+ All Categories
Home > Documents > UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL...

UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL...

Date post: 22-Aug-2020
Category:
Upload: others
View: 7 times
Download: 0 times
Share this document with a friend
73
1 2 F-1 Sabbath School Lesson zvrf;csif;bmom yHkESdyfol yHkESdyfol yHkESdyfol yHkESdyfol yHkESdyfol OD;zkef;Edkif (00354) refae*sm uif;apmifhyHkESdyfwdkuf 206 a&Topömvrf;? &efuif;NrKdUe,f &efukefNrKdU xkwfa0ol xkwfa0ol xkwfa0ol xkwfa0ol xkwfa0ol OD;apmxDrao (01987) OuúX jrefrmjynfowåraeYOykoftoif;awmf 68 OD;0dpm&vrf;? &efukefNrKdU tkyfa& - 350 "r®'ge yxrtBudrf UPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH EZARA LE NEHEMIAH EZARA LE NEHEMIAH EZARA LE NEHEMIAH EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019
Transcript
Page 1: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

1 2

F-1

Sabbath School Lesson

zvrf;csif;bmom

yHkES dyfolyHkES dyfolyHkES dyfolyHkES dyfolyHkES dyfolOD;zkef;Edkif (00354)

refae*smuif;apmifhyHkESdyfwdkuf

206 a&Topömvrf;? &efuif;NrKdUe,f&efukefNrKdU

xkwfa0olxkwfa0olxkwfa0olxkwfa0olxkwfa0olOD;apmxDrao (01987)

OuúXjrefrmjynfowåraeYOykoftoif;awmf

68 OD;0dpm&vrf;?&efukefNrKdU

tkyfa& - 350

"r®'ge

yxrtBudrf

UPA SABAT SKUL ZIRLAI

EZARA LE NEHEMIAHEZARA LE NEHEMIAHEZARA LE NEHEMIAHEZARA LE NEHEMIAHEZARA LE NEHEMIAH

Ngantu: Jiri Moskala

October, November, December

2019

Page 2: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

3 4

A Sung Um Thupawl

1. Hmualnei San Thuanthu Zerubbabel le Ezara

(Sept 28- Oct. 4) ........................................... ...........8

2. Nehemiah (Oct 5-11) ............................................18

3. Pathian Kawhnak (Oct. 12-18) ............................28

4. Dodal Tonnak (Oct. 19-25) ...................................38

5. Thiangthlarau Dann Hnongnak

(Oct. 26- Nov. 1) ....................................................48

6. Cathianghlim Siarnak

(Nov. 2-8) ..............................................................58

7. Kan Sual Ngaidam Tu Pathian

(Nov. 9-15) ...........................................................68

8. Pathian Le Thutiam Kam

(Nov. 16-22) .........................................................79

9. Retheih Zonzaih Tuarnak A Phunphun

(Nov. 23-29) ..........................................................90

10. Pathian Biaknak (Nov 30-Dec 6) ....................... 100

11. Dungsip Mipi Pawl

(Dec. 7-13) .......................................................... 111

12. A Diklomi Thuthencatnak Thawn Cingfelnak

(Dec. 14-20) ........................................................ 122

13. Israel Lakih Hruaitu Pawl

(Dec. 21-27) ....................................................... 133

EZARA LE NEHEMIAH THAWN PEHAWIN THUTHANGMHA

Ezara le Nehemiah hi Thiangthlarau ih cencilhmihruaitu an si ih Pathian an hmuitin ruangah Pathian thuah thutak nun an nei. Cule Pathian mipi pawlihmhansonak, neihnunnak,le Pathian hmin cawisan a sitheinak dingah leitlun hmuahhmuah ah an phuang.Rinsantlak tlawmngai hruaitu pawl cun an pumpek awknakdandan in Pathian in an mah hmangin thil a titheinak khaan nun ah zohmhimtlak an si.

Sinak in misual kan si ruangah zongsangih thiltuahmi kan nei, cule a pa a zon or a nu a zon timi piankennunzia neiah kan cang. Cumi kan sinak thlengter theinakdingah cun Pathian thu zirnak le Thiangthlarau bawmnaklawngin famkimten kan ngah thei. Zumtui nun cu “cahnakin si lo, thiltitheinak khalin si lo, ka thlarau sawn in asi”(Zekhariah 4:6 NKJV). Cuih thil cu zumnak in Pathianthukam kan pomnak thawng in a um (Habakuk 2:4) ihthlarau lam nun ngai tlaihnak a suahpi.

Tu kuata ah cun a buai zetmi nun zalam a hailangding. Thiltha tuah kan tum veten a dawnkhamtu harsatnaka suak loh li. Kan rualtha (or) kan innsang pi pawl in a thupten simaw langhngan in simaw in kham, cumi cu kan ralpatiah kan ti theumi ah a cang. Sualnak le Setan kha a umlai ruangah thiltha tuahnak dingah harsatnak le dodal tu aum. Setan hi kan hnak in a fim, a cak, thi a tithei sawnruangah milai kan sinak in kan do theih lo. Pathian lawnghi a tawpkhawk tiang nehtu a si ih thinlung taktennunthleng a duhtu cu thiltitheinak a pekih nun dan anthiam. Kan nun ah awloksongnak a thlengmi kha nunthlengnak ding remcan nak kan ngahmi a si. Beidonnak arathlengmi tinkim ah Pathian ih cahnak in peknak thawngin thlarau nun pitling zamrang zetih in thleng ter tu a si.

Page 3: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

5 6

Ezara le Nehemiah cabu ah beiseinak le phurnak thawn anetnak tuahmi a um lo. Sualnak hi hmakhat te ahnasazetin a karh. An hrangah rinhlelhnak a ummi kha alenglam in a rami a si lo, an mai lakah Pathian in a duhmia phuan mi an thlun lonak ruangah a suak. Pathiankawhhran rinumnak le rinum lonak a fiahnak kha Bawipaithupek ah taima zetih tuah menmo nak in hneksak a si.Nun thlengthei thiltitheinak kha Bible thinlung taktenhawlnak le theihnak ngaingai neihnak ihsin a ummi a siti ah Ezara in felten a thei.

Ni 2300 le zarh 70 simsung thu a thleng famkimiha hramthoknak kha B.C. 457 kum ihsin a si. Pathian in azangfahnak thla a zar ruangah Ezara thawn Jerusalemaha kirsal tu Israel pawl kha lam zinah harsatnak tonglo dingahsiangpahrang Artexerxes in an mah kilkhawi tu ding a retsakih Jerusalem Biak inn ih an rawngbawlnak dingah antulsammi tangka le ei in ding tiang in a pek (Ezara 7:11-28).

Himi cabu pahnih in Pathian ih zawitheinak,rinumnak, le a thukam famkimternak tumtah mi nei inan zirh. Pathian hrilmi miphun pawl in hmuhnak fiakzet,lamzin hlo, thinlung vaivuan, le lungruh in um hman sehlaPathian in a thukam mi a famkim ter. Pathian in a miphunpawlzangzelih an sing reronak ihsin thangharh ih remthataw dingah Pathian in a mipi pawl kha a ko.

Zerubbabel, Ezara, Nehemiah pawl in remthat awih dinthar aw sal dingah sal sinak ihsin an hruai kir sal.Khami hnatuan kha lei cancemnak ih ni netnak ah thlarauthangharhnak le dinthat salnak suahter tu ding a si. Israelmiphun pawl kha an ral pawl ih siatsuahnak ruangahmitawntai le mi nauta pawl lawng an tang. An mah hmangin

Pathian in leilung pi ah amah theihnak le a thukhaamtheihnak um dingah tumtahnak a nei. Pathian biakdandik kilhim tu le a daan thianghlim kil him tu dingah Pathianin tumtahnak a nei. Ellen G. White Prophets and Kings p.677.

Ezara le Nehemiah hi thuanthu cabu a si, Pathianminung pawl an nun thlengnak ding hmusuak tu mi poimawh an si. A ropi zetmi thuanthu pakhat kha hi bung 23sungah a ropi zetmi thuanthu pakhat a um. A sinan ahrekkhat pawl kha zumnak zirhnak famkimnak thungansuah mi an si.Pathian zangfah lamhruainak le Pathianhnatuannak ropi kan ruat ban theinak dingah himi cabupahnih ih an nganmi kha fimkhur ten kan zir suah ah cunPathian zangfah lam hruainak le a ropi zetmi hnatuan kanruat ban thei ding.

Himi cabu hi santhuanthu fehsuakdan nganmi a siih a hrek khat pawl cu kanaan vek ih tuattul mi a si, tuisanhrangah a zaten hman theh thei a si lo timi kha hngilhhlah.Biak inn pi remthatnak kha Nehemiah le Ezara cabu ih antumtah mi a si ti kan hmu leh ding (khami kha B.C 515kum ah an theh ih hlannak an tuah. Ezara a thlenhlankum 50 ah himi hi hramthok a si. A sinan Jerusalemkhawlipi remthat a si ih an hruai awknak ah an ramrorelnak ah an mahte ih uk awknak an neih mi pawl hiMessiah a ratnak lam zinsial sak tu a si.

Tu kuata ih kan zirlai Bible ih sin, Pathian inthlawsuahnak kan hnenah in pek seh la a nun in kan mahin luahkhat seh, kan thinlung in tham seh la, kan thinlungruahnak thlakthleng theh seh, cu ti cun nitin in Pathianhnenah rinum ten le thinlung tak ten amah thluntu kansi thei ding.

Page 4: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

7 8

Jiri Moskala ThD, PhD, hi Andrew University,Seventh-day Adventist Colledge ah thlunghlun zirhtu letlawng pi ah hotu bik hna kha 1999 kum ah a tuan.Moskala hi Andrew University ih hna a tuan hlan ahCzech ramdin khawm ah ( Orden pastor, hruaitu lubik,tlawng ca zirhtu, le tlawng saya kyi a rak tuan). A mahhi Czech le Mirang tong ih nganmi theological aphunphun ngantu le cabu nganmi a phunphun zohfeltu pawl lakah sungtel a si.

ZIRLAI 1 September 28- October 4

HMUALNEI SAN THUANTHU ZERUBBABEL LE EZARA

Sabat Tlailam September 28

TUZARH SIARDING. Jeremiah 25:12-12; Danial 9:1,2; Ezara4:1-7, Isaiah 55:8,9; Ezara 7:1-28.

BIBLE CANGKEN: “Persia siangpahrang Sairas in, Leitlunih lalram hmuahhmuah cu van ihBawipa Pathian in i pe zo; Cun Judahih um Jerusalem ah Amai hrang innsak dingah i fial, tiah a ti.” (Ezara 1:2NKJV).

Jeremiah ih a nganmi vekin Babulon ah kum 70sung saltaannak a cem tikah Pathian in a mipi pawl khakirsal dingah thu a rak kam. Pathian in a mipi pawl kirsalnak dingah Sairas kha a hmang. Pathian ih hriak culh(Isaiah 45:1) Sairas in B.C. 538 kum ah Pathian ih miphunpawl kha zalen zetin an mai ramah kirsal ding in le Biakinn pi sak sal dingah thu a suah.

Jerusalem thu a sim tu kha Sairas si lo in Pathianthu suak a si. “Biak inn pi a hram lungphum kha phumsisehla, Biak inn pi kha sakthat sal si seh” (Isaiah 44:28NIV) timi thu pek a suah tu, Jerusalem Biak inn thianghlimsaksal theinak dingah Sairas thatho tertu le thu pek suahtertu kha Pathian a si.

Pathian ih thiltuah mi kha hrilmi miphun ih anhmuhtikah an thazang tlungtertu le ruahnak tha neih tertua si. “Cule Judah le Benjamin innsang hotu, le puithiam

Page 5: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

9 10

pawl le Levis pawl cu Bawipa in Jerusalem ih Bawipa Biakinn sak dingah an thinlung thawhtermi hmuahhmuah cuan tim an tuah ih an feh”(Ezara 1:5 NIV).

Cungnungbik Pathian zangfahnak hnatuan mipipawl in an hmuh tikah Pathian lamah tan an lakmi khakan zohthim dingmi a si. Pathian thawn pehzom awnakthabik kan langter theinak cu A minung pawl aiawh induhdawt zetih tlangtlatu a sinak a hnatuan kan theihnakihsin a si.

THAWHSAL NI September 29SALTAANNAK IHSIN KIR SALNAK HMAISA

Jeremiah 25:11,12; le 29:10 le Daniel 9:1,2 pawlsiar aw. Saltaannak ihsin an kirnak hmaisa ah ziang soa thleng? An kirsalnak simsungthu a famkim mi ziangsoa um?

A hmaisa an kirsalnak ding thupek suahnak dingahPathian in Sairas kha thu a pek ih Jeremiah ih a raksimsungmi kum 70 thu thleng famkimnak a si. Jeremiahin Judah ram kha kum 70 sung cu suahsan a si dingihBabulon pawl ih kut tangah an um ding tiah a ngan( cuihthil cu B.C. 606/605 ih sin 537 ihsin 536 B.C. tiang a si).Cu theh in salkaihmi pawl kirsalnak dingah Pathian insangka a on sak. Daniel in Jeremiah nganmi cabu a siarih kirsal dingah thukam pek mi can a kim zo ti ah a theifiang.

Daniel 9 sungah Persia siangpahrang thar ihthuneihnak sangsinsin ih a neihnak a hmu ih thil lamdanga thlengmi le a um fawnlo kum 70 thutiam kam mi le athleng cuahco tikah Daniel kha a thinlung a buai ih donhar

in a um. Pathian in an parah zangfah thinpemnak nei in athukam mi famkim ter dingah thla a cam. Khami bungahhmailam canhrang khawkhannak hmuahhmuah Pathianina ngaihven ringring thu Daniel in fel ten a thei. Mihmuahhmuah sualnak hrangah remnak a tuah tu pa indingfel thianghlimnak le raithawinak thiltuah mihmuahhmuah famkimnak a thlen ter ding. Pathian inDaniel kha lungrethei hlah hnangam ten um aw ti ah a ti.Luatnak ngaingai a thlentertu Jesu kha a ra rori ding, nanmah luattertu khal a tu rori ah ka thlah ding”. Cuihhnureilo te ah Persia siangpahrang Sairas kha Pathian insaltang pawl suahnak thupek suah dingah a fial. Pathianhi a thukam mi parah dik zetin a um ringring. (Daniel 10ih kan hmuh mi vekin a miphun Israel pawl an ram an kirsal nak dingah le him le dam te ih an thlen theinak dingahPathian in a bawm.)

Ezasra 1 nak ah cun Israel pawl luatternak an ramah kirsal in Bawipa inn an sak theinak dingahSiangpahrang Sairas kha an luatnak thuthan tu a si.Khami thusuak kha B.C. 539-537 sung a si.Sairas in atlungter lawng silo in thilpek tampi thawn leNebukkhanezar in a rak lak mi Jerusalem Biak inn ihbungbel le thilri pawl tiangin a pek. Himi in Israel pawlIzipt ram ih sin an suahnak thuanthu in theih ter. Judahramah a kir hmaisatu pawl kha a milu in 50,000 an si tiahan ngan khum. Nunau le nauhak an zate in an siartel veka bang.

Bible sungih thutiamkam mi a dik ciah inthuanthu ah a thlengfamkim mi a dang ziang so a um?Pathian in thil thlengdingmi a thei ih thukam in pekmikha kan zum, Khami thuhla ihsin in ziangvek in so kanrinsan thei ding?

Page 6: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

11 12

TLAWNGKAI NIKHAT September 30SIANGPAHRANGPAWL LE THILTHLENGMI PAWL FIAN-TERNAK TAWI (Overview of Kings and Events)

A kir hmaisa pawl ihtuanvo cu Pathian Biak innsaksalnak a si. A neta zirlai ah Biak inn saknak ahdodalnak a um thu kan zir leh ding. Persia siangpahrangin Jerusalem Biak inn saksal cansung hmuahhmuah ahhlawhtling zetih a umnak thu kha tuitum ah kan rel tlangding. Ezara le Nehemiah ih thuanthu phenih thilcangmiin an thucah theihfiang thei nak in pek mi kha kan theihtul zetmi a si.

Ezara 4:1-7 siar aw. Jerusalem remmhat lai ihdodal nak a um laiah a danglam zetmi uktu siangpahrangpawl kha zo pawl so an si?

Hi pawl hi Ezara le Nehemiah cabu ah a um miPersia siangpahrang pawl ih hmin cazin khummi an si.Sairas siangpahrang ih sin thok in ngan a si ih, amah cuBabulon kha 539 B.C. ah a neh ih Persia lalram dintu a si.

Sairas II “ropi” ( 559-530 B.C. )Cambyses II ( 530-522 B.C. )Darius I ( 522-486 B.C. )Xerxes I ( 485-465 B.C. ) Esther cabu sungah

Ahusueras ti ih ngan mi khal a si.Artaxerxes I ( 465-424 B.C. )

Himi siangpahrang pawl ih hmin hi Ezara ih nganmisanthuanthu cabu sungah a sangsang in a ngan lo ti kantheih a mul. Thuthimnak ah Ezaras bung 5 thlenhlan Ezara4:6-24 ah a ngan telhmi a si ih, Biak inn pi sak thulh dingahdodalnak thuhla thawn an thuanthu a zom aw. A poimawh

dan vek in a neta lamah Xerxes I nak ( Ahusaras ) leArtaxerxes I nak kha Ezara bung 4 ih thilcangmi ah ngan asi ih, a hnu ah Darius I nak in Ezara bung 5 le 6 nakah acingfelnak thu a ngan. Himi a hun sangtu kha, cabu sungihngandan vek a si ah cun, mipi pawl in buainak phun tampilakah kum zatampi nehnak an ngahnak thu hi cabu siartupawl mang a bang tertu a si. Tu kuata sungah thilcangmipawl kan theihnak ihsin Ezara le Nehemiah cabu sungihthucah theihthiam dingah in bawm thei ding.Bible sungih thil na hmuhmi pawl in ziangtlukihmangbang in so a lo tuah theu?. Theihthiam harsa mithil na paltlang laiah Pathian le a thu rinsannak ziangtinso na zir thei ding? Ziangruangah so himi hi na hrangaha poimawh?( Isaiah 55:8,9 ).

TLAWNGKAI NIHNIH October 1SALTAANNAK IHSIN KIRSALNAK A VOIHNIHNAK

Ezara 7:1-10 le 8:1-14 sungah siangpahrangArtaxerxes I nak in Ezara kha Jerusalem ih kir dingah B.C.457 kum ah thu a peknak kan hmu. Cule amah thawn kirve a duhtu hmuahhmuah feh dingah thu a pek.Siangpahrang le Ezara a kom nel awk dan kan theihmi atam lem lo. Cuih tlunah Ezara kha rorelnak hmunah hna atuan lo. Ezara bung 8 ah Israel sungtel innsang a kirsalpawl ih hruaitu pawl ih hmin a ngan ih a hmaisa bikahpuithiam a tlungmi pawl ih hmin, a sangtu ah siangpahrangsungtel pawl, cu hnu ah mipi zaran pawlih hmin angan.Miphun 12 pawl ih hmin kha kimten a ngan ih Israelmiphun 12 an sinak kha fimkhur ten a ngan mi hi maktilo theih lo mi a si.Mipa a pok suak pawl ih milu cazin ah 1500 an si ih anzaten nunau le nauhak siar telin 5000 in 6000 an kim

Page 7: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

13 14

thei. Jerubbabel le Joshua hruainak ih a kir hmaisa pawlhnakin an mal sawn.

Ezara 76:1-10 siar aw. Ezara thuhla ziangso in zirh?

Ezara kha Israel miphun lakah a hmisabik puithiamhntuantu Aroan ih cithlah a si ih a hnatuan mi cu cazi asi. Ezara ih ngankhum mi Judah nunphung fehpi dan vekinEzarah timi hmin hi tuini tiang in hmin sunglawi zet a si.Ezara hi siangpahrang Artaxerxesih rorelnak hmunah cazihna a tuan ti fiangte ih theih mi a si lo. Judah ram a thlenhnu ih a thil titheinak hmang in hna a tuannak a nganmiihsin kan hmu thei. Ezara hi siangpahrang Artaxerxeshnenah cazi hnatuan tu a si, siangpahrang in zamrang zetinan ram a pantu pawl hoha tu dingah thlah mi a si.

Ezara 7:6 le 10 sung ih simfiangnak ah Ezara hi miih upat mi cangantu (or) zirhtu hminthang tiah an ti.Thiamzet “skilled” timi hi asullam ngaingai cu nalzet ihthiamnak, thluakmha zet, tinak a si. Ezara hi a thluak acak zetih Pathian daanthu umdan theithiam zet tu a si.Ezara hi mi hoha athiam zet ruangah Judah ram atlungmi Israel pawl hruaitu dingah siangpahrang ih hril.

Ezara in “Pathian daan” zirsuahnak lamah athinlung a timtuah awk ( Ezara 7:10 ). Khami tuahdankha a tu kan dam laiah ziangtin so kan hmang thei ding?

TLAWNGKAI NITHUM October 2ARTAXERXES IH THUSUAH

Ezara 7:11-28 siar aw. Siangpahrang in ziangthuah so thupek a suah? Himi zirhnak hi Israel mipi pawlhrangah ziang ah so a poimawh?

Artaxerxes ih thupek suahmi kha Sairas ih thupeksuahmi hmaisa thawn an bang aw. Siangpahrang inJerusalem ih kirsal a duhtu kha tlungdingah a forh ih ahlei ce in puithiam pawl kha a forh. Murashu thuanthungannak cabu ih a ngan danah cun Persia ramah Judahmiphun a tamsawn cu tlunglo in an um tiah a ti. (Esthercabu ih thuanthu sungah a lang ter mi vek a si). An mahthlahtu pawlih khuurle ramah nun thar hramthokihremcannak tha an hngak. Siangpahrang in Euphrateskhatlam ral ih siangpahrang hlawnthil inn ih ta pek dingahthu a suah. Khami tangka kha Ezara in Khawlipi saknakdingah le “Bawipa inn kha mawizet ih an saknakdingah” atuldan vekin a hmangding tiah a ti (Ezara 7:27 NKJV). Ramdaan le Pathian daan vek in rinum teih an um theinak dingahsiangpahrang in zirhtu dingah Ezara kha thuneihnakhmuahhmuah a pek. Himi thupek nak hi Vantlang pawlkomnak ah le thlundingah a thupi zet. Israel miphun pawl inan khua le ram dinthar sal dingah Siangpahrang in Ezarahrangah phurrit silo dingah a tuah sak.

Siangpahrang in khawlipi le Biak inn dintharsalnak dingah a vei ngaingai nak alang, cule Ezara ihPathian kha a zumve tinak a si maw? Artaxerxes in Pahiankha a ko ve “Israel ih Pathian kha Jeruslem ih a um mi asi”(Ezara 7:15 NKJV). Siangpahrangin Israel Pathian ihumdan simduhnakah, laksawngpek ih lungawi ter a tulmitualmo pathian dang an biakmi lak ihsin Bawipa Pathiankha a hmu. Amah le a fapa le pawl in an biakmi tualmopathian thinheng ter ding khal a duh lo( Ezara 7:23 ). B.C457 kum hrawng hi Izipt pawl in uktu Persia cozah an dolaifang a si kha kan theih bet dingah a poimawh.Curuangah siangpahrang in Judah pawl ih rinsannak le ahnen ah rinum ten an um thei ih ol ten a hruaitheinakdingah a tuah mi a si.

Page 8: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

15 16

Siangpahrang kha Ezara le Nehemiah thawnmangtlang in hna an tuan ko nan khami in Pathian zumtuah a tuah thei cuang lo. Zumtu a si lo nan Pathian in atumtahmi tuah famkim thei nak dingah zumlo tu pawl khala hmang thei tinak a si.

A tu kan umnak hmunah retheihnak le natnakkan tuar laiah lei le van uktu hi Pathian a si ti ah amahrinsannak ziang tinso kan zir thei ding?

TLAWNGKAI NILI October 3FIMZIRNAK A THUPITNAK

Ezara 7:6, 10 nak kha siar aw. Sakhaw dik fimzirnak a thupitnak himi cang pawl in ziang so in zirh?

Ezara in Bawipa Pathian ih pekmi daan zirnak ahle thlunnak ah a thinlung zaten a pek ih Pathian thu pawlkha a zirh (Ezara 7:6,10). Israel pawl lakah kau sinsin ihhnatuan ding in a timtuah awk. Bible cang in a sinak vekin a sim ih Pathian thu zirnak, a tuahtuannak le a nunziaza le Bawipa daan thu zirhnak ah a thinlung zaten apek.

Ellen G. White in a thupi zet a tarsuahmi cu: “Aroanih cithlah sungsuak, Ezara in puithiam pawl zirhnak a pekih, mitdawivaih thiam pawl ih cangan mi, arsi zoh ihkhuacan rel thiam le cam thiamnak, le Medo-Persia ramuk sungih mifim pawl ih fimzirnak tiang in a zir suak.Cuih pawl ihsin a thlarau nunramah hnangamnak a ngahthei lo. Pathian thawn rualremnak neithei dingahhelhkamnak a nei ih Pathian duhmi tuahsuak rori kha asaduh thahmi a si. Cule Pathian daanthu zirhnak le daanthu vekih thlundingah a thinlung in tumtahnak a nei (Ezara 7:10 ). Himi ihsin profet pawl le siangpahrang pawl ih

an cangan khummi ihsin Pathian hrilmi miphun pawl ihan santhuanthu zirsuah duhnak thinlung a nei. Thilthlengan ngankhummi a hawlsuak ih Bible sungih a um mi biazaipawl ihsin ziangah so Pathian in Jerusalem siatsuah dingaha siang timi le a minung pawl kha milem biak pawl ihramah sal ih hruai a sinak kha a zir”_ Prophets and Kingsp. 608.

“Ezara in cathianghlim hi fimkhur zet le thinlungtakte ih zirnak lamahthangphawknak um dingin a damsungtaima zetin a tuan ringringmi. Pathian daanthu nganmihmuahhmuah kha a hawlih hmunkhat ah a ret hnuah anngan sal ih mi hnenah a zemsuak. Cuih cathianghlim nganmi cu hmuntampi ah mitampi hnenah a thlengihsuangtuah banlo tiangin mipi hnenah fimnak sunglawi apek. Prophets and Kings, p. 609.

Ezara kha milem biak pawl ih zirhnak a zirsuak timikha hminsin aw. An fehdan a diklo ti khal fiangten a hmu,cule thutak ih a hrampi Pathian thusuak le a daan ihsinthutak kha a hawl. Leitlun fimzirnak phunsang tlawng aha zir lo ruangah ziangah so a dik lo mi an zirh timi ahthukthun in a um lo. Cu lawng silo in “mitdawivah pawl learsi zoh ih nikhua rel thiamtu pawl ih cangan mi pawl in”ziangtinso mitha sidingah a tuah thei ding?

TLAWNGKAI NGA October 4

RUAH BET DING: Ezra ih a duhbik mi hnatuan kha ruataw: “Ezara kha Pathian ai awh ih thusimtu a si.Van lamlalram uknak dan thu zirhtu a si. A damlai can a tangmihmuahhmuah kha Medo- Persia siangpahrang rorelnakhmunah le Jerusalem ah a hmang. Zirhtu hnaa tuanringring. Midang thawn an kom awknakah thutak a zirhih, mitlawmngai zet le mi ngilnei zet a si ruangah a

Page 9: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

17 18

F-2

tuahtheimi a hnatuan a karh sinsin. Bible thutak nun ziazamawi ih thil titheinak hmang in leitlunah Bawipa’h thutheihpitu ah a tang”. Ellen G. White Prophets and Kings, p, 609.

“ Tuisan tiang remthatnak hnatuan a fehpi tu cunsualnak demtertu men silo in le Pathian hmin bal tertumen si lo in Ezara le Nehemiah vek an si a tul. Himihnatuan a parah mawhphurh nak pek a si mi cun sualnakan tuahmi daiten an umpi lo ding. Sualnak kha lemcangih duhdawt awter nakin a khuhhlo fawn loding. Pathian inzo mithmai hman a zohlo ti an hngilh lo, thilthalo malte inzangfahnak tampi alangter. Khrih ih thlarau zarah khawsiaa dawi suahsak mi hnen lawngah a phuan mi si.

RELTLANGDING:1. Bawipa ih thukam mi ah mangbangmi tampi kan nei.

Pathian in hneknak kan hnenah a hmang fawn lo. Athukammi kan hnenah thlengfamkim theinakdingah kan nunah ziangvek duhhrilnak so kan tuahding?

2. Daniel 9:1-23 ih Daniel thlacamnak kha siar aw.Nangmai tonnunah nahman theidingmi ziang pawlso a um? Daniel in ziangso a tuah? A nun ziaza le athinlungput ziangvek so a si? Zianghrangah sothlacam in a dil? Tuisanah kan hman thei dingmiziang pawl so an um?

3. Tlawngkai nili ni ah Ellen G. White ih nganmi kansiar. Ezara ih a uarbikmi hnatuan mikip hnenahPathian thu thlenpi ding le Pathian thulawngtumtahnak neihnak kha a ngan. Tuisan Kan nunahle kan kawhhran ah Pathian thu kha a thupibikahkan ret theinak ding ah himi zirlai ah a thupi zetmile a langsar zetmi ziangso a um?

*********

ZIRLAI 2 October 5-11

NEHEMIAH

SABAT TLAILAM October 5

TUZARH SIAR DING: Nehemiah 1-2, Daan peksalnak 7: 9,Saam 23:1-6, Mipumsiarnak 23:19.

BIBLE CANGKEN: “Cun hiti hi a si, hi thu pawl ka theihtikah ka to ih ka tap, cun ni ziangmawtizat thinhar in ka um. Cule rawl kaul ih van Pathian hmaiah thla ka cam.Maw van ih um Bawipa Pathian,Pathian ropi le maksak, a lo duhdawtule na thupek a thluntu pawl parahzangfahnak na nei ih na thukam nakimter ringring” (Nehemiah 1:4,5NKJV).

Saltaannak ihsin Judah ramah a tlungsal pawl khabuur hnih an si. Hebru miphun hnenah Pathian ih thukammi a kim lomi Pakhat hman a um lo.

Hivek in buurhnih ih an umnak hi Pathian inremruat mi a si. A neta buur pawl kha buainak cingfel tudingah thlahmi an si. A hmaisa buur pawl kha Jerusalemle Biak inn remthat hna tuantheh dingah a si ih, ankiangkap miphundang pawlih dodalnak ruangah thil dangpawl cu an bansan. An kiangkap miphun dang pawl in Israelpawl in an khawlipi an saksal hi an duhlo. Ziangah tilehlan lai ah miphun ropi le cakzet an si zo ruangah an tih(Ezara 4:6-24). Israel pawl a kirsal nak ah voikhat cuthulhsal dingah an ruat ziangah ti le an hrangah tih a nung

Page 10: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

19 20

tuk. Pathian in a mi pawl akawhnak san kha thulh dingaha duh lo ih tuahsuak vivo dingah a ko.

Curuangah a tumtahmi tuahsuak dingahmawhphurtu a hril. Bawipai hnenah kan kirsal theinakdingah hruaitu dingah Pathian ih a hrilmi cu Nehemiahtimi a si.

THAWH SAL NI October 6NEHEMIAH DONMI THUTHANG SIA

Thuthang mhalo thawn hramthoknak an tuah.Mitampi cu an pu le pa pawl ih ramah an kir asinan khatawkah an hrangah Nehemiah cabu hramthoknak hi Danielcabu thawn an an bang aw (Daniel 1:1,2 ) thil a tluang mhehcuanglo.

Nehemiah 1:1-4 siar aw. Ziangah so Nehemiah thinbang in a um? Thuthang mhalo a ngah mi kha ziangvekin so a cingfel?

Judah miphun hrek khat cu Susan ramah sal ihhruai an sinak a reizet zo, leitlun pumhuap ramuktu palilak ih pakhat Persia uknak a si ih, Nehemiah hisiangpahrang sabit ti khuat hai keng tu a si. A mongkamhman dan ah “ka unau Hanani “ ti mi a hmang ih unausuakkhat thisen zompi ti mi a sawhduh. Ziangah ti le anbangawk ih hlei ah fiangzet ih theih mi a si. Hanani timikha Nehemiah 7:2 ah fiangten a langter ih Israel miphunsungtel a si men thei. Hanani thawn a biak awk can khaB.C. 445 November thla laihawl le December thla lai hawlhrawng vek a bang. Khami hnu kum 13 hnu lawngah Ezarakha Jerusalem ah a tlung. Hanani ih simdan ah cunJerusalem ih dinhmun kha a sia zetih tihnung zaah a sim.Jerusalem khawsung ih a um pawl in khawlipi dinthar saldingah cun an tlin lo, an ral pawl in khawlipi le kulhnak

phardawl pawl an siatbal theh ih himnak um lo ruangah antlansan mi a si.

Nehemiah in Samaria khawlipi le a phardwl pawlkha siatbal theh an si timi thuthang thalo tla a thei. A sinankhami can tiang ziangruangah a si timi a sandik ciah athei hrih lo. Cuih hnuah siangpahrang Artaxerxes in tivaralkhatlam ramih um mipi pawl ih soiselnak a theih ruangahan hnatuan colhsan dingah thu a pek ih Jerusalem ih atlungsal pawl hrangah an ruahsannak a siattheh (Ezara 4).Cucing in Biak inn sakthatnak hna kha an tuan thotho,Jerusalem ih um pawl in raithawinak an tuah thei hrihloruangah mipi pawl hrangah Biak inn a poimawh tuk. Andinhmun a siatnak Nehemiah in a thei ih thuthang atheihmi ruangah a thin a na zet. Judah miphun pawl khaPathian hmin sunloih dingah an khua le ramah tlungter ansi nan Pathian tihzah upatnak nun an nei lo. Pathian Biakinn le khawthianghlim kha an ngaihsak lo himi ruangahan ral pawl in an hmuhsuam ih thinphang in an um.

Curuangah Nehemiah cu Pathian hnenah aspumpek aw. Judah pawl ih zumnak an neih theilo nak ahphunnawi in a um lo, a hmuhsuam fawnlo, an um dan ihum ve dingah a tum lo. Nehemiah cu khupbil in rawl ulhthlacamnak kha tuahhram a thok.

Himi thuthang siava ruangah Nehemiah mitthlithawn rawl ul in thla a cam. Harsatnak canah le Bawipakan tul lai can ah ziangvek minung sidingah himi in ziangsoin sim?

TLAWNGKAI NIKHAT October 7NEHEMIAH THLACAMNAK

Nehemiah ih thlacamnak Nehemiah 1:5-11 sungkha siar aw. Phundang zetih thlacamnak a tuahmi pawl

Page 11: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

21 22

kha ziang pawl so an si? A thlacamnak ah misualpawllakah a telh awknak kha ziangah so a si ding?

1. Bawipa Pathian nang cu ropi zet le zangfahnak nei zetmina si. (Nehemiah 1:5)

2. Ka thlacamnak theihram aw. (Nehemiah 1:6)3. Sual phuannak (Nehemiah 1:6,7)4. Na thukam mi kha cingkeng hram aw (Nehemiah 1:8,9)5. Na runsuah zomi an si (Nehemiah 1:10)6. Kan thlacamnak run ngai hram aw. (Nehemiah 1: 11)7. Pathian mi nunsiang le zangfah thei. (Nehemiah 1: 11)

Nehemiah in a mawi zetmi thlacamnak a tuah micu Pathian maksak nak, an sual ngaithiamnak, lebawmnak dil ih tahnak kha a simnon rero. Daniel 9 sungih Daniel thlacamnak kha Nehemiah thlacamnak thawn anbang aw. Nehemiah ih bawmnak dil ih tahnak ahramthoknak ah hminsin tlak in a um lo, cuhnak in Pathianmaksak le cungnungnak thu kha a tarlang sawn. Pathian hia thutiam a thlen famkim ter tu a si nak le amah duhdawtuparah a zangfahnak a peknak thu, le Pathian rinsan santlakringring a si nak kha a theih ter sal.

Thlacamnak cipciar ih simfiang ah cun Nehemiah1:8 sirhsan mi a si ih Nehemiah in Pathian thukam ah ahngat awk. Nehemiah a simdan ah cun: “Hngilhhlah!” tiaha ti. Phundangih sim ah cun Bawipa Pathian hngilhhramhlah aw, rinum ih kan um lo ruangah ramdang le miphundang lakah ka lo thekdarh thluh ding tiah na ti. Culekalo hruaikir sal dingih ka lodinthar sal ding tiah thu nakam mi kha theih hngilhhlah. A hmaisa pakhat athlengfamkim ih a neta na hnenah kan kirsalnak dingkhal kim ter nak can a thleng zo. Nehemiah in an hnenahPathian ih thu a kammi kha Pathian in hngilhlo dingih

phuansuahnak ah thinphannak a nei lo. Pathian in athukam kha a theinawn lo ih a hngilh tinak a si lo. Pathianin kan hnenah thu a kam mi kha a hnenah kan phuantikah a lung a awi tinak a si sawn. A thukam hmuahhmuahkha kan zumih awsuak in a hnenah kan phuan hi a duh.Kan mai kaa in thu inkam mi pawl kan phuanlang nak inkhami thukam kan zumih kan rinsan nakah thazang kanngah ding, a hleice in beidong ih kan um can ah kanhrangah thazang a si.

A tu nangmai hrangah Pathian thukam ziangsona phuansuah theimi a um? Beidong loih thukam miphuansuahnak hi ziangah so a thupi?

TLAWNGKAI NIHNIH October 8NEHEMIAH KAA IN A SIMSUAK MI

Nehemiah 1:11 sungah Nehemiah hi siangpa-hrangih sabitti petu a si tiah a ti. Himi hnatuan hi kanhrangah hnatuan tenau a bang, a sinan sabitti kengtuhnatuan hi thuneihnak neizet pawl a si. Ziangah tilesiangpahrang thawn naihniam zetin an um. Khuathaikengtu timi cu siangpahrang damlonak thlentheitu orthihnak thlenthei tu a ummaw um lo timi an in dingmipaohpaoh a tepsaktu a si. Herodotus ih simdan ah cunsiangpahrang khuathai kengtu hi cawimawi mi an si ihdinhmun sangzetmi an si ti ah a ti. Assyria siangpahrangEsarhaddon ih khuathai kengtu kha ram uknak sungah lukaitu bik a si tiah a ti. Curuangah Nehemiah hi mimenmen a si lo ih ram uk sungah lukai tu sinak a nei ih,siangpahrang hnenah lut theinak thuneihnak a nei.Judah miphun pawlih um dan a sim tikah siangpahrang ihduhsaknak ngah thei dingah Pathian in antongkam hmangdingah an dil.

Page 12: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

23 24

TLAWNGKAI NITHUM October 9NEHEMIAH A FEHTER

Cu le siangpahrang in tiva ral khat lam ram uktuHoron miphun Sanballat le Ammon miphun Tobiah hnenahNehemiah ih a hnatuan famkim ten a theh theinak dingahrak bawm ding in ca a kuat. Cuihtlunah siangpahrang ihtupi thing pawl kiltu Asaph hnenah Jerusalem khawlipi leBiak inn saknak dingah Nehemiah ih a tulmi thing ahmiapheng le atlang pawl pek ih bawm dimgah thu a pek.

Nehemiah 2:9,10 siar aw. Himi cang pawl inNehemiah le Judah pawl dodaltu pawl ih an ton mi thuhlaziang so in sim?

Nehemiah kha B.C. 445/444 kum hrawngahJerusalem a thleng. Nehemiah in Jerusalem remthatnakdingah cozah hnenah dilnak atheh lutih thupek suahdinga hngak laiah dodaltu pawlin buainak an suahpi ih apoingaingai.Tobiah hi Judah mi a si ko, a hmin ih sullam hman“ Bawipa a mha” “The Lord is good” ti mi a si. A fapa ih hminkhalah Jehohanan timi Judah miphun hmin a keng lai, ahmin sullam cu “the Lord is gracious” “Lainat tu Bawipa”tinak a si. Tobiah hi Ammon siangpahrang kuttangahhnatuan tu a si. Jerusalem hi a kiangkap ral pawl in akulhtheh, ni tlaknak lam ih sin Israel ram Samaria uktuSanballat, nisuahnak lam ihsin Tobiah Ammon ram uk tu,sak lam ih sin Arab miphun uktu Geshem (Nehemiah2:18,19) Adom le Moab pawl hruai tu a si. A poi zetmi cuNehemiah Jerusalem a thlengih zianghman a tuah hlanahdodaltu pawl in ram sungah buainak tuahtu ding an minungpawl an rak ret zo. Mi hmuhsuam tu pawl cu an mah hnakihcotha a ngahtu pawl an hmuh tikah an lungawi dah lo.

“Nehemiah kha Jerusalem a thlen tikah cun amahkiltu ralkap pawl thawn an thleng ih thupoimawh hrangahuktu bawi ih thlah mi vek in a lang, khawlipi kiangih iksiktu ram le miphun milem biak pawl kha mangbang theh ina tuah. Ziangah tile Judah pawl hi an ral pawlih hmuhsuamle nautat mi a si. Himi thilthalo tuah hmaisabik tu lehruaitu pawl cu ram then uktu Horon miphun Sanballat,Ammon miphun Tobiah, le Arabia miphun Geshem pawlan si. Nehemiah ih a cangvaih dan kha phiar duhnak mitthawn hruaitu pawl in hmaisabik ah an zoh. A tumtah mile a hnatuan tlaiter dingah an thuneihnak pawl hmang inhnaihnok nak an pek.” Ellen G. White Prophets and Kings,p. 635.

Pathian in a tumtah mi tuahsuak dingah a kawhmi pawl in dodalnak an tonnak a dang thuanthu Biblesungah ziang pawl so na hmu thei? A phi na ngahmi khasabat ni ah suahpi ve aw.

TLAWNGKAI NILI October 10A TUANVO LAKMI TUAHDINGAH TIMTUAH AWTUNEHEMIAH

Nehemiah kha a mawhphurh tuanvo lak ih a tulmithil huahhmuah tawlrel tu dingah Pathian kawhmi a si ticu zohman ih el thei mi a si lo. Pathian thukam theihnakle Pathian kawhnak theihnak in ral hriamnaam thawnNehemiah a poksuak. Fimkhur zetin thlacamnak thawnhmai a nor ih Pathian in i umpi ti a thei. Himi theihnak inhimnak a pek thei cuanglo ih a tuah dingmi kha ahramthok in a ruatsal.

Nehemiah 2:11-20 siar aw. Khawkulh phardawl sakdingah Nehemiah in timtuahnak ziangso a tuah?

Page 13: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

25 26

Hruaitu Hrangah Zirlai Pawl:

Zirlai 1: “Pathian in ka thinlung sungah Jerusalem ih katuah ding mi a ret zo ti ah a ti “ Nehemiah in zokhal a simlo (Nehemiah 2:12). A ral pawl khal a sim lo ih Judahhruaitu upa pawl hnen khalah a sim lo. Tuahdingmi ah atulmi ziangso a si ti theihfiang theinak dingah fialmi a siih a mah kha mi ih zohtleu mi a si.

Zirlai 2: Nehemiah hi thil ziangkhal siseh a tuah hlan ahatulmi ziangpawl so a si ti ah inn ah suangtuahnak lekhawkhannak a nei theu.

Zirlai 3: Nehemiah in tuahding mi hnatuan a sim tikah,tumtahnak nei in khual an tlawngnak ah Pathian ih thil arak tuahmi pawl kha hmaisabik ah a ruat. Culesiangpahrangih thusuak mi ah a bet sak. Thukamnak neiih dilnak a thehlut hlan ah raltha zet in a um.Judahmiphun pawl an khawlipi saknak dingah dodalnak um hmansehla kham theih lo in an pok suak mi hi thil mak a tlinga si. Nehemiah in rawl ul ih thlacamnak a tuahmi ruangahPathian in siangpahrang thinlung lawng a remsak lo ihJudah mi phun pawl ih thinlung ralthatnak le tuanvo lakduhnak thinlung khal a neih ter.

Nehemiah 2:19,20 siar aw. Nehemiah zum nakziangso in sim? Daanpek salnak 7: 9, Saam 23:1-6 leMipum siarnak 23:19 Nehemiah thawn ziangtluk in soan bang aw ih theithiam dingah ziangvek in so in bawm?

Mi thawn kan biak awnak in zoso kan si ih kanzummi ngaingai kha ziangso a si ti a langter. Nehemiah inPathian thu kha a cawisang. Pathian ih a simmihmuahhmuah cawisannak ah le Pathian sunlawihnak

dingah cun mi hmuhsuamnak le hnihsannak khal a tihlo. A ral pawl in an hmuhsuamnak thinlung an neihhmanah thinlung nunau le tihhrut in a um dah lo. Josef inzumlo tu hnenah tihphannak umlo in lal a si hlanah a umvekin Nehemiah khal an zum mi Pathian kha zum lo tupawl hmai ah tihloten a cawisang

TLAWNGKAI NINGA October 11

RUAHBET DING: “Nehemiah kha thlacam nun a nei. Amiphun pawl aiawh in a nun a thaap. Tuimum ah cun athinlung in tumtahnak thianghlim nei in thla a cam.Siangpahrang ih lungkimnak le a mulmi thilri ngahtheinak dingah, Jerusalem saksal nak dingah le Israelmiphun dinsal ih miphun cak an si theinak dingah muanvoa lak. Siangpahrangih lungkim pitnak ngah dingah Pthianhnenah a dil vek in le a tumtah mi tuahsuak theinakdingah mithmai mha a ngah. Hi pa ih duhsaknak ka ngahih ka parah zangfahnak nei dingah tuini ah na siahhlawhin thinlung takten ka lo dil.Siangpahrangih duhsaknakngah dingah thlali lai a hngak hnu ah canmhaleremcannak a ngah” Ellen G. White Prophets ang Kings,pp 629,630.

RELTLANG DING:

1. Tlawngkai nithum ni ih thusuhnak a phi khathlunghlunsungah hmuahhmuah le thlungtharhmuahhmuah ah Pathian kawhnak a ngah tu pawlin dodal nak nasazet an tong theu, a san ziang so asi ding? Khami kha an tuahmi tikim tiding ah a umih a tican ziang so a si ding? A thasawnmi thusuhnakah ruahmi cu: Pathian kawhmi pawl hi soihnawm

Page 14: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

27 28

tonglo an um maw? Kan zum mi tuahsuak dingahPathian kawhmi kan si ih harsatnak nasazet kantong theu, cule beidon nak kan ton canah himi inziangso in sim?

2. Nehemiah 2:18 kha siar aw. Mi pakhat in a dik asi ti ih phuansuah/tong nak ih hmual a neihnak thuziangso in sim? Khami in Nehemiah kha a phunpiJudah pawl ih tanpi nak ngahnak ah ziangtluk ihtangkai so a si.

3. Ezara, le Nehemiah hi siangpahrang bawmnak tello in tuah theimi an nei lo. Pathian hman minungpawl hi milem bia cozah thuneihnak neitu pawlthawn an tangrual a tul. Cozah thuneitu zo vek khalsiseh an mah thawn tangrual ih hnatuannak dingthu zirlai ziangso inpek? Kha vek ih hna kan tuantikah kawhhran hi ziangah so fimkhur kan tul?

4. Nehemiah ih thlacamnak kha zirlai zir canahzirtlang uh (Nehemiah 1:1-11). Pathian thawn nanpehzom awknak hnget nei dingah ziangso na sarsuak?Pumpek awknak, sualphuannak, lw thukam miphuansuahnak thu ziangso a zirh?

********

ZIRLAI 3 Octorber 12-18

PATHIAN KAWHNAK

SABAT TLAILAM October 12

TUZARH SIARDING: Ezara 7:10; Nehemiah 1:1-11; Daniel9:24-27; Daniel 8; Rom 8:28,29; Rom 9;Suahlannak 3; 4.

BIBLE CANGKEN: “Kan pupa ih Pathian Bawipa cuthangthat in umseh! Amah in hna atuan ih hi bangtuk in Jerusalem iha ummi Bawipa ih Biakinn parahsiangpahrang in upatnak a nei.”(Ezara 7:27 NKJV).

Pathian in amai tumtahmi tuahsuak dingah mipakhatkhat a ko kem? Khami a tumtahnak hna tuandingahthiamnak famkim nei in a tuah tinak mawsi? Milai hnakin Pathian in a hmu fiang thei tinak a si maw? Mitam pipawl cun a si rori kan ti ding, ih ahlei ce in netabikthusuhnak pahnih ah khan a si an ti ding. Fimzirnak insiseh, nitin tonnun in siseh,Pathian in a tumtahnaktuahsuaktu dingah kanmah in timtuah nakah can tampia hmang. Amai duhmi tuah duhnak thinlung nei in lehnuaidornak kan neih ah cun a hnatuandingah in hril sawna si. Kan nunah Pathian ih in kawhnak hi ziangso a si?Himi hi a tlaitluan in theiolsam cu a si lo. Pathianin a maitumtahmi tuahsuak dingah mi a ko theu timi hi Bible sungthuanthu ah a um famkim theh.

Ezara le Nehemiah kha Pathian in a tumtahmihnatuan dingah a ko timi hi thinlung a khoih zet mi cu: a

Page 15: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

29 30

siatthehmi pawl kha remtha sal ding a si. Himi thuhla ahremthat dingmi hna a tam lutuk. Israel pawl kha Jerusalemah hruaikir dingah le Jerusalem le Biak inn pi sak tha saldingah a si. Mipi pawl kha Pathian thuhla zirhtu dingah lePathian hnenah pumpek awk sal theinak dingih hruaidingah a si. Pathian ih kawhnak thuhla le a poimawh mi asi nak rel tlang uh.

Thawhsal Ni October 13EZARA LE NEHEMIAH KAWHNAK

Ezara hi hna a phunphun tuan dingah kawh a sikan ti: (1) feh duhnak thinlung a nei (2) amah cu hruaitua si (3) zirhtu le cangan tu mithiam sang pakhat a si.Thildang kan hmuhbetmi khal a um ko ding. Ezara hiziangah so himi tuanvo a pek timi langtertu Bible cangpakhat a um.

Ezara 7:10 in Ezara thuhla ziangso a sim? Ezarain “Pathian daan” a hawl ih tuahsuak dingah tumruhzetin ziangvek in so a thinlung timtuahnak a nei?

Timtuahnak le tumruhnak ti mi hi Hebru tongin”kun”ti ah an ti. Cuih cafang cu “timtuah” “Kaihnget””tumruh” ti ah lehlin theih a si. A sullam cu Ezara in Pathiankha tumruh zetin a thinlung zaten a hawl tiak a si.

Jerusalem a thlen hnu ah cun Ezara in Pathianhnen ih ap awknak timi ah zohthim tlak zet a si. CuleJerusalem ah Pathian thu kha kum 13 sung a zirh. Khamikum 13 sungah thildang a tampi a tuah lo vek a bang.Khuakulh phar an rem theh hnu ah cun mipi pawl khatihrimnak silo in an mai duhhrilnak in khawmnak tuahdingah an ko khawm. Pathian thuhla pawl kha Ezara in ahramthok in a zirhmi kha an ngai theh.

Ziangah so Nehemiah hril a si? Nehemiah 1:1-11siar aw.

Nehemiah kha Pathian hrangah le a miphunhrangah thinlung pek aw tu a si. Amah kha Jerusalem ihhna a tuan lai ah harsatnak a tongih a cawl. Nehemiahkha Ezara vekin himi thuhla ah helhkam zet tu a si ihpumpek ih tuansuak tu a si. Pathian in an thlacamnak lean saduhthah cu a famkim ter. A cancan ah Pathian inkan duhmi thil olsam tuahdingah in fial lo ih tuah kanduhlo mi thil harsa tuah dingah in fial tiah kan ruat theu.Pathian thawn kan fehtlang a si ah cun Pathian ih tuahdingin fialmi kha tuah kan duh ding. Pathian in amah hranghnatuannak ah helhkam mi si in duh.

Amai hrangah tuah naduhmi tuahdingah Pathianin ziangvekin so alo ko tiah na thei aw?

TLAWNGKAI NIKHAT October 14SIMSUNGTHU CAN RELNAK

Tu kuata zarhhmaisa ih zirlai ah Jerubbabelkawhnak (B.C 538 kum) Ezara kawhnak (B.C 457 kum)Pathian ih tumtahmi tuahsuak dingah kawh ansi ti kanzir suak zo. Zirlai pahnihnak ah Pathian in (B.C 444 kumah)Nehemiah a kawhnak kan zir. Pathian ziangkim hmutlangtheh theitu ih rak theih lawknak thawn kaih aw in kawhmian si ti fiangten kan theih a tul. Jerubbabel kha Jeremiahih a rak simsungmi kum 70 sal taannak a cemnaksualsuak tu dingah kawhmi asi.

Ezara kha rawngbawl dingah ziangtil kum ah sokawh a si? Anih kawhcan kha Artexerxes in thupek a suahkum thawn an bang aw. Khami kum in simsung thusungih kum ziangvek in so a poimawh? Daniel 9:24-27siar aw.

Page 16: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

31 32

Daniel 9:25 ih a simmi cu “Jerusalem remsal dingle sak dingih thupek a suah ih sin Messiah siangpahranga rat tiang zarh 7, le zarh 62 a si ding ti thei aw” (NKJV). Anetabik zarh khat a taangmi hmannak ding kha cang 27ah a lang. Zarh khat timi in nisiar ni 7 a nei, curuangahzarhkhat tiah simsung thu ih a simm kha kum 7 thawn anbang aw (Mipum siarnak 14:34; Ezekiel 4:5,6). Himisimsung thu in zarh 70 thu a sim ih, kum in 490 kumsung a reimi simsung thu a si. Thusuhnak a um dingmicu zarh 70 kha ziangtik kumso a thok nak kum a si?Jerusalem saksal dingih thupek a suah kum tiah Biblecang in a sim zo.

Jerusalem saksalnak dingah thupek kha Judahmipi pawl ih thuhla thawn pehpar aw in voithum suah a si.Sairas, Darius, le Artaxerxes pawl in Jerusalem saksaldingah thupek an suah. Himi pawl lakah Artaxerxes lawnghi Jerusalem saksal ding rori ah thupek a suah tu a si.Himi thupek a suahnak lawng hi Pathiang tlangtlak nak lePathian thangthatnak an hman theinak a si(Ezara 7:27,28).

Zarh 70 simsung thu kha B.C 457 kum in siar hramkan thok ah cun Artaxerxes I nak ih siangpahrang a tuankum 7 nak kum thawn an tong aw timi Ezara 7:7-26 sungah kan hmu. Cuih tlunh B.C 457 kum kha Daniel 8:14 nakih Ni 2300 ih a hramthoknak a si (Thaizing zirlai ah kanhmu leh ding). Hi mi kum hi simsung thu pahnih ih anhramthoknak kum a si. Cun zarh 70 a cemnetnak ni khaA.D 34 ah a si ih Thuthangtha kha Zential pawl hnentiangah kau zet ih simnak can hramthoknak a si ih,(hminsin tlak zet mi thilcang mi cu khami kum kha Stefenan thah kum a si). Zarh 70 ih a netabik zarh a laifang asimi A.D 31 ah Jesuh kha cross parah a thih kum kha a si.

Daniel 9:24-27 ih simsung thu kha siar sal aw.Jesui rawngbawlnak can a dik mi kha ziangvek in so alangter? Kan zumnak khohnak dingah himi simsung thuin ziangvek in so a bawm?

TLAWNGKAI NIHNIH October 15ZARH 70 LE NI 2300 SIMSUNGTHU.

Daniel 9:24 sungah “retsak” timikan hmu, zarh 70kha retsak a si ih a sullam ngaingai cu “zarh 70 kha anhrangah lak thensak” tinak a si. Himi “retsak orlakthensak” Bible hmundangah hman a si lo. Judah pawlih calai lawng ah a ummi a si. Cuih a sullam cu “lak mhensak” a si ih thiltampi or kum tampi lak ihsin lak thensaktinak a si. Daniel 8 ah kum 2300 a reimi simsung thu aum ih a hramthok nak ding ni le kum zianghman a pek lo.Daniel 9 sungah “kum 490 thu kha a sim ih “retsak” or“lakmhen sak” mi tiah a ti. Cumi cu kum 2300 simsungthu sung ih sin lakmhensak tinak a si. Ziangruangah sothildang sungihsin le arei deuhmi simsung can ihsinlakthen sak a si?

Daniel 8 siar aw. Langnak hrilhfiahnak apek lomi ziang so a um (Daniel 8: 14,26, 27)?

Daniel 9:24-27 ih zarh 70 thuhla le Daniel 8:14sungih ni/kum 2300 thu thawn pehzom awknak an nei:(1) an pahnih in simsung thu ih canrel a si; (2) langnakpahnih karlak pehzom awknak theihthiamnak dingahtongkam dangte rakhman mi a si (Daniel 8:26,27, le Daniel9:23 ah hmuh thei a si) (3) simsungthu ih hrilhfiah nakkha a pahnih in Gabriel ih Pekmi a si (Daniel 8:16 le Daniel9:21) (4) Daniel 8 ih simsungnak a langmi 2300 thu hisimfiangnak a um lo ih zinglam le tlailam raithawinak timi

Page 17: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

33 34

F-3

hi a cancan ah cun “ni” ti khal in an letling theu (Daniel8:14). (5) Daniel 8 sungih langnak kha phundang teihhrilhfiah ding a si ih, Daniel 9 in amah dangtenhrilhfiahnak a nei ve, Daniel 8:14 sungih ni 2300 thu lawnghi a hrilfiahnak pek lo mi a si ih, khami lawng kha Danielin a theihthei lomi a si (Daniel 8:27).

Daniel cabu ih simsung thu a famkim mi hrekkhatkha a thlengkim a si tiah Ezara ih in theihter mi a si. Kanhrangah Jesu Khrih in ai awh hna atuannak a poimawhzetmi kha a hleice in a langter.

Ni 2300 kha tuatnak suai awla zarh 70 kha asungah ret aw.

TLAWNGKAI NITHUM October 16PATHIAN IH HRILNAK

Pathian in a tumtahmi tuahtu dingah in hrilnakthu hmun tampi ah kan hmu. Khami hrilnak ah asullamruahnak phun tampi a um. Hril kan sinak thu Bible in ziangso a sim?

Rom 8 28,29 siar aw. Pathian in ziangtuah dingahso in ko? Zianghrangah so in hril?

Himi cangah Pathian in mi lai hi a fapa hmuihmelkeng ah in rak ruatcia mi kan sinak alangnak a um.Pathian in rundamnak ngah ding maw, hremhmun tuardingah, duhhril theilo dingah in ruat cia mi kan um lo.Phundang ih kan sim ah cun nun thlakthleng tumnak neidingah hrilmi kan si. Pathian fapa nun ziaza tarlang tudingah nun danglamnak nei ding kan si. Himinundanglamnak nei dingah Pathian in thukamnak pekmikan si (Rom 8:30). Khami thu kha Paul in a ngan ih Pathian

in a kawhmi pawl cu thiam a co ter (mi dingfelah in tuah)ih a sunloih (thianghlimnak a pek). Himi nun thlengnakhi kan mah te ih tuahsuak dingah in tanta lo, amai thiltitheinak in nunthlengnak famkim in tuah sak dingah thuin kam.

Rom 9 siar aw. Himi bungah khan Pathian inziangvek phun in so in ko tiah a sim?

Pathian in a mai tumtahmi hna muan dingah inhril. Israel pawl kha leitlun khua zakipah Pathianthuthangtha phurtu dingah a hril. Rom 9:13NKJV) ah Jakobkha ka duhdaw, asinain Esau ka hua timi ah unau hnihlakah pakhat hua ih pakhat a duhdawt hleih a nei ti ah an laksual theu. Himi cang ih a um dan ah cun Jakob a hril ihEsau cu hril a si velo ti nak a si. Jakob hi zianghrang ah sohril a si. Israel miphun hmuahhmuah ih pa si dingah a si.Pathian ih mi a hrildan phunhnih in a feh: (1) Mihmuahhmuah rundamnak ngah dingah le Jesui hmuihmelle ziaza keng ih nunthleng dingah le (2) Pathian ih tumtahmihnatuan dingah a si.

Rundamnak ngah dingah ruatcia mi le hrilcia mikan si zo ti kan theihnak ruangah ziangah so raltha ihum kan tul. Kha ti si hlah sehla rundamnak pathianpekmi kha na duhhrilnak in ziangah so a lo sungter theiding?

TLAWNGKAI NILI October 17KAN TUANVO MAWHPHURH

Pathian kawhmi hmuahhmuah in hnawl theinakle po theinak duhhril ding kan nei. Rumdamnak lak sawngin pek mi pomding le hnongding khal ah zalen duhhrilnakkan nei. Dinhmunsang a tha le nuamah in ret mai thei

Page 18: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

35 36

asinain a thuzirhmi thlun tumlo nak duh kan hril thei.Amah bang sinsinnak nunneihnak hamai hrangah kantuahding a duhmi a si. Pathian in a khawkhan mirundamnak hrang hna tuan dingah in hril. Cuih hna kantuan ah cun in pek mi rundamnak ngah ngaingai mi kansi ti kan langter.

Saul kha siangpahrang sinak pek a si. Pathianmawhphurh a pek ko nan Saul in a thinlung zaten a pek lomi kha a poi lutuk. Pathian in a tumtahmi hna tuanhrangah mi pakhat a kawh tikah a pom le pomloa ruat lo.Zalen zetih duhhrilnak hmangin kan rah ding a si ihPathian lamhruainak kha thlun lo ah cun ziangkim kansungtheh ding.

Suahlannak 3 le 4 siar aw. Hna pakhat tuandingah Pathian in mi a kawh tik ah thilthlengmi ziangsoa um ti ah in zirh?

Ezara le Nehemiah vekin awloksong lo ten kancohlang a si thei. Mosi vekih suanlam hawltu kan si maw.A netnak ah Mosi cun a poksuak nan khami tuah roridingah zuamnak a nei lo. A hnongih tonghak mi ka si tiahsuanlam a tuah, a poimawh zetmi dinhmunah zohman aum lo. Faroa in zingtin so a thu cu a lung ding. Judahmiphun pawl buaitertu a si ih mipi pawl in an zum fawn loih a thu an ngailo, a hnatuan cu thu lolak men a si. Cunhimi hna tuandingah ka tlinglo ti ah suanlam a tuahmi cu“tonghakmi ka si, ih leitaal fuung ka si” (Suahlannak 4:10NKJV) a poi mawhmi thiamnak zinghman a nei lo. Amahhnak in midang thlah sawn dingah Pathian kha a ngen.Mosi thuanthu kan siar mi vek in famkim lo hruaitu ah acang nak thu kan zir ih hmualnei zetmi zirlai a si. Pathianin tuah dingih a kawhnak a tuanvo kha rinum zetinmawhphurhnak a lak tu a si.

Pathian in kanmah hmangin a tuahthei ti kan theiko nan tuah lohli duh lo in pelhsolhnak thu ziangvek kanpek hmaisa theu?

TLAWNGKAI NINGA October 18

RUAHBET DING: “Jesui ratnak hmaisa, Thiangthlaraupeknak, a thihnak, Zential pawl hnen ih thuthangthaphuannak, hi pawl hi a langsarmi a langmi pawl an si.Himihi Judah miphun pawl hrangah simsung thu theihthiamnakdingah remcannak tha a si. Jesui thuthangtha simnak inhimi simsung thu a famkimnak an thei suak. Jesu Khrihin a tirhthlah pawl hnenah a thupi zetmi simsung thu pawlzir dingah a forh. An mai canah “a siartu cun a ticantheithiam seh”tiah Mathai 24:15 ih a simmiDaniel ihsimsung thu lak mi a si. Amah thu thawn peh aw misimsung thu hmuahhmuah kha a thawhsal hnu ah atirhtlah pawl kha a sim fiang theh Luka 24:27. Runtu Bawiin profet pawl ih simsung thu hmuahhmuah a sim. “Khrihih thlarau in a luahkhat tu hmuahhmuah cu Khrih khatuarnak sungah a luh hlan ihsin theihnak an nei, ih cuveten sunloihnak ih a hun thlun cih” (1Peter 1:11) Ellen G.White The Desire of Ages, p 234.

RELTLANG DING:

1. Tuah na duhmi tuah dingah Pathian ih kawhmi na sitimi pomdan kha ruat aw. Nangmai duhmi tuahdinglawng silo in a tlangpi thu in Pathian duhmi tuahdingna theihthei nak dingah ziangdaan so na thlun ding?

2. Jonah ih thuanthu kha siar aw a nunah Pathian ihkawhnak ziangvek in so a pom? A tonnun ihsin zirlai

Page 19: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

37 38

ziangso na ngah thei? Zohthim aw Pathian ihkawhnak ah Jonah in ziangso a tuah ih, Paul in tehziangso a tuah?(Tirhthlah 9:1-20). An pa hnih lakahan danglamnak bik ziangso a si?

3. “Judas ih thuanthu ah Pahian hmin sunloihnak dinga simi ah, riahsiat za in a nun thunetnak a tuah.Judas in a thihhlan Jerusalem ih a neta bik atlawngnak ah tirhthlah 12 lak ah a tel thei nakdinhmun a nei, asinan palhnak nasazet a nei”. EllenG. White The Desire of Ages p 716. Judas ih thuanthukha ruat aw. Phiartu dingah Jesui kawhmi a si maw?Ziang vek ih cantha le canrem so a si? Judah le acovo tha le a nun hliam aw nak ih a hman mi khazohthim aw? Amai thuanthu ih sin zalen zetihduhhrilnak ih thiltitheinak kha ziangvekih hmangding so kan si tiah in zirh?

******

ZIRLAI 4 October 19-25DODAL TONNAK

SABAT TLAILAM October 19

TUZARH SIARDING: Ezara 4:1-5; 2Korin 6:14; Ezara 5:1-5;Haggai 1; Ezara 4:6-24; Nehemiah 4;Nehemiah 6:1-13.

BIBLE CANGKEN: “Sihmansehla an Pathian ih mit cuJudah upa pawl parah a um ih, Dariashnen ih thu a thlen hlan sung cu, ancawl ter thei hai lo, culle annih in hithu ah ca in an khirh sal.” (Ezara 5:5NKJV).

Ezara 3-6 sung hmuahhmuah hi kanantuat vekihtuatmi a si ih Jerusalem Biak innpi remthatnak cansungah dodalnak a ummi pawl thuanthu ngan mi a si.Hivek ih cantuatnak in thucah hmuahhmuahtheihfiangnak dingah in bawmtu ding a si.

Ezara 7:1 ah Ezara ih a mah pumpak hmin le a thlenkum B.C 457 kha a lang hmaisa bik. Thil umdan a danglamnasa ih Jerusalem le a kulhnak phardawl pawl khatumtahnak um lo in sak hramthok a si. Cuih hnu kum 13a rei hnu lawngah Nehemiah a rathleng, (Artaxerxes inB.C 444 kum ah a thlah), cule khawkulh phardawl cu sakdingah a netabik hram an thok sal. Nasa zetihdodalnak aum ko nan, ni 52 a rei hnu ah cun an theh(Nehemiah 6:15).

Ezara le Nehemiah cabu pahnih pawl ih antumtahmi cu a tlangpi in Pathian hnatuan humhalhnakngan mi a si. Jerusalem le Biakinn pi saknak dingah anmipi lak in dodalnak le hremnak a um ruangah a si ih a

Page 20: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

39 40

mak lem lo. Tuisan leitlun kan din hmunah cun Pathianih hnamuan kha an dawnkham theh. Setan in thuthangthaa karhzai lutuk lonak ding a thei fel tuk, cu ti lo cun alalram hrangah thinphan um mi a si. Ezara le Nehemiahcabu sungah Judah pawl ih an hmanmi dodal nak kha ziangso a si?

THAWHSAL NI October 20DODAL HRAMTHAWKNAK

Ezara 4:1-5 siar aw. Israel a tangsun pawl in Biakinn sak dingah ziangah so midang ih bawmnak an duh loa si ding?

Mitzoh hmuhdan ah cun unau sungkhat vekihthiltuah sak awk ding a bangnan ziangah saw a si ding anbawmnak an hnong?A phi cu Bible cangah a um zo. An ralpawl anmah phiartu pawl kha bawmtu dingvek in an ra. Anral pawl maw? Thinlung tak silo an thil tuahdan an hmuhruangah Israel pawl in an hnong ve.

Kha pawl kha ziangah so phiartu an ti? 2 Siangpa-hrang 17:24-41 sungih a sim danah cun hi pawl hi ankiangkap miphundang Samaria ah ra pemlut mi pawl an siih Israel lal ram thlangta Samaria uknak siatsuah tu pawlan si. Assiria siangpahrangin Israel pawl ih Pathianbiakdan zirhtu dingah an hnenah puithiam a kuat.Sakhuanak an cokroi aw theh ih Kanan pawl ih pathianbiakdan khal zirh an si ve. Curuangah atangmi umsunIsrael pawl in an Pathian biaknak hmun Biak inn pi sungahan sakhua dan an luhpi pang ding ti an phang ruangah asi. “Bawm kan tul lo kan daih aw ko” tiah an tinak hi athabik le a himbik ah an hmu ih an tuah mi a si.

Hi bangtuk thil pawl kan lakah luhhram a thok rerozo ruangah kan nih khal in kan theih a tul ve. Israel sanih hruaitu pawl in milem biaknak sakhua thurin khatheihthiam awknak ah an ti ih an rak luhpi ruangah Biakinn pi siatsuahnak le an mah tiang mi sal ah kaih tong ihan umnak kha a si. Himi a sak rero mi Biak inn pi ah, anetnak ah cun an kingkap ram pawl thawn lungrual nakahramdinkhawm nak tuah an duh ding ti an theih ruangah a si.

Ezara 4:4,5 ah an rak hnong hi an tidik ti ah ziangtin so a sim?

An bawm duhnak kha phuahlam hawlnak men asi ti ah ol ai te ih an tinak kha ruat aw. 2 Korin 6:14sungah hi vek phun kan hrangah in simmi ziang so aum?

TLAWNGKAI NIKHAT October 21PROFET PAWLIH PHURNAK

Judah pawlin Ezara 4-6 sung ah kan hmuhmi vekin an kiangkap miphun pawl ih dodalnak an ton ruangah apoituk, Biak inn sak ding ah thatho lo le tihphang in anum ih tlansan an duh.

Ezara 4—6:22 hlan ih a langmi kha san thuanthunganmi thawn an bang aw lo. Curuangah Ezara bung 4 nakzirhlan ah bung 5 nak kan zoh hmaisa a tul.

Ezara 5:1-5 siar aw. Pathian ih profet Haggai leZekhariah kha Judah mi phun pawl hnenah ziangah so athlah? Simsung thu an sim mi ih a suahpi mi ziang so aum?

Judah pawl in Biak inn sak kha a tih ruangah ancolhsan. Pathian in a khawkhan mi vek in a khawlipi le a

Page 21: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

41 42

Biak inn pi saksalnak dingah an mah pahnih kha a thlah.An tihtuk nko nan Pathian in a tumtah mi tuahsuak dingahralthatnak a pek.Cuih ruangah profet pahnih kha an poksuak. Pathian tumtahmi kha milai dodalnak in a khamthei lo, Judah pawl rori hman in dodalnak tuah hman sehlaPathian in a tumtah mi pawl a colhsan cuang lo ding. Aprofet pawl hmangin a mipi thathonak a tuah ding ih atuansuak thotho ding.

Haggai 1 siar aw. An hrangah thucah ziang so aum? Kan hrangah himi hi ziangvek in so kan hmang theiding?

Profet Haggai le Zekhariah pawl in buainak kha anhmaisan. Himi thucah pek mi in mipi pawl ih an harsatnakkha a hailing ih lungtho zetin an phuang aw. Tlasam zet leharsa ih an um nak kha, a hmaisabikah Pathian an ret loruangah a si tiah profet pawl in an phuang. Israel miphunpawl in Pathian Biak inn pi saknak in Pathian an tihzahnakle upatnak langter in cawisang hai sehla Pathianmithmaitha an ngah dingih thlawsuahnak an ngah ding.Ellen G. White, Prophets and Kings, pp. 573, 574.

TLAWNGKAI NIHNIH October 22HNATUAN KHAPNAK(HNATUAN BANNAK) WORKSTOPPAGE

Ezara 4:6-24 sungah an ral pawl in Jersusalem ihan hnatuan colhsan dingah ziang so an tuah?

An kiangkap ram miphundang pawl in Judah pawlih an hnatuanmi an dodal ih colhsan dingah siangpahrangDarias hnenah ca an kuat hmaisa(Ezara 5-6). Cuih hnu ah

siangpahrang Xerxes (Ahasura) le siangpahrang Ataxerxeshnen khalah an kuat. Jerusalem ih an hnatuan colhsandingah ziangkim tithei an thuneihnak hmangih khapdingah an duh.

An kiangkap mipi pawl in dodal hmang kawli pi a si,curuangah siangpahrang na thuneihnak an parah nah mandingmi kha daithlang hlah Jerusalem hi hlan lai ih anthuanthu khalah dodalnak a suahnak hmun le harsatnak athlenter nak hmun a si. A poi mi cu siangpahrang Artaxerxeskha Judah pawl hi an mahte uk awknak an duh ruangahhimi an tuahnak a si ti ah dodal tu pawl in an forhnak arakzum ih a poi ngaingai. Cule ralkap pawl a thlah ih khawlipian sakmi sunzom lo dingah thu a pek. Himi thuneihnak inPathian hnatuannak kha a khawtlai ter.

Ezara 4:23,24 siar aw. Ziangruangah so Judah pawlin Biak inn sak an colhsan? An khawlipi sak dingahPathian ih fialmi an theih lo ruangah a si maw? Ziangsoan tong?

Pathian in Jerusalem khawlipi le Biak inn pi sakdingah Judah pawl a ko ti hi a fiang zetmi a si. Curuangahdodal nak a um khalah zaamlo in ralthatnak an nei. Asinansuanlam an tuahmi cu “atu hi tuah can a si lo” lole “Pathianin tuah in duh ngaingai a si ah cun a lampi in tuah sak koding” lole “kan zaten hi hmunah kan thleng theh hrihloruangah a si ding” ti ah an ti. Pathian in a thiltum mi tuahdingah in ko ti ah kan zum lai ah dodal tu kan tong, kanmai thinlung duhzawng lam ah awn in Pathian lamhruainakringhlel in thu kan sut. Kan mai duhzawng ih kan tuah ahcun kan ti sual theu. Beidong le ruahnak tlasam ih kanum lonak dingah Pathian thilti theinak kan rinsan ding.

Page 22: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

43 44

Pathian in thil pakhat tuahdingah in ko tivek ihna theih awknak ah, le khami thil tuah dingah na tumtahrero lai ah tuahding harsa ih a um tikah rinnghlel in naum maw?( Tipil petu Johan ih thuhla ruat aw.) Khamiton nun ihsin ziangso na zirsuak thei?

TLAWNGKAI NITHUM October 23NEHEMIAH IH TUANVO LAKNAK (444 B.C.)

Nehemiah 4 siar aw. Dodalnak ah dingngam dinginNehemiah hruainak tangah Judah miphun pawl inziangso an tuah. Pathian ih kilvennak rinsannak lethildang tuah hnak in raldo dingah an timtuah awk hiziangruang ah so a poimawh?

An hnatuan an colhsan zo hnukha mipi pawl cunmuan hram an thok sal. Judah pawl ih dilmi vekinNehemiah in fimkhur zetih ralvengtu ding kha a ret.Huphurh um zetih an doral pawl ruangah mipi pawl khasun le zan in hnatuan an sawng aw. Nehemiah in mipipawl kha hnamuan a thiah ih khawkulh kimvelah ralvengtuinnsang pawl kha ralhriamnam thawn raldo lohli theidingah a ret. A kuttang ih mpi pawl kha hnatuantu leralvengtu tiah a then ih ralvengtu pawl kha hriamnamthawn a ret. Khawkulh saktu pawl kha doral tihnunghmaisan tu bik an si ih an himnak dingah tuahsak hleicemi a si. Khawkulh phar a dawltu pawl cu an kut khatlam inralnaam an kai ih khatlam an kut in phardawl an sak rero.Cuticun an doral pawl hmaisan dingah an tim an tuah. Antuahdingmi tuanvo an lak ih thildang cu Pathian in a tuahtheh. Padthian in a tulcan teah in kil himding tiah a rinsan.Nehemiah in nuam zetih tonak ah nuamzetih to inziangkim Pathian in atuah theh ding tiah athlir men lo.Antheitawk ih tuan dingah an tim an tuah.

“Hi pawl hi tih hlah uh. Pathian ih maksak nak letihnung a si nak kha cingringring uh, nan unau pawl, nannupi faanau pawl hrangah le nan inn le lo hrangah do uh”(Nehemiah 4:13,14 NKJV). “Kan Pathian in kan hrangah indo sak ding”( Nehemiah 4:19 NKJV) timi thu pahnih pawlhi Bible sungah thawkkhum nganmi hmualnei zet kanhmuh mi a si.

Judah pawl in an hnatuan an colhsan sal nak khadodal tu pawl in cawl lo thei lo in an tuah ruangah le cuihcaanah an aiawh in Pathian ih do sak ding thutiammirinsan ih um hnakin tihphannak in an khat. Pathian hminruangah, kan zumnak ruangah, Pathian in a tumtahmituahtu dingih kawh kan si ruangah dodalnak kan ton tikah“kan hrangah Pathian in a do ding” ti mi kan hngilh lo ding.A netnak ah Judah pawl in kan hnatuannak ah kan phenahPathian a um ti an theihngah hnu ah cun tihlo ten an hnaan tuan suak.Pathian ih duhmi na tuahnak tikah himithu hngilhlo hi ziangah so a poi mawh? Curuangah himithusuhnak hi a poimawh nasa “Pathian ih duhmi ka tuahti ziangtin so ka thei aw?

TLAWNGKAI NILI October 24HNATUAN KHUNGHAR TUANNAK

Nehemiah 6:1-13 siar aw. Nehemiah in Jerusalemih hna a tuanmi kha hnatuan khung ti ah a ti (Nehemiah6:3)? Nehemiah in ziangpawl colhsan seh ti an duh?

Nehemiah 6 nak ah cun Nehemiah ih nunnaksiatsuah an tum nak voitampi a um. Sanballat le Geshemin suanlam anhawlih Nehemiah kha an tiamkam nakhmunah tongaw dingah ca an kuat. Cuih an ton awknakding hmun cu “Ono”, timi hmun a si a doral pawl ih ramri a

Page 23: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

45 46

si, a hrangah tumtahnak dik nei le tuahdan hmuhsakdingah an ko. Khawkulh le kotka pawl tla an tuahtheh ihan khar theh ruangah cantha neta bik kan ngah tiah,Sanballat le Tobiah, le Geshem in an ti. Judah pawl cunPersia siangpahrang ih kilvennak an ngah ruangah an ralpawl in an neh theilo ih an neh fawn dah lo ding. A sinanan hruaitu pawl kha rethlo thei sehla mak ti ding tlakinJudah pawl ih thansonak kha a kum khua in an hlohthlaulan rori ding. An nih khal in a sung an khan cuang lo.Nehemiah in tuahtheimi nei lo dingah an zuam rero. Himihi Nehemiah ih hnatuan mi khawtlai dingah lesiatsuahmheh a si zomi vek ih um ringring dingah andodalnak a si. An sawmnak kha “ a nih cun hnatuankhunghar ka tuan”(Nehemiah 6:3 NKJV) ti ah a sawn.

Leitlun tahnak ih kan tah ah cun Nehemiah khasiangpahrang khuathai kengtu a si ih hnatuan ropi tuantua si. Himi hnamuan hi mi ih tihzah upat mi hnatuan a si.Dinhmun sangzetmi a si ih siangpahrang uk ramsungahsiangpahrang ih thuron mi a si. Jerusalem khawlipi cu siattheh zomi a si ih remsalnak a um lo khami kha leitlun thilumdan ih a landan ah cun a poimawh tukmi a si lemsawm?Cu ti a si ah cun ziangah so hnatuan khunghar ka tuan tiah a ti? Nehemiah ih ruahnak ah cun Pathian hmincawimawi nak dingah Jerusalem hi a thupi bik tiah a ruatih Pathian hna sunglawi ka tuan ti ah a ti.

Pathian khalin puan biak inn ah raithawina-khnatuan a ruahman ih puithiam pawl khal an tuahdanding a zirh. Mipi vantlang in an thinlung sungah athianghlim mi puan biak inn kha an upat theinak dingahpuithiam pawl in biak inn sung ih an hna kha tuanvo anlak a tul. Kan mah rori khal hi Pathian ih thianghlimnakkan hmuh theilo can a um theu. Curuangah Israel pawl inPathian hmai ih an um tikah Pathian tihzah upatnak an

neih theinak dingah himi hi a tuah sak. Nehemiah in biakinn pi sung hmunthianghlim bik hmun si lo in biak innsung hi mipi vantlang hrangah a si ti a thei. Shemaiah ina simmi vek in biak inn sungah tongaw ding ih a sawmmilawng si lo in Pathian lam hmuh saknak thu ah siseh profetdeu a si naka phuang aw lawng si lo in phiartu a sinakkhal a langter.

Pathian ih thianghlimnak kan theih theinakdingah tui kan biak in zingvek in so kan tihzah ding?Pathian ih thianghlimnak le misual cithlah kan sinakkha zohthim aw la ziangvek in so pehzom aw nak an neiih cross lam ah in fehpi?

TLAWNGKAI NINGA October 25

RUAHBET DING: “Tuisan Pathian hnatuantu pawl in antonmi rual pi ve in um awter dodal tu pawl kha Nehemiahsan ih khawli pi le biak inn sak tu pawl in an tong ih annih cun langhngan ih dodal tu pawl an si. Khrihfa pawl inthinheng loding lawng silo in dan mumal neih lo nak,theifianglo vaivuan ih umnak, le rual pi thawn thutiamkam aw nak ah,rinumlo in kan um lo ding. Ellen G.White, Prophets ang Kings, p 644.

“Nehemiah in a ral pawl in an thuneihnak a hnenihsin an lakhlonak san hi Pathian rinsannak le Pathianhnatuan ah tha hnem ngainak fehpi nak ruangah asi tiaha ti. Thinlung thlahdah awk hi tukforh nak sung luhnak asi. Rinum dingah tumtahnak nun neih ih, thinlunh zatenpek ruangah sehtan le a ho pawl in kan nunah hmunhmaan nei thei lo. Zumnak a neihmi kha rinum zetih a kaihnget ringring tu cu, hmailam canah ruahbanlo ih khaisana si khalah a cemtheilo mi duhdawtnak a theih ruangah acau dah lo ding, a thami tuah dingah a tumtah mi cu a

Page 24: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

47 48

hlensuak rori ding. Pathian siahhlawh ngaingai cuntumruhnak thawn a hna a tuan dingih an tlolh dah lo ding,ziangah tile zangfahnak a umnak hmun PathianBawitokham kha an rinsan mi a si.” Page 660.

RELTLANGDING:

1. Zerubbabel, Jeshua le hruaitu danng pawl dinhmunah ding aw ter aw in Biak inn sak bawmdingahthilpek keng in an ra suak. Kan zohsal tikah an pekmibawmnak kha an laklo nak hi thiltha an tuah.Adventist kan si ih kan zumnak thuhla ah mi dangihbomnak lak lo ding dan ziangtin so kan thei thiamding? Kan palh le palh lo ziangtin so kan dthei theiding? Thleidan thiamnak ding ah ziangvek dan sokan hman ding?

2. Bible thuanthu hmuahhmuah ah kan zumnak thuthawn peh aw in leitlun mi pawl thawn theihthiamawnak tuah hi tihnung za ka kan hmu. Hlanlai Israelpawlih thuanthu ah Babulon sal ah hruaihlo an sinakkha theihthiam awknak thu ruangah a si ih kanzohthim dingah retmi a si. Khami theihthiam awknakhnongdan kha a luantuk ih hmannak ah tihnungmiziangso a um? Jesu a mah rori kha dodal tu pawl inSabat a ngai poimawh lo tiah sual an puh (Johan 9:14-16),luantuk ih umnak ah kan zohthim ding tha a silo sawm? A hmandan dik ziangvek in so kan theitheiding?

********

ZIRLAI 5 October 26-November 1

THIANGTHLARAU DAAN HNONGNAK

SABAT TLAILAM October 26

TUZARH SIARDING: Nehemiah 5:1-5; Suahlannak 21:2-7;Mikah 6:8; Nehemiah 5:7-12; Danpeksalnak 23:21-23; Nehemiah 5:14-19.

BIBLE CANGKEN: “Zangfahte’n tui ni rori ah an lo, ansabit hmuan, an Olife hmuan, le aninn, an tangka, le rawl sabitti, le hriakthen zakhat ih thenkhat an hnenihsin nan rak lakmi pawl khal anhnenah pe kirsal uh.” (Nehemiah 5:11NKJV).

Tuini ah milai in lennak thu ah thusuhnak, neihle siah le ro thil pawl in milian le farah thu ah kar hlatawknak a um ih khami in zangso a tuah thei. Jesu in hitina sim “mi tlasam pawl cun nan hnenah an um ringringding”(Mathai 26:11 NKJV). An mah bomnak ah zianghmanka nei lo ti ah suanlam tuahtheih a si lo. Bible in an mahbomnak dingah kan tuahding in sim. Khrihfa kan ti awkmen, kan mah ah khrihfa nun hmuh ding a um lo.

Jerusalem saksal dingah saltannak ih sin anratlungih harsatnak le retheihnak karlak ah a par a vulmawi nasa. Himi thilah a tumtah a langmi cu milian lefarah karlak ah danglamnak a umlo. Asinan amak zet thila ummi cu milian pawl in mirethei pawl an hmuhsuamnakkha a buaibik. Salih hruai an si hlan khalah an buainak a

Page 25: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

49 50

F-4

si ih, a tui an ram an thlen hnu khalah himi ziaza hi alang thotho.

Tuizarhah tuisan ih thil a langfiangmi a dang kanthlir ding. Tlunghlun ih a tumtahmi kha Nehemiah ih ahnatuan a buaipi mi a si. Khami hnak ih sia sawn ih nautatawknak a um sinsin ih “daan thu ih a nganmi kha”phuansuah ding a si. An parah hmuhsuamnak a tawpkhawktiangin nautat awk lo dingah fimkhur kan mul. A san cuJesui nun ziaza a tawpkhawk in kan langter a tul.

THAWHSAL NI October 27MIPIPAWL LUNGKIM LONAK

Nehemiah 5:1-5 siar aw. Himi ah thilcangmiziangso a um? Mipi pawl ih au aw ziangso a si.

Judah mipi pawl hi a lenglamah hmuhsuamnautatnak a um laiah Nehemiah ih hruainak tangahlungrual ten an um. A sinan ramsungah ziangkim athatheh cuanglo, hrem awknak le ramdangih dodalnakihsin venhim awk an tuah a tul. A lenglam langdan ihhngetkhoh zet hman sehla, a lenglamah dodalnak a ummiruangah a sunglam mipi lakah lungrualnak a siat theh.Hruaitu le milian pawl in mi farah rethei pawl ih covo le anthazang kha an mai hlawknak ah an hmang rero. Mifarahpawl ih an dinhmun a sia sinsin ruangah an nun hahdamtheinak singah an tap rero. Mi hrekkhat pawl cun an faa leei ding pek ding hman an neilo nak thu a sim. Innsanghrekkhat tla cu harsatnak a thlen ruangah an neihmi anthil an dahkham ruangah neih mi an nei lo ih an ai hram.Mi hrekkhat pawl cu an retheih tuknak ruangah Persia acozah hnen ah siah pek dingah tangka an cawi ih an falesal ih zuarnak tiang an tong.

An buainak a thupibik ih a langmi cu mangtamnakle siah peknak ruangah insang tampi cu an retheih phahih an khaw inn hnen pawl hnenah bomnak an dil. Judahram uk kuttang hmuahhmuah hrangah Persia a cozah pawlin kumtin siah pek ding ngun tangka talents 350 an diltheu (Nehemiah 5:1-5) ih a hminsin dan vek in (Andrewstudy Bible, p. 598). Siah pek ding zat thutheih ter hnu ahan pek theilo cun, tangka an cawi theinak dingah a hmaisain an neihmi thil an dahkham theu.A hmai kumah an baan rulh theilo ah cun, a tu ih an lei ba hrangah pakhatkhatan tuah a tul. An leiba rulhnak ah a hnu ih an neih mi culeiba rulhnak ah salih zuarawk awk theu. An loram kha anzuar theh zo si, a tu ah cun innsang hnen ihsin pakht khatkha an thlahsuak, a cancan ah cun an faate pawl kha cucuan leiba tlaknak in hna bang emem in an tuan.

Cu cu an damlai ah kanmah ten harsatnak kan tontheumi cu kan mai tuahsuak mi ruangah a si. A cancanah kan mai sualnak ruangah si lo in thih tiang in natnakkan tong ih sum le pai harsatnak kan tong theu. A tlun ihthuanthu pawl kha sum le pai lak luhnak nei lo pawlhrangah acozah dan an tuah mi a si ih retheihnak a zualter tu a si. Cuticun an hrangah harsatnak cu hridai ihngerhmi vek in suah theinak lamzin a um nawn lo.

Khami pawl kha ziangtlluk ih maksak so an si, atu ah mipi pawl in sumdawnnak ih harsatnak an tong.Khami kha Bible in a sim rero mi a si ih himi thuhla ihsin ziang thucah so kan ngah thei?

TLAWNGKAI NIKHAT October 28THIANGTHLARAU DAN DODALNAK

Nehemiah 5:6-8 le Suahlannak 21:2-7 siar aw.Nehemiah kha ziangruangah so thinheng in a sawn?

Page 26: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

51 52

Tu ni ah thleidan awknak hi kan hrangah ziangtlukin so a harsatnak a thlen. Sal zuat awknak hi hlanlaiminung pawl ih an nun phung a si. Nu le pa pawl a silo lean fate pawl hi sal ah an zuar awk theu. Zatlang nunah ledan ih fehpi danah cun nu le pa pwl in an faate pawl zuartheinak an nei. Pathian in ziangkhal sehla zalennak a zatena pek, Cu ruangah kum sarih voikhat Israel pawl kha salleibat rul ih luatnak dingah zalenna pek ding a duhmi khaa sim. Himi hi Pathian in kumkhua ih salzuat awknak avenhimnak a tuahmi a si ih minung hi zalen zetih a nuntheinak dingah Pathian in a lang ter.

Inn le lo ziangkim hi san aw dingah Daan in a onmi a si, thil a karh ih cawih awk hi pathian in a duh lo (akarh duh ih tangka cawih hi Bible in a duh lo, (Suahlannak22:25-27; Puithiam hnamuan 25:36,37; Daanpek salnak23:19,20). Tangka coihtu pawl in an kiangkap miphundangpawl ih an dil awkdan zoh in an tuahdan cawngtu an um. Akarh an pek awk dan cu thlakhatah zatek pakhat an dilawk. Mesopatamia pawl ih kumtin siah an lak awk dan cungun tangka zatek ah 50 in an lakih fangle vainim le be aphunphun pawl cu zatek ah zatek pek dingah phut an si.Cun Mesopotamia ramah cun kum khat sumlut ih zatekhleihnih pek hi a niam bik mi si.Bible ih a sim dan ah cuncoihtu in a cawitu pawl hnenah tangka pung an lak mi khaan palh lem lo(Nehemiah 5:10). Mipi vantlang lakah andan a si ih himi thuhla hi an phunzai lo. Cusile ziangruangah so Nehemiah “a thin a heng”? Kan theih dingmicu a tuah lohli lo nan a khungkhai ruah dimg mi a suah pi.

Nehemiah ih a thuhla acingfeldan a langfiangmipawl hi zohthim tlak le cawntlak zetmi a si. Lungkim lopawl kha an mah lawng in a tanta lo, zatlang pom theimi ordaan vekin a fehpi ih daan bawhsiat in a tuah fawn lo, anramsungah a tha le a rem thei bik in a tuah. Hi mi hi

Thiangthlarau daan bawhsiatnak cu a si. Pumcawm awknakharsat lai ah mipi pawl kha pakhat le pakhat bawm aw tonding a si. Pathian cu mirethei le tlasam, hmuhsuam mipawl lamah a tang. Mirethei tlasam pawl an hmuhsuam ihan ngaihsak lo nak an sualnak thu sim dingah Pathian inprofet pawl kha a fial.

Thlarau kha dungtun ih kan hnon khal ah ruahlopi in daan vek ih kan tuah mi ziangpawl so a umthei?(Mikah 6:8).

TLAWNGKAI NIHNIH October 29NEHEMIAH TUAHMIPAWL

Mi upa le uktu pawl a kawk ih “zo khal in mai unaurori hnenah a pungthang nan dil” (Nehemiah 5:7 NKJV) atumtah mi cu a thleng thei lo. Asinan Nehemiah cuncolhsan atum cuang lo, an lak in hmuhsuamnak a tongpawl hrangah a zuam rero.Mi upa le uktu pawl kha bangtukthil tuah nawnlo dingah le thuneihnak hmang ih thil tinak kha thlah theh dingah a zirh a tum rero. Cuih hnu ahan ramih milian le thunei tu pawl in a mah dodal in an um.Thil tithei an ral pwlih cahnak a um sungah cun,buainaka cingfelnak ih a hmanmi kha a lungkim thei cuang lo.

Nehemiah 5:7-12 siar aw. Nehemiah ih thubuainakkha ziangso a si ih a fehdan ziangvek so a si? Dik lo nakih sin diknak ah a lem suah theinak dingah ziangso ahmang?

Nehemiah in Israel mipi pawl hmuahhmuah kha ako ih himi thu cingfel dingah an suak khawm. An ral pawlkha tihnung za in an rak um cing in hruaitu pawl kha anningzak theinak dingah mipi pawl hmaiah a cangthei tawkin ram uktu lal upa vek rori in a um.

Page 27: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

53 54

Nehemiah ih a thubuai hrampi bik cu sal zuatnakthuhla a si. Judah mitam pi pawl cu Nehemiah ih ruahdanvek an nei. Judah mitampi pawl kha ramdang le miphundang hnenah sal hna an tuannak ihsin tlansuah ihzalennak dingah a si. An mai unau lala zuarnak le leiawknak umlo dingah upa le hruaitu pawl kha atu ah a sawm.Khami in Israel pawl hnenah lei awknak le zuar awknakcem ter dingah theihthiamnak a tuahsak thei kem?

Hruiatu pawl cun a thusuahmi ah kha sannakzianghman an pe theilo ziangah tile khami a thusuahmikha fimkhur zetih ruahsal dingah an ti ih curuangahNehemiah in a sunzom sal. A nih in mipi pawl kha hitikhal in a ti “nan tuahmi hi a thalo, khawvel kanral pawl ihrelsiatnak rangah kan Pathian tihzah ih umding mawi nansi sawn lo maw?(Nehemiah 5:9 ESV). Tangka coihtu le rawlcoihtu pawl hnenah a hlawhsam ti a thei aw. A phuahsuahmi cu “a pungthang ih coihawk nak hi colhsan thlanguhsi”(Nehemiah 5:10NIV). Amai uknak tangih Hebru aphunpi pawl thawn daan thu a hngetkhoh zia le himituahsuak dingah pumpak cio tumruh zetih um dingah azirh. Makzet in upa pawl in lungrual zetin le tumruh zetinziangkmah mpio pawl kilhim dingah an ti.

Midang hnenah sualpalhnak na nei maw? Midiktluangtlam kan si hmanah khami a phi cu “aw” ti a si ding.A liam cia mi can ah le tu rori ah midang parah tuahsualkan nei mi pawl kha sual sir dingah ziang in so in kham?

TLAWNGKAI NITHUM October 30CAMSIATNAK

Nehemiah 5:12,13 siar aw. An tuah dingmi ahlungkim ih a tuah lo mi cu siatnak thlengseh ti ahNehemiah in ziangah so a phuan?

Hruaitu pawl in kilhim dingah thu an tiamkam konan thunei tu ih thuneihnak hmangin an tuah kel an tuahringring curuangah an ka lawng ih thu an tiamnak khaNehemiah a lungkim thei lo. Cu ruangah siatcamnak thukha puithiam hmai ah a tuah. Himi thu hi daan vekih fehpitheinak dingah lungkimnak an tuahmi ca tla a keng.

Ziangruangah siatcamnak a phuang? Nehemiah inkhihhmuhnak atuah ih a thilthuam pawl a lak khawm,anhnenih thil ziangmaw a ngah theinak dingah le thinphangih an um theinak dingah an tlaksiatnak langternak a tuah.Khami thutiam dodal tu pawl kha ziangkim ah tlaksiatnakan tong ding. Himi hi siatcam nak dingah a sangbik antuahdan kel a si ih dandang pawl parah thinlung an pek ihan langfiangter theinak dingah. Khami camsiatnak thawnan hnamhnoihnak a um sung cu mipi pawl daan dodal lebawhsiatih an umnak a zia um. Nehemiah cun a thupi bikthu khahmuhthei in nasazetih tuahbet vivo ah cun himihi hlawhtling hrimhrim dingah a ruat.

Himi miphun hrangah thukam thianhlimnak thua tanglam ih thlunghlun Bible cangah ziangso in zirh?(Mipumsiarnak 30:2; Daanpek salnak 23:21-23; Thusimtu5:4,5; Puithiam hnatuan 19:12; Semtirnak 266:31). Pathianin mimung hnenih laksawng a pek mi cu hmualnei zetihthusim thiamnak a si.A hramthok ihsin sersiam mithilnung le milai an danglamnak cu himi hi a si. Thiltitheizet kan tongkam hi thihnak le nunnak khalah thiltitheinak a nei. Curuangah kan thusim mi hi ziangvektongkam kan hmang timi kan fimkhur a poipawh, tuahdingah thu kan kam mi kha kan tuah hrimhrim ding. Katuahmi thilhi kan tongmi hnak in a thupi sawn. Khrihfapawlih thusimmi hnak in an nun ziaza ihsin mi ziangzathi khrihfa ah an lut.

Page 28: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

55 56

Na tongkam in minung ziangzatso natnak a pekih thathnemnak a pek, ruatsal aw ? Kan thusimmi ah,khavek kan tong tikah, ziangvek in so kha mi kan sim,timi ziangvek in so fimkhur kan zir ding?

TLAWNGKAI NILI October 31ZOHTHIM TLAK NEHEMIAH

Nehemiah 5:14-19 siar aw.Hi mipi pawl hnen ihsin“uk tui covo rawl ka dil lo” ti ah Nehemiah in ziangthuhla so a pek?

Judah ram uktu kum 12 a tuan hnu, siangpahrangArtaxerxes rorelnak ih a kirhnu ah Nehemiah in himi thupawl a ngan vek a bang. Ziangah ti le ram uktu pawl in anmai pekding zat umnak hmunah an peknak catlap ah anhmin ciar an ngan mi tla a um. Himi hi Nehemiah in amaisum le pai hmanralnak ah asilo mi kha cu felten a sim lovek a bang. A mai hmanmi lawng a pek lo ih, a sungkuapawl hrangah le ram upa pawl hrang tiangah a peksak.Jerubbabel hi uktu lakah a hmaisabik uktu hmin kan theihsuah mi a si. Nehemiah in a hmaisa bikpawl uktu ah asim ih Jerubbabel le an mah uknak karlak ah a hmin angan. A hnatuan kum sungah tangka a hlo pangvek a bang.Hlepruknak hnak in upat tihzahnak a duhtu cun neih lesiah lennak kha sung an duh sawn. Nehemiah kha mi lianzet a si ziangah ti le mi tampi nitin rawl eiding a tuah sakthei ih thilri tampi siangzetin mitampi hnenah a pek(Nehemiah 5:17,18).

Nehemiah 5:19 siar aw. A simmi ziangso a si? Himituahdan ihsin thuthangtha ziangvek in so kan theithiamthei?

Bawipai hmaiah Bawipa hnatuaninmai hlawknakle remcannak a hawltu pawl ihsin Nehemiah kha zohthim

tlak a sinak kan hmu thei. Ziangvek dinhmunih kan dinkhalah himi hi kan zatei hrangah zirlai mhazetmi a si.Khami kha Bawipai tuah ding hrangah cun thil olte a si ihkan hnenah tampi in phutmi a um lo.Filipi 2:3-8 siar aw. A tu ah ziangvek in so hnuaidornaknun le mah le mah phatsan nun ziangvek inso na langterthei ding?

Tlawngkai Ninga November 1

RUAHBET DING: “Nehemiah in hivek tuksuum za ih hremawknak thu a theih vekin thinhengnak thawn a thinlunga khat liam. “Hi vekih an tahnak aw ka theih tikah nasazetin ka thin a heng”. A khoh zetmi hmuhsuam awknaknunphung siatbal nakah a hlawhtling a ngah ahcunthuthen tu ih dingdingah tumtahnak a nei. Nunziaza ihthiltitheinak thawn le a phunpi pawl hrangah bawmnakpek dingin tumruh zetih tuah dingah a feh”. Ellen G. White,Prophets and Kings, p. 648.

“Jesui rawngbawl lai ah siatcam ih thukamnak tuahhi a tullo mi a si tiah a ti. Thutak timi ngaingai cu Daanthu a si tiah a zirh.”Asi tiih na simduhmi a sile a si ti awla,asilo tiih na simduhmi a si le a si lo ti aw” himi hnak ih ahleifuan in nan sim ah cun sualnak a tuahtu nan si ding.(Jeim 5:12 R.V.). Ellen G. White Thought From tha Mount ofBlessing, p. 67.

“Camsiatnak le tongkam siava pawl hi umzia neiloa siih hmantlak lo le sullam neilo an si theh. Mi siatsuahduhih faknak, thutak tiih bum awknak, miporh thiamnak,uartuk ih thusimnak, sumdawnnak ah thuphan pernak,khami pawl kha zatlangah le leitlun ei hawl nak lesumdawnnak ah a um ringring mi a si. Mi tluangtlam lemidik tiih kawh an si theinak dingah hlanlai an dinhmun

Page 29: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

57 58

hngilh lo ding, or thinlung ih ruah ngaingai mi a si lo mithu simlo ding (thuphan thu sim ih bum aw lo) dingah anzirh.” Page 68.

RELTLANGDING:

1. Ziangruangah tanghmasialnak hi zatlangnun ormi pahnih karlak ah le sum le pai thuhla cingfeltikah milai ih buainak hrampi hi a si tiah kan tithei?

2. Ziangtin so Pathian minung pawl in duhhamnakan hlon thei ding?Khami venhim nak dingahPathian in ruahmannak ziangso a nei? Himi Biblecang pawl ihsin zir aw? Isaiah 58:3-12; le Mikah6:6-8.

3. Tong theinak laksawng le kan thusim mi ih hmuala neihnak kha ruat aw. Johan 1:1,2 ah Jesu kha“thu” a si tiah a ti tikah a simduhmi ziangsaw asi? Himi in kan thusim mi le kan tongkam athupitnak theithiam dingah ziangvek inso inbawm?

4. Hlanlai kum thawngtampi ah Jesu in mitlasampawl kha kan mai lakah an um ringring ding ti aha sim.An tulsammi pek dingah zirhmi kan si fawn.Khrihfa pawl in cotha a ngah theilo tu pawlhrangah bawmnak pek duhnak thinlung neitheidingah hi ruahdan pahnih in ziangtluk in so inbawm thei?

**********

ZIRLAI 6 November 2-8

CATHIANGHLIM SIARNAK

SABAT TLAILAM November 2

TUZARH SIARDING: Nehemiah 8:1-8, Daan Peksalnak 31:9-13, Mathai 17:5, Tirhthlah 8:26-38,Nehemiah 8:9-12, Puithiam hnatuan-nak 23:39-43.

BIBLE CANGKEN: “Pathian daan cabu sung ihsin fiangzetin an siar ih, atican an sim ih, ansiarmi theithiam ingah an tuah.”(Nehemiah 8:8, NKJV).

Jerusalem kulh phardawl kha an theh. Israel pawlkha Nehemiah ih hruainak tangah an hnamuan thupi bikkotka kha an rem theh. Kulhnak phardawl an sak thehihan kiangkap miphun dang pawl in “Pathian ih tuahmi asi”(Nehemiah 6:16 NKJV), tiah an ti ih thinphang in anum. Himi ruangah an ral pawl in Israel pawlih Pathian hiPathian ngaingai asi tiah an ti. Israel pawlih nun ziaza thatni nei lo a thin heng tertu an si nan, tuahdingah antumtahmi an hna kha an tuan theh rori.

Nehemiah in Jerusalem phardawl an sak theh ihcuihhmun ih uktu cozah si dingah a unau pa Hananiaharetih ruhkulh ral veng hotu pawl tla a ret. Minung sidanahPathian mihzahtu, rinsantlak, le mihzah upat tlak pawlhrilhnak in amai suahpi pawl a hril sawn a si. Khawkulhkha Elul thla ah a mheh thla ruk thla ah an mheh. Nehemiah6:15).

Page 30: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

59 60

A hun sangtu zunghna kha ziangso a si ding?Nehemiah 8-10 sungih a ngan mi cu Tishri timi thla 7 thlaah a thupi zetmi thil thleng a um (Nehemiah 8:2). Himicangah zohthimtlak kan hmuh mi cu Israel pawl in Pathianthu kha zawnlung te ih thlun dingah thutluk nak an tuahnak le lungawi zetih an um nak thu kha asi.

THAWHSAL NI November 3MIPI UMKHAWM (The People Gather)

Nehemiah 8:1,2 siar aw? Minung lamihsinPathianthu thlun a poimawhnak thu ziangso in sim?

Judah pawl in khawkulh phardawl an sak theh ihthlasarih sungah Jerusalem khaw sungah an thawn thehtheinak dingah Jerusalem a kap li ih kotka kharlo in anong ringring.Thlasarihnak thla Tishri kha Israel pawlhrangah a poimawh bikmi thla a si. Cuih thla cu tawtawrawttum puai ti ih an puai sunsak zetmi a si (Pathian rorelnakhrangah timtuahnak ni thla ni hmaisa bik ni a si). Remnaktuah ni (rorelnak ni thla ni 10 nak ni a si). Cuih thla cudeuthlam puai, ( Pathian in izipt ih sin a runsuak ihhramlak ah pathian in ei in ding a pek nak hminsinnakdingah thla ni hleinga ni ah an tuah mi a si). Thlanikhatnak ni ah mipi pawl cu an ko khawm aw ih,tawtawrawt tumpuai an tuah. Himi puai ah mipa le nunauan zaten ni sunglawi hmang khawm dingah a ko. Cathianghlim an siarnak ihsin Pathian thu le hlanlai anthuanthu ihsin Pathian in thil a tuahsak mi pawl zirsuahnak can tha an nei.

Mosi ih nganmi cathianghlim kha mipi hmaiahsiarding in an sawm. Khami hrangah pulpit le donhlei pawlantuah. Khami kha hruaitu pawlin mipi pawl hnenah

thuneihnak hmang in an phut lo. Mipi pawl hmai ah Mosiih cabu siarsak dingah Ezara kha cabu an pek ih an fial.Cuih cabu cu Sinai tlangah Pathian in Mosi arak pekmimi thukham 10 a ngan telmi cabu a si.

Daan Peksalnak 31:9-13 kha siar aw. KhatawkahPathian in ziangso a sim? Kan mai hrangah ziangvekzirlai so kan lak thei ding?

Daan Peksalnak 31:9-13 sungah Deu thlam puai ahIsrael pawl ih an tuah dingmi pawl kha a sim. Pathian ihpekmi thukhaam daan thu pawl an siar tlang. An ram sungiha ummi mikhual le nunau le nauhak an zaten antongkhawm aw.

Nehemiah 8:1 kan siarah cun hmunkhat ahlungrual ten an um timi ka hmu. Hi hmunah zumtu pawllungrual in pumkhat ih kan um theinak dingah a poimawh mi ziang so in sim?

TLAWNGKAI NIKHAT November 4THUPEK, DAANTHU SIARNAK LE NGAIHNAK

Ezara in Daan cabu kha mipi hmai ih siardingaharunkeng. An hmai ih a siarmi ziangso a si? Sun hlan sunghmuahhmuah thukhaam 10 thu lawng an siar rero mawsi? Thukham Daan cabu ti tikah Mosi ih a rak nganmicabu panga kha a thupi bik in a tarlang ter mi a si.Semtirnak ihsin Daan Peksalnak tiang kha Hebru miphunpwl cun Torah ti ah an ti. Thuzirhnak hmuahhmuahngannak cabu kha daan cabu ti ah letling tu pawl in theiolsam dingah an lehlin mi asi. Kha pawl kha Pathian ihthuzirhnak le lamhruainak a si ih, a tumtah mi kan tlolhpanglo nak dingah a fehdan theihthiamnak dingah

Page 31: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

61 62

thuzirhnak a si. Semtirnak ihsin thokin Joshua san tiangEzara in cabu a siar tikah Pathian duhdawtnak cotu hrilmimiphun sinak an san thuanthu an thei. An san thuanthuhmuahhmuah ah, hlathu, biazai, thlawsuah an ngahnak,daan pawl a si ih himi pawl in Pathian an thlunnak ruangahharsatnak an tonnak le an hnenah Pathian ih rinumnaknganmi pawl a si. Torah timi ah “daan” thu a telih a dangkha a umlai, Pathian minung pawl cu hmunkhatah an umih Pathian in a hruai timi kha a thupi bik in a ngan. Khamiin pawlkom pakhat ah hmunkhat ih um khawmnak atumtah ih zoso ka si timi theihthiamnak a si.

Nehemah 8:3; Daan peksalnak 4:1, 6:3,4; Joshua1:9; Saam 1:2; Thufim 19:20; Ezekiel 37:4; le Mathai 17:5pawl siar aw. Pathian thu lamah ziangvekin kan nun kanhmangding timi ziangso in sim?

Khami hlan kum hleithum lai ah Ezara khaJerusalem ah a ra thlengih Pathian thu cathianghlim khaa siar sak ih a zirh ta mi ruangah mipi pawl in Pathian thusiarmi ngai kha an duh zet. Pathian hna tuan dingah a pekaw ih danglamnak um rori dingah tumtahnak a nei. Ezarahnen ihsin Pathian thu an theihmi ruangah mipi pawl ihnunnak ah a tak in a lang suak. Cuti cun Pathian thu khaan ngaihven lutuk ih Pathian thusuak thu ngai lawnglawngan duh. Patian thukhaam le daan thu tihzah nak an neisinsin ih a thu vekih nun an tum sinsin.Pathian thu in an nun a ciahneh ih tumruh zetin Pathianthu kha nunpi thei nak dingah a si.

Pathian thu thawn ziangtluk in so peh zomawknak a nei? Ka zum rori tiah cun na sal awk ngaingai,na nunah a thu zawnlungih thlun dingah thei thiamnaknei ding in ziangvek in so na langter? Bible thu na thlunlo tikah ziangvek ih nun danglam so na nei?

TLAWNGKAI NIHNIH November 5CATHIANGHLIM SIARNAK LE A SULLAM HRILHFIAHNAK(Reading and Interpreting the Word)

Nehemiah 8:4-8 siar aw. Daan cabu an siar thehhnu ah ziangvek in so an um?

Mipa 13 pawl kha Ezara in Cathianghlim a siarsunghmuahhmuah kha buhnih ah then a si. Mipa 13 lak ih ahmaisa pawl cu cathianghlim siarnak ah bawmtu(Nehemiah 8:4) an si. Cun a dang pawl cu (Nehemiah 8:7) athuhla hrihfiah tu dingah bawmtu a si. Biakinntualahtimtuah awknak ziangvek in so an tuah timi thukan theih mi a um lo. Torah daan cabu siarnak ah an bawmtimi hi Hebru cazual hi a rittuk ih midang ih bawm an mul,casiar tu pawlin catlak lo ih an siar theinak dingahsawngaw in an siar. Cuih ca cu zingihsin sun tiang ansiar ih, biak inn tualih a ummi hmuahhmuah in antheithiam ih an nun in an langter.

“An theihter sal” ti mi le “an siarmi theithiamdingah mipi pawl an bawm” timi (Nehemiah 8:8 NKJV).Hrilhfiah or letling timi pakhat sangsang kha himi catlangah hman theih a si. A pahnih in himi hi thuthimnaka si. Mipi pawl cu Babulan ihsin an kirsal ih cu tawkah cunkumtampi an um ih Aramic mong an hmang. Curuangahmitampi pawl in Hebru tong ih casiar mi kha olai ten anthei thei lo ih suakthuan pawl in an theithei lo sinsin. Biblesiarnak le hrilhfiahnak thawngin hlawknak tampi an nei.An sermonnak le hrilhfiahnak an tuahmi in a theituhmuahhmuah ah a nungih a thawkkhum ruangah pumpaknunah an nun pi thei.

Tirhthlah 8:26-38 siar aw. Jerusalem ih thilthlengle hitawk ih thilthleng hi an bang awknak ziangso a um?Kan hrangah zirlai ziangso kan nei?

Page 32: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

63 64

Protestan pawl in Pathian thu hi zumtu pumpakhrangah an theih thiam dingmi a si. Bible thutak asi ihthilti theinak huham a nei ti ruangah ruat mumal loinpakhat hman kan pom maimai ding asi lo. Pakhatkhatihhrilhfiahnak le bawmnak umlo cun thlawsuahnak ram anlut kthei lo. Pumpak ciarin kan zummi theithiam a mul.Mi dangih zirhnak men in khamizirhnak kha kan nunahkan langter thei lo ding.

TLAWNGKAI NITHUM November 6MIPI PAWL IH COHLAN NAK

Ezara in Pathian cathianghlim Hebru Torah cabu aong tikah mipi pawl an ding. Ezara in cathianghlim a siarhlanah Pathian cawimawinak a tuah. Cabu a siar theh inmipi pawl in “amen, Amen,” tiah a sawn (Nehemiah 8:5,6NKJV) ih vanlamah an kut an thlir. Cun an lu ah kun ihPathian kha an biak.

Nehemiah 8:9-12 siar aw. Hruaitu pawl in mipipawl kha ziangah so “riahsia lo dingah le tap lo”dingahan ti?

A hnu kum tampi tiang in Babulon saltannak hmunihsinJerusalem ah a kir sal tu pawl cun Pathian ih daanbu an siar tikah an sualnak ruangah mipi pawl cu an taptheu. Cu tikah zangfahnak awnem ih thu a vun simmi cu“riahsia in tap hlah uh, nan inn ah tlung uhla rawl thawthawei uh la sabit thawthaw in uh, nan rawl le nan sabit cu anei velo mi thawn hlawm aw uh. Tuihsun cu Bawipaihrangah ni thianghlim a si, riahsia in um hlah uh Bawipaih lungawinak a lo pek mi cu nan cahnak a si.”(Nehemiah8:9,10). Ellen G. White The Ministry of Healing, p. 281.

Mipi pawl kha cathianghlim siarmi an ngai ih, ansualnak kha hlingsun mi vek in an thei aw ih an tap.Kan

mai tuahmicun famkim lonak, le tlaksamnak ah in thlen,kan Pathian cu duhdawtnak ih a khatmi, thatnak famkim,a luangliam ih zangfahnak nei tu, le rinum zet mi a si ihamah ten kan hnenah a phuang awkih kan kai hnget.Pathian ih thianghlimnak kha kan hmu ih kan umdan khahmailam kan ruahsannak hrangah tihnung a sinak kanhmu fiang thei. Himi thuhi Israel pawl mitthli tlaktertu leriahsiatter tu a si. Asinan riahsia ih umding an silo “Bawipaih lungawinak a lo pekmi cu nan cahnak a si” (Nehemiah8:10)ti ah an hnem. Cuih hnu ah cun Pathian ihthiltitheinak an rinsan thei.

Tui ni hi tawtawrawt tum puai a si ih ni thianghlima si. (Rosh Hashanah) Tawtawrawt tum puai hi Bawipaithuthennak ni hrangah thinlung timtuah nak dingah asiih Tishri thla ni 10 ni ah an tuah theu. Tawtawrawt tumpuaihi sualsiirnak nei in Pathian hmai ah ding theinak dingahtuahmi a si. Ziangah tile tihnak le mitthli thawn tap inmipi thinlung hi Pathian lamah an thlen sal theinak dingaha si. Hruai tu pawl kha sualnak sir theinak dingah theihtersalnak a si. An dilnak aw Pathian in a theih sakih ansualnak Pathian ih a ngaithiam nak ruangah lungawi aiphuang in a um.

Sualnak thubuai cingfelnak dingah le ruahsannakin pek thei nak dingah Jesui cross parah a thlennaklawng hi lamzin um sun a si. Himi in sualnak hi ziangtlukih siakha so a si ti ziangvek in so in sim?

TLAWNGKAI NILI November 7BAWIPA HNENIH LUNGAWINAK

“Bawipai hnen ih lungawinak cu nan cahnak asi”(Nehemiah 8:10).Nunnuam ih um theinak dingah lekhami kha kan lung awinak si theinak dingah Pathian

Page 33: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

65 66

F-5

duhnak a si ruangah theihter nak a si. Nunhlimnak lawnga silo, cuih nunhlimnak kha Pathian le a duhdawtnak theihnak ruangah a um. Nitin thinbang zetih kan ruah mheumi thil hmuahhmuah kha Pathian in kan hrangah in pekruangah Pathian ah le a mhatnak ah lungawi le hlimphirih um ding kan si. Pathian ah lungawinak in thaizing nithara rahersuak mi in a thlenpimi thil ziangkim raltha ihcingfel theinak dingah a si.

Nehemiah 8:13-18 siar aw. Thil cangsuakmiziangso a um? Khami can ih mipi pawl le an mah hruaitupawl ih thuhla ziangso in sim?

Khami hnu ni dangah hruaitu pawl kha Pathiancathianghlim bu sungih thu tampi zirsuak dingah Ezarahnen ah an feh.Hruaitu pawl in an ram mipi pawl khaPathian lamah an hruai theinak dingah an tumtah a si mikha an langter. Mipi pawl kha lamzin dik le hmaan ih hruaizo hnu khal ah an thlun duh lo ih, an mah hrimhrimPathian theihnak ih fimnak kha an hawl duhlo ruangah asi timi kha an theih fel theh zomi a si.

Puithiam hnatuannak 23:39-43 siar aw. Israel pawlkha ziangpawl so tuah dingah fial an si? Ziangruangahfial an si?

Nehemiah 8:15 sungah Israel pawl in cathianghlimngan mi vek in an tuah timi kha hminsin aw. Zohthimdingpakhat a ummi cu Pathian tongkam suak a si ti an theihih cumicu tu rori ih tuahsuak an duh nak kha a si. Sal ahhruai an sinak kumhra aliam hnu lawngah thulunlo nakle an duhthu sam ih an fehnak zirlai kha an zir suak.Puithiam hnatuannak sungah “ni sarih sung Bawipa nanPathian hmaiah lungawi in nan um ding” (PuithiamHnamuan 23:40 NKJV) a ti vekin puai cu an tuah. Mipi

pawl in an hrangah Pathian ih rundamnak,zangfahnak lezawnruahnak ih hna tuannak an theih ruangah an lungawinak a si.

Jesu pumpek nak thu kha ruat aw, Khuahlan Israelpawl ih puai an tuah can hmuahhmuah ah amah kha zoin so khihhmuhnak in a lang ter. Natnak le harsatnakkan ton laiah Pathian hmaiah lungawi ih um hi ziangtinsokan zir suak thei ding? A tuican ah kan hrangah hiveknun nei ding in ziangah so a poimawh zet?

TLAWNGKAI NINGA November 8

RUAHBET DING: “A tu ah Pathian ih thukam rinsannak inan langter atul. Pathian mithmaitha ngahsalnak dingahdintharsalnak le an sualnak ngaihthiam sak an sinaktheihfiang ruangah le an sualsiirnak kha Pathian ihpomsak a sinak an theifiang ruangah lung awi lo thei an silo…….

Pathian hnenah kirsalnak in a nungmi thinlungsungih nunhlimnak a thlen pi. Thiangthlarau luahkhat ihum dingah pumpek aw tu cun thinlung zohfeltu ihthianghlimnak thawn an zohthim awk ih an thianghlim lonak le a sualnak a hmu awk. Sualnak ruangah cun thidingah daantat phu a sinak a thei aw. Asinan cuih beidon thlaksinak ih sin a hrangah lamzin on sak asi ih a sualnakngaihdamnak ruangah himnak a ngah. Cuih sual thlahnakVan ih Pa Pathian ih duhdawtnak a theih ruangah hlimphirin a um. Cuih thil cu Pathian ropitnak in misual ahualhimnak a si. Sualsiirnak nei in Pathian duhdawtnakmaangsungah alut tu cu hriamhma baihih a ummi kha atuamsak ih a sualnak thianter a si, cule rundamnak puanvar a sin ter. Ellen G. White Prophets and Kings, p. 668.

Page 34: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

67 68

RELTLANG DING:

1. Na cahnak a si theinak dingah “Bawipa hnen ihlungawinak”(Nehemiah 8:10) kha ziangbangtuk in sona ngah? Kan nunah Pathian huham le sualthlahnaktonnun nei dingah tuah dingmi ziang so kan nei? Ziangso a si ding?

2. Bawipa hnen ih lungawi nak timi le sualsiirnak ihmithli tlaknak kha an sinak an bang awknak ziangvekso a si? Pumpak ih tonnun cio a bang aw thei kem?Daan thu le thuthangtha in a phi ziangvek in so inpek cio?

3. Nehemiah 8:10 ih a sim mi kha siar aw, “Feh uhlarawl thawthaw ei uhla sabitti thawthaw in uh. Nan rawlle nan sabitti cu a nei ve lomi thawn hlawm aw uh.Tuisun cu Bawipa ih hrangah ni thianghlim a si,riahsia in um hlah uh. Bawipa ih lungawinak a lo pekmi cu nan cahnak a si”. Thau theinak dingah ei uh la,a thlummi kha in uh, a nei ve lomi kha hlawm uh,“Bawipa ih ni thianghlim a si” ruangah hi pawl hi tuahuh? Bawipa hnenah lungawi ih kan um theinak dingahkan tuah dingmi ziangso in zirh? Hi hmunah“thianghlim” timi a hmangih a sim duhmi ziang so asi?

**********

ZIRLAI 7 November 9- 15

KAN SUAL NGAIDAM TU PATHIAN

SABAT TLAILAM November 9

TUZARH SIARDING: Nehemiah 9:1-3; Daniel 9:4-19;Nehemiah 9:4-8; Kolosa 1:16,17;Nehemiah 9:9-38, Rom 5:6-8.

BIBLE CANGKEN: “A sualnak pawl a khuhtu cu a hmuingillo ding; asinan zokhal a phuangih atlansantu cun lainatnak an co ding.”(Thufim 28:13 NKJV).

(Sukkot) timi deuthlam puai a cem cun, hruaitupawlin mipi pawl an kokhawm sal. Pathian hmaiah ansualnak siir awknak le ngaithiam an dil hrihlomi tuahsaldingah an ko.

Khami hlan ah hruaitu pawl in mipi pawl kha ansualnak ruangah riahsia nawnlo dingah an sim. Khai thukha sualnak ruangih thinbang riahsiatnak le sualsiirnaktumtah ih an simmi a si lo. Khami kha puai pakhat antuah can ih an umdanding a siih an sualsiir ih sualphuanawknak ngaingai an tuah can a kim zik cuahco.

Himipuai thuhla ah lungawi thusimnak lesualphuannak lawng in a tawk a ti duhnak a si lo. Cun a adokalh zawngih tuahding khal a si lo. Kan tuah hmaisadingmi cu sualsiirnak le sualphuannaka si. Cuih thil athlengter tu cu a hmaisa ah Pathian thawn ton awknaknun asi. Cuih hnuah Rom 2:4 ih a simmi vekin “Pathianih mhatnakin” sual siir dingah in sawm. Cuih Pathianthatnak in amah thangthatnakpuaituah dingah thinlung

Page 35: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

69 70

thathawhnak a pek. Pathian ih sual ngaihdamnak,thianhlimternak le remthatsalnak kan tulzia kha in theihter.

THAWHSAL NI November 10PUAITUAHNAK LE PATHIAN BIAKNAK

Nehemiah 9:1-3 siar aw. Puai canah mipi pawl khaziangahso hnamdang pawl hnen ihsin an then awk?

Atui can hi rawl ulhnak ah mipi pawl kha a hruairero lai can a si ih Nehemiah cun himi can ah lungrualzetih um in lungawinak nei cio seh ti a duhsak zet. Khamican kha Pathian hnenah tangdornak thawn sualsiirnaklangter nakah rawl an ul, buri puan an sinih an lu ah leivutphulh awk.Ziangah tile hnamdang pawl kha Israel pawl ihsualnak ah hnamhnoih awknak an nei lo. Israel pawl inhnamdang pawl hnen ih sin anmah ten an thleidang awknakkha an mai sualnak ngaihthiam ih an umtheinak ding asi. An zaten saltaannak hmunah a thlenpi tu an miphunih an sualnak an theih fel ruangah a si.

Misual an sinak an theihfiang ruangah sualsiir ihphuan awknak le thlacamnak kha an langter. Israel pawlin an pu pa pawlin sal kaih tong ding tiangin sualnak antuahmi parah riahsia thinna in an um. An mah hruaitupawl ih duhhrilnak an tuahmi ah le an mah thlahtu pawlih an thatlonak ruangah a tui an dinhmun an thlengihmalte lawng an rak kir nak thuhla kha a tu ah an phunzai.Thinheng aithok le riahsia ih um lo in hnuaidor nak thawnPathian hnenah an kir ih sualphuan nak an nei.

Nehemiah 9:3 nak ih a phuandan ahcun sun khatih then li then khat kha daan bu siarnak ah an hmang. Culo hmuahhmuah sun vu ten sualphuannak le Pathian

biaknak ah an hmang. Himi hi a voithumnak daan cabusiarnak a si. Thutak hrampi Pathian phuansuah mi Daancabu siar hi sualphuannak thlenpituthabik a si. Bible kansiarnak ihsin Pathian in a mai hnenlamah in naih terihcumi hmangin Thiangthlarau ih zirhnak le biakpawhnakkan ngah thei. Pathian tongkam suak thutak in kanruahnak le kan theithiamnak dik a pek ih, kan nun incawisangih thazang in pek. Israel pawl cu a thianghlimmiPathian hmaiah an um ih amawinak le a thatnak an theihruangah riahsia ninghang in an tap. A thianghlimmiPathian hmai ah kan umah cun lei le van tuahtu Pathianin kan famkim lonak le tawntaihnak in soisel lo. Kan hnenin umpi dingah duh a hrilnak in a mawinak le a thatnaktheihthiamnak in pek ih mangbangza in kan nunahcuihthil cu a nemkai. Kan nun ah Pathian a tello ah cunzumnak lam ih kan pupa pawl hnen ihsin kan thlaraunundanglamnak a um theilo ti fiangten kan thei. Kan nunahPathian hnatuannak a umtik lawngah zovek so kan si dingti theithiamnak a um thei.

Daniel 9:4-19 siar aw. A thlacamnak hi tuini kannunah ziangvek in so kan hmang thei ding? Kawhhranhrangah le pumpak hrangah himi tuahdan in atakramnundan ziangso a sim?

TLAWNGKAI NIKHAT November 11THLACAM HRAMTHOKNAK

Bible siarnak ihsin mipi pawl kha thlacam duhnaknun an nei ih, Israel pawl ih rin um lo nak thuanthu ahPathian ih thatnak cipciar zetin an sim rero. An nundan iha langmi pakhat cu Bible hmun tampi sungih thuthawnkaih aw in sermon thusim nak hnak in thlacam nun ah alang.

Page 36: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

71 72

Nehemiah 9:4-8 siar aw. Himi thlacam hramthoknakah thlacam ding thupi an tuahmi ziangso a si?Ziangruangah so a si?

Thlacam hramthoknak ah mipi pawl in Pathianhmin sal ih cawimawi nak an tuah hmaisa bik. Hebrumiphun pawlih nunphung ahcun zohman hmin fangkhehih sal dan a si lo. Ziangah tile cuih hmin cu mi pakhatsinak sirhsan ih hmin pek mi a si. Curuangah Pathianhmin thangthat timi ih a langter duhmi cu himi hmin hileitlunah thangthat tlak le tihzah upat tlak mi hmin tinaka si. Himi hi lei le van sersiam tu hmin tinak a si. Pathiantihzah ih biaknak thawn thlacamnak hram an thok ih,ziangkim sersiam tu le kilhim tu a si nak vekih tuahnak asi (Nehemiah 9:6; Kolosa 1:16,17). “Humhim ringring” timihi Hebru tong ih tuahnak langter tu “keep alive” timi ihsina ra.

Abraham kha miphun pi sidingah a hriltu cuziangkim sersiamtu Pathian a si. Amah kha midang hnakih “thinlung tha” le “rinum” hleice nak pakhat hman aneilo. Abraham kha a tuanvo ah a rinum lo. Fapa peknakdingah beidong in le rinhmainak nei in huphurh lethukthun in a um rero tu a si (Semtirnak 22). Rinumnak azirih zankhat hrang lawngah si lo in Pathian thawn thenloih um ringring dingah a si. Hebru pawl ih ruahdan ah cun“thinlung” timi hi khuaruahnak thluak kha an sim duhmi a si. Phundang ih simah cun Abraham cu khuaruahnakah rinum zetihPathian zarah tuahtuannak le asi rori tiihpomnak kha a thanso pi.

Thlacamnak ih a hmaisalam thucang sammi ahPathian sinak (1) Sersiamtu (2) Kilhimtu le fingkhawi tu(3) Thu tiamkam mi tlolh lo ih tuah suak rori tu a siak anlangter. Mipi pawl in Pathian kha ziangbangtuk a si ti mian mah ah theihthiamnak hmaisabikah an tuah: A

semsuah mi thil hmuahhmuah parah rinsan tlak, le rinuma si, an tulsammi ziangkim in a pek ih a kil him, a sersiammi pawl parah a thutiamkam vekin a hlen suak tu a si.Khami in kan nun lamtluan ah ralring thiamih kilhimawknak thinlung in neihter, harsatnak kan ton canahhmunhlapi ah a um ih in ngaihsak lo vekih kan ruah cankhalah amah rinsan thiamnak in zirh.

Pathian kha in semsuah tu a si tiah kan zumnakhrampi ih kan retnak kha ziangruang ah so a si?Cuihtlunah zarhkhat ih a nisarihnak nikhat kha amahcu in semsuahtu a si ti theih ringring nak dingah kandamsung hmangding thu in peknak kha ziangtluk ih athupi mi zirhnak so a si?

TLAWNGKAI NIHNIH November 12HLANLAI THU IHSIN ZIRDINGMI

Nehemiah 9:9-22 siar aw. Thlacamnak hmaisathawn an danglamnak ziangsaw a si?

Israel pawl in Izipt ram le ramcar sungah anpaltlangmi tonnun an neihmi ah rinum lo ih an um nak lePathian ih rinumnak pawl zohthim in an thlacamnak khaPathian thangthatnak ah an thleng. Israel pawl hnenahPathian in thil lamdang a peknak thu tlangtar mi a si.Asinan vanduai nakah an pupa pawl in khami Pathianzangfahnak an lakih cangvaihnak kha porh awknak lelungruhnak ah an hmang.

Pathian tihzahnak ngaingai kan neih theilo nak lemitawntai kan sinak theihthiam awk nak hi sualphuannak le sualsirnak dingah a poimawh zetmi karbak asi. Khami buainak fate hman kha a tlansan theitu le ahnong theitu zo hman kan umlo cingin kan mah hnen ihsinhlonhlo kan duh thu himi Bible cang in a sim.

Page 37: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

73 74

Khuitawk ihsin thuthangtha kan hnenah le an hnenihsin a rat. Sualphuan ruangah rundam kan si lo. Kanaiawh in Jesui thihnak ruang lawngah rundam in kan um.Sualphuannak hi sualsiirnak thawn an peh zomaw ih ahrampi cu Khrih ih thiam in coter timi kan theihnak aummi lawng kha a si. “Khrih kha runtu le Bawipa a si ti ahsualsiirnak le zumnak ih kan pom nak thawngin Bawipain sualthlah sak, cule daan bawhsiatnak ruangah daantatdingih ruatmi kha ngaihdam a si. Cuihhnu ah misual khaPathian hmaiah mi fel pakhat ah ading thei. Cule PaPathian le Fapa le Thiangthlarau ih pawlkomnak ruangahvanlam duhsaknak a ngah”. Ellen G. White SelectedMessages, book 3, p. 191

Pathian thatnak ruangah kan sualnak pawl siir awkih sualphuan nak a suah ter. Pathian thiltitheinak zarahzongsangmi thil hmuahhmuah thlah ih hlon dingahthutluknak kan tuah ngam.

Apoimawh bikmi cu thunun theihlomi lungruhIsrael pawl kha pathian in a duhdawt thotho. Aliamzomicanah Pathian in Israel pawl hrangah thiltampi a tuah sakmikha mipi pawl a theihter salnak kha kan zoh sal ding. A tukhalah a kilkhawi ringring ih hmailam can khalah akilkhawi ringring ding. An thuanthu ah Pathiancangvaihnak ziangvek in a lang timi mipi pawl in cinkenringring dingah himi thil hi a thupi zet. Khami thuhla pawlan theih hngilh tikah harsatnak an tong theu.

Na nunlamtluan ah Pathiah a cangvaihnak pawlkha ruatsal aw. Na hmai ih a ralai dingmi harsatnaktongngam dingah zingvek in so hnangamnak a lo pekthei? Na hmailam thilthlengmi ah beidon thlak lethilumdan a linglet theh ih thinphangih na um lai khalahPathian thatnak rinsan sinsin nak ziangtinso na zir suakthei?

TLAWNGKAI NITHUM November 13DAANTHU LE PROFET PAWLIH THUSIMMI

Nehemiah 9:23-31 siar aw. Israel pawl ih canganmi le “Pathian ih thatnak sunglawi” tahthimnakziangvek pawl so a si ding?

Himi thlacamnak/sermon a neta sawn ih a tumtahmi cu Pathian in Kanaan ram kha Israel pawl ih covo ah apek hnu cuih ramih an khawsak dan tumtah ih tuah mi asi. Lei le ram neitu an si ih kulh nei khawpi, sabit hmuan,le thlawhlai loramtha pawl cu an mai ta ah ruah mi a si zo.Cang 25 a netnak lam ih a simmi cu “an duh zatin an ei ihan thau” ti ah a ti. An thau timi kha Bible sungah hmun-tampi ah a um lo (Daanpek salnak 32:15; Jeremiah 5:28)khami a sim can ah thiltha lam silo in a thalo lamthusimnak a si.

Mipi pawl kha “na pekmi thiltha lakah an nuamngaingai” Pathian ah nunnuamnak an nei lo ih an neihmithilri ah nunnuam in an um. A landan ah cun an neihmithil in Pathian thawn naihniam zetih nuntlangnak a suahpi lo. Can tampi kan ruat theumi cu “himi thilri, khamithilri pawl nei sehla ka lungawi ko” ti ah kan ti. Israel pawlin Pathian hnen ihsin thil ziangkim an ngah ko. Cuih thilriah an lung awi tawkih Pathian tihzah upat lonak thlen tertuah a cang. Kan mah khalah thilpetu Pathian hngilh in athilpekmi ah kan lungawi ve theu. Himi hi thihnak tiangih bum awknak a si.

Pathian ih in pekmi thilah kan lungawi lo ding tiduhnak a si lo. Pathian in kan lungawinak ding le kannunnuamnak ding tumtah in neihle siah in pek. Pathianih inpek mi thilri hi amah thawn kan pehzom awknak athat tertu a si lo. Himi thu hi fimkhur ih kan ruah lo ahcun in tluk tertu thil ah a cang thei.

Page 38: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

75 76

Himi bungah hruaitu pawl in Pathiah hnenah anrinum lonak ah sual phuannak an nei. An pu le pa pawl ihthuanthu an zoh ih an miphun pi in an tuahmi sualnakhmin fangkheh in sual phuannak an tuah. A thupi bikinsualnak an tuah theumi thil pahnih a langmi cu (1) Pathiandaan thukhaam an hnong nak, (2) Pathian thlahmi profetpawl an thahnak pawl a si.

Pumpak nun le ram le miphun thansonak ahcawisang tu ngaingai kha profet pawl ih thusimmi le Pathianthukhaam pawl a si. Thlacamnak ih thunet kharnak ahan langtermi cu “minung pawl in tuah ding ka lo fialmipawl nan tuah ih, ka lo pekmi daan pawl thlun uh la cumiruangah cun nan nung ding nan”(Nehemiah 9:29 lePuithiam hnatuan 18:5). Himi hi profet pawl hmanginthiangthla rau ih phuansuahmi a si. Duhdim nun kanneihthei nak dingah Pathian in thukhaam pawl in pek.Cule Pathian ih thutak kan theihthiam theinak dingahlamhruaitu profet pawl a thlah. Kan zatei hrangah himi hiziangtluk in so a thupi.

TLAWNGKAI NILI November 14THANGTHATNAK LE DILNAK

Nehemiah 9:32-38 siar aw. Sualphuannak thlacam-nak ih a netnak ah an tumtahmi ziangso a si?

Pathian hi zo a si timi kha thangthat thlacamnakah an langter salmi a si ih Pathian mak, ziangkim titheiPathian, cungnungbik Pathian, a thukam hngilhdahloPathian le zangfahnak nei Pathian a sinak an langter. Anparah Pathian thatnak hmuahhmuah kha an theisal ihthinlung dik le hmaan ten an nung.

Pathian thawn thukamnak tuahsal dingah dilnaka tuah, cumi cu Nehemiah bung 10 sungah kan hmu thei.An dilmi ziang so a si?

“Curuangah aropi zetmi le a cakmi kan Pathian,tihnungza le ziangkim tithei Pathian, thukam lezangfahnak kilhimtu, atu ih harsatnak kan tonmihmuahhmuah hi na hmaiah thil fate men bang hlahseh,”(Nehemiah 9:32 NKJV).

An miphun in anmah uktu siangpahrang pawl parahtihzahnak an neih dingmi a si.Mi malte Israel parahhmuntin ihsin hmuhsuam ih hremnak a thleng kha anningtuk thlang. Lal nunrawng ngaingai pakhat hnu pakhatin an tong, ih an ton sal dingmi kha thulh khawtlai ta sehlati an duh.

A lamdang zetmi cu anmah le anmah “sal” tiah anko awk. An ramah an mah teih uk awknak an ngah hnuahcun kha mi kawh awknak kha hlo ter ding an duh. Sal timicu an mah uktu pawl ih thuneihnak tangah an um. Himitongkam hi cuih hlanah a thu an thlun dahlomi BawipaPathian ih thuthlunnak simduhnak ah an hmang. BawipaPathian parah le a thukhaam thlunnak ah rinum ih anumnak ding lang ter duhnak a si. Pathian siahhlawh an siah cun an aiawh ih simsak tu dingah an dik thei tinak asi.

Ezara le Nehemiah in “tuksuum za harsatnak”anmiphun in an ton ringringmi kha an ngan(Nehemiah 9:37).Israel pawl in Izipt ramah hremnak an tonmi thawn tahthimtheih a si(Nehemiah 9:9). Izipt ih harsatnak an tonmi zohliam mai lo in Pathian ih a hmuhsak mi ruangah Pathianhnenah thangthat thlacamnak an tuah. An zaten hlanlaiah Pathian in a tlangtlak zovekin tuahsal dingah an dil.Ziangah tile siangpahrang le siangpahrang sungkua,puithiam le profet, le rinum zetmi hruaitu upa an nei hrih

Page 39: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

77 78

lo. Pathian in an parah zangfah lainatnak a neihmi parahan thum aw lai ih an pupa pawl vekin mah ten uk awknakan nei thei hrih lo. Curuangah an aiawh in Bawipai tawlrelsak dingah an duh.

Rom 5:6-8 siar aw. Israel pawl in Pathian hnenahziangvek inso dilnak an nei tiah a ngan? Paul in Israelpawlin Pathian hnenah an dilnak a simnak ihsin thinnuamnak ziangvek in so in neih ter thei?

TLAWNGKAI NINGA November 15

RUAHBET DING: Nehemiah 9:25 sungah Hebru miphun pawlin an pupa pawl ih thu an simnak ah Pathian ih a thatnak ah“nuam an cen” ti ah an ti. Himi thuhrampi fehpi danah Edenhmuan nuamcennak a iang theinak a lang(Semtirnak 2:15).An nuam cennak kha eden nuamnak an tep ti duhnak a si.

Eden nuam cennak kha dinthar salnak a sangbikih khihhmuhnak asi lo sawm? Pathian in Hebru miphunpawl kha sual ih a tlu zomi leitlunah a kut rori ih a tuahmiEden hmuan nuamcennak iangah aleng terih an santhlengih nundan thlengnak a tuahsak. Salih kaih nak lean kirsalnak hnuah cun kha tawkah um thei ringringnakdingah a si. “Bawipa in Zion cu a hnemding, a hmun ramhpawl hmuahhmuah cu a hnem ding, cun a ramthing cuEden vekah a tuah ding”(Isaiah 51:3 NKJV).

Israel mipi pawl kha Pathian in an hnenahneihnunnak thu a kammi vekin an ngah ruangahthlawsuah an ngahmi thilri kha nuam an cen ngaingai.Khami thlawsuah an ngahmi kha laktlak lo ih a tlusia milei lungpi ah Eden nun hnianghnarnak an tep salmi a si.Khami kha lunghmui tlak rori mi thil asi. Kha ti vek ihnuamdingah suangtuah nak an nei mai thei. Pathian intui kan leilung pi a sersiam tikah milai pawl in nunnuam-

nak famkim an ngah nak dingah a si. Hlanlai Israel pawlin Pathian ih a pekmi ngaingai thlawsuah kha nuam ancen ngaingai. An sualnak kha Eden ih sualnak vek in anparah a um lo, a sunglawi zetmiPathian thatnak ruangahBawipa in an sualnak pawl kha hngilhsak theh(Ezekiel23:35). Cuih a thatnak cu an nuam cen pi mi a si. Pathianih thatnak kha an kiangkap mi phun dang pawl hnenahlangter lo in an mah le an mah hnenah an riral ter.

RELTLANG DING

1. Jesu in hitin a ti,”Hlingbur lakih a tlami thlaici pawlcu vancung uknak thu a thei nan, hi leitlun nunnakthuhla ah donharih a ummi pawl an si. Sum le sawan duhnak in cuih thu cu a tuam ih rah an nei theilo”(Mathai 13:22). A ti duhsan ziangso a si ding?“Sumsaw duhtuk nak” tuzarh ih kan zirlai sualphuannak ih tlacamnak thawn pehzom awknakziangvek in so an nei?

2. Sersiamnak thurin kha ruatsal aw. Nehemiah bung9 ih thlacamnak kha hminsin aw, Bawipa hisersiamtu le kilhimtu a si nak thu an reltlang thehvek a bang. Kan zumnak thurin hrampi a si nak thuziang so in sim?

3. Sualnak sungah phumluh kan si zo hnu ahtheihthiamnak dik kan nei ngaingai thei kem?Sualfa kan sinak kha hmangin kan zumnakah setanin beidong ih in tuah theilo dingah theihthiamnakziangvek in so kan nei thei ding?

*********

Page 40: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

79 80

ZIRLAI 8 Noveber 16-22

PATHIAN LE THUTIAM KAM

SABAT TLAILAM November 16TUZARH SIARDING: Nehemiah 10:1-29; Semtirnak 4:8-19;

Hebru 13:20; Joshua 24; Nehemiah10:30-39; Hebru 8:1-7.

BIBLE CANGKEN: “Cun hipawl hmuahhmuah ruangahkannih in thukam hngetkhoh kantuah ih, kan ngan, cule kan lal pawl,Levi pawl, le puithiam pawlin cucutacik an khen a si…..Kan Pathian innkan thlauthla lo ding.” (Nehemiah9:38; 10:39 NKJV).

‘ Thukam kan ti tikah Bible ih a sim duhmi ziangsoa si? A ol zawngin hrilhfiah sehla Bible ih thu tiamkamnak timi hi Pathian le a mi pawl karlak ah thei awknak felthawn pehtlaih awknak hnget tuahnak phun a si. Pathianin a simmi cu “Nan Pathian ka si ih ka minung na si” ti aha ti. Cuih tlunah khuahlanlai pawl in miphundang hnenahcangan in thu tiamkamnak tuahmi tla kan hmu. Cucuhruaitu le a siahhlawh karlak ah kan hmuh theu mi a si.Himi thutiamkam awknak hi kaphnih hrangahthathnemnak a um ruangah tuahmi le nemhnget mi a si.Hruaitu in a mipi pawl zawn a ruat dingih mipi pawl intihzahnak an pek ve ding. Asinan Pathian thawnthutiamkam nak cu a phundang zet. Pathian in hlawknaka ngahmi zianghman a nei ve lo a minung pawl in an rinumlo hman ah, a thukam ah a rin um ringring. Thukamnaktuah ah hin thlawsuah a um vek in camsiatnak a um ve,

Israel pawl in thukam an bawhsiat tikah an parah thil thaloa thleng ti an theih a tul.

Tuzarh ah cun Nehemieh 10 sungih Israel pawl inPathian thawn thukam tharsuah salnak an tuahmi kanzoh ding. Thukam tuahnak a poimawhnak le an thuanthuthawn pehpar aw in a tlangpi ih thuthannak pawl kha kanrel tlang ding.

THAWHSAL NI November 17THUKAM TUMTAH (The Idea of the Covenant)

Nehemiah 10:1-29 siar aw. (Nehemiah 9:36-38 kancangken kha siarsal aw). Thukamnak a tuahtu kha zo asi ziangruangah so khami sungah an lut?

An ca poimawh ah upa pawl lawngin an hmin anthut konan khami ih a tumtahnak hmuahhmuah ah mipizaten an tel theh. Pathian daan thlun nak ah le thlunlonak ih camsiatnak ah an tel theh(Nehemiah 10:28,29 NIV).Pathian thawn lungkimnak thukam sungah an luhnakthuhla poimawh ziangso a um? Himi thusuhnak a phi cu ahramthoknak ah kan kirsal a tul, cuihhnu lawngah Bibleih thukamnak ih tumtahnak kan theithei ding.

Pathian in misual pawlih thuanthu a cingfelnak asi ruangah thukamnak hi a poimawh. Khami kha Pathianin minung pawl thawn pehtlaih sal duhih a lunglennak alangter mi a si. Cuih tlunah Pathian hnenah pumpekawka duhtu milai pawl hrangah cantha pek a sinak a langter.

Semtirnak bung 1 le bung 2 sungih sersiamnakthuanthu nganmi kha kan nu le pa hmaisa sersiamnakthuanthu lawng a si lo ih an mah le Pathian an pehtlaih

Page 41: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

81 82

F-6

awknak le an mah pakhat le pakhat an pehtlaih awknakthu khal a ngan. Asinan sualnak a ralut ih cuih pehtlaihawknak hmuahhmuah a catter theh. Sualnak hisersiamnak dokalh tu a si ih siatsuahnak le thihnakthlentertu a si.

Adam cithlah an thendarh awnak hawlsuah nakihthunetnak hmuhsuah mi cu, Kaina in thatlonak a hrilih(Semtirnak 4:8-19) Seth in Pathian thlunding a hril(Semtirnak 5:3-24). Kaina cithlah thuanthu kha Adamsiartel in a pasarihnak Lamech san in a netnak atuah(Semtirnak 4:17-19). Amah cu nupi tampi neihmaisabik tu a si. Kaina cithlah pawl hi rinum zetih a umtuSeth cithlah pawl parah tuksumza siatsuahnak lephubalaknak a sangsang ih a thlen tertu a si. Seth cithlahsiarih a pasarih nak kha”Pathian thawn um tlang” tu Enoka si. Amah cu vanah lakso mi kha a si.

Pathian ruahnak hnak in milai pawl in thilthalotuahnak kha an thlun sawn ih Pathian lam ah rinum zetiha umtu pawl cu malte lawng an tang. Pathian ih tiamkammi milai rundamnak thukam fa suahnak ding famkim tertheinak dingah Pathian ah rinum zetih a ummi hmantanglo ding din hmun ah a um. Cuih thuhla ruangah Pathianin tlangtlaknak a tuah ih tilik a um ternak a si.Tilik innasazetin a siatsuah, nunnak siatsuah tu le dokalh tu asi. Pathian in milai cithlah lawng hi a siatsuah mi a si(Semtirnak 6:11-13).

Nangmai nunah sual ih siatsuahnak a nasat nakna theih rori mi a um maw? Sual do nehnak umsunziangso a si? Kha mi kha kan hrangah ziangtluk in so atangkai?

TLAWNGKAI NIKHAT November 18SAN THUANTHU IHSIN THUKAMNAK (Covenant in History)

Tilik hnu ah cun Noah le a tangmi pawl thawnPathian in hram a thok sal. Thukamnak tumtah miruangah Pathian in an mah thawn pehtlaihnak a tuah. Bibleih a langter dan ah cun Pathian in milai hnenah thukamnak a tuah mi a thupi zetih thlirdingmi phun sarih a um.

1. Adam hnen ih thukamnak (Semtirnak 1-3)2. Noah hnen ih thukamnak (Semtirnak 6-9)3. Abraham hnen ih thukamnak (Semtirnak 12:1-30)4. Mosi le Israel miphun hnen ih thukamnak (Sinai ih

Mosi hnen ih thukam tiah kan theih theumi,Suahlannak 19-24).

5. Phineas hnen ih thukamnak (Mipum Siarnak 25:10-13)

6. David hnen ih thukamnak (2 Samuel 7:5-16)7. Thukam thar- thukamnak( Covenant - New Covenant)

(Jeremiah 31:31-34)

A tanglam ih Bible cang pawl siar aw. “Kum khuaa hmun mi thukam” thu ziangso an sim duh?( Semtirnak9:16,17; Isaiah 55: 3; Hebru 13:20).

Bible sungah “kkumkhua a hmunmi thukam” timiphun kha voi 16 a lang. Cuih pawl lak ihsin 13 pawl khaAbraham thawn thukamnak a dangten an tuah mi le Israelhnenah Sinai ah a tuah mi le David thawn khukamawknak an tuah mi pawl a si. A tlun ih thukamnak pawlkha phundang zet an si ih “kumkhua hmunmi thukamnak”delhkilh tu an si. Kumkhua a hmunmi thuthangtha khaSemtirnak 3:15 ah a voikhatnak ah a simmi a si ih cucukumkhua a hmunmi thukam a sawh mi a si. Himi

Page 42: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

83 84

thukamnak pawlin kumkhua a hmunmi thukamnak hiduhdawtnak a si ti theithiam dingah in sim fiang ih tha teih theihthiam theinak in pek. Cuih thukam pawl curundamnak khawkhan nak kha fiangten a langter tu ansi. Thukam thar le thukam hlun hi danglam ngaingai inan um theu nan khami sungtel thotho a si.

1. Thianhlim ternak “ Ka daan thu pawl cu an ruahnaksungah ka ret dingih, an thinlung ah ka ngan ding”(Jeremiah 31:33NKJV; Hebru 8:10 thawn zohthim aw).

2. Remawk salnak “ An Pathian ka si dingih, ka minungan si ding” Jeremiah 31:33 NKJV; Hebru 8:10).

3. Tumtahmi “Zokhalin Bawipa thei aw, tiin mai innhnenle mai unau an zirh nawnlo ding, ziangah ti le a tebikihsin a tumbik tiang, an zaten in thei thluh ding”(Jeremiah 31:34 NKJV le Hebru 8:11).

4. Thiamco ternak “ an diklonak cu ka ngaidam ding ih,an sualnak cu kacing nawn lo ding” (Jeremiah 31:34NKJV Hebru 8:12).

TLAWNGKAI NIHNIH November 19THUKAM UMDAN (Covenantal Structure)

Bible ih thukamnak pianhmang hi ai awh nak ihtuah dan a si ti ah Bible zirsang pawl in an ti. Hlanlai Hitmiphun pawl ih thukam tuah dan vek a si ti ah an hmu.Pathian in khati khan milai hnenah pehtlaih nak a tuah.Cuih pawl cu an nunphung ah hmuh thei in a um.

Hlanlai Israel miphunpawl le pathian karlakahthukamnak an tuahnak san cu (1) zoso pathian a si, (2)Pathian le an pupa pawl karlak ah an pehtlaih awknak alangter dingah a si. Remnak tuahnak thukam or daan thu,thlawsuahnak le siatcamnak, le a hleice ih ralrin peknak

or thutiamkam hminsinnak a si ih theihpi tu tha aum.Khuahlan lai ah Pathian in minung pawl thawnpehtlaihnak ah a hmanmi a bang aw thluh. An mah thawntlangnel awknak bik kha a hmanmi a si.

Daan peksalnak cabu sung hmuahhmuah ahthukam tuahnak nganmi a si. Ziangah tile Mosi in Pathianih miphun pawl kha an Pathian thawn pehtlaih awknakthukam thar sung an luh theinak dingah sawmnak a si.Thukam thlundan ding kha a tanglam vek in a si: (1) Thuhmaihruai(preamble) (Daan peksalnak 1:1-5); (2) thuanthuih thu hramthok (historical prologue) (Daan peksalnak 1:6-4:43); (3) remnak tuahnak or daan thu pawl (Daan peksalnak4:44-26:19); (4) hmuingilnak(thlawhsuahnak) or hmakhuapitnak (camsiatnak) (Daan poeksalnak 27-30); (5) theihpitu hna (Daan peksalnak 30:19) le a netnak ah (6) a hleiceih ralrin peknak (Daan peksalnak 31:9-13).

Joshua 24 siar aw. khami bungah thukam umdanziangvek in so a lang ve?

Khami thukam thotho kha Joshua in tharthawh-salnak a tuah.

Thuhmaihruai ah a hmaisabik ah a langter mi cuPathian amah rori kha “Israel pawl ih Bawipa le Pathian”(Joshua 42:2 NIV)a sinak in an hnen ah a um pi. Cumi hnuah hlanlai ah Pathian in an hrangah ziangso a tuah ti khamipi pawl hnenah theihter salnak thuanthu sauzet inthuhram a thok (Joshua 24:2-13). Khami thuanthu a simtheh in remnak tuahnak thukam or daan thu pawl hipakhat hnu pakhat in a siar (Joshua 24:14,15,23).Thlawsuah vanluhnak le camsiatnak pawl (Joshua 24:19,20)thutheihpi tu ding pawl tla a langter(Joshua 24:22,27) cuna hleice in khawkhan sak zo mi pawl a langter(Joshua24:25,26). Israel pawl thawn pehzom awknak hrampi ah

Page 43: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

85 86

thukamnak phun kha hman a si. Pathian in a liamzomicanah anmah a hruainak lawng silo in thukam nak ih antulmi hmuahhmuah kha a net tiang in a cingfel pi ding.

Joshua 24:15 kha siar aw. Tuini kan nunah himituahdan hi ziangvek in so kan hmang thei ding.

TLAWNGKAI NITHUM November 20THUTIAMKAM AWKNAK (Pledges)

Nehemiah 10:30-39 siar aw. Thukam tharsuahsal-nak dingah Israel pawl in thu tiamkamnak pali an tuahmiziang pawl so an tuah?

A tanglam vek in mipi pawlin thu tiamkamnak antuah:1. Miphun dang thawn thitumnak tuah lo ding (milem

biaknak lamah lo hruai pangding).2. Sabat ulhdan dik ih ulh ding (nan hnatuannak in nan

thinlung lo kai peng hlahseh).3. Kum Sabat hman can a thlen tikah leiba ngai dam ding

le rethei pawl le sal pawl luat ter ding.4. Pathian biakdan dik, khawmnak dik teih tuah theinak,

Biak inn hrang sum le pai ih bawm ringring theinakdingah thenhra thenkhat, an ranvulh mi fatir le anmaifatir, an thlaithar pawl kha pek dingah.

Thutiamkamnak an tuahmi a hmaisa pathum pawlkha midang thawn pehtlaih awknak a si (thit umnak, leleiba ngaidam ding) a si. Pathian thawn pehtlaih awknakahcun (Sabat) a neta bik pakhat cu (Nehemiah 10:32-39)Biak inn ah zarhtin khawm ringring ding tivek pawl a si.

Pehtlaih awknak ih a tumtah a langter mi cuthukam ah an pumpek awk ih Pathian thawn le midang

thawn an pehtlaih awknak ah a takih langternak ding a si.Asinan thukam kha famkim ten an thlun ringring thei lo.An mah in a tha tiah an ruahmi le a si tiah an ruahmi antuahnak in an hmailam nun ah huhang a neih ter. Israelpawl in lamzin dik ah feh hai sehla an duhvek in nun ziazahngetkhoh an nei thei ding. Sabat ni kha thupizet ihsunloih nak le Pathian biak inn tha zetih kilkhawinak hiPathian thawn thenlo ih umnak a si.

Nehemiah bung netabik sungah thuthlung an raktuahmi thaten an thlun lo ruangah poi a khoih nak a ngan.Mihrek khat in thlun hman sehla mitin in an thlun lo.Pathian bawmnak rinsannak lawngin lamzin dikah thlunin nunze dik kan nei thei a si.

“Thinlung duhnak thlunnak ah a dikmi lamah nafehpi ah cun na nunnak pumhlum in thlengnak na ngahding. Na thinlung duhnak kha Khrih hnenah na pek ahcun vanlam tuahdan le thiltitheinak thawn tangrual minan si. Hngetkhoh zetih na dingthei nak dingah vanlamcahnak na ngah ding. Pathian hnenah catlo ih na pumpekawkah cun na zumnak nun ah nunthar in na nung theiding. Ellen G. White Steps to Christ p. 48. A nganmi vek ihnun nei dingah kai awk tu ziangso na nei?

TLAWNGKAI NILI November 21BIAK INN PI (The Temple)

Nehemiah 10:32-39 kha zoh sal aw. “Kan Pathianih Biak inn cu kan thlauthla lo ding” (Nehemiah 10:39NKJV) ti ah a langter mi vek in Biak inn ih thiltuah danpawl kha Israel pawl hrangah ziangah so a poimawh?Kanzumnak hmuahhmuah ah ziangah so Biak inn pi hi apoimawh zet?(Hebru 8:1-7).

Page 44: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

87 88

Israel pawl in Biak inn tha teih kilkhawi dingahthukamnak an tuah. Biak in hnatuan hlawhtling zetin atuansuak ringring theinak dingah an neihmi mal te sungihsin pek an tum. An nih hi mi malte an si ko nan sum lepai thuhla ah siangpahrang ih hmuhsuam hremnak an raktong. Ram dan ih a fialmi vek in milusiar can ah cumi ihtangka lut thenthum then khat kha Biak inn hrangah pekdingah thuthen catnak an tuah. An phutmi hnak ih taman ram in an tul ti an hmu. Biak thengah khangthawinaktuahnak ding zaanthing an tlaksam lonak dingah inn khiin ret dingzat tuanvo an pek. Ziangah tile an miphun pi ihan tuah lo ah cun thawinak tuahnak tumsuknak a um dingti an thei.

Thlaithar, fatir, le thenhra thenkhat le lungawinakthawhhlawm pawl kha puithiam le Levi miphun pawl inBiak inn sung hnatuan nak dingah ret mi a si. An neihmiih a pahra nak paohpaoh kha Levi mi phun hrangah a si.Fatir asi mi hmuahhmuah kha sum le pai ih tlen a si ihlLvi miphun pawl ih ngah mi ah bet sak a si. Levi miphunpawl ih thenhra hmuahhmuah kha puithiam pawl ih covoa si.

Biak inn rawngbawlnak kha Israel mi phun hrangaha thupi bik mi a si. Nebukhanezar in Biak inn sungihbungbel thianghlim a lakhlo ih riahsiat ninghannak a thlentik khal ah khami kha an zumnak hrampi a si.

Israel miphun pawl in Biak inn rawngbawlnak thateih an kilkhawi tikah an miphun ih thlarau nunah phurnaka pek. Ziangah ti le tuufa raithawinak ih a thihnakthawngin an sualnak thubuai hmuahhmuah cingfelnakhmun a si. Jesui cross parih thihnak a tuarnak khal khamithubuai cingfelnak a si (Rom 5:5-10). Kum tin in remnakni an tuah nak ruangah Pathian in sualnak a thaihlo ihthiltha tuah can a cu zo timi a khawkhannak kha mipi

pawl in an zir. Phundangih simah cun Biak inn rawngbawlnakin rundam khawkhannak zaten a lang ter. Biak innsungih rawngbawlnak kan zohnak ruangah Pathian ihnunziaza le rundamnak khawkhan a tulnak thu kanzirsuak.

“Khrih Jesu cu misual pawl rundam dingin leitllunah a ra ti hi rintlak le pomtlak tongkam a si; cu pawllakah kei hi misualbik ka si” (1Timote 1:15 NKJV) Paulih ruahsan mi ziangso a si? Ziangtin so kan ruahsannakah kan tuah thei ve ding?

TLAWNGKAI NINGA Noveber 22

RUAHBET DING: “Leitlun ih Biak inn pi rawngbawl nak khahmunhnih in a um; (1) puithiam pawl in hmunthianghlimahnitin ih rawng an bawlnak hmun le (2) Puithiam sangbikin kumkhat voikhat hmunthianghlimbik hmunah remnaktuah in a luhnak hmun a si ih cuih hmun cu Biak innpumhlum thianhlimnak tuahnak hmun a si. Misual pawlin an sualnak thlahsak dingah Biak inn hmaiah nitintenrannung kha an kengtheu ih an sualsirnak langternak ahrannung lu parah an kut an suan ih an sualnak kha thahdingmi rannung parah an tlak ter. Cuih hnu lawngahrannung cu an that.Tirhthlah Paul ih a simmi cu thisensuak lo in sual ngaithiam nak a um lo ti ah a ti. “Cumi cuanungmi taksa sungih sin a suak mi thisen a si” (Puithiamhnatuannak 17:11). Pathian daan thianghlim bawhsiatnakin misual ih nunnak khaa phut. Thisen kha misual ihnunnak hrangah dahkam mi a si. Rannung cu misual ihsualnak phur tu a si. Cule rannung ih thisen kha puithiamin hmunthianghlim ih a ummi puanzarah a va theh theu.Khami puanzar ih dungah misual pawl ih an bawhsiatmiPathian thukham thianghlim kha thingkuang sungah a

Page 45: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

89 90

um. Himi thiltuah dan hi misualih sualnak kha Biak innsungah a tlakluh nak hmuhsak nak a si. Cumi siarlo thisenkha biakin sungah an luhpi dah lo, raithawinak ih thahmirannung ih saa kha puithiam pawl ih ei ding a si. Mosi inAron hnenah thu a pekmi vek in “Israel miphun ansualthlahnak hrangah Bawipa in nan ei dingah a lo pek mia si.” (Puithiam hnatuannak 10:17). Himi thil pahnih ih alangter duhmi cu sualsirtu pawlih sualnak kha an hnenihsin Biak inn sungah a tlaknak khihhmuhnak a si”. EllenG. White The Great Controversy, p. 418.

RELTLANG DING

1. Thutiamkamnak na tuah ih na bawhsiatmi kha ruataw, rinum ih na um lonak le thinlung ih nangaihvenlo mi kha a poituk ti nak a um cuang lo. Khami ih sinzirsuahmi ziangso na nei? Khavek ih rinum lo nak ihsin ralrinnak neidingah a lo bawm maw?

2. Thukam timi hi daan vek ih pehtlaih awknaknemhnget nak a si. Kan mai neihmi kan silo cinginPathian hnenah thukamnak kan tuahmi kan buar ih,anih cun a tuahdingmi ah rinum zetin a tuah. Pathianin milai thawn pehtalih awknak kha kan nun ahrinum zetin a thatnak a langter mi theithiam dingahziangvek inso in bawm?

3. Pathian hnenah voiziat so rinum loin na um ihthukamthar sung kan luhhnu khalah voiziatsothukam mi ah rinum lo in na um (Luka 22:20, Hebru8:13; 9:15). Kan hrang a thihnak ruangah sualngaihthiamnak le rundamnak khua in khan sakih a thisenin “thukam thar” nemhngetnak in tuahsak mitheihthiam hi ziangah so a poi mawh?

**********

ZIRLAI 9 November 23-29

RETHEIH ZONZAIH TUARNAK A PHUNPHUN (Trials,Tribulation, and Lists)

SABAT TLAILAM November 23

TUZARH SIARDING: Ezara 1:9-11; Daniel 1:1,2; Daniel 5;Daan Peksalnak 30:1-6; Nehemiah11:1,2; 12:1-26.

BIBLE CANGKEN: “In hotu kan unau pawl thawnhmunkhatah kutsih in, hi thukam-nak kan bal asile siatcamnak tuardingah Mosi kutin Pathian ih inpekmi Daan thlun in kan Pathian ihthukam hmuahhmuah cu kan ngaipei ih, a daan le a thupekmi pawlralring te in kan thlun ding tiah hithukamnak cu kan tuah a si.”(Nehemiah 10:29 Hre Kio lehlin).

Bible sungih sungkua thlahtu hmin cazin ngannaksaupipi pawl hi kan zohliam men theu.Pathian in a thuhlaa um ruangah a ngankhum mi a si. Bible feh dan ah cunkan Pathian hi cipciar zetih hminsin ih thusim hmangpathian a si. Himi a hminsin kherkher nak kha Pathianih in thlauthla dahlo ti kan theihfiannak dingah a si.

Himi thlahtu pawlih hmin cazin ngan mi ihsinPathian in kan sungkua thlahawk nak thuhla a thei tinaka si. Hivek ih hmin cazin ngannak in midang ih ngaihsaklo mi thil pawl kha Pathian in a ngaihsak ti in sim. “Jesuia simmi cu Pathian in suntam pakhat te khal a ngaihsak

Page 46: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

91 92

ih kan lupar sam tiangin a siar theh tiah a ti” “ Suntampanga kha pia hnih ah nan zuar a si lo maw? Khami lak ihpakhat te hman Pathian in a hngilh lo. Na lu ih samphanga siar theh thei. Thinphang hlah uh! suntam tampi hnakin nan sunglawi sawn.”(Luka 12:6,7 NIV). Pathian in hi pawla ngaih sak ah cun kan nih khal in ngaihsak tinak a si. Hipawl hi pakhat tete in a ngaihsak a si ah cun kan harsatnakhmuahhmuah a ngaihsak ve.

Curuangah hnangam ten kan rinsan theinak a si.Kan nun lamtluan ih thil a thlengmi hmuahhmuah Bawipain a theifel ih a kilkhawinak tangah hnangamten cawldingah amah rinsan nun kan zir ding. Khami hnangamnakpek ih kan um ah cun kan kiangkap ih an tulmihnangamnak pektu kan si ve ding.

THAWHSAL NI November 24THUANTHU NEITU PATHIAN (The God of History)

Ezara 1:9- 11 le Daniel 1:1,2 siar aw. Ezara ih asimmi thei thiam dingah Daniel in ziangvek in so inbawm?

Daniel in kau zetih a langter mi khaEzara in cipciarzetin a tuah timi kha hminsin aw. Himi Bible cang pawl inPathian hi thuneitu a si ti a langter.

Tuisan ah an miphun thuanthu in kan hnenah thuin sim. Miphun hmuahhmuah le mi hmuahhmuah khaPathian in a tumtahmi tuahsuak ding hmun a ruatsak.Tuisan miphun le minung pawl kha palh theilo tahnak kutih hniksak an si. Mihmuahhmuah ih an netnak kha anmai thuthen catnak ih relcat an si. Pathian cun a tumtahmifamkim ding ah thunei tu a si” Ellen G. White Prophets andKings p. 536.

Daniel 5 siar aw. Belshazzar parih thuthennak thuziangso in zirh?

Babulon kha B.C 539 kum October thla ah Medo-persia siangpahrang Sairas ih hoha mi ralkap pawl in anneh. Belshazzar in a hminthannak, a hlawhtlinnak, khahngalhngawng zetin ke diklo zetin nuam a cen pi ih puai atuah cuih zanah an cemnetnak a thlengih amah cu an that.Pathian kut in Pharah a ni le can relfel a si zo nak a ngansakih cuih ni ah a cannetnak a thleng. Amah in Nebukhanezarih nun thlengnak le a cannetnak thuhla pawl a thei konana tuah dan pawl a cawng velo. Pathian ih ralrin peknak athu zirhnak kan thlun duhlo ah cun harsatnak kan tongtheu ding.

Profet Daniel kha a um ringring ko nan a ngaihsaklo. Kan thinlung in Pathian thianghlimnak kan ruat lo ih athlazar hnuaiah kan khawsak lo ah cun, kan fehnak lamzin cu Ar khawthim dai in kan feh ding. A netnak ah natnakretheih zonzaih nak thawn thih tiangin buainak pakhathnupakhat in a bet vivo ding.

Cuih hnu ah Nebukhanezar ih thu kha siang-pahrang hnenah Daniel in a sim ih “cun Belshazar,nangmah cu a fapa na si ko nan, hi thil hmuahhmuah natheihtheh hnu khalah na thinlung a neem cuang lo”(Daniel 5:22). Belshazar ih Palhnak vek kan tuah ve lonak dingah himi hi kan nunah ziangvek in so kan hmangtangkai thei ding? Pathian hmai ah phahniam nun kanneih theinak dingah cross in ziangtin so in kil him theiringring ding?

TLAWNGKAI NIKHAT November 25An Khaw Lipi Sungah

Ezara 2 nak le Nehemiah 7 nak kha a tlangpi inkan zoh ding. An mah ihsin theihthiam mi ziangso na nei.

Page 47: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

93 94

Ezara 2 nak zohsal ah cun Zerubbabel le Joshua pawlthawn Babulon sal taan nak ih sin a kirsal tu pawl ih hminca zin kan hmu ding. Cun Nehemiah 7 sungah cun fimkhurzitih an tuahnak kan hmu thei. An hmin cazin ngan mipawl hi kan hrangah nin um zet, asinan a thupitnak zawntete an tarlangmi a si. Khami kan ngaihsak lomi thil pawlkha Pathian in pakhat te hman hrelh lo in a ngaih sak mia si.

A tu ah cun Jerusalem khaw kulh phardawl kha antuah theh ih, Bible ih a thlir danah cun a ratlung hmaisapawl san ih an miphun thlah awknak fehdan langter nak asi. Pathian bawmnak zarah Ezara le Nehemiah san ah himithil ropi zet pawl hi hlawhtling zetih an tuah thei. Buainakle hnaihnoknak dawnkamtu tampi lak ihsin sak theh loding vek bang nan an san ih mipi pawl in famkim ten hlanih a sinak vek in an sak theh thei.

Ezara le Nehemiah ih hruai lai kha a rak tha zetnan mipi pawl in an tuanvo hna an tuan lo. A can a bangawlo vek in an tuandan a danglam nanhminsin tlak zetinan hlawhtling. Ezara 2 nak ih a hramthoknak khaNehemiah 7 ih a netnak lam thawn an pehzom aw ih, Biakinn pi saksalnak lawng silo in Jerusalem tharsuahsal ihdinnak a si.

Nehemiah 7:73 siar aw. Pathian duhdan vek ih antuah ruangah an saduhthahmi an hlawhtlinnak thu inzirhmi ziangso a um?

“Israel pawl cu an mai kkhaw lipi sungah an umthlang.”

An rak kirsalnak le Jerusalem an saksalnak himangbang za a si. Cuihhlan kumtampi ah an khawlipi, anBiak inn pi rapthlak zetih siatsuahnak an rak tong. An ramkha an rak suasam theh hnu ah mipi pawl in an mai khur

le ram te ah an khaw lipi le an Biak inn pi kha anremdingmi hmuahhmuah in an rem theh.Himi thil hianmai hrangah le an kiangkap pawl hrangah mangbang zathl a si. Pathian in thu a kam ih a duhdan vek in a zatenan tuah theh.

A tui na nunnak ah ruahsan ding umlo vek a bangko ding, na thin nau hlah, Pathian rinsan aw, ziangvekdin hmun khal a lo paltlang pi thei ding?

TLAWNGKAI NIHNIH November 26PUITHIAM PAWL KHUI AH SAW AN SI?

Mizan ah kan hmuh zomi vekin, Judah pawl khaBanulon ihsin hruaikir sal an sinak hi mangbang zasimsung thu famkimnak a si.

Asinan milai thuthawn pehpar in thubuai a umringring. Cuih thubuai cu sal kaih an si hnuah hruaikir ihdinthar salnak ding thukam ngaihsak lo ih an um hithilmak a tling. Judah miphun mitampi pawl cun an pupapawl ih khua le ramah kirsal an duh lo. Babulon ih umlanta duhnak an langter.

Ziangruangah a si ding?

Ezara 8:1-15 siar aw. Cang 15 nak kha a tumtahbikmi a si. Hi tawkih a ruah bikmi ziangsaw a si?Israelpawl in hlan ih a khua le ramah tlungsal ih an ram dintharsal a duhtu mihrekkhat pawl hrangah zingah saw ruahan tul?

Judah pawl hmuahhmuah an si lo ih Levi mi phunle midang pawl in tlungsal an duh. Khami cangter tu thuhlatampi a um. Mi tampi pawl in an thanlennak ram ihsinhmundang ah hruaihlo an sinak lawng an thei. Mihrekkhatpawl cun an fehnak lamzin a har ih a hla zetmi le tihnung

Page 48: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

95 96

a si ruangah tlung dingah hiarnak an nei lo. Kan hmuhsuakmi cu khami harsatnak ngaihsak lo in Levi mipphun pawlcu Biakinn rawngbawl tu dingah Levi miphun pawl khatampi in an hruai (Tlawngkai Nili zirlai khalah kan hmuthei).

“Judah pawl kha sal an taannak ram ah kum 100kim zik te an um ih kha tawk hmun kha an hngilhthei lo.Siangpahrang Artaxerxes I nak ih san lai ah cuMesopotamia ram sehvel ih um Judah pawl hi miliantongkhong tampi an rak um ti ah thilhlun lai suaktu Nippurin canganmi a laihsuahnak ihsin kan hmu thei.Curuangah Ezara le hruaitu pawl in mi tampi fehpi dingahmi an sawm thei lo. Himi a tlungmi mibur pawl in hlanlaian ram hruai tu pawl ih zawnruahnak an neihlo mi kha anmitthlam ah an hmu theu. Babulon ih um hman hi hnangamthei deuh ti ah an ti. Himi thu ruah ah cun Ezara in innsang2000 an khua le an ram ah a hruai tlung thei cu mangbangzaa si.”

“Pathian uknak sung lut ding kan si ah cunharsatnak tampi kan tong ding (Tirhthlah 14:22 NKJV).Hrsatnak le retheih zonzaihnak in Bawipa hrangah rinsantlak ih Pathian rawngbawl an duh.

TLAWNG KAI NITHUM November 27PATHIAN HMAIAH PHAHNIAM AWKNAK

Daan peksalnak 30:1-6 siar aw. Hebru miphun pawlhnenah ziangvek thukam saw a pek? Midang hrangah,Ezara le Nehemiah hrangah ziangvek so a si?

Ezara le Nehemiah cun simsung thu kha fel zetinan thei. Pathian in a miphun pawl kha saltaan nak ihsin ahruai kir salding ti an thei. Nehemiah 9 ih kan hmuhmivekin an thuanthu le ziangruangah harsatnak an tong ti

an thei. Cu bangtukin zangfah tu Pathian a si ih sualnakhngilhsak in a hruai kir sal ding ti khal an thei.

Sal taannak ihsin hlawhtling zetin a hruai kir dingtiah Pathian kha an rinsan ngam. Thukamnak cu ret thahrihsehla an fehnak lamtluan ah harsatnak zianghmanan tonglo. Pathian ih thukam mi karlak ah Harsatnak levansanglam ih an umnak tu kuata sungah tampi in kanzoh ding.

Ezara 8:16-23 siar aw. Hitawk ah ziangso an tong?Ziang vek in so an um?

Thukam cu phundang a si hrih Ezara in ankhualtlawnnak lam zin hi tih a nung ti a thei. Ankhualtlawnnak lam zinah an hlawhtlin theinak dingahPathian rinsan in a hmaiah phahniam aw in rawl a ul.Tihnungmi a phunphun an tong ngaingai ih siangpahranghnenah kilvennak le bawmak ziangmaw tal dil sehla timiruahnak a nei. A sinan a netnak ah cun khami kha tuahlo dingah thuthen catnak a nei, Nehemiah 2:9 zohthimsehla amah kilhim tu ding an um. Ezara in siangpahranghnenah khami kha dil sehla an mah hruaitu Pathian alung awi loding ti kha a ruatih siangpahrang hnen khal aha rak sim zo mi a si.”Kan Pathian ih kut cu amah hawltuhmuahhmuah parah an thatnak ding hrangah a um a si.Asinan amah le a huham a hnongtu hmuahhmuah paraha thinhengnak cu a um, tiin”(Ezara 8:22 NKJV). Himi thuhlaah Pathian in an thatnak hrangah a tuah ngaingai tiah ahnu ah a ngan (Ezara 8:31). Pathian in anmah kha a kilvengih an pupa pawl suahkehnak ramah him ten an thleng.

Pathian kha ziang tinkim ah kan rinsan ding.Inbom ngaihnak a um lo tiah kan zum tikah amah kan kosilo sawm? Thuhla tampi ah ziangah saw khami kha apalh lo? Khua in khan sakmi vek in a um maw?

Page 49: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

97 98

F-7

TLAWNGKAI NILI November 28KHAWPI THIANGHLIM SUNGAH

Nehemiah 11:1,2 siar aw. Ziang thu so a sim?Hmundangah um lo in Jerusalem khawlipi sungih um duhtu pawl kha ziangah so an hnong?

Nehemiah 11 in ziangsaw in zirh? Saltaannak ihsina ratlung thar pawl kha Jerusalem khawsungah umnakhmun an ngah a tul.

Khaw te hmundang ih um hnak cun khawlipisungih um cun cawm awknak ah a zangkhai deuh dingvek a bang. Mipi pawl cun an pupa san ih an mai loram leumnak hmunhma an rak neih cia mi a um. Nunnuamdeuhnak beisei in Jerusalem suahsan ih hmundangahkhawsa mi pawl, le khawlipi sungih sin dawihlo mi kan sitiah a ruat aw tu an um. Khawpi nun le khaw te nun khaan danglam aw tuk ih a thar ih khawsaknak timtuah a tul.Hmun dangah a thar ih thawn awknak ah cun harsatnakrelcawk lomi a um ringring.

Hmundang le ramdangah thawn awkah cunthuthangtha than nak dingah a thupi zet. Tlunlam thuneitu pawl in hnatuan khung tuahsuak dingah tumtah naknei in khawpi sungah um dingah thawntul mi a um ko ding.

“Kan hnatuantu pawl hi an tuahding zatin an tuanlo. Kan hruaimi pawl kha phurnak an neilo ah cun hnatuanthiam zetmi si kan tul. Khawpi sungah hmakhat te ka rakumih runtu Bawi a ratcingnak dingah ralrin ding tampi kahmu. Thlarau hloral dingmi pawl hnenah thiangthlarauthiltitheinak nun nei in Khrih Jesui duhdawtnak thawnan hnenah vafeh duhnak ka nei.” Ellen G. WhiteTestimonies far the Church, vol. 7. P. 40.

Nehemiah 12:1-26 sungah ziangah saw puithiampawl le Levi miphun pawl ih hmin cazin saupi in anangan? Khami bung sungah a voihnihnak a ngan sal nakkha Jerusalem phar an apnak thawn pehzom awknakziangsaw a nei(Nehemiah 12:27-47)?

Pathian in thil hi a tuahdan ding vek ih tuah dingaha duh. Thil ropi zetmi tuahtheh hlanah minung hi ahmaisabik ah pumpek awnak le apawk a tul hmaisa. Alenglam ih hnaihnoknak umlo in a nung Pathian khahnangam lungdai te in Biak inn sungah an biak theinakdingah Jerusalem kulh phar remnak ah le Biak inn saknakah puithiam sungkhar pawl in Nehemiah kha nasa zetinan bawm. Jerusalem khawkulh pharkha an him theinakdingah a poimawh tuk, puithiam pawlin thahnem ngaizetintuanhlah sehla dik le hmaan ten ih Pathian biaknak ahtihnung za a suak thei. Curuangah mipi pawl in an thiamtawk le an ti thei tawk cio in tan an lak cio.

TLAWNGKAI NINGA November 29RUAHBET DING: “Pathian fa siduhnak a neitu le Jesuiduhdawtnak ruangah sual ngaithiamnak a theitu cunThiangthlarau h tuahtharnak ruangahrinhlelhnakhmuahhmuah a hlo ih an nunih palhnak an neihmihmuahhmuah ah ngaithiam, nun ze famkim an nei zonakan thei fiang aw. Cuih hnuah beidonnak ah va lut nawnhlah. Kan santlaihlo nak le kan palhnak ruangah Jesuikehramah kun in kan tap theu a sinan thinnau ding kansi lo. Sung le zatlak kan ton khalah dungsiip ding kan si lo,Pathian phatsan in kan tlansan dinga asi lo. Kan hrangahremnak a tuah tu Jesu kha Pathian ih vorhlam ah a to tu asi…… Amai sungah dinthar sal dingah in duhsak, a maithianhlimnak nun le soihnawm lo nun kha nangmah ahlang seh ti a duh. Cuih thil cu neihduhnak na nei ah cun a

Page 50: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

99 100

hnenah pekaw pumhlum awla, nitin na nunah Jesui duhmina tuah theinak dingah a mah in na nun a lo uk ding. Catloin thlacam aw la ziangkimah amah rinsannak neiinzumnak famkim nei aw. Kan rinsan aw theilo tikah runtuBawi ih huham kan rinsan ding, harhdamnak tha in petuPathian kan thangthat thei ding. Ellen G. White Steps toChrist, p. 64.

RELTLANGDING:1. Kum 1000 lai ih Daniel kha ziangvek a si ti Daniel 2

sung thu ihsin ruat aw. Ram uk siangpahrang pawlan sungnak le adang khaisan an sinak dik zetih asimsungnak le tusan Europe ram an lungrual thei lonak kha ruat aw. Hmual neizetmi simsung thu kanhnenih a simmi kan zirnak ihsin leitlun ih buainaklakah pathian in thil cangsuak ding pawl a thei ih arak simsung thehnak ihsin ziangvek in sohnangamnak in pek?

2. Pathian in kan thuhla a zaten a thei theh. Amai inkilven ruangah him le hnangam ten kan um. “MawIsrael a lo sersiam tu le a lo tuah tu in hitiin a ti, Tihhlahkeimah in ka lo tlen zo, nah min in ka lo ko zo, ka ta nasi” tiah a ti (Isaiah 43:1 NIV). Sum le pai buainak,remawk lonak, thinhengnak le a dang buainak pawlnaton tikah Pathian ih kilvennak tangah ziangvek inso hnangamnak na ngah thei?

3. Pathian kilhimnak duh sawnnak ruangahsiangpahrangih bawmnak dil duhlo tu TlawngkaiNithum ni zirlai kha ruat aw. Kan Pathian kha damter tu a si ti kan thei. Asinan damnak duhah sibawikan pan theu hi kan zumnak a mal ruangah a si maw?Zirlai nan zirnak hmunah reltlang uh.

********

ZIRLAI 10 November 30-December 6

PATHIAN BIAKNAK (WORSHIPING THE LORD)

SABAT TLAILAM November 30

TUZARH SIARDING: Nehemiah 12:27-47; 1 Sansiarnak25:6-8; 1John 1:7-9; John 1:29,36,1Korin 5:7: Hebru 9:1-11.

BIBLE CANG KEN: “Bawipa cu a tha, ziangah tile alainatnak cu Israel parah kumkhuain a hmun, Bawipai hnenah lung awithu sim le thangthatnak sawnaw inhla an sak.” ( Ezara 3:11 NKJV)

Tuzarh kan cangken cu Hebru miphun pawl ihPathian Biaknak tuahnak le Pathian hnenah an lungawiih a hleifuan in thangthatnak an tuah. Biak inn saktharmihlannak kha B.C 515 kum ah an tuah, (Ezara 6:15-18).Cumi hnu kum 60 a rei hnu ah Jerusalem kulh phar andawl theh ih Pathian hnenah hlannak an tuahsal(Nehemiah 6:15-7:3; 12:27).

Nehemiah 11 le 12 ih pupa pawl ih hmin cazin adotdot ih a ummi kha cangan tu in khawkulh phar ansaktheh ih hlannak an tuah tumah a ngankhum. Himi hiPathian hnenah Biak inn pi, khaw lipi ih phardawl, le mipipawl ih an sakmi inn ap nak an tuah tikah an miphun ihan tuah dan a si. Khami hlannak kha fimkhur teih tuahmia si ih zaipawl le rimawi tumtu pawl, ei in tawlrel tu,raithawinak tuah tu, lungawinak tuahtu, mipithianhlimnak a tuahsak tu pawl tla an um. David in

Page 51: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

101 102

Pathian hnenah apnak tuah tik ih raithawinak tuahdanpawl a rak suai theh ciami kha Israel hruai tu pawl in anthlun. Solomon in Biak inn pi sungah thukhaam bawm aret tikah a rak tuahmi phun kha a si (1 siangpahrang 8:5).

Tuzarh sungah cun himi an tuah sungah Pathianbiaknak ziangvek in an tuah ti kan hmuhmi le an biakmiPathian kan beve ko ih kan nunah kan hmang thei ve mawtimi pawl kan zoh ding.

THAWHSAL NI December 1BAWIPA THANGTHAT HLASAKNAK (Singing the Song ofthe Lord)

Nehemiah 12:27-29 siar aw. Pathian an biaknakah tongkam an hmanmi le an thangthatnak hla pawl khahminsin aw. Khami kha ziangvek in so na thlei dang ding?

‘Israel miphun pawlin Levi cithlah pawl kha biakinn sungah khawmnak an tuah laiahkha hlasak tu lerimawi tumtu ah an thiahmi a si. Himi hi Pathian biakcanah tuahdan ding Pathian ih rak zirhmi a si. Biak innsungih khawmnak tuahnak ah zohmawi le tihzah kai zetihtuah dingmi a si.

Siangpahrang David in himi tuahdan a dinsuak ihcipciar zetin a tuah ih an rak tuah theumi hnak ih ropisawn ih a tuahmi a si. Curuangah David in biak inn sungihkhawmnak hoha tu dingah Asaph hrin pawl kha tuanvo apek mi a si. An mah kha “Pathian inn ah khawm tikah hlasatu “ (Nehemiah 11:22 Hre Kio lehlin mi) ah ruat an si laithotho.

1 Sansiarnak 28:6-8 kha zoh hnik. Khawmnak antuah can ih “Bawipa thangthatnak hla an sak tikah”rimawi tum a thupitnak ziangso in zirh?

Hla satu pawl hi Levi miphun pawl an si ih, Biakinn sung hnatuan tu ah thiah an asi. Biak inn khawm canah tumding rimawi tawlrel tu dingah ruatmi an si. Siang-pahrang David san laiah amah hoha nakin rimawi tumthiam cawisan nak tuahtu pawl tla a din. Biak inn sungahhlasak an sawng aw theinak dingah zirhtu an nei ih upa lenauhak khal in an zir ih an tumding rimawi pawl tla anpek. Mi hrekkhat pawl cu hlasak laiah rimawi tumtu an siih mi hrekkhat pawl cu tumding rimawi le hlasak tikih anhruhmi hnipuan kilkhawi tu pawlan si. Khami kha thazetih an dinnak kha tumtah mi ziangsaw a si? Khami khathiamnak hramthok nak dingah a tha ih khawm tikahthinlung lak theibik le ruahnak funkhawm theinak dingaha si. Cumi ci khawmnak ah a tumtah mi khal a si. Thang-thatnak hi thinlung ihsin a thomi a si midang thlarau nunphurnak pek tu dingah a thabik. Rimawi le hlasak nak hikhawmnak thuammawi tu a si ih Biak inn sungah khawmhruaitu a si ih fimkhur zet ih hril ding a si.

Khawm can ih rimawi tumnak ruangah ziangvekin so lungawinak tonnun na nei? Na hrangah a poimawh-nak ziangvek so a si?

TLAWNGKAI NIKHAT December 2THIANGHLIMNAK (Purification)

Kulhnak phar apnak an neih hnu ah Bible ih asimmi cu hlasak tu pawl kokhawmnak le thianghlimnakkha a sim. (Nehemiah 12:30 NKJV) sungah “Puithiam pawlle Levi pawl cu an tithianghlim aw ih mipi pawl le kotkapawl le kkhawkulh pawl tla an tithianghlim.

Hebru ca hrampi ah cun “purified” ti mi a ratnakkha Hebru pawl ih tong hman mi a hrampi “thr” ih sin a ra,a sullam cu thianfaidingmi, thianghlim ter dinghmi tiah a

Page 52: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

103 104

phunphun ih hman a si. Thlunghlunah cun Pathian hmaiahthinlung le nunziaza thianghlimnak ah a hmang.

“Amah cu tleunak sungih a um vekin kannih khaltleunak sungah kan um ah cun pakhat le pakhat pawlkomawknak kan nei ih a Fapa Jesu ih thisen in kan sualnakhmuahhmuah a tlengfai. Sualnak kan neilo kan ti ah cunkanmah le kanmah kan bum aw ih kan sungah thutak aumlo. Pathian hnenah kan sualnak kan phuan ah cunzumtlak le a dingmi a si ruangah kan sualnak in ngaidamding ih kan mawhnak hmuahhmuah a thiangfaiter ding.”(1 John 1:7-9 NIV). (1) Milai sinak, (2) Pathian ngaih-thiamnak, (3) Pathian huham kan nun ah a cangvaihnakthuhla ah ziangso in zirh?

Hlanlai Israel pawl ih sakhuanak ah Biak inn le ahnatuannak kha a poimawh zetmi a pakhat a si. Anmahkha cemni neilo in an um nan Biak inn le a hnatuannakpawl ih a tumtahnak pawl cu a cemnet theh zo. Cuih pawl acemnet nan milai pawl kha an rundamnak thukamtuPathian thawn pehtlaih awknak ah le an nun tithianghlimtertu Jesui thiltitheinak le Bawipa Jesu Khrih thei dingaha hruai. Khami kha Pathian in kan hrangah ziangso a tuahBawipa in sualnak ihsin in rundamnak theihthiamnak asi. Cuih thil cu amah duhdawt ih amah biak dingah inhruaitu a si. Hlan lai Israel pawlin an hrangah Pathian iha rak tuahsak mi kha an simawk rero mi thu pakhat asi ihPathian thatnak le duhdawtnak an theihthiam dingah abawm. Khami kha an sakhuanak ih Pathian biaknak ahlungawinak nun le Pathian hnenah lungawi thusimnaknun a neih tertu poimawh bikmi a si.

Tuisan kan hrangah kan sual in ngaithiamnaktheihthiamnak tonnun in Pathian hnenah lungawi thusimdingah le ruahsannak ruangah hlimphir ih lungawi dingah

in tuah. Hi hi Bawipa thangthat duhnak inneih tertu a siih amah nunze mawi kan langternak dingah a si. Sualmanhremnak kan tuar lo nak dingah kan sual man hremnakin phurh saknak Pathian ih nun ze mawi kha Jesu Khrihcross par ih kan hmuh mi a si lo sawm?

Tuini na sualnak le can liamzo mi ih na sualnakkha ngaithiamnak famkim na ngah zo ih nangmah thawna seng aw nawn lo. A tu rori ah Jesu in ka sualnak inthlahsak zo ti ah ziangah so na sim ngam lo ding?

TLAWNGKAI NIHNIH December 3LUNGAWI THUSIMNAK CHOIR HLAPI PAHNIH (Two LargeThanksgiving Choirs)

Nehemiah 12:31-42 siar aw. Thangthat khawm-nakah rimawi hi ziangah so athupit nak?

Nehemiah san ah khawmnak tuahnak ah lungawithusimnak rimawi ih remmi choir hla pahnih an tuah ihhlasa pawl in Jerusalem hmun tin an tawihvah pi rero.Anumnak hmun ihsin khawlipi phardawl lampan in an maihmailam ciarah an feh. Bur khat cu hlan ah a thu kan rakzirmi Ezara in a ho, an mah sangtu ah cu Nehemiah in aho. Choir hlasa tu mi burpi pa hnih pawl cu phairawn kotkaah an tongaw sal ih cuih hmun ih sin Biak inn pi lam anpan. An hmailam an pannak hmun ciarah famkim ten anpan cio ti theihnak dingah puithiam pawl in tawtawrawt anphaw. Choir bur pahnih pawl cu hmunkhat ih Biak innsungah an lut ih hmaiton in an to. Khami kha khawm canah phundang te’h an tuahmi umdan a si.

Khawm canah le lungawi thusimnak tuah can ahrimawi hi ziangah so a poimawhmi pakhat ah a tel timi cuBiak inn pi thawn peh aw in a tican hmuh theimi kan neithei.Biak inn sung ih rimawi tumnak hi lenglam ih mipi

Page 53: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

105 106

nuamnak tuahmi (concert)Hall pi sungah Beethoven inrimawi phunkim voili tiang tummi phun a si lo. Awnmawitumtu pawl in hla an sak ih rimawi an tumcan ah mipipawl cu thlacam in an lu an kuun. Kha kha khawm can ahan tuah mi a si.

Biak inn sungah khwmnak le raithawinak a thupibikih tuahnak ah a mah rori ah cun thil nin ummi a si.Mawh neilo rannung pakhathnu pakhat an hrok an at mena si lo sawm an tuahmi ziang so a um? Khawmnak can ahawnmawi kha a awri mawizetih tum tikah mipi thinlungkha vanlam thil a ruat ter ih khawmnak can sunghmuahhmuah mipi kha phur le thatho dingah a bawm.

Rimawi hi Bible ih a langter dan kan zoh ah cunkhawmnak ih a thupitnak a langter. Suahlannak 15:1,2le 2 Sansiarnak 20:21, 22 le Thuphuan 15:2-4 hi pawl ahan langter hleice.

Khawmnak hmuntin Van le Lei ahrimawi hi a telringring. A tlunih Bible cang pawl kha hminsin awhlasaknak hi Bawipa in a milai pawl hrangah a tuahsak ih“sahrang parah nehnak a ngah tu pawl” hnen khal ah apek. (Ziangvek in saw nehnak an ngah?). Pathian inrundamnak hna a tuanmi ruangah an thangthat nak a si.

Thangthatnak zaihla tuah tlak in na parah thilthaPathian ih a tuahmi pawl pakhathnu pakhat in ngan aw?

TLAWNGKAI NITHUM December 4RAITHAWINAK HI KHAWMNAK IH A PEENG

Nehemiah 12:43 siar aw. Khawm tuahnak sungtelvemi “thawi nak tampi an pek” timi thilhlan thuhlaziangso a sim?

Israel pawl san ah Biak inn ih khawmnak sungahraithawinak hi a thupi zetmi ah a lang. Phundang zetihthawinak an hman khal a um ih sual ngaihthiam nakasilole pakhat le pakhat parah le Pathian parah lungawithusimnak tuahmi pawl an si. Raithawinak hikhawmnakman neih ter tu a si. Thutak Pathian hi zo asi timi lethukam fa Messiah kha Pathian tuu faa a si vek in anhrangah a nunnak a pek dingmi kha Pathian biak ih akhawmtu pawl a theih ter.

John 1:29,36 ; 1 Korin 5:7 le Thuphuan 5:6,12,13siar aw. Raithawinak in zo thuhla a sawh duh bik ti ah inzirh? Khami raithawinak rannung a thihnak hman inthutak tampi a hai lang ih hlan lai Israel pawl nasa zetinan lung awi ah cun an mah hnak in lungawinak dingthuhla ziangtluk ih tam saw kan nei?

Nehemiah 12:43 lawngih a langmi hmanah anlungawinak le an nuamnka thu voiziat so a lang timi hminsin aw. Mipi pawl in Pathian Biaknak an tuah laiah tihzahle upatpek nak a si. (An sualnak hrangah rannung anthahnak kha urhsun zetih tuah). Cu le lungawi ai phuangzetin an um. Pathian kan pan tikah lungawi ai puannaktihzahnak le upatnak kan tuah rori ding. Saam 95 ahPathian kha tihzah upatnak ih kan biak tikah thangthatnakhlamawi saknak le rimawi tumnak kha lungawi soparzetihantuah(Saam 95:1). Cuih canah an khup an bilinBawipa hmai ah an lu an kuun(Saam 95:6). SersiamtuPathian biaknak ih khawmnak ah Pathian tihzahnak,thangthatnak le kan lungawinak langternak kha akhaikim ih a mawitawk a si ding.

Kan thinlung in Cross kan ruahah cun ziangkimsersiam tu kha cuih cross ah khai in a um ih a sersiammi pawl hrangah a thi. Kan ruah hmaisa bik dingmi

Page 54: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

107 108

ziangso a si? Cross paltlang nun kan neihnak ihsinziangvek ih lungawi ding so kan si?

TLAWNGKAI NILI December 5KHAWMNAK AH TUANVO NEITU PUITHIAM LE LEVIMIPHUN PAWl (Priest and Levite as Part of Worship)

Nehemiah 12:44-47 siar aw. “Tuanvo neitu pui-thiam pawl le Levi miphun pawl ih rawngbawlnak ah”Judan pawl in ziangruangah an lung a awi? An nih khaziangah so a poimawh?

Levi miphun puithiam pawl ih hnatuan khaziangsaw a si? An khihhmuh mi ziang so a si? Hebru 9:1-11.

Milai aiawh in simsaknak Jesu Khrih in van ih atuahnak kha rundam khawkhannak ah a thupi zetmi a siih Cross parah thihnak a tuarnak san khal a si. Khamihnatuan kha a thihnak thawng in a hram a thok ih athawhsal hnu van ah a kai ih famkim in a tuah.Thianghlimbik hmun puanzar sungah zumnak thawnginkan lut thei, “ziangah tile kan palai kha kan hrangah arak lut zo” Hebru 6:20. Ellen G. White, The GreatControversy, p, 489.

Levi miphun pawl in biak inn sungih an hnatuannak lawng kha a thupi ih a tawk zo ti ah an ti ah cun tuiniah kan ngahmi vek tleunak a ngahsal nawn lo ding. Phurzetin hna an tuan ah cun an mai zarah Pathian in a hna atuan theh ding.

Israel miphun pawl in Cathianghlim siarnak,thlacamnak, khawmnak, le Pathian hnenah pumapawknak in an can an hmang. Cuih karlak ah biak innrawngbawlnak kha thlahthlam lo ih tharsuah ringing atulnak kha fiangten an thei. Mipi pawl in an mai aiawh in

Levi pawl in an tuahsak nak an hnatuan kha an lungawi-nak bik a si. Pathian in biak inn rawngbawlnak kha amahbaiknak ih khawmnak ah a tel mi a si ve tiah rammi pawlih nun ah a tuh hnget.

Tlunlam uktu pawl, Bible thuzirh tu saya pawl lerimawi tumtu pawl ih an mai ngah rori dingmi ah ruatnakan nei kha a poi zet mi a si. Nehemiah san khalah Levimiphun pawl kha nasa zetin an bawm ih a cancanah cunan tawntai na sa. Levi miphun pawl kha an mai inn sangcawmnak hna an tuan tikan can tampi dung an sipsan theuruangah mipi pawl in thenhra thenkhat le thawhhlawmpek an colhsan.

Thenhra thenkhat le thawhhlawm a umlo ah cunleitlun pum huap kawhhran a dingsuak thei lo ding. Kanhnatuannak fehpi rero kan duh ah cun hnatuantu kanneihmi pawlkha sum le pai ih bawmdingah ngaih sak zetinka tiamkam awk ding a si. Kawhhran hi a gamkim ti a umdah lo ding, kan thilpek in kan derdai ter loding. Khamikawhhran hmang in Pathian in leitlun khua zakip ah ahna a tuan suak vivo thei ding.

TLAWNGKAI NINGA December 6

RUAHBET DING: “Jesu Khrih ih cross hi kumkhua tlaitluanin rundamnak zaihla le fimnak a si ding. Jesui cross anhmu ih Khrih sungih an nunnak in sunlawinak an pek.Van ih Bawibik Pathianfapa neihsun, Van ah cungnung bik,Van mithianghlim le Vancungmi lak ih a sangbik pawl intihzah upat ih an biak rero mi kha milai pawl cawisan nakding ah amah ten hnuai ah a phahniam aw. Amah in leitlunsualnak le ningzahnak kha a phurih Pa Pathian ih mithmai

Page 55: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

109 110

hmu theilo in camsiatmi lei tlunah thinlung kekkuai lecalvary cross parah anunnak thap in siarcawklo asersiammi leilung kha daihnak famkim thawn thla a zarhih a kilhim tu a si ti an hngilh ding a si lo. Lei le vansersiamtu, tul sammi hmuahhmuah ziangkim lairelthehtu, in milai a duhdawtnak ruangah amah tenphahniam aw ih a sunlawihnak a taanta ding maw. Cuihthil a tuahmi ihsin lei le van in tihzah upat zet ih an biaknakkha zauthaunak a thlen ter dah lo ding. Miphunhmuahhmuah in an mah runtu kha Pa Pathian ihsunlawinak tleunak in a kimvelah a kulh thehnak lekumkhua tlaitluan sunlawinak a ngah kha an hmu ding.Cule a uknak kha a hmun ringring ih a Bawi tokham khakumkhua tlaitluan in a hnget ti an thei ding. Cuih canahlungawinak vawrtawp thawn an ausuak dingmi hlacu”thahmi tuufa kha thangthat le cawimawi tlak a si ihamai thisen sunglawi ruangah Pathian hrangah in rundam”Ellen G. White, The Great Controversy, pp 651,652.

RELTLANGDING:

1. Khawmnak ah Pathian tihzahnak le lungawinakziangtin so kan khaikim ter theiding ti nan zir can ahrel tlanguh. Pathian tihzah upatnak le lungawinak hicem ti um lo in kan tuah ringring dingmi a si maw?

2. Israel pawl in phardawl pi kha Pathian kilvennak telhlah sehla thulolak men a si ding. Solomon in a sim vemi cu”Bawipa in inn cu a sak lo ahcun inn sak tu pawlih hnatuannak cu a lak a si. Bawipa in khua cu a kil loahcun ralvengtu pawl ih kil vennak cu a lak a si” Saam127:1 NIV). Pathian hrangah thabang zetih taimak nakthu ah ziangso in sim?

3. Khawmnak hmunah awnmawi tumnak ziangvek in sonan feh pi?

4. Bible ih a simmi cu a fiang ko. Van biak inn thianghlimah Jesu in puithiam sang in tuan sak. Kan hrangah intuahsak mi ziangso a si. Leitlun ih biak inn sungahpuithiampawl in ziangso an tuah? Van ihhmunthianghlim sungah Jesu in kan hrangah intuahsak mi ziangso a si?

******

Page 56: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

111 112

ZIRLAI 11 December 7- 13

DUNGSIP MIPI PAWL

SABAT TLAILAM December 7

TUZARH SIARDING: Nehemiah 13:1-9; Daan Peksalnak23:3-6; Nehemiah 13:10- 14; MipumSiarnak 18:21-24; Nehemiah 13:15-22; John 5:5-16.

BIBLE CANGKEN: “Cun Levi pawl cu tithiangfai awdingah, Sabat ni thianghlim te ih uldingah, kotka pawl ra kil dingah thuka pek. Maw ka Pathian hi thukhalah I cing ringring hram aw, nalainatnak maksak vekin i zuah hramaw!” (Nehemiah 13:22 NKJV).

Nehemiah bung 12 le 13 karlak ah Nehemiah khaBabulon ah a feh ta duak. Ziangtluk ih rei a tanta ti cu kanthei lo. B.C. 430 ihsin 425 B.C. kum hrawngah a rakir salih mipi pawl kha dungan sip man. Himi thuhla ah Pathianhnenah thukam an rak tuah ih: (1) Milem be pawl thawnthitum lo dingah (2) Sabat ni fikhur te ih ulh dingah, (3)pumpak cio ih thenhra thenkhat le thawhhlawm thawn biakinn pi thlahthlam lo ih kilkhawi dingah thukam nak anrak tuah.(Nehemiah 10).

Cule Pathian an biakdan ah an rak dawngdah thehkha Nehemiah a ratlung sal tikah a hmu. Mipi pawl inthenhra thenkhat le thawhhlawm peknawn lo in an rakumih, biak inn sung tla thildang in a rak luahkhat. Sabatni thianghlim te ih ulh le upatnak an nei nawnlo, an

kiangkap miphundang milem be pawl thawn thitumnak antuah. Hruai tu in a fehsan hnu ah cun laktlak um lo in ansiat theh ih Israel pawl kha Pathian thawn an peh tlaihawknak ihsin an pial hlo theh. Nehemiah ih a fehsan hnuah danglam zetih an rak um a hmuhnak kha a mak lem lo.Amah in Pathian sunlawihnak nun nei sehla hi vekin anum lo ding amah ziaza ih phutawk a si.

THAWHSAL NI December 8BIAK INN HMELHEMTER HRUAITU PAWL (TaintedTemple Leader)

Nehemiah 13 ah cun Ammon miphun, Moabmiphun, le an lak ih a ummi ramdang miphun milem biapawl ih thuhla thawn a hram a thok (Nehemiah 13:1-3). Himi cangah Pathian a thluntu ramdang miphun pumpak ihdawihlo dawi nak thu a sim lo. Zumnak phundang a neitupawl hruai theihlo mi pawl le milem bia pawl kha dawidingmi a si.(Daan Peksalnak 23:3-6).

Nehemiah 13:1-9 siar aw. Eliashib le Tobiah khazo so an si?Ziangah so duhnung lo zet mi thil an tuah?(Nehemiah 2:10 19; 3:1, 12:10, 22; 13:28).

Nehemiah cabu sungah Eliashib le Tobiah te pahnihhi a tarlang kan theihmi a si. Eliashib hi an ram puithiama si ih Biak inn ah hruaitu mawhphurhnak a nei. Tobiahhi Amon miphun Jerusalem ah Nehemiah ih hnatuannakthungai thlak ih a dodal tu a si. Eliashib le Tobiah hithitumnak ih pehtlaih awknak dinsuak dingah an tangtlang.

Thitumnak ih pehtlaih awknak an tuah hrihlo tiahngankhum a si. Tobiah ih hmin kha Judah hmin phuahawk

Page 57: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

113 114

F-8

dan ih a sullam cu “Bawipa a tha” timi a si. Amah kha pupasan lai ah cun Judah miphun rak sisehla a bang. A nupi cuArah hrin an si ih milangsar an si lo. Eliashib sungkharthawn rualpi komngaih awk an si ti ah ruahmi an si.Nehemiah dodal tu midang cu Sanballat a si ih Horonmiphun a si. A fanu kha Eliashib ih tupa thawn an nei awk.Curuangah Nehemiah cu a kimvel ah phiartu tampi a nei.An ram ih dinhmun sang a neitu tangrual pawl inNehemiah hruainak kha an do dal.

Ram uktu a umlo sungah Tobiah kha biak inn sungih thenhra thenkhat, lungawi raithawinak, le thawhhlawmpawl retnak khan kha puithiam sang in a pek. A netnakah cun Nehemiah dodal tu pawl in can reipi ihsin tuah antummi : tuanvo nei tu ah an tuah awk in Nehemiah dinhmun an long. Cuih to nak hmun to dingah Nehemiah afeh lo ruangah ziang khal a tuah lo.

Pathian minung pawl ih an sakhuanak thuanthuhmuahhmuah ah hlanlai Israel miphun ah Judahsakhuanak or khrihfa pawl in an thlun ih cu le thlungtharsan hnu khalah an thlun curuangah anmah ten zinpengan zawh si lo mw? Cuih an palhnak cu ziangtin so kanhrial thei ding?

TLAWNGKAI NIKHAT December 9LO SUNGAH LEVI MIPHUN

Nehemiah 13:10-14 siar aw? Nehemiah in hihmunah ziangso rehter dingah a hawl?

Hlasa bu pawl, kotka kiltu pawl le biak inn ah tuanvoneitu pawl cu an nu pi fanau cawmnak dingah mawhphurhan lak mi hnatuan cio ah an feh. Curuangah Bawipai hnaan tuan thei nawn lo. Thenhra thenkhat le thawhhlawmpek thatlo ruangah an ram le an miphun le an sakhua

siatsuahnak dingah hmahnailak vek in an mah eisiat tuah a cang. Nehemiah in a hram a thok sal nan biak inn ihan rawngbawlnak hmuahhmuah kha an dungtun theh zoruangah poisaknak neilo ih beidonnak lawng a hmu.

“An biak inn an borhbang ih an tuah lawng a si lo,an thawhhlawm khal a hmanlonak ah an hmang. Himiruangah mipi pawl in siangzetih an peknak beidon nak athlen pi. Duhsaknak an neihmi phurnak kha annei nawnlo, an thenhra thenkhat pek dinghman an phurnawn lo.Bawipa inn ih thawhlawm inn ah hnatuan tu pawl cawmnaktlak a um lo ruangah hlasa tu pawl le biak inn hnatuantumidang pawl tla cawm awknak tlak in an pek theilo ihPathian hnatuan lo in hmundangah hnatuan in an tlantheh.” Ellen G. White Prophets and Kings, p. 670.

Judah miphun pawl in an zaten lungrual zetinsiatbal theh ih a ummi an saksal mi kha a mawi ih iang anei zet. Mipi pawl kha Tobiah le Eliashib hnen ah an tangnawn lo ih Nehemiah hnenah an tang cio. Ziangah tileNeheniah in mipi hrangah thathnemnak a tuaha si tifiangten an thei. Culawng a si lo Nehemiah in a rinsan mirisantlak mirin um kha biak inn le a hmunhma uk tudingah a ret. An mah kha thenhra then khat le thawhhlawmkhong tu dingah tuanvo a pek ih biak in hntuan tuhmuahhmuah an tulsammi pawl somdawlnak dingah thilriretnak ah thil tampi in an ret. Hruaitu pawl diklo zet lehrokhrawl ih an um lai ah rinlo pi in a vatong.

Asinan Nehemiah in biak inn hnatuannak ziangkimkilkhawi tu dingah a rinsan mi kha a ret ih puithiamhrokhrol Eliashib kha a hlon lo, ziangah ti le amah khaAroan hrin a si ih an kut ah biak inn aum. Nehemiah in

Page 58: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

115 116

biak inn hrangah ziangkim famkim te ih a tawlrel mi le aret mi hmuahhmuah kha tlasam theh in a tuah. A mah cupuithiam sang hnatuan ah a um ringring.

Nehemiah cu Pathian hnenah thla a cam” Mawka Pathian himi thuhla ah i cing ringring hram aw, kaPathin inn hrangah le cutawk ih hnatuantu pawl hrangahthiltha ka tuah mi pawl hi thaihlo hram aw hlah.”(Nehemiah 13:14 NKJV). Khami thlacamak kha milaithuhla a si ih ziangso a si?

TLAWNGKAI NIHNIH December 10THENHRA THENKHAT PAWL LE THAWHHLAWM PAWL

Nehemiah in biak inn rawngbawlnak le thenhrathenkhat le thawhhlawm pawl thawn remthatnak a tuahih a hlawhtling.

Mipum Siarnak 18:21-24; Malakhi 3:10; Mathai23:23; 1 Korin 9:7-14; 2 Korin 9:6-8; le Hebru 7:1,2 siaraw. Thenhra thenkkhat le thawhhlawm thuhla apoimawhnak ziangso in zirh? Tuini tiangin a thupitnakthu ziang tin so in zirh?

Biak inn ah thenhra thenkhat le thawhhlawmkhawlhnak a um lo ah cun khawmnak fehpi dan ah athupitnak a um lo. Thenhra thenkhat pek an colhsan tikahbiak inn ih rawngbawlnak a famkim thei lo. Khawmnaktuah dan pawl kha harsatnak sungih luhnak a si. Biak innih tuanvo neitu hmuahhmuah in an innsang cawmawknakhrangah hnatuan dang an hawl a tul. Biak inn kilvennakhi an uluk thei nawn lo. Cuih a umdan cu Pathian biaknakan thlahthlam theh tinak a si.

‘“Thenhra thenkhat pek dan hi a mawi ih a fiangzet. Khami kha mirethei le milian an zaten an covohmuahhmuah ih a zat langter ih phuannak a si. Himi neihle siah hi Pathian in kan hman dingah a mai neihmi inpek mi a si ih amah hnenah kan thenhra thenkhat kanpek sal ding mi a si.

“Pathian in thenhra thenkhat pek dingah a dilnakkha(Malakhi 3:10) Pathian in lungawinak thusimnak ahor siangzet ih peknak dingah sawmnak a tuah lo.Lungawinak thusimnak a si hmanah Pathian lamah infehpi theitu hmuahhmuah lakih pakhat a si. Pathian inthenhra thenkhat pek dingih thu pek a si ruangah kanpek. Thenhra thenkhat kkha Bawipai ta a si, a hnen ihpek dingah in dil mi a si.” Seventh-day Adventist Believe . .(2nd ed. ) (Boise, Idaho: Pacific Press @ PublishingAssociation, 2005), p. 304.

A tu ih Israel biak inn thu ih thilthleng vek in kankawhhran member pawl ih thenhra then khat lethawhhlawm thawn a bawm lo ah cun hnatuan nak ziangkimhi a famkimnak a um lo ding. Kan kawhhran hnatuannakah an hnatuannak can thawn kaih aw in hlawhpek a umloah cun Pathian kawhhran hrangah khawkhannak lekaihhruai awk dan hnatuan theih a si lo. Cule Pathianbiak ih khawmnak ih a thatnak tla a cuai theh. A thupibikih ruahdingmi cu thenhra thenkhat le thawhhlawm aum lo ah cun thuthangtha sim hnatuannak a um thei lo.

Pathian in thenhra thenkhat peknak a din suahmia si ruangah a fehpi dan Bible sungah a um. Ziangah sohimi hi Pathian in a dinsuah timi simfiangnak Pathian ina tuah lo.Amah thuhnuai ah ziangkim a um ti ah rinsan

Page 59: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

117 118

dingah in duh. Amai humhimnak kutsungah rinsan zetihkan pekmi kha ziangvek in a kilven ti kan thei thei lehding.

Thenhra thenkhat hi kan thlarau nun hranagahle Pathian kan rinsannak tahfungah ziangruangah apoimawh?

TLAWNGKAI NITHUM December 11SABAT NI AH SABITTI SAWR

Nehemiah 13:15,16 siar aw. Nehemiah in ziangthuhla so a sim?

Bu sungah mimal te lawng kan um ah cun Pathianhrangah felte ih dingsuak hi a har sa. Sabat ni khathianghlim te ih ul dingah zo hmanin zianghman nan tuahlo ding ti ah Pathian in a ti. Nehemiah in himi thupek hiJerusalam ah thlun rori seh ti kha a duhmi a si. Kamawhphurh a si tiah nunpi rori dingin a thinlung ih a ruat.

Sabat hi sersiamnak zarhsung ah sersiam mihmuahhmuah ih a sangbik a zim a si. Cumi ni cu milaipawl Pathian thawn phuntampi ih canhmannak intharsuahnak ding le sersiam thar an si theinak ding nisunglawi a si. Ziangah ti le can dangah hna an tuan ih anman lo ruangah a si.

Curuangah “Israel pawl ih Sabat an kilhim hnak inSabat in Israel pawl a kilhim sawn” ti ah an ti. A langterduhmi cu Ni sarih ni Sabat kha Pathian zangfahnakruangah zumnak nung neithei dingah le Pathian kanhngilh lo nak dingah bawmtu thabik a si. Khami in pek mini kha kan thlarau nun le kan lei hringnunah hlawknakngahthei ding in a ulh dan kan hawl ding.

Nehemiah 13:17-22 siar aw. Sabat ni ah “thilzuarle lei nak” ban san dingah Nehemiah in ziangso a tuah?

Nehemiah kha Judah ram uk tu a si ruangah athuneihnak a hmang. Ziangah ti le Judah ram uk awknakdan kha Pathian daan hrampi sirhsan mi a si. Amah khadaan le Sabat humhalh tu a si. Judah lal ah a um ah cunpuithiam sang in ei ruknak a suah pi thei ding maw. Himidin hmun hi Nehemiah in amah le amah a thei awk lo.Hruaitu le lal sungkua pawl hnen ah farah nauta pawlih anrak neihmi pawl kha pek kir sal dingah Nehemiah in a raksim zo mi a si.Eliashib le Tobiah in tuah an duh lo.

Nehemiah in hruaitu pawl kha a hmaisa ah amawhsiat zo ih kotka pawl khar ih a kil tu ret dingah thu apek. Thilzuarnak kha khawkulh lengih sin khawkulhsungah an thawn. Hmai Sabat ah cun nan parah kut kanthlak ding ti ah hmakhat te ih thleng dingah sumdawngpawl kha a kawk. Nehemiah hi a sim vekih tuah roriminung a si ruangah sumdawng pawl cu an tih ih an ranawn lo.

TLAWNGKAI NILI December 12KHAPAWL KHA NAN PA LE PAWLIN AN TUAH LO

Nehemiah in Sabat ni kha cawisan phu ih tuahdingah a phur zet. Nehemiah thinlung helh tu bik cu Sabatkha a ulh dan ding vek ih ulh kha a si.Curuangah ramdangsumdawng pawl tla nan parah kut kan thlak thlang ding tiah thu an tiam. Phundang ih simah cun khawpi sungahsisehkhawkulh kotka ah siseh feh in Sabat ni ah amahrori in va kai dingah a ti. Himi thupek an thlun lo ah cunuktu le thuneitu a si vek in a mawh phurh nakah a tuahrori ding mi a si.

Page 60: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

119 120

“An tuahding tuanvo an ngaihsak lo ruangahNehemiah in tihnak um lo in a mawhsiat. Sabat nithianghlimnak zah lo ih hivek thil thalo nan tuah mi hiziangah saw a si? Ti ah hmai zah lo in a ti. Kan Pathian inhivek thilthalo kan parah le khaw lipi parah a thlengter lo,nan tuahmi vek thilthalo kha nan pupa pawl in an tuah lo.Sabat thianghlimnak nan zah lonak ruangah hivekhremnak hi nan mah in nan thlen ter. Cu le Sabat khua athim hlan ah khaw lipi kotka hmuahhmuah nan khar thehding tiah a ti ih Sabat a cem hlan lo sangka pawl nan onghrimhrim lo ding tiah thu a pek. Amah kut tang mi nungpawl hnak in Jerusalem uktu pawl ih thusim mi kha arinsan thei deuh. A thupek mi vekin an tuah maw tuah loti theih duh ah kotka a zoh.” Ellen G. White, Prophets andKings, pp. 671, 672.

Sabat ni thianghlimnak an borhhlawh termi ah lean ngaihsak lo nak ruangah Nehemiah in ralrin nak a pek.Jesui san lai khalah cuih thuhla cu sim a si thotho. Jesuin sakhaw hruaitu pawl thawn buainak an ton mi khalahSabat nizarh ulh dan thuhla ah a si ih himi thu hithuthangtha phuannak san khalah simfiang tul mi a sithotho.

Mathai 12:1-8; Marka 3:1-6, Luka 6:6-11 le John 5:5-16 siar aw. Hi hmunah ziang thusaw an sim? Khami thu elawknak ziangruangah a suak timi simfiangnak dingah hlanlai Israel pawl ih thuanthu kan theihmi in ziangvek in soin bawm?

An saduh thahmi cu ziangvek in hruaiawk sualnakum khal sehla Sabat thianghlimnak borhhlawh ter lo dingaha si. Himi sakhaw hruaitu pawl hi thulungkhen nei atcilhpawl an si ruangah Sabat a buar a si tiah “Sabat Bawi” Jesu

kha sual an puh(Luka 6:5, NKJV). Thulungkhen nei tu pawlhi an tam zet cuih pawl in daan thu ah nasa zetih a ruat tupawl an si. Asinan daan thu ih a muril “dingfelnak,zangfahnak le zawnruahnak, zumnak pawl “ kha antheihhngilh. (Mathai 23:23 NKJV) .

Kawhhran in siseh pumpak in siseh an mah pawlih palhnak an tuahmi tuah velo dingah ziangtin saw kanralring ding? Sabat a silo le thildang khalah kan zumnaklamah a thupi zet ti ah thuphan per lo ten ziangtin sawkan ti thei ding?

TLAWNGKAI NINGA December 13

RUAHBET DING: “An hmai ah Pathian thukhaam a ret iha kawk, tihnung zetmi dantatnak Israel pawl parah athlennak kha hlanlai ih an sualnak ruangah a si.Curuangah Pathian thinhengnak ih tlansan theinakdingah an raktuahmi ansualnak siir awk in remthat salnak kha an thok. Pathian ih pommi le a lungawinak thlengter ding a si.

Milem biak an nupi pawl thendingah le hruai tellodingah hmun thianghlim thusuak ih dilnak kha phuansuaha si. Dinhmun le sinak upatnak a um lo ih lamdang zetihtuah mi a um lo. Puithiam le hruaitu lak khal in sisehBawipai hnatuannak ah milem biaknak thawn an pehzomawnak kha an phiat hngal ding a si.Puithiam sangih tupacun sualnak lamah a thanglian mi Sanballat ih fanu thawnan nei awk. Hmun thianghlim ihsin thaihlo lawng si lo inIsrael miphun ihsin hmakhat te ah an hlonhlo. “Maw kaPathian an nih hi hngilhhllah aw,” ti ah Nehemiah in thlaa cam. Ziangah ti le puithiam daan thianghlim an bawhsiat.Cula Levi miphun le puithiam ih pawl ih thukam kha anbawhsiat.” Ellen G. White, Prophets and Kings, pp. 673, 674.

Page 61: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

121 122

RELTLANG DING

1. A tlun ih Ellen G. White, ih cangan mi kha siar aw.Nehemiah ih a tuah mi kha nan zir can ah rel tlanguh. An nupi an duhdawt zetmi khal then siang loihsuanlam tuahnak um hlah seh. Nehemiah hi a khohlutuk tiah na ruat maw, tumruh zetin beidong lo tena tuah ih suanlam tuah ding tampi an nei ve lo maw?Cu vek in Kawhhran in duhdawtnak in daan an tuahmiziangvek in so an hmang? Duhdawtnak theihthiam-nak ziangvek in so an nei? A thleng aw dah lo miPathian thutak ih a sinak tumsuk ter tu si lo dingahziangtin so kan tuah ding?

2. Nisarih Sabat ulhnak, midang thil dawt lo nak, fifirlo nak, thuphan per lo nak, pawl hi daan ih khapruangah a si timi um lo ten ziangvek in so kan nunpi thei ding? Sabat ulhnak ah daan a si ruangihulhnak a suah lo nak dingah ziangvek in so kan ralring ding? Daan a sinak ruangah tuah men tu kan silonak dingah Jesu Khrih le Cross in hlan lai pi ihsinhmual nei zet in inkilhim ringring nak dodal inziangvek in so daan vek ih umnak thangsungah kantlak thei?

3. Nehemiah ih a ton mi vekin nuan tete ih a rathlengmitihnung zetmi theihthiam awknak neihnak ihsinziangvek in so kan kilhim aw thei ding?

*******

ZIRLAI 12 December 14-20

A DIKLOMI THUTHENCATNAK THAWN CINGFELNAK(Dealing With Bad Decisions)

SABAT TLAILAM December 14TUZARH SIARDING: Nehemiah 13:23-25; Daan Peksalnak

7:3,4; 2 Korin 6:14; Ezara 9, 10; 1Korin 7:10-17.

BIBLE CANGKEN : “Maw Pathian ka ning a zak tuk ih nahmai ka zoh ngam lo. Kan sualnak hikan lu hnakin a sangsawn ih van a hundai.” (Ezera 9:6 Hrekio lehlin).

Ezara le Nehemiah kha Israel miphun a si loramdang miphun pawl thawn innsang dintu pawl lakah anmai miphun sidan kel ih an thlen theinak dingah anmiphun hruaitu ah an cang. Himi thuhla hi hruaitu pahnihpawl in thinlung takten an ruat, an miphun kha Pathianan naih theinak dingah duhsaknak nei in an hruai. Hlanlai an thuanthu tihnung za a thleng rero mi an hmuhmipawl vekin, zumlotu pawl le milem be pawl in an thununsuallo nak dingah an fimkhur nasa. Kanan miphun pawl ihsakhua nak kha Israel miphun lakah a darh nasa ih Baalpathian biaknak le fing le tlangsang kip ah Asherah antuah. Milem bia annupi/anpasal pawl ih an sinak an suanawknak ruangh Israel pawl ih inn sang cu a siat. Balaamin Mob mi pawl kha an fala pawl Israel miphun hnenahkuat dingah ruahnak a pek ih Israel pawl kha nu nau ahan tluk ih Pathian an dungtun ngaingai. An mah an dikhman ah an nupi an pasal ih an nun an suan ti lawng siloin an fate pawl ih zumnak tiang a siatsuah.

Page 62: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

123 124

Israel pawl ih miphundang thawn innsang dinnakah Ezara le Nehemiah in ziang saw tuah an tum? Thenterin an dawisuak dingmaw an um ter rkingring ding? Himithuhla ah hruaitu pahnih pawl ih an cingfel dan tu zarhsungah kan zoh ding.

THAWHSAL NI December 15NEHEMIAH IH LEHNAK (Nehemiah’s Reaction)

Nehemiah 13:23-25 siar aw. Thil thlengmi ziangsoa um? Khami dinhmun hrangah Nehemiah ih lehnak khaziangtin so kan simfiang ding?

Khami san laiah an faate pawl cu Aramiac tong anthiam lo(sal an taannak hmun ih an hman mi tong) or Hebrutong, cathianghlim ih zirhmi an theithei lo. Himi hi thilbuaithlak ngaingai a si. Zaingah ti le Pathian phuanawknak theihthei nak a danglam ter ih beidonnak a si.Puithiam pawl le cathianghlim cun mipi hnenah daan thupawl simnak ah cun Aramik tong an hmang tam bik. Annupi le pawl kha Ammon miphun, Ashdod miphun, le Mobmiphun an si ah cun nauhak an tet lai ih kilkhawi tu ihtong kha a tlangpi ih an hman theu ih an pa le’ih tong anthiam thei lo. Tongkan hman mi in kan thinlungput le kanpomdan a tarlang. Ziangah tile an nunphung ih an hmanmi tongfang kan hman ruangah a si. Bible ih a hramthok-nak tongkam a hman mi a hlo ah cun a sinak ngaingai iha sullam a hlo tinak a si. Israel inn sang pawl in anungmian Pathian le Pathian ih thuthawn pawlkom aw theinakcotha an ngah mi an hloral ter mi kha Nehemiah thinlungkhoihtu bik a si. Pathian hi Hebru miphun pawl ih pathiana si.

Bible zirtu pawl ih an hmuhdan ahcun Nehemiahih buaipi mi kha khami sanlai ih mi hmuahhmuah theih

in mipi ningzahnak thlentertu hremnak an tuarmi thu veka bang. Himi thu a sim tikah Nehemiah in an mah ahualutuk in a mawhthluk hai. Nehemiah ih tongkamborhhlawh le um ze neilo camriam nak tongkam a hmanmi kha kan ruat lo ding. Khami hnak in thukam cansiatnakan par ih a tongmi kha a sia sawn. Daan peksalnak 28sungah tukam buartui’ hrangah an parah a thlengdingmia tlangpi in a ngan. Nehemiah in duh an hril sual nak ihantuahmi sualnak ih thaman an tuar mi a si timi kha Biblesungih tongkam lak in an hnenah a simmi a si.

Cumi lawng a si lo, (Nehemiah 13:25 NIV) sungih asimmi cu “cuih mipa pawl cu ka vuak ka velh hai ih ansam tla ka phawisak” ti ah a ti. Nehemiah ih thinhenghngairteo nak kha ruat lo in mipi a mawhthluk ih a vuaknakle a velhnak nganmi kha kan theisawn. Hivek hi hruaituhrekkhat ih tuahsual mi ziaza thalo an hman mi a si. Hivekhi mipi ning zahnak thlentertu a si. Nehemiah ih a tumtahmi cu mipi pawl in an duhhrilnak a poimawhnak thei roridingah a si. Cuih duhhrilnak ih thatnak le siatnak kha anparah a thleng.

Kan kawhhran sungah sualnak a tuah tiah kanzum ih kan mit in kan hmuhtik ah a parah ziangtin sokan tuah ding?

TLAWNGKAI NIKHAT December 16NEHEMIAH IH KAWKNAK (Nehemiah’s Reproof)

Nehemiah 13:26,27 siar aw. Lam zindik ihsinpialnak tihnung asinak thu theihter tuah Bible thuanthukha ziang tluk in a thupi timi thu ziangso a langter?

Solomon kha duhhrilnak a tuahmi in sualnakkhurthuk sungah a luhpi.Solomon in a mai tluksiatnakthu a simmi cu siangpahrang pawl hrangah Pathian ih

Page 63: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

125 126

thukhaam zawnlungte ih thlun lo ruangah a si ti ah a ti.“An thinlung zinpeng a zawhlo nak dingah siangpahrangcun nupi tampi nei lo ding. (Daan peksalnak 17:17 NKJV).Solomon ih nun hi sualnak lam ah a feh, nupi tampi a neihlawng hi a sualnak a si lo, Nehemiah in a poimawh zetmi alangter mi cu Pathian a biak lomi nunau kha a nupi dingaha hril.

Nehemiah in milem bia pawl thawn a mi phun pawlih an thitum awknak kha ziangruangah so a soisel ihremsak a duh? Semtirnak 6:1-4; Semtirnak 24:3,4;Semtirnak 28:1,2; Daan peksalnak 7:3,4; 2 Korin 6:14.

Miphundang thawn thitumnak hi miphun thuhlalawngah silo in milem biaknak sakhua ruangah a si.Miphundang pawl thawn innsang dintu Bible ah tampi kanhmu. Mosi nupi Zipporah kha Midian miphun a si, Boaza inRuth a thit ve ih Moab miphun a sive. Miphundang thawnthitumnak thuhla hnak in zumnak nei lo asilo le zumnakphundang a neimi thawn thitum awknak thuhla ih thupeksawn a si. Ezara le Nehemiah sanlai mipi pawl ih a buainakcu Pathian zumtu thawn thitum awk ding kha an duhlo.Richard M. Davidson, in Flame of Yaweh (Peabody, Mass.:Hendrickson Publishers, 2007), states: “Thitumnak thuhlaEden ih khawkhannak… Nupa thar thitumnak a tuah tui’hrangah ziangkimah famkimnak langter tu ding, thlaraulamah zumnak le thildang khalah a sunglawi ih a thatnaklangter dingah kawhnak a si.” – page 316. Himi thuanthuah milem rakbiak tu an nupi pawl in milem biak sal dingahtumtahnak an neihsalnak a um lo. Nehemiah in ansualnak ruang ih an tuarnak ah a riahsiatnak hnak inmipi pawl ih duh an hrilnak ah nasa zetin a thin a heng.Amai hmuhdan ah cun himi thil hi Pathian hnenah anpek awk ngaingai lo ruangah a si tiah a ti.

Bble ih a tuahdan in zirhmi cu Pathian hnen ihsinhramthok dingah le kan lungawinak le thanuamnak a tamsinsin theinak dingah a si.Cuvekin a bangawlo mihngawngkol baat aw lo dingah innsang dinnak thuhla ahkhapmi kan si. Cumi cu a nuammi le a thasawnmi nunkhawsaknak kan neihtheinak dingah a si ih Pathian lamahpakhat le pakhat thazang pekaw le hnemaw theinak dingaha si.

Tuisan ah himi thu hi kan innsangah kan zumnakkilhim nak bawmtu dingah ziangah so kan tuah ve a tul?

TLAWNGKAI NIHNIH December 17EZARA IH LEHNAKPAWL (Ezara’s Reacts)

Ezara 9 nak kha siar aw. Israel pawl in milem biapawl thawn an thitum awknak Ezara in a theih miziangtinso a tuah? Ezara 9:1,2 ih a langtermi ah mipipawl in “an mah ten an thiar fihlim awk lo”. Thiar fihlimawk timi tong(seprated) hi a tanglam ih Bible cang pawlkhalah an hmang: Puithiam hnatuannak 10: 10; 11:47;Suahlannak 26: 22; Semtirnak 1: 4, 6, 7, 14, 18. Zumtu lezumlo tu thitumnak thuhla ah himi tongkam ziangtinsokan hmang ding?

Himi thuhla ruangah mipi pawl in Ezara hnenah anfeh. Himi milem bia pawl thawn thitumnak hi an miphunin Bible ih a simmi daan thu an theihmi vek in tuah rorinakihsin tenum thil pakhat hnu pakhat an tuah mi a langtertu a si. Theih hiar um zetmi cu khawsung ih hruaitu pawlin Ezara hnenah thuthang an simmi a um. Ram hruaitupawl le puithiam le Levi miphun pawl khal in himi sualnakan tuah ve thotho.

“A zirsuah danah cun himi thuhla hi Babulon saltaan tertu a si. Milem bia miphun pawl thawn hmunkhatih

Page 64: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

127 128

umtlangnak hi Israel pawl nasa zetih Pathian an phatsannak a si tiah Ezara in a hmusuak. Israel pawl in Pathianthukhaam zawnlung ih an thlun cun an kiangkapmiphundang pawl lak ihsin an thiar fihlim awknak a sitiah a hmusuak. Riahsiatnak an tonmi tampi a um lai ihmualpho nak thil an tuahmi khal a um. Atuah a liamzomithil pawl an zirsuak ko nan, a thinlung sungih a helhkambikmi cu milangsar pawl in thukaam pekmi raltha zetinan buar vekin himnak an phatsan in dodalnak an tuah. Ansulphumnak ram ih an sirhsan bikmi cu Pathian in aminung pawl parah thatnak a neih mi a si. Lungawi hnaan theihlo ruangih an riahsiatnak le a thinnatnak kha adingfelnak ih a khuh hlo theh tu Pathian a si.

“Thiarfihlim awk” timi kha sinak ah taknak a neitimi thawn bangaw ih hman mi a si. Kalh aw rori nak ti ahtheih a si ih mi in Pathian thukhaam pekmi an theih-thiamnak kha sakhua nak diklo an rak theihmi ih sinhmundangah thiarfihlim awknak a si. Zokhal in zumnakkalh aw mi kha nupi/pasal neihnak hi thitumnak ihpehzom awnak ah an hrinmi faate pawl hrangahthathnemnak a um lo ti ah an thei. Khami kha dinhmunthalo ngaingai a si kha an thei.

Hlanah duhhrilnak sual tuah zohnu ah inn ah lesungkua ah zumnak nung neih ringring theinak ziangvekin so tuahdan kan hawl suak thei ding?

TLAWNGKAI NITHUM December 18EZARA IH A TUAHMIPAWL

Ezara 10 siar aw. Miphun dang thit nak thuhla ahEzara le hruaitu pawl in ziangvek in so an leem?

Mipi pawl an zaten ramdang nupi an lak mihmuahhmuah kha an khua le an ram ah kuat theh dingah

thuthen catnak an nei. Amak zetmi cu miphundang nupineitu pawl khal in an khawkhan mi kha an lungkim pi ve.Ezara 10:15 ih an hmin tarlangmi mi pali lawng hi a pomthei lo tu an si. Judah pawl cun an nupi le pawl cu thlathumsungah an ram ih kuat theh dingah thu an tiamkam. Azaten mipa 113 pawl in an nupi le pawl cu an khua le ramahan kuat theh (Ezara 10:18-43).

Ezara 10:43 ih catlang neta lamah ah miphnudangnunau thi tu hrekkhat pawl cu faate tla an rak neizo. Annupi kha an neihmi faate pawl thawn an dawi suak timi cusia le tha thleidannak dik a nei tui hrangah cun a dikmi asi lo ih kan mai hrang khalah a dik cuanglo. Himi hi kantheih dingmi cu Judah pawl ih pumpak nun kha Pathianin a luahkhat ih a uk hramthok nak a si. Judahmiphunpawl ih an theihnak hmuahhmuah thawn an Pathianhnenah an um. Curuangah Pathian ih fialmi hmuahhmuaha har le a ol phunzai lo in an tuah thluh.

Ezara 10:11,19 ah tongkom danglam zetmi a hmangmi cu “nan mah ten thiarfihlim aw uh” “separate yourself”(badal) timi le “dawi hlo” “put away” (yat za’) timi a hmang ihnupi maknak hi Bible hmun tampi ah hman mi a si lo.Ezarain himi hi a duhhril ih ahmang lo ih miphundang nupithitnak hranglawngah maknak timi a hmang.A lan dan ahcun Ezara in nupi thit sal theidingah a ruat lo ding, khamikha Torah bu sungih thukhaam an buar timi a lang.Phundang ih simah cun thitumnak kha an hnawl zoruangah daan kalh in thil an tuah. Thitumnak kha daanin a pom lo ti ah an siatsuahnak thil tuah dan a si.Ziangkhal sisehla an nupi le an faate pawl thawn a hnu ahziangtin an um ti theihter mi kan si lo, ih an khawtlangnundan ziangvek in a hngawng timi kan thei lo. Khamisan lai ih an nunphung fehdan ah cun a pasal hmaisa in

Page 65: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

129 130

F-9

khuatlan mi a nupi le faate hmaisa pawl kha a cawm ding.Andawimi an nupi kha a suahnak a pa inn ah tlun kel a sivek in a tlung mi men a si.

Khami can a cem hnu ah cun Judah mitampi pawlcu zumlo tu thawn an thit aw thotho. An dawimi an nupipawl an kosal tla a si thei. Khuatlan tivek hi milai umdanih a lang rero mi a si ih Pathian hnenah kan pumpek aw ihreilo te ah kan tlansan tivek a si ko. Kan mai lak khalahzumnak ah cakzet le pumpek aw thei ih mipi hruai tu khalkan rak si thei ih cathianghlim ih simdan vek ih dik lengil in Pathian thawn a feh tlangmi tla kan si thei. Milaidan a si vek in Pathian kha pakhatnak ah kan ret theilocan a um ding.

Pathian hnenah na pumpek aw theilo nak canziang vekin so na um? Kha mi ihsin zirsuahmi ziangsona nei?

TLAWNGKAI NILI December 19TUISAN THITUMNAK

Ezarah le Nehemiah cabu sung ihsin zumlo tu thawnthitumnak thuhla kan hmu. Pathian in thitumak hi angaisang zet cuvekin kan ngaisang zet dingmi a si.Nupitha/pasalthathawn thitum theinak dingah nasa zetih thlacamkan tul ih thuthen catnak kan tuah mi ah Pathian ihtheihpi mi si a tul. Riahsiat vansannak lak ihsin venhimkan sitheinak dingah Pathian fehpimi daan sungah rinumih kan um a tul.

Khrihfa pawl in zumlo tu thawn an thitum awktikah Paul in ziangtin so a cingfel timi kan zoh ding.1Korin 7:10-17 kha thaten zirsuak aw. Zumlo tu thawnthitum awk nak thuhla tusanah ziangtin so kan cing felding?

Zumnak bangawlo mi thawn thitumnak thuhla Bibleah cipciar ih simmi zianghman a um lo. Fimkhur lo zetinzumlo tu nupi/pasal then awnak ah Ezara in a rak tuahtimi Bible cang sirhsan in a tuahtu tla an um ko ding. Ezarale Nehemiah cabu ih himi thil umdan an simnak hi anmai can sung can khat hrang lawngah an sim. Cuih thil cuPathian ih pomsak mi a si (Ezara 10:11) ih Israel miphunhmuahhmuah in Pathian be mi an si nak ah an tuahringring ding. Khami kha a nung Pathian be tu sinak anhloral ter lo nak dingah a si.

Judah pawl kha Izipt ramah mai duhhrilnak nei theilo ih an um kha kan theih cio mi a si. (Ezara le Nehemiahhi sankhat sungah hmunkhat ih um an si). Hruaitu pawlcun miphun dang thawn thitumnak kha an pompi ah cun,van Pathian (Yahweh) biaknak le milem biaknak Anatpathian nu kha kopcawi nupa sinak sakhua cokrawikarhzai ternak a si ding. Culawng siloin Messiah hrinnakmiphun an si ruangah tih a nung zet. Curuangahumdanding ngansak zomi pawl in zumtu le zumlotu thitumnak ih innsang dinnak kha sankhat sung te hman an tuahthei lo. Zumnak bang aw mi kopcawi nupa kha Pathian ina ngaisang nak a langternak a si.Pathian hnenah pumpekawk duhlo nupi/pasal thitumnak kan tuah nak hi Setansaduh thah a lung awinak a si. Ziangah tile Pathian hrangaha khoh zetmi le raltha zetmi nupa in Pathian hna an tuanmihi mi pakhat lawng fel zet le raltha zetih hnatuan hnakinhlawhtlin nak tam a um sawn ti kha Setan in a thei.

Bible in zumnak bang awlo thitumnak a that lonakfiangten a sim(2Korin 6:14) an mah hrangah duhhrilnakthianghlim neisal dingah zangfahnak pek bet an si nak tlakan hmu. Zumnak bang awlo kopcawi nupi/pasal Pathianin amah lam ah rinum dingah a huham ina cencilh.

Page 66: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

131 132

Pathian in a duhdan mil ih duhhrilnak kan tuah lo khalahin tlansan maimai lo. Bawmnak kan dil ih kan tulsamnakin bawm thotho. Hi ti a si ruangah kan duhduh in kan umthei ih Pathian in thlawsuahnak in pek thotho ding tiahruah ding a si lo. Cuhnak in kan tul can te ah Pathianhnenah hnuaiphah awknak thawn kan ratah cun kan auawin theihsak ringring. Pathian zangfahnak siarlo zohmanin ruahsannak kan nei thei lo. Ziangah ti le kan zatenmisual kan si theh.

TLAWNGKAI NINGA December 20

RUAHBET DING: “Pathian ih fialmi tuahnak hi a dikmisakhuanak ih a poimawhnak a si.Pathian hrilmi ahmanrua pawl cu Pathian duhmi atuah ruangah a kiangkapmipi pawl hrangah zohthim tlak a si. Hmakhat te ahduhhrilnak a tuah ih a can teah a nunziaza thlengnak le atuahdingmi a tuah tu cu nehnak sunglawi a ngah ding.Ringhlel ih thukthun rero ih nehhnu ah titu pawl cunPathian tihzahnak an neilo ruangah nehnak an ngah loding. Hruaitu pawlin thutak an hmuhmi ah tumtahnak neilo le thleng danglam nak dingah phurnak an nei lo ah cun,fimkhur lo, zangzel, le nuamcen duh kawhhran an si ding.Pathian pakhat hrang lawngah tumtahnak thianghlim anneihah cun mipi pawl kha thatho zetmi ruahsannak nungneitu le lungrual zetmi an si ding.

“Pathian thusuak ah hngetkhoh zetih an funkhawmawknak kha an danglam nak a si. Sualnak le thiang-hlimnak hi lamzin an nei veve ih pakhat kan thlunah cunpakhat cu kan tanta lawlaw theu. Phatsan tu le huatu,mithalo tiah an thuanthu ah rak ngan mi pawl Sanballat leTobiah tla cu Ezara le Nehemiah ih an pumpek awknak, letaimak suah ih an hnatuan nak ngannak ah lal sungkua

mi ih upat mi pawl an si. Zo ih nundan saw kan cawn dingkan hmai ah zalen zetih duhhril ding inret sak. Pathianthukhaam buarnak ruang ih a rathlengmi tihnung za thilpawl kha zawnlung te ih Pathian thukhaam thlunaktlawsuah in kan thleng ding. Curuangah thuthen catnakkan tuahmi kha harsat tuarnak hell ram maw lungawinakfamkim van ram so a si ding.” ellen G. White Prophets andKings, p. 676

RELTLANG DING:

1. Himi thuanthu kan siar dan ah cun mitam pi in nupi/pasal hrilnak ah Pathian kha pakhatnak ah ret inpumpek nak an nei lo. Curuangah Ezara in an ruahnaka dik lo zia langter in nun thlengnak an neih theinakding ruahsannak thawn an umdan kel ih um ringringdingah a tanta lo. Khami nun thlengnak kha a umngaingai maw? Khami thleng awknak ah an thinlungput le an ziaza tiang danglam nