j®fŸ, cjéahs®fŸ, ÚÂgÂfŸ M»nahuJ

tUkhd« éiyna‰wkiltij¥ nghy ntfkhf mÂfç¡fhJ. gzÅ¡f fhy¤Âš

xŒñÂa«bgWgt®fS«gh¡f¥gLth®fŸ.

Tè bgWgt®fS«, khj CÂa« bgWgt®fS« éiy Ïw¡f fhy¤Âš

gadilth®fŸ.Ï¡fhy¤Âšgz«kÂ¥igÏH¡fneçLtjhšÏJxUc©ikahd

ga‹mšy.ntiyæšyhj©lh£lkhdJéiyna‰w¤ijélnkhrkhdJ.

3. KjÄ£lhs®fŸ-

muR g¤Âu§fëšKjÄLbrŒÂU¥gt®fŸãiyahdtUkhd¤ij¥ bgWt®.

vdnt mt®fsJ ãiyik ãiyahd tUkhd¤ij¥ bgWgt®fis¥ ngh‹nw

ÏU¡F«. Mdhš ãWtd§fë‹ g§Ffëš (Shares) KjÄL brŒÂU¥gt®fŸ

éiyna‰w fhy¤Âš mÂf Ïyhg¤ijÍ« éiyæw¡f fhy¤Âš mÂf ÏH¥igÍ«

milth®fŸ.

b#®kåæš Mæu¡fz¡fhd eL¤ju¡ FL«g§fŸ gzÅ¡f

fhy¤Âš mêªJé£ld. mt®fŸ thœehŸ KGtJ« nrä¤j gz« kÂ¥ÃHªJ

x‹Wäšyhjjh»é£lJ. Ïj‰F éiyna‰wnk fhuzkhF«. gz¤Â‹ kÂ¥ò

bjhl®ªJ FiwÍkhdhš k¥Ë ãiyfydhf (Stores of Value) ÏU¥gj‰Fça

jFÂiaÏHªJéL«.vdntk¡fŸnrä¡fK‹tukh£lh®fŸ.

4. thlif bgWnth®(Rentiers)

gzÅ¡ffhy¤ÂšÏH¥ò«,gzth£lfhy¤ÂšgaD«milth®fŸ.gzth£l

fhy¤ÂšmilÍ« ga‹j‰fhèfkhdjhF«. nk‰f©lés¡f¤ÂèUªJéiyæš

V‰gL« fLikahd kh‰w« ÔikahdJ v‹W m¿ªJ bfhŸsyh«. gzÅ¡fK«,

gz th£lK« mÂf¤ Ôikahditna. gzÅ¡f« mÚÂahdJ. gzth£l«

ÔikahdJ MF« Áy bghUëaš tšYd®fŸ Ï›éu©oš gzth£lnk äfΫ

ÔikahdJv‹g®.VbdåšÏJntiyæšyhj©lh£l¤Â‰FtêtF¡F«v‹W

fUJ»‹wh®fŸ.

ãiyahdéiyna‰wkhdJ bghUshjhuK‹nd‰w¤Â‰F«, rKjha Ú¡F«

cfªjJv‹WbghJthffUj¥gL»wJ.

207

‘gzkhdJ kåj Ïd¤Â‰F gytêæY« e‹ik ga¡f¡Toanj. Mdhš

gz«f£L¥gL¤j¥glhé£lhš, kåjmêé‰F«,FH¥g¤Â‰F«têtF¡F«’ v‹W

Ïuhg®£r‹TWtJmidtuhY«V‰W¡bfhŸs¡ToanjMF«.

gæ‰Á

gFÂ - m

I. rçahd éilia¤ nj®ªbjL¡fΫ

1. gz¡bfhŸifiamkšgL¤JtJ

m.ikamuR M.khãymuR

Ï.ikat§» <.jåah®Jiw

2. bghJk¡fël«cŸsòH¡f¥gz«v‹gJ

m.M1 M.M2 Ï.M3 <.M4

3. t§»Åj«v¥nghJca®¤j¥gL»wJ

m.gzth£l« M.gzÅ¡f«

Ï.éiyãiyahfÏU¤jš <.ntiyæ‹ik

4. gzÅ¡f¤Â‹nghJv‹dãfG«

m.éahghçfŸÏyhg«<£Lt®

M.CÂa«<£Lgt®Ïyhg«bgWt®

Ï.khjr«gs«bgWgt®Ïyhg«bgWt®

<.thlif¡FéLgt®Ïyhg«bgWt®

5. éiyfŸ caU« nghJ cŸs NœãiyÍ«, k‰W« njit nj¡fK« miH¡f¥

bgWtJ

m.bryÎcªJgzÅ¡f« M.njit<®¥ògzÅ¡f«

Ï.ãiy¤j‹ikgzÅ¡f« <.TècªJgzÅ¡f«

II. nfho£l Ïl§fis ãu¥òf

6. g©l§fis¡bfhL¤Jg©l§fisth§FtJ_______vdmiH¡f¥gL»wJ.

7. gzth£l«v‹gJéiyfŸ_________ F¿¡F«.

8. gçkh‰w¢rk‹ghLMV=PTv‹gijmë¤jt®_________

9. jhΫgzÅ¡f¤ij__________ v‹W«miH¡fyh«.

10. gz¡bfhŸif_________ f£L¥gL¤jcjλwJ.

208

III. bghU¤Jf

11. fl‹msÎfl‹f£L¥ghL -m.Fiwªjt£oÅj«

12. fl‹j‹ik¡f£L¥ghL -M.t£oÅj«

13. kèÎ¥gz¡bfhŸif -Ï.m¿ÎW¤jš

14. TèÍ«éiyÍ«x‹iwx‹WjŸS»wJ -<.gz¤Â‹th§F«r¡Â

15. gz¤Â‹kÂ¥ò -c.C®ªJbršY«gzÅ¡f«

IV. xçU th®¤ijfëš éilaë¡fΫ

16. eh£o‹gzmë¥ig¡f£L¥gL¤J«t§»vJ?

17. mUik¥gz¡bfhŸifv¥bghGJfil¥Ão¡f¥gL»wJ?

18. éiyæškh‰wäšyhjnghJV‰gL«gzÅ¡f«vJ?

19. ‘Tè’Fiw¥ògzth£l¤Â‰FxUÔ®ÎMFkh?

20. äifntfgzÅ¡f¤ÂidrªÂ¤jxUehLvJ?

gFÂ - M

ËtU« édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tçfëš éilaë¡fΫ.

21. gz¤Â‹Ïy¡fz¤ijTWf?

22. gzmë¥Ã‹eh‹FTWfŸahit?

23. gzbfhŸifæ‹Ïy¡fz«TWf.

24. fl‹msΡf£L¥gh£o‹fUéfŸahit?

25. nj¡fãiygzÅ¡f«v‹whšv‹d?

gFÂ - Ï

ËtU« édh¡fS¡F xU g¡f mséš éilaë¡fΫ.

26. g©lkh‰WKiwæšcŸsÃu¢ridfisés¡Ff.

27. ÏU¥ògz«-ÁWF¿¥òvGJf.

28. és¡Ff(m)mUik¥gz¡bfhŸif(M)kèÎ¥gz¡bfhŸif

29. gçkh‰w¢rk‹ghL–és¡f«jUf.

30. tUkhd¡bfhŸif –ÁWF¿¥òvGJf.

209

gFÂ - <

ËtU« édh¡fS¡F _‹W g¡f mséš éilaë¡fΫ.

31. gz¤Â‹gâfisétç¡fΫ.

32. gz¡bfhŸifæ‹neh¡f«k‰W«fUéfiséth¡fΫ.

33. gzmsé‹nfh£ghL–étç¡fΫ.

34. gzÅ¡f¤Â‹ fhuz§fŸ, éisÎfŸ, mt‰iw¡ f£L¥gL¤J« Kiwfis

étç¡fΫ.

35. gzmD¥Õ£LKiwæ‹ngh¡Ffistiugl«tiuªJétç¡fΫ.

210

ghl« - 12

ãÂæaš bfhŸif

bghJãÂæašmšyJmuÁ‹ãÂv‹gJbghUshjhu¤Â‹xU»isahF«.

