Finans Politik & Ekonomik Yorumlar 2010 Cilt: 47 Sayı:541 9 S. ŞANLISOY - R. KÖK Politik İstikrarsızlık Ekonomik Büyüme İlişkisi: Kuznets Eğrisi Yaklaşımı* Özet Ekonomi ve politika sürekli olarak karşılıklı bir etkileşim içerisindedir. Özellikle ekonomik değişkenlerle demokratikleşme arasında ilişki hakkında kesin bir yar- gıya varılamaması, politik istikrarsızlık ile ekonomik değişkenler arasında ortaya çıkan ilişkilerin incelenmesinin gerekliliğini ortaya koymaktadır. Son dönemdeki çalışmalarda salt demokratikleşme bileşenleri yerine daha geniş bileşenleri kap- sayan politik istikrar ya da politik istikrarsızlık değişkenleri kullanılmaktadır. Bu çalışmanın temel amacı; Gelişmekte olan ülkelerde daha sıklıkla yaşanan poli- tik istikrarsızlığın ekonomik büyüme üzerindeki etkilerini panel veri analiz yönte- mi ile incelemektir. Söz konusu ilişki “Politik İstikrarsızlık-Büyüme Kuznets Eğri- si” yaklaşımı ile analiz edilmiştir. Politik istikrarsızlık belli bir düzeyi aştığında bü- yümenin nispi olarak azaldığı, ilgili ülkenin yapısına, sorunlarını aşma kapasite- sine bağlı olarak istikrarsızlık belli bir düzeye çekildiğinde ise büyümenin olumlu yönde bir gelişme sergilediği sonucuna ulaşılmıştır. Durum fonksiyonel bir göste- rimle kübik bir yapı ile açıklanmaktadır. Anahtar Kelimeler: Politik İstikrarsızlık, Ekonomik Büyüme, Kuznets Eğrisi, Relationship Between Political Instability and Economic Growth: Kuznets Curve Approach Abstract Economy and policy are always in mutual interaction. Especially the fact that sharp judgement between economical variables and democratization cannot be put forward shows that the relationship between political instability and econo- mical variables should be analysed. In recent studies political stability or insta- bility variables including more comprehensive variables instead of democratiza- tion variables have been used. The main aim of this study is to analyse the ef- fects of political instability, which is usually seen in developing countries, on eco- nomic growth via panel data analysis. The relationship is analysed with the “Po- litical Instability – Growth Kuznet’s Curve” approach. The findinhs of this study shows that when political instability exceed some certain level, growth decrea- se relatively, also according to the structure of country anad the capacity of sol- ving problems, political instability decrease to some certain level, growth increa- se. The case is explained with functional notation, cubic structure. Keywords: Political Instability, Economic Growth, Kuznet’s Curve., Selim ŞANLISOY 1 Recep KÖK 2 1 Dr., DEÜ İİBF İktisat Bölümü, [email protected]2 Prof. Dr., DEÜ İİBF İktisat Bölümü, [email protected]* Arş. Gör., Muğla Üniversitesi, İkti
Transcript
Finans Politik & Ekonomik Yorumlar 2010 Cilt: 47 Sayı:541
9S. ŞANLISOY - R. KÖK
Politik İstikrarsızlık Ekonomik Büyüme İlişkisi: Kuznets Eğrisi Yaklaşımı*
Özet
Ekonomi ve politika sürekli olarak karşılıklı bir etkileşim içerisindedir. Özellikle ekonomik değişkenlerle demokratikleşme arasında ilişki hakkında kesin bir yar-gıya varılamaması, politik istikrarsızlık ile ekonomik değişkenler arasında ortaya çıkan ilişkilerin incelenmesinin gerekliliğini ortaya koymaktadır. Son dönemdeki çalışmalarda salt demokratikleşme bileşenleri yerine daha geniş bileşenleri kap-sayan politik istikrar ya da politik istikrarsızlık değişkenleri kullanılmaktadır. Bu çalışmanın temel amacı; Gelişmekte olan ülkelerde daha sıklıkla yaşanan poli-tik istikrarsızlığın ekonomik büyüme üzerindeki etkilerini panel veri analiz yönte-mi ile incelemektir. Söz konusu ilişki “Politik İstikrarsızlık-Büyüme Kuznets Eğri-si” yaklaşımı ile analiz edilmiştir. Politik istikrarsızlık belli bir düzeyi aştığında bü-yümenin nispi olarak azaldığı, ilgili ülkenin yapısına, sorunlarını aşma kapasite-sine bağlı olarak istikrarsızlık belli bir düzeye çekildiğinde ise büyümenin olumlu yönde bir gelişme sergilediği sonucuna ulaşılmıştır. Durum fonksiyonel bir göste-rimle kübik bir yapı ile açıklanmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Politik İstikrarsızlık, Ekonomik Büyüme, Kuznets Eğrisi,
Relationship Between Political Instability and
Economic Growth: Kuznets Curve Approach Abstract
Economy and policy are always in mutual interaction. Especially the fact that sharp judgement between economical variables and democratization cannot be put forward shows that the relationship between political instability and econo-mical variables should be analysed. In recent studies political stability or insta-bility variables including more comprehensive variables instead of democratiza-tion variables have been used. The main aim of this study is to analyse the ef-fects of political instability, which is usually seen in developing countries, on eco-nomic growth via panel data analysis. The relationship is analysed with the “Po-litical Instability – Growth Kuznet’s Curve” approach. The findinhs of this study shows that when political instability exceed some certain level, growth decrea-se relatively, also according to the structure of country anad the capacity of sol-ving problems, political instability decrease to some certain level, growth increa-se. The case is explained with functional notation, cubic structure.
Keywords: Political Instability, Economic Growth, Kuznet’s Curve.,
Literatürde 1990 ‘lı yılların başından itibaren ülke-ler arasındaki makro ekonomik performans farklı-lıklarının nedenleri araştırılmaya başlanmıştır. Bu modellere ekonomik değişkenlerin yanı sıra poli-tik ve kurumsal değişkenler de dahil edilmiştir. Ül-keler arasındaki makro ekonomik performans gös-tergesi olarak ekonomik büyüme değişkeni alınır-ken açıklayıcı değişken olarak ekonomik gelişme-de güçlü kurumların etkili olduğu ve güçlü kurum-ların da demokrasi ile özdeş olarak görülmesinin bir sonucu olarak genellikle demokrasi gösterge-leri kullanılmıştır. Özellikle gelişmiş ülkelerde de-mokratik rejimlerin bulunması, buna karşın geliş-mekte olan ya da az gelişmiş ülkelerde demokra-si dışı rejimlerin varlığı ya da demokrasi kültü-rünün yeterince özümsenmemesi politik rejim ti-pinin veya demokrasinin büyümeyi etkileyen en önemli unsurlardan biri olarak görülmesine neden olmuştur. Ancak demokrasi ölçütlerinin büyüme-yi etkileyen tek değişken olarak tanımlandığı am-pirik çalışmalarda kesin bir yargıya ulaşılamama-sı ekonomik büyümeyi etkileyen politik değişken konusunda arayışları ortaya çıkarmıştır (Telatar F., 2003:73-74).
Demokrasi ile ekonomik performans arasında ge-rek teorik gerekse ampirik olarak açık ve kesin bir sonuca ulaşılamamış olması, politik rejim tipinden çok, mevcut politik rejimin istikrarının ön plana çıkmasını beraberinde getirmiştir. Ekonomik ge-lişmenin ve büyümenin sürekliliğinin sağlanabil-mesi, girişimcilerin gelecek öngörülerinin uzunlu-ğu ile ilgilidir. Bunu sağlayan temel unsur, ekono-mik faaliyeti belirleyen kurumsal çerçeveyi oluş-turan politik verilerdeki istikrardır. Bir ekonomi-de politik istikrarın varlığı, girişimcilerin geleceği tahmin edebilme yeteneklerinin gelişmesine dola-yısıyla da daha uzun vadeli ve kalıcı ekonomik fa-aliyetlere yönelmesine yol açmaktadır. Bu durum-da ekonomik büyüme için politik istikrarın varlığı zorunludur (İnsel, 1991:19–20). Politik istikrar de-mokratik yönetimlerde sağlanabileceği gibi otok-ratik yönetimlerde de sağlanabilir.
Bu çalışmanın temel amacı, ekonomi-politika et-kileşimine yönelik süreç politikalarını incelemek-tir. Bu çalışmanın genel amacı çerçevesinde ön-celikle politik istikrarsızlık ile büyüme arasında-ki ilişki ele alınmakta; bu ilişki “Politik İstikrar-sızlık - Büyüme Kuznets Eğrisi” (PİBKE) yakla-
şımı ile incelenmektedir. Bu çalışmanın modeli-ne referans olan Kuznetz Eğrisi yaklaşımına ila-ve edilen yeni değişkenlerden hareketle tarafımız-dan özgün bir model kurulmaktadır. Bu kurgu çer-çevesinde kurulan hipotezler ve modellere yönelik yapısal değişkenlerin bu çalışmanın sınırları içeri-sinde test edilmiş olması literatüre özgün bir katkı olarak değerlendirilebilir.
2. Politik İstikrarsızlık-Ekonomik Büyüme İlişkisi
Politik istikrarsızlık konusundaki temel çalışma-lardan biri Alesina ve Perotti’(1993) ye aittir. Söz konusu çalışmada politik istikrarsızlık
1 Hükümet değişiklikleri (anayasal veya değil),
2. Sosyal huzursuzluk ve politik şiddet
başlıkları altında toplanmıştır. Politik istikrarsızlık kavramının tanımına ilişkin bir görüş birliği olma-makla beraber literatürde politik istikrarsızlık kav-ramında iki önemli nokta dikkati çekmektedir. Bi-rincisinde mevcut anayasal sistemi değiştirmeye zorlama, ikincisinde ise özellikle demokratik re-jim tiplerinde ortaya çıkan ve anayasal düzen için-de olmakla birlikte, politik kutuplaşma, koalisyon hükümetleri, hükümetlerin değişim hızının yük-sekliği, seçmenlerin kararsızlığı ve seçimleri ida-resi/zamanlaması gibi noktalar öne çıkmaktadır (Eren ve Bildirici, 2001:31). Dolayısıyla birinci-si özellikle politik rejimi değiştirme şeklinde iken ikincisi mevcut politik rejim içerisinde ortaya çı-kan politik gelişmelere ilişkindir.
Politik istikrarsızlık içinde öne çıkan faktörle-re bağlı olarak politik istikrarsızlık göstergeleri-nin oluşturulması iki farklı ölçüte dayanarak ya-pılmaktadır (Brunetti, 2006:122–123). Bu ölçüt-lerden birincisi; politik şiddet ölçütü ikincisi hü-kümet değişikliklerinin şekilleri ve zaman aralığı ölçütüdür.
İlk yöntemde politik huzursuzluğa neden olan pro-testolar, ayaklanmalar, darbeler ve devrimler gibi olaylardan hareketle bir endeks oluşturulmakta-dır. İkinci yöntemde ise politik kurumlarda tem-sil edilen rakip çıkar grupları arasındaki rekabetin ve/veya seçmen tercihlerindeki dalgalanmaların meydana getirdiği hükümet değişiklikleri ölçül-mektedir. Birinci yöntemde dikkate alınan olayla-
Politik İstikrarsızlık Ekonomik Büyüme İlişkisi: Kuznets Eğrisi Yaklaşımı
Finans Politik & Ekonomik Yorumlar 2010 Cilt: 47 Sayı:541
11rın da hükümet değişikliğine yol açabileceği dik-kate alınırsa iki tip iktidar değişikliğinin ayırt edil-mesi uygun olmaktadır. Chen ve Feng iktidar de-ğişikliklerini, rejim değişikliğine neden olup ol-mamasına göre ikiye ayırmaktadır (Telatar E ve Telatar F., 2004:60). Birinci grupta darbe, devrim gibi anayasal çerçeve dışında gelişen düzensiz ik-tidar değişiklikleri yer alırken, ikinci grupta ge-nel seçimler veya kabine değişikliği gibi anaya-sal çerçevede gelişen düzenli iktidar değişiklikle-ri yer almaktadır. Bu yazarlara göre birinci tip de-ğişiklik, belirsizlik ortamına neden olarak makro ekonomik performansı olumsuz etkilerken; ikin-ci tip, bir istikrarsızlık kaynağı oluşturmamakta-dır. Bu görüş, belirli koşullarda anlamlı olmakla birlikte, ideolojik olarak kutuplaşmış toplumlarda demokratik yollardan gerçekleşen iktidar değişik-liklerinin gerçekleşmesi durumunda geçerliliği-ni yitirmektedir. Benzer şekilde darbe gibi anaya-sal olmayan yollardan meydana gelen politik re-jim değişikliklerinde de ekonomik politikalar açı-sından da radikal değişiklikler ortaya çıkmayabi-lir (Telatar E ve Telatar F., 2004:61). Dolayısıyla yatırımcılar ve girişimciler açısından politik reji-min tipinden çok ekonomi politikalarının istikra-rı ve ekonomik teşvik yapılarının ve sürekliliğinin öngörülebilirliği önemli olabilmektedir. Ekonomi politikalarına ilişkin olarak bir belirsizliğin bulun-ması durumunda yatırımcılar ve girişimciler yatı-rımlarını yeni bir bilgi gelene kadar erteleyecek-lerdir (Abdiweli, 2001:97). Ancak burada unutul-maması gereken bir nokta politik rejim değişiklik-lerinin genellikle ekonomik rejim değişikliklerini beraberinde getirmesidir.
Bu teorik modelleri ampirik uygulamaların sonuç-ları desteklemektedir. Politik istikrarsızlığın büyü-me üzerine etkileri farklı kanallardan ortaya çık-sa da etkisi özellikle geleceğe ilişkin bir belirsiz-lik ortamı meydana getirmesinden kaynaklanmak-tadır. İlk olarak politik istikrarsızlık yasal sistem-deki zayıflığı da beraberinde getirmekte ve mül-kiyet haklarının güvence altında olma derecesini olumsuz olarak etkilemektedir. Mülkiyet hakları-nın korunmasına ilişkin zayıflık, sermayenin mar-jinal verimliliği ile yatırımcıların kendi tasarrufla-rı altına alabilecekleri getiriler arasında bir farklı-lık meydana getirmekte ve bu farklılık sermaye-nin marjinal verimliliği açısından benzer koşulla-ra sahip iki ülkedeki yatırım ve ekonomik büyü-me oranı farklılıklarını açıklayan temel unsur ola-bilmektedir. Politik istikrarsızlık geleceğe ilişkin
belirsizliğe neden olduğu için yatırımlardan bek-lenen getirinin azalmasına bağlı olarak, yatırımla-rın düşmesine neden olmaktadır (Asteriou ve Pri-ce, 2001:386). Bu durum büyümenin düşük oran-da gerçekleşmesini beraberinde getirmektedir.
Cukierman, Edwards ve Tabellini (1992), Özler ve Tabellini (1991) ve Roubini (1991)’ de politik istikrarsızlığın enflasyon, dış açık ve bütçe açığı üzerinde ekonomik durumu olumsuz yönde etki-leyecek şekilde etkili olduğu sonucuna ulaşmış-lardır. Geleceğe ilişkin belirsizlik, iktidardaki po-litikacıların da geleceğe ilişkin beklentilerinde be-lirsizlik meydana getirerek politikacılar tarafın-dan uygulanacak ekonomi politikalarını da etkile-yebilir. Bir sonraki seçimlerde tekrar iktidar olup olmayacaklarını öngöremeyen iktidarlar bir yan-dan mevcut dönemlerinde daha fazla rant kolla-ma faaliyetlerine girişirlerken, diğer yandan tek-rar seçilebilmek amacıyla popülist politikalar uy-gulayabilmektedirler. Bir başka ifadeyle Bohn 2002’de de ortaya konulduğu gibi politik istik-rarsızlığın bulunduğu durumlarda özellikle seçim dönemlerinde hükümetler uzun vadeli verimli ya-tırımlar yerine; kısa vadeli verimsiz, ama oy top-lama potansiyeli yüksek harcamaları tercih eder-ler. Böylece kaynakların verimsiz alanlara gitme-si bir yandan ekonomik büyümeyi olumsuz yön-de etkilerken diğer yandan ekonomide enflasyon gibi bir sorunun ortaya çıkmasına ya da var olan sorunların daha da büyümesine neden olarak be-lirsizliği daha da arttırabilmektedir. Ayrıca politik istikrarsızlık dönemlerinde kamu harcamalarında-ki artış özel sektör yatırımları üzerinde bir dışla-ma etkisine neden olarak büyüme oranlarını dü-şürmektedir. Politik istikrarsızlık dönemlerinde kamu borçlanmasının bir yandan ortalama vade-si kısalırken diğer yandan faizi ve dolayısıyla ma-liyeti yükselmektedir. Bu durum bütçeden verim-li kamu yatırımları yerine borç ödemelerine ayrı-lan payın artmasına neden olarak büyüme oranla-rını düşürmektedir.
Politik istikrarsızlığın büyüme oranını etkiledi-ği kanallardan bir diğeri yurtiçinden sermaye çı-kışıyla ilgilidir. Lensink vd (2000) de politik is-tikrarsızlığın gerek fiziksel sermayenin gerek-se finansal sermayenin yurtdışına kaçmasına ne-den olduğunu ileri sürmektedirler. Sermaye mik-tarındaki düşüş doğrudan büyüme oranını düşür-düğü gibi dolaylı olarak da sermaye mallarının ve borçlanmanın maliyetlerinde artışa neden olarak
S. ŞANLISOY - R. KÖK
12Politik İstikrarsızlık Ekonomik Büyüme İlişkisi: Kuznets Eğrisi Yaklaşımı
büyüme oranlarını düşürmektedir. Özellikle geliş-mekte olan ülkelerde yaşanan tasarruf yetersizli-ği de dikkate alındığında Fielding (1999)’da be-lirtildiği gibi politik istikrarsızlığın yurtiçi tasar-rufları azaltması büyüme üzerindeki olumsuz et-kisini de daha da artmaktadır Küreselleşme süreci ile birlikte önemi artan yabancı sermaye yatırım-ları güven hissettikleri ülkelere gitmektedirler. Po-litik istikrarsızlık ile birlikte ortaya çıkan belirsiz-lik ortamında yatırım yapmak istenmemekte, ülke içinde bulunan yabancı finansal sermaye ise po-litik istikrarsızlık ile beraber derhal ülkeden çık-maktadır. Bu durum, krizlerin büyümesinin de ne-deni olmaktadır.
Politik istikrarsızlığın geleceğe ilişkin belirsizliği arttırması gerek yurtiçindeki yatırımcıların gerek-se yabancı yatırımcıların politik sisteme olan gü-venlerini zayıflatmaktadır. Bu durum ekonomide işlem maliyetlerini arttırarak ekonomik etkinliğin azalmasını beraberinde getirerek ekonomik büyü-meyi sınırlayıcı etki yaratmaktadır. Ayrıca kaybe-dilen bir güvenin tekrar geri kazanılması büyük bir zaman ve maliyetler gerektirebilmektedir.
Politik istikrarsızlığın büyüme üzerindeki etkile-rinden bir diğeri beyin göçü veya beşeri serma-ye göçü yoluyla ortaya çıkmaktadır. İçsel büyü-me teorisine göre beşeri sermaye ülkelerin büyü-me oranları ve ülkeler arasındaki gelir farklılıkla-rını açıklayan bir etkendir (Romer, 1996:137). Be-şeri sermaye politik istikrarsızlık durumunda yurt dışına kaçabilmektedir. Bu durum büyüme oranı-
nın düşmesine neden olmaktadır. Ayrıca ülke için-de politik istikrarsızlığın daha yoğun olarak yaşan-dığı bölgelerden daha az yaşanan bölgelere doğ-ru yaşanan beyin göçü ülke için bölgesel gelişme farklılıklarını ortaya çıkarmaktadır. Yatırımlar açı-sından da söz konusu durumun geçerli olduğu dü-şünülürse bölgesel gelişme farklılıkları daha da ar-tabilmektedir.
Politik istikrarsızlığın yukarıdaki kanallardan bü-yümeyi etkilemesi ile beraber söz konusu iliş-ki ters yönlü de ortaya çıkabilir. İlk olarak düşük büyüme oranına bağlı olarak hükümetlerin değiş-me olasılıkları artmaktadır. Bu durum, politik kon-jonktür teorileri çerçevesinde incelenen demokra-tik rejimlerde hükümetlerin yeniden seçilme şans-larının seçimlerin hemen öncesindeki ekonomik performansına pozitif yönde bağlı olması ile ilgili-dir. Otokratik yönetimlerde ise düşük büyüme ora-nı, halkın hoşnutsuzluğunu artırarak iktidar karşıtı faaliyetlere girişme eğilimleri meydana getirmek-te ve darbe veya devrimlere zemin hazırlamakta-dır (Telatar, 2003:76–77). İkinci olarak, ekonomik büyüme; farklı çıkar grupları arasında güç denge-sinin yeniden düzenlenmesine neden olduğundan ve önemli yapısal değişimleri gerektirdiğinden ko-alisyon hükümetlerini bozabileceğinden bir yan-dan daha yüksek politik istikrarsızlığa neden olur-ken, diğer yandan sosyal ve politik gerilimleri dü-şürdüğü için daha düşük politik istikrarsızlığa ne-den olabilir (Campos ve Nugent 2002:158). Büyü-me ile politik istikrarsızlık arasında ilişkiye ilişkin etkileşim mekanizmaları aşağıda Şekil yardımıyla gösterilmeye çalışılmıştır.
Finans Politik & Ekonomik Yorumlar 2010 Cilt: 47 Sayı:541
13S. ŞANLISOY - R. KÖK
Şekil: Ekonomik Büyüme – Politik İstikrarsızlık Etkileşim Mekanizması
3. Yöntem
Yukarıda yer alan değerlendirmeler dikkate alın-dığında; politik istikrasızlık, ülkelerin ekonomik büyümelerinde ülkeye özgü politik koşullar bağ-lamında etkili sonuçlar doğurmaktadır. Bu durum ülkeler arasındaki büyüme performansları farklı-lıklarının nedenini de ortaya koymaktadır. Çalış-mada söz konusu ilişki panel veri yöntemi ile ana-liz edilmiştir.
Panel veri analizi, zaman boyutuna ait kesit veri-leri kullanılarak ekonomik ilişkilerin tahmin edil-
mesine olanak veren bir yöntemdir. Bu analiz-de zaman serileri ile kesit serileri bir araya geti-rilerek, hem zaman hem de kesit boyutuna sahip veri seti oluşturulmaktadır. Panel veri modelleri, n sayıda ekonomik birim ve her birime ait T sayı-da gözlem içermektedir. Panel veri analizi sadece zaman serisi veya yatay kesit verileriyle çalışma-nın yeterli olmadığı durumlarda her iki veri setiyle eş anlı olarak çalışma olanağı sağlamaktadır (Gre-ne, 2003:283).
Yöntem temelinde sabit ve rassal etkiler modeli-nin belirlenmesinde Hausman (1978) tarafından
14Politik İstikrarsızlık Ekonomik Büyüme İlişkisi: Kuznets Eğrisi Yaklaşımı
geliştirilen testden yararlanılmıştır. Panel veriler-de birim kök varlığı sonuçları şüpheli kılmakta-dır (Maddala, 1999:437). Panel birim kökün var olması durumunda, özellikle uzun dönemli ilişki-yi ortaya çıkarmak için panel eşbütünleşme (ko-entegrasyon) yaklaşımına başvurulmalıdır (Frant-zen, 2002:286).
4. Model ve Veri Seti
Literatürde1 Kuznets yaklaşımına göre yapılmış birçok çalışma vardır. Bu çalışmanın, literatürde bilinen Kuznets eğrisinden temel farkı, politik is-tikrarsızlık endeksinin bağımsız değişken olarak seçilmiş olmasıdır. Ayrıca modele, enflasyon oranı ve dış borçların GSYİH’ya oranı belirli eşik değer-ler2 yönüyle kontrol değişkeni olarak dahil edil-miştir. Kurulan model şu şekilde tanımlanmıştır:
enfk1: Gerçekleşen enflasyon oranı Eşik enflas-yon oranı ise 1, tersi durumda 0 değerini alan kuk-
1 Bu konuda ayrıntılı bilgi için bkz. Simon Kuznets, “Econo-mic Growth and Income Inequality”, The American Economic Review, Vol:45, No:1, USA, 1955. Daron Acemoğlu, James A. Robinson, “The Political Economy of the Kuznets Curve”, Revi-ew of Development Economics, Vol:6(2), USA, 2002. Zaki Eu-sufzai, “The Kuznets Hypothesis: An Indirect Test”, Economic Letters, Vol:54, USA, 1997. Alberto Chong, Inequality, Democ-racy and Persistence: Is There a Political Kuznets Curve?, In-ter American Development Bank, WP 445, USA, 2001. Soum-yananda Dinda, “Environmental Kuznets Curve Hypothesis: A Survey”, Ecological Economics, Vol:49, India, 2004.
2 Eşik enflasyon değeri literatürden hareketle %13 olarak belirlenmiştir. Bu konuda bilgi için; M. S: Khan, A.S. Senhad-ji, “Treshold Effects in the Relationship Between Inflation and Growth”, IMF Staff Papers 48(1), 2001, ss. 1-21, TÜSİAD, Enf-lasyon ve Büyüme Dinamikleri, İstanbul, 2002, s. 57. Eşik dış borç/GSYİH değeri literatürden hareketle %30 olarak belirlen-miştir. TÜSİAD, Enflasyon ve Büyüme Dinamikleri, a.g.e., s. 63.
la değişkendir.
enfk2: Gerçekleşen enflasyon oranı < Eşik enflas-yon oranı ise 1, tersi durumda 0 değerini alan kuk-la değişkendir.
edgdp: Dış borçların GSYİH’ya oranı
edgdpk1: Gerçekleşen dış borç/GSYİH Eşik dış borç/GSYİH oranı ise 1, tersi durumda 0 değerini alan kukla değişkendir.
edgdpk2: Gerçekleşen dış borç/GSYİH < Eşik dış borç/GSYİH oranı ise 1, tersi durumda 0 değerini alan kukla değişkendir.
Bu modele göre, elde edilen parametrelerin işareti dikkate alınıp politik istikrarsızlık ile büyüme ara-sındaki ilişki çerçevesinde, PIBKE denklem siste-mine yönelik temel hipotezden aşağıdaki türev hi-potezler çıkarılmıştır. Buna göre;
b1 = b2 = b3 = 0 ise politik istikrarsızlık ile büyüme arasında ilişki yoktur.
b1 > 0, b2 = b3 = 0 ise politik istikrarsızlık arttıkça büyüme oranı da artacaktır.
b1 > 0, b2 < 0, b3 = 0 ise politik istikrarsızlık ile büyüme arasında ters U şeklinde bir ilişki vardır.
b1 < 0, b2 > 0, b3 = 0 ise politik istikrarsızlık ile bü-yüme arasında U şeklinde bir ilişki vardır.
b1 > 0, b2 < 0, b3 > 0 ise politik istikrarsızlık ile bü-yüme arasında N şeklinde bir ilişki vardır.
b1 < 0, b2 > 0, b3 < 0 ise politik istikrarsızlık ile büyüme arasında ters N şeklinde bir ilişki vardır.
Burada parametrelerin işareti esas alınarak Kuz-nets Eğrisi yaklaşımına yönelik hipotezlerin red-di beklenmiş ve bu çerçevede ortaya çıkan neden-sellik olgusu makro iktisat politikalarının temel amaçları çerçevesinde analiz edilmiştir.
Ayrıca burada kontrol değişkenlerinden, enflasyon eşik göstergesiyle birlikte enflasyon, ilgili ülkenin mal piyasasındaki arz ve talep yapısına bağlı fiyat değişmelerini esas almaktadır. Dolayısıyla politik
Finans Politik & Ekonomik Yorumlar 2010 Cilt: 47 Sayı:541
15S. ŞANLISOY - R. KÖK
istikrarsızlık endeksi-enflasyon ilişkisinin büyüme üzerindeki dolaylı etkisi analiz edilmiştir. Yine dış borç/GSYİH kuklası ile birlikte dış borç/GSYİH ulusal ekonomilerin dış dünyayla olan ilişki çer-çevesinde modele dahil edilmekte ve bir tür kay-nak aktarma değişkeni olarak dikkate alınmakta-dır. Söz konusu değişkenlerin katsayılarının işaret-leri, enk1*enf için negatif, enfk2*enf için pozitif; edgdpk1*edgdp negatif ve edgdpk2*edgdp için ise pozitif beklenmektedir. Enflasyon oranı belirli bir eşiğe kadar büyüme oranı üzerinde olumlu etkide bulunurken belirli bir orandan sonra ise büyümeyi olumsuz etkilemektedir. Etkinin bu şekilde ortaya çıkmasının en önemli nedeni; enflasyonun belirli bir noktaya kadar girişimcileri yeni yatırımlar yap-maya teşvik etmesi; belirli bir noktadan sonra ise ekonomide belirsizlikleri arttırdığı için yeni yatı-rımları kısıtlayıcı etki ortaya çıkararak büyümeyi düşürmesidir. Dış borçların GSMH’ ya oranı belli bir eşik değere kadar büyümeyi olumlu etkilerken belirli bir eşik değerden sonra olumsuz etkilemek-tedir. Dış borçların üretken yatırımlara tahsis edil-mesi büyümeyi arttırmaktadır. Ancak dış borçla-rın giderek artması bir yandan alınan borcun mali-yetini arttırırken diğer yandan borcun borçla öden-mesi sorununu ortaya çıkararak faizlerin yüksel-mesi yoluyla büyüme üzerinde olumsuz etki yap-maktadır.
Çalışmada Türkiye’nin de dahil olduğu düşük-orta ve orta gelirli ülke grupları açısından politik istik-rarsızlığın ekonomik büyüme üzerine etkileri pa-
nel veri analizi ile araştırılmaktadır. Hipotez test edilirken 1985–2004 dönemine ait 39 orta gelir-li, 62 düşük ve orta gelirli ülkeden oluşan iki grup analiz edilmiştir. Ülke gruplarının kapsadığı ülke-ler Tablo 4’de görülebilir. Analizde, politik istik-rarsızlık göstergesi olarak kullanılan politik risk endeksi dışında kullanılan tüm değişkenler Dün-ya Bankası verilerinden elde edilmiştir. Politik risk endeksi ise PRS Group’tan sağlanmıştır.
Politik istikrarsızlık göstergesi olarak Politik Risk Grubu (PRS Group) tarafından hazırlanan “Ulus-lararası Ülke Risk Rehberi” (ICRG-International Country Risk Guide)’dan alınan “Politik Risk İn-deksi” kullanılmıştır. Bu endeks; hükümet istik-rarı, sosyo-ekonomik koşullar, yatırım profili, iç-sel çatışmalar, dışsal çatışmalar, yolsuzluk, poli-tik alanda askerin etkisi, politik alanda dinin etki-si, yasal düzenlemeler, etnik gerilimler, demokra-tik şeffaflık ve bürokrasi kalitesi olmak üzere 12 alt bileşenden oluşmaktadır. Söz konusu endeks, Alesina ve Weder (1999)’de belirtildiği gibi aka-demik çalışmalarda en yaygın kullanılan endeks olduğu için seçilmiştir (Alesina, Weder, 1999:9). Endeksin akademik çalışmalarda yaygın bir şekil-de kullanılmasının nedeni; en uzun zaman dilimin-de, en fazla ülke sayısına yer veren ve alt bileşen-leri bulunan bir endeks olmasıdır. Literatürde po-litik istikrarsızlık göstergesi olarak kullanılan bazı değişkenler ve büyüme üzerine etkileri Ek 1’de su-nulmuştur. Analizde kullanılan değişkenler aşağı-da Tablo 1’de gösterilmiştir.
Tablo 1: Panel Veri Analizinde Kullanılan Değişkenler
DeğişkenlerModellerde Kullanılan
Kısaltmalar*Açıklama Verinin
Kaynağı
Kişi Başına Büyüme kbuy Sabit Fiyatlarla Kişi Başına GSYİH Büyümesi WB
Enflasyon enf GSYİH Deflatörü WB
Dış borç/ GSYİH edgdp Toplam dışborçların(Amerikan Doları )/GSYİH (Amerikan Doları) WB
Politik İstikrarsızlık PI 0-100 arasında değer alan İndeksin logaritması PRS Group
Kaynak: Tarafımızdan hazırlanmıştır.
5. Amprik Bulgular
Yöntemde belirtildiği gibi panel veri setinin za-man boyutu içermesi nedeniyle öncelikle serilerin birim kök içerip içermedikleri bir başka ifadeyle
durağanlıkları incelenmiştir. Verilerin durağanlık-larının incelenmesinde iki farklı yöntem kullanıl-mıştır. Optimum gecikme uzunluğu Akaike bilgi kriterine göre belirlenmiştir. Birim kök analizle-rinin sonuçları aşağıda Tablo 2’de gösterilmiştir.
16 Tüm değişkenlerin düzeyde durağan oldukları, bir başka ifadeyle birim kök içermedikleri [I(0)] tes-
pit edilmiştir.
Politik İstikrarsızlık Ekonomik Büyüme İlişkisi: Kuznets Eğrisi Yaklaşımı
Tablo 2: Panel Veri Analizi Birim Kök Testi Sonuçları
Düşük ve Orta Gelirli Ülkeler Orta Gelirli Ülkeler
Aşağıda panel veri analiziyle politik istikrarsızlı-ğın büyümeyi hangi sınırlar içinde, hangi ölçüde ve nasıl etkilediği ekonometrik modellemeye bağ-lı olarak belirlenmeye ve parametrelerin işaretle-ri yorumlanmaya çalışılmıştır. Sonuçlar aşağıda Tablo 3’de rapor edilmiştir.
Tablo 3 incelendiğinde, düşük ve orta gelirli ül-keleri açıklayan Model 1’in bir bütün olarak eko-nometrik ve istatistiki göstergeler çerçevesinde anlamlı olmadığı görülmektedir. Burada, mode-le dahil edilen eşik altı dışborç/GSYİH değişke-ninin katsayısı istatistiki olarak güvenilir değildir
(t=1,34). Bunun nedeni Tablo 3’den de görülebile-ceği gibi düşük gelirli ülkelerin dış kaynak ihtiya-cının yüksek olmasının yanı sıra, ülkelerin mev-cut kaynaklarını etkin kullanmaması yani birikim-li borçlarını yani stok borçlarını ödemek için borç-lanmak zorunda kalmalarıdır. Ayrıca bu ülkelerin orta vadede ekonomik krizlerle karşı karşıya gel-diklerinde şok kaldırma güçlerinin oldukça zayıf olması, büyük bir etken olarak yorumlanabilir. Bu eko-politik süreç (yüksek oranlı faiz ödemelerinin doğurduğu transferler) büyüme üzerinde olumsuz etki yapmaktadır.
Finans Politik & Ekonomik Yorumlar 2010 Cilt: 47 Sayı:541
17S. ŞANLISOY - R. KÖK
Tablo 3: PİBKE Modeli Panel Veri Analizi Sonuçları
Bağımlı Değişken: kbuy
Düşük ve Orta Gelirli Ülkeler Orta Gelirli Ülkeler
Hausman Testi** 0,00(1,00) 0,00(1,00) 9,14 (0,24) 12,40(0,05) Not: * Etki değerlerinin tümü %5’te anlamlıdır. ** Hausman Testinde parantez içindeki değerler olasılık değerlerini göstermektedir. ***İstatistiki olarak anlamsız değerleri göstermektedir. Kaynak: Tarafımızdan düzenlenmiştir.
Analizler orta gelirli ülkeler açısından değerlendi-rildiğinde, Model 1’de belirtilen eşik üstü dışborç/GSYİH değişkeninin katsayısı anlamsızdır. Bu-nun nedeni ise Tablo 3’den de izlenebileceği gibi bu ülkelerin dış kaynak ihtiyacı (borçlanma mikta-rı) düşük gelirli ülkelere göre daha düşük olmak-la birlikte ilgili ülkelerin dış kaynakları nispi ola-rak daha verimli kullanmış olmaları ve ekonomik kapasiteleri çerçevesinde şok kaldırma güçleriyle açıklanabilir.
Tablo 3’de yer alan analitik sonuçlar çerçeve-sinde, ilgili modellerde yer alan istatistiki ola-rak anlamsız olan değişkenler (edgdpk1*edgdp, edgdpk2*edgdp) çıkarılarak modeller yeniden de-ğerlendirildiğinde her iki ülke grubunu açıklayan Model 2’den elde edilen tahminciler bir bütün ola-rak güvenilir bulunmaktadır.
Denklem sistemine bağlı olarak model ve veri seti kısmında belirtilen hipotezlerden a, b, c, d ve e hi-
18Politik İstikrarsızlık Ekonomik Büyüme İlişkisi: Kuznets Eğrisi Yaklaşımı
potezleri reddedilmekte; politik istikrarsızlıkla bü-yüme arasında beklenen ters N hipotezi (f hipote-zi) doğrulanmaktadır.
Özetle, modellerin bütünlüğü çerçevesinde ters N hipotezi dikkate alındığında çalışmanın amaç kıs-mında ortaya konan hipotez f’de yer alan b1 < 0, b2 > 0, b3 < 0 katsayı işaretleri politik istikrarsız-lık ile büyüme arasındaki ilişkiyi açıklayacak nite-liktedir (istikrarsızlığın konjontürel etkisi ile bir-likte) denilebilir. Politik istikrarsızlık belli bir dü-zeyi aştığında büyüme nispi olarak azalmakta, bu durum ilgili ülkenin yapısına, sorunlarını aşma ka-pasitesine bağlı olarak istikrarsızlık belli bir düze-ye çekildiğinde ise büyüme olumlu yönde bir ge-lişme sergilemektedir. Bu durum fonksiyonel bir gösterimle kübik bir yapıya uygun düşmektedir.
Politik istikrarsızlık-büyüme ilişkisi gelişmekte olan ülkelerin kısır döngüsü dikkate alındığında konjonktürel süreç büyüme literatüründe bilinen olgu ile değil, daha ziyade kalkınma literatürü ile uyumlu bir sonuç göstermektedir denilebilir. Ana-lize esas olan modellere yönelik kontrol değişken-leri, modeli daha güvenilir kılacak3 şekilde modele dahil edilmiştir. Diğer bir deyişle bu değişkenlerin modeli daha tutarlı ve dirençli hale getirdiği söyle-nebilir. Nitekim bu değişkenler modelden çıkarıl-dığında daraltılmış model, temel hipotezi doğru-lamamakta ve model bütün olarak güvenli bulun-
3 Burada yatay kesit, ağırlık olarak belirlenip, politik istikrar-sızlık endeksi ile enflasyon ve dışborç/GSMH değişkenleri ara-sındaki dolaylı ilişkinin yol açtığı çoklu doğrusallık ilişkisi gideril-miş ve model Haussman Testi ile sınanarak spesifikasyon testi yapılmış ve model, bir bütün olarak güvenilir hale getirilmiştir.
mamaktadır. Dolayısıyla politik istikrarsızlık bile-şenleri (hükümet istikrarı, sosyo-ekonomik koşul-lar, yatırım profili, içsel çatışmalar, dışsal çatışma-lar, yolsuzluk, politik alanda askerin etkisi, politik alanda dinin etkisi, yasal düzenlemeler, etnik geri-limler, demokratik şeffaflık ve bürokrasi kalitesi) ayrıştırılarak büyüme üzerindeki diğer etkili de-ğişkenlerin ihmal edilmemesi sürecine bağlı ola-rak bu temel hipotez kabul görmektedir.
Yukarıda incelenen iki farklı ülke grubuna ilişkin modeller karşılaştırıldığında; politik istikrarsızlı-ğın büyüme üzerindeki etkisinin orta gelirli ülke grubunda daha düşük olduğu görülmektedir. Bu-nun nedeni orta gelirli ülke grubunda gerek ekono-mik gerekse politik sistemin yapısının daha iyi ol-masına bağlanabilir. Ayrıca, söz konusu modellere bağlı olarak ülke etkileri ayrıştırılmış ve sonuçla-rı aşağıda Tablo 4’de gösterilmiştir. Tablo 3’de yer alan göstergeler ülkeler arasındaki betimsel farklı-lığı gözlememize olanak vermektedir. Burada elde edilen göstergeler ise her bir ülkenin kendine öz-gün ekonomik yapısını göstermektedir. Bu göster-gelerden hareketle modelden elde edilen sonuç-lar birlikte değerlendirildiğinde çalışmanın amaç fonksiyonuyla uyumlu sınırlı bulgulara erişilmiş-tir denebilir.
Finans Politik & Ekonomik Yorumlar 2010 Cilt: 47 Sayı:541
19Tablo 4: Sabit EtkilerDüşük ve Orta Gelirli Ülkeler Orta Gelirli Ülkeler
Ülke Katsayı Ülke KatsayıTürkiye 0,6426 Türkiye 0,9383Cezayir -1,2429 Cezayir -1,1790Arjantin -1,1790 Arjantin -0,9949Bangladeş 1,6985 Bangladeş -0,1677Bolivya -0,3449 Bolivya 2,2059Botsvana 2,3651 Botsvana -0,6940Brezilya -0,9685 Brezilya 2,3936Burkina Faso -0,4773 Çin 6,0641Şili 2,2820 Kolombiya -0,3800Çin 6,1222 Kongo Cumhuriyeti -2,9111Kolombiya -0,5195 Kosta Rika -0,6373Kongo Cumhuriyeti -2,3943 Dominik Cumhuriyeti 0,4053Kongo Dem, Cum, -1,6337 Ekvador -0,6726Kosta Rika -0,4937 Mısır 0,5555Fildişi -2,6407 El Salvador 0,0745Dominik Cum, 0,4315 Gabon -2,4237Ekvador -0,8532 Guatemala -1,0718Mısır 0,5141 Guyana 0,9514El Salvador 0,5658 Honduras -0,8186Etiyopya 0,5632 Macaristan -1,2513Gabon -2,6644 Endonezya 2,1181Gana 0,4387 Jamaika -0,8723Guatemala -0,4913 Ürdün -1,4495Gine-Bisav -0,1859 Malezya 1,5864Guyana 2,3996 Meksika -1,1004Haiti -1,8327 Fas 0,2234Honduras -0,6113 Nikaragua -0,9848Macaristan -1,5347 Umman -0,3880Hindistan 2,0596 Panama 0,0049Endonezya 2,1872 Paraguay -2,1952Jamaika -0,8212 Peru -0,0767Ürdün -1,1593 Filipinler -0,6066Madagaskar -2,6197 Sri Lanka 2,1116Malavi -1,2725 Suriye -0,3579Malezya 1,3888 Tayland 2,9910Meksika -1,1677 Trinidad ve Tobago -0,2564Fas 0,2555 Tunus 0,7123Mozambik 3,4400 Uruguay -0,0294Nikaragua -0,0784 Venezuela -1,8171Nijer -1,7036Nijerya 0,9457Umman -0,3927Pakistan 1,3294Panama 0,0910Papua Yeni Gine -1,2907Paraguay -2,1820Peru -0,2738Filipinler -0,5127Senegal -1,1324Sierra Leone -0,3676Sri Lanka 2,3501Sudan 5,7909Suriye -0,0069Tayland 2,7619Togo -1,2956Trinidad ve Tobago -0,3524Tunus 0,6297Uganda 1,3879Uruguay -0,1822Venezuela -2,0423Zambiya -1,4171Zimbabve -2,3023
Kaynak: Tarafımızdan düzenlenmiştir.
S. ŞANLISOY - R. KÖK
20 Zaman etkilerine ise Tablo 5’de yer verilmiştir. Tablo 5’de yer alan katsayılar, düşük ve orta gelirli ülkelerin yıllar itibariyle farklılıklarını ortaya koy-maktadır. Örneğin 1998 yılı ve sonrasında yaşanan küresel krizlerin incelenen ülke grupları açısından büyüme üzerindeki etkisi net bir şekilde gözlene-bilmektedir.
Tablo 5: Zaman Etkileri
Yıllar Düşük ve Orta Gelirli Ülkeler Orta Gelirli Ülkeler
Bu çalışmada, düşük ve orta gelirli ülke grubu ile orta gelirli ülke gurubu ele alınarak PİBKE sonuç-ları irdelenmiştir. Özetle istatistiki ve ekonometrik göstergelerden hareketle ters N modelinin güveni-lir model olduğu görülmüştür. Bu modelin tahmin-cileri incelenerek politik önermeler geliştirilmiştir. Buna göre politik istikrarsızlık belli bir düzeyi aş-tığında büyüme nispi olarak azalmakta; ilgili ül-kenin yapısına, sorunlarını aşma kapasitesine bağ-lı olarak istikrarsızlık belli bir düzeye çekildiğinde ise büyüme olumlu yönde bir gelişme sergilemek-tedir. Bu durum fonksiyonel bir gösterimle kübik bir yapıya uygundur.
Politik istikrarsızlık-büyüme ilişkisi gelişmek-te olan ülkelerin kısır döngüsü dikkate alındığın-da konjonktürel süreç büyüme literatüründe bili-nen olgu ile değil, daha ziyade kalkınma literatü-rü ile uyumlu bir sonuç göstermektedir denilebilir.
Modelin tahmincilerinden anlaşıldığı üzere enf-lasyon oranı belirli bir eşiğe (%13) kadar büyü-
me oranı üzerinde olumlu etkide bulunurken; be-lirli bir orandan sonra ise büyümeyi olumsuz et-kilemektedir. Etkinin bu şekilde ortaya çıkması-nın en önemli nedeni; enflasyonun belirli bir nok-taya kadar girişimcileri yeni yatırımlar yapmaya teşvik etmesidir. Bu durum ise faiz politikasının sonuçlarının öngörülebilirliğine bağlıdır. Nitekim kar marjlarının öngörülebilirliği faiz politikasının sonuçlarının öngörülebilirliği ile paralellik arz et-mektedir. Enflasyonun belli bir oranı aşması eko-nomideki belirsizliği hızla arttıracaktır. Dolayısıy-la kısıtlayıcı etki altında yeni yatırımlar azalacak ve orta vadeli büyüme hızı düşmeye başlayacak-tır. Dış borçların GSYİH’ya oranı da belli bir eşik değere kadar (%30) büyümeyi olumlu yönde et-kilerken; eşik aşıldığında büyüme olumsuz etkile-necektir. Ancak dış borçların üretken yada üretken olmayan yatırımlara tahsis edilmesi borçlanmanın maliyeti üzerinde ayrı bir analiz yapmayı gerektir-mektedir.
Özetle gelişmekte olan ülkelerin ekonomik ve po-litik yapıları dikkate alındığında politik istikrara duyulan ihtiyaç büyük bir önem kazanmaktadır. Konu küreselleşmenin etkileri ile birlikte değer-lendirildiğinde politik istikrarsızlığın ortaya çıka-racağı olumsuz etkileşim (tahribat) özellikle ser-maye akımları çerçevesinde daha da büyük ola-caktır.
KaynakçaABDIWELI, M. Ali (2001); “Political Instability, Policy Uncertain-ty, and Economic Growth: An Emprical Investigation”, Atlantic Economic Journal, Vol: 29, pp. 87–106.
ACEMOĞLU, Daron, James A. ROBİNSON (2002); “The Politi-cal Economy of the Kuznets Curve”, Review of Development Economics, Vol:6(2); pp. 183–203.
ALESINA, Alberto and Beatrice WEDER (1999); Do Corrupt Governments Receive Less Foreign Aid, NBER.
ALESINA, Alberto and Roberto PEROTTI (1996); Income Dis-tribution, Political Instability, and Investment, European Eco-nomic Review , 40, pp. 1203-1228.
ASTERIOU, Dimitrios and Simon PRICE (2001); “Political In-stability and Economic Growth: UK Time Series Evidence”, Scottish Journal of Political Economy, Vol: 48 No:4, pp. 383–399.
ASTERIOU, Dimitrios, ECONOMIDES, George, PHILIPOPOU-LOS, Apostolis and Simon PRICE (2000); “Electoral Uncertain-ty, Fiscal Policy and Economic Growth, www.aueb.gr/users/gecon/Asteriou%20et%20al.%20(2000).pdf, City University.
BALTAGI, Badi (2001); Econometric Analysis of Panel Data, Second Edt. John Wiley&Sons International, England.
BARRO, J. Robert (1991); “Economic Growth in a Cross-Sec-
Politik İstikrarsızlık Ekonomik Büyüme İlişkisi: Kuznets Eğrisi Yaklaşımı
Finans Politik & Ekonomik Yorumlar 2010 Cilt: 47 Sayı:541
21tion of Countries”, The Quarterly Journal of Economics, 106, pp. 407–443
BARRO, J. Robert and J. Wha LEE, (1994); Sources of Eco-nomic Growth, Canegie Rochester Conference Series on Pub-lic Policy
BOHN, Frank (2002); Public Finance under Political Instabil-ity and Debt Conditionality,Economics Discussion Paper 540, University of Essex, UK.
BRUNETTI, Aymo (1998) “Political Variables in Growth Re-gressions”, Volatility, Uncertainty, Instability and Growth, http://www.rrojasdatabank.org/borner/borner6.pdf,
CAMPOS, F. Nauro and B. Jeffrey NUGENT (2002); “Who is Afraid of Political Instability?”, Journal of Development Eco-nomics, Vol. 67, pp. 157–172.
CHONG, Alberto (2001); Inequality, Democracy and Persis-tence: Is There a Political Kuznets Curve?, Inter American De-velopment Bank, WP 445.
CUKIERMAN, Alex, EDWARDS, Sebastian and Guido TABEL-LINI, (1992); “Seignorage and Political Instability”, American Economic Review, 82, pp. 537–555.
DINDA, Soumyananda (2004); “Environmental Kuznets Curve Hypothesis: A Survey”, Ecological Economics, Vol:49, pp. 431-455.
EASTERLY, William and Sergio REBELO (1993); “Fiscal Policy and Economic Growth”, Journal of Monetary Economics, 32, pp. 417–458.
EDIN, Per-Anders and Henry OHLSSON, (1991); “Political De-terminants of Budget Deficit: Coalition Effects Versus Minority Effects”, Europan Economic Review, 35, pp. 1597–1603.
EREN, Ercan ve Melike BİLDİRİCİ (2001); “Türkiye’de Siyasal ve İktisadi İstikrarsızlık; 1980–2001”, İşletme ve Finans, 187, ss. 27–33.
EUSUFZAI, Zaki (1997);“The Kuznets Hypothesis: An Indirect Test”, Economic Letters, Vol:54, pp. 81-85.
FIELDING, David (1999); Economic Consequences of the Inti-fada: Investment and Political Instability in Israel, University of Leicester , http://www.le.ac.uk/economics/research/RePEc/lec/leecon/econ00-2.pdf.
FRANTZEN, Dirk (2002); “Intersectoral and International R&D Knowledge Spillovers and Total Factor Productivity”, Scottish Journal of Political Economy, 49:3, pp. 280-303.
FRANZESE, Robert J. (1998); Are Budget Deficit Used Stra-tegically, University of Michigan, http://www-personal.umich.edu/~ranzese/DebtPaper.Short.pdf.
GRENE, William H. (2003); Econometric Analysis, 5. Edt., Prentice Hall International, New Jersey.
GRILLI, Vittorio, MASCIANDARO, Donato, and Guido TA-BELLINI (1991); “Political and Monetary Instutions and Public Policies in ther Industrial Countries”, Economic Policy, 13, pp. 341–392.
GÜVEL, Enver Alper (1998); “Türkiye Ekonomisinin Kısa Dö-nem Analizi (1987–1997): Makro Politikalar ve Ekonomik Dalgalanmalar Üzerine Ekonometrik Bir İnceleme”, Çukurova Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8, ss.
17–42.
İNSEL, Ahmet (1991); “Siyasal Bir Süreç Olarak İktisadi Kalkınma II”, Birikim, Sayı: 21, ss. 12–23.
KHAN, M. S., A.S. SENHADJI (2001); Treshold Effects in the Relationship Between Inflation and Growth, IMF Staff Papers 48(1).
KUZNETS, Simon (1955); “Economic Growth and Income In-equality”, The American Economic Review, Vol:45, No:1, pp. 1-28
LENSINK, Robert, HERMES, Niels ve Victor MURINDE (2000); “Capital Flight and Political Risk”, Journal of International Mon-ey and Finance, 19, pp. 73–92.
MADDALA, G. S. (1999) “On the Use of Panel Data Methods with Cross-Country Data”, Annales D’Economie et de Statis-tique, 55-56, 1999, pp. 429-448.
ÖZLER, Şule and Guido TABELLINI, (1991); “External Debt and Political Instability”, Working Paper, NBER.
PAZARLIOĞLU, M. Vedat ve Özlem Kiren GÜRLER (2007); “Telekomünikasyon Yatırımları ve Ekonomik Büyüme: Panel Veri Yaklaşımı”, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, Sayı:508, Yıl:44, İzmir, ss. 36–44.
PEROTTI, Roberto (1996); Growth, Income Distribution and Democracy: What the Data Say, Journal of Economic Growth, 1, pp. 149–187.
PEROTTI, Roberto, and Yianos KONTOPOULOS (1999); Fragmented Fiscal Policy, Columbia University, http://www.co-lumbia.edu/˜rp41/webfragm.pdf.
ROMER, David (1996); Advanced Macroecenomics, McGraw –Hill, Singapore.
ROUBINI, N. (1991); “Economic and Political Determinants of Budget Deficit in Developing Countries”, Journal of Internation-al Money and Finance, 10, pp. 549-572.
SALA-I MARTIN, Xavier (1997); I Just run Four Million Regres-sions, NBER Working Paper No: 4186.
STEVENS, Guy (2000); Politics, Economics and Investment: Explaining Plant and Equipment Spending by US Direct Inves-tors in Argentina, Brazil and Mexico, Journal of International Money and Finance, 19, 153–183.
SVENSSON, Jakop (1998); Investment, Property Rights, Politi-cal Instability: Theory and Evidence, European Economic Re-wiev, 42, pp. 1317–1341.
ŞİMŞEK, Nevzat (2005); Endüstri-İçi Dış Ticaret (Türkiye’nin Endüstri-İçi Dış Ticaretinin Analizi); DEÜ SBE, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir.
TELATAR, Erdinç ve Funda TELATAR (2004); “Standart IMF İstikrar Politikaları: Politik İstikrarsızlığa Yol Açan Bir Kanal” İşletme ve Finans, 215, ss. 53–65.
TELATAR, Funda (2003); “Türkiye’de Politika Değişkenliği İle Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik İlişkileri”, İşletme ve Finans, 211, ss. 71–91.
TÜSİAD (2002); Enflasyon ve Büyüme Dinamikleri, İstanbul.
S. ŞANLISOY - R. KÖK
22 EK1: Literatürde Kullanılan Politik İstikrarsızlık Göstergeleri ve Etkileri
Çalışma Politik Gösterge Bulgu
Barro (1991) Devrimler ve Darbeler Büyüme ile ters önlü ilişki
Barro (1999) Suikastler Büyüme ile ters önlü ilişki
Easterly ve Rebelo (1993) Suikastler ve savaş kayıpları Anlamlı bir ilişki yok
Barro ve Lee (1994) Savaş ve Savaş zamanları için kukla Anlamlı bir ilişki yok
Alesina ve Perotti (1996) Sosyo politik istikrarsızlık indeksi Yatırımlarla ters önlü ilişki
Perotti (1996) Sosyo politik istikrarsızlık indeksi Büyüme ile ters önlü ilişki
Sala-i Martin (1997) Politik suikastler etnik ve dilsel kesimler Büyüme ile anlamlı bir ilişki yok
Svenson (1998) Kurumsal kalite hükümet değişimleri için kukla Kurumsal kalite yatırımları artırmakta,
Campos ve Nugent (2002) Sosyo politik istikrarsızlık indeksi İstikrarsızlık yatırımları artırmakta
Fielding (1999) İntifada’nın neden olduğu kayıplar Fiziksel sermaye oluşumu ile ters yönlü ilişki
Stevens (2000) Hükümet uzunlukları Uzunlukla FDI arasında ters Yönlü İlişki
Asteriou (2000) Hükümet devam süresi Devam süresi ile büyüme arasında pozitif ilişki
Grilli (1991) Hükümet devam süresi, hükümet değişim hızı Bütçe açığı ile ters yönü ilişki
Edin ve Ohlsson (1991)
Koalisyon ve azınlık hükümetleri için kukla değişken
Azınlık hükümetleri bütçe açığını artırmakta, koalisyon hükümetlerinin tek parti hükümetlerinden daha fazla açığa neden olduğuna ilişkin kanıt yok
Franzese (1998) Hükümetteki parti sayısı ve hükümetin ideolojik parçalanma indeksi İdeolojik parçalanma açığı artırmakta
Perotti ve Kontopoulos (1999)
Hükümetteki parti sayısı ve Kabinedeki elde edilen bakanlıkların sayısı
Daha yüksek parçalanma açıkları ve harcamaları artırmakta
Eren ve Bildirici (2001)
Politik risk, koalisyon hükümetleri, seçmenlerin kararsızlığı, terör siyasi karışıklık
Politik istikrarsızlığın, düşük büyümeye, enflasyona, düşük yatırıma, kamu harcamalarında ve faiz oranında yükselmeye neden olduğu sonucuna ulaşılmıştır
Funda Telatar F. Ve Telatar E. (2004) Askeri müdahale olma olasılığı
Düşük Büyüme oranının siyasal rejim değişikliği olasılığını dolayısıyla siyasal istikrarsızlığı artırdığı sonucuna ulaşmışlardır.
Telatar (2003) Politika değişkenliği (döviz kuru değişkenliği) Düşük büyüme oranı siyasal istikrarsızlığı artırmakta
Enver Alper Güvel (1998) Seçim ve koalisyonlar Ekonomik değişkenlerle anlamlı bir ilişki bulunamamıştır
Politik İstikrarsızlık Ekonomik Büyüme İlişkisi: Kuznets Eğrisi Yaklaşımı
