Pedagogická fakulta Katedra hudební výchovy NELA RŮŢIýKOVÁ ... · UNIVERZITA PALACKÉHO V...

U N IV E R Z IT A P A L A C K É H O V O LO M O U C I

P ed a go g i ck á f a k u l t a

K at ed r a h u d eb n í v ýc h o v y

N E L A R Ů ŢI Č K O V Á

V . r o čn í k – p r ez en čn í s t u d i u m

O b o r : u č i t e l s t v í p r o 1 . s t u p e ň Z Š – a n g l i ck ý j a z yk

KL Á V E S O V É N Á S T R O J E

A J E J I C H V Y U ŢI T Í V H U D E B N Í V Ý C H O V Ě N A 1 . S T U P N I ZŠ

D i p l o m o v á p r á ce

V e d o u c í p r á c e : P ae d D r . Le n a P u l ch e r t o v á , P h . D .

O LO M O U C 2 0 1 0

2

P r o h l a š u j i , ţ e j s e m d i p l o m o v o u p r ác i v yp r ac o v a l a s am o s t a t n ě a

p o u ţ i l a j en u v ed en ýc h p r a m e n ů a l i t e r a t u r y .

V O l o m o u c i d n e 1 . 1 1 . 2 0 1 0

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

p o d p i s

3

D ě k u j i P a ed D r . Le n ě P u l ch e r t o v é , P h . D . , z a o d b o r n é v ed en í

d i p l o m o v é p r á ce , p o s k yt o v án í c en n ý ch r ad a l i t e r a t u r y k p r á c i a z a

n av o z e n í m o t i v u j í c í a t m o s f é r y , k t e r á p o c e l o u d o b u d o p r o v áz e l a

v z n i k t é t o p r ác e .

D ě k u j i M g A . S v a t a v ě S t ř e l c o v é a d a l š í m p e d a g o g ů m Z U Š v U n i č o v ě ,

k t e ř í m ě v yu č o v a l i h ř e n a k l av í r a k e yb o a r d , d í k y j e j i ch ţ

p r o f e s i o n á l n í m u a n a d č as o v ém u p ř í s t u p u j s em z í s k a l a t ak o v é

v ěd o m o s t i a z k u š en o s t i , ţ e b yl o m o ţ n é j e u p l a t n i t v d i p l o m o v é

p r ác i .

4

Obsah

Ú v o d . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

1 Kl á v es o v é n á s t ro j e . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

1 . 1 K l av í r . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

1 . 1 . 1 S t r u čn á h i s t o r i e . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

1 . 1 . 2 Z á k l a d n í t e r m i n o l o g i e . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 1

1 . 1 . 3 S t a vb a k l a v í r u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 2

1 . 1 . 4 U c h o vá vá n í n á s t r o j ů . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 4

1 . 2 E l ek t r i ck é k l áv es o v é n á s t r o j e . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 5

1 . 2 . 1 S t r u čn á h i s t o r i e . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 5

1 . 2 . 2 Z á k l a d n í t e r m i n o l o g i e . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 7

1 . 2 . 3 E l e k t r o n i c ké p i a n o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 9

1 . 2 . 4 E l e k t r o n i c ké k l á v e s y ( k e yb o a r d ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 0

1 . 2 . 5 S yn t e z á t o r . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 1

2 H i s t o r i e h u d eb n í v ý ch o v y s p ř i h l éd n u t í m n a v y u ţ í v á n í

k l á v e s o v ý ch n á s t ro j ů . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 2

2 . 1 P r v n í v yu ţ i t í k l áv e s o v éh o n á s t r o j e p ř i v yu č o v án í . . . . . . . . . . . 2 2

2 . 2 H i s t o r i e h u d e b n í v ýc h o v y a v yu ţ í v án í k l áv es o v ýc h

n ás t r o j ů v Č es k ýc h z em í ch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 3

3 S o u ča s n á s i t u a c e h u d eb n í v ý ch o v y a v y u ţ i t í k l á v es o v ý ch

n á s t ro j ů . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 1

4 V y u ţ i t í k l a v í ru v h u d eb n í v ý ch o v ě . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 5

4 . 1 K l av í r j ak o d o p r o v o d n ý n á s t r o j . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 7

4 . 1 . 1 Z p ů s o b y z á z n a m u d o p r o vo d u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 0

4 . 1 . 1 . 1 U ká z k y . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 2

5

4 . 2 V yu ţ i t í k l a v í r u p ř i p o s l ec h o v ýc h č i n n o s t e ch . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 4

4 . 2 . 1 Č i n n o s t i p ř i p r a v u j í c í n a p o s l e ch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 4

4 . 2 . 1 . 1 P ř í k l a d y č i n n o s t í . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 5

4 . 2 . 2 P o s l e ch o v é s k l a d b y i n t e r p r e t o v a n é u č i t e l e m . . . . . . . . 4 8

4 . 3 V yu ţ i t í k l a v í r u p ř i v yu č o v án í h u d eb n í t eo r i i . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 0

4 . 4 V yu ţ i t í k l a v í r u p ř i h u d eb n ě p o h yb o v ýc h č i n n o s t e ch . . . . . . . 5 2

5 S p ec i f i k a a m o ţn o s t i p rá c e s k e y b o a rd e m v h u d eb n í

v ý ch o v ě . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 4

5 . 1 Z á k l ad n í f u n k c e k e yb o a r d u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 6

5 . 1 . 1 B a r vy z vu ku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 6

5 . 1 . 2 A u t o m a t i c k é d o p r o v o d y . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 9

5 . 1 . 3 D a l š í f u n k c e . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 1

5 . 1 . 3 . 1 T e m p o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 1

5 . 1 . 3 . 2 T r a n s p o z i c e . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 1

5 . 1 . 3 . 3 V y t vo ř en í z á z n a m u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 2

5 . 1 . 3 . 4 Ú d e r o vá c i t l i vo s t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 2

5 . 1 . 3 . 5 R o z d ě l en í k l a v i a t u r y . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 3

5 . 2 P ř í s l u š en s t v í . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 4

5 . 3 Z v l ád n u t í o b s l u h y k e yb o a r d u – m o ţ n o s t i p r o u č i t e l e . . . . . . 6 6

Zá v ě r . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 8

S u m m a r y . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 9

S ez n a m p o u ţ i t é l i t e r a t u ry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 0

P ř í l o h y

A n o t a ce

6

Úvod

T a t o d i p l o m o v á p r ác e p o p i s u j e k l áv es o v é n á s t r o j e z h l e d i s k a

j e j i ch u p l a t n ě n í v p ř e d m ě t u h u d e b n í v ýc h o v a n a p r v n í m s t u p n i

z ák l ad n í š k o l y . P o d áv á z ák l a d n í i n f o r m a c e o j e j i ch s t a v b ě a h i s t o r i i

a u v ád í p ř í k l ad y j e j i ch v yu ţ i t í . P o u k a z u j e t ak é n a s o u č a s n o u s i t u ac i

t ýk a j í c í s e n í z k é ú r o v n ě p ř i p r av en o s t i u č i t e l ů n a e f e k t i v n í v yu ţ í v á n í

t ě ch t o n á s t r o j ů v p r ax i .

D ů v o d em k v o l b ě t o h o t o t ém a t u b yl o s o b n í b l í z k ý v z t ah

k p ř e d m ě t u h u d eb n í v ýc h o v a , s n ah a p o u k áz a t n a k l e s a j í c í ú r o v eň

p r ác e s k l áv es o v ým i n á s t r o j i v d n e š n í h u d eb n í v ýc h o v ě n a p r i m á r n í

š k o l e a p o d a t z ák l ad n í i n f o r m a ce o p r á c i s t ěm i t o n á s t r o j i , k t e r é b y

z e j m é n a b u d o u c í p ed a go g p r i m á r n í š k o l y m ě l b r á t v ú v ah u , t o u ţ í - l i

k v a l i t n ě v yu čo v a t h u d e b n í v ýc h o v ě a p ř i s p ě t k e z m ěn ě s o u č as n é

s i t u ac e .

P r v n í k a p i t o l a p r á ce j e v ě n o v á n a h i s t o r i i k l áv e s o v ýc h n á s t r o j ů ,

u v á d í j e j i ch z ák l a d n í d r u h y, n a s t i ň u j e j e j i ch s t av b u , p o j ed n áv á o

k l á v es o v ýc h n á s t r o j í ch z h l ed i s k a t eo r e t i c k é h o .

D r u h á a t ř e t í k ap i t o l a s l ed u j e v yu ţ i t í k l áv e s o v ýc h n á s t r o j ů v e

v yu čo v a c í m p ř ed m ě t u h u d e b n í v ých o v a o d r an é h i s t o r i e a ţ p o

s o u ča s n o s t v n aš í z em i a n a s t i ň u j e p o s t a v e n í t o h o t o p ř ed m ě t u m ez i

o s t a t n í m i p ř ed m ě t y . U v aţ u j e t ak é n ad s o u č as n o u s i t u a c í h u d e b n í

v ýc h o v y a n a d v yu ţ i t í m k l áv es o v ýc h n á s t r o j ů v t o m t o p ř ed m ě t u .

Č t v r t á k ap i t o l a j e v ěn o v án a k l av í r u a m o ţ n o s t em j eh o v yu ţ i t í

v p ř e d m ě t u h u d eb n í v ýc h o v a a p o d áv á k o n k r é t n í n áv r h y č i n n o s t í .

P á t á k ap i t o l a o b d o b n ě p o p i s u j e v y u ţ i t í k e yb o a r d u . O b ě p o s l ed n í

k ap i t o l y u v á d ě j í o d k az y n a d a l š í l i t e r a t u r u r o z š i ř u j í c í d an o u

p r o b l e m a t i k u , o k t e r é b y p o d l e m é h o n áz o r u m ě l m í t u č i t e l h u d eb n í

v ýc h o v y a l e s p o ň z ák l ad n í p ř eh l ed .

J e s t l i ţ e s e č t en á ř b u d e z a j í m a t p o u z e o v yu ţ i t í k l áv e s o v ýc h

n á s t r o j ů e l e k t r i c k ýc h , d o p o r u ču j i p r o s t u d o v a t i k a p i t o l y v ěn o v a n é

v yu ţ i t í k l av í r u , n eb o ť v n i ch o d k a z u j i i n a p r á c i s e l ek t r i ck ým i

k l á v es o v ým i n á s t r o j i a v p o z d ě j š í ch k ap i t o l á ch s e k j i ţ z m i ň o v a n ým

7

č i n n o s t em n ev r ac í m , a l e u v ád í m č i n n o s t i n o v é a p r o v e d i t e l n é p o u z e

n a n á s t r o j í ch e l ek t r i c k ýc h .

J e l i k o ţ v p r á c i n e l z e p o d r o b n ě o b s áh n o u t v š e ch n o t ýk a j í c í s e

z v o l e n é h o t ém a t u , co ţ o s t a t n ě n en í an i j e j í m c í l em , n a l ez n e v n í

č t en á ř m n o h o o d k az ů n a o d b o r n o u l i t e r a t u r u p r o h l u b š í s t u d i u m

v yb r a n ýc h p r o b l em a t i k .

8

1 Klávesové nástroje

T a t o k ap i t o l a s t r u čn ě p o j ed n áv á o d ě j i n á ch k l av í r u , p o p i s u j e

k l a v í r j a k o h u d eb n í n á s t r o j , n a s t i ň u j e h i s t o r i c k ý v ýv o j e l ek t r i ck ýc h

k l á v es o v ýc h n á s t r o j ů , o b j a s ň u j e n ě k t e r é p o j m y z t é t o o b l a s t i a

s e z n am u j e s v yb r an ým i t yp y e l e k t r i c k ýc h k l á v e s o v ý ch n á s t r o j ů

p o d l e v yu ţ i t e l n o s t i n a p r i m á r n í š k o l e .

1 . 1 Kl a v í r

1 . 1 . 1 S t r u čn á h i s t o r i e

H i s t o r i e k l av í r u j e v e l m i b o h a t á a v r an ýc h s t á d i í ch s p o l eč n á i p r o

o s t a t n í s t r u n n é n á s t r o j e1. J i ţ p r i m i t i v n í k m en y p o z o r o v a l y , ţ e r ů z ně

d l o u h é n ap j a t é t ě t i v y l u k u v yd á v a j í z v u k y r ů z n é v ýš k y a o d t é t o

n e j j ed n o d u š š í f o r m y s e p ř e s n e s p o č e t s t á l e s l o ţ i t ě j š í ch t yp ů n á s t r o j ů

p o s t u p n ě v yv i n u l k l av í r a ţ d o s v é d n e š n í p o d o b y.

Z a n e j s t a r š í h o p ř ed ch ů d c e j e p o v aţ o v án an t i ck ý m o n o ch o r d2, k t e r ý

p o u ţ í v a l j i ţ P yt h a g o r a s ( p ř i b l i ţ n ě 5 7 0 - 4 8 0 p ř . n . l . ) a u v á d í s e , ţ e

j e j p ř ev z a l o d E g y p ť an ů ( O l i n g , W a l l i s h , 2 0 0 4 ) . J a k d á l e p o p i s u j e

S ýk o r a ( 1 9 7 3 ) , n e j ed n a l o s e p ř í m o o h u d eb n í n á s t r o j , a l e o p ř í s t r o j

u r če n k ak u s t i ck ém u m ě ř e n í . N a d e s ce b yl a n ap j a t a j ed n a s t r u n a a n a

n í u m í s t ěn a p o s u v n á k o b yl k a , k t e r á d ě l i l a s t r u n u n a r ů z n ě d l o u h é

ú s e k y, p o d l e n i c h ţ s e n a d e s c e z n a č i l y z á ř ez y . K d r n k á n í s e

p o u ţ í v a l o t ak z v an é p l ek t r u m .

V e 2 . s t o l e t í n . l . s e k m o n o c h o r d u z ač a l y p ř i d áv a t d a l š í s t r u n y a

v z n i k l v í c e s t r u n n ý m o n o ch o r d , n ěk d y n az ýv án t é ţ p o l yc h o r d3. T en

b ěh em s t ř e d o v ěk u j i ţ z ač a l p l n i t f u n k c i h u d e b n í h o n á s t r o j e . S l o u ţ i l

v e š k o l á ch z p ě v u k u r čo v á n í v ýš k y t ó n u , p ř í l e ţ i t o s t n ě i k d o p r o v o d u

p í s n í , j e j i ch ţ t em p o v š ak m u s e l o b ýt p o m a l é k v ů l i k o m p l i k o v an é

o b s l u z e n á s t r o j e , k t e r á z ah r n o v a l a p o s o u v án í k o b yl k y s n ás l ed n ým

d r n k á n í m n a s t r u n u . S i t u a ce s e z a č a l a z l e p š o v a t p o d a l š í m p ř i d áv án í

1 Klavír patří do skupiny strunných nástrojů.

2 V překladu jedna struna nebo jednostrunný.

3 V překladu mnoho strun nebo vícestrunný.

9

s t r u n , v e 1 4 . s t o l e t í s e p o č e t s t r u n z v ýš i l n a 1 9 . T o u m o ţ ň o v a l o t ak é

p o l yf o n n í ( v í ce h l a s o u ) h r u , k t e r á v t é d o b ě b yl a ţ á d an á . O b r a t

v o b s l u z e n ás t r o j e v š ak z n am e n a l o a ţ p r o p o j en í s t r u n s k l áv es am i4,

co ţ h r u z n a čn ě u s n ad n i l o . T en t o o k am ţ i k j e p o v aţ o v á n z a z ač á t ek

v l a s t n í ch d ě j i n k l a v í r u ( S ýk o r a , 1 9 7 3 ) .

N o v ý n á s t r o j , k t e r ý v z n i k l s p o j en í m k l áv es s e s t r u n am i

m o n o ch o r d u , s e n a z ýv á k l a v i ch o r d ( c l a v i ch o r d )5. N eb yl o v ţ d y z c e l a

j a s n é , d o k t e r é h o o b d o b í j eh o v z n i k z a ř ad i t . O b v yk l e s e u v á d í 1 2 . a ţ

1 4 . s t o l e t í , a l e n ě k t e ř í au t o ř i j eh o v z n i k ř a d í d o 8 . a ţ 9 . s t o l e t í ,

j e l i k o ţ v t é t o d o b ě b yl y z n ám y v a r h a n y a t u d í ţ i m e ch a n i k a k l áv es .

N áz ev b yl v š ak p o p r v é p o u ţ i t a ţ v r o c e 1 4 0 4 ( S ýk o r a , 1 9 7 3 ) .

K l a v i ch o r d j e p o v aţ o v á n z a p r v n í s t r u n n ý k l á v e s o v ý n á s t r o j a

v d o b ě o d 1 4 . d o 1 8 . s t o l e t í z a s t á v a l m í s t o n e j v í c e u ţ í v an éh o

k l á v es o v éh o n á s t r o j e s p o l u s v a r h an a m i a c em b a l em ( O l i n g , W a l l i s h ,

2 0 0 4 ) .

C em b a l o ( t é ţ c l a v i c em b a l o )6 b y l o d a l š í m n á s t r o j e m , k t e r ý

p ř ed ch áz e l d n eš n í m u k l av í r u . J eh o v z n i k s e d a t u j e d o o b d o b í v z n i k u

k l a v i c h o r d u , c em b a l o m á v š ak o d l i š n o u m e ch an i k u n e ţ k l av i c h o r d .

V z n i k l o s p o j e n í m k l á v es a p s a l t e r i a , co ţ b yl p ř e d c h ů d c e c i m b á l u .

R o z d í l s p o č í v á v t o m , ţ e s t r u n y z d e n e j s o u z k r a co v á n y , a l e l ad ěn y

n a p o ţ a d o v a n ý t ó n a k m i t á c e l á j e j i c h d é l k a . Leţ í v p o l o z e k o l m o k e

k l á v es n i c i , z a t í m c o u k l av i ch o r d u j s o u s t r u n y u m í s t ě n y r o v n o b ěţ n ě

s k l áv es n i c í . N a k o n c i k l áv es o v é p á k y p s a l t e r i a s e n ac h áz í d e s t i č k a

( t r s a c í s l o u p ek ) , k t e r á m á r o z k m i t a t s t r u n u ( S ýk o r a , 1 9 7 3 ) .

N á s t r o j e m p o d o b n ým c em b a l u b yl s p i n e t7, a n g l i ck y n a z ýv a n ý

v i r g i n a l . M ě l m e n š í r o z m ě r y , p r o t o s e l ép e p ř ep r a v o v a l , v z n i k a l y

t ak é c e s t o v n í s p i n e t y . V l i t e r a t u ř e s e o b j ev u j í r o z p o r y o v z n i k u

p o j m en o v á n í t o h o t o n á s t r o j e . N ěk t e ř í au t o ř i , n ap ř í k l ad V r k o čo v á

( 1 9 9 6 ) , u v ád ě j í , ţ e n áz ev v z n i k l p o d l e t e h d e j š í h o v ýr o b c e n á s t r o j ů

J o h an n a S p i n e t a . J i n í ( O l i n g , W a l l i s h , 2 0 0 4 ) s e z a s e p ř i k l án ě j í

k n áz o r u , ţ e n áz ev m á p ů v o d v l a t i n s k ém s l o v ě s p i n a , c o ţ z n am e n á

4 Nejedná se o první vyuţití kláves, klávesy v té době jiţ byly součástí varhan.

5 Viz Příloha 1, obr. 1.


7 Viz Příloha 1, obr. 3 a 4.

10

t r n , o s t e n , t r s a c í s l o u p ek . S ýk o r a ( 1 9 7 3 ) s e t ak é p ř i k l án í k n áz o r u ,

ţ e n áz e v p o c h áz í z e s l o v a s p i n a .

D al š í s t u p e ň v e v ý v o j i p ř e d s t av u j e k l a d í vk o v ý k l a v í r8, k t e r ý u ţ s e

d n e š n í m u k l a v í r u p o d o b á n e j v í c e . K l ad í v k o v o u m ec h a n i k u v yn a l ez l

v 1 8 . s t o l e t í I t a l B a r t o l o m e o C r i s t o f o r i . N ás l e d k em t o h o t o o b j ev u

b yl o o d s u n u t í p ř ed ch o z í ch n á s t r o j ů ( k l a v i c h o r d u , c em b a l a a s p i n e t u )

d o p o z a d í a k l ad í v k o v ý k l av í r z au j a l v ed o u c í p o z i c i m ez i

k l á v es o v ým i n á s t r o j i ( M o d r , 1 9 8 2 ) . O d t é d o b y s e p o d o b a k l av í r ů aţ

n a n ě k o l i k d r o b n ýc h v yl e p š en í v p o d s t a t ě n ez m ěn i l a ( B a r t o š , 1 9 8 3 ) .

M ez i p ř ed c h ů d c e k l a v í r u , k t e ř í p ř e t r v a l i d o d n es a ex i s t u j í v ed l e

k l a v í r u , m ů ţ em e z a ř ad i t n ás t r o j e c i m b á l , c em b a l o a s p i n e t . J s o u

v yu ţ í v án y k co n e j v ě r n ě j š í r ep r o d u k c i s t a r é h u d b y, c i m b á l9 s e t a k é

v yu ţ í v á v h u d b ě l i d o v é ( Ba r t o š , 1 9 8 3 ) .

N ej z n ám ě j š í m č e s k ým v ýr o b c em k l a v í r ů j e k r á l o v éh r ad ec k á f i r m a

P e t r o f , k t e r á j e s o u č as n ě ř az en a i m ez i n e j l ep š í v ýr o b ce e v r o p s k é ,

v yr o v n á s e v š ak i v ýr o b c ů m s v ě t o v ým . C el o s v ě t o v ě z n ám á j e t é ţ

am er i ck á f i r m a S t e i n w a y & S o n s ( H e j z l a r , J i r án ek , 1 9 7 9 ) .

U s a m o t n éh o k l av í r u s e v š a k v ýv o j k l áv es o v ýc h n á s t r o j ů

n ez a s t av i l . V e 2 0 . s t o l e t í , k d y i d o h u d b y s t á l e v í ce z a s a h o v a l a

e l ek t ř i n a , s e z ač a l y v yr á b ě t e l e k t r i ck é k l á v es o v é n á s t r o j e . T yt o

n ás t r o j e s e t ak é p o s t u p n ě v yv í j e l y a ţ d o p o d o b y d n eš n í h o

k e yb o a r d u , s yn t ez á t o r u č i d i g i t á l n í h o p i a n a a j e j i c h v ýv o j p o k r ač u j e

d á l e . N e p ř e t r ţ i t ě v z n i k a j í n o v é t yp y s e s t á l e s t o u p a j í c í k v a l i t o u

z v u k u a n o v ým i f u n k c em i ( p o d r o b n ě j i v i z 1 . 2 ) .

V d n e š n í d o b ě j e m o ţ n é z v u k k l av í r u v e l m i v ě r o h o d n ě

e l ek t r o n i c k y n a p o d o b i t , p ř e s t o n eb yl e l e k t r o n i ck ý m i n á s t r o j i

o d s u n u t a s v o j i p o z i c i s i n a d á l e z ac h o v áv á . J e h o p ř ed n o s t í j e

p ř ed ev š í m š i r o k ý t ó n o v ý r o z s a h , d á l e j e p l n o h o d n o t n ým k o n c e r t n í m

n ás t r o j em j a k d o p r o v o d n ým t ak i s ó l o v ým a s o u č as n ě s e v yu ţ í v á p ř i

š k o l n í h u d eb n í v ýc h o v ě , k d e n ap o m á h á ce l k o v é m u r o z v o j i

h u d eb n o s t i d ě t í ( B a r t o š , 1 9 8 3 ) .


9 Cimbál se téţ jako klavír řadí mezi strunné nástroje úderné; kovové struny jsou rozezvučeny pomocí úderů

paliček.

11

1 . 1 . 2 Z á k l a d n í t e r m i n o l o g i e

K l a v í r s e ř ad í d o s k u p i n y s t r u n n ýc h n á s t r o j ů , p r o t o ţ e z v u k v z n i k á

n a z ák l a d ě r o z k m i t án í s t r u n y , z d e k o n k r é t n ě ú d e r e m d ř e v ě n é h o

k l a d í v k a . J ed n á s e t e d y o ú d e r n ý s t r u n n ý n á s t r o j , z v an ý t ak é

k l á v es o v ý s t r u n n ý n á s t r o j .

P o j em k l a v í r p o c h áz í z l a t i n s k éh o s l o v a c l a v e s ( k l í č e , k l á v e s y ) ,

j e l i k o ţ u s t ř ed o v ě k ýc h v a r h an b yl y k l á v es y n e j p r v e ch áp án y a t a k é

u ţ í v á n y j ak o k l í č e k o t v í r án í p ř í v o d u v z d u c h u d o p í š ť a l ( S ýk o r a ,

1 9 7 3 ) . S yn o n ym e m k p o j m u k l a v í r j e p i a n o . V m i n u l o s t i , p o

v yn a l ez en í k l ad í v k o v é h o k l av í r u , s e k j eh o o z n ač en í u ţ í v a l y p o j m y

p i a n o f o r t e n e b o f o r t ep i a n o , k t e r é m ě l y o d p o v í d a t m o ţ n o s t em

n ás t r o j e t v o ř i t z v u k o r ů z n é s í l e ( B a r t o š , 1 9 8 3 ) . P ů v o d em t ě ch t o

o z n a č en í j s o u i t a l s k á s l o v a p i a n o ( s l a b ě ) a f o r t e ( s i l n ě ) . P o z d ě j i b y l

n áz ev z k r ác en n a p i a n o a v t é t o f o r m ě j e p o u ţ í v á n d o d n e s .

R o z l i š u j em e d v a z ák l ad n í d r u h y k l av í r u : p i a n i n o10

a k ř í d lo11

.

P i an i n o j e m én ě n á r o č n é n a p r o s t o r , j e l i k o ţ s t r u n y, k l ad í v k a a c e l á

k o n s t r u k c e z a u j í m a j í s v i s l o u p o l o h u . K o n s t r u k ce k ř í d l a l e ţ í v p o l o z e

v o d o r o v n é , j e h o d é l k a s e p o h yb u j e v r o z m ez í p ř i b l i ţ n ě o d 1 , 2 5 m d o

3 m ( H ej z l a r , J i r á n ek , 1 9 7 9 ) a j e t ř e b a , a b y b yl n á s t r o j u m í s t ěn

v p r o s t o r n é m í s t n o s t i s v yš š í m s t r o p em , j e l i k o ţ k ř í d l o p r o d u k u j e

z v u k o v ě t š í i n t en z i t ě .

10

Viz Příloha 1, obr. 6 a 7. 11

Viz Příloha 1, obr. 8.

12

1 . 1 . 3 S t a vb a k l a v í r u

S t av b a k l av í r u j e p o m ěr n ě s l o ţ i t á , p r o t o s e z am ě ř í m e p o u z e n a

n e j z ák l ad n ě j š í čá s t i .

D l e S ýk o r o v a ( 1 9 7 3 ) p o p i s u k l av í r o b s ah u j e z v u k o v ý s ys t ém ,

ú d e r o v ý ap a r á t , k o s t r u a s k ř í ň .

Z v u k o v ý s ys t ém z ah r n u j e s t r u n y, k o l i čn í k , z ác h yt n é k o l í k y ,

a g r a f y a r e s o n an č n í ( o z v u čn o u ) d e s k u s k o b yl k a m i . S t r u n y j s o u

v yr áb ě n y z p r v o t ř í d n í o c e l i , b a s o v é s t r u n y j s o u n a v í c o b t áč e n y

m ěd ěn ým i d r á t y , ab y n em u s e l y b ýt p ř í l i š d l o u h é a b yl o d o s aţ en o

p o m a l é h o k m i t á n í . M at em a t i ck ým i v ýp o č t y j e u r če n a d é l k a , s í l a ,

n ap ě t í s t r u n a m í s t o ú d e r u k l ad í v e k . S t r u n y j s o u v ed en y o d

k o l i čn í k u a p r o ch áz e j í s k r z a g r a f y ( š r o u b y s o t v o r y p r o s t r u n y ) ,

č í m ţ j e d o s aţ e n o p ř e s n éh o v ed e n í s t r u n . D o k o l i čn í k u j s o u

z a š r o u b o v án y l ad i c í k o l í k y . Z á ch yt n é k o l í k y d r ţ í l i t i n o v ý r ám , k t e r ý

j e s p o l u s r e z o n an č n í d e s k o u n es en b a r a š í ( d ř e v ě n o u k o n s t r u k c í ) .

S p o j e n í v š e ch č á s t í n á s t r o j e m u s í b ý t v e l m i p ř e s n é , n e b o ť k aţ d ý

d e t a i l m á v l i v n a k v a l i t u z v u k u . D ů l eţ i t é j e t a k é d ř ev o , z e k t e r éh o

j e v yr o b en a r ez o n an čn í d e s k a . O b v yk l e s e p o u ţ í v á d ř e v o s m r k o v é ,

k t e r é m u s í p r o j í t s p ec i á l n í m i p r o ce s y ř ez án í a n ěk o l i k a l e t é h o

v ys yc h án í , ab y b yl o d o s aţ en o p o ţ ad o v an é k v a l i t y z v u k u .

D al š í č á s t í k l av í r u j e k l av i a t u r a ( k l á v es n i c e ) u m o ţ ň u j í c í k o n t a k t

s h r á č em , k t e r ý s t i s k e m k l áv es t v o ř í t ó n y . C e l k o v ý p o če t k l áv es u

o b v yk l ýc h n á s t r o j ů j e 8 8 ; p o č e t b í l ýc h k l áv es j e 5 2 a č e r n ýc h 3 6 .

Z v u k j e t v o ř en ú d e r e m k l ad í v e k n a s t r u n y. U t z v . v í d eň s k é

m e ch an i k y j s o u k l ad í v k a p o t aţ en a k ů ţ í , č a s t ě j i u ţ í v an á j e v š a k

m e ch an i k a an g l i c k á , u k t e r é s e m í s t o k ů ţ e p o u ţ í v á n a p o t ah

k l a d í v ek p l s ť ( B a r t o š , 1 9 8 3 ) . H o r ák o v á n av í c d o p l ň u j e i n f o r m a c i , ţ e

an g l i c k á m ec h a n i k a z p ů s o b u j e „ m ě k č í z v u k a l e h č í ch o d k l áv es “12

.

J ed en t ó n j e o b v yk l e t v o ř en t ř em i s t r u n a m i . P o s t i s k u k l áv es y

n á s l ed u j e z v e d n u t í d u s í t k a ( t l u m i č e ) , co ţ j e k r á t k ý k o u s ek p l s t i ,

k t e r ý z ab r a ň u j e z n ěn í s t r u n . N ás l e d u j e ú d e r k l ad í v k a , co ţ s t r u n y

12

HORÁKOVÁ, M. Základy hudebních nástrojů, hudebních forem a dějiny hudby. Olomouc: Univerzita

Palackého, 2002, s. 7.

13

r o z ez v u č í . P o p ř e r u š en í s t i s k u k l á v es y d o p ad n e z p ě t n a s t r u n y

d u s í t k o ( M o d r , 1 9 8 2 ) .

S í l u z v u k u n eb o d é l k u j e h o t r v á n í m ů ţ em e o v l ád a t n e j en r u čn í

h r o u , t ed y t l ak em v yv í j en ým n a k l áv es y a d o b o u d r ţ en í k l á v es , a l e i

p o m o c í p e d á l ů . K l av í r o b s ah u j e o b v yk l e d v a , p ř í p ad n ě t ř i p ed á l y .

P r a v ý p e d á l j e s p o j en s d u s í t k y . P ř i j eh o p o u ţ i t í s e d u s í t k a

n ad z v e d n o u , č í m ţ j e p r o d l o u ţ en o t r v án í z v u k u i v p ř í p ad ě , k d y

p u s t í m e k l áv es u . Lev ý p ed á l n eb o l i u n a co r d a ( j ed n a s t r u n a )

u m o ţ ň u j e d o s á h n o u t t l u m en ě j š í h o z v u k u . P ř i j eh o p o u ţ i t í s e

k l a v i a t u r a p o s u n e a k l ad í v k o u d e ř í p o u z e d o d v o u s t r u n n am í s t o t ř í

( S ýk o r a , 1 9 7 3 ) . N áz e v u n a c o r d a p o ch áz í z m i n u l o s t i , k d y b yl y p r o

j ed en t ó n z av ed en y p o u z e d v ě s t r u n y, p ř i s e š l á p n u t í u n a co r d y z n ě l a

s t r u n a j ed n a . D n es t ed y n áz ev u n a co r d a n en í ú p l n ě p ř e s n ý , s p r áv n ě

b y z n ě l d u e co r d e ( S ýk o r a , 1 9 7 3 ) . H o r ák o v á ( 2 0 0 2 ) v š ak j e š t ě

u p ř e s ň u j e , ţ e v ys o k é t ó n y z n ě j í p o m o c í t ř e ch s t r u n , s t ř ed n í p o m o c í

d v o u a h l u b o k é p o u z e p o m o c í j e d n é s t r u n y.

P r o s t ř ed n í p ed á l , p o k u d k l av í r o b s a h u j e t ř i p ed á l y , m ů ţ e m í t d v ě

f u n k c e . V p r v n í m p ř í p ad ě s e j ed n á o p e d á l s o s t e n u t o , k t e r ý d l e

p o p i s u S ýk o r y p r o d l u ţ u j e j e n t en t ó n , „ k t e r ý b yl d r ţ e n v o k am ţ i k u

s e š l áp n u t í p ed á l u “13

. V o p a čn ém p ř í p a d ě , j ak u v ád í M o d r ( 1 9 8 2 ) , s e

p r o s t ř ed n í p ed á l n az ýv á m o d er á t o r a u m o ţ ň u j e z t l u m e n í z v u k u n a

d e l š í d o b u . Lz e j e j z a r az i t d o s t r a n y t ak , ţ e n en í n u t n é m í t n a n ěm

p o l o ţ en é ch o d i d l o . P ř i j e h o p o u ţ i t í s e p ř ed s t r u n y v y s u n e p l s t ěn á

l i š t a , p ř e s k t e r o u k l a d í v k a b i j í d o s t r u n . T e n t o p e d á l s e v ys k yt u j e u

p i a n i n .

O s t a v b ě k l av í r u p o j ed n áv á t ak é P a v í l e k a k o l . ( 1 9 6 8 ) c e s t o u

p o d r o b n é h o p o p i s u p o s t u p u v ýr o b y14

n ás t r o j e . I p ř e s v yče r p áv a j í c í

m n o ţ s t v í i n f o r m a c í j e t ex t z p r a c o v án p ř eh l ed n ě a s r o z u m i t e l n ě ,

n e ch yb í i l u s t r a ce č á s t í n á s t r o j e . N a z á v ě r t é t o p o d k ap i t o l y z a ř aď m e

i l u s t r a c i a p o p i s s k ř í n ě n á s t r o j e ; v i z P ř í l o h a 2 .

13

SÝKORA, V. Dějiny klavírního umění. Praha: Panton, 1973, s. 48. 14

Fotografie zobrazující fáze postupu výroby nástroje obsahuje publikace autorů Hejzlara a Jiránka (1979).

14

1 . 1 . 4 U ch o v á v á n í n á s t r o j ů

J e d ů l eţ i t é d o d r ţ o v a t n ěk o l i k z á s a d , ab y s e ţ i v o t n o s t n á s t r o j ů c o

n e j v í c e p r o d l o u ţ i l a ( S ýk o r a , 1 9 7 3 ) . N e p ř í z n i v ě p ů s o b í p r ac h , v l h k o ,

a l e i n ad m ě r n é s u c h o , p ř í m é s l u n e č n í s v ě t l o , p ř í l i š n á z i m a n eb o

h o r k o . T yt o z á s ad y b y m ě l y b ýt b r án y v ú v ah u p ř i u m í s t ěn í n á s t r o j e

v e t ř í d ě , k l av í r b y n em ě l s t á t t ě s n ě u o k n a n e b o t o p e n í a n em ě l a b y

b ýt o p o m í j e n a j e h o p r av i d e l n á ú d r ţ b a .

D o d r ţ o v án í t ě c h t o z á s a d p l a t í i p r o n ás l ed n ě z m i ň o v a n é e l ek t r i ck é

k l á v es o v é n á s t r o j e .

15

1 . 2 E l ek t r i ck é k l á v e s o v é n á s t ro j e

1 . 2 . 1 S t r u čn á h i s t o r i e

S n a r ů s t a j í c í m p o k r o k e m v o b l a s t i e l ek t r o n i k y z a č a l y v e 2 0 .

s t o l e t í v z n i k a t h u d eb n í n á s t r o j e e l e k t r i ck é . D ů v o d em p r o v y u ţ i t í

e l ek t ř i n y v h u d b ě b yl o ú s i l í z í s k a t z v u k o v ě t š í s í l e , ab y s e k o n c e r t y

m o h l y k o n a t v e v e l k ýc h p r o s t o r ác h , d á l e z d e b yl a s n a h a t v o ř i t n o v é

b a r v y z v u k ů a v yt v á ř e t z v u k y u m ě l é ( M o d r , 1 9 8 2 ) .

V ů b e c p o p r v é b yl a e l ek t ř i n a v yu ţ i t a v e v a r h a n á ř s t v í . J ak u v á d í

M o d r , ú p l n ě „ p r v n í p o k u s o e l ek t r i ck é b u z en í t ó n u “15

s e u d á l j i ţ

v r o c e 1 8 9 5 p ř i v yn a l ez e n í p r v n í ch e l e k t r i c ký ch va r h a n . V p r ů b ě h u

2 0 . s t o l e t í v z n i k a l o m n o ţ s t v í d a l š í ch t yp ů e l e k t r i c k ýc h v a r h an .

V r o ce 1 9 1 4 b yl a v yt v o ř en a s ys t em a t i ck á k l a s i f i k a c e h u d eb n í c h

n á s t r o j ů . V t é t o d o b ě j i ţ ex i s t o v a l y j ed n o d u ch é e l e k t r i c k é n á s t r o j e a

o b j ev o v a l y s e o n i c h i n f o r m a ce v t i s k u , au t o ř i k l a s i f i k a ce v š a k

u č i n i l i r o z h o d n u t í t y t o n á s t r o j e d o s ys t ém u n ez a ř ad i t , n eb o ť n eb yl y

ch áp án y j ak o d ů l eţ i t é ( O l i n g , W a l l i s h , 2 0 0 4 ) .

O l i n g a W a l i s h ( 2 0 0 4 ) v e s v é en c yk l o p ed i i u v ád ě j í t a k é p o z d ě j š í

o b j ev e l ek t r o n i c k é h o o s c i l á t o r u ( z d r o j e k m i t ů ) , k t e r ý j e p o d l e n i ch

p o v aţ o v án z a j ed i n ý n o v ý p r i n c i p t v o r b y z v u k u o d d o b

p r eh i s t o r i c k ýc h . D n es s e v š ak u p l a t ň u j e t ak é p r i n c i p d i g i t á l n í t v o r b y

z v u k u ( d á l e v i z s t r . 2 0 ) .

V 6 0 . l e t e ch 2 0 . s t o l e t í b y l v yn a l ez e n s yn t e z á t o r , k t e r ý s e r yc h l e

s t a l č a s t o v yu ţ í v an ým n ás t r o j em p ř ed ev š í m v h u d b ě z áb av n é a

v t v o r b ě m o d e r n í c h s k l a d a t e l ů , k t e ř í s o b l i b o u k o m b i n o v a l i

s yn t ez á t o r y s n ás t r o j i ak u s t i c k ým i ( k l a s i c k ým i ) a ex p e r i m e n t o v a l i

s k o m b i n a cem i z v u k ů u m ě l ýc h a k l a s i ck ýc h . P r v n í s yn t ez á t o r y b yl y

m o n o f o n n í ( j ed n o h l a s é ) , co ţ z n am en a l o , ţ e v j ed en o k am ţ i k m o h l

z n í t p o u z e j e d e n t ó n16

( t am t éţ ) .

Z a č í n a l y s e t v o ř i t t ak é r ů z n é t yp y e l ek t r o ak u s t i ck ýc h n á s t r o j ů ,

k t e r é s e s v ým v z h l ed em p o d o b a j í s v ým k l a s i c k ým v a r i an t ám .

15

MODR, A. Hudební nástroje. Praha: Supraphon, 1982, s. 217. 16

Dnes se mezi vlastnosti elektrických klávesových nástrojů řadí tzv. polyfonie, která udává, kolik tónů nebo

zvuků je nástroj schopen vyprodukovat v jeden okamţik. Např. „polyfonie 16 hlasů“ znamená moţnost

současného znění maximálně šestnácti tónů nebo zvuků najednou.

16

E l e k t ř i n a j e v p ř í p ad ě t ě ch t o n á s t r o j ů v yu ţ i t a j en j ak o j e j i ch s o u č ás t

s l o u ţ í c í k z e s í l e n í n e b o m í r n é ú p r av ě z v u k u . J ed n á s e n a p ř í k l ad o

e l ek t r i c k é p i a n o , k t e r é s e v yu ţ í v a l o j i ţ o d 3 0 . l e t v j a z z o v é a

p o p u l á r n í h u d b ě ( O l i n g , W a l l i s h , 2 0 0 4 ) .

V 9 0 . l e t e ch s e r o z š í ř i l a v ýr o b a n ás t r o j e z v an éh o ke yb o a r d

( k l á ve s y ) . N a r o z d í l o d s yn t ez á t o r ů z d e h u d e b n í k z v u k y n e v yt v á ř í ,

p r o t o ţ e j s o u j i ţ d o n á s t r o j e n ap r o g r am o v á n y . P o s t u p em ča s u

z í s k áv a l y z v u k y s t á l e v ě t š í k v a l i t u a z v yš o v a l s e p o č e t r o z m an i t ý c h

f u n k c í b u d o v a n ýc h d o t ě ch t o n á s t r o j ů .

V s o u ča s n o s t i d o e l ek t r i ck ýc h n á s t r o j ů v ýr az n ě z a s ah u j e

v ýp o č e t n í t e c h n i k a , l z e s n í n á s t r o j e p r o p o j o v a t a p r ac o v a t s e

z v u k e m p o m o c í p o č í t a č e . J e t ak é m o ţ n é n ěk t e r é n á s t r o j e p r o p o j o v a t

m ez i s eb o u a p ř en á š e t i n f o r m a c e z j ed n o h o n á s t r o j e n a d r u h ý.

M ez i n e j z n ám ě j š í a v e š k o l s t v í n e j l ép e v yu ţ i t e l n é j s o u z a ř az o v á n y

e l ek t r i ck é k l áv es o v é n á s t r o j e v yr o b e n é f i r m o u Y am ah a .

V ýv o j e l e k t r i ck ýc h n á s t r o j ů n e u s t á l e p o k r a ču j e v e l m i r yc h l ým

t em p em , co ţ j e u m o ţ n ěn o t ak é f i n a n č n í n en á r o čn o s t í

e l ek t r o t e ch n i ck ýc h s o u č ás t e k a u m ě l ýc h m a t e r i á l ů . T yt o n á s t r o j e

d n e s z au j í m a j í p l n o h o d n o t n é m í s t o m ez i n á s t r o j i a k u s t i ck ým i a

n ab í z e j í d a l š í m o ţ n o s t i o b j ev o v á n í n o v ýc h z v u k ů a e f ek t ů , k t e r é

m o h o u s o u č as n o u h u d b u o ţ i v i t .

17

1 . 2 . 2 Z á k l a d n í t e r m i n o l o g i e

V o b l a s t i e l ek t r i c k ýc h k l áv es o v ýc h n á s t r o j ů m o h o u v z n i k n o u t

n e j a s n o s t i v ch áp á n í a u ţ í v án í n ěk t e r ýc h p o j m ů , j e d n á s e z e j m én a o

o z n a č en í n á s t r o j e e l e k t r i c ké , e l e k t r o f o n i c ké a e l ek t r o n i ck é . T yt o

v ýr a z y , a čk o l i v j s o u s i v e l m i p o d o b n é , z d e n ez n am en a j í z ce l a t o t é ţ .

U č i t e l v yu ţ í v a j í c í n ě k t e r ý z e l ek t r i c k ýc h n á s t r o j ů b y s e m ě l

o r i en t o v a t v e v ýz n am e ch t ě ch t o p o j m ů a l e s p o ň v n e j z ák l ad n ě j š í ch

s o u v i s l o s t e ch , p r o t o s i n yn í u v e d e n é v ýr az y s t r u čn ě o b j a s n í m e .

J ak u v ád í M o d r ( 1 9 8 2 ) , v e š k e r é e l e k t r i c k é n á s t r o j e s e d á l e d ě l í n a

n á s t r o j e e l ek t r o f o n i c k é a e l ek t r o n i c k é . R o z d í l m ez i t ěm i t o d v ěm a

s k u p i n a m i s p o č í v á v o d l i š n ýc h z p ů s o b ec h t v o ř e n í t ó n u .

E l e k t r o f o n i c k é n á s t r o j e , n az ýv a n é t é ţ m e ch an i ck o - e l ek t r i ck é n e b o

e l ek t r o ak u s t i ck é , p ř i p o m í n a j í s v ým v z h l ed em s v é k l a s i c k é

p ř ed ch ů d ce a v o b l a s t i k l áv e s o v ýc h n á s t r o j ů b yl n a t o m t o p r i n c i p u

s e s t av o v án z e j m én a k l a v í r a c em b a l o . J ak n ap o v í d a j í o s t a t n í d v ě

o z n a č en í , t ó n s e t v o ř í s t e j n ě j ak o u n ee l e k t r i c k ýc h v a r i a n t t ě c h t o

n á s t r o j ů , t ed y m e ch an i ck ým r o z k m i t án í m s t r u n y. K n ás t r o j ů m j e

p ř i d án o z a ř í z en í z v an é s n í m a č e , s k r z k t e r é j e m o ţ n é z v u k z e s í l i t

n eb o i m í r n ě p o z m ěn i t j eh o b a r v u . P ř i v yu ţ i t í e l e k t ř i n y j e v š ak

z b yt e čn é z ac h o v áv a t p ů v o d n í r o z m ěr y n á s t r o j e a n en í n u t n é d r ţ e t s e

an i p ů v o d n í h o t v a r u , n eb o ť s í l a a k v a l i t a t ó n u z d e n ez áv i s í n a

r e z o n a n čn í d e s ce . P r o t o j s o u t y t o n á s t r o j e m en š í a m o h o u m í t i

o d l i š n ý t v a r , j s o u p o n e ch án y p o u z e d ů l eţ i t é č á s t i , j ak o j e u

k l á v es o v ýc h n á s t r o j ů k l av i a t u r a .

J i n ým i s l o v y d l e M o d r a j s o u e l ek t r o f o n i ck é n ás t r o j e „ n o r m á l n í m i

n á s t r o j i s e l ek t r i ck ým z a ř í z e n í m , k t e r é j e u m í s t ě n o v n ás t r o j i a m á

f u n k c i m i k r o f o n u17

“18

.

U e l e k t r o n i c k ýc h n á s t r o j ů v z n i k á z v u k p o u z e n a z á k l ad ě

e l ek t r i ck ém . T ó n y j s o u t v o ř e n y v t ó n o v ýc h g en e r á t o r e ch n eb o l i

o s c i l á t o r e ch , k d e v z n i k a j í e l e k t r i c k é k m i t y . T ěm i t o n á s t r o j i j e

17

Mikrofon je zařízení měnící zvuk na elektrickou energii, kterou je následně moţné zesilovat, případně

jinak měnit (Modr, 1982). 18

MODR, A. Hudební nástroje. Praha: Supraphon, 1982, s. 213.

18

m o ţ n é n a p o d o b o v a t z v u k y j ak ýc h k o l i v j i ţ ex i s t u j í c í ch h u d eb n í c h

n á s t r o j ů n e j en k l á v es o v ýc h , a l e i s t r u n n ýc h , d e c h o v ýc h , b i c í ch ap o d .

Lz e t a k é t v o ř i t z v u k y ú p l n ě n o v é , c o ţ j e h l a v n í m s m ys l e m t ě ch t o

n á s t r o j ů . J e j i ch t v a r i v e l i k o s t m o h o u b ýt r ů z n é , m ů ţ e s e l i š i t i

r o z s ah k l a v i a t u r y . H l a v n í n á s t r o j e p a t ř í c í d o s k u p i n y e l ek t r o n i c k ýc h

k l á v es o v ýc h n á s t r o j ů j s o u e l e k t r o n i ck é p i an o , e l ek t r o n i c k é k l á v e s y a

s yn t ez á t o r .

P r o v š ec h n y e l ek t r i ck é h u d eb n í n á s t r o j e j e s p o l e čn é , ţ e e l ek t r i ck é

k m i t y s e z e s i l u j í , u p r av u j í a n á s l e d n ě m ěn í n a k m i t y ak u s t i ck é

( z v u k o v é ) . T en t o p r o ce s p o s t u p u j e o d m i k r o f o n u , s n í m a č e n eb o

g en e r á t o r u p ř e s e l ek t r i ck é f r e k v en čn í f i l t r y a v ýk o n o v é z e s i l o v ač e

k r ep r o d u k t o r ů m , k d e s e e l e k t r i c k á en e r g i e p ř e t v á ř í n a z v u k o v o u a

j e n á s l ed n ě v yz a ř o v án a d o p r o s t o r u ( M o d r , 1 9 8 2 ) . D n e s v š ak v ě t š i n a

t ě ch t o n á s t r o j ů p r a cu j e n a p r i n c i p u d i g i t á l n í m , o d n ěh o ţ s e o d v í j e j í

i n o v é n áz v y n á s t r o j ů , n ap ř . d i g i t á l n í p i an o ( d á l e v i z s t r . 2 0 ) .

V ýh o d o u v š e c h e l e k t r i ck ýc h k l á v e s o v ýc h n á s t r o j ů j e j e j i ch m en š í

v e l i k o s t a h m o t n o s t , a t u d í ţ s n ad n á m an i p u l ac e s n i m i . T ak é n ák l ad y

n a j e j i c h v ýr o b u n e j s o u t a k v ys o k é , j e l i k o ţ s e v yr á b ě j í z u m ě l ýc h

m a t e r i á l ů . N a d r u h o u s t r an u v š ak m a j í n ěk o l i k n ev ýh o d , m ez i k t e r é

p a t ř í m o ţ n á p o r u ch o v o s t s o u čá s t í u v n i t ř n á s t r o j e a n em o ţ n o s t

p r o d u k o v a t h u d b u p ř i p ř e r u š e n í d o d á v k y e l e k t r i c k é h o p r o u d u , j i n ým i

s l o v y z á v i s l o s t n a e l ek t r i ck ém p r o u d u .

19

1 . 2 . 3 E l ek t r o n i ck é p i a n o

E l e k t r o n i ck é ( d i g i t á l n í ) p i an o19

n e j v í ce k o p í r u j e k l a s i c k ý k l av í r

n e j en z v u k e m , a l e i s v ým v z h l e d e m . O b v yk l e v yp a d á j ak o n i ţ š í

p i a n i n o , j s o u z n á m y i v a r i an t y p ř i p o m í n a j í c í k ř í d l o v e z m en š e n é

( k r a t š í ) p o d o b ě . P o v r ch n ás t r o j e č a s t o i m i t u j e v z h l e d d ř e v a , a čk o l i v

v ýr o b n í m a t e r i á l y j s o u o b v yk l e u m ě l é h o ch a r a k t e r u .

K l a v i a t u r a , t é ţ v yr áb ěn á z p l a s t u , z d e r o z s ah em o d p o v í d á k l a v í r u ,

s t e j n ě j ak o r o z m ě r y k l á v e s . T l ak p o t ř e b n ý k e s t i s k u k l áv es j e v š ak

n ep a t r n ě m en š í . D yn a m i k a s e o v l ád á p o m o c í t l a k u n a k l áv es y a d á l e

z v l á š ť n a n á s t r o j i p o m o c í o v l a d ač ů z e s i l o v án í n eb o z e s l ab o v á n í , co ţ

j e v ýh o d n é p ř i p r á c i s n ás t r o j em v e t ř í d ě . V yu č u j í c í s e n em u s í

s o u s t ř ed i t n a o v l á d án í h l a s i t o s t i p o u z e r u č n ě , a l e m ů ţ e s i o p t i m á l n í

h l a s i t o s t n a s t av i t n a n á s t r o j i a u p r a v o v a t j i p o d l e ak t u á l n í c h p o t ř eb .

N e n í t ed y t ř eb a p ů s o b i t n a k l áv es y p ř í l i š n o u s i l o u , ab yc h o m d o s áh l i

h l a s i t é h o z v u k u , s t a č í p o u z e z v ýš i t c e l k o v o u h l a s i t o s t n á s t r o j e

p o m o c í p ř í s l u š n é h o o v l ad a č e . V o p ač n ém p ř í p ad ě , m á - l i u č i t e l

t en d e n c i v yv í j e t v e l k ý t l ak n a k l á v es y , m ů ţ e c e l k o v o u h l a s i t o s t

n á s t r o j e s n í ţ i t .

N á s t r o j e o b s ah u j í p ed á l y ( o b v yk l e d v a ) s e s t e j n ým i f u n k c em i j ak o

u k l a v í r u . E l ek t r o n i ck á p i an a m o h o u m í t n av í c d a l š í f u n k c e ,

n e j č a s t ě j i s e j ed n á o v ýb ě r z n ě k o l i k a z v u k ů a m o ţ n o s t z az n am en án í

a n á s l e d n éh o p ř e h r áv án í v l a s t n í h o v ýk o n u . Fu n k ce i j e j i ch p o č e t s e

l i š í p o d l e t yp u n á s t r o j e , n eb ýv á j i c h o v š em t a k o v é m n o ţ s t v í j ak o u

k e yb o a r d ů ( p o d r o b n ě j i o f u n k c í c h k ey b o a r d u v i z 5 . 1 ) .

A l e i m o ţ n o s t v o l b y j e n z n ěk o l i k a b a r e v z v u k ů m ů ţ e p o z i t i v n ě

o v l i v n i t p r ů b ě h v yu č o v án í . Ţ á c i n e m u s e j í j ak o d o p r o v o d k p í s n i

v n í m a t p o u z e z v u k k l a v í r u . E l e k t r o n i c k á p i a n a n e j č a s t ě j i n a b í z e j í

z v u k k o s t e l n í ch v a r h an , c em b a l a , s m yč c o v é h o o r ch es t r u n eb o r ů z n é

v a r i an t y z v u k u e l e k t r i ck éh o p i an a . Ţ ác i s e m o h o u s a m i p o d í l e t n a

v o l b ě a d e k v á t n í b a r v y z v u k u k d an é p í s n i . T o v š e n a p o m áh á

k v yt v o ř en í v ě t š í m o t i v ac e v h o d i n á c h h u d e b n í v ýc h o v y .

19


20

T en t o n á s t r o j l z e v yu ţ í t j a k o p l n o h o d n o t n o u n áh r a d u p ř i ab s e n c i

k l a s i c k é h o k l a v í r u . E l ek t r o n i c k á p i a n a , d n es p o d n áz v em d i g i t á l n í20

p i a n a , j s o u n av í c s k l a d n ě j š í , l é p e s e p ř em i s ť u j í a j ak o v š ec h n y

e l ek t r o n i c k é k l áv e s o v é n á s t r o j e s e n e r o z l aď u j í . J e j i ch v ýš k a j e n i ţ š í

n eţ v ýš k a t r a d i č n í h o p i an i n a , c o ţ s e j ev í j ak o p o h o d l n é p r o u č i t e l e ,

k t e ř í m o h o u p ř i h ř e s e d ě t č e l em k e t ř í d ě a s l ed o v a t t ak n o t y a

v š e ch n y ţ ák y s o u ča s n ě . P o k u d v š ak d o j d e k v ýp ad k u e l ek t r i ck éh o

p r o u d u , n e l z e n a n á s t r o j i v yp r o d u k o v a t z v u k , c o ţ j e j e h o j e d i n á

n ev ýh o d a v e s r o v n án í s k l a v í r em .

1 . 2 . 4 E l ek t r o n i ck é k l á v e s y ( k ey b o a r d )

K e yb o a r d21

j e p o d s t a t n ě m en š í n eţ e l e k t r o n i ck é p i an o , j e h o v ýš k a

o b v yk l e n ed o s ah u j e v í c e n eţ d v a c e t i c e n t i m e t r ů . I r o z s a h k l av i a t u r y

j e m en š í , n e j ča s t ě j i p ě t o k t áv . T en t o n á s t r o j j i ţ t ak é p r a cu j e n a

p r i n c i p u d i g i t á l n í m , p r o t o s e o b j ev u j e o z n a če n í d i g i t á l n í k l á ve s y .

N á s t r o j j e v yr o b e n z u m ě l é h m o t y a u m í s ť u j e s e n a s am o s t a t n ý

s t o j an . D n es l z e k t ěm t o n á s t r o j ů m d o d a t e čn ě p ř i p o j o v a t r ů z n é d r u h y

p ed á l ů , n a p ř í k l ad p ed á l s f u n k c í p r a v é h o p ed á l u u k l a v í r u n e b o

p ed á l k o v l ád án í h l a s i t o s t i ( p o d r o b n ě j i v i z 5 . 2 ) .

K e s t i s k u k l á v e s j e t ř eb a m i n i m á l n í s í l y , a l e j e m o ţ n é o v l ád a t

h l a s i t o s t i t l ak em n a k l á v e s y , p o k u d j e ak t i v o v án a p ř í s l u š n á f u n k c e .

K e yb o a r d y o b s a h u j í m n o h o d a l š í ch f u n k c í , j e j i ch ţ p o č e t s e l i š í

p o d l e t yp u n á s t r o j e . N ab í z e j í v e l k ý v ýb ě r b a r e v z v u k ů a

a u t o m a t i c k ýc h d o p r o v o d ů . P r o d a n o u p í s eň č i s k l a d b u t ak l z e

v yt v o ř i t b o h a t é a r an ţ m á . U či t e l o v l ád a j í c í h r u n a k e yb o a r d m ů ţ e

u m o ţ n i t ţ á k ů m v n í m a t z v u k r ů z n ýc h h u d eb n í c h n á s t r o j ů n eb o p ř í m o

ce l é s k u p i n y n ás t r o j ů .

N a s o u č as n ém t r h u ex i s t u j e m n o h o t yp ů k e yb o a r d ů p r o s p e c i f i ck é

ú č e l y , n ap ř í k l ad k e yb o a r d y s t u d en t s k é n e b o u r če n é p ř í m o p r o

v yu ţ i t í p r o f e s i o n á l n í .

20

Digitální nástroje pracují s digitální neboli číslicovou formou zvukových i ostatních signálů pomocí

zabudovaného zařízení pracujícího podobně jako počítač (Syrový, 2001). 21


21

M o ţ n o s t em p r á c e s k e yb o a r d em v h o d i n ác h h u d eb n í v ýc h o v y j e

v ěn o v án a k a p i t o l a 5 .

1 . 2 . 5 S yn t e z á t o r

S yn t ez á t o r22

j e v z h l ed o v ě p o d o b n ý k e yb o a r d u , r o z d í l j e v š a k

v t o m , ţ e v k e y b o a r d u j s o u j i ţ z v u k y v yt v o ř en y , z a t í m c o u

s yn t ez á t o r u m á h u d eb n í k m o ţ n o s t s e z v u k em d á l e p r ac o v a t ,

u p r av o v a t j e j p o d l e s v é p o t ř e b y n e b o t v o ř i t z v u k y ú p l n ě n o v é . D n es

v š a k ex i s t u j í i k o m b i n a c e k e yb o a r d u a s yn t ez á t o r u v j e d n o m

n ás t r o j i .

S yr o v ý v e s v ém s l o v n í k u d e f i n u j e p o j em s yn t ez á t o r j a k o

„ e l e k t r o n i ck ý h u d eb n í n á s t r o j k l áv es o v é i n e k l áv es o v é k o n c ep c e

b l í ţ e n e s p ec i f i k o v an ýc h z v u k o v ýc h v l a s t n o s t í ( n a r o z d í l n ap ř . o d

e l ek t r o n i c k ýc h v a r h an ) s m o ţ n o s t í p r o gr am o v án í z a p o u ţ i t é m e t o d y

z v u k o v é s yn t éz y“23

. Z v u k o v o u s yn t éz u S yr o v ý p o p i s u j e j a k o „ z m ěnu

v l a s t n o s t í s i g n á l u z a ú č e l em n ap l n ěn í z v u k o v éh o z á m ěr u “24

, t ed y

j ak o p r o c e s , p ř i k t e r ém d o ch áz í k e z m ěn ě ch a r a k t e r u z v u k u .

S yn t ez á t o r y n a p r v n í p o h l ed o b v yk l e n em í v a j í t o l i k t l a č í t e k j ak o

k e yb o a r d y a n e o b s a h u j í au t o m a t i c k é d o p r o v o d y. T ak é n em u s e j í

o b s ah o v a t r e p r o d u k t o r y . V yu ţ í v a j í s e s p í š e n a p r o f e s i o n á l n í ú r o v n i

n eţ v e š k o l n í m p r o s t ř ed í , p r o t o s e j i m i n á s l ed u j í c í k ap i t o l y j i ţ

n eb u d o u z ab ýv a t .

22

Viz Příloha 1, obr. 11. 23

SYROVÝ, V. Malý slovník základních pojmů z hudební akustiky a hudební elektroniky. Praha: AMU,

2001, s. 65. 24

Tamtéţ, s. 41.

22

2 H i s tor ie hudební výchovy s přihlédnut ím na vyuţívání

klávesových nástrojů

2 . 1 P rv n í v y u ţ i t í k l á v es o v éh o n á s t ro j e p ř i v y u č o v á n í

J i ţ o d p r v o p o čá t k u v yu č o v á n í h u d b ě , z ah r n u j í c í h o p ř ed ev š í m

v yu čo v án í z p ěv u , b yl a p a t r n á p o t ř eb a h u d e b n í h o n á s t r o j e , k t e r ý b y

b yl p ř i v ýu c e m ax i m á l n ě v yu ţ i t e l n ý a s o u ča s n ě l eh ce d o s t u p n ý. T yt o

p o d m í n k y s p l ň o v a l y p r áv ě n á s t r o j e k l áv es o v é a j e j i ch p ů s o b e n í

v h u d e b n í v ýc h o v ě z a č a l o j i ţ o d j e j i ch p r v n í h o p ř ed ch ů d ce –

m o n o ch o r d u .

V 8 . - 9 . s t o l e t í , k d y s t ř e d i s k y h u d e b n í h o v yu č o v á n í b yl y k l á š t e r y ,

s e p ř i v ýu c e z ač a l y v yu ţ í v a t v a r h a n y a p ř i b l i ţ n ě d o s t e j n é h o o b d o b í

s e d a t u j e i p o č á t e k u p l a t ň o v án í m o n o ch o r d u . T en b yl v t é d o b ě j i ţ

v í c e s t r u n n ý . S l o u ţ i l v e š k o l á ch z p ě v u z e j m é n a k u r č o v á n í v ýš k y

t ó n ů , o j e d i n ě l e k d o p r o v o d ů m p o m a l e j š í ch p í s n í , j e l i k o ţ o b s l u h a

n á s t r o j e n eu m o ţ ň o v a l a h r u v r yc h l e j š í m t e m p u ( v i z 1 . 1 . 1 ) .

V 1 1 . s t o l e t í v yu ţ í v a l m o n o ch o r d i p r o s l u l ý Q u i d o z A r ez z a25

p ř i

s v é v ýu c e z p ě v u . V t o m t o o b d o b í d o ch áz e l o k d a l š í m ú p r av ám

m o n o ch o r d u ( v i z 1 . 1 . 1 ) , ab y s e n á s t r o j u r č en ý k m ě ř en í z ač a l m ěn i t

n a n ás t r o j h u d eb n í . P o p ř i d á v á n í s t r u n n á s l ed o v a l o d o p l n ěn í k l á v e s a

o d t o h o t o o k am ţ i k u s e j i ţ j ed n a l o o k l av i ch o r d ( S ýk o r a , 1 9 7 3 ) .

V e s t ř ed o v ěk u t v o ř i l o v yu čo v án í h u d b ě , p ř ed ev š í m

b o h o s l u ţ eb n ém u z p ěv u , v e l m i p o d s t a t n o u s l o ţ k u v z d ě l á v án í . P r v n í

v yu čo v án í p r o b í h a l o s o u k r o m o u c e s t o u , p o z d ě j i v š ak b yl o d o s t u p n é i

v yu čo v án í h r o m ad n é , k t e r é s e k o n a l o v k l á š t e r n í ch š k o l ác h a n a

u n i v e r z i t á ch ( V r k o čo v á , 1 9 9 6 ) .

K r o m ě z p ě v u s e s a m o z ř e j m ě v yu č o v a l o i h ř e n a s a m o t n é k l á v es o v é

n á s t r o j e , co ţ j e n e z b yt n é p r o t o , a b y d á l e ex i s t o v a l y o s o b y s c h o p n é

n á s t r o j o v l ád a t a v yu ţ í v a t j e j p ř i p ed a go g i ck ýc h č i n n o s t ec h . O j ak ý

n á s t r o j s e v d an ém o b d o b í j e d n a l o , p o j e d n áv á k ap i t o l a 1 . 1 . 1 .

25

Quido z Arezza vytvořil metodu pro nácvik zpěvu z not na základě solmizačních slabik a vybavování tónů

s nimi spojených. Je předchůdcem dnešní metody opěrných písní.

23

2 . 2 H i s t o r i e h u d eb n í v ý ch o v y a v y u ţ í v á n í k l á v e s o v ý ch n á s t ro j ů

v Č es k ý ch z e m í ch

N á s l e d u j í c í k ap i t o l a b u d e s l ed o v a t v ýv o j h u d eb n í v ýc h o v y

s v ýv o j em v yu ţ i t í k l áv e s o v ýc h n á s t r o j ů v Č es k ýc h z em í c h d l e

G r e g o r a a S ed l i c k é h o ( 1 9 9 0 ) .

J ak t i t o au t o ř i u v á d ě j í , p o čá t ek h u d e b n í v ýc h o v y u n á s s e d a t u j e

p ř i b l i ţ n ě d o r o k u 9 7 0 , k d y j e j í h l av n í n áp l n í b yl o š í ř en í j i ţ

z m i ň o v an ýc h b o h o s l u ţ eb n ýc h z p ěv ů . J e d n a z p r v n í ch š k o l , k d e b yl

t en t o z p ě v v yu čo v án , v z n i k l a v 1 0 . s t o l e t í a v yu č o v a l i z d e n ěm e č t í

u č i t e l é . D a l š í m i s t ř e d i s k y v ýu k y b yl y k l á š t e r y .

V e 1 3 . s t o l e t í b y l u n á s v yt v o ř e n p r v n í p ěv ec k ý s b o r , j e h o ţ

č l en o v é b yl i m u ţ i a ch l a p c i . V e 1 4 . s t o l e t í v z n i k a l y d a l š í s b o r y p ř i

k a t ed r á l e s v . V í t a . U č i t e l é z d e m ě l i z a ú k o l s t a r a t s e o v š e , c o

s o u v i s e l o s ch r á m o v ým z p ěv em , t ed y i o v a r h a n y. U č i t e l é i v a r h an í c i

s e p ř i p r a v o v a l i v c í r k ev n í c h š k o l á ch , k t e r é s e v t é t o d o b ě r o z v í j e l y .

H u d b a t eh d y b yl a h n ed d r u h ým n e j d ů l eţ i t ě j š í m p ř ed m ě t em ( p o

l a t i n ě ) a b yl a ř a z en a d o v yu č o v án í k aţ d ý d en . K r o m ě z p ě v u s e

v yu čo v a l o i i n s t r u m e n t á l n í h ř e , a l e t a t o v ýu k a b yl a p r o z a t í m

s o u k r o m á . O d 1 6 . s t o l e t í s e v š a k v n ěk t e r ýc h š k o l n í c h ř á d e ch

h o v o ř i l o o v yu čo v án í i n s t r u m en t á l n í h u d b ě o d 4 . r o čn í k u š k o l n í

d o c h áz k y.

1 7 . s t o l e t í j e o b d o b í m p ů s o b e n í J an a A m o s e K o m en s k éh o , k t e r ý

h u d b u p o v aţ o v a l z a n ez b yt n o u s l o ţ k u v z d ě l á v á n í . U z n áv a l k r o m ě

z p ěv u i h u d b u i n s t r u m en t á l n í , o n í ţ t v r d i l , ţ e p o d t r h u j e p ů s o b e n í

z p ěv u . Z a ř az o v a l h u d eb n í v ýc h o v u j i ţ o d p ř ed š k o l n í h o v ěk u a

n ab ád a l k t o m u , ab y s e d ě t i s ez n am o v a l y s r ů z n ým i d ě t s k ým i

h u d eb n í m i n á s t r o j i ( p í š ť a l k y , b u b í n k y… ) , c o ţ d o k a z u j e , ţ e i

v o b l a s t i h u d eb n í v ýc h o v y b yl J . A . K o m e n s k ý n ad č as o v ý. V ěn o v a l

s e t ak é h u d eb n í t eo r i i v č e t n ě n a u k y o h u d eb n í c h n á s t r o j í c h , k e

k t e r ým t v o ř i l i l u s t r a c e .

H u d b a i n s t r u m e n t á l n í s e z a ča l a s t áv a t s o u č ás t í z p ě v u v e v ýu c e

v d o b ě p o b ě l o h o r s k é a b yl a u p l a t ň o v án a n a š k o l á ch m ěs t s k ýc h i

v e s n i c k ýc h . Ţ ác i s am i h r á l i n a r ů z n é h u d eb n í n ás t r o j e , m o h l i s e t ak é

24

u č i t v d o m e ch v a r h an í k ů h ř e n a k l a v i c h o r d . T a t o v ýu k a p r o b í h a l a

s k u p i n o v ě , v m í s t n o s t i s t á l y n a p ř . č t yř i k l av i ch o r d y a d ě t i n a n ě

h r á l y s o u č as n ě . V z n i k a l y i h u d eb n í š k o l y a d o v ed n o s t h r y n a

h u d eb n í n á s t r o j s e p o s t u p n ě s t áv a l a d ů l eţ i t o u s l o ţ k o u c e l k o v éh o

v z d ě l án í . Š k o l š t í u č i t e l é ( k a n t o ř i ) b y l i v yb í r án i p o d l e t o h o , j a k é

ú r o v n ě d o s áh l i v e s v ém h u d eb n í m v z d ě l án í , p ř ed e v š í m m u s e l i

o v l ád a t h r u n a h u d eb n í n á s t r o j , c o ţ z n am en á , ţ e u č i t e l é b yl i t eh d y

p r o v yu čo v án í h u d e b n í v ýc h o v ě p o t é t o s t r án c e v e l m i d o b ř e

p ř i p r av en i . I k d yţ v ýu k a č a s t o p r o b í h a l a v ch u d ýc h p o d m í n k á ch ,

v ýb o r n é v ýs l e d k y n a š i ch k an t o r ů b yl y z n á m y i z a h r a n i ce m i .

V t o m t o o b d o b í v š ak f u n go v a l y i š k o l y k l á š t e r n í a d a l š í c í r k ev n í

z a ř í z en í , k t e r á d áv a l a m o ţ n o s t h u d e b n ě s e v z d ě l á v a t i d ě t em

ch u d ým . V ýu k a z p ěv u z d e b yl a d o p l n ěn a v ýu k o u h r y n a h u d eb n í

n á s t r o j e . V k o l e j í ch c í r k ev n í ch ř á d ů s e i n s t r u m e n t á l n í h u d b ě

v yu čo v a l o v eč e r č t yř i k r á t t ýd n ě . B ěh em 1 9 . s t o l e t í s e v t z v .

k l á š t e r n í ch f u n d a c í ch s t u d e n t i v ěn o v a l i k o n e čn ě i h ř e n a k l av í r .

Z ů s t aň m e v š a k j e š t ě v o b d o b í v l ád y M a r i e T e r ez i e , k d y v d ů s l e d k u

m n o h a z m ěn v e š k o l s t v í p ř e s t áv a l a b ýt h u d eb n í v ýc h o v a j ed n í m

z n e j d ů l eţ i t ě j š í ch p ř ed m ě t ů , j e l i k o ţ b yl y u s t an o v e n y n o v é p ř ed m ě t y ,

j i m ţ s e m ě l o v yu čo v a t , t z v . t r i v i u m ( č t en í , p s a n í , p o č í t á n í ) . H u d eb n í

v ýc h o v a b yl a n a n ěk t e r ýc h š k o l á ch n ep o v i n n á n e b o d o k o n ce

v ym i z e l a ú p l n ě . A n i b ěh em p ř í p r a v y u č i t e l ů n e b yl k l a d en t ak o v ý

d ů r az n a j e j i ch h u d eb n í v z d ě l á n í . O z ac h o v án í h u d eb n í v ýc h o v y v e

š k o l ác h , j e j í p r o p a g a c i a r o z v o j s e s n aţ i l i v l a s t en eč t í p ed a g o go v é .

J ed n í m z n i ch b yl J ak u b J an R yb a , k t e r ý z a h r n o v a l d o o d p o l e d n í h o

v yu čo v án í i h u d b u i n s t r u m en t á l n í .

R o k u 1 8 1 1 v z n i k l a v P r az e h u d eb n í k o n z e r v a t o ř . V ýu k a h r y n a

v a r h an y z ač a l a r o k u 1 8 3 0 , n a k l av í r a ţ r o k u 1 8 8 8 . P r o t o p ů s o b i l i

u č i t e l é k l av í r u i m i m o k o n z e r v a t o ř ; u v eď m e n a p ř . j m én a F r an t i š ek

X a v e r D u š ek n eb o V á c l av J an T o m á š ek , m ez i j e j i ch ţ ţ ák y p a t ř i l o

m n o h o s l av n ýc h k l a v í r i s t ů a s k l ad a t e l ů . V t é t o d o b ě b yl y t a k é

v yd áv án y k l a v í r n í š k o l y a k o n c i p o v á n y m e t o d y v ýu k y h r y n a k l a v í r .

H r a n a t en t o n á s t r o j s e s t a l a v e l m i ţ á d an o u .

25

I m i m o P r ah u b yl o p o s t u p n ě z ak l ád á n o m n o ţ s t v í h u d eb n í c h š k o l ,

k t e r é s i n av í c k l a d l y z a c í l v z d ě l á v án í b u d o u c í c h u č i t e l ů . P r v n í

š k o l a t o h o t o t yp u v z n i k l a v r o c e 1 8 1 3 p o b l í ţ K u t n é H o r y .

B ěh em n á r o d n í h o o b r o z e n í n a n a š i ch m ě s t s k ýc h a p ř ed ev š í m

v en k o v s k ýc h t r i v i á l n í ch š k o l á ch p ů s o b i l a ř ad a v l a s t en e ck ýc h

p ed a g o gů , k t e ř í p r o p a g o v a l i h u d e b n í v ýc h o v u a p r o h l a š o v a l i j i z a

d ů l eţ i t o u p r o r o z v o j d í t ě t e . D o p ř í p r av n éh o s t u d i a b u d o u c í ch u č i t e l ů

b yl y s t á l e v í c e z a ř az o v á n y h o d i n y z p ěv u a h r y n a v a r h a n y a n a

k l a v í r . Š k o l a , k t e r á v t é t o d o b ě z ám ě r n ě p ř i p r a v o v a l a p ed a go g y p r o

j e j i ch p o v o l á n í , b y l a v a r h a n i ck á š k o l a v P r az e , n i k o l i v k o n z e r v a t o ř .

D ál e v z n i k a l y t z v . u č i t e l s k é ú s t a v y , k d e s e t ak é v z d ě l á v a l i b u d o u c í

u č i t e l é . H l av n í m z á j m em p ed a g o gů b yl o t v o ř i t p í s n ě a c e l é z p ěv n í k y

co n e j v í c e o d p o v í d a j í c í d ě t s k ým p o t ř e b á m o d v ěk u p ř e d š k o l n í h o aţ

p o v ěk s t u d e n t s k ý . U či t e l é h u d b y h u d e b n ě p ů s o b i l i i m i m o š k o l u ,

ča s t o v r ů z n ýc h k a p e l á ch .

P o v yd án í š k o l s k éh o z ák o n a v r o ce 1 8 6 9 n a s t a l y v č e s k é m š k o l s t v í

d a l š í z m ěn y. P ř i b y l y n o v é p ř e d m ě t y , k t e r ým s e m ě l o v yu č o v a t , a

p r o d l u ţ o v a l a s e d o b a p ř í p r av n éh o s t u d i a b u d o u c í ch u č i t e l ů . C í r k ev

z t r á c e l a s v ů j d o t é d o b y v e l k ý v l i v n a u č i t e l e , co ţ z n am en a l o i

z t r á t u p o v i n n o s t i v ěn o v a t s e ch r ám o v é h u d b ě a h ř e n a v a r h an y.

N a o p ak v z n i k a l y v l a s t en e ck y z am ě ř e n é p ě v e ck é s p o l k y , k t e r é b yl y

ce n t r em h u d e b n í h o d ěn í s p o l e čn o s t i . D á l e p r o b ěh l y z m ěn y t ýk a j í c í

s e d i d a k t i k y h u d e b n í h o v yu č o v án í . B yl a u s t an o v e n a j ed n a h o d i n a

h u d eb n í h o p ř e d m ě t u t ýd n ě , b yl z f o r m u l o v án o b s a h v ýu k y a p o s t u p n ě

v z n i k a l y č e s k é m e t o d i k y . P r v n í m au t o r em , k t e r ý s e z ab ýv a l h u d eb n í

p ed a g o g i k o u , b yl v š ak j i ţ d ř í v e ţ i j í c í J o s e f Le o p o l d Z v o n a ř ( 1 8 2 4 -

1 8 6 5 ) , k t e r ý v yt v o ř i l i p r v n í č e s k o u u č eb n i c i h a r m o n i e p r o u č i t e l e

h u d b y.

P r á v ě r o k u 1 8 6 9 b yl d o v š e ch t yp ů š k o l i d o p ř í p r av n éh o s t u d i a

u č i t e l ů p o v i n n ě z a v ed en p ř ed m ě t t ýk a j í c í s e h u d e b n í v ýc h o v y. N a

š k o l ác h n e s l n áz ev z p ěv , n a u č i t e l s k ýc h ú s t a v e ch h u d b a . P ř í p r av n é

s t u d i u m u č i t e l ů z ah r n o v a l o h r u n a v a r h an y a k l av í r , a l e h l a v n í m

d ů v o d e m p r o t o b yl a s p í š e n eu s t á l á p o t ř eb a c í r k v e m í t k d i s p o z i c i

26

d o s t a t ek v a r h an í k ů . V e š k o l ác h s e a ţ d o r o k u 1 9 1 8 o b j ev o v a l o

m n o h o o s o b v yu č u j í c í ch z p ěv u n eo d b o r n ým z p ů s o b em .

P o s t u p em č a s u r o s t l y n á r o k y n a i n s t r u m en t á l n í s ch o p n o s t i

h u d eb n í k ů , v z n i k a l a ř ad a s o u k r o m ýc h h u d eb n í c h š k o l , k d e s e

z d o k o n a l o v a l y p r i n c i p y v ýu k y h r y n a k l a v í r , b y l o m o ţ n é n av š t ěv o v a t

k u r s p r o u č i t e l k y k l a v í r u a c e l k o v ě d o c h áz e l o k r o z š i ř o v á n í h r y n a

k l a v í r i o s t a t n í h u d eb n í n á s t r o j e .

R o z v o j h u d eb n í v ých o v y a h u d eb n í p ed a go g i k y s o u b ěţ n ě p r o b í h a l

i n a M o r a v ě . Zd e s e n a n ěm p o d í l e l z e j m én a Le o š J a n á č ek , k t e r ý

p ů s o b i l j a k o p r o f e s o r u č i t e l s k é h o ú s t av u v B r n ě , k d e t ak é v z n i k l a

v a r h an i ck á š k o l a a b yl o z d e z a l o ţ en o k l av í r n í o d d ě l e n í . D a l š í

v ýz n a m n é h u d eb n í š k o l y v z n i k l y v K r o m ě ř í ţ i a v O l o m o u c i .

K o n c em 1 9 . s t o l e t í s e z a č a l y o b j e v o v a t r o z d í l y m ez i š k o l s k o u

h u d eb n í p ed a g o g i k o u a p ed a g o g i k o u h u d eb n í c h š k o l o s t a t n í ch . B yl y

v yd áv án y m e t o d i k y p r o u č i t e l e a t v o ř en y n o v é p o m ů ck y p r o h u d eb n í

v ýc h o v u . Zm ěn i l a s e m e t o d i k a v ýu k y z p ě v u , k t e r ý s e d ř í v e v yu č o v a l

p o m o c í o p ak o v án í p o u č i t e l i , n yn í v š ak b yl o p r o s az o v á n o p o u ţ í v án í

d o p r o v o d n ýc h n á s t r o j ů v č e t n ě k l av í r u . V t o m t o o b d o b í t e d y j i ţ

d o c h áz e l o k v yu ţ í v án í k l av í r u j ak o d o p r o v o d n éh o n á s t r o j e a j a k o

p o m o cn éh o n á s t r o j e p ř i n á cv i k u p í s n í v e š k o l n í h u d e b n í v ýc h o v ě ,

k t e r á s e t ak z a č a l a s t áv a t b o h a t š í .

P ed a go g o v é k l a d l i d ů r az n a i n t o n ač n í s c h o p n o s t i ţ ák ů a n ěk t e ř í

k t o m u j ak o p o m ů ck u v yu ţ í v a l i p ř e d s t av u k l a v i a t u r y . J i n í p ř i

n á cv i k u p í s n ě k o m b i n o v a l i v í c e n á s t r o j ů a k l av í r b yl p o u ţ í v á n p o u z e

v j ed n é z f á z í n ác v i k u ; p r o p ř ed s t a v en í p í s n ě n e j ča s t ě j i s l o u ţ i l y

h o u s l e , k l a v í r b yl p a k u p l a t ň o v á n p ř i d o p r o v o d u a m o h l t ed y j i ţ

r o z v í j e t h a r m o n i c k é c í t ěn í . R ů z n í au t o ř i z p r a co v a l i v t é t o d o b ě

r ů z n é m e t o d i k y a t o v ed l o k u r č i t é n e j ed n o t n o s t i v e v yu č o v án í

z p ěv u . N á s l e d n ě s e o b j ev i l y t en d en c e v yt v o ř i t p o s t u p y j ed n o t n é a

b yl a z v o l en a j ed n a u c e l e n á m e t o d i k a . K l av í r s i n ad á l e z a ch o v a l

f u n k c i d o p r o v o d n é h o n á s t r o j e a u č i t e l é j e j m u s e l i u m ě t n á l eţ i t ě

o v l ád a t .

H u d eb n í p e d a g o g i k a m ě l a z n ač n é z á s l u h y n a r o z v o j i č e s k é h u d b y

n a k o n c i 1 9 . s t o l e t í . H u d e b n í v ýc h o v a b yl a p r o s az o v án a j i ţ o d

27

m at e ř s k é š k o l y p ř e s š k o l u z ák l ad n í a s t ř e d n í a s t áv a l a s e č í m d á l

v í c e k v a l i t n í , k o n z e r v a t o ř e p r o d u k o v a l y m n o h o s ch o p n ýc h

h u d eb n í k ů . N a u č i t e l s k ýc h ú s t av e ch b yl a p ř í p r av a h u d eb n í ch

p ed a g o gů t ak é s t á l e k v a l i t n ě j š í . S o u d o b í au t o ř i z a ča l i v yd á v a t

d ě t s k o u i n s t r u m en t á l n í l i t e r a t u r u , k t e r á z ah r n o v a l a k l av í r n í š k o l y a

d r o b n é s k l ad b y p r o k l av í r o d r áţ e j í c í t eh d e j š í i n k l i n ac i k l i d o v é

h u d b ě a s n ah u p ř i b l í ţ i t s e d ě t s k ém u s v ě t u . B yl y t ed y u n á s j i ţ

v yt v o ř en y p o d m í n k y p r o v ýc h o v u k l av í r i s t ů o d n e j ú t l e j š í h o v ěk u ,

ab y t i , k t e ř í s e p o z d ě j i r o z h o d l i s t á t u č i t e l i h u d e b n í v ých o v y, m o h l i

n á s t r o j n á l eţ i t ě o v l ád a t a v yu ţ í v a t j e j v e v yu č o v án í .

Z a č á t e k 2 0 . s t o l e t í b y l p o z n am e n á n d a l š í m i z m ěn am i d o s av ad n í h o

p o j e t í h u d e b n í v ýc h o v y. Zp ěv u ţ n e b yl p o v aţ o v á n z a j e d i n ý z p ů s o b

v ýc h o v y d ě t í k h u d e b n o s t i , d ů l eţ i t o s t i n ab ýv a l i p o s l e ch v áţ n é

h u d b y a h u d eb n í u m ěn í c e l k o v ě . Ţ ác i s e t ak é z ú č as t ň o v a l i

v ýc h o v n ýc h k o n c e r t ů , k t e r é v n i ch m ě l y p ě s t o v a t s ch o p n o s t v n í m án í

h u d b y.

I p ř e s t o s e a ţ d o p r v n í s v ě t o v é v á l k y n ad á l e p r o s az o v a l i i z a s t án c i

h u d eb n í v ýc h o v y z a l o ţ e n é n a z p ě v u . J e j i c h v yu čo v a c í h o d i n a s e

s k l á d a l a z d e ch o v ýc h , h l a s o v ýc h , s l u ch o v ýc h , i n t o n ač n í c h a

r y t m i ck ýc h c v i če n í . V p o p ř ed í b y l a p r á v ě i n t o n a c e , k t e r é s e

v ěn o v a l a ř ad a m e t o d i k ů . P o s t u p n ě a l e i n t o n ač n í c v i č en í n ab ýv a l a a ţ

p ř í l i š v e l k é d ů l e ţ i t o s t i a z a s t i ň o v a l a o s t a t n í s l o ţ k y h u d eb n í

v ýc h o v y, p ř e d ev š í m p o s l ec h o v é č i n n o s t i . T en t o j e d n o s t r a n n ý p ř í s t u p

v yv o l a l u ţ ák ů m e n š í z á j em o p ř ed m ě t z p ě v a h r o m a d i l y s e t en d en c e

s i t u ac i z m ě n i t , c o ţ z n am en a l o z a ř az o v a t d o h u d e b n í v ých o v y k r o m ě

z p ěv u i č i n n o s t i p o s l e ch o v é .

H u d eb n í v ýc h o v a v t o m t o o b d o b í j e š t ě z d a l ek a n e m ě l a p e v n é

p o s t av en í m ez i o s t a t n í m i p ř e d m ě t y . A n i u č i t e l é z p ě vu n eb yl i s t a v ě n i

n a s t e j n o u ú r o v eň j ak o u č i t e l é o s t a t n í ch p ř ed m ě t ů . I u č i t e l é t ě l e s n é

v ýc h o v y m ě l i j i s t ě j š í p o s t av en í . T ak o v á s i t u a c e v š a k b yl a p o u z e n a

š k o l ác h v š eo b e cn ých , o d p o v í d a j í c í ch d n eš n í m š k o l ám z ák l ad n í m . N a

v yš š í ch a h u d eb n í c h š k o l á ch k v a l i t a v ýu k y n a o p ak s t o u p a l a , n eu s t á l e

p ř i b ýv a l i ţ á c i a z ak l ád a l y s e š k o l y n o v é , c o ţ a l e s p o ň t r o ch u

v yv aţ o v a l o ú p ad ek h u d eb n í v ýc h o v y n a v š eo b e cn ýc h š k o l á ch .

28

B ěh em p r v n í s v ě t o v é v á l k y d o š l o k e z p o m a l en í v ýv o j e h u d e b n í

v ýc h o v y . P o v á l c e d o p o p ř ed í o p ě t n a s t o u p i l a s n a h a o p o j e t í h u d eb n í

v ýc h o v y z ah r n u j í c í v e š k e r é j e j í s l o ţ k y , n i k o l i j en z p ěv .

V o b d o b í m ez i s v ě t o v ým i v á l k am i s e s ch yl o v a l o k m n o h a z m ě n á m ,

k t e r é m ě l y z l e p š i t d o s av a d n í s i t u a c i p ř e d m ě t u z p ěv . Ţ ád a l o s e , a b y

t en t o p ř ed m ě t b yl p o v i n n ý, m ěl r o v n o p r á v n é p o s t av en í m ez i

o s t a t n í m i p ř ed m ě t y , a ab y b yl i b u d o u c í u č i t e l é o d b o r n ě p ř i p r av o v á n i

a o v l á d a l i h r u n a h o u s l e ; k l a v í r b yl z a t í m v ě t š i n o u n ep o v i n n ý.

D ů l eţ i t á b y l a n eu s t á l á s n ah a o z m ě n u p o j e t í , t ed y n e z am ě ř o v a t s e

p o u z e n a z p ě v , a l e n a v e š k e r é h u d eb n í p ů s o b en í n a ţ ák a z ah r n u j í c í i

v yu čo v án í h u d eb n í t eo r i i . D o k l ad em t o h o j e K o h o u t k o v a m et o d i ck á

p ř í r u čk a H u d e b n í p r v o u k a v yd a n á r o k u 1 9 3 9 , k d e s i m ů ţ em e o v ě ř i t i

p r o z a t í m n í p r e f e r o v án í h o u s l í j ak o d o p r o v o d n éh o n á s t r o j e

( K o h o u t e k , 1 9 3 9 ) .

N o v é c h á p á n í p ř e d m ě t u v yţ a d o v a l o z m ěn u j eh o n áz v u , p r o t o s e

p o p r v é z a ča l b r á t v ú v ah u n áz e v h u d eb n í v ýc h o va ( d á l e H V ) . T a s e

j i ţ s t a l a v ě d n í m o b o r em , b yl f o r m u l o v á n j e j í o b s ah , c í l e a s m ys l ,

v š e s e s p o l u p r a c í č e s k ýc h i z ah r an i čn í ch p ed a go g ů .

Z a č a l y s e v yu ţ í v a t p o z n a t k y z í s k a n é p s yc h o l o g i ck ým i v ýz k u m y ,

z k o u m a l a s e h u d e b n o s t d ě t í a b yl v z n es en p o ţ ad av ek n a ak t i v n í a

t v o ř i v é č i n n o s t i ţ á k ů b ěh em v yu čo v á n í H V . V ýs l e d k e m t ě ch t o s n ah

b yl o z a ř az e n í h u d e b n ě p o h yb o v ýc h č i n n o s t í d o v yu čo v á n í , ţ á c i m ě l i

n ap ř . k e z p ěv u i m p r o v i z o v an ě t a n č i t , z ač a l s e t ak é p o u ţ í v a t O r f f ů v

i n s t r u m en t á ř . Z v yš o v a l s e p o če t v yu čo v a c í ch p o m ů c ek , k t e r é m ě l y

u s n ad ň o v a t i n t o n a c i , v z n i k a l y s p e c i á l n í u č eb n y p r o H V . Z á k l ad n í m

k r o k e m k c í l en ém u p o s l e ch u h u d b y b y l v yn á l ez g r am o f o n o v é d e s k y a

j e j í v yu ţ í v á n í v h o d i n ác h H V , d á l e p ů s o b en í t z v . š k o l s k éh o

r o z h l a s u . B yl a j i ţ n a s t í n ěn a m e t o d i k a p o s l e ch u h u d b y. Z ak l á d a l y s e

š k o l n í d ě t s k é p ěv e ck é s b o r y a b yl o s k l á d á n o m n o h o p í s n í p r o d ě t i .

B ěh em p r v n í r e p u b l i k y t ed y d o ch áz e l o k r o z v í j en í s n ah

z ap o č a t ýc h p ř e d p r v n í s v ě t o v o u v á l k o u . D al š í r o z v o j b yl v š ak

z k o m p l i k o v án v á l k o u d r u h o u , a l e i v t é t o n ep ř í z n i v é d o b ě d o š l o

v r ám c i H V k n ě k o l i k a p o z i t i v n í m z m ěn ám . N a v š e o b ec n ýc h š k o l á ch

b yl y n a p ř . f o r m o v á n y d ě t s k é o r c h e s t r y , v e k t e r ýc h m ě l k r o m ě j i n ýc h

29

n ás t r o j ů d ů l eţ i t o u r o l i t ak é k l a v í r . D á l e v z n i k a l y n o v é m e t o d i k y p r o

p o č á t e čn í v ýu k u h r y n a k l av í r . N a k o n z e r v a t o ř i v P r a z e p ů s o b i l a

d a l š í ř a d a v yn i k a j í c í ch k l av í r n í ch p ed a go g ů n á s l ed o v a n ýc h j e j i ch

n em én ě s c h o p n ým i ţ ák y .

P o d r u h é s v ě t o v é v á l ce v z n i k l y d a l š í v ýz n a m n é h u d eb n í i n s t i t u c e :

v r o c e 1 9 5 4 A k a d em i e m ú z i ck ýc h u m ěn í v P r az e , v r o c e 1 9 4 7

J an á čk o v a a k a d e m i e m ú z i ck ýc h u m ěn í . P r o v yu č o v án í H V n a

v š e o b ec n ýc h š k o l á ch b yl a u s t an o v e n a p o v i n n o s t b u d o u c í ch u č i t e l ů

v z d ě l áv a t s e n a p ed a go g i ck ýc h f ak u l t á ch , co ţ m ě l o z a j i s t i t j e j i c h

o d b o r n o u p ř i p r av e n o s t . V r o c e 1 9 5 3 b yl y v yt v o ř en y o s n o v y p r o H V

a p ř ed m ě t j i ţ n e m ě l b ýt c h áp án p o u z e j a k o p r o v o z o v á n í z p ěv u .

Ř eš i l y s e o t áz k y p o s l e ch u h u d b y a v ýc h o v n ýc h k o n ce r t ů . B yl y t é ţ

h o j n ě z ak l ád án y l i d o v é š k o l y u m ěn í .

A v š ak an i p o r o c e 1 9 5 0 j e š t ě n eb y l o p o s t av e n í H V n a n i ţ š í m

s t u p n i š k o l y i d e á l n í . D o ch áz e l o k j e j í m u o d s o u v án í d o p o z ad í j a k o

m én ě d ů l eţ i t é h o p ř ed m ě t u , r u š i l y s e o b o r y h u d e b n í v ýc h o v y n a

p ed a g o g i ck ýc h f a k u l t á ch , co ţ z p ů s o b i l o p o k l e s p o č t u a p r o b o v an ýc h

u č i t e l ů , m i m o š k o l n í v ýu k a h r y n a k l a v í r p r o b í h a l a s k u p i n o v ě . T o v š e

z p ů s o b i l o s n í ţ en í ú r o v n ě H V , i k d yţ p r o t i t é t o s i t u a c i n eu s t á l e

p r o b í h a l y b o j e , p ř ed ev š í m z a z l ep š en í p ř í p r a v y u č i t e l ů n a

p ed a g o g i ck ýc h f ak u l t á ch a m o t i v a c i k e s t u d i u t o h o t o o b o r u , n eb o ť

H V o d 8 . r o čn í k u a n a s t ř e d n í ch š k o l á ch n e b yl a p o v i n n á a v yu č o v án í

H V p r o t o n ep ř e d s t av o v a l o p e r s p e k t i v n í p o v o l án í .

S t á l e t a k é n ed o š l o k d e f i n i t i v n í m u v ym ez en í o b s ah u H V . N a

p r v n í m m í s t ě m ě l b ýt e s t e t i ck o - v ýc h o v n ý ú č i n ek h u d b y , b r a l y s e n a

z ř e t e l p s yc h o l o g i ck é v ýz k u m y. P r o ţ i t ek z h u d b y a p o r o z u m ěn í

h u d eb n í m u d í l u m ě l y z a s t á v a t s t e j n o u p o z i c i j ak o ak t i v n í č i n n o s t .

V h o d i n á ch H V m ě l b ýt z a s t o u p en z p ěv , p o s l e ch h u d b y a h u d eb n í

n au k a , n e s m ěl y c h yb ě t an i t v o ř i v é č i n n o s t i . T o v š e z a h r n o v a l t z v .

b o j o h u d eb n í v ýc h o v u . B yl o z d ů r az ň o v á n o p ř ed e v š í m o b d o b í

p ř ed š k o l n í h o a m l a d š í h o š k o l n í h o v ě k u , k t e r é j s o u n e j d ů l eţ i t ě j š í p r o

d a l š í h u d e b n í r o z v o j č l o v ě k a . P r o t o b yl k l a d e n d ů r az n a p ř í p r av u

u č i t e l ů t eh d e j š í n á r o d n í š k o l y . P o p ř ed ch o z í m ú p a d k u H V , k d y s e

s t u d en t i d l o u h o u d o b u h u d eb n í m u v z d ě l án í n ev ěn o v a l i v ů b ec , m ěl i

30

p ř i v ys o k o š k o l s k é m p ř í p r av n ém s t u d i u z n ač n é p r o b l é m y p ř e d e v š í m

v e h ř e n a n á s t r o j e a n em o h l i t ak z e z ač á t k u o b s t á t n o v ým n á r o k ů m

k l a d e n ým n a H V .

V ýš e u v e d en é c í l e s e z ač a l y r ea l i z o v a t k o l em 7 0 . l e t , k d y b yl y

v yd án y j e d n o t n é o s n o v y, z p r a co v án y n o v é m e t o d i k y a

z d o k o n a l o v án y v yu čo v a c í p o m ů ck y. H u d eb n í v ýc h o v a n a v š ec h

t yp e c h š k o l z a č a l a n ab ýv a t v yš š í ú r o v n ě . V t é t o d o b ě t a k é v z r o s t l

z á j em o h r u n a k l a v í r .

C o s e t ýk a l o p o s l e ch o v ýc h č i n n o s t í , v l i v e m m o d e r n í h u d b y

o b k l o p u j í c í ţ ák y v j e j i ch k aţ d o d e n n í m ţ i v o t ě b yl o s t á l e t ě ţ š í

v yb í r a t k p o s l ec h u h u d b u k v a l i t n í a p ř i t o m p r o d ě t i z a j í m av o u .

S t í m t o p r o b l ém e m s e s e t k áv a j í u č i t e l é i d n e s , k d y v ě t š i n a d ě t í

n e j ev í z á j em o v áţ n o u h u d b u a j e u n i c h t ě ţ k é d o c í l i t j e j í h o

p o c h o p en í . O v yu ţ i t í k l áv e s o v ýc h n á s t r o j ů k p o s l ec h o v ým č i n n o s t em

s e d o z v í d ám e aţ z p o z d ě j š í h i s t o r i e H V , z e j m én a v s o u v i s l o s t i

s k e yb o a r d em , j eh o ţ m o ţ n o s t i z h l e d i s k a p o s l e ch u p o p i s u j e n a p ř .

H e r d en ( 2 0 0 3 ) . I k l a v í r s e v š a k m ů ţ e v ýz n am n ě p o d í l e t n a r o z v o j i

p o s l ec h o v ýc h s c h o p n o s t í ( p o d r o b n ě j i v i z 4 . 2 ) .

O d p a d e s á t ýc h l e t s e p ř ed m ě t H V n a z ák l ad n í c h š k o l á ch u m í s t i l

r o v n o ce n n ě m ez i o s t a t n í p ř e d m ě t y , i k d yţ b o j z a H V b yl v e l m i

o b t í ţ n ý a d l o u h ý. P ř í n o s em b yl y t a k é v ě d e ck é p r á c e p ed a go g i ck ýc h

f a k u l t z k o u m a j í c í o b s ah H V a o b h á j e n í n áz o r u , ţ e e s t e t i ck á v ýc h o v a

j e s t e j n ě d ů l eţ i t á j ak o p ř ed m ě t y t e c h n i c k é , a ţ e h u d e b n o s t n á r o d a j e

t ř e b a p ě s t o v a t n e u s t á l e .

31

3 Současná s i tuace hudební výchovy a vyuţi t í

klávesových nástrojů

K o n c em 2 0 . s t o l e t í s e k l á v e s o v é n á s t r o j e v č e l e s k l av í r e m s t a l y

n ep o s t r a d a t e l n o u p o m ů ck o u v H V . B ěh em v z d ě l áv á n í b u d o u c í ch

u č i t e l ů b yl j e š t ě n ed áv n o k l ad en v e l k ý d ů r az n a d o v ed n o s t o v l ád a t

k l a v í r a e f e k t i v n ě j e j v yu ţ í t p ř i H V . D o k l ad em t o h o j s o u t a l en t o v é

z k o u š k y, k t e r é b ýv a l y s am o z ř e j m o u s o u č ás t í p ř i j í m a c í c h z k o u š ek n a

p ed a g o g i ck é f ak u l t y .

D n es j e v š ak s i t u a c e p o n ěk u d o d l i š n á . T a l e n t o v é z k o u š k y n a

v ě t š i n ě p e d a g o g i c k ýc h f ak u l t v ym i z e l y a j s o u p ř i j í m á n i i u ch az e č i

b ez j ak ýc h k o l i v p ř e d c h o z í c h z k u š e n o s t í s h r o u n a k l áv es o v é

n á s t r o j e . J e t ém ě ř n em o ţ n é , a b y s e t i t o j e d i n c i b ěh em s t u d i a n au č i l i

n á s t r o j o v l ád a t n a t ak o v é ú r o v n i , a b y s n í m m o h l i b ez p r o b l ém ů

v h o d i n á ch H V p r ac o v a t26

. D ů s l e d k em t o h o j e v s o u č as n o s t i s n ah a

v yh ýb a t s e p o u ţ í v án í n á s t r o j e v e v yu čo v á n í n e b o h r an í j en v e v e l m i

o m ez en é m í ř e .

H V j e v t ak o v ýc h p ř í p ad e ch o ch u z en a o m n o h é č i n n o s t i , k t e r é b y

v š a k k v a l i t n í p ed a go g m ě l b ýt s c h o p e n r e a l i z o v a t . J ed n á s e o

p ř ed n es s k l ad b y k p o s l e ch u , n á p o m o cn o u h r u p ř i n á cv i k u p í s n ě a

k v a l i t n í d o p r o v o d p í s n ě , p ř i k t e r ém u č i t e l m u s í z v l ád n o u t n ě k o l i k

d a l š í c h č i n n o s t í n av í c , z ah r n u j í c í ch n áp o v ěd u p ř i z p ě v u a c e l k o v é

s l ed o v án í t ř í d y . M í s t o t o h o j e d n es r o l e m n o h a u č i t e l ů v t o m t o

o h l ed u p a s i v n í a o m ez u j e s e n a z p r o s t ř e d k o v án í h u d b y z p ř eh r áv a čů ,

a t o j a k h u d b y p o s l e ch o v é , t ak i v e f u n k c i u k áz k y n o v é p í s n ě č i

d o p r o v o d u .

N e d o s t a t e čn á p ř i p r av en o s t u č i t e l e n a o v l ád án í n á s t r o j e v š ak n en í

j ed i n o u p ř í č i n o u n e r e a l i z o v á n í v l a s t n í h r y v e v yu č o v án í . K l á v e s o v ý

n á s t r o j n eb ýv á k d i s p o z i c i v e v š e ch u č eb n á ch a H V v m n o h a

p ř í p a d e ch p r o b í h á i b ez v yu ţ i t í t o h o t o n á s t r o j e . N e v š e ch n y š k o l y

t ak é m a j í s p e c i a l i z o v a n o u u č eb n u p r o H V . K l av í r s e v ě t š i n o u

26

Opakuje se podobná situace jako po roce 1950, kdy hudebnímu vzdělávání na základní a střední škole

nebyla přikládána důleţitost a studenti pedagogických fakult v něm zaostávali.

32

n a ch áz í v j e d n é t ř í d ě , k d e s e k o n á v ýu k a v š ec h p ř ed m ě t ů j e d n o h o

r o čn í k u a n en í t ak k d i s p o z i c i p r o k aţ d o u h o d i n u H V r o čn í k ů

o s t a t n í ch ( S e d l á k , 1 9 8 8 ) . J i n d y j e n á s t r o j v e t ř í d ě n ev h o d n ě

u m í s t ěn , co ţ o d r az u j e v yu č u j í c í h o o d j e h o č a s t éh o p o u ţ í v á n í . J ed n á

s e o u m í s t ěn í , k d y u č i t e l n a ţ ák y n ev i d í p ř e s s k ř í ň p i a n i n a n eb o

k n i m s ed í z ád y.

N ěk d y č i n í p r o b l é m y i p o u ţ í v án í e l ek t r o n i c k ýc h k l áv e s . N ě k t e ř í

p ed a g o go v é n em a j í s t ěm i t o n á s t r o j i z k u š e n o s t i , p r o t o j e

n ep o u ţ í v a j í . K o v l ád án í k l áv es j e t o t i ţ t a k é t ř e b a u r č i t á p ř í p r av a ,

z ah r n u j í c í p ř ed ev š í m o b s l u h u n á s t r o j e , z n a l o s t ak o r d o v ýc h z n a č ek a

s ch o p n o s t v yu ţ í t a k o r d o v é z n a čk y p ř i d o p r o v o d u . N ě k t e ř í u č i t e l é s i

s t ě ţ u j í n ap ř . n a ab s en c i p r a v é h o p e d á l u , k t e r ý s e n a ch áz í u k l a v í r u ,

a l e p e d á l s t o u t o f u n k c í a m n o h o d a l š í ch p ř í s l u š e n s t v í l z e k e

k l á v es ám d o p l n i t ( p o d r o b n ě j i v i z 5 . 2 ) .

P ř e d m ě t H V t ed y n a u č i t e l e k l a d e n á r o k y z ah r n u j í c í d o s t a t e čn ě

z v l ád n u t o u h r u n a k l a v í r , p ř í p a d n ě d n es i s ch o p n o s t o v l ád a t

e l ek t r o n i c k é k l áv es y . V yu čo v a c í h o d i n a b ez b ez p r o s t ř ed n í h o

v n í m án í ţ i v é h u d b y i n t e r p r e t o v a n é u č i t e l em , a ť u ţ s e j e d n á o

p ř ed n es s k l ad b y k p o s l ec h u , n áp o m o c p ř i n á cv i k u p í s n ě a p ř e d e v š í m

d o p r o v o d k e z p ěv u , p ů s o b í p o n ěk u d n eú p l n ě a j e m é n ě ú č i n n á . Ţ á c i

j s o u o ch u z en i o z áţ i t k y s p o j en é s h r o u u č i t e l e , k t e r á č i n í H V

p es t ř e j š í a z a j í m a v ě j š í .

D n eš n í d ě t i , k t e r é s e n ev ěn u j í h ř e n a h u d eb n í n á s t r o j , s e v e l m i

n ep r av d ě p o d o b n ě b u d o u č a s t ě j i s e t k áv a t s ţ i v o u h u d b o u . H u d b u

v n í m a j í p ř ev áţ n ě p r o s t ř ed n i c t v í m p ř eh r á v a č ů a t e l ev i z e , k d e , j a k

v ýs t i ţ n ě t v r d í i S ed l ák , „ v ys í l a n á h u d b a s n i ţ u j e ú r o v eň h u d eb n í h o

v k u s u a n ek l a d e v ys o k é n á r o k y n a p o s l u ch a čo v u s o u s t ř ed ěn o s t a

s p o l u ú č as t , co ţ p ů s o b í p r o b l ém y p ř i š k o l n í m p o s l e ch u n á r o čn ě j š í

h u d b y“27

.

V h o d i n á ch H V s e t ak é s t á l e č a s t ě j i v yu ţ í v á d i d ak t i c k é t e c h n i k y ,

k t e r á b y v š ak m ě l a b ýt p o u ţ í v án a j en t eh d y, n em ů ţ e - l i u č i t e l h u d b u

i n t e r p r e t o v a t s ám ( j ed n á s e n a p ř . o o r ch es t r á l n í d í l a ) n e b o p o u z e p r o

27

SEDLÁK, F. Didaktika hudební výchovy 1. Praha: SPN, 1988, s. 127.

33

z p es t ř en í v ýu k y. Z d ů v o d ů u v ed e n ých v p ř e d c h o z í m o d s t av c i j e

p r o t o p o v aţ o v á n o z a d ů l eţ i t é , ab y a l e s p o ň v e š k o l e m ě l i ţ ác i

p ř í l e ţ i t o s t k o n t ak t u s ţ i v o u h u d b o u a p o z n a l i , ţ e i j e d i n ý n á s t r o j ,

v n aš em p ř í p ad ě n á s t r o j k l áv es o v ý, m ů ţ e p o s k yt o v a t k v a l i t n í

h u d eb n í p r o ţ i t ek , j e - l i n a v í c k d i s p o z i c i i p o h l ed n a u č i t e l e ( č i

ţ ák a ) , j ak v d an é m o k am ţ i k u h u d b u i n t e r p r e t u j e . T o u m o ţ ň u j e

ţ ák ů m u v ěd o m i t s i , co v š e o b n á š í ţ i v é v ys t u p o v á n í , n au č i t s e

v h o d n é m u ch o v an í n a k o n c e r t ě ap o d . Z a j í m a v é m yš l e n k y o a s p e k t e ch

s o u ča s n é h u d e b n í v ýc h o v y z a h r n u j í c í d ů l eţ i t o s t p o s l e c h u h u d b y v e

š k o l n í h u d eb n í v ýc h o v ě p o d áv á H e r d e n ( 1 9 9 2 ) .

I k d yţ u č i t e l o v a h r a n a k l a v í r n e m u s í m í t p r o f e s i o n á l n í ú r o v eň ,

v ýz n a m n ě p ů s o b í n a p s yc h i k u a e s t e t i ck é v n í m á n í d í t ě t e ( S ed l ák ,

1 9 8 8 ) . Bo h u ţ e l , v l a s t n í u č i t e l o v a i n t e r p r e t a c e v h o d i n á ch H V j e

d n e s s t á l e v z á cn ě j š í . P o k u d s e v u č e b n ě k l a v í r , p ř í p ad n ě k e yb o a r d ,

n a ch áz í a u č i t e l j e j d o v e d e v yu ţ í t , j e t a t o s k u t e čn o s t v n í m á n a s p í š e

j ak o n ad s t a n d a r d n eţ j ak o s am o z ř e j m o s t .

T en t o f a k t i l u s t r u j í i z k u š en o s t i z v l a s t n í s o u v i s l é p r ax e v yk o n an é

n a z á k l ad n í š k o l e , k d e t ém ěř n a c e l ém p r v n í m s t u p n i n eb yl v H V

v yu ţ í v án k l á v es o v ý n á s t r o j , a čk o l i v k d i s p o z i c i b yl . D ů v o d em b yl a

u č i t e l o v a n í z k á ú r o v e ň v e h ř e n a n á s t r o j , a p o k u d j i n ý v yu ču j í c í h r u

o v l ád a l , b y l o t o p r o n ě j n ep o h o d l n é , p r o t o ţ e u p i a n i n a s e d ě l z ád y

k ţ ák ů m a n em o h l j e t ak k o n t r o l o v a t a u d r ţ o v a t s t o p r o c en t n í k áz eň .

U č i t e l é z d e p o u ţ í v a l i k d o p r o v o d u p í s n í p o u z e r y t m i ck é n á s t r o j e ,

p ř í p ad n ě z o b co v o u f l é t n u . N o v o u p í s eň p ř ed z p í v á v a l i n e b o

z p r o s t ř ed k o v á v a l i p o m o c í n a h r áv k y n a C D .

P ř i p ř í l e ţ i t o s t n é m m ap o v án í n áz o r u ţ ák ů t é t o š k o l y n a H V b yl o

z j i š t ěn o , ţ e t e n t o p ř ed m ě t p a t ř í m e z i j e j i c h n e j m én ě o b l í b en é

z d ů v o d u j ed n o t v á r n o s t i a p o ţ a d a v k u v yu ču j í c í h o u č i t s e p í s n ě

n az p am ěť p o d h r o z b o u z n ám k y n e d o s t a t eč n é . T en t o u č i t e l ů v p ř í s t u p

p a t r n ě v yc h áz í z e s n a h y u d r ţ e t v h o d i n á ch k áz eň p ř i v ys o k ém p o č t u

ţ ák ů , k t e r ý s e v e z d e j š í c h t ř í d á ch p o h yb u j e o k o l o č í s l a 3 0 .

P ř e d m ě t H V m á v ţ á c í ch i u č i t e l i v z b u z o v a t p ř í j e m n é p o c i t y ,

p ě s t o v a t c i t p r o e s t e t i čn o a r o z v í j e t j e j i ch o s o b n o s t . J e p r o t o v e l m i

34

z a r áţ e j í c í , k d yţ s e s e t k ám e s p ů s o b en í m o p a čn ým i v d n eš n í d o b ě ,

k d y j e k d i s p o z i c i t ak š i r o k ý v ýb ě r p o m ů ce k a m o ţ n o s t í p r á ce .

P ř i m ém p r a k t i k a n t s k ém p ů s o b e n í s e ţ á c i j i ţ p r v n í h o r o č n í k u

d i v i l i , p r o č j s m e s e n a h o d i n u H V p ř em í s t i l i d o u č eb n y s k l av í r em a

j eh o v yu ţ i t í v H V b yl o p r o n ě n o v o u a o s v ěţ u j í c í z k u š en o s t í . T a t o

z ák l ad n í š k o l a p ů s o b i l a v m i n u l ýc h l e t e c h j a k o h u d eb n ě z am ě ř e n á a

s m u t n é j e , ţ e H V z az n am en a l a v t o m t o o h l e d u ú p ad ek i n a t ak o v ém

t yp u š k o l y . D ů v o d em b yl a n e d o s t a t e čn á s c h o p n o s t a čá s t e čn ě i

n eo ch o t a s o u č as n ě z d e p ů s o b í c í ch p ed a g o gů v yu ţ í v a t k l áv e s o v ý

n á s t r o j v p r ax i .

N á s l e d u j í c í k ap i t o l y b u d o u v ě n o v á n y t o m u , co k o n k r é t n ě m u s í

u č i t e l z v l á d a t , ab y b yl s ch o p en k l áv es o v é n á s t r o j e p l n ě v yu ţ í t a j eh o

v yu čo v a c í h o d i n y H V t a k b yl y k r o k e m k e z m ě n ě s o u č as n é s i t u a c e

H V .

35

4 Vyuţi t í klav íru v hudební výchově

A č k o l i v z p ř e d c h o z í k a p i t o l y t e n t o f ak t n em u s í v yp l ýv a t ,

p o v aţ u j em e k l a v í r z h l ed i s k a š k o l n í H V z a n ep o s t r a d a t e l n ý n á s t r o j ,

k t e r ý b y m ě l z a s t á v a t f u n k c i z á k l ad n í v yu č o v a c í p o m ů c k y ( S ed l ák ,

1 9 8 8 ) . P o s k yt u j e m n o h o m o ţ n o s t í v yu ţ i t í , č í m ţ s e v e l m i z á s ad n ě

p o d í l í n a r o z v o j i ř a d y h u d e b n í ch s c h o p n o s t í28

j i ţ o d v e l m i ú t l éh o

v ěk u d í t ě t e .

D í t ě p ř ed š k o l n í h o v ěk u v n í m á n e j p r v e r y t m u s a m e l o d i i , v o b d o b í

n á s t u p u d o š k o l y s i v š a k u v ě d o m u j e i s o u z v u k y a t ř í b í s e j eh o

h u d eb n í v k u s . S p r áv n ě u t v o ř e n á a p e s t r á h a r m o n i e p ř i d o p r o v o d ec h

p í s n í t ak p ř i s p í v á k r o z v o j i c e l k o v é h u d eb n o s t i d í t ě t e ( K o d e j š k a ,

P o p o v i č , 1 9 9 6 ) .

S ed l ák ( 1 9 8 8 ) t é ţ p o u k az u j e n a p o z d ě j š í z a č á t e k v ýv o j e

h a r m o n i c k é h o c í t ě n í , co ţ b yl o d o k áz á n o f a k t em , ţ e d í t ě v n í m á

h a r m o n i c k ý i n t e r v a l n eb o ak o r d n e j p r v e j ak o j ed en t ó n a z p o čá t k u

t ak é o b v yk l e n e d o v e d e p o s o u d i t v h o d n o s t d o p r o v o d u k m e l o d i i

p í s n ě . Ú r o v eň h a r m o n i ck éh o c í t ě n í v š a k n ez á v i s í p o u z e n a v ěk u

d í t ě t e , a l e i n a j eh o n ad án í a p ř ed ev š í m n a č a s t é m p ů s o b e n í

v h o d n ýc h h u d e b n í ch p o d n ě t ů r o z v í j e j í c í ch h a r m o n i ck é c í t ěn í

( S e d l á k , 1 9 8 8 ) . P r áv ě z t o h o t o d ů v o d u j e n ez b yt n é v yu ţ í v a t k l av í r

( p ř í p . k e yb o a r d ) v h u d e b n í v ýc h o v ě j i ţ o d p ř e d š k o l n í h o v ě k u a

s o u ča s n ě j e n u t n á u č i t e l o v a v ys o k á ú r o v eň n e j en d o v e d n o s t í v e h ř e

n a n á s t r o j , a l e i j eh o z n a l o s t í v o b l a s t i h a r m o n i z ac e a s t y l i z a c e

d o p r o v o d u p í s n í ( v i z 4 . 1 ) .

R o z v i n u t é h a r m o n i ck é c í t ěn í j e p ř ed p o k l ad em n a p ř . p r o ú s p ěš n é

z v l ád án í v í c eh l a s é h o z p ěv u .

28

Hudební schopnosti (Sedlák, 1988), na jejichţ rozvoji se podílí klavír (příp. keyboard):

Schopnosti sluchově percepční: rozlišování vlastností tónů (výška, síla, délka; u keyboardu téţ barva) a

chápání hudebních vztahů výškových (intervaly), dynamických a tempových.

Schopnosti sluchově pohybové: pohybové reakce těla na různý charakter hudby.

Schopnosti analyticko-syntetické: zachycení melodie a jejího pohybu, zachycení rytmu, dynamiky, agogiky

(změn v tempu) a harmonie.

Tonální cítění: schopnost určit tón, který nepatří do dané tónové řady; schopnost poznat ukončenost a

neukončenost melodie.

Harmonické cítění: schopnost chápat libozvučnost a nelibozvučnost souzvuků a jejich funkci ve skladbě,

schopnost analyzovat akordy.

36

K l a v í r v e s p o j e n í s t v o ř i v ým u č i t e l em v ýz n am n ě n a p o m áh á i

r o z v o j i d ě t s k é h u d eb n í t v o ř i v o s t i . U č i t e l , k t e r ý d o v e d e f l ex i b i l n ě

i m p r o v i z o v a t , t v o ř i t p ř ed eh r u a d o h r u k p í s n i , n a p o j i t s e n a

i m p r o v i z a c i ţ á k a n eb o h u d eb n ě z t v á r n i t u r č i t o u n á l a d u , p o s k yt u j e

m o t i v ac i a p o d n ě t y p r o v l a s t n í h u d eb n í t v o ř i v o s t d ě t í ( S ed l ák ,

1 9 8 8 ) .

K l á v e s o v é n á s t r o j e h r a j í d ů l eţ i t o u ú l o h u t ak é p ř i d i a g n o s t i c e

h u d eb n í c h s ch o p n o s t í d ě t í n e j en p ř i v s t u p u d o š k o l y , a l e i b ěh em

š k o l n í d o ch áz k y . T é t o p r o b l e m a t i c e s e p o d r o b n ě j i t é ţ v ěn u j e S ed l ák

( 1 9 8 8 ) .

J ak p l yn e z p ř ed c h o z í h o t ex t u , k l a v í r s e v H V v yu ţ í v á k m n o h a

ú č e l ů m , z n i c h ţ n ěk t e r é j s o u t r ad i č n í v í c e , j i n é m é n ě . V o b l a s t i

p r á c e s k l av í r em v H V j e t ř e b a u r č i t é t v o ř i v o s t i u č i t e l e a j eh o z á j m u

o b j ev o v a t a n á s l ed n ě z k o u š e t n o v é m o ţ n o s t i v yu ţ i t í n á s t r o j e .

N ej č a s t ě j i t e d y k l a v í r s l o u ţ í k d o p r o v áz e n í p í s n í , p ř e d t í m p o m áh á

p ř i j e j i c h n á c v i k u , u p l a t ň u j e s e o b v yk l e p ř i r o z e z p í v á n í , p ř i

z ad áv án í t ó n i n y p ř ed z p ě v em a j ak o n áp o m o c k e s p r á v n é i n t o n a c i .

D ál e l z e k l av í r v yu ţ í t k p ř í p r av ě n a p o s l ec h n eb o l i k p r o p ed eu t i c e

p o s l ec h u a n ás l ed n ě i k p o s l e ch u s am o t n ém u . N ás t r o j l z e u p l a t n i t

t ak é p ř i č i n n o s t ec h h u d eb n ě p o h yb o v ý ch .

V yb r an é m o ţ n o s t i b u d o u p o d r o b n ě j i p o p s án y v n á s l ed u j í c í c h

k ap i t o l á ch .

37

4 . 1 K l a v í r j a k o d o p ro v o d n ý n á s t r o j

O n u t n o s t i v yu ţ i t í d o p r o v o d n éh o n á s t r o j e k e z p ěv u n á s

p ř e s v ěd ču j í m n o z í au t o ř i d i d a k t i k H V . J ak o p ř í k l ad o p ě t u v eď m e

s l o v a S e d l á k a ( 1 9 8 8 ) , k t e r ý p o t v r z u j e , ţ e k l a v í r j ak o d o p r o v o d n ý

n á s t r o j u m o ţ ň u j e s t an o v i t v h o d n o u t ó n i n u , n ap o m á h á k p ř e d s t av ě

m el o d i e a r o z v í j í h a r m o n i ck é c í t ěn í . U č i t e l o v o k v a l i t n í p ěv e ck é

p ř ed v ed e n í p í s n ě s p o l u s d o p r o v o d em n á s t r o j e v yv o l á v á u ţ ák ů

em o c e , n av o z u j e u r č i t o u n á l ad u , n ap o m áh á k p o c h o p e n í o b s ah u p í s n ě

a r o z v í j í h u d eb n í p ř e d s t av y , k t e r ýc h v ě t š i n a d ě t í p ř i v s t u p u d o š k o l y

n en í s ch o p n a . S ed l ák v š ak t ak é d o d áv á , ţ e h r a n a n á s t r o j n e s m í

n ah r ad i t u č i t e l ů v z p ěv , j e l i k o ţ n e p o s k yt u j e „ n áz o r p ěv e ck é

i n t e r p r e t a c e , a l e v e l m i v h o d n ě j e j d o p l ň u j e “29

.

I k d yţ m ám e p r o H V k d i s p o z i c i i j i n é h u d eb n í n á s t r o j e , n e j č a s t ě j i

k y t a r u , h o u s l e n eb o z o b c o v o u f l é t n u , ţ ád n ý z n i c h n ám n eu m o ţ n í t ak

k o m p l ex n í h a r m o n i ck ý d o p r o v o d p í s n ě j ak o k l av í r30

.

A b y u č i t e l m o h l p l n ě v yu ţ í t k l a v í r k d o p r o v áz en í p í s n í , m u s í

k t o m u s p l ň o v a t j i s t é p ř ed p o k l ad y. S am o t n á d o v ed n o s t h r y n a

n á s t r o j p o d l e n o t n eu m o ţ n í u č i t e l i b ý t s c h o p en d o p r o v o d i t p í s e ň . J e

t ř e b a z ák l ad n í o r i en t a ce v t eo r i i h a r m o n i e , z n a l o s t z ák l a d n í ch

p o s t u p ů , j ak d o p r o v áz e t d an é t yp y p í s n í a p ř e d e v š í m s ch o p n o s t t o

v š e p r u ţ n ě p ř e v á d ě t d o p r ax e . K d o p r o v o d u j e p o t ř eb a v yt v o ř i t i

v h o d n o u p ř e d e h r u a d o h r u , p ř í p ad n ě p í s e ň a l e s p o ň v h o d n ě z ak o n č i t .

O t é t o p r o b l em a t i ce p o j e d n áv á a s t r u čn ý n áv o d p o d á v á m n o h o

p u b l i k a c í , z n i ch ţ m o h o u č e r p a t n e j en b u d o u c í , a l e i s o u č as n í

u č i t e l é . J m en u j m e n ap ř . p ř í r u č k u K o d e j š k y a P o p o v i č e ( 1 9 9 6 ) n eb o

P ec h á č k a ( 1 9 9 9 ) . P o d r o b n ě j i a h l o u b ě j i s e t o u t o p r o b l e m a t i k o u

z ab ýv a j í au t o ř i n á s l ed u j í c í : s p e c i f i k ů m d o p r o v o d u l i d o v é p í s n ě s e

v ěn u j e K l a p i l ( 1 9 8 9 ) , k t e r ý s r o z u m i t e l n ě o b j a s ň u j e t eo r e t i ck é

z ák o n i t o s t i d o p r o v o d ů č e s k ýc h a m o r av s k ýc h l i d o v ýc h p í s n í a

p o d áv á n áv o d k u p l a t n ě n í t ě ch t o z n a l o s t í v p r ax i ; p o d o b n ě p o j a l

29

SEDLÁK, F. Didaktika hudební výchovy 1. Praha: SPN, 1988, s. 207. 30

Klavír však nemusí doprovázet pouze zpěv, jeho vyuţití jako doprovodného nástroje je široké i při

hudebně pohybových činnostech a to nejen v HV, ale i v rámci předmětu tělesná výchova (viz 4.4).

38

s v o j i p u b l i k ac i t ak é B ez d ě k ( 2 0 0 6 ) , k t e r ý p o s k yt u j e p r ů p r av n á

cv i č en í k t v o r b ě d o p r o v o d ů , p ř í k l a d y l i d o v ýc h p í s n í z ap s an ýc h

v n o t o v ém z áp i s u v č e t n ě t ex t ů p í s n í , d á l e n a s t i ň u j e p r o b l em a t i k u

p ř ed eh r y , m ez i h r y a d o h r y , ř e š í s t y l i z ac i d o p r o v o d u a u v á d í u k áz k y

n a k o n k r é t n í c h p í s n í c h .

D o p r o v o d em l i d o v ýc h i u m ě l ýc h p í s n í s e z ab ýv a j í a u t o r k y

K n o p o v á a K ü f h a b e r o v á ( 1 9 9 5 ) , j e j i ch ţ p u b l i k ac e o b s a h u j e v e

s r o v n án í s p ř e d eš l ým i n e j v í c e n o t v p o m ě r u k t ex t u , a t o n o t

k p í s n í m l i d o v ým i u m ě l ým , v h o d n ým p r o p r v n í s t u p eň z ák l ad n í

š k o l y . A u t o r k y s e t é ţ v ěn u j í h a r m o n i z a c i a s t y l i z a c i d o p r o v o d u ,

z m i ň u j í s e n a v í c o p ed a l i z a c i a o v yu ţ i t í k l a v í r n í h o d o p r o v o d u p ř i

h l a s o v ýc h c v i če n í c h a i n t o n a c i . Z d e t ak é n ez ů s t á v a j í p o u z e v r o v i n ě

t eo r e t i ck é a p o d áv a j í k o n k r é t n í p ř í k l a d y h l a s o v ýc h c v i če n í a

o p ě r n ýc h p í s n í s n o t o v ým z áz n am em d o p r o v o d u k l av í r u .

M ez i d a l š í d o v e d n o s t i p o t ř eb n é k d o p r o v áz en í p í s n í p a t ř í

u p l a t ň o v á n í t r a n s p o z i c e . T o z n am e n á p ř ev ed en í p í s n ě d o j i n é p o l o h y

( t ó n i n y) s m ě r em n ah o r u n eb o d o l ů v p ř í p ad ě , j e - l i v yb r a n á p í s eň

z az n am en án a v p o l o z e n e v yh o v u j í c í a n e o d p o v í d a j í c í h l a s o v ým

m o ţ n o s t em ţ ák ů . K aţ d ý t ó n p í s n ě p ak t r an s p o n u j em e o s t e j n ý

i n t e r v a l31

( V r k o čo v á , 1 9 9 6 ) . A b y b yl u č i t e l s c h o p en o k a m ţ i t ě a b ez

p r o b l é m ů t r an s p o n o v a t i d o p r o v o d k p í s n i , j e t ř eb a z n a l o s t í

u v e d e n ýc h v p ř e d ch o z í m o d s t av c i , t ed y z n a l o s t h a r m o n i ck ýc h

z ák o n i t o s t í p ř i t v o r b ě d o p r o v o d ů .

N e p o s t r ad a t e l n á p ř i d o p r o v áz e n í p í s n ě j e i u č i t e l o v a s ch o p n o s t

i m p r o v i z a c e , c o ţ z n am en á h r a b ez n o t o v éh o z áz n am u , b ez p ř í p r av y,

p r o v e d e n á v p ř í t o m n ém o k am ţ i k u ( V r k o čo v á , 1 9 9 6 ) . T a t o s ch o p n o s t

s e u p l a t n í p ř ed e v š í m p ř i s t y l i z a c i d o p r o v o d u . K p r o b l em a t i ce

k l a v í r n í i m p r o v i z a ce t ak é ex i s t u j e m n o ţ s t v í l i t e r a t u r y , u č i t e l m ů ţ e

če r p a t n a p ř . z p u b l i k a c e N ed ě l k o v y ( 1 9 9 7 ) . J e v š ak z a p o t ř eb í m n o h o

l e t p r ax e v e h ř e n a n á s t r o j s p o l u s e z n a l o s t m i z o b l a s t i h a r m o n i e ,

ab y m o h l a b ý t i m p r o v i z a ce ú če l n ě v yu ţ i t a a p ů s o b i l a t a k s p r áv n ě n a

31

Interval je vzdálenost mezi dvěma tóny.

39

r o z v o j h a r m o n i ck é h o c í t ě n í d í t ě t e . Z á l eţ í v š ak i n a o s o b n o s t i u č i t e l e

a j eh o n ad án í i m p r o v i z a c i p r o v ád ě t32

.

H a r m o n i ck é c í t ěn í j e d ů l eţ i t é p r o r e a l i z ac i v í c eh l a s éh o z p ěv u , p ř i

j eh o ţ n ác v i k u m á k l a v í r t é ţ n áp o m o cn o u f u n k c i . U č i t e l m ů ţ e

s o u ča s n ě h r á t d v a h l a s y ( k aţ d o u r u k o u j ed en ) a m á - l i n av í c

k d i s p o z i c i e l e k t r o n i ck é p i an o ( č i k e yb o a r d ) s f u n k c í t v o ř en í

z áz n am u , m ů ţ e d v a h l a s y n ah r á t a p o s p u š t ěn í n a h r áv k y p ř i d a t h l a s

t ř e t í , p ř í p ad n ě č t v r t ý .

32

Nejjednodušší způsob improvizace je hra pouze na černých klávesách, které tvoří pentatonickou řadu, jejíţ

veškeré souzvuky působí libozvučně.

40

4 . 1 . 1 Z p ů s o b y z á z n a m u d o p r o vo d u

V u č eb n i c í ch h u d eb n í v ýc h o v y a z p ěv n í c í ch n a l ez n em e r ů z n é

v a r i an t y z az n am en án í d o p r o v o d u k p í s n i . P r o t o j e n u t n é , a b y u č i t e l

d o v ed l p r a co v a t v i d e á l n í m p ř í p a d ě s e v š em i z p ů s o b y z áz n am u

d o p r o v o d ů .

V u č eb n i c í ch h u d eb n í v ýc h o v y v ě t š i n o u d o p r o v o d z az n am e n á n

n en í , p r o t o ţ e ţ ác i j e j s l e d o v a t n ep o t ř e b u j í . P r o s t u d o v an é u č e b n i ce

h u d eb n í v ýc h o v y ( v i z S e z n a m p o u ž i t é l i t e r a t u r y ) u č i t e l e o d k az u j í n a

m e t o d i c k é p ř í r u č k y n eb o j i n é d o p l ň u j í c í p u b l i k ac e o b s a h u j í c í

k l a s i c k ý k l a v í r n í d o p r o v o d k p í s n í m u v ed en ým v u č eb n i c i .

A v š ak m ů ţ e n a s t a t i p ř í p ad , k d y u č i t e l n em á d o p r o v o d k d i s p o z i c i

v ů b ec a v n o t o v ém z áp i s u j e z az n am e n án a p o u z e m e l o d i e p í s n ě ( v i z

s t r . 4 2 , u k á z ka 1 ) . J ed n á s e z e j m én a o p í s n ě l i d o v é . Z d e j e n u t n é ,

ab y u č i t e l d o v e d l ad ek v á t n í d o p r o v o d v yt v o ř i t . K t o m u j e z ap o t ř eb í

z n á t a l e s p o ň z ák l a d n í z ák o n i t o s t i h a r m o n i z a ce a s t y l i z ac e p í s n ě , o

k t e r ýc h p o j ed n á v a j í p u b l i k ac e z m i ň o v a n é v k a p i t o l e 4 . 1 , v n i c h ţ

n a l ez n em e m n o h o p ř í k l a d ů p í s n í b ez d o p r o v o d u a t a k é n áv o d , j ak

p o s t u p o v a t p ř i j eh o t v o r b ě a s t y l i z a c i .

N a p ř . K o d e j š k a a P o p o v i č ( 1 9 9 6 ) p o č í t a j í t a k é s t r an s p o z i c í p í s n í ,

p r o t o z n a č í d o p r o v o d v p o d o b ě v z t a h ů m ez i z ák l ad n í m i

h a r m o n i c k ým i f u n k c em i ( T – t ó n i k a , D – d o m i n an t a , S –

s u b d o m i n an t a a p o d . ) , j e l i k o ţ t en t o z áp i s l z e u n i v e r z á l n ě v yu ţ í t v e

v š e c h t ó n i n á ch ( v i z u k á z ka 2 ) . K r o m ě t ěc h t o p í s m en u v á d ě j í t ak é

z ák l ad n í m o d e l y d o p r o v o d n é h r y l ev é r u k y ( v i z u ká z ka 3 ) . P o d o b n o u

ce s t o u p o d á v á n áv o d t é ţ p u b l i k a ce K l ap i l o v a ( 1 9 8 9 ) , k t e r ý s p o l u s e

z n a čk am i T , S , D ap o d . u v ád í p ř e s n ý z á p i s t ě c h t o ak o r d ů v n o t o v é

o s n o v ě .

J i ţ j s m e z m í n i l i , j ak p o s t u p o v a t v p ř í p ad ě , k d y d o p r o v o d n en í

u v e d e n . P o k u d v š a k u v ed en j e , m ů ţ e t o m u t ak b ýt r ů z n ým i z p ů s o b y.

J e d n í m z n i ch j e k l a s i ck ý n o t o v ý z áz n am p r o k l a v í r ( v i z u k á z ka 4 ) ,

k d y m e l o d i e p í s n ě s e z p í v á a u č i t e l h r a j e d o p r o v o d p o m o c í o b o u

r u k o u , co ţ z n am e n á , ţ e h r a p r a v é r u k y o b v yk l e n ek o p í r u j e z ce l a

p ř e s n ě z p í v an o u m e l o d i i . T a t o v a r i an t a j e n e j n á r o č n ě j š í j ak p r o

41

u č i t e l e , k t e r ý m u s í b ýt z d a t n ým k l a v í r i s t o u , t ak p r o ţ ák y , p r o t o ţ e s e

s am i m u s e j í o r i e n t o v a t v m el o d i i p í s n ě . S t í m t o z p ů s o b em s e

s e t k ám e n e j č a s t ě j i v p ěv e ck ýc h s b o r ec h a p ř i i n d i v i d u á l n í v ýu c e

z p ěv u v z ák l ad n í ch u m ě l e ck ýc h š k o l á ch .

N ej č a s t ě j i , p ř e d e v š í m v e z p ěv n í c í ch , j e d o p r o v o d n az n a če n

p o m o c í a k o r d o v ýc h z n a če k ( v i z u ká z ka 5 ) . T y j s o u v h o d n é z e j m é n a

v p ř í p ad ě , v yu ţ í v á - l i u č i t e l e l ek t r o n i ck é k l áv es y33

. Z d e s t a č í p o u ze

s t i s k n o u t d an ý a k o r d v j eh o l i b o v o l n ém o b r a t u a n á s t r o j n a z á k l a d ě

t o h o t o a k o r d u a t yp u au t o m a t i c k é h o d o p r o v o d u v yt v o ř í b o h a t ý

p o d k l a d ( p o d r o b n ě j i v i z 5 . 1 . 2 ) . P ř i h ř e n a k l a v í r b y v š a k p o u h é

s t i s k n u t í a k o r d u a j eh o d o z n í v án í d o d a l š í ak o r d o v é z m ěn y p ů s o b i l o

v m n o h a p ř í p a d e ch p o m ě r n ě ch u d ým d o j m em . J e t ed y o p ě t z ap o t ř e b í ,

ab y u č i t e l d o v ed l p o d l e ak o r d o v ý ch z n a č ek n e j en h r á t , a l e i

s t y l i z o v a t p r á c i l ev é r u k y d l e c h a r ak t e r u p í s n ě a t é ţ ak o r d y

t r a n s p o n o v a t . A k o r d o v é z n ač k y n a l e z n em e n ap ř í k l a d v e z p ěv n í c í c h

J á , p í s n i čk a ( 1 9 9 3 ) , P í s n i čk a ( P o l í v k a , 1 9 9 9 ) n eb o M a l i č k á s u

( S t o j an , 1 9 9 7 ) .

J ak o p o m ů c k a p r o h u d eb n í k y e x i s t u j í p ř eh l ed y a k o r d ů u v ád ěn é

v e š k o l ác h h r y n a n á s t r o j ( n e j č a s t ě j i k e yb o a r d ) , m ez i k l a v í r i s t y j e

d o b ř e z n ám ý t é ţ P o l í v k ů v p ř eh l e d ak o r d ů v č e t n ě j e j i ch o b r a t ů

( 1 9 5 3 ) . T ak é i n t e r n e t m ů ţ e b ýt v t o m t o o h l ed u p r o u č i t e l e u ţ i t e č n ý,

n eb o ť n a m n o h a ad r e s á ch n a l ez n e m e n á v o d , j ak é k l á v es y d a n é

ak o r d o v é z n ač c e o d p o v í d a j í . N a p ř . s t r á n k a s n á z v em B a s i c

P i a n o / K e y b o a r d C h o r d S h a p es u v ád í p ř eh l ed a k o r d ů i s f o t o g r a f i em i

s t i s k n u t ýc h k l áv es .

33

Akordové značky se vyuţívají také při hře na kytaru.

42

4 . 1 . 1 . 1 U ká z k y

Ukázka 1

Ukázka 2

Ukázka 3

43

Ukázka 4

Ukázka 5

44

4 . 2 V y u ţ i t í k l a v í r u p ř i p o s l e ch o v ý c h č i n n o s t e ch

N yn í s i u v ed em e m o ţ n o s t i v yu ţ i t í k l a v í r u ( p ř í p . k e yb o a r d u ) p ř i

p o s l ec h o v ýc h č i n n o s t e ch . J ed n á s e s p í š e o č i n n o s t i p ř i p r av u j í c í n a

p o s l ec h , p r o t o ţ e s k l a d b y p ř í m o u r če n é k p o s l ec h u n a 1 . s t u p n i

z ák l ad n í š k o l y j s o u v ě t š i n o u k o m o r n í h o n e b o o r c h e s t r á l n í h o

ch a r ak t e r u . S c h o p n ý u č i t e l j e v š ak d o v ed e i n t e r p r e t o v a t i v ú p r a v ě

p r o k l av í r , d o v ed e t ak é p ř e d n és t j ed n o d u ch o u k l av í r n í l i t e r a t u r u

t em a t i ck y ( v e v ě t š i n ě p ř í p ad ů i t e ch n i c k y) u r č en o u p r o d ě t i a d á l e

s n í p r ac o v a t . J ed n á s e z e j m én a o s k l ad b i č k y s t em a t i k o u z v í ř ec í , o

j ed n o d u c h é t an ce a p o d .

N á s l e d u j í c í d v ě p o d k ap i t o l y u v á d ě j í p ř í k l ad y , j ak l z e k l a v í r

v r ám c i p o s l e ch o v ých č i n n o s t í v yu ţ í t .

4 . 2 . 1 Č i n n o s t i p ř i p r a vu j í c í n a p o s l e c h

S p ř í p r av n ým i č i n n o s t m i j e m o ţ n é z ač í t j i ţ o d p ř ed š k o l n í h o v ě k u .

V ýh o d a p ř i v yu ţ i t í k l a v í r u s p o č í v á v m o ţ n o s t i o k a m ţ i t é h o

p ř i z p ů s o b en í u č i t e l e p r o z a t í m n í ú r o v n i p o s l e ch o v ýc h s ch o p n o s t í

d ě t í . U č i t e l p o s t u p u j e o d n e j j ed n o d u š š í ch k r o k ů , p o s t u p n ě p ř i d á v á

n a n á r o čn o s t i a p ě s t u j e t a k c i t l i v o s t d ě t s k éh o s l u c h u a d ě t s k o u

h u d eb n í v n í m av o s t . M ů ţ e z a d á n í ú k o l u k d yk o l i v z o p ak o v a t , ţ á c i

t ak é m a j í m o ţ n o s t v i z u á l n í h o n á h l ed u n a h r u u č i t e l e . U v e l m i

m al ýc h d ě t í j e d é l k a s o u s t ř ed ěn í v e l m i k r á t k á , p r o t o z d e n e l z e

z a ř az o v a t d l o u h o d o b ě j š í s o u s t ř ed ěn ý p o s l e ch . T o j e j ed en z d ů v o d ů ,

p r o č n e j p r v e z a ř az o v a t č i n n o s t i p ř í p r av n é , k t e r é v yţ a d u j í

k p r o v ed en í p o u z e n ěk o l i k s ek u n d , p ř í p . m i n u t .

U v eď m e s i n ěk o l i k z ák l ad n í ch p ř í k l ad ů t ě c h t o č i n n o s t í , j e z d e

v š a k v ýh o d n á u r č i t á m í r a k r ea t i v i t y u č i t e l e , k t e r ý m ů ţ e t v o ř i t

č i n n o s t i v l a s t n í , p ř í p ad n ě j e u p r av o v a t a p o h o t o v ě o b m ěň o v a t p o d l e

k o n k r é t n í s i t u a c e v z n i k l é v e t ř í d ě .

45

4 . 2 . 1 . 1 P ř í k l a d y č i n n o s t í

V ět š i n a u v ed en ýc h n ám ě t ů ú z ce s o u v i s í s h u d eb n ě p o h yb o v ým i

č i n n o s t m i ( v i z 4 . 4 ) a v z á j em n ě s e s n i m i p r o l í n á . P r o n e j m l ad š í d ě t i

j e t o t i ţ s n ad n ě j š í r e a g o v a t n a s l yš e n é j ev y p o h yb e m , s t a r š í ţ á c i b y

v š a k m ěl i b ýt s ch o p n i i s l o v n í o d p o v ěd i , s d ě l i t n a p ř . z d a s l yš í t ó n

v ys o k ý, h l u b o k ý, d l o u h ý, k r á t k ý , h l a s i t ý , t i c h ý , t ó n j ed e n n eb o t ó n ů

v í c e a p o d . V š e ch n y t y t o č i n n o s t i r o z v í j e j í h u d eb n í s c h o p n o s t i d í t ě t e ,

k t e r é b yl y p o p s á n y v k ap i t o l e 4 ( v i z s t r . 3 5 ) .

1 ) R e a k c e n a v ý š k u t ó n u : u č i t e l h r a j e z p o č á t k u p o u z e n e j v yš š í a

n e j h l u b š í t ó n y a u r č í ţ ák ů m z p ů s o b p r o j ev u p ř i s l yš e n í d an ýc h

t ó n ů , n ap ř . v ys o k é t ó n y s ym b o l i z u j í p t á čk a , h l u b o k é m ed v ěd a ;

d ě t i p ak t a t o z v í ř á t k a p o h yb o v ě n ap o d o b í . D a l š í m o ţ n o s t í

r e ak c e n a v ys o k é t ó n y j e p r o t aţ en í , n a h l u b o k é d ř e p . P o p ř i d á n í

t ó n ů v e s t ř ed n í p o l o z e ţ ác i r e a g u j í s t o j em s p ř i p aţ en í m . B ě h em

cv i č en í s e m o h o u v o l n ě p o h yb o v a t p o p r o s t o r u .

2 ) R e a k c e n a s í l u t ó n u : n e j p r v e o p ě t u v ed em e k r a j n í p ř í p ad y, t ed y

v e l m i t i c h é a v e l m i h l a s i t é t ó n y , p o z d ě j i d o p l n í m e s t ř e d n ě s i l n é

t ó n y34

. Zá l eţ í n a u č i t e l i , j ak ým z p ů s o b em b u d o u ţ ác i r e a go v a t

n a s í l u z a h r an éh o t ó n u . N a v e l m i t i ch é t ó n y m o h o u r e a g o v a t

n a š l ap o v án í m p o š p i č k á c h , n a s t ř e d n ě s i l n é t ó n y n o r m á l n í

ch ů z í , n a h l a s i t é t ó n y d u p o t em . Lz e t ak é o p ě t v yu ţ í t d ř ep , s t o j

a p r o t aţ e n í ; ţ ác i s e m o h o u p ř i p o s l e ch u p o h yb o v a t a p o d l e

d yn am i k y p ř en áš e t p o h yb d o d ř ep u , s t ř ed n í p o l o h y č i d o

p r o t aţ en í .

B ěh em t é t o č i n n o s t i n en í n u t n é h r á t p o u z e i z o l o v a n é t ó n y,

m o h o u b ýt h r án y c e l é p í s n i čk y č i s k l ad b y .

34

Při této aktivitě lze vyvodit pojmy piano (slabě), mezzoforte (středně silně) a forte (silně).

46

3 ) R e a k c e n a d é l k u t ó n u : p ř i d l o u h é m t ó n u s e ţ ác i p r o t á h n o u , p ř i

ú s e čn ém ( s t a c ca t o ) d ř ep n o u n e b o j e d e n k r á t p o s k o č í . U

v n í m av ě j š í ch ţ ák ů s e l z e p o k u s i t o s t ř ed n í v a r i a n t u „ an i d l o u h ý

an i ú s e čn ý t ó n “ ( p o r t am en t o ) , k d y ţ ác i z ů s t an o u b ez e z m ěn y

s t á t .

4 ) R e a k c e n a ch y b u v p í s n i : ţ á c i s ed í s e z av ř e n ým a o č i m a , co ţ

p o d p o ř í j e j i ch s o u s t ř ed ěn í , u č i t e l h r a j e p á s m o j i ţ z n ám ýc h

p í s n i č ek , p ř i ch yb n ém t ó n u ţ á c i z v e d n o u r u k u . N e j p r v e u č i t e l

„ ch yb u j e“ v t ó n e ch m e l o d i e , co ţ z n a m en á , ţ e m í s t o t ó n u , k t e r ý

d o p í s n ě p a t ř í , z ah r a j e t ó n j i n ý , n e j p r v e z n ě j í c í d i s h a r m o n i ck y

( p r o ţ ák y „ f a l e š n ě “ ) , p o z d ě j i z n ě j í c í h a r m o n i ck y, a l e n ep a t ř í c í

d o p í s n ě ( t ó n v h a r m o n i c k ém i n t e r v a l u ) . N a k o n e c u č i t e l z m ěn í

n ěk t e r ý ak o r d v d o p r o v o d u t ak , ab y z n ě l d i s h a r m o n i ck y , a

s l ed u j e , z d a j s o u ţ ác i s c h o p n i z az n a m en a t z m ě n u i v d o p r o v o d u

p í s n ě . T ě m i t o ak t i v i t am i p o z o r u j e m e a s o u ča s n ě r o z v í j í m e

t o n á l n í a h a r m o n i c k é c í t ěn í d í t ě t e .

5 ) I d en t i f i k a c e p í s n ě : u č i t e l z a čn e h r á t p í s e ň a ţ ác i m a j í z a ú k o l

j i p o z n a t , p ř í p ad n ě d o z p í v a t . P o z d ě j i j e m o ţ n é v o l i t n e j en

z ač á t k y p í s n í , a l e i j e j i ch s t ř ed n í č á s t i ( r e f r é n ) .

Ţ á c i o c en í , z a ř a d í - l i u č i t e l i p í s n ě u m ě l é a v s o u č as n o s t i

p o p u l á r n í ( n ap ř . p í s n ě z p o h ád ek ) . N e n í - l i v š ak k v yb r a n é

p o p u l á r n í p í s n i k d i s p o z i c i n o t o v ý m a t e r i á l , j e v ýh o d n é ,

d o v ed e - l i u č i t e l m e l o d i i p í s n ě i n t e r p r e t o v a t n a z ák l ad ě s l u ch u .

J e s t l i ţ e u p l a t n í s v é z n a l o s t i z o b l a s t i t v o r b y d o p r o v o d ů

p o p i s o v an é v k ap i t o l e 4 . 1 a s o u č as n ě d o v ed e „ o d p o s l o u ch a t “ i

h a r m o n i z a c i p í s n ě , m á p ř í l e ţ i t o s t d o p l n i t k m e l o d i i i d o p r o v o d ,

k t e r ý s i o v š em m ů ţ e p o d l e v l a s t n í ch p o t ř eb z j ed n o d u š i t .

47

6 ) N á l a d a p í s n ě : u č i t e l h r a j e p í s e ň n eb o s k l ad b i čk u s m u t n éh o

n eb o v es e l éh o c h a r ak t e r u , n a b í z í s e z d e i m o ţ n o s t i m p r o v i z a c e .

Ţ á c i m a j í t v o ř i t p o h yb o v ý p r o j ev o d p o v í d a j í c í j e j i ch d o j m u z e

s l yš en é h o h u d eb n í h o ú t v a r u . N ás l ed u j e r o z b o r ak t i v i t y , k d y

u č i t e l k l ad e o t áz k y t ýk a j í c í s e n ap ř . d yn a m i k y a t em p a „ v es e l é “

a n ao p a k „ s m u t n é “ s k l a d b y. Ţ ác i s i p ak u v ěd o m u j í , j a k s e v š e

o d r az i l o v c h a r ak t e r u j e j i c h p o h y b u . T a t o ak t i v i t a t a k é

p ř i p r av u j e ţ ák y n a p o j m en o v á n í ř ad y d u r o v é a m o l l o v é .

7 ) R o zp o zn á n í m e l o d i e v ze s t u p n é a s e s t u p n é : u č i t e l h r a j e

v z e s t u p n ý a s e s t u p n ý s l ed t ó n ů n e j p r v e v ř ad á ch d u r o v ýc h ,

p o z d ě j i z a ř az u j e ř ad y m o l l o v é . N á r o čn ě j š í v a r i an t a cv i če n í j e

h r a v z e s t u p n ě č i s e s t u p n ě i p ř e s v ě t š í i n t e r v a l y n eţ s e

v ys k yt u j í v e s t u p n i c í ch , p ř í p a d n ě v yu ţ i t í v h o d n ýc h p í s n í č i

k l a v í r n í c h s k l ad eb , z e j m é n a e t u d35

. Ţ á c i o p ě t r e a g u j í p o h yb em

ce l é h o t ě l a s m ě r e m n ah o r u n eb o d o l ů , p o z d ě j i s m ěr n az n ač u j í

r u k o u , l z e s e t ak é p o h yb o v a t v p r o s t o r u a u r č i t p r o v z e s t u p n o u

m el o d i i c h ů z i v p ř ed a p r o s e s t u p n o u ch ů z i v z ad . Bez r e ak c e

p ak z ů s t áv a j í z a s e b o u ř az e n é t ó n y s t e j n ě v ys o k é .

8 ) R e a k c e n a t e m p o s k l a d b y : k t é t o ak t i v i t ě j s o u v h o d n é

p ř ed ev š í m k l a v í r n í s k l ad b i čk y s t e m a t i k o u d o p r av n í c h

p r o s t ř ed k ů , u k t e r ýc h j e v ýr az n á a p e s t r á a g o g i k a36

. L z e a l e

v yu ţ í t j a k o u k o l i v p í s eň , p ř i j e j í m ţ h r a n í b u d e u č i t e l m ěn i t

t em p o . Ţ á c i m a j í u r če n s m ě r p o h yb u v p r o s t o r u , z ák l ad em j e

n ap ř . c h ů z e , k t e r o u b u ď z p o m a l u j í , n e b o z r yc h l u j í .

35

Etuda [etýda] je skladba procvičující určitý technický problém (Klimeš, 1986). K této aktivitě by byly

vhodné etudy procvičující hru stupnic (Hurník, Lišková, 2001). 36

Agogika znamená změny tempa během skladby, tedy zrychlování nebo zpomalování (Linhart, 2008).

48

4 . 2 . 2 P o s l e ch o v é s k l a d b y i n t e rp r e t o v a n é u č i t e l e m

J e s t l i ţ e m á u č i t e l i n t e r p r e t o v a t s k l a d b u k p o s l e ch u , j e b ez p o ch yb y

n u t n é , a b y b yl z d a t n ým k l a v í r i s t o u . V t o m t o p ř í p a d ě m ů ţ e o b o h a t i t

h o d i n y H V s v ým i v l a s t n í m i p ř e d n es y , z v ýš i t t ak m o t i v ac i ţ á k ů p r o

v l a s t n í h r u n a h u d e b n í n á s t r o j37

a p o s k yt n o u t z áţ i t ek z ţ i v éh o

h u d eb n í h o v ýs t u p u , k t e r ý , j a k j i ţ b y l o v t é t o p r á c i z m i ň o v án o ( v i z

s t r . 3 2 , o d s t . 3 – s t r . 3 3 , o d s t . 2 ) , p ů s o b í p ř í z n i v ě n a p s yc h i k u ţ ák a

a j eh o em o c e . T ak é v yb r an í a u t o ř i u če b n i c h u d e b n í v ých o v y , n ap ř .

H u r n í k a Li š k o v á ( 2 0 0 0 ) , k l ad o u d ů r az n a u č i t e l o v u ţ i v o u

i n t e r p r e t a c i a d o p o r u ču j í k o n k r é t n í j ed n o d u c h é k l av í r n í s k l ad b i čk y

v h o d n é p r á v ě p r o u č i t e l s k ý p ř ed n es .

N a v ýb ě r d n e s ex i s t u j e m n o ţ s t v í k l a v í r n í l i t e r a t u r y b l í z k é

d ě t s k ým p o s l u ch a čů m . P a t ř í z d e z e j m én a k l a v í r n í š k o l y38

, k t e r é

o b s ah u j í k r á t k é s k l a d b i čk y s m o t i v u j í c í m i n áz v y a o d p o v í d a j í c í m

o b s ah em v yu ţ i t e l n é i v h o d i n ác h H V n a p r v n í m s t u p n i z á k l a d n í

š k o l y .

U v eď m e s i p ř í k l a d p r á ce s e s k l ad b am i t o h o t o t yp u : ţ ác i m o h o u

p o d l e s v ýc h d o j m ů „ h ád a t “ , o č em s k l a d b a p o j e d n áv á , v y t v o ř i t j e j í

n áz ev a s k l a d b u p o h yb o v ě z t v á r n i t . A ţ p o t é j i m u č i t e l s d ě l í s k u t eč n ý

n áz ev s k l ad b y a n á s l ed u j e k o n f r o n t a c e s n áv r h y ţ ák o v s k ým i .

P o h yb o v é z t v á r n ě n í l z e t ak é r e a l i z o v a t i p o s d ě l en í s k u t eč n é h o

n áz v u s k l a d b y a p o r o v n a t s p ř ed ch o z í m , p o k u d n e b y l o p r o v e d e n o

o k a m ţ i t ě p ř i p r v o t n í m p o s l ec h u s k l ad b y s v ěd o m í m j e j í h o n áz v u .

T a t o č i n n o s t o p ě t s p ad á i d o h u d eb n ě p o h yb o v é v ýc h o v y ( v i z 4 . 4 ) .

D ál e m ů ţ e u č i t e l v yu ţ í t o r c h e s t r á l n í ch s k l a d e b u p r a v en ýc h p r o

k l a v í r ( p ř í p . k e yb o a r d )39

. D ě t i o b d i v n ě h o d n o t í , d o v e d e - l i u č i t e l

p ř ed n és t p r o n ě z d án l i v ě o b t í ţ n o u s k l ad b u , p ů s o b í n a n ě t ak é

u č i t e l o v a s ch o p n o s t z ah r á t a l e s p o ň ú r yv e k s o u č as n é p o p u l á r n í p í s n ě

37

Motivačně působí také skutečnost, kdy ţáci věnující se hře na klávesový nástroj mají příleţitost své

dovednosti předvést v hodině HV před ostatními spoluţáky. Učitel tedy nemusí být jediný aktivní

poskytovatel ţivého hudebního výstupu v hodinách HV. 38

Např. Sarauerova Klavírní škola pro začátečníky (1971). 39

Např. soubor čtyřiceti upravených děl (nebo jejich částí) s názvem Populární melodie (Němec, 1994),

zaměřen pro klavír i keyboard, jelikoţ je doplněn akordovými značkami.

49

č i s k l a d b y . T o h o l z e v yu ţ í t i j a k o o d m ěn y n a k o n c i v yu č o v a c í

h o d i n y .

V ýh o d n á j e z d e m o ţ n o s t p r á c e s e l e k t r o n i ck ým p i a n em , k t e r é m á

r o z s ah o v é i d yn a m i ck é v l a s t n o s t i k l av í r u a n av í c o b s ah u j e f u n k c i

t v o ř en í z áz n am u , c o ţ u m o ţ ň u j e u č i t e l i s v ů j v ýk o n z az n a m en a t i p ř ed

v yu čo v án í m . P o k u d u č i t e l h o d l á z a ř a d i t č t yř r u č n í s k l ad b u , m ů ţ e

j ed en p a r t n a h r á t p ř ed em a d r u h ý d o p l n i t h r o u p ř í m o v e v yu čo v a c í

h o d i n ě40

.

U č eb n i ce h u d eb n í v ýc h o v y ( v i z S e z n a m p o u ž i t é l i t e r a t u r y ) u v ád ě j í

t ak é n ě k o l i k t an ců , s n i m i ţ s e ţ á c i m a j í p r o s t ř ed n i c t v í m p o s l e ch u

s ez n ám i t . J ed n á s e z e j m én a o m en u e t , p o l o n éz u , k a l am a j k u , v a l č í k ,

p o l k u , m az u r k u , o k r a j o v ě i č a r d á š a m at en í k . Č e r p á n í m z d ě t s k é

k l a v í r n í l i t e r a t u r y m ů ţ e u č i t e l u v ed en é t an c e ţ ák ů m s v o u v l a s t n í

h r o u z p r o s t ř ed k o v a t a p ř i b l í ţ i t .

Z o b l a s t i n o n - a r t i f i c i á l n í h u d b y l z e f o r m o u k r á t k ýc h u k áz e k

s ez n ám i t ţ ák y t a k é s p r v k y j a z z u a r o ck - a n d - r o l l u , d em o n s t r o v a t

t yp i ck ý r o c k - an d - r o l l o v ý d o p r o v o d a o b j a s n i t j e h o z ák o n i t o s t i

s v yu ţ i t í m p ř í m éh o n á h l ed u n a h r u u č i t e l e .

C o s e t ýč e u č i t e l o v a v l a s t n í h o z p r o s t ř e d k o v án í h u d b y k p o s l e c h u ,

j e n ám u ţ i t e čn á t ak é j i ţ z m i ň o v an á ( v i z 4 . 1 ) p u b l i k a c e au t o r ek

K n o p o v é a K ü f h ab e r o v é ( 1 9 9 5 ) , k t e r é p o s k yt u j í u č i t e l i p e s t r ý v ýb ě r

k l a v í r n í c h s k l ad b i č ek v h o d n ýc h p r o p r v n í s t u p e ň ZŠ . N a l ez n em e z d e

p ř í k l a d y s k l ad eb z o b d o b í o d b a r o k a aţ p o s o u č as n o s t i s o u č as n ýc h

u m ě l ýc h p í s n í . N o t o v ý m a t e r i á l j e č e r p án p ř ev áţ n ě z d ě t s k é k l av í r n í

l i t e r a t u r y .

40

Další výhodou elektronického piana nebo keyboardu je moţnost zvolit ke skladbě její dobový a autentický

zvuk. Keyboard však nedisponuje rozsahem klaviatury jako klavír, v čemţ naopak spočívá jeho nevýhoda.

50

4 . 3 V y u ţ i t í k l a v í r u p ř i v y u čo v á n í h u d eb n í t e o r i i

K l a v í r m ů ţ e s l o u ţ i t j ak o v yu č o v a c í p o m ů ck a p ř i v yu čo v án í

h u d eb n í t eo r i i n eb o l i h u d eb n í n au c e , c o ţ d o k az u j í u č eb n i c e h u d eb n í

v ýc h o v y ( v i z S e z n a m p o u ž i t é l i t e r a t u r y ) , k t e r é p ř í m o n ab ád a j í

u č i t e l e i ţ ák y , a b y k l a v í r v yu ţ í v a l i i t í m t o z p ů s o b em . N áz o r n á

s l u c h o v á a z r a k o v á u k áz k a k d an é p r o b l em a t i c e h u d eb n í n a u k y j e

p r o ţ á k y m n o h em l ép e p o ch o p i t e l n á a s n a d n ě j i z ap am a t o v a t e l n á n eţ

p o u h ý s l o v n í v ýk l ad . Ţá c i m o h o u n av í c z í s k a t v l a s t n í h m a t o v ý

p r o ţ i t ek z d o t yk u s k l av i a t u r o u , n ěk t e r é j ev y s i n a k l a v í r u m o h o u

s am i v yz k o u š e t a o v ě ř i t .

P ř i v yu čo v án í h u d eb n í n au ce s e j ak o p o m ů ck a b ěţ n ě v yu ţ í v á

t i š t ě n á p o d o b a č á s t i k l áv e s n i c e . V n ás l ed u j í c í m t e x t u s e v š ak

z am ě ř í m e n a p r ác i p ř í m o s n ás t r o j e m . U v eď m e s i n ě k o l i k p ř í k l a d ů

t o h o t o v yu ţ i t í , z n i ch ţ m n o h é j s o u o b s aţ en y v u če b n i c í ch h u d e b n í

v ýc h o v y p r o p r v n í s t u p eň z ák l ad n í š k o l y .

Z ap r v é k l av í r m ů ţ em e p o u ţ í t k p ř ed v ed en í s t u p n i c e a k p r o cv i č en í

u r čo v án í m el o d i e v z e s t u p n é a s e s t u p n é , k č em u ţ l z e z a ř a d i t i v h o d n é

k l a v í r n í e t u d y, v e k t e r ýc h s i ţ ác i b u d o u v š í m a t m e l o d i e v z e s t u p n é a

s e s t u p n é ( H u r n í k , L i š k o v á , 2 0 0 1 ) , p ř í p ad n ě t é ţ m o l l o v é č i d u r o v é .

D ál e m ů ţ em e d e m o n s t r o v a t p e n t a t o n i ck o u ř ad u a n ec h a t ţ ák y

o v ě ř i t s i j e j í f u n g o v á n í h r an í m p o u z e n a če r n é k l áv es y . K n á s t r o j i

l z e p ř i z v a t v ě š í p o č e t ţ ák ů , m ů ţ e b ýt s c i t em v yu ţ i t i p r a v ý p ed á l

( t a m t éţ ) . Ţ á c i t a k s am i p o z n a j í j ed n o d u c h o s t i m p r o v i z a ce n a

če r n ýc h k l á v e s á ch , j e l i k o ţ s o u z v u k t ó n ů p en t a t o n i k y z n í l i b o z v u čn ě .

T ak é p r o b l em a t i k a ce l é h o t ó n u a p ů l t ó n u b ýv á v yv o z o v án a

s p ř e d s t av o u k l a v i a t u r y . Ţ á c i m a j í o b v yk l e k d i s p o z i c i j i ţ

z m i ň o v an é n a t i š t ě n é k l áv e s n i ce n a p a p í r o v é p o d l o ţ ce , d o k o n a l e j š í j e

v š a k u v és t i u k áz k u s l u ch o v o u , p ř í p ad n ě p o v o l i t ţ ák ů m , ab y s am i

u k az o v a l i a s t i s k áv a l i s p r á v n é k l á v es y k l av í r u ( Bu d í k , 1 9 9 7 ) .

P ř i z av ád ěn í p o j m ů t ó n i k a , d o m i n an t a , s u b d o m i n an t a a ak o r d ů

j i m i p o č í n a j í c í ch j e p o d s t a t n é i s l u ch o v é v n í m án í t ě c h t o a k o r d ů .

Ţ á c i s i u v ě d o m í , p ř i k t e r ém ak o r d u m a j í p o c i t u k o n č en o s t i č i

n eu k o n č en o s t i s k l ad b y ( t am t éţ ) , c o ţ r o z v í j í j e j i ch h a r m o n i c k é

51

c í t ěn í . Z r ak o v ě s e p ř e s v ě d č í o t o m , ţ e t ó n i k a j e p r v n í t ó n ,

d o m i n an t a p á t ý t ó n a s u b d o m i n an t a č t v r t ý t ó n s t u p n i c e , a ţ e ak o r d

s e s k l ád á a l e s p o ň z e t ř í t ó n ů .

In t e r v a l y j s o u d a l š í m p r v k em h u d eb n í n au k y, u k t e r éh o j e n u t n á

s l u c h o v á p ř ed s t av a . Č as t ým o p ak o v án í m s i ţ ác i i n t e r v a l z a f i x u j í ,

co ţ n a p o m áh á p ř i i n t o n a c i .

N a k l av í r ţ ák ů m n áz o r n ě p ř ed v ed em e t a k é h u d eb n í o z d o b y, n ap ř .

u č eb n i c e H V p r o 5 . r o čn í k p o d á v á n áv r h y , j ak v t a k o v é m p ř í p a d ě

p o s t u p o v a t ( R a j m o n , 1 9 9 6 ) .

H r o u n a k l a v í r m ů ţ em e s ez n ám i t ţ ák y t é ţ s r ů z n ým i h u d eb n í m i

ú t v a r y , n a p r v n í m s t u p n i s e j e d n á p ř ed ev š í m o t a n c e č i f an f á r u .

P o z d ě j i m o h o u ţ á c i p o s l ec h em k r á t k ých u k áz ek u r čo v a t , o j ak ý ú t v a r

s e j ed n á .

P o k u d m a j í ţ ác i z a ú k o l p í s em n ě d o k o n č i t z ap o č a t o u m e l o d i i ,

p ř eh r á n í j e j i ch p o k u s ů p o s k yt n e o k am ţ i t o u z p ě t n o u v az b u , z d a

p o s t u p o v a l i s p r á v n ě ( B u d í k , 1 9 9 5 ) . V e v yš š í ch r o č n í c í c h l z e z a ř a d i t

h r u „ n a h u d e b n í s k l a d a t e l e “ , k d y ţ á c i z ap í š í v l a s t n í m e l o d i i , u č i t e l

j i p ř eh r a j e n a k l av í r a o s t a t n í ţ á c i m o h o u p o k u s z h o d n o t i t s e

z ř e t e l em n a e l e m en t á r n í v l a s t n o s t i m e l o d i e ( z e j m én a j e j í

u k o n č en o s t ) .

P o d o b n ě l z e p r a c o v a t p ř i m e l o d i z a c i ř í k a d e l , k d y p ř e d v ed en í

p ěv e ck é m ů ţ e b ýt d o p l n ě n o a t í m i u p ř e s n ěn o p ř e d v ed en í m

k l a v í r n í m ( R a j m o n , 1 9 9 6 ) . Ţ á c i m aj í m o ţ n o s t z v o l i t s i j e j i ch v k u s u

n e j v í c e o d p o v í d a j í c í v a r i an t u , r o z v í j í s e t ak j e j i c h a r gu m e n t a čn í

s ch o p n o s t i a u č í s e v z á j em n é t o l e r a n c i . N a t y t o p r v k y v yu čo v án í j e

d n e s k l ad e n z v l á š t n í d ů r az , a p r áv ě p ř ed m ě t H V u m o ţ ň u j e ţ ák ů m

h o d n o t i t , r o z h o d o v a t s e , v ys l o v i t s v ů j n áz o r a m í t m o ţ n o s t v o l b y . I

k t ěm t o a s p e k t ů m v yu čo v án í m ů ţ e z n ač n ě p ř i s p ě t p r á c e s n á s t r o j em .

P ř i p r o b í r á n í d r u h ů h u d eb n í c h n á s t r o j ů j e s am o z ř e j m á u k áz k a

k l a v í r u j a k o c e l k u , p ř í p . j eh o č á s t í . P r o ţ á k y b u d e s t av b a k l a v í r u

z a j í m av ě j š í , b u d o u - l i m í t m o ţ n o s t n á z o r n é u k áz k y. Lz e t ak é h o v o ř i t

o p r o b l em a t i c e h r y n a k l av í r , o d ů l eţ i t o s t i , z p ů s o b u a v ýs l ed c í ch

cv i č en í , p ř í p a d n ě p ř ed n és t a t r a k t i v n í s k l a d b u a m o t i v o v a t t ak ţ á k y

k e h ř e n a n ás t r o j .

52

4 . 4 V y u ţ i t í k l a v í r u p ř i h u d eb n ě p o h y b o v ý ch č i n n o s t e c h

P o h yb v s o u v i s l o s t i s h u d eb n í m v n í m án í m p a t ř í m ez i p ř i r o z en é

d ě t s k é p o t ř eb y . Č í m j e d í t ě m l ad š í , t í m v í ce c í t í p o t ř e b u s e b ěh em

p o s l ec h u h u d b y n e b o z p ěv u41

p o h yb o v ě p r o j e v o v a t .

H u d eb n í v ýc h o v a n a p r i m á r n í š k o l e b y m ě l a t u t o d ě t s k o u p o t ř e b u

u s p o k o j o v a t a n á l eţ i t ě j í v yu ţ í v a t , p r o t o ţ e s o u ča s n ě p r o b í h a j í c í

h u d eb n ě p o h yb o v é č i n n o s t i r o z v í j e j í o s o b n o s t d í t ě t e m n o h em l ép e ,

n eţ p o u z e i z o l o v a n é č i n n o s t i h u d eb n í n eb o p o h yb o v é ( V i s k u p o v á ,

1 9 7 2 ) .

D ět s k ý p r o ţ i t ek j e n av í c u m o cn ěn ţ i v ým h u d eb n í m d o p r o v o d em ,

k t e r ý l z e v e l m i ú č i n n ě p r o v ád ě t n a k l av í r u . Ţ i v ý d o p r o v o d t ak é

u m o ţ ň u j e u č i t e l i o k am ţ i t ě r e a go v a t n a k o n k r é t n í p o h yb o v é p r o j ev y

d ě t í a p r u ţ n ě s e j i m p ř i z p ů s o b o v a t . T o v š a k z a h r n u j e u r č i t o u m í r u

u č i t e l o v y p o h o t o v o s t i a t ak é s ch o p n o s t i i m p r o v i z a ce ( t a m t éţ ) .

B ěh em h u d eb n ě p o h yb o v é v ýc h o v y s e ţ ác i u č í v n í m a t a p o h yb o v ě

v yj ad ř o v a t z ák l ad n í v ýr az o v é p r o s t ř e d k y h u d b y, t ed y r y t m u s , t em p o ,

d yn am i k u , v l a s t n o s t i m e l o d i e a c e l k o v ý v ýr az . K l a v í r j e v t o m t o

p ř í p ad ě n ás t r o j e m , s j eh o ţ p o m o c í l z e v š e ch n y u v ed en é p r v k y

d em o n s t r o v a t a v yt v o ř i t t ak p l n o h o d n o t n ý d o p r o v o d k p o h yb o v ým

č i n n o s t em .

H u d eb n ě p o h yb o v á v ýc h o v a v š ak n e s p a d á p o u z e d o p ř ed m ě t u

h u d eb n í v ýc h o v a , k d e j e p o h yb s o u čá s t í č i n n o s t í p ě v e c k ýc h ,

r y t m i ck ýc h n eb o p o s l ec h o v ě p ř í p r a v n ýc h ( v i z 4 . 2 . 1 ) . N á l eţ í i d o

v ýc h o v y t ě l e s n é a d an é p o h yb o v é č i n n o s t i ( n ap ř . n á cv i k t an e čn í ch

k r o k ů42

, j e d n o d u ch ých b a l e t n í c h p r v k ů a p o d . ) b y m ě l y p r o b í h a t z a

d o p r o v o d u h u d b y , v i d e á l n í m p ř í p ad ě ţ i v é h u d b y v p o d o b ě h r y n a

k l a v í r . T e n t o f ak t o p ě t k l ad e z v ýš en é n á r o k y n a s ch o p n o s t i a

d o v ed n o s t i u č i t e l e a n a v yb a v en í u č eb en a t ě l o cv i č n y . U č i t e l m u s í

b ýt s c h o p en s l ed o v a t n e j e n k l a v i a t u r u , a l e p ř e d e v š í m p o h yb ţ ák ů a

41

Pohyb při zpěvu ţáky aktivizuje, motivuje a činí pro ně píseň zábavnější. Pohybové prvky by však v tomto

případě měly být co nejjednodušší (Viskupová, 1972). Jedná se o hru na tělo nebo jednoduché pohybové

doprovody (tanečky) k písním či pochod (Hurník, Lišková, 2000). 42

Podle učebnic HV se ţáci na prvním stupni seznamují s kroky těchto tanců: polka, valčík, mazurka,

kalamajka.

53

s v o j i h r u j i m p o d l e p o t ř eb y p ř i z p ů s o b o v a t ( V i s k u p o v á , 1 9 7 2 ) .

V ýh o d n á j e p ř í t o m n o s t p ed a g o gů d v o u , z n i ch ţ j ed en d o p r o v áz í n a

k l a v í r a d r u h ý v e d e ţ ák y, j ak t o m u b ýv á v z á k l a d n í c h u m ě l ec k ýc h

š k o l ác h .

V k ap i t o l e 4 . 2 . 1 j i ţ b yl o p o d r o b n ě j i p o j e d n á n o o p o h yb u j ak o

s o u čá s t i č i n n o s t í p ř i p r a v u j í c í ch k p o s l e ch u , p ř i k t e r ýc h ţ ác i r e a g u j í

n a h u d b u a j e j í v ýr az o v é p r v k y p o h yb em . M n o h o d a l š í ch n ám ě t ů p r o

h u d eb n ě p o h yb o v é č i n n o s t i p o d á v a j í V i s k u p o v á ( 1 9 7 2 ) a J en čk o v á

( 1 9 9 7 , 2 0 0 2 ) .

H u d eb n ě p o h yb o v á v ýc h o v a b y m ě l a v i d e á l n í m p ř í p a d ě s m ě ř o v a t

k e z v l ád n u t í p o h yb o v é i m p r o v i z a c e ( S e d l á k , 1 9 8 8 ) . J e v š a k n u t n é

z a ř az o v a t h u d eb n ě p o h yb o v é č i n n o s t i j i ţ o d ú t l éh o v ěk u d í t ě t e ,

p r o t o ţ e s n a r ů s t a j í c í m v ěk em k l e s á p ř i r o z en á d ě t s k á s p o n t an e i t a ,

co ţ m ů ţ e u s t a r š í c h ţ ák ů v é s t k u r č i t ým z á b r an ám p ř i p o h yb u .

54

5 Speci f ika a moţnost i práce s keyboardem v hudební

výchově

J ak j i ţ b y l o ř e če n o v p ř ed ch o z í m t ex t u , k e yb o a r d j e m o ţ n é v yu ţ í t

t ém ěř v ţ d y, n en í - l i k d i s p o z i c i k l a v í r . Č i n n o s t i p o p i s o v an é

v m o ţ n o s t ec h v yu ţ i t í k l av í r u t ed y m ů ţ em e aţ n a n ě k o l i k v ýj i m e k

p r o v á d ě t i n a k e yb o a r d u , k t e r ý j e o v š em d o s t a t e čn ě k v a l i t n í43

.

H o d i n y H V v š ak b u d o u p e s t ř e j š í , j s o u - l i k d i s p o z i c i a p a t ř i čn ě

v yu ţ í v án y n á s t r o j e o b a , p r o t o ţ e k e yb o a r d n ám n ab í z í d a l š í m o ţ n o s t i

v yu ţ i t í , k t e r ým i k l a v í r n ed i s p o n u j e . V e l k ý v ýz n am k e yb o a r d u

s p o č í v á i v j e h o s i l n ě m o t i v a čn í m p ů s o b e n í . V n áš í d o h o d i n H V

m o d er n í p r v k y, k t e r ým i j s o u ţ á c i d n es o b k l o p o v án i a p o k t e r ýc h

t o u ţ í .

P r a k t i ck é j s o u t ak é r o z m ě r y n á s t r o j e a n í z k á h m o t n o s t u m o ţ ň u j í c í

s n a d n o u m a n i p u l a c i s n á s t r o j em . V yu ču j í c í n en í i z o l o v á n o d z b yt k u

t ř í d y , j ak t o m u m n o h d y b ýv á v p ř í p a d ě h r y n a k l a v í r . K e yb o a r d l z e

p o l o ţ i t n ap ř . i n a k o b e r e c a ţ á c i m o h o u s e d ě t o k o l o v p ů l k r u h u .

B ěh em h r y n a k e yb o a r d m á u č i t e l p ř e h l e d o v e š k e r ém d ě n í v e t ř í d ě a

m ů ţ e ţ ák y l ép e k o n t r o l o v a t .

P ř i p r á c i s e l e k t r i ck ým i n á s t r o j i j e n u t n é p am a t o v a t n a u r č i t é

b ez p e čn o s t n í z á s a d y, j e l i k o ţ k e h ř e v yu ţ í v ám e e l e k t r i c k ý p r o u d .

Ţ á c i m o h o u z a v ad i t t a k é o k a b e l y , č í m ţ m ů ţ e d o j í t k ú r az u . K a b e l y

j e t ř eb a u m í s t i t co n e j v í ce m i m o d o s ah ţ ák ů a p o k u d s e ţ á c i

p o h yb u j í p o t ř í d ě , j e n u t n é j e u p o z o r n i t , a b y d b a l i z v ýš e n é

o p a t r n o s t i p ř i p o h yb u v b l í z k o s t i k ab e l ů .

P o k u d s e o v š e m u č i t e l r o z h o d n e v y u ţ í v a t v e s v ýc h v yu č o v a c í c h

h o d i n á ch k e yb o a r d , s am o t n á d o v ed n o s t h r y n a k l av í r k t o m u n e s t a č í .

J e n u t n á i d o v ed n o s t n á s t r o j o b s l u h o v a t a o c h o t a d á l e s e v t é t o

o b l a s t i v z d ě l áv a t a p r u ţ n ě r e a go v a t n a n o v é a v yl ep š en é m o d e l y

n ás t r o j ů . J ak m i l e v š a k p o ch o p í m e o b s l u h u j ed n o h o n á s t r o j e , n eb u d e

n ám o v l ád án í d a l š í ch n á s t r o j ů č i n i t v e l k é o b t í ţ e , j e l i k o ţ n áz v y

43

Na moderních keyboardech lze pomocí jediného tlačítka aktivovat zvuk věrně připomínající zvuk klavíru.

Jediný nedostatek ve srovnání s klavírem spočívá v menším rozsahu klaviatury keyboardu. Většina nástrojů

však obsahuje funkci umoţňující alespoň posunout výšku tónů o několik oktáv výše nebo níţe.

55

f u n k c í s e n em ěn í a n á s t r o j e j ed n o h o v ýr o b c e j s o u s i v z á k l a d e c h

p o d o b n é .

K e yb o a r d j e p ř í s t u p n ě j š í p r o t y u č i t e l e , k t e ř í n ed o s á h l i v e h ř e n a

k l a v í r t ak o v é t e ch n i c k é v ys p ě l o s t i , ab y k l av í r p l n o h o d n o t n ě

v yu ţ í v a l i p ř i d o p r o v o d n ýc h i j i n ýc h č i n n o s t e ch . K e h ř e n a k e yb o a r d

j e t ř eb a o v l ád a t p r a v o u r u k u k e z v l ád n u t í j ed n o d u ch ý ch m e l o d i í ,

u m ě t v yu ţ í v a t ak o r d o v é z n a č k y p ř i d o p r o v o d u a s am o z ř e j m ě z v l ád a t

o b s l u h u n á s t r o j e . V t o m t o p ř í p ad ě m ů ţ e i m én ě z d a t n ý u č i t e l

k v a l i t n ě d o p r o v o d i t p í s e ň n a k e y b o a r d , a čk o l i v u k l av í r u b y

v ýs l ed ek p ř í l i š u s p o k o j i v ý n e b yl .

N ej v í ce d o p o r u č o v a n é , a p r o t o n e j ča s t ě j i s e v u č eb n á c h

v ys k yt u j í c í , j s o u n á s t r o j e z n ač k y Y a m ah a . D ů v o d em j e j e j i ch s n a d n é

o v l ád án í a p ř i j a t e l n á k v a l i t a i l ev n ě j š í ch m o d e l ů , k t e r é j s o u p r o

v yu ţ i t í v H V p o s t a ču j í c í a v h o d n é i p r o u č i t e l e , k t e ř í s k e yb o a r d em

t ep r v e p r a co v a t z a č í n a j í . O t o m , j ak n á s t r o j o v l á d a t , s e l z e d o č í s t

v m an u á l ec h p ř i l o ţ en ýc h k e k aţ d ém u n ás t r o j i .

V yu ţ i t í k e yb o a r d u n em u s í b ýt o m ez en o p o u z e n a j ed en n á s t r o j

v u če b n ě a p o u z e n a v yu č o v a c í h o d i n y H V . D í k y j e h o p ř í s t u p n é

p o ř i z o v ac í c e n ě l z e z ak o u p i t n á s t r o j ů v í c e a v yu ţ í v a t j e s o u č as n ě ,

co ţ z n am en á z ap o j i t d o h r y n a k e yb o a r d i ţ ák y . Lz e v yt v o ř i t

k e yb o a r d o v ý s o u b o r p ů s o b í c í m i m o v yu č o v án í , n á s t r o j m ů ţ e

d o p l ň o v a t t é ţ s o u b o r k l a s i ck ýc h n á s t r o j ů . S o u b o r o v á h r a n a

k e yb o a r d j e v e l m i e f e k t i v n í , co ţ d o k az u j í z k u š e n o s t i z í s k an é

v l a s t n í m v ed e n í m k e yb o a r d o v ýc h s o u b o r ů z a l o ţ e n ýc h n a k o n ce p c i

H u d eb n í š k o l y Y a m ah a , n a k t e r o u o d k az u j e t é ţ au t o r z ab ýv a j í c í s e

p r o b l e m a t i k o u v yu ţ i t í e l ek t r o n i ck ýc h n á s t r o j ů v H V J a r o s l a v H e r d e n

( 2 0 0 3 ) .

56

5 . 1 Zá k l a d n í f u n k c e k ey b o a rd u

N á s l e d u j í c í t ex t p o p i s u j e z ák l ad n í f u n k c e n á s t r o j e a m o ţ n o s t i

j e j i ch v yu ţ i t í v h o d i n á ch H V . A čk o l i v m ám e k d i s p o z i c i m n o ţ s t v í

r o z d í l n ýc h n á s t r o j ů , t y t o f u n k c e j s o u o b e cn ě o b s aţ e n y v k aţ d ém

n ás t r o j i , p r o t o j e m ů ţ em e u v é s t j a k o s p o l eč n é p r o v š e ch n y t y t o

n á s t r o j e .

Z am ě ř í m e s e p ř e d e v š í m n a k e yb o a r d j ak o d o p r o v o d n ý n á s t r o j , l z e

j e j v š ak v yu ţ í t i k p o s l e c h o v ým44

a h u d e b n ě p o h yb o v ým č i n n o s t em

o b d o b n ě j ak o k l av í r .

5 . 1 . 1 B a r v y z vu k u

K aţ d ý k e yb o a r d o b s ah u j e d a t ab áz i b a r ev z v u k ů ( t z v . z v u k o v ý

r e j s t ř í k , n a n á s t r o j í ch p o d o z n a če n í m vo i c e ) , j e j i ch ţ p o č e t s e n a

j ed n o t l i v ýc h n á s t r o j í c h l i š í . O b v yk l e v š a k b ýv á k d i s p o z i c i n e j m én ě

s t o p o l o ţ ek a j i ţ t en t o f ak t n az n a ču j e , j a k m ů ţ e b ýt v yu č o v a c í

h o d i n a d í k y k e yb o a r d u o b o h a c en a .

K e k aţ d é p í s n i m ů ţ em e z v o l i t j i n ý z v u k , a t o j ak k l a s i c k é h o

n á s t r o j e , t ak z v u k u m ě l ý , z c e l a n o v ý ( s yn t e t i c k ý ) . Ţ á c i s e m o h o u n a

v ýb ě r u z v u k u p o d í l e t , u č i t e l j i m p ř ed eh r a j e n a v ýb ě r n ě k o l i k v a r i a n t

a n ás l ed n ě p r o b ěh n e h l a s o v án í . B ě h e m p í s n ě l z e t a k é z v u k y s t ř í d a t a

p o u ţ í t j i n ý p ř i s l o c e a j i n ý p ř i r e f r é n u . M ů ţ e b ýt v yu ţ i t o i v í c e

z v u k ů s o u č as n ě .

M o ţ n o s t i p ř i v o l b ě z v u k u j s o u s k u t eč n ě š i r o k é . K aţ d á p í s eň m ů ţ e

b ýt d o p r o v áz en a j i n ým z v u k em a s t e j n á p í s eň m ů ţ e b ýt p o k aţ d é

d o p r o v áz en a j i n a k . V k aţ d é h o d i n ě H V t ak m ám e p ř í l e ţ i t o s t n a v o d i t

n o v o s t č i n n o s t i , c o ţ p ů s o b í m o t i v ač n ě , s p o l u s m o ţ n o s t í p o d í l e t s e

ak t i v n ě n a v o l b ě z v u k u . D o ch áz í t e d y i k c í l ev ěd o m é m u p o s l e ch u ,

b ěh em k t e r é h o ţ ák u v aţ u j e n ad b a r v o u z v u k u , p o s u z u j e j e h o

v h o d n o s t v z h l ed em k p í s n i a t í m j e u p l a t ň o v án a e s t e t i c k á s l o ţ k a H V ,

44

Učitel můţe vyuţít moţnosti přiblíţit se originální zvukové podobě skladby, např. zvolit zvuk nástroje, pro

který byla skladba původně napsána; zvolit více nástrojů současně nebo celý orchestr; pomocí automatických

doprovodů vytvořit dojem kapely s bohatým obsazením nástrojů včetně nástrojů bicích apod. Můţe také

společně s ţáky volit zvuky vystihující charakter skladby.

57

j e l i k o ţ ţ ák p r o j ev u j e a d á l e t ř í b í s v ů j h u d e b n í v k u s . I b ěh em z p ě v u

d o c h áz í k a k t i v n í m u a z á m ě r n ém u v n í m án í d o p r o v o d u , p r o t o ţ e ţ á k

p ř i v ýs l e d n é č i n n o s t i h o d n o t í s v o j i v o l b u .

I k d yţ b yc h o m v e l m i n e r ad i p o d ce ň o v a l i m o ţ n o s t i k l av í r u ,

n ez b ýv á n eţ p ř i z n a t , ţ e v ýš e p o p s a n é ak t i v i t y j s o u n a n ěm

p r o v e d i t e l n é j en v o m ez en é m í ř e . P o k u d d o p r o v áz í m e p í s n ě p o u z e n a

k l a v í r , ţ á c i d o p r o v o d b r z y z a čn o u v n í m a t p a s i v n ě j i , j e l i k o ţ n a n ěm

n e l z e m n o h o z m ě n i t , b a r v a z v u k u j e p r o n ě s t á l e s t e j n á45

. P r o t o

p o v aţ u j em e z a n e j v í c e p ř í n o s n o u t a k o v o u s i t u a c i , v e k t e r é m ám e

k d i s p o z i c i o b a n á s t r o j e a p o u ţ í v á m e j e v H V r o v n o m ě r n ě , a b y

ţ ád n ý z n ás t r o j ů ţ á k ů m n ez ev š ed n ě l .

J ak j i ţ b yl o ř e če n o , m ů ţ em e v o l i t z v u k y k l a s i ck ýc h n á s t r o j ů ,

( s m yč c o v ýc h , d ec h o v ýc h , s t r u n n ýc h a p o d . ) n eb o z v u k y u m ě l é .

V p ř í p ad ě k l a s i ck ých z v u k ů j e t ř e b a z au v aţ o v a t n a d k v a l i t o u z v u k ů

o b s aţ en ýc h v k e yb o a r d u . P ř ed ev š í m u s t a r š í ch t yp ů n á s t r o j ů j s o u

t y t o z v u k y z n a čn ě v z d á l e n é z v u k ů m n á s t r o j ů r e á l n ýc h , p r o t o n en í

p ř í l i š v h o d n é p o u ţ í v a t j e p r o j e j i ch i l u s t r a c i . U n o v ýc h t yp ů s e v š a k

v ýr o b c i s n aţ í o co n e j v ě r n ě j š í n a p o d o b e n í s k u t e č n ýc h n á s t r o j ů . Z d e

z á l eţ í n a p ed a g o go v i , j ak z v u k y p o s o u d í a v yu ţ i j e .

D al š í m ú s k a l í m p ř i v ýb ě r u k l a s i ck ýc h z v u k ů j e z n a l o s t a

p ř ed ev š í m u v ěd o m ěn í s i t o h o , j ak t y t o n á s t r o j e z n ě j í v e s k u t eč n o s t i ,

j ak á j e t e ch n i k a h r y n a n ě a j ak ý m a j í t ó n o v ý r o z s ah . T o v š e p a t ř í d o

k o m p e t en c í o s o b y h r a j í c í n a k e yb o a r d s p o l u s e z v l ád n u t í m h r y n a

n á s t r o j a j eh o o b s l u h y. Bo h u ţ e l , j en m a l ý p o č e t p e d a g o gů s i t o t o

u v ě d o m u j e . Zd e m ám e m o ţ n o s t t v r d i t , ţ e h r a n a k e yb o a r d n en í t ak

s n a d n á , j a k s e n a p r v n í p o h l ed m n o h d y z d á . P o k u d s e n ám z am l o u v á

n ap ř . z v u k t r u m p e t y a m á b ýt p o m o c í k e yb o a r d u d o s aţ e n o v ě r n é

i n t e r p r e t a c e s k l ad b y t r u m p e t o u , n e l z e v yu ţ í t r o z s ah c e l é k l av i a t u r y

a h r á t z p ů s o b em , j ak ým h r a j em e n a k l av í r . J e t ř eb a s i u v ěd o m i t , j a k

b y v t é t o k o n k r é t n í p í s n i z n ě l a s k u t e čn á t r u m p e t a a h r u t o m u

p ř i z p ů s o b i t . M ů ţ e m e s e z v u k y p r ac o v a t k r ea t i v n ě , k e yb o a r d k t o m u

p ř í m o v yb í z í , j e v š a k t ř eb a z ac h o v a t u v ed en é z á s ad y , p o k u d s e

45

Zvuk klavíru je ovlivňován způsobem úhozu a prací s pedály. K zachycení rozdílů ve zvuku je však třeba

citlivější sluchové vnímání, ţáci v HV na primární škole tyto rozdíly zachytí jen stěţí.

58

s n aţ í m e ţ á k ů m z p r o s t ř ed k o v a t d o j e m z e h r y r e á l n é h o ak u s t i c k éh o

n á s t r o j e .

P ř i p o u ţ í v án í s yn t e t i ck ýc h z v u k ů m á m e v ě t š í v o l n o s t , a l e i z d e j e

t ř e b a u v aţ o v a t n a d c h a r ak t e r e m z v u k u a d a n é p í s n ě . P r o r yc h l o u

p í s e ň n e b u d em e v o l i t z v u k s d l o u h ým d o z v u k em , p r o p í s eň p o m a l o u

z a s e n ez v o l í m e k r á t k ý ú s e č n ý z v u k .

P o k u d z v u k y k o m b i n u j e m e, j e n u t n é z am ys l e t s e , z d a s e k s o b ě

h o d í . K r á t c e z n ě j í c í z v u k m ů ţ e b ýt d o p l n ě n z v u k em d é l e z n ě j í c í m a

n ao p a k , u n ě k t e r ýc h n á s t r o j ů j e j e š t ě m o ţ n é j ed en z v u k z e s í l i t a t í m

v yz d v i h n o u t , d r u h ý z e s l ab i t a p o n e ch a t v p o z ad í . K o m b i n o v án í m

z v u k ů m á m e m o ţ n o s t t v o ř i t m n o ţ s t v í o r i g i n á l n í c h z v u k o v ýc h v a r i a c í

a d á l e t ak z p es t ř o v a t h o d i n y H V .

M ám e - l i k d i s p o z i c i n á s t r o j s v ys o k o u k v a l i t o u z v u k ů , d í k y če m u ţ

n a n ěm l z e ú s p ěš n ě d em o n s t r o v a t z v u k y k l a s i ck ýc h n á s t r o j ů , j e

v e l m i p ř í n o s n é , d o v ed e - l i u č i t e l z ah r á t k r á t k o u u k áz k u

ch a r ak t e r i s t i c k o u p r o d an ý k l a s i ck ý n á s t r o j , v ýh o d n á j e z d e i

s ch o p n o s t i m p r o v i z ac e . Ţ á c i m o h o u t é ţ p o z n áv a t z v u k y f o r m o u

s o u t ěţ e , k d y u č i t e l p ř e d e h r a j e ú s ek s k l a d b y , a ţ á c i s e p o k u s í u r č i t

n á s t r o j , k t e r ým b yl p ř ed v e d en .

A v š ak n eţ z ač n em e z a ř az o v a t p o z n áv á n í z v u k ů h u d eb n í c h

n á s t r o j ů , m ů ţ em e k e yb o a r d v yu ţ í t j i ţ o d p r v n í ch p ř í p r av n ýc h k r o k ů

v o b l a s t i p o s l e ch u . K e yb o a r d y t o t i ţ o b s ah u j í i z v u k y n em e l o d i ck é ,

j ed n á s e n ap ř . o z v u k y r ů z n ýc h b i c í ch n á s t r o j ů , z v o n ěn í b u d í k u ,

š u m ě n í m o ř e , l e t h e l i k o p t é r y , v r z án í d v e ř í , s m í ch , p r o j ev y z v í ř á t e k

a p o d . T o h o l z e v y u ţ í t b ě h e m p ř í p r av n ýc h č i n n o s t í , k d y ch ce m e ţ ák y

k p o s l e c h u n as m ě r o v a t , p ř i m ě t j e s o u s t ř ed i t s e a i d en t i f i k o v a t

s l yš en ý z v u k .

D al š í p o s l e c h o v á č i n n o s t s p o č í v á v t o m , ţ e n e ch ám e ţ ák y d an ý

z v u k ch a r a k t e r i z o v a t . N ab í d n em e j i m u r č i t é p o j m y ( n ap ř . z v u k

d l o u h ý, k r á t k ý , p ř í j em n ý, n ep ř í j em n ý , j em n ý, o s t r ý , t ep l ý , c h l ad n ý

ap o d . ) a n ec h á m e j e v yj ád ř i t p o c i t y , k t e r é v n i c h v yb r an é z v u k y

v yv o l á v a j í . T o h o n á s l ed n ě v yu ţ i j em e p ř i v o l b ě z v u k ů p r o k o n k r é t n í

s k l a d b u , p ř i č em ţ ch a r ak t e r z v u k u b y m ě l s ch a r ak t e r em s k l ad b y

k o r e s p o n d o v a t .

59

5 . 1 . 2 A u t o m a t i ck é d o p r o v o d y

P o d o b n ě j a k o d a t ab áz i z v u k ů o b s ah u j í k e yb o a r d y i š i r o k o u

d a t ab áz i d o p r o v o d ů ( n a n á s t r o j í ch p o d o z n a če n í m s t y l e ) , n a p ř .

d o p r o v o d p o l k o v ý , v a l č í k o v ý , co u n t r y , d i s k o a p o d .

M ů ţ e m e v yu ţ í t s a m o t n é b i c í n á s t r o j e b ez h a r m o n i c k é h o p o d k l ad u ,

p o k u d j e t ř eb a p o u z e u r č i t a u d r ţ e t t em p o b ě h em ak t i v i t y . T eh d y

s t a č í z v o l i t p o ţ a d o v a n ý t yp r y t m u , p ř i č em ţ b e r em e v ú v ah u t ak t

( n e j ča s t ě j i 4 / 4 , 3 / 4 ) , n a s t av í m e t em p o a n ak o n e c r y t m u s s p u s t í m e

p o m o c í d a n é h o t l a č í t k a . T o j e u ţ i t e čn é p ř i p r o v ád ěn í r y t m i c k ýc h

cv i č en í , n ap ř . p ř i o p a k o v án í r y t m i ck ýc h c e l k ů p o u č i t e l i p o m o c í h r y

n a t ě l o n eb o n a d ě t s k é r y t m i c k é n á s t r o j e . T í m t o z p ů s o b em u r č o v an é

t em p o n ap o m áh á r o z v o j i r y t m i ck éh o c í t ě n í a o r i en t ac i v t a k t u ,

s o u ča s n ě j e p r o ţ ák y a t r a k t i v n í d í k y d o j m u h r y s k u t e čn ýc h b i c í c h

n á s t r o j ů .

P o k u d ak t i v u j em e h a r m o n i c k ý d o p r o v o d , p ř i h ř e ak o r d ů n á s t r o j

p r o d u k u j e k r y t m u b i c í c h n á s t r o j ů t a k é h a r m o n i ck ý p o d k l a d s l o ţ en ý

z n ěk o l i k a d a l š í ch n á s t r o j ů a o d p o v í d a j í c í d r u h u z v o l e n éh o r y t m u .

H a r m o n i e s e m ěn í p o d l e h r y a k o r d ů46

. P o k u d u č i t e l o v l ád á ak o r d o v é

z n a čk y, m ů ţ e t ak ţ ák ů m z p r o s t ř e d k o v a t d o p r o v o d z n ě j í c í j a k o

p o č e t n é h u d eb n í s e s k u p en í . S p o l u s ak o r d y j e m o ţ n é h r á t i m e l o d i i

p r av o u r u k o u .

S p u s t í m e - l i au t o m a t i ck ý d o p r o v o d , n a d i s p l e j i n ás t r o j e j e

z n áz o r ň o v á n a k aţ d á d o b a t ak t u , co ţ u č i t e l i u s n ad ň u j e o r i en t a c i v

t ak t u . P r v n í d o b a j e v ţ d y d ů r az n ě j š í , a p r o t o i ţ á c i , k t e ř í n a d i s p l e j

n ev i d í , s e b r z y z ač n o u v t ak t e c h l ép e o r i e n t o v a t a b u d e p r o n ě

s n a d n ě j š í r e a go v a t n a d o b u , k d y m a j í z a č í t z p í v a t n eb o h r á t . U

n o v ě j š í ch n á s t r o j ů j e n a d i s p l e j i n a v í c z o b r az o v á n n á z ev a s l o ţ en í

p r áv ě h r a n é h o ak o r d u p o s k yt u j í c í z p ě t n o u v az b u p r o u č i t e l e , z d a

h r a j e z am ýš l en ý a k o r d s p r áv n ě .

46

Akordy za pouţití automatického doprovodu však nelze hrát v libovolné poloze na klaviatuře. V nástroji je

nastaven tzv. dělicí bod (split point), kterým je obvykle malé fis, akordy tedy hrajeme od malého fis směrem

dolů. Pokud bychom stiskli klávesu vyšší, automatický doprovod jí nebude ovlivněn. Polohu dělicího bodu

lze v nastavení nástroje měnit podle aktuálních potřeb.

60

A b y b yl d o p r o v o d ú p l n ý , m ů ţ em e v yu ţ í t n a b í z e n é p ř e d e h r y a

d o h r y d o s t u p n é k e k aţ d ém u t yp u d o p r o v o d u . J e t ř e b a ak t i v o v a t

p ř í s l u š n á t l a č í t k a ( d l e p ř i l o ţ e n éh o n á v o d u k n á s t r o j i ) , s t i s k n o u t

ak o r d , v e k t e r ém m á p í s eň z ač í t , a n á s t r o j s ám v yt v o ř í p ř ed eh r u ,

b ěh e m n í ţ n a d i s p l e j i v i d í m e o d p o č í t áv án í t ak t ů u r ču j í c í d o b u t r v á n í

p ř ed eh r y . K u k o n č en í h r y s t a č í s t i s k n o u t t l a č í t k o p r o d o h r u a n á s t r o j

s k l a d b u z a k o n č í v h a r m o n i i p o s l ed n í h o h r a n é h o a k o r d u .

I o b l a s t v ýb ě r u au t o m a t i c k ýc h d o p r o v o d ů v š ak s k r ýv á u r č i t á

ú s k a l í , j a k o t o m u b yl o p ř i v ýb ě r u z v u k ů . J i ţ p o j em „ au t o m a t i c k ý“

n az n a ču j e , ţ e s e j ed n á o n a s t a v e n í v yt v o ř en é p ř ed e m n a z ák l a d ě

u r č i t ýc h o b ec n ýc h p r av i d e l , a s o u b o r n ěk o l i k a t ak o v ý ch n a s t av en í

m á z j ed n o d u š i t p r ác i s n ás t r o j em . Z k o m b i n u j em e - l i v š a k n ě k o l i k

t ak o v ýc h „ a u t o m a t i ck ýc h “ n a s t a v e n í , t ýk a j í c í ch s e i o b l a s t i z v u k ů

p r o m e l o d i i , v ýs l e d ek o b v yk l e n e s p l ň u j e n a š e ak t u á l n í p o ţ ad av k y a

h u d eb n í k a l e s p o ň čá s t eč n ě o b d a ř en ý c i t em p r o i n s t r u m en t a c i c í t í

p o t ř eb u au t o m a t i ck y u r č en é p r v k y u p r av i t .

J i n ým i s l o v y, p o k u d u s i l u j e m e o j e d n o t n ě a v yv áţ en ě p ů s o b í c í

v ýs l ed ek n a š eh o v ýb ě r u , m ě l i b yc h o m p o s o u d i t , z d a au t o m a t i c k ý

d o p r o v o d , p ř e d e v š í m p ř ed eh r a a d o h r a , c e l k o v ě l a d í k o s t a t n í m u

a r an ţ m á s k l ad b y , t ed y z d a z v u k y , k t e r é j s m e z v o l i l i p r o h r u

m e l o d i e , k o r e s p o n d u j í s e z v u k y t r v a l e z ad an ým i d o d o p r o v o d u ,

z e j m é n a d o p ř ed e h r y a d o h r y . P o k u d s e t ak n e s t an e , j e l ép e t yt o

f u n k c e n ev yu ţ í t a v yt v o ř i t b u ď v l a s t n í p ř ed eh r u a d o h r u a n eb o n áš

v ýb ě r u p r av i t . V o p a čn ém p ř í p a d ě z í s k á v yt v o ř en é a r an ţ m á

n e s o u r o d ý d o j em , v z b u z u j í c í p o c i t , ţ e n á s t r o j h r a j e s ám . Bo h u ţ e l ,

an i m n o z í p ed a g o go v é v yu č u j í c í h r u n a k e yb o a r d v z ák l ad n í c h

u m ě l e ck ýc h š k o l á ch s i t en t o f ak t n eu v ě d o m u j í a n e p ř ed áv a j í j e j

s v ým ţ ák ů m , co ţ b yc h o m m o h l i p o v aţ o v a t z a n e d o s t a t ek v e

v z d ě l áv án í v e h ř e n a t en t o n á s t r o j . A b s o l v en t s t u d i a h r y n a k e yb o a r d

b y m ě l m í t z n a l o s t i o v k u s n ém a r an ţ o v á n í s k l ad b y, t ed y v o l b ě

v h o d n ýc h z v u k ů a d o p r o v o d ů a t v o r b ě j e j i ch ú č e l n ýc h k o m b i n ac í .

H r a n a k e yb o a r d t ed y n ez ah r n u j e p o u z e t e ch n i c k o u v ys p ě l o s t

r u k o u , d ů l eţ i t á j e i s c h o p n o s t a r a n ţ o v án í s k l ad eb , k t e r á b y n em ě l a

b ýt p o d c e ň o v á n a , j e l i k o ţ o v l i v ň u j e c e l k o v ý d o j em p o s l u c h a č ů z e

61

s k l a d b y. Z v l á š t ě u d ě t í m l a d š í h o š k o l n í h o v ě k u j e d ů l eţ i t é a r an ţ o v a t

d o p r o v o d y k p í s n í m č i p o s l e ch o v é s k l a d b y s c i t em , p r o t o ţ e v t o m t o

o b d o b í s e t e p r v e u t v á ř í j e j i ch h u d eb n í v k u s a j e m o ţ n é j e j r o z v í j e t a

p o z i t i v n ě o v l i v ň o v a t , a t o i p o m o c í c i t l i v é p r á c e s k e yb o a r d e m .

5 . 1 . 3 D a l š í f u n k c e

5 . 1 . 3 . 1 T e m p o

N ez b yt n o u s o u čá s t í v š ec h k e yb o a r d ů j e f u n k ce n a s t av en í t em p a ,

k t e r á s o u v i s í s j i ţ z m i ň o v an ým i d o p r o v o d y. T em p o l z e n a s t av i t p ř e d

h r o u , v p ř í p ad ě p o t ř eb y k d yk o l i v b ěh em n í . P ř i n ác v i k u n o v ýc h

d o v ed n o s t í s e d o p o r u ču j e z a č í n a t v p o m a l ém t em p u a z v yš o v a t j e j

p o s t u p n ě . T em p o l z e m ěn i t i v p r ů b ě h u p ř e h r áv án í u l o ţ en é s k l ad b y .

Z m ě n a t em p a m ů ţ e b ýt o k am ţ i t á i p l yn u l á , k d y b ě h e m h r y h o d n o t u

t em p a p o s t u p n ě z v yš u j em e č i s n i ţ u j e m e . P o k u d o č ek áv á m e z v l ád n u t í

u r če n é ak t i v i t y v j i s t ém t em p u a p r o k áţ e s e o p ak , l z e b ěh em

č i n n o s t i t em p o p l yn u l e z p o m a l i t , an i ţ b yc h o m m u s e l i č i n n o s t

p ř e r u š i t a z a č í n a t z n o v a .

N á s t r o j e o b s ah u j í t ak é f u n k c i m e t r o n o m u , a l e j a k u ţ b y l o ř eč en o ,

p r o ţ ák y j e m n o h em a t r a k t i v n ě j š í u d r ţ o v á n í t e m p a p o m o c í

d o p r o v o d ů b ez h a r m o n i z a c e . M e t r o n o m v š a k l z e p r o l ep š í z d ů r az n ěn í

p r v n í c h d o b ak t i v o v a t s o u ča s n ě s d o p r o v o d y. M ů ţ em e t ak é

d em o n s t r o v a t ţ ák ů m u r čo v á n í t em p a v m i n u l o s t i a s r o v n a t j e j

s m o d e r n ě j š í m i m e t o d am i .

5 . 1 . 3 . 2 T r a n s p o z i c e

D al š í u ţ i t e čn o u f u n k c í k e yb o a r d u j e m o ţ n o s t t r an s p o z i c e . N a

n á s t r o j i u r č í m e , o k o l i k p ů l t ó n ů c h ce m e t ó n i n u z v ýš i t č i s n í ţ i t a

p ř i t o m h r a j em e s t á l e v p ů v o d n í p o l o z e . T o j e v ýh o d n é z v l á š t ě p r o t y

u č i t e l e , k t e ř í n e d o s áh l i v e h ř e n a k l av í r t ak o v é ú r o v n ě , ab y m o h l i

p o d l e p o t ř eb y k d yk o l i v t r an s p o n o v a t m e l o d i i i d o p r o v o d p í s n ě

s o u ča s n ě . P ř i t o m t a t o d o v ed n o s t j e v H V v e l m i d ů l eţ i t á , p r o t o ţ e j e

n u t n é p ř i z p ů s o b o v a t s e ţ á k ů m a j e j i ch a k t u á l n í m h l a s o v ým

62

m o ţ n o s t em . N e v ţ d y n ám t ak é v y h o v u j í n ab í z en é t ó n i n y p í s n í

v e z p ěv n í c í ch . P o k u d o v š em m ám e v e t ř í d ě k e yb o a r d , m ů ţ em e s t á l e

h r á t v p o l o z e t ó n i n y C d u r a p í s eň l i b o v o l n ě t r an s p o n o v a t p o m o c í

f u n k c e n a n á s t r o j i .

5 . 1 . 3 . 3 V y t vo ř en í z á z n a m u

P r o u č i t e l e z ač á t eč n í k a v o b l a s t i h r y n a k l av í r i k e yb o a r d j e

v ýh o d n é , m ů ţ e - l i s i v yt v o ř i t z áz n am s v éh o v ýk o n u ( d o p r o v o d u

k p í s n i , u k áz k y a p o d . ) p ř e d e m a v h o d i n ě u ţ j e j p o u z e s p u s t i t .

B ěh em s p u š t ěn é n ah r á v k y l z e d o n í k d yk o l i v a j ak k o l i v z a s ah o v a t ,

co ţ z n am en á m ěn i t t em p o , t r an s p o n o v a t , p o z a s t a v i t j i a o p ě t s p u s t i t

o d s t e j n éh o m í s t a , m ěn i t z v u k y a d o p r o v o d , h r á t d a l š í p a r t y n eb o

d o p l ň o v a t r ů z n é z v u k o v é e f ek t y . P o k u d s i u č i t e l p ř e d em v yt v o ř í

z áz n am p í s n ě , m ů ţ e s e v e v yu č o v án í v ěn o v a t t é ţ t a k t o v á n í a k l á s t

v ě t š í p o z o r n o s t n a č i n n o s t ţ á k ů , co ţ j e d ů l eţ i t é p ř e d e v š í m

v p o č á t eč n í ch f á z í ch n á c v i k u p í s n ě .

5 . 1 . 3 . 4 Ú d e r o vá c i t l i vo s t

N a r o z d í l o d k l av í r u j e k l av i a t u r a k e yb o a r d u v yr o b en a z p l a s t u a

k e h ř e n en í p o t ř e b a v e l k é h o t l a k u p r s t ů n a k l áv es y . I n a k e yb o a r d u

v š a k m ů ţ e b ýt v y u ţ i t a f u n k ce c i t l i v o s t i k l á v e s u m o ţ ň u j í c í o v l ád a t

h l a s i t o s t h r y s t e j n ým z p ů s o b em j ak o n a k l av í r u . N a n á s t r o j i

n a s t av í m e ce l k o v o u h l a s i t o s t a d á l e v yu ţ í v ám e c i t l i v o s t i k l áv es .

T a t o f u n k ce v š ak m ů ţ e b ýt d e ak t i v o v án a , t u d í ţ v š e ch n y k l á v e s y

z n ě j í s t e j n ě s i l n ě b ez o h l ed u n a t o , j a k ý t l ak j e n a n ě v yv i n u t . U č i t e l

n em u s í b r á t z ř e t e l n a t l ak v yv í j en ý n a k l á v e s y a m ů ţ e s e l é p e

s o u s t ř ed i t n a č i n n o s t ţ ák ů . K aţ d ý t ó n s j i s t o t o u z n í v e s t e j n é

k v a l i t ě , an i ţ b y t o m u m u s e l a b ýt v ěn o v án a s p ec i á l n í p o z o r n o s t .

B ěh em č i n n o s t í t a k n e j s o u v yv o l á v á n y r u š i v é j ev y z p ů s o b en é p ř í l i š

h l a s i t ě z a h r an ým t ó n e m n eb o n a o p ak j eh o n ez az n ěn í m a n u t n o s t í j e j

z o p ak o v a t .

63

5 . 1 . 3 . 5 R o z d ě l en í k l a v i a t u r y

T a t o f u n k c e n e s e n a k e yb o a r d u n á z ev s p l i t . P ř i a k t i v a c i d o j d e

v u r č en ém m í s t ě k r o z d ě l en í k l av i a t u r y n a d v ě č á s t i , p ř i č em ţ p r o

k aţ d o u č á s t j e m o ţ n é n a s t av i t j i n o u b a r v u z v u k u . T o h o m ů ţ e m e

v yu ţ í t , p ř i z v em e - l i k n á s t r o j i d v a ţ á k y . U r č í m e , j ak é k l á v es y b u d e

k aţ d ý z n i ch h r á t a n a j ak ý z v u k . Z t o h o v yp l ýv á , ţ e k e y b o a r d m ů ţ e

z a s t áv a t i r o l i ch y b ě j í c í ch n á s t r o j ů O r f f o v a i n s t r u m en t á ř e , a ť u ţ s e

j ed n á o n á s t r o j e r y t m i c k é ( n a p ř . d ř í v k a , b u b í n k y, t am b u r í n u ap o d . )

n eb o m e l o d i ck é ( x yl o f o n , m e t a l o f o n ap o d . ) . K n á s t r o j i j e m o ţ n é

p ř i z v a t i v í c e ţ ák ů n eţ d v a , p ř i č em ţ d v a m o h o u p ř ed s t a v o v a t s h o d n ý

z v u k o v ý r e j s t ř í k .

M ů ţ em e v š ak v o l i t z v u k y i j i n ých n eţ d ě t s k ýc h h u d eb n í ch

n á s t r o j ů p r o ţ á k o v s k o u h r u n a k e yb o a r d . B e r em e p ř i t o m z ř e t e l n a

n en á r o čn o s t ú k o l u , j ed n á - l i o ţ ák y s p r o z a t í m n í n u l o v o u z k u š e n o s t í

s h r o u n a h u d e b n í n á s t r o j . P o k u d j s o u v e t ř í d ě ţ ác i v ěn u j í c í s e h ř e

n a h u d eb n í n á s t r o j , l z e j i m p ř ed l o ţ i t j ed n o d u c h ý n o t o v ý z áz n am a

k e yb o a r d t a k m ů ţ e b ýt o p ě t v yu ţ i t i k č i n n o s t i ţ ák a . Z í s k ám e t a k

d a l š í m o t i v ač n í p r o s t ř ed ek v h o d i n ác h H V č i k s am o t n é m u p ř i h l á š en í

d o z ák l ad n í u m ě l e ck é š k o l y . D o p r o v o d e m p í s n í l z e p a k z a m ě s t n a t

ţ ák y j i ţ o v l á d a j í c í h r u n a k l áv es o v ý n á s t r o j .

64

5 . 2 P ř í s l u š en s t v í

K e yb o a r d j e n á s t r o j , k t e r ý m ů ţ e b ýt v yu ţ í v án v e l m i v a r i a b i l n ě p o

m n o h a s t r án k á ch . K j eh o u m í s t ě n í j s o u u r č e n y s am o s t a t n ě v yr á b ě n é

s t o j an y n a s t av i t e l n é p o d l e v ýš k y h r á č e , ab y b yl o m o ţ n é u n á s t r o j e

s t á t i s ed ě t . P ř i p o u ţ í v á n í p ed á l ů a d l o u h o d o b ě j š í h ř e j e p o h o d l n ě j š í

s ez e n í .

N a k aţ d ý n á s t r o j l z e p ř i p ev n i t s t o j an n a n o t y , k t e r ý v š a k m ů ţ em e

l eh c e o d e j m o u t , p o k u d n o t y m o m en t á l n ě n e p o u ţ í v ám e a p o t ř eb u j em e

m í t l ep š í p ř e h l e d o ak t i v i t ě ţ ák ů .

K e yb o a r d b ýv á d o p l ň o v á n r ů z n ým i z a ř í z en í m i r o z š i ř u j í c í m i j eh o

v yu ţ i t í . P o k u d n ah l éd n em e n a z a d n í s t r an u n á s t r o j e , z j i s t í m e , ţ e s e

z d e n ac h áz í m n o h e m v í c e z d í ř e k n eţ p o u z e p r o n ap á j en í e l e k t r i c k ým

p r o u d em . J ed n á s e o v s t u p y a v ýs t u p y u r č e n é k p ř i p o j en í r ů z n ýc h

p ř í s l u š en s t v í . O p ě t ex i s t u j í r o z d í l y m ez i k o n k r é t n í m i t yp y

k e yb o a r d ů , o b v yk l e v š a k m ů ţ em e v yu ţ í t n á s l e d n ě p o p s a n é m o ţ n o s t i .

J ak o p r v n í b yc h o m m ě l i z m í n i t m o ţ n o s t p ř i p o j e n í p ed á l ů , z e j m én a

p ed á l u v ys k yt u j í c í h o s e u k l a v í r u v p r av o , n a j eh o ţ ab s e n c i s i u č i t e l é

p ř i h ř e n a k e yb o a r d ča s t o s t ě ţ u j í . J ed n á s e o p e d á l s f u n k c í d o z v u k u .

P o j eh o p ř i p o j e n í s n í m m ů ţ em e p r a co v a t s t e j n ě j a k o u k l av í r u a j e

f u n k č n í p ř i h ř e s e v š em i z v u k o v ým i r e j s t ř í k y .

D ál e ex i s t u j e p e d á l u r če n ý k o v l ád án í h l a s i t o s t i , k t e r ý p r ac u j e n a

p o d o b n ém p r i n c i p u j ak o p l yn o v ý p ed á l au t o m o b i l u . S l o u ţ í

p ř ed ev š í m t eh d y, j e - l i t ř eb a v e l m i p l yn u l é h o z e s i l o v án í n eb o

z e s l ab o v á n í z v u k u b ěh em h r y . N u t n á j e z d e c i t l i v á p r á c e ch o d i d l a .

P o s l e d n í p e d á l , k t e r ý z d e z m í n í m e , s l o u ţ í k p ř e p í n án í r ů z n ýc h

f u n k c í , n e s t í h ám e - l i v p r ů b ěh u s k l a d b y p r o v ád ě t z m ě n y r u čn ě n a

n á s t r o j i . P ř e d e m s i z v o l í m e a d o n á s t r o j e z ad ám e , co s e p ř i j e h o

s e š l áp n u t í b u d e m ěn i t č i s p o u š t ě t ( z v u k o v ý r e j s t ř í k , v a r i an t y

d o p r o v o d u , r ů z n é z v u k o v é e f ek t y a p o d . ) .

E l e k t r o n i c k é k l áv e s o v é n á s t r o j e m ů ţ em e p r o p o j i t s p o č í t a č em a

v yu ţ í v a t t ak m o ţ n o s t i n ab í z en é v ýp o če t n í t e c h n i k o u . J ed n á s e

z e j m é n a o p ř en o s n ah r an ýc h s k l a d eb a j e j i ch n á s l ed n é p ř eh r á v á n í a

65

u p r av o v án í p o m o c í s p e c i á l n í ch p o č í t a čo v ýc h p r o g r a m ů , u k l ád án í

s k l a d e b n a C D č i p am ěť o v é k a r t y a p o d .

V p ř í p ad ě s t a r š í c h t yp ů n á s t r o j ů b yl a d a t a p ř en áš e n a p o m o c í

d i s k e t o v é m ec h a n i k y z ab u d o v an é v t ě c h t o n á s t r o j í ch . D n es s e m í s t o

d i s k e t v yu ţ í v a j í p a m ěť o v é k a r t y s v ě t š í k ap a c i t o u p am ě t i a m en š í m i

r o z m ěr y .

J e m o ţ n é p ř e n á š e t ú d a j e t a k é z j e d n o h o n á s t r o j e n a d r u h ý. U č i t e l

s i m ů ţ e p ř i p r av i t s k l a d b y n e b o j e j i c h a r a n ţ m á m i m o v yu č o v án í n a

v l a s t n í m n ás t r o j i a p o m o c í k a r t y j e p ak p ř en és t n a n á s t r o j v u če b n ě .

T yp y p o u ţ í v an ýc h n á s t r o j ů v š ak m u s e j í b ý t k o m p a t i b i l n í .

O m o ţ n o s t ec h k o m u n i k a ce m ez i n á s t r o j i a v ýp o če t n í t e ch n i k o u

p o j ed n áv a j í m a n u á l y k n ás t r o j ů m a l i t e r a t u r a v ě n o v a n á p r o b l e m a t i c e

p r ác e s e l ek t r o n i ck ým i n á s t r o j i , n ap ř . p u b l i k a ce J i r á s k a a V o n d r á čk a

( 2 0 0 3 ) ( v i z t a k é 5 . 3 ) , k t e r á u v á d í z ák l ad n í i n f o r m a ce o p r á c i

s p o č í t a čo v ým i p r o g r am y u r č en ým i p r o ú p r av y s k l a d e b .

M o ţ n o s t i p ř e n á š e n í d a t m ez i n á s t r o j i a p o č í t a č em j s o u o b s aţ e n é

p o d z k r a t k u M ID I . J ak u v ád í v e s v é m s l o v n í k u S yr o v ý , t a t o z k r a t k a

p o c h áz í z a n g l i ck ý ch s l o v „ M u s i c a l I n s t r u m en t D i g i t a l In t e r f a ce “47

,

co ţ z n am en á „ s ys t ém s t an d a r d n í d i g i t á l n í k o m u n i k ac e n eb o l i

p ř en o s u d a t m ez i e l ek t r o n i ck ým i h u d e b n í m i n á s t r o j i , p ř í s t r o j i a

p o č í t a č i z av ed en ý o d r o k u 1 9 8 3 , u m o ţ ň u j í c í p r o p o j o v án í n á s t r o j ů

m ez i s eb o u , o v l ád án í v í ce n á s t r o j ů j ed i n ým n á s t r o j em n e b o

p o č í t a č em a p o d . “48

Z á l eţ í v ţ d y n a t yp u n á s t r o j e , j ak á p ř í s l u š en s t v í a j ak é j e j i c h

m n o ţ s t v í j e m o ţ n é k n ěm u p ř i p o j i t . J e v ýh o d n é o r i e n t o v a t s e n a

s o u ča s n ém t r h u v ýr o b k ů , j e l i k o ţ o b l a s t k e yb o a r d o v ýc h k o m p o n en t ů ,

m o ţ n o s t í p r o p o j o v án í s v ýp o č e t n í t e ch n i k o u a o b l a s t p o č í t a čo v ýc h

h u d eb n í c h p r o g r am ů s e s t e j n ě j a k o n á s t r o j e n eu s t á l e v yv í j í .

47

SYROVÝ, V. Malý slovník základních pojmů z hudební akustiky a hudební elektroniky. Praha: AMU,

2001, s. 57. 48

Tamtéţ.

66

5 . 3 Z v l á d n u t í o b s l u h y k e y b o a rd u – m o ţn o s t i p ro u č i t e l e

Z ák l a d n í l i t e r a t u r o u p r o z v l ád n u t í o b s l u h y k e yb o a r d u j e n áv o d

n eb o l i m an u á l p ř i l o ţ en ý k e k aţ d ém u t yp u n á s t r o j e . O b s ah u j e p o p i s

n ás t r o j e z ah r n u j í c í j e h o f u n k c e a j e j i ch o v l ád án í .

S e z p ů s o b em h r y s v yu ţ i t í m au t o m a t i ck ýc h d o p r o v o d ů i d a l š í c h

f u n k c í n á s t r o j e s ez n am u j í š k o l y h r y n a k e yb o a r d u r č en é ţ ák ů m

z ák l ad n í ch u m ě l ec k ýc h š k o l ( n ap ř . M a l ý , 1 9 9 6 ) , p ř í p a d n ě p u b l i k ac e

p r o s am o u k y v e v ěk u d o s p ě l ém i d ě t s k ém ( n ap ř . S p á č i l , 1 9 9 2 ) . I

m at e r i á l y u r č en é d ě t em m o h o u v ýz n a m n ě p o m o c i p ed a g o go v i

z ač í n a j í c í m u s h r o u n a n á s t r o j , j e l i k o ţ p o d áv a j í z á k l a d y h r y a

h u d eb n í n au k y s r o z u m i t e l n o u a p o u t a v o u f o r m o u ( n ap ř . M a r k s ,

2 0 0 0 ) . P o k u d u č i t e l j i ţ o v l á d á h r u n a k l a v í r , z v l á d n u t í h r y n a

k e yb o a r d p r o n ě j n eb u d e č a s o v ě n á r o čn é . A l e i v p ř í p ad ě , n em á - l i

p ř ed ch o z í z k u š en o s t i s h r o u n a k l av í r , j e m u l i t e r a t u r a t o h o t o t yp u

n áp o m o cn a , p r o t o ţ e v ys v ě t l u j e ú p l n é z ák l ad y h r y n a n á s t r o j p l a t n é

j ak p r o k e yb o a r d , t ak i p r o k l av í r . U v ed en á l i t e r a t u r a m ů ţ e b ýt d á l e

v yu ţ i t a u č i t e l em v h o d i n á ch h u d eb n í v ýc h o v y j a k o m a t e r i á l

z p e s t ř u j í c í v ýk l a d h u d eb n í n au k y n e b o m ů ţ e s l o u ţ i t p ř i z ap o j o v án í

s am o t n ýc h ţ ák ů d o h r y n a k l áv es o v é n á s t r o j e .

P o k u d u č i t e l j i ţ o v l ád á h r u n a k e yb o a r d č i k l av í r a h l ed á

l i t e r a t u r u p o d áv a j í c í n áv o d k ú č e l n é m u v yu ţ i t í f u n k c í k e yb o a r d u ,

m ěl b y v yh l ed a t p u b l i k a c i o d a u t o r ů J i r á s k a a V o n d r á čk a ( 2 0 0 3 ) ,

z m i ň o v an o u v p ř ed ch o z í k a p i t o l e . S r o z u m i t e l n ě a p ř eh l e d n ě j s o u z d e

p o p s án y e l ek t r o n i c k é n á s t r o j e a z p ů s o b j e j i c h f u n go v á n í , o v l ád a c í

f u n k c e k e yb o a r d u a n á v o d y k j e j i ch p o u ţ í v á n í v č e t n ě n á v o d ů

k v yu ţ i t í p ř í s l u š e n s t v í a p r o p o j o v án í s v ýp o č e t n í t e c h n i k o u .

P u b l i k a ce j e p o j a t a j a k o p ř í r u čk a , o b s a h u j e v yč e r p á v a j í c í i n f o r m ac e

t ýk a j í c í s e v yu ţ i t í k e yb o a r d ů a o b j a s ň u j e z ák l ad n í a n e j č a s t ě j š í

o t áz k y h u d eb n í k ů t ýk a j í c í s e t o h o t o h u d e b n í h o n á s t r o j e .

U či t e l m á d n e s m o ţ n o s t n av š t ěv o v a t t é ţ v ýu k u h r y n a k e yb o a r d

v H u d eb n í ch š k o l á ch Y am ah a p ů s o b í c í ch v c e l é Č es k é r ep u b l i c e a

p o s k yt u j í c í ch s k u p i n o v o u v ýu k u p r o v š e ch n y v ěk o v é k a t e g o r i e z a

f i n an čn ě p ř í s t u p n é š k o l n é . D o v ýu k y j e m o ţ n é p ř i h l á s i t s e k d yk o l i v

67

b ěh e m š k o l n í h o r o k u a l z e j i t ak é k d yk o l i v p ř e r u š i t , p ř í p ad n ě

u k o n č i t . N o t o v é m a t e r i á l y p o s k yt o v an é t o u t o š k o l o u j s o u v e l m i

n áz o r n ě a s ys t em a t i ck y z p r a c o v án y, t a k ţ e s t u d e n t i š k o l y v yk az u j í

v ýs l ed k y j i ţ p o k r á t k é d o b ě s t u d i a . V ýu k a o b v yk l e p r o b í h á j ed en k r á t

t ýd n ě o d p o l e d n e , j e t ed y p ř í s t u p n á i p r o p r a cu j í c í u č i t e l e . V ýh o d o u

j e o k am ţ i t á z p ě t n á v az b a a t ak é p ř í m á p r á ce s n ás t r o j em p o d

o d b o r n ým v ed en í m s m o ţ n o s t í o k am ţ i t é k o n z u l t a c e , c o ţ m ů ţ e b ýt

p r o n ěk t e r é p ed a go g y v ýh o d n ě j š í n eţ s t u d i u m s am o s t a t n é .

Z p ř e d c h o z í h o t e x t u p l yn e , ţ e v o b l a s t i h r y n a k e yb o a r d j e

s k u t eč n ě n u t n á o ch o t a u č i t e l e s t á l e s i v t o m t o o b o r u d o p l ň o v a t

v z d ě l án í a p ř ed ev š í m s n ás t r o j em p r a co v a t i v e s v ém v o l n ém č a s e a

d l o u h o d o b ě . J ed i n ě t ak j e m o ţ n é n a u č i t s e j e j o v l ád a t s j i s t o t o u a

e f ek t i v n ě a b ýt p ř i p r av en n a n eu s t á l e v yt v á ř en é m o d e r n ě j š í v e r z e

n ás t r o j ů .

68

Závěr

J i ţ z o b s a h u t é t o d i p l o m o v é p r ác e j e p a t r n é , ţ e k l áv es o v é n á s t r o j e

t v o ř í p o d s t a t n o u s o u č ás t h u d eb n í v ýc h o v y n a p r i m á r n í š k o l e .

Bo h u ţ e l , d n e s v yu ču j e h u d eb n í v ýc h o v ě s t á l e v í ce u č i t e l ů , k t e ř í t y t o

n á s t r o j e n e j s o u p ř i v ýu c e s ch o p n i n á l eţ i t ě v yu ţ í t , co ţ p r am en í

p ř ed ev š í m z p ř i j í m án í u ch az e čů s n u l o v o u p ř e d c h o z í z k u š en o s t í

s o v l ád á n í m n á s t r o j ů n a p ed a g o g i c k é f ak u l t y a z n ed o s t a t eč n é

p ř í p r av y t ě c h t o b u d o u c í ch u č i t e l ů n a p r ác i s n á s t r o j i .

P o k l á d ám z a d ů l eţ i t é , ab y v yu č u j í c í h u d eb n í v ýc h o v y m ěl a l e s p o ň

d r o b n ý p ř eh l ed o d ě j i n á ch k l áv es o v ýc h n ás t r o j ů , o r i e n t o v a l s e

v j e j i c h z ák l ad n í c h t yp e ch a v c e l k o v é h i s t o r i i h u d eb n í v ýc h o v y u

n ás , a p ř e d ev š í m a b y s i u v ěd o m i l , ţ e p r o k v a l i t n í v yu č o v án í h u d e b n í

v ýc h o v ě j e n u t n é o v l á d a t z e j m én a h r u k l av í r n a o d p o v í d a j í c í ú r o v n i .

C í l em t é t o p r á ce b yl o p o u k áz a t n a d n e š n í s i t u ac i k l áv es o v ýc h

n á s t r o j ů v h u d eb n í v ýc h o v ě a u r č i t ým d í l e m p ř i s p ě t k j e j í m u

z l ep š en í , t e d y p o s k yt n o u t p o d n ě t y p r o v yu ţ i t í k l áv es o v ýc h n á s t r o j ů

v p ř e d m ě t u H V a d o p o r u č i t v h o d n o u l i t e r a t u r u k č e r p án í

r o z š i ř u j í c í ch i n f o r m a c í z e j m én a p r o t y u č i t e l e , k t e ř í b y n e r ad i

o ch u d i l i s v é ţ á k y o m o ţ n o s t r o z v o j e j e j i c h h u d eb n í h o c í t ěn í , n a

k t e r ém s e n ez a s t u p i t e l n ě p o d í l e j í p r áv ě k l á v e s o v é n á s t r o j e .

69

Summary

T h i s d i p l o m a p r o j ec t d e s c r i b e s k e yb o a r d i n s t r u m en t s an d t h e i r

ap p l i c a t i o n i n t h e M u s i c s u b j e c t a t p r i m a r y s c h o o l .

T h e f i r s t c h a p t e r b r i e f l y d e s c r i b e s h i s t o r i c a l d e v e l o p m e n t o f t h e s e

i n s t r u m en t s w i t h t h e i r b a s i c t yp es a n d c o n s t r u c t i o n . T h e n ex t t w o

ch ap t e r s a r e d ed i c a t ed t o u s a g e o f k e yb o a r d i n s t r u m en t s i n M u s i c a t

p r i m a r y s ch o o l f r o m t h e v e r y b e g i n n i n g u p t o t h e p r e s e n t t i m es .

R e f l e c t i o n o n cu r r en t s i t u a t i o n o f t h e M u s i c s u b j e c t w i t h u s a g e o f

k e yb o a r d i n s t r u m e n t s i n t h i s s u b j e c t i s i n c l u d e d .

T h e f o u r t h c h a p t e r s t u d i e s u s a g e o f a p i a n o i n M u s i c an d g i v e s

p r ac t i c a l ex am p l e s o f a c t i v i t i e s i n v o l v i n g t h e p i a n o t o a r e ad e r . T h e

f i f t h ch ap t e r d e a l s w i t h a k e yb o a r d i n s i m i l a r w a y.

T h i s w o r k p r o v i d e s m a n y r e f e r e n c es f o r f u r t h e r s t u d yi n g o f

p a r t i cu l a r t o p i c s i n c a s e o f i n d i v i d u a l r e a d e r s ’ i n t e r e s t s .

T h e m a i n a i m o f t h i s p r o j e c t i s t o p r o v i d e a m a t e r i a l f o r f u t u r e

t e ac h e r s i n o r d e r t o h e l p t h em w i t h q u e s t i o n s o f u s i n g k e yb o a r d

i n s t r u m en t s i n t h e i r l e s s o n s an d t o i m p r o v e t h e s t an d a r d o f M u s i c a t

C z ec h p r i m a r y s ch o o l s t h i s w a y .

70

Seznam pouţi té l i teratury

B A R T O Š , J . B r ev i á ř p o s l u ch a č e h u d b y . P r ah a : P r á ce , 1 9 8 3 .

BE Z D Ě K , J . Ú v o d d o h a r m o n i z a ce č e s k é l i d o vé p í s n ě a j e j í

j ed n o d u c h é s t y l i z a ce p r o k l a v í r a a k o r d e o n . P l z e ň : Z áp a d o č es k á

u n i v e r z i t a , 2 0 0 6 .

B U D ÍK , J . H u d eb n í v ý ch o va p r o 3 . r o čn í k Z Š . P r ah a : Fo r t u n a , 1 9 9 5 .

B U D ÍK , J . H u d eb n í v ý ch o va p r o 4 . r o čn í k Z Š . P r ah a : Fo r t u n a , 1 9 9 7 .

D A N IE L, L . K a p i t o l y z m e t o d i k y h u d eb n í v ý ch o v y . O l o m o u c :

U n i v e r z i t a P a l a ck é h o , 1 9 8 4 .

G R Á C , R . N á u ka o h u d o b n ý ch n á s t r o j o ch . B r a t i s l av a : S l o v e n s k é

p ed a g o g i ck é n a k l a d a t e ľ s t v o , 1 9 8 2 .

G R E G O R , V . , S E D L IC K Ý , T . D ěj i n y h u d eb n í v ý ch o v y v Č es ký c h

z e m í c h a n a S l o v en s ku . P r ah a : S u p r ap h o n , 1 9 9 0 .

H E J Z LA R , T . , J IR Á N E K , J . E . S v ě t e m h u d eb n í ch n á s t r o j ů : o j e j i c h

v z n i k u a vý r o b ě . P r a h a : P an t o n , 1 9 7 9 .

H E R D E N , J . E l e k t r o n i ck é k l á v e s o v é n á s t r o j e v h u d e b n í v ýc h o v ě .

P r ah a : S d r u ţ en í M A C , 2 0 0 3 .

H E R D E N , J . H u d b a p r o d ě t i . P r a h a : U n i v e r z i t a K a r l o v a , 1 9 9 2 .

H O R Á K O V Á , M . Z á k l a d y h u d eb n í c h n á s t r o j ů , h u d e b n í ch f o r em a

d ě j i n y h u d b y . O l o m o u c : U n i v e r z i t a P a l ac k é h o , 2 0 0 2 .

H U R N ÍK , L . , L IŠ K O V Á , M . H u d e b n í v ý c h o va p r o 2 . r o č n í k Z Š .

P r a h a : S P N , 2 0 0 0 .

H U R N ÍK , L . , L IŠ K O V Á , M . H u d e b n í v ý c h o va p r o 3 . r o č n í k Z Š .

P r a h a : S P N , 2 0 0 1 .

H U T T E R , J . H u d eb n í n á s t r o j e . P r a h a : F r an t i š e k N o v ák , 1 9 4 5 .

Já , p í s n i čk a 2 . C h e b : M u s i c C h eb , 1 9 9 3 .

J E N Č K O V Á , E . H u d b a a p o h yb v e š k o l e . H r a d ec K r á l o v é : O r l i c e ,

2 0 0 2 .

J E N Č K O V Á , E . H u d b a v s o u ča s n é š ko l e I I . P r á c e s p í s n í . H r ad ec

K r á l o v é : V yd á n o v l a s t n í m n á k l a d e m , 1 9 9 7 .

J IR Á S E K , O . , V O N D R Á Č E K , J . E l ek t r o n i c ké k l á ve s o vé n á s t r o j e .

P r a h a : C o m p u t e r P r e s s , 2 0 0 3 .

71

K LA P I L, P . D o p r o vo d l i d o v ý ch p í s n í Č ec h a M o r a v y . O l o m o u c :

U n i v e r z i t a P a l a ck é h o , 1 9 8 9 .

K L IM E Š , L . S l o vn í k c i z í ch s l o v . P r ah a : S P N , 1 9 8 6 .

K N O P O V Á , B . , K Ü FH A BE R O V Á , B . Z á k l a d y k l a v í r n í i m p r o v i z a ce ,

vy u ž i t í k l a v í r n í h r y v h u d eb n í ch č i n n o s t e ch n a Z Š . B r n o :

M as a r yk o v a u n i v e r z i t a , 1 9 9 5 .

K O D E J Š K A , M . , P O P O V IČ , M . P ř í r u čk a k l a v í r n í ch d o p r o v o d ů a

d i r i g o v á n í p í s n í v m a t e ř s k é a z á k l a d n í š k o l e . P r ah a : P o r t á l , 1 9 9 6 .

K O H O U T E K , H . H u d e b n í p r vo u k a . P r ah a : Č es k á g r a f i ck á U n i e ,

1 9 3 9 .

K R A P K O V Á , H . , Š O P K O V Á , J . T a n ce : l i d o vé , ko n t r a t a n ce ,

s p o l eč e n s ké . O l o m o u c : U n i v e r z i t a P a l a ck éh o , 1 9 9 8 .

L I N H A R T , J . S l o v n í k c i z í c h s l o v p r o n o v é s t o l e t í . Li t v í n o v : D i a l o g ,

2 0 0 8 .

L IŠ K O V Á , M . H u d eb n í v ý ch o v a p r o 3 . r o čn í k Z Š – m et o d i c ká

p ř í r u č ka . P r ah a : S P N , 1 9 9 9 .

M A LÝ , P . Š k o l a h r y n a k l a v í r a k e yb o a r d . B r n o : E d i t o r , 1 9 9 6 .

M A R K S , A . Z a č í n á m e h r á t n a ke y b o a r d . P r a h a : S v o j t k a , 2 0 0 0 .

M O D R , A . H u d e b n í n á s t r o j e . P r ah a : S u p r ap h o n , 1 9 8 2 .

N E D Ě LK A , M . P ř í r u č ka k l a v í r n í i m p r o v i z a ce I . P r a h a : K a r o l i n u m ,

1 9 9 7 .

N Ě M E C , L . P o p u l á r n í m e l o d i e . B r n o : V i V o , 1 9 9 4 .

O L IN G , B . , W A L L IS H , H . E n cy k l o p e d i e h u d e b n í ch n á s t r o j ů .

D o b ř e j o v i c e : R e b o , 2 0 0 4 .

P A V Í LE K , S . a k o l . S t a v b a h u d eb n í c h n á s t r o j ů . P r a h a : S t á t n í

p ed a g o g i ck é n a k l a d a t e l s t v í , 1 9 6 8 .

P E C H Á Č E K , S . H r a p í s n í n a k l a v í r . P r a h a : U n i v e r z i t a K a r l o v a ,

1 9 9 9 .

P O L ÍV K A , B . , S V O BO D O V Á , M . P í s n i č ka 1 . P r ah a : C e s t y , 1 9 9 9 .

P O L ÍV K A , V . A k o r d y . P r ah a : Bä r en r e i t e r E d i t i o S u p r ap h o n , 1 9 5 3 .

R A J M O N , R . H u d e b n í v ýc h o va p r o 5 . r o č n í k Z Š . P r ah a : Fo r t u n a ,

1 9 9 6 .

S A R A U E R , A . a k o l . K l a v í r n í š k o l a p r o z a č á t e čn í k y . P r a h a :

B ä r e n r e i t e r E d i t i o S u p r a p h o n , 1 9 7 1 .

72

S E D LÁ K , F . D i d a k t i ka h u d e b n í v ý ch o vy 1 . P r ah a : S P N , 1 9 8 8 .

S P Á Č I L, E . H r a j e m e s Y a m a h o u 1 , 2 . R o k yc a n y: M i d i m u s i c s t u d i o

– E d y’ s s c o r e , 1 9 9 2 .

S T O J A N , J . M a l i č k á s u 1 , 2 , 3 . P ř e r o v : J a s t o , 1 9 9 7 .

S V O B O D A , R . , V I T A M V Á S , Z . E l e k t r o n i ck é h u d e b n í n á s t r o j e .

P r a h a : S t á t n í n ak l a d a t e l s t v í t e ch n i c k é l i t e r a t u r y , 1 9 5 8 .

S Ý K O R A , V . D ě j i n y k l a v í r n í h o u m ě n í . P r ah a : P a n t o n , 1 9 7 3 .

S Y N E K , J . V yb r a n é ka p i t o l y z d i d a k t i k y h u d eb n í v ý ch o v y 1 .

O l o m o u c : U n i v e r z i t a P a l ac k é h o , 2 0 0 4 .

S Y R O V Ý , V . M a l ý s l o vn í k z á k l a d n í ch p o j m ů z h u d eb n í a ku s t i k y a

h u d eb n í e l e k t r o n i ky . P r a h a : A M U , 2 0 0 1 .

V IS K U P O V Á , B . H u d b a a p o h yb . P r a h a : S u p r a p h o n , 1 9 7 2 .

V R K O Č O V Á , L . S l o vn í č e k z á k l a d n í c h h u d eb n í ch p o j m ů . B . m . :

V yd án o v l a s t n í m n ák l ad em , 1 9 9 6 .

B a s i c P i a n o / K ey b o a r d C h o r d S h a p es . S h an e M c D o n a l d . [ o n l i n e ] .

[ c i t . 2 0 1 0 - 0 5 - 1 6 ] . D o s t u p n é n a w w w :

<h t t p : / / w w w . s h an e m cd o n a l d . o r g / m u s i c / p i a n o - c h o r d - s h a p es . h t m l > .

H u d eb n í n á s t r o j e Y a m a h a . Y am ah a C o r p o r a t i o n . [ o n l i n e ] .


< h t t p : / / c z . ya m ah a . co m / cs / p r o d u c t s / m u s i c a l _ i n s t r u m e n t s / > .

O f i c i á l n í s t r á n k y H u d eb n í c h š ko l Y a m a h a . J i ř í C í s a ř . [ o n l i n e ] .


< h t t p : / / w w w . ya m a h as k o l a . c z / > .

73

PŘÍLOHY

74

Seznam pří loh

P ř í l o h a 1 : O b r az o v á p ř í l o h a k e k ap i t o l e 1

P ř í l o h a 2 : P o p i s s k ř í n ě p i a n i n a a k ř í d l a

75

Pří loha 1

Obrázek 1 – klavichord (str. 9)

(Oling, Wallish, 2004)

Obrázek 2 – cembalo (str. 9)

(tamtéţ)

Obrázek 3 – spinet (str. 9)

(tamtéţ)

76

Obrázek 4 – spinet (str. 9)

(tamtéţ)

Obrázek 5 – kladívkový klavír/fortepiano (str. 10)

(tamtéţ)

Obrázek 6 – pianino (str. 11) Obrázek 7 – moderní pianino (str. 11)

(tamtéţ) (tamtéţ)

77

Obrázek 8 – křídlo (str. 11)

(tamtéţ)

Obrázek 9 – digitální piano (str. 19)

(Yamaha Corporation, Hudební nástroje Yamaha)

78

Obrázek 10 – keyboard (str. 20)

(tamtéţ)

Obrázek 11 – syntezátor (str. 21)

(tamtéţ)

79

Pří loha 2

(Pavílek a kol., 1968)

80

ANOTACE

Jméno a příjmení: Nela Růţičková

Katedra: Katedra hudební výchovy

Vedoucí práce: PaedDr. Lena Pulchertová, Ph.D.

Rok obhajoby: 2011

Název práce: Klávesové nástroje a jejich vyuţití v hudební výchově na 1.

stupni ZŠ

Název v angličtině: Keyboard Instruments and Their Usage in Music at Primary

School

Anotace práce: Diplomová práce pojednává o historii a stavbě klávesových

nástrojů a o jejich uplatnění v hudební výchově na prvním

stupni základní školy v historii i současnosti.

Klíčová slova: klavír, keyboard, hudební výchova, primární škola, klavírní

doprovod, poslechové činnosti

Anotace v angličtině: This diploma project deals with history and construction of

keyboard instruments and with their application in Music at

primary school during history and the present times.

Klíčová slova

v angličtině:

piano, keyboard, Music, primary school, harmonization,

listening to music

Přílohy vázané v práci: fotografie, ilustrace

Rozsah práce: 72 stran

Jazyk práce: čeština

Date post:	30-Dec-2019
Category:	Documents
Upload:	others
View:	9 times
Download:	0 times

Pedagogická fakulta Katedra hudební výchovy NELA RŮŢIýKOVÁ ... · UNIVERZITA PALACKÉHO V...

Documents