ÏJ M©L ãÂãiy m¿¡if (Budget), muÁ‹ tUthŒ k‰w« bryéd§fis¥

g‰¿ajhF«. ÏJmurh§f¤Â‹ãÂæašbfhŸif¥g‰¿akÂ¥ÕlhF«ÏJmuÁ‹

têKiwfŸ k‰W« Ka‰Áfis¥ g‰¿ milahs« f©L bfhŸSjY« MŒÎ

brŒjYkhF«.

“bghJã”v‹gJmuÁ‹ãÂrh®ªjbrašghLfshF«.ÏJmuÁ‹fUñy

brašghLfnshL«bjhl®òilajhF«. bghJãÂv‹gJãÂ¥bghUshjhu« (Fiscal Economy)v‹W«miH¡f¥gL«.

g©ila¡ fhy§fëš murhdJ bghUshjhu ts®¢Áia¢ rh®ªj

gâfis nk‰bfh©lJ. m§fho r¡Âfsh»a njit k‰W« më¥ò M»ad

bghUshjhu¤Âid ãiw΢ brŒÍ« têfh£ofshf ÏUªjd. Mdhš murhdJ

Ï¢brašghLfëšjiyæléšiy.g©ilafhymuRfŸ1cŸeh£Lr£lxG§if¥

ghJfh¤jš 2. eh£il¥ ghJfh¤jš 3. Ú ã®thf« k‰W« 4. bghJ ã®thf« M»a

Ï‹¿aikahj gâfis k£Lnk nk‰bfh©ld mªj muRfŸ fhty® muRfŸ

(Police States)vdmiH¡f¥g£ld.

Ï‹iwa eÅd murhdJ v©z‰w ts®¢Á, K‹nd‰w £l§fŸ k‰W«

k¡fis¢ rh®ªj bghJ ey¤ £l§fS¡F K¡»a¤Jt« bfhL¤J brayh‰W»wJ.

MfnteÅdmuir¥bghJeymuR(Welfare State)v‹g®.ϤjifaeÅdmuRfŸ

bgU»tU«muÁ‹bryéd§fS¡fhfãÂMjhu§fisÂu£lnt©L«.

Ï‹iwa fhy¤Âš ãÂ¥ bghUshjhukhdJ bgça msÎ kh‰w¤ij

cUth¡»ÍŸsJ. Ï«kh‰w§fis ã¡ bfhŸif _ykhf m¿ªJ¡ bfhŸsyh«.

Ϫã¡ bfhŸif muÁ‹ ngçaš bghUshjhu gâfnshL bjhl®òilaJ.

Ï¡bfhŸifmuÁ‹tç¡bfhŸif,muÁ‹bryéd«, k‰W« gz¡bfhŸifnahL

nr®ªjjhF«. Ï¡bfhŸifbghUshjhunfh£ghLk‰W«bghJã¡nfh£gh£nlhL

ÏizªjjhF«.

Ïy¡fz«

Ñœ¡fhQ«bghUshjhutšYe®fŸbghJã¡FÏy¡fz«jªJŸsd®.

nguhÁça®lhšl‹‘bghJãÂv‹gJmuÁ‹tUthŒk‰W«bryéd§fis¥

g‰¿ajhF«,ÏitfŸx‹nwhblh‹WrçbrŒJbfhŸS«’vdtiuaiwjªJŸsh®.

nguhÁça®Ã‹nyÁuh° (Findlay Shirras) “bghJãÂv‹gJmuÁ‹bryéd

bfhŸifiaÍ«,ãÂbgU¡f¤ijÍ«g‰¿anjMF«.’vdtiuaiwjªJŸsh®.

211

bghJ ãÂæ‹ cŸsl¡f§fŸ ËtUkhW

1. bghJ¢bryÎ

2. bghJtUthŒ

3. bghJ¡fl‹

4. ãÂã®thf«

5. T£lh£ÁKiw(k¤ÂakhãyãÂcwÎfŸ)

bghJ ãÂæ‹ cŸsl¡f«

bghJãÂæ‹cŸsl¡f«

bghJtUthŒ T£lh£ÁKiwk¤Âa

khãyãÂcwÎfŸ

bghJ¢bryÎ bghJ¡fl‹ ãÂãUthf«

1. bghJ¢ bryÎ

eÅd muR xU ey muR, vdnt mÂf¥g£r bghJ ey¤ij ãiyeh£LtJ

mjDilabghW¥ghfcŸsJ.Ïj‰fhdmuRgytifahdgâfisnk‰bfhŸS«.

ÏjdhšmuR¡FmÂfkhd gz¢bryÎfŸV‰gL«. Ï¥ÃçéšmuÁ‹mo¥gil¡

bfhŸifahdJ muÁ‹ ã Mjhu§fis gšntW ts®¢Á gâfS¡fhf¢ bryÎ

brŒtnjahF«.

2. bghJ tUthŒ

muRbgW»‹wtUthŒ,muÁ‹tUthŒvd¥gL«.ÏJmuÁ‹tUkhd¤ij

v›thW bgUf¢ brŒtJ v‹gij g‰¿Í«, tçé¥Ë bfhŸiffis¥ g‰¿Í«,

mjndhL r«gªj¥g£l Ãu¢ridfisÍ« rh®ªjjhf cŸsJ. bghJtUthahdJtç

tUthŒ,tçmšyhjtUthiacŸsl¡»ajhF«.

tç tUthŒ v‹gJ gy tifahd tçfŸ, tç¤ jh¡f« (Impact) k‰W« tç

ãfœÎfŸ (Incident) g‰¿ajhF«. tçæšyhj tUthahdJ (1) tâf tUthŒ

(bghJ Jiwæ‹é‰gidahš »il¤j tUthŒ, k‰W« Ïyhg«) (2) ã®thf tUthŒ

(f£lz§fŸ,mDkÂf£lz§fŸ,Áw¥ò¤Ô®itfŸ)(3)btFkÂk‰W«khåa§fŸ.

3. bghJ¡ fl‹

Ï¥ÃçÎ muÁ‹ fl‹fis v¥go mÂfç¥gJ v‹gJ g‰¿Í«, mÂfç¡»‹w

fl‹fisv¥go¤ÂU¥gbrY¤JtJv‹gJg‰¿Í«TW»wJ.bghJk¡fëläUªJ

muR bgW« fl‹fS¡F¥ bghJ¡fl‹ v‹W« TWt®. eÅd murhdJ j‹Dila

212

bryéd§fis, tçfŸ, k‰W« tçfŸ mšyhj tUthŒfŸ_y« rkhë¡f Koahj

xU ãiyæš cŸsJ. Mfnt muÁ‹ tUthahdJ, muÁ‹ bryit¡ fh£oY«

Fiwthfnt cŸsJ. Ïjdhš murhdJ cŸeh£L k‰W« btëeh£L fl‹fŸ

th§Ftj‰F cªj¥gL»wJ. cŸeh£L fl‹ v‹gJ, muR bghJ k¡fëläUªJ«

tâf t§»fëläUªJ«, ika t§»fëläUªJ« fl‹ bgWtjhF«.

k¡fëläUªJ«btëeh£L¡fl‹v‹gJ,cyft§» (World Bank), g‹dh£LãÂ

ãWtd«(IMF)k‰W«mašehLfëèUeJbgW»‹wfldhF«.

4. ã ã®thf«

muÁ‹ ãWtd§fŸ, muÁ‹ gâfŸ k‰W« muÁ‹ ÏaªÂu§fnshL

rh®ªj ã elto¡iffns ã ã®thfkhF«. nkY« ã ã®thf« v‹gJ, tuÎ

bryΠ£l§fis totik¤jš, cUth¡Fjš, x¥gë¤jš k‰W« ghuhSk‹w«,

r£lk‹w§fëš jh¡fš brŒjš, jâ¡if brŒjš, eilKiw¥gL¤JJš

M»at‰iwg‰¿aJ.

5. T£lh£Á ãÂ

bghJãÂæ‹ xU c£Ãçnt T£lh£Á ãÂahF«. T£lh£Á v‹gJ Ïu©L

(m) mj‰F nk‰g£l muRfë‹ T£lik¥ò. Ï¢T£lh£Á mik¥Ãš ika, khãy

k‰W« cŸS® muRfŸ xU§»izªJŸsd. ÏJ, Ï›tuRfëilna ãyλw ãÂ

cwÎKiwfŸg‰¿Í«,mjndhLr«kªjKilaÃu¢ridfis¥g‰¿Í«MuhŒ»wJ.

tç v‹gj‹ bghUŸ

tçfŸ_y«bgw¥gL»‹wtUkhdnkbghJtUthæ‹K¡»atUkhdkhF«.

xU Fokf‹ (m) xU ãWtd« muR¡F¡ f£lhakhf¢ brY¤j¡Toa xU

brY¤Jifnatçvd¥gL«.tçé¥Úf£lha¤j‹ikfhz¥gL»wJ.

tç Ïy¡fz«

nguhÁça®brè¡nk‹(Seligman)“tçv‹gJxUFokf‹muR¡Ff£lhakhf

brY¤J«, brY¤Jif, muÁl« ÏUªJ vªjéj neuo e‹ikiaÍ« v®gh®¡fhkš,

f£lhakhfbrY¤jnt©oanjtçvd¥gL«“vdTW»wh®.

tç é¥Ë éÂfŸ

Ml«°ä¤Â‹tçéÂ¥ò¡bfhŸiffŸÃ‹tUkhW-

1. rk¤JtéÂ

2. bjëÎéÂ

3. trÂtÂ

4. Á¡fdéÂ

213

1. rk¤Jt éÂ

Ï›éÂæ‹go ‘xUt‹ j‹ r¡Ânf‰g’ tç brY¤Jtnj, ÏjDila

bfhŸifahF«. tç é¡F« nghJ tç brY¤Jnthç‹, r¡Â¡nf‰g tç é¡f

nt©L«. ViHfŸ ÛJ FiwthfΫ, gz¡fhu®fŸ ÛJ mÂfkhfΫ tç é¤jš

nt©L«. tçéÂ¥ghdJ ÚÂæ‹mo¥gilæšmika nt©L«. mid¤J ju¥ò

k¡fS«j§fsJr¡Â¡nf‰gtçbrY¤jnt©L«.

2. bjëÎ éÂ/ cW éÂ

x›bthU FokfD« jh‹ brY¤jnt©oa tçæ‹ msÎ, v¥bghGJ tç brY¤j

nt©L«,ahçl«brY¤jnt©L«v‹gijm¿ªÂU¡fnt©L«.ÏJntbjëÎ/

cWÂéÂahF«.

3. tr éÂ

tç brY¤Jjš, tç brY¤JnthU¡F trÂahfΫ ghu« FiwªjjhÍ«

ÏU¤jšnt©L«.v.fh.r«gs¤ÂèUªJÃo¤j«brŒa¥gL«tUkhdtç,g©l§fŸ

ÛjhdtçfŸbghU£fisth§F«nghnjbgw¥gLjš(c«.)mWtilnahLbgw¥gL«

ãytç.

4. Á¡fd éÂ

Ï›é tç éÂ¥ÃY«, tç tNè¥gÂY« mÂf gz« éuakhfhkèU¡f

nt©L« vdw j¤Jt¤ij¥ g‰¿aJ. Ï¢r¨¡fd é tç¢ r£l§fŸ k‰W«

tê KiwfŸ vëjhdjhfΫ, k¡fsJ tUkhd tçfis¡ Fiwªj mséš

ga‹gL¤JtjhfΫmikjšnt©L«.

tçfë‹ tiffŸ

tçfë‹tiffis¥Ã‹tUkhWtçir¥gL¤jyh«,mitahitd.

1. ne®Kfk‰W«kiwKftçfŸ

2. é»jéçéÂ¥òKiw,ts®ÅjKiw,njŒÎÅjKiw,äjts®ÅjKiw.

3. Áw¥ò¤Ô®itk‰W«kÂ¥òÛjhdtç

4. kÂ¥ò¡T£Ltç(VAT)

5. x‹W(m)gyju¥g£ltçfŸ

1. ne®Kf k‰W« kiwKf tçfŸ

nguhÁça® lhšlå‹ T‰W¥go, ‘ne®Kf tç v‹gJ ah® ÛJ tç

é¡f¥g£lnjh, mtnu tç brY¤JtjhF«. kiwKftç v‹gJ xUt® ÛJ tç

é¡f¥g£L,k‰bwhUt®gFÂahfnth(m)KGikahfnthtçbrY¤JtjhF«.

ne®Kf tçæš tç brY¤Jgtnu, tç¢Rikia¢ Rk¡f nt©L«. Mdhš

kiwKftçæš,tçé¡f¥g£lt®ntW,tç¢Rikia¢Rk¥gt®ntW.

214

ne®Kftç v.fh. tUkhdtç, brh¤Jtç, btFk tç, Ô®it tç

v‹gitahF«.

kiwKftçv.fh.R§ftç,é‰gidtçv‹gdthF«

ne®KftçahdJk¡fëläUªJneuoahftNè¡f¥gL»wJ. Ï›tçahdJ

ah® ÛJé¡f¥gL»‰njhmtçläUªnjhtNè¡f¥gL»wJ.Ï›tiftçæštç

VŒ¥òv‹gJfodkhF«.

kiwKftçahdJg©l§fŸk‰W«gâfŸÛJé¡f¥gLtJMF«.Ïš

é¡f¥gL« tçæ‹ Jt¡f¢ Rik xUt® ÛJ ÏU¥ÃD« c©ik tç¢ RiahdJ

k‰bwhUt® ÛJ kh‰wÏaY«. ãfœÎ kh‰w« v‹gJ ah® tçia¢ brY¤J»whnuh?

c©ikæš tç¢Rikia V‰gt® ah® v‹gij¡ F¿¡»wJ. ne®Kf tçæš

gz¢RikÍ«,c©ik¢RikÍ«xUt®ÛnjãiybgW»wJ.MdhškiwKftçæš

xU nkh£lh® ir¡»Ÿ é‰gidahs® tç¢Rikia Jt¡f¤Ây V‰ÃD«, bghUis

th§Fgtnutç¢Rikia¥Ã‹V‰»wh®.

k¤Âa k‰W« khãy muRfë‹ tçfŸ

ϪÂahé‹ ãÂæaš mik¥ghdJ, T£lh£Á mik¥ghF«. ϪÂa muÁaš

mik¥ò¢r£l¤Â‹goϪÂahéšk¤Âa,khãymuRfS¡F¤jå¤jåahftçfŸ

é¤JtNè¡F«cçikfŸtH§f¥g£LŸsd.Ï«khÂçahdÃçéidfë‹_y«

k¤Âa,khãymuRfS¡»ilnaãÂã®thf¤ÂšvªjéjÃu¢ridfS«V‰glhJ.

k¤Âa muR é¡F« tçfŸ

k¤ÂamuR¡F¡ÑœfhQ«ÏUKiwfëštUkhd«»il¡»wJ

1. tçrh®ªjtUkhd«

2. tçrhuhjtUkhd«

tç rh®ªj tUkhd«

1. ntsh©iktUkhd«j鮤JÃwtUkhd§fë‹ÛjhdtçfŸ

2. ãWtd§fë‹ÛjhdtçfŸ

3. bryéd§fŸÛjhdtçfŸ

4. brh¤J¡fŸÛjhdtçfŸ

5. m‹gë¥òtçfŸ

6. bršttçfŸ

7. _yjd¤Â‹ÛjhdtçfŸ

8. Ma¤Ô®ittçfŸ

9. R§f¤Ô®ÎfŸ(V‰WkÂk‰W«Ïw¡FkçtçfŸ)

215

k¤Âa muÁ‹ tç rhuh tUthŒfŸ

1. ãÂrh®gâfŸ

2. t£otUthŒfŸ

3. Ïyhgg§FfŸ

4. bghJ¥ga‹,gâfŸ

5. r_f,rKjha¥ga‹gâfŸ

6. bghUshjhuga‹gâfŸ

khãy murhš é¡f¥gL« tçfŸ

ϪÂamuÁašmik¥òr£l¥gokhãymuRfŸtçé¥Ë_y«tUkhd«

bgW«mÂfhu«bg‰WŸsd.Mdhšôåa‹Ãunjr§fS¡FneuoahdãÂÍjéia

k¤Âamurh§fnkmë¤JcjΫ.

khãy muÁ‹ _y« é¡f¥gL« tçfŸ

1. ãytUthŒ(tç,Ô®ittNè¥òc£gl)

2. é‰gidk‰W«brŒÂ¤jhŸjéuk‰wbghUŸfŸÛjhdtçfŸ.

3. ntsh©iktUthŒk‰W«ãy«M»at‰¿‹ÛJé¡f¥gL«tçfŸ.

4. ãy«,kidfŸ,f£ol§fŸÛJé¡f¥gL«tçfŸ

5. ntsh©ikãy«rh®ghd,ntsh©g©iztçfŸ.

6. kJtiffŸÛJé¡f¥gL«Ma¤Ô®itfŸ

7. xU khãy¤ÂèUªJ, ÃçbjhU khãy¤Â‰F¥ g©l§fis¡ bfh©LtU«

nghJé¡f¥gL«tçfŸ.

8. fåk¥bghUŸfë‹cçk§fŸÛJé¡f¥gL«tçfŸ

9. ä‹rhuEf®Î,é‰gidÛjhdtçfŸ

10. éy§FfŸ,glFfŸ,thfd§fŸÛJé¡f¥gL«tçfŸ

11. ÏU¥ò¥ ghij, cŸeh£L Ú®tê M»at‰¿š bfh©L¢ bršY« ru¡FfŸ,

gaâfë‹ÛJé¡f¥gL«tçfŸ.

12. K¤Âiu¤jhŸtçfŸ,ÚÂk‹wf£lz«,k‰W«gÂΡf£lz§fŸ.

13. bghGJngh¡»‹ÛJé¡f¥gL«tçfŸ

14. és«gu§fŸ,brŒÂ¤jhŸj鮤JÃwés«gu§fŸÛjhdtçfŸ

15. bjhêšfŸ,t®¤jf«,ntiyfŸÛjhdtçfŸ

16. Ú®¥ghrdk‰W«fhLfŸ_y«»il¡F«tçtUkhd§fŸ

216

17. k¤ÂamuÁ‹khåa§fŸÛjhdtçfŸ

18. ÃwtUkhd§fŸ,mjhtJgÂΡf£lz«,tUkhdtçæšxUgFÂ,R§f

tçfŸk‰W«fl‹fŸÛjhdtçfŸ.

tçéÂ¥ò KiwfŸ

1. é»jKiwtçfŸ

2. ts®ÅjKiwtçfŸ

3. njŒé»jKiwtçfŸ

4. äjts®ÅjKiwtçfŸvdeh‹Ftif¥gL¤j¥gL»‹wd.

1. é»j tç éÂ¥ò Kiw(Proportional Tax)

Ï›tif tçfŸ khwhJ, ãiyahdjhf cŸsd. tUkhd« mÂfkhdhY«

FiwªjhY« tçé¥Ú kh‰w« V‰glhJ, ViHfS¡F«, gz¡fhuU¡F« xnu

khÂçahdtçé»j«é¡f¥gL«.

2. ts®Åj tçéÂ¥ò Kiw (Progressive Tax)

Ï«Kiwæš tçæ‹ mo¥gil js« mÂfç¡F« nghJ, tçé»jK«

mÂfç¡»‹wJ.tUkhd«mÂfç¤jhštçé»jK«mÂfç¡F«(v.fh.)tUkhdtç.

3. njŒÎ Åj tçéÂ¥ò Kiw(Regressive Tax)

tUkhd« caU« nghJ, brY¤j nt©oa tç é»j« Fiwªjhš, mJ

njŒÎ Åj tç vd¥gL«. Ϫj Kiwæš gz¡fhuiuél ViHfŸ ÛJ tç¢Rik

mÂfç¡»wJ.vdntϤjifahdtçéÂ¥òãahak‰wjhF«.

4. äjts®Åj tçéÂ¥ò Kiw(Degressive Tax)

é»jKiw tç éÂ¥ò, ts®Åj tçéÂ¥ò M»a Ïu©L« nr®ªj fyitna

äjts®Åj tçéÂ¥ghF«. Ïš tUthŒ cau, cau tç ÅjK« xU F¿¥Ã£l

msÎtiuca®ªJËòÓuhdãiyiamil»wJ.ϧFtUthŒca®ªjhY«,tç

é»j«ca®tšiy.Ï›tçKiwæšca®tUkhd«<£Lgt®fŸFiwªjtUkhd«

<£Lgt®fis¡fh£oY«FiwthdÂahf¤ijnank‰bfhŸ»‹wd®.

Ϫeh‹FKiwfSŸts®ÅjtçéÂ¥òKiwnaÁwªjjhF«.

M©L ã ãiy m¿¡if(Budget)

muÁ‹ tç tUthŒ k‰W« bghJ fl‹fis¥ g‰¿a Ô®khd§fŸ M©L

ãÂãiy m¿¡ifæš më¡f¥gL»‹wd. ts®¢Á¡F«, £l« Ô£LjY¡F« tuÎ

bryΤ£lkhdJÏ‹¿aikahjjhF«ts®¢Á¤Â£l§fë‹neh¡f§fismila

£lt£lkhd bfhŸif têKiwfis Ï›tu΢ bryΤ £l« tiuªJ jU»wJ.

nkY«tuΫbryΫx‹¿‰bfh‹WÏizahf eilbgwhjjhšÏªjtuÎbryΤ

£lkhdJmtÁakhdjhfÏU¡»wJ.

217

és¡f«

tuÎbryΣl«v‹gJM©LãÂãiym¿¡ifahF«. ÏJmuÁ‹tuÎ

bryÎfnshL Toa xU ã M©o‰fhd (V¥uš 1 Kjš kh®¢ 31 Koa) m¿¡if.

g£b#£ v‹D« brhš ÃbuŠR bkhê¢ brhšyhd (Bougette) v‹w gj¤ÂèUªJ

cUthdJ. ‘Bougette’ v‹gj‰F Á¿a ig v‹W bghUŸ. ehlhSk‹w¤Âš

rk®¥Ã¡f¥gl nt©oa Ï›t¿¡ifia (khãy r£lk‹w¤ÂY«) ã mik¢r®fŸ

Ï¥igæš it¤Jjh‹ bfh©L tUtJ tH¡f«. k¤Âa khãy muRfŸ x›bthU

ã M©L njhW« Ï›t¿¡ifia¤ jahç¥g®. Ϫj £l§fëš muÁ‹ ãÂ

bfhŸiffŸ,tç¡bfhŸiffŸ,_yjdÃw¥Ãl§fŸ, nrä¥òmsÎfŸ,ts§fë‹

ga‹ghLfŸk‰W«_yjdM¡f§fŸg‰¿aés¡f§fŸÏl«bgW«.

tiuaiwfŸ

tuÎbryΤ£l¤Â‰Fbt›ntwhdtiuaiwfŸcUth¡f¥g£ld.

nguhÁça® okh¡ (Dimock) mt®fŸ F¿¥ÃL« nghJ “tuÎ bryΤ £l«

v‹gJxUF¿¥Ã£lfhyf£l¤Âšrkkhffz¡»£ltuÎk‰W«bryΓv‹»wh®.

nkY« ã®thf¤ij¥ bghW¤jtiuæš Kªija brašgh£oid¥ gÂÎ brŒjš,

ãfœfhy¤Â‹ f£L¥gL¤J« KiwahfΫ k‰W« v®fhy¤ij ÃuÂgè¡F« xU

£lkhF«.

»sh£ °nlh‹ T‰W¥go, tuÎ bryΤ £l« v‹gJ btW« v©âaš

mo¥gilahdJ k‰W« mšy, Mdhš jåkåj®fë‹ brGik k‰W«

tF¥Ãdçilnaahd cwÎ nkY« muÁ‹ tèik M»at‰¿‹ nt®tiu Mæu«

têfS¡Fnkšbrš»wJ.

tuÎ bryΠ£l¤Â‹ tiffŸ

tuÎ bryΣl«, rkãiytuÎ bryΤ£l« v‹W« rkd‰wtuÎ bryÎ

£l«vdΫÏu©Ltif¥gL«.

I.rkãiy tuÎ bryΠ£l«(Balanced Budget)

muÁ‹ £läl¥g£l bryÎfS«, tUthÍ« rkkhf ÏU¥Ã‹ mJ rkãiy

tuÎ-bryΠ£l« vd¥gL«. F¿¥Ã£l¡ fhyf£l¤Âš tUthahdJ, bryé‰F

rkkhŒÏU¡F«.

II.rkd‰w tuÎ bryΤ £l«(Un-Balanced Budget)

(äiftuÎbryΣl«(m)g‰wh¡FiwtuÎbryΤ£l«)

rkãiya‰w tuÎ bryΤ£l« v‹gJ muÁ‹ tUthŒ, bryit él¡

TodhY« (mšyJ) muÁ‹ bryÎ, tUthiaél mÂfkhdhnyh Ïu©Lnk

rkd‰w tuÎ bryΤ £l« v‹wiH¡f¥gL«. muÁ‹ tUthÍ«, bryΫ rkkhf

ÏšyhÂU¤jny rkãiya‰w tuÎ bryΠ£lkhF«. bghJ tUthŒfŸ, bghJ

bryÎfisélmÂfkhfÏU¥Ã‹mJ “cgçtuÎbryΣl«“vd¥gL«. bghJ

bryit¡ fh£oY«, bghJ tUthŒ Fiwthf ÏUªjhš mJ “g‰wh¡Fiw tuÎ -

bryΣl«”v‹W«miH¡f¥gL«.

218

bjh‹ik¥bghUëašm¿P®fŸrkãiytuÎbryΣl¤ijMjç¤jd®.

MdhšeÅdbghUëaštšYe®fŸrkãiya‰wtuÎbryΤ£lnkxUeh£o‹

bghUshjhu« rkãiyiamilaΫmªãiyia¤ bjhl®ªJ ãiyeh£lΫ bgçJ«

gaDŸsjhfÏU¡F«v‹WfUJ»‹wd®.

tuÎ bryΠ£l¤Â‹ tiffŸ

1. tUthŒtuΖbryΤ£l«

2. _yjdtuΖbryΤ£l«

ã ã®thf¤Âš, tuÎ bryΤ£l« v‹gJ äf K¡»akhd gFÂahF«.

x›bthUãÂM©oY«muRjdJtuéid¥g‰¿Í«bryéd§fis¥g‰¿Í«jdJ

tiuéidghuhSk‹w¤ÂšéthÂ¥gj‰fhfrk®¥Ã¡fnt©oaJmtÁa«. nkY«

muÁ‹bryéd§fSŸtUthŒbryéd§fisÍ«_yjd¢bryéd§fisÍ«Ãw

bryéd§fëèUªJntWgL¤jnt©L«.vdntjh‹Ï¤Â£l¤ijtUthŒg£b#£

v‹W«_yjdg£b#£v‹W«Ïu©Ltiffshf¥Ãç¡»‹wd®.

1. tUthŒ tuÎ bryΠ£l«(Revenue Budget)

Ïš muÁ‹ tUthŒ tuÎfS« (tç tUthŒ, tç j鮤j Ãw tUthŒ

c£gl) mt‰¿èUªJ brŒa¥gL« tUthŒ bryÎfS« ml§F«. brh¤Âid

cUth¡fhj mid¤J bryéd§fS« tUthŒ bryéd« v‹W miH¡f¥gL«.

(v.fh.) muR¤JiwfŸ rh®ghd bryÎfŸ - el¥ò tUthÍ« (Current Revenue) el¥ò

bryéd§fS«muÁ‹bghJ¡fl‹Ûjhdt£ok‰W«ts®¢Árhuhbryéd§fŸ)

2. _yjd tuÎ bryΤ £l«

muR brŒÍ« bryéd§fë‹ bgU« gF _yjd bryÎfshF«. _yjd

tuÎfŸ,_yjd¢bryéd§fŸM»ait_yjdtuÎbryΤ£l¤Âšml§F«.

m§fho¡ fl‹fŸ, ϪÂa çr®› t§»æläUªJ bgw¡Toa fl‹fŸ, fUñy

c©oašfŸ,mašeh£LmuRfŸ,ãWtd§fŸngh‹wt‰¿èUªJbgW»‹wfl‹fŸ

M»ait muÁ‹ F¿¥Ãl¤j¡f _yjd tUthŒfshF«. muÁ‰F¢ brhªjkhf

ãy«, f£ol§fŸ, ÏaªÂu¤ jsthl§fŸ ngh‹wt‰iw th§Fjš, KjÄLfŸ k‰w

muRf«bgåfS¡F«khãymuRfS¡F«tH§f¥gL«fl‹fŸngh‹wit_yjd

bryéd§fëšml§F«.

brašÂw‹ tuÎ bryΤ £l« (Performance Budgeting)

xJ¡Ñ£LtêKiwahdJgyehLfëš,giHabryéd£lKiwæèUªJ

khWg£LòÂac¤Âfsh»abrŒÂw‹ãÂãiym¿¡if,fhça¤Â£l«k‰W«ó{ía

ãÂãiym¿¡if(Zero based budget)ngh‹witifahs¥gL»‹wd.

brašÂw‹ tuÎ bryΤ £lkhdJ murh§f¤Â‹ bghJ bryéd§fis¢

rh®ªj, gâfŸ, fhça§fŸ, braštot§fŸ, elto¡iffŸ, £l§fŸM»at‰iw

cŸsl¡F«Ï¤Â£lkhdJmuRnk‰bfhŸS«mo¥gilahdmuÁ‹bryéd§fis

ÃuÂgè¡»wJ.

219

ó{ía tuÎ - bryΤ£l« (Zero based budget)

ó{íaãÂãiym¿¡ifv‹gJxUòÂac¤Âia¡bfh©ltuÎbryΤ

£lkhF«. Ïš x›bthUM©L«, xU òÂaM©lhf V‰W¡ bfhŸs¥gL»wJ.

flªj Áye¨fœÎfis¡ fz¡»š vL¤J¡ bfhŸtšiy. Ϥ£l« ó{ía¤ij

mo¥gilahf¡ bfh©L, KGikahdjhfΫ, òÂjhdjhfΫ vL¤J¡

bfhŸs¥gL»wJ.

ãÂæaš bfhŸif (Fiscal Poliy)

ãÂæaš bfhŸifæ‹ bghUŸ és¡f«

ãÂæašbfhŸifv‹gJmuÁ‹(bghJ¢)bryÎk‰W«mj‰fhdãÂtH§F«

Kiwia¥ g‰¿a bjhF¥ò nfh£ghLfisF¿¥gjhF«. xUmurh§f¤Â‹ã ãiy

m¿¡if¥ g‰¿a ãiyaikÂna ãÂæaš bfhŸif vd¥gL«. eh£o‹ bghUshjhu

elto¡iffis¡f£L¥gL¤jΫ, kh‰¿mik¡fΫmuRv‹dbrŒa¡TL«v‹w

nfŸé¡Féiliaã¡bfhŸifmë¡»wJ.eh£o‹c‰g¤Â,ntiythŒ¥òk‰W«

éiy M»at‰iwÍ« bghJ¡fl‹fŸ, tçfŸ, bghJ¢ bryÎfŸ thæyhf kh‰¿

mik¡fmuRvL¤J¡bfhŸS«Ka‰Áfis¥g‰¿aJMF«.

tiuaiw

M®j®°ä¤°v‹gtç‹T‰W¥go“ãÂæašbfhŸifv‹gJeh£o‹njÁa

tUthŒ,c‰g¤Â,ntiythŒ¥ò,M»at‰¿šnjit¥gL«éisÎfisV‰gL¤jΫ.

njit¥glhj, v®ghuhj, éisÎfis¤ j鮡fΫ muR nk‰bfhŸ»‹w muÁ‹

tUthŒk‰W«bryÎg‰¿afhça¤Â£lkhF«.“

ãÂæaš bfhŸifæ‹ K¡»a¤Jt«

nguhÁça® J.M. Ñ‹R mt®fŸ btëæ£l “ntiy thŒ¥ò t£o k‰W«

gz¤ij rh®ªj bghJ¡ bfhŸif“ v‹D« üš btëæl¥gL« tiu ãÂæaš

bfhŸifæ‹K¡»a¤Jt«czu¥gléšiy.mtuJbghJ¡nfh£ghlhdJãÂæaš

bfhŸifæ‹ bghUisÍ« brašgh£ilÍ«m¿ÎW¤Â bghJ ãÂæaèš xUÂU¥ò

Kidahf mikªjJ. Ït® tçfŸ, bghJ¢ bryÎfŸ, bghJ¡ fl‹fns eh£o‹

c‰g¤Â ãiyiaÍ«, ntiy ãiyfisÍ« kh‰Wtj‰fhd Áwªj fUéfŸ v‹W

és¡»Íiu¤jh®.

k¡fsh£Á têæš Ïa§F« muR k¡fsJ bghJ ey¤Âš <LghL

bfh©ljhf elªJ bfhŸs nt©Lkhæ‹ bghUshjhu ts®¢Á¤ Jiwfëš

Óça¥ gâah‰w nt©L«. mndf bghJey ts®¢Á¥ gâfëš (bghJ gadgh£L¥

gâfshd FoÚ® trÂ, Rfhjhu trÂ, Foik¥ gâfŸ, Jt¡f¡ fšé, r_f

ey‹, ghJfh¥ò) K¡»a g§nf‰W brašgl nt©L«. ÏJnt eÅd muRfë‹

jiyaha ãÂæaš bfhŸiffshF«. nk‰T¿a gâfS«, nritfS« m§fhoæš

é‰f¥glhjitfshF«. mit Ef®é‰fhf m§fhoæš më¥ghf é‰f

KoahjitfshF«. Mdhš Ϥjifa bghJ¥ gâfS¡fhf tçfë‹ tot¤Âš

Ïj‹bgWkhd¤ijmuRbg‰W¡bfhŸsyh«.

220

ts®¢ÁFiwªjehLfëšbghJãÂæayhdJÏ‹D«TLjyhdgâfis

nk‰bfhŸsnt©oÍŸsJ.Ï›tuRbghUshjhu¤Âšãiyahdj‹ikiaV‰gL¤j

nt©oÍŸsJ. ts®ªJtU«ehLf¨ëšÔéubghUshjhuts®¢ÁiaC¡Fé¤jš

v‹gJ éU«g¤j¡fbjh‹whF«. vdnt bghJ ãÂæaèš éiuªj ts®¢ÁiaÍ«

bghUshjhu ãiy¥gL¤JjiyÍ« tèÍW¤Â murh§f§fŸ ghLgl nt©L« v‹w

ãiyV‰g£lJ.

ã¡ bfhŸifæ‹ neh¡f§fŸ

ã¡bfhŸifæ‹mo¥gilahdneh¡f§fŸÃ‹tUkhW

1. ts§fis¤Âu£o,bghJ¤Jiwæ‹ãÂMjhu§fis¥bgU¡f¢brŒjš

2. jåah®Jiwiats®¢Áaila¢brŒjš

3. ts§fisc¤jkmséš(Optimum)ga‹gL¤jš.

4. gzÅ¡f¤ij¡f£L¥gL¤Â,bghUshjhu¤ijãiy¥gL¤Jjš

5. tUkhd«,brh¤J¥g»®éšcŸsV‰w¤jhœÎfis¡Fiw¤jš.

6. KGntiythŒ¥igmiljš,k‰W«bghUshjhuts®¢Á

7. ã¡bfhŸifÍ«,_yjdM¡fK«

1. ts§fis¤ Âu£o, bghJ¤ Jiwæ‹ ã Mjhu§fis¢ bgU¡f¢ brŒjš

eh£o‹ tç¡ bfhŸifahdJ »il¡F« ts§fis¢ Áwªj Kiwæš Âu£o

eh£o‹ts®¢Á¥gâ¡fhfga‹gL¤J«Kiwæšmikant©L«. nkY«Åzhd

k‰W« Ml«gu¢ bryÎfis, cgnahfkhd c‰g¤Â KjÄLfshf kh‰¿ ts®¢Á¥

gâfS¡fhfbryél¥glšnt©L«.

2. jåah® Jiwia ts®¤jš

fy¥ò¥ bghUshjhu¤Âš jåah® JiwahdJ K¡»a g§fh‰W»wJ.

ts®¢ÁæšbghJ¤Jiwg§FmÂfç¤jhY«jåah®Jiwæ‹g§if¥òw¡fâ¡f

ÏayhJ. Mfnt jåah® Jiwæ‹ KjÄL brŒgtU¡F tç éLKiw, tç¢

rYiffŸ,cjé¤bjhiffŸ,C¡f§fŸmë¤J_yjdÂu£ÁiaÍ«,KjÄ£ilÍ«

jåah®Jiwæšnk«gl¢brŒayh«.

3. ts§fis c¤jk mséš ga‹gL¤jš

nk‰F¿¥Ã£l všyh neh¡f§fisÍ« ãiwnt‰w, ts§fŸ Kiwahf

g»®ªjë¡f¥glnt©L«.jåah®Jiw,k‰W«bghJ¤JiwfisKiwahf_yjd

Âu£Áiaga‹gL¤jmt‰iwC¡Fé¡fnt©L«.c‰g¤Âts§fisbghUshjhu

ts®¢Áia mÂfç¡F« têfëš ga‹gL¤j nt©L«. »il¡f¡Toa mid¤J

ts§fS«r_f,k‰W«bghUshhuts®¢Á¡fhfga‹gL¤j¥glnt©L«.

221

4. gzÅ¡f¤ij¡ f£L¥gL¤Â, bghUshjhu¤ij ãiy¥gL¤jš

gz Å¡f¤ijÍ«, gz th£l¤ijÍ« f£L¥gL¤J« xU fUéahf ã¡

bfhŸifcŸsJ. Kjyhtjhfm›t¥nghJ V‰gL« bghUshjhu¢ Á¡fšfis¢ Ó®

brŒaV‰wxUtçmik¥igmilahs«f©LbfhŸs nt©L«. Ïu©lhtjhf,

gz Å¡f« k‰W« gzth£l neu§fëš tç Kiwfëš mtÁakhd kh‰w«

V‰gL¤Jjš nt©L«. ϪÂah ngh‹w ehLfëš gzth£l¤ijmonahLmf‰w,

tç mik¥ig¡ fh£oY«, bghJ bryé‹ ngh¡»id mÂf¥ gaDŸsjhf M¡f

nt©L«. gz Å¡f¡ fhy§fëš, gzÅ¡f v®¥ò tçfshd cgç Ïyhg tçfŸ,

k‰W«bghJthd,Ml«guEf®ÎbghUŸfŸÛJtçfŸé¡f¥glnt©L«.

5. tUkhd«, brh¤J¡fŸ g»®éš cŸs V‰w¤jhœÎfis Fiw¤jš

eh£L tUkhdkhdJ všyh tif k¡fS« ga‹bgW« tifæš

g»®ªjë¡f¥gl nt©L«. tUkhd«, brh¤J k‰W« thŒ¥òfshš rkãiy

V‰gL« nghJ k£Lnk bghUshjhu¤Âš ts®¢ÁæY« k‰W« r_f ts®¢Áæš xU

KGikia¡fhzKoÍ«. ViHvëak¡fë‹ey‹fUÂtUkhdkhdJkWg»®Î

brŒa¥gl nt©L«. tçfŸ _y« k£Lnk Ϥjifa kh‰w¤ij V‰gL¤j KoÍ«.

nkY« murhdJ bghJ¢ bryéd§fis mÂfç¡F« nghJ bghUshjhu¤Âš

Ëj§»ÍŸs k¡fë‹ ey‹fis ca®tila brŒa KoÍ«. nkY« ntsh©ik,

Ú®ghrd«fšé,Rfhjhu«k‰W«kU¤JttrÂfŸÛjhdbryÎfŸmÂfç¡F«nghJ,

eèªjk¡fsJbghUshjhu«K‹nd‰w«milÍ«.

6. KGntiy thŒ¥ò miljš k‰W« bghUshjhu ts®¢Á

KGntiythŒ¥ò k‰W« éiyæš ãiy¤j‹ik. M»ad ã¡

bfhŸifæ‹_ynk mila KoÍ«. bghUshjhu kªj fhy¤Âš ntiyæ‹ikia

Ô®¥gš gz¡bfhŸif bt‰¿ bgwéšiy. Mdhš muÁ‹ ã¡ bfhŸifahš

k£Lnk Ϫneh¡f¤ij ãiw΢ brŒa ÏaY«. ts®¢Á Åj¤ij mÂfç¡f KG

ntiythŒ¥ÃšcŸsts§fŸ rçahdKiwæš g»®Î¢ brŒant©oaJmtÁa«.

Ϫj brašfŸ _y« bghUshjhu c‰g¤Â ÂwdhdJ mÂfç¡F«. Mfnt

ã¡bfhŸifia ga‹gL¤Â tçfë‹ thæyhf KjÄLfisbgU¡», Ef®Îfis

f£L¥gL¤Jtj‹_y«c‰g¤ÂiabgU¡fyh«.jåegç‹tUkhd«Ûjhdtçia

Fiw¡F« nghJ, _yjd bgU¡f« mÂfç¡F«. ntiythŒ¥òfis mÂfç¡f,

murhdJ r_f k‰W« bghUshjhu ts®¢Á¡fhd bryéd§fis mÂfç¡f

nt©L«. murhdJ nk‰bfhŸS« cŸS® bghJ¥gâ¤Jiw ts®¢Á £l§fëš

Fiwªj_yjd¤ijÍ«mÂfkhdmsÎciH¥igÍ«ga‹gL¤ÂdhšntiythŒ¥ò

mÂfç¡F«.

7. ã¡ bfhŸifÍ«, _yjd M¡fK«

ã¡bfhŸiffsh»a,tçfŸ, R§fMa¤Ô®itfŸ, kh‰W¢brY¤JiffŸ,

tç rYiffŸ k‰W« khåa§fŸ, jŸSgofŸ Kjèad _y« _yjd M¡f«

mÂfç¤J, Ú©l fhy bghUshjhu ts®¢Á milÍ« _yjdkhdJ bghUshjhu

ts®¢Áia Ô®khå¡F« xU fhuâahF«. mJnt bghUshjhu ts®¢Áæ‹xU

ÂwÎnfhyhfts®ªJtU«ehLfëšga‹gL»wJ.

222

ã¡ bfhŸifæ‹ FiwghLfŸ(Limitations of Fiscal Policy)

ã¡ bfhŸifahdJ, jåah® k‰W« bghJ¤Jiwfëš nrä¥ò k‰W«

KjÄLfismÂfç¡fKL¡»éL«K¡»afUéahfÏUªjhY«,Ïšќ¡fhQ«

FiwghLfŸcŸsd.

1. ã¤ԮÎfë‹msÎ

2. tâf¢NHšfis¡f£L¥gL¤Jtšã¡bfhŸifæ‹Fiwªjbt‰¿.

3. muRãUthf¤Âšfhyjhkj«

4. k‰wFiwghLfŸ

1. 㤠ԮÎfë‹ msÎ

ãÂãiym¿¡ifv‹gJxUrhjhuztuÎbryÎm¿¡ifk£LkšymJxU

bghUshjhu¤Â‹totik¥ghF«.Ï›tiuÎeh£LtUkhd¤Â‹xUÁ¿agFÂahf

ÏU¥gjdhš bghUshjhu ts®¢Áæ‹ ÛJéU«g¤j¡f ghÂ¥ig V‰gL¤j ÏayhJ.

e«eh£o‹bgUkséyhdk¡fŸViHfshfÏU¥gjhš,ne®KftçiamÂfmséš

eh« ga‹gL¤j Ïayéšiy. nkY« bkh¤j tç tUthahdJ eh£L tUkhd¤Âš

xUÁWgFÂahfÏU¥gÂdhš,bgUksÎãÂah¡f« njit¥gL»‹wJ,Ëj§»a

ãiyæš ÏU¡»‹w bghUshjhu¤ij K‹nd‰w, ϪãÂæ‹ Ô®Î nghjhjjhf

cŸsJ.

2. tâf¢ NHšfis¡ f£L¥gL¤Jtš ã¡ bfhŸifæ‹ Fiwthd bt‰¿

xU eh£o‹ Jiwfë¡»ilna xU§»iz¥ò V‰glhé£lhš, ãÂ

bfhŸifæ‹ fUéfŸ mªeh£o‹ bghUshjhu ts®¢Áia éiuÎ¥gL¤j KoahJ.

muR nk‰bfhŸS« všyh brašghLfS« mid¤J JiwfëY« xnu khÂçahd

jh¡f¤ij V‰gL¤Â, Ï›thwhf xU Jiwæš V‰gL»‹w kªjkhdJ k‰bwhU

Jiwæš éiy V‰w¤ij v‰gL¤J«. g‰wh¡Fiw ãÂah¡f¤Â‹ _y« v‰g£l

th§F«r¡Âæ‹mÂfç¥ò,1930«M©o‹bgU«kªj¤ijg‰¿és¡»a J.M.Ñ‹R

mt®fë‹,kªj«jGéabghUshjhu§fS¡FÏ‹D«TLjyhdéiyV‰w¤ijna

më¤jJ.

3. muR ãUthf¤Âš fhyjhkj«

ã®thf¤ jilfëdhš ãÂã®thf bfhŸif eilKiw¥gL¤Jtš fhy

jhkjK«,ã¢rak‰wNHšk‰W«FH¥gãiyÍ«V‰gl¡TL«.Ïj‹éisthfã¡

bfhŸifæ‹tèikbraèH¡f¡TL«.

k‰w FiwghLfŸ

bgU« mséyhd ntiy¡FiwÎ, bghJk¡fëilna fhz¥gL«

x‰Wikæ‹ik, tç VŒ¥òfŸ, Fiwthd tç éÂ¥ò¡fŸ ngh‹wit ã¡

bfhŸifæ‹k‰wFiwghLfshF«.

223

gæ‰Á

gFÂ - m

I. rçahd éilia¤ nj®ªbjL¡fΫ

1. bghJãÂahdJ,tUkhd«k‰W«bryÎl‹bjhl®òilaJ

m.jåah®Jiw M.ntsh©ik¤Jiw

Ï.bghJ¤Jiw <.bjhêšÃçÎ

2. tçtUthŒ

m.f£lz« M.tçfë‹tiffŸ

Ï.tUthŒ <.tça‰wtUthŒ

3. T£lh£ÁFoauRÏjid¡bfh©lJ

m.ika,khãyk‰W«cŸsh£Ámik¥òfŸ M.ikak‰W«khãymuRfŸ

Ï.khãyk‰W«cŸsh£Ámik¥òfŸ <.nk‰T¿amid¤J«

4. muÁdhšé¡f¥gL«f£lhaf£lz«v‹gJ

m.cçk« M.btFkÂÍ«k‰W«khåa«

Ï.fl‹ <.tç

5. óía ãÂãiy m¿¡ifæš x›bthU M©L« xU ___________ M©lhf

V‰W¡bfhŸs¥gL»wJ.

m.mo¥gilM©L M.ãÂah©L

Ï.òÂaM©L <.fšéah©L

II. nfho£l Ïl§fis ãu¥òf

6. ________v‹gJgšntWtêfëšmuR¡FtU«tUthŒ.

7. neuo k‰W« é»jh¢rhu rYif bgwhkš nghtij Ï›thW ________miH¡»‹nwh«.

8. tçé¥Ëmo¥gilnfh£gh£il________ v‹WmiH¡»nwh«.

9. neuo k‰W« kiwKf tç éÂ¥òKiw ________ mo¥gilahf¡ bfh©L

é¡f¥gL»wJ

10. ________ tç v‹gJts®éjtçiaÍ«,é»jh¢rhutçiaÍ«cŸsl¡»aJ

MF«.

III. bghU¤Jf

11. òåjtçéÂ¥òKiw -m.jŸSgoÍ«cjé¤bjhifÍ«

12. ts®éjtç - M.Mj«°ä¤

13. ã¡bfhŸif - Ï.tçéÂ¥òÅj«FiwÍ«

14. njŒÎÅjtç - <.tUthÍ«bryΫrkkhfÏU¡F«

15. rk¢Ó®ãÂãiym¿¡if - c.ÁwªjtçKiw

224

IV. xçU th®¤ijfëš éilaë¡fΫ

16. tçv‹gJv‹d?

17. ‘VAT’v‹whšv‹d?

18. é»jh¢rhutçéÂ¥òKiwv‹whšv‹d?

19. ãÂãiym¿¡ifæ‹tiffŸahit?

20. bghJ¡fl‹v‹gJv‹d?

gFÂ - M

ËtU« édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tçfëš éilaë¡fΫ.

21. bghJãÂiaeh‹FmšyJIªJtçfëšéilaë¡fΫ

22. bghJãÂæ‹ghl¥bghUŸ(Subnject Matter)v‹d?

23. Mj«°ä¤Â‹òåjtçéÂfis¡TW.

24. tçfë‹éj§fŸv‹bd‹d?

25. ‘ó{a’(Zero Budget)ãÂãiym¿¡ifv‹whšv‹d?

gFÂ - Ï

ËtU« édh¡fS¡F xU g¡f mséš éilaë¡fΫ.

26. tçéÂ¥ò¡bfhŸifiaétç?

27. khãymuÁ‹K¡»atçtUthŒk‰W«tça‰wtUthŒvit?vit?

28. M©L ãÂãiy m¿¡if v‹gij és¡Ff. rkãiy k‰W« rkãiya‰w

M©LãÂãiym¿¡ifiaétç¡fΫ.

29. ã¡bfhŸifæ‹tiuaiwahJ?

30. ‘ne®Kftç’k‰W«kiwKftçiantWgL¤Â¡fh£Lf.

gFÂ - <

ËtU« édh¡fS¡F _‹W g¡f mséš éilaë¡fΫ.

31. tçv‹gijtiuaW.neuotçfë‹tiffŸahit?

32. M©LãÂãiym¿¡ifæ‹tiffisétç.

33. bghJãÂæaè‹c£ÃçÎfisés¡Ff.

34. ã¡bfhŸifæ‹neh¡f§fS«tiuaiwfS«v‹bd‹d?

225

ghl« - 1 éilfŸ

gFÂ - m

I.

1.Ï 2.< 3.m 4.Ï5.Ï

II.

6. Á¿a

7. ga‹ghLfis

8. g©lkh‰WKiw

9. r_f

10. rK¤Âu«(flš)

III.

11.Ï 12.c 13.< 14.m15.M

IV.

16. muÁašbghUshjhu«

17. òŸëæaš,fz¡F¥bghUëaš

18. gF¤jhŒÎKiw(Inductive Method)

19. fh‰W,Nçaxë

20. bgausÎtUkhd«(Nominal Income)

ghl« - 2 éilfŸ

gFÂ - m

I.

1.< 2.m 3.< 4.M5.m

II.

6. gH¡f§fS«,kuòfS«

7. éiy¡fUé

8. c‰g¤ÂthŒ¥òvšiy

9. r_f/T£Ley«

10. jåah®k‰W«bghJ

III.

11.< 12.m 13.c 14.M

15.Ï 16.M« 17.Ïyhgneh¡F 18.Åœ¢Á

19.Ódh,»ôgh 20.M«

226

ghl« - 3 éilfŸ

gFÂ - m

I.

1.m 2.Ï 3.M 4.<5.m

II.

6. Ef®Î

7. ngh£oæLgit,x‹iwbah‹Wrh®ªJŸsJ

8. Ïašbg©ga‹gh£LMŒÎ

9. c¢r«

10. FéªJ

III.

11.< 12.m 13.M 14.c15.Ï

IV.

16. éU¥g§fisãiw΢brŒÍ«r¡Â

17. fh[‹Ïu©lh«éÂ

18. rkneh¡FtisnfhL v‹gJÏu©L g©l§fë‹ gšntWÏiz¥òfë‹

_y«»il¡F«.

19. rkneh¡Ftis¡nfh£o‹ bjhFÂ v‹gJ Ïu©L g©l§fS¡fhd

bt›ntWãiyahdga‹gh£ilés¡F«.

20. éiyé»jnfhL

ghl« - 4 éilfŸ

gFÂ - m

I.

1.< 2.m 3.m 4.Ï5.<

II.

6. FiwªJ¢bršÏWÂãiyga‹gh£LéÂ

7. m§fho¤njitm£ltiz

8. bt¥s‹éisÎ

9. MšÃu£kh®rš

10. më¥Ã‹be»œ¢Á

III.

11.< 12.m 13.c 14.M15.Ï

227

IV.

16. k‰witkhwhÂU¡F«nghJ

17. brGikæ‹nghJnjitmÂfç¡F«,kªj¤Â‹nghJnjitFiwÍ«.

18. ep =njittisnfh£o‹Ñœ¥ÃçÎ/njittisnfh£o‹nkšÃçÎ

19. tUkhd¤ÂšV‰g£lkh‰w¤jhšnjitæšV‰g£lkh‰wmsÎ

20. M«.

ghl« - 5 éilfŸ

gFÂ – m

I.

1.< 2.M 3.m 4.Ï5.m

II.

6. éiy

7. cgKiwfŸ

8. rkãiy

9. FW»afhy«k‰W«Ú©lfhy«

10. br§F¤jhfYm¢R¡FÏizahf

III.

11.Ï 12. < 13. m 14. M 15. c

IV.

16. kh‰w¤Â‰fhdNHšfhz¥glhjãiy

17. tUkhd«,RitfŸ,gÂè¥g©l§fë‹éiy

18. MšÃu£kh®õš

19. fdufÏaªÂu§fŸ,f£ll«KjÄ£L¢rhjd§fŸ

20. M«

ghl« - 6 éilfŸ

gFÂ – m

I.

1.M 2.m 3.M 4.m5.M

II.

6. mo¥gil¡fhuâfŸ

7. Ml«Rä¤

8. ntiy¥gF¥òKiw

9. _yjd«

10. c‰g¤Ârh®ò

228

III.

11.Ï 12.c 13.m 14.M15.<

IV.

16. bjhêšKidnth®

17. ãWtd¤Â‹cŸëUªJ

18. rkc‰g¤Â¡nfhLfŸ

19. MRTS xy = Px/Py

20. Q=b La Cb

ghl« - 7 éilfŸ

gFÂ - m

I.

1.< 2.m 3.< 4.M5.Ï

II.

6. bgaus΢bryÎ

7. bghUshjhu¢bryÎ

8. FW»afhy«

9. bkh¤jkhwh¢bryÎ+bkh¤jkhW«bryÎ

10. ‘U’tot«

III.

11.< 12.c13.m 14.M15.Ï

IV.

16. MR-khwhkšÏU¡F«/AR cl‹bghUªÂtU«.

17. bkh¤jtUthÍl‹nr®ªjTLjš

18. ÏyhgK«,eZlK«Ïšyhãiy¥òŸë

19. FW»afhybryΡnfh£o‹xUbjhFÂ/£ltis¡nfhL

20. TC/q

ghl« - 8 éilfŸ

gFÂ - m

I.

1.Ï 2.m 3.< 4.m5.M

229

II.

6. x¤j¥g©l«

7. mÂfg£rÏyhg«

8. éiyV‰gt®

9. r£lßÂahdK‰Wçik

10. x‰WikÍl‹T£Lwthf

III.

11.Ï 12.< 13.c 14.M15.m

IV.

16. gyãWtd§fis¡bfh©lJ.

17. muR

18. tçéÂ¥ò/r£lKiw

19. g©l§fë‹ntWghL

20. 1969

ghl« - 9 éilfŸ

gFÂ - m

I.

1.<2.< 3.Ï 4.M5.m

II.

6. bghJthd

7. ãiwÎ

8. thŒ¥ò

9. bgausÎ

10. bjhêšKašnth‹

III.

11.M 12.m 13.< 14.c15.Ï

IV.

16. Ïšiy

17. M«

18. ngh«-nghFt®¡

19. th¡f®

20. ò¤jh¡f«nfh£ghL

230

ghl« - 10 éilfŸ

gFÂ - m

I.

1.M 2.Ï 3.m 4.M5.<

II.

6. tUkhd«k‰W«Ef®Î

7. ÏWÂãiynrä¥òeh£l«

8. KjÄLÅœ¢Á

9. Ú®ikéU¥g«

10. bgU¡»

III.

11.Ï 12.m 13.c 14.M15.<

IV.

16. bgUkªj«

17. më¥òmj‹njitiac©lh¡F«

18. Ñ‹R

19. Ñ‹RFW¡F

20.

ghl« -11 éilfŸ

gFÂ - m

I.

1.Ï 2.m 3.M 4.m5.Ï

II.

6. g©lkh‰Wthâf«

7. Åœ¢Á

8. Ï®é§~Ãõ®

9. äifntf¥gzÅ¡f«(m)XL«gzÅ¡f«

10. gzÅ¡f«

III.

11.M 12.Ï 13.m 14.c15.<

11K = – MPC

231

IV.

16. ikat§»

17. gzÅ¡ffhy¤Âš

18. f£L¥gL¤j¥g£lgzÅ¡f«

19. Ïšiy

20. b#®kå

ghl« - 12 éilfŸ

gFÂ - m

I.

1.Ï 2.M 3.m 4.<5.Ï

II.

6. muÁ‹ãÂ

7. rçpL(Quid - Pro - quo )

8. tçéÂ¥ò¡bfhŸiffŸ

9. ãfœÎkh‰w«

10. äjts®Åj

III.

11.M 12.c 13.m 14.Ï15.<

IV.

16. f£lha«brY¤Jjšnt©L«

17. kÂ¥ò¡T£Ltç

18. xnukhÂçahdtçé»j«

19. rkãiyk‰W«rkãiya‰wãÂãiym¿¡if

20. bghJk¡fëläUªJfl‹bgWtJ

232