PERICÜLÜM MEDICUM D E ÜTILITATE PLANTAR UM QU AR UND AM SVECICARUM VE.NIA EXP. FAC. MED. UPSAL. PRyESIDE CAROL P. THÜNBERG Equite Aurat. Reg.* Ord. de Vasa, Med.Doct. Prof. Med. Et Hot. Reg. et Okd. Reg. Coll. Sanit. Memb. Hon. Acad. Caesar. Petropol. ei Nat Cufetos. Reg. Scient. Lond Holm. Agric. Societ. Scient. Ups. Philad. Patr. Holm, et Civ. Oecon. Finl. Berol. Mat. Scrut. Paris. Hafn. Moscou. et Halens. Hist. Nat. Gorenkens. Lund. Harlem. Amsteld. OEcon. et Inst. Litt. Zeland. Nidrosiens. Ticinens. I enens. Linn. Londin. Reg. Scient. Phys. et Phytogkapu. Got- stingens. Wetter. Nanciens. Med. Paris. Emul. Monspel. Med. Ma- tritens» Medic. et Nat, studios« EdiMBURG. et PeTROP. MeDICO- Chir. Membro nec non Acad. Scient- Paris, et Institut. Nation. Mons?eliens. Agricui.t. Paris, Medic. Londin, Scandinav. Florentin. et Datavin, Ind. Or. Correspond. proponit ERIC US .ACREL STIPEND, ACRELIANUS. stockholmiensis IN AUDIT. BOTANICO D. V. JUN. MDCCCXIII. h. a. m. s. * U P S A L I JE EXCUDEBANT STENHAMMAR ET PALMBEAÖ REG. ACAD. TYPOGR.
Transcript
PERICÜLÜM MEDICUM
D E
ÜTILITATE PLANTARUM QUARUND AMSVECICARUM
VE.NIA EXP. FAC. MED. UPSAL.
PRyESIDE
CAROL P. THÜNBERGEquite Aurat. Reg.* Ord. de Vasa,
Med.Doct. Prof. Med. Et Hot. Reg. et Okd. Reg. Coll. Sanit. Memb.Hon. Acad. Caesar. Petropol. ei Nat Cufetos. Reg. Scient. Lond Holm.Agric. Societ. Scient. Ups. Philad. Patr. Holm, et Civ. Oecon. Finl. Berol.Mat. Scrut. Paris. Hafn. Moscou. et Halens. Hist. Nat. Gorenkens.Lund. Harlem. Amsteld. OEcon. et Inst. Litt. Zeland. Nidrosiens.Ticinens. I enens. Linn. Londin. Reg. Scient. Phys. et Phytogkapu. Got-
stingens. Wetter. Nanciens. Med. Paris. Emul. Monspel. Med. Ma-tritens» Medic. et Nat, studios« EdiMBURG. et PeTROP. MeDICO-Chir. Membro nec non Acad. Scient- Paris, et Institut. Nation.Mons?eliens. Agricui.t. Paris, Medic. Londin, Scandinav. Florentin. et
Datavin, Ind. Or. Correspond.
proponit
ERIC US .ACRELSTIPEND, ACRELIANUS.
stockholmiensis
IN AUDIT. BOTANICO D. V. JUN. MDCCCXIII.h. a. m. s.
* U P S A L I JEEXCUDEBANT STENHAMMAR ET PALMBEAÖ
REG. ACAD. TYPOGR.
\
ENKEFRU PROFESSORSKAN
ANNA MA RG. A C RE Lfödd 2?G »HL
MIN HULDASTE MODEE!•_ ' ; ... ";_T ..... h . .v < --i '• -
Den Moderliga värden af mina barnaår öfvergiek sma.
nlngom till en lika huld omsorg för mig, såsom yngling;måtte minnet af dessa ljufva mödor och vissheten om min
eviga tacksamhet uti Edra ögon gifva detta Eder tillegnadeAcademiska arbete ett varde, hvarpå det inför ingen annan
Domare vågar göra anspråk 1
EDER
lydige Son.Eric. '4
JACOB O ÅKERMÄNMED. DOCT. CHIR. PROF» REG. ET ORD, UPS.
REG. SOC. SCIENTT. UPS. MEMBRO ACAD. IT AL»
. SCI^NT. LITT. ET ARTT. CORRESP.
AFFIN! ET EVERGETiE
D1LECTISSIM0
Maxima sunt Tua in me meritar Exigua . ad mod um }
quse referre valui, g rat i animi documenta: Minimum forteoranium prassens hoc , quod Tibi oblatum ne dedigueris J Si
jgitur debila male exsolvat idem, amplitudinem po ti u 9 Tuo>rurh beneficiorum ut acpuses, quam sensuum quandäm meortim.
sterililatem , obtestor
TUI NOMINIS
cuftor devot is slm.ua
Ericus Acrel,
fflami lyiii
Verum efi, ad Ipfam curandi rationemnihil plus conferre, quam experientiam.
Celsus,
IMedicaminum s qua: hucusque innotuerunt, etfi magnafit muititudo, quorum tarnen adeo non perfeftam habe-mus notitiam, ut nonnullorum ufüs ne praefagium qui-dem nobis obtulerir, magnus certe reftat numerus per-quirendus. Liquet hoc? teftantibus artis medicae mona-mentis. Quam non jacuit diu in oblivione Mercurius, fuamedicandi virtute non incognita? cujus non rifus eft con-lecutus Paracelfianum hujus medicamenti ufurn, quem ta¬rnen noftro arvo magna ex parte imitantur multi, au£torisolim irrifi veftigia legentes? a) Quibus non bellam ad jo-candum materiem praebuit noftris temporibus Mimalis, quidicitur, Magnetismus, remedium a peritisfimis maximiquefaciendis Germania medicis vulgo adhibitum & collauda-tum j quo curationes bene multae profpero tentatae funcfuccesfu? b) Quantulum a pripri praejudicari posfit reicujusdam in corpus humanum vis, fatis teftatur experi-entia. Quum talia componuntur, qualia fingula eadem pol-
A len-
<0 cf. .Kurt Sprengel Verf. einer pragm. Gefch. der Arzneyk.Halle J794, Tom. III.
b) cf. Wimkolt Heilkraft des tbier. raagnitismus nach eig. Beo-bacht. Vol. I. — III. Lemgo 1802 — 1806. Kluge Verf. einer Darft.der arsiinal. Magnetismus als Heilm. Berlin I8n*
lent efficacia, non eadem item oritur vis compofirionfs»Immutabile manet igitur prétium notis quibusdam formu-lis} nec ex iis eximitur aliquid, cujus in vicem additur aliudejusdem alioquin virtütis, nifi murara fimal ronus corn-polhionis efftcacia. Åhalyfes .etiarrr che-nicse, quibus in-defesfa difcendi cupiditas v arias* fubjecvi mäter i es, parumnobls explicuernnt pretiurri, quod corporibus imprimisorganicis in re debeatur smedicä, idejue alias ob caufasnullas, nifi quod ex ejusmodi diverfarum partium exarni-jie eadem faepe prqduciintur principia. Sic per analy-ftn, quam nuper molitus eft Schräder, compertum habe-s.ms de Conio macuteto Sc Brasfica ohrécea-, eadem iis ines*fe elements. Quae teftari videntur eixinfa» nihil nifi ex?
pertu.m in Medicin* Sc Phärmacologits valere, nec redaremedico* nid fcrupulofum ftnguloninuSt eniverforum di-fcrimen, eligens potiora, tlereriora rejiciens. Sic in idincumbat indefesfa medicj disquiftrio, ut nihil ftiam fugi-at attentionem. Erif igitur , quod nos quoqué fperemus*noftrum fuo non carere prerio juvenile conamen, quo de-bitara conciliaturi indigénse Floras öbfervatitiam pharmäceu-tice defcribere ftudebiraus noftrates illas herbss, q tue inquarta Pharmacopoeae Svecanae editiqne locurn non obtinu-erunr, fed cliuTin medicina fiierunt ufitatae, aut excelluntquibusdam, quae guftu & qlfa&u percipi posfunt, qualita-tibus aut alia quadam fingulari proprietate, quare interröedicamenra quae rententur, haut inöignae funt vifa?. Be¬nignes vero Leereres orarnus, ut indulgeant mendis Sc er-roribuSj quibus ut careat noftrum tiracinium, pertaefi ve-re mur.
Monandi'icas inter Florae Svecanae plantas, a qua fpe-rari licet fingularior quaedam in medicina virtus, alia eftmulla nifi.:;
Salicornia herbacea Linn. Fl, Sv. Ed. 2 pag. 1Svenfk Botanik Tom. III Tab. 352.
Habt tat per totam Europarn ad ii toLa maritima, inplunbus Sveciée rneridionalis locis, quales funt Gothlan-dise atque Oelandi«e iitora, in tueniis Calmarienfibus, inBohufia, ad Gorhoburgum.
Proprietät: acris, falfus/ingratus fapor.Ufus medicus: in Scorbuto. Eum in finem copiofe
confumitur in Zelandia sdlivos per menfes, ut commemo-rat Bergius. d) Adverfus Uterum 8c Apoplexiam nermfamejus drachm. II per diem in fapone cum extraäis amaris pol¬iere dicuntur *) Eam quoque ad praeparandum Natrum ad*hiberi nemo ignorat, fed qualitas illa, cui debetur gene-ratio natri, non eft plantse propria, quoniam, ur pluriumteftantur experimenta, quod nihil hujus Alkali contineat,fi a litoribus maritimis translata in aliis colitur locis.
Obfervatio: Planta in maritimis coile£ta contra Sero«phulam tentanda, quum feiamus, quam efiicaxinhoc mor-
, bo»
c) Martini Vahlii Enumeratio plantarum &c. Hafnise 1805, Vol,I pag, 9.
d) Bergii Mateaia rnedica p. 9.
*) Rafns Danmarks og Holfteens Flora» Kjöbenhavß 179^ Tont»i pag, 329.
4
bo remedium fit aqua maritia, verique fimile, hane a-qusm planrae magnam impertiri luarum virium partem*
Indigenas inter planras Diandricas funt, quae fequun-tur, inprimis nominandoe:.
Veronica Beccaeunga. Linn. Fl. Sv. Ed. II. pag,5. — Svenfk Botanik Tom. 2 Tab. 127.
Hab i tatt frequens per omnerrt Sveciam, in locis fca-turiginofis, ad fontium larerg, in rivulis, qui per hiemenraro congelantur.
Ufus Pharmaceuticusrberba recens,. quse etiam per hie¬men colligi poteftj, Succus expresfus.,
Proprietäten: Folia contrita hebetem fpiranr odoremfapore amaro & non nihil ad'ftringenie, cujus poftepio-ris (enfus diu fatis in ore remanet.
Ufus medicus: \n Scorbuto, ubi a 1 i i s planris antifcorbuti-ricis ad mitigandam earum acrimoniarn imprimis adrni-fcenda ccmmendatnr e).. Adhibita eft olim ad vulnera fa-nanda..
Ohfervatio: Majorem fåne, quam quae datur, attentio-nem fuo jure fibi vindicare videtur haec planta, e pluri-mis immeriro exclufa Pharmaecpceis; ejus enim fapor a-marus atque analogia cum virtutibus plantarum proximeaffinium prarfumendi caufam prasbent, fore eam, praeterantifcorbuticam, tonicam ctiam vim habiruram. Praeterea
col-
e.) Rafn Danmarks og Holiteens Flora Tom. 1 pag. 351.
eolligi poteft haec planta iis anni tempeftatibus, quibusaliae antifcorbuticae omnes praefto non funt, nili ficcar autcondirae, idque non exiguum commodum, quum negarinon posfit, confervam prae planta recenti parum posßdereeffieaciae.
Veronica Anagallis Linn. Fl. Sv. ed. 2. p. 5.Habitat: per Sveciam fere ornnem, haud infrequens
in Uplandiae, Oftrogotbia?., Weftmannias fontibus, foslis, ri-vulis, qui per hiemem raro congelantur.
Ufun pharmaceuiicus: idem ac praecedentis.Dffcriptiot Annua, fubpedalis, glabra, fucculenta*
caule ereito, tereti, crasfiori, ramofo, inferne radicante*Foliis lanceolatis, planis, fubcarnofis, ferratis ferrarurisremotis, dilute virentibus. Floribus racemolis, laterali-bus. Racemis oppolkis. Bra&eis Iinearibus.Proprietäten Sf ufun medicus non differunt a praecedentis,cum qua adhiberi potefL
Veronica Chamiedrys Linn. Fl. fv. ed, 7* pag. 6.— Svenflc Botanik Tom. IV Tab. 239.
Habitati per omnem Sveciam frequentisfima in pratis.Ufus Pharmaceuticusi herba exficcata, legenda paulo
ante tempus florefcemiae.Defcriptio: perennis, fpithamea <Sc ultra. Caule ad
XJfus medicits*. In febribus & morbis chronicis, quan-do potum lerrker ftimulanrem nec ingratum volumus. InPharmacopoea noftra fvecana ed. IV fit tantum mentiaVeroniea oßctnalis, Ted illa, ut Linné f) Rafn g) Quen-fel h) audöresque alii affirmant multi, theam praebetmulto meliorem.
Öhfervatio. Quum medicus haud raro follici-tus fu de poru pauperibus segrotantibus epto, fsepeht, ut vix ullus minoris pretii limulque aptior obtineripQsfir. Par igitur föret, eripi plantam oblivione, quaobruta jaciut, atque in ofKcinis proftare pharmaceuticis,quaa ftmplicibus tantilli pretii tamque efficacibus abundarehaud facile posfunt.
Pinöuicula vulgaris Linn. Flor. Sv. ed. i p.> g.Svenfk Botanik Torn. i. Tab. 36.
Eabitat: per omnem Sveciam frequens, in uliginofis,Ufus pharmaceuticus; Folia recentia, e quibus fuccus
Propviei(ites\ Folia non nihil fucculenta faporem vix pro-dunt ullum. fed fingularis, qua planta pollet, vis in ladisrecens muldi coagulationenr, diverfam adeo ab ea , quaealiis contrahkur coagulis, ea eft, quae noftram inprimismeretur atrentionem. Ujus
f) Flora Svec. 1. c.g) Rafn Danmarks och Holftens Flora pag. 354. T. I,]-k) Svenfk Botanik I. c»
— 7
Ufas meäicus: fuccus, quemadmodum roonet Rafn,adverfus Tineam prodeft, li eo lavantur capita infantum.Auditores affirmant rnulti i) ubera vaccarum vulnerataeo'km illita fanari. Isländorum quoque mos eft uiitatus,ut folia cum Oleolini codta pro ,emplafh-is adhjbeant ulceri-bus invcteratis, unde apud veteres au&ores Santcula etiamapellata eft k). Lewis cornmemorat fyrupüm, qui in Val-lefia ex fucco planta? concpquitur, atque ex ioliis^ injufculo carnario decodlum, quod ut laxans propinatur.
ObferWio: digna eft haec planta, qua? ulterius exa-fTiinetur. Singulare quoddam huio inesfe prineipium, dequo i^fctmus, ? n in corpore vegetabili alio in habiter,propria fua teftarur & mir-a, quam habet, iaq coagulandivirius. Scilicet nihil jam feri fecernit iac rantum inroasfam eremori fimilem tranüens. Utrurn illud hujusplantae prineipium in medicaniinis vicem olim fit me¬dicins mbuendum, faÖ« deeidant experientia?; noseurem cum Linnceo /), cui älburn calculum adjrcit Lewis,exarmne futuro digaum judicamus.
Verben"a officinalis Linn. Fl. Sv. p. 10 SvenfkBotanik Tom. III Tab. 182 m)
Habitat: in Svecia rarisfurne, in Scania circa Helfm-fcurgum a Leche prim um inventa, item a Prof. Krank interritorio ALhioenfij ad pagum Raflundam. Nun quam ul¬
tra
i) cf. Lewis Materia Medica png. 505.k)cL Cafpari Bauhini & coaevorum feripta0 Linn. Flora Lop. Ed. 1. psg, 10. Lewis Mat, med. 1. c.
t«) In eo reftisfimum fecisfe nos crediraus,, quod ordinem in Lia-naei FL Sv.. immutatam fecüti , 'Verben<m hoc loso recipioius.
ira dimidium milliare Anglicum ab aedificiis inveniri con-firmat Miller, n) Facili negotio Svecanis in hortis plantatur.
Proprietates:Aapor non nihil amarus 8c adftringens.Ufus medicus: a veteribus medicis multum collaudatur
htec planta, recentiori aevo omnino fere obfoleta. Fuisfemultis in morbis adhibitam, commemorat Plinius. o) Im«primis vero de fuo adverfus dolorem capitis chronicumufu multse notatuque maxime dignae funt traditiones, equibus De Haen p) refert hane: puella viginti quinqueannos nata diuturno 8c intolerabili infeftahatur capitisdolore, qui a fexto setacis anno frequens 8c dirus adfuit.Com mendata rnulta 8c interna 8c externs remedia fine ulloadhibuit fuccesfu. Confugit tandem ad Verbenam, exfic-catam primo, deinde recentem collo appenfam, atqueaquas Verbenae ftillatitias Unc. IV cum Spirir. Vitrioli gtt.iv in diem, unde mox profe£lum eft levamen morbusquetandem radicitus eft fublatus. Forefius etiam valde ftngularerefert exemplum. Veteres au£tores bene multi faciunthu-
XIV. XXI. XLIX. LV. LXIV. LXXXVII. Quantum Verbense pretLum ftatuerint Romani, colligitur ex Lib. XX Cap. III.
p) Ant. de Haeu Ratio medendi &c. ed. 2,; Tom. VI. pag2p5 fq.
St——, 9
jus planta: mentionem, imprimis fi de CephalaJgia agi-tur, Nimia ut videtur, laude eam commendavit Morleyadverfus Scrophulam. q) Förlitan etiam adverfus fe-brim querceram fuerit remedii loco adhibita, fed fi-ne fuccesfu. r) Aqua ejus deftillara in Ophthalmiis efi:tentata atque infufum ejus adverfus Anginas gargarisma-tum vice datum, nec fua carere videtur efficacia.
Obfervatior<inimiam, qua hujus plantae mentionem fe-cerunt majores, la-udem cum oblivione comparantes, quåobruta jacet hodie, non posfumus non in noftro de Ver-benae utilitate judicio haelitare. Quurn vero fimul adfintaccuratae & a probatis au£loribus perfcriptae morborumrelationes, quae ejus virtutem teftari videntur, fatis fanerarionis fupereft, plantam in ulteriorem vocandi difqui-fitionem.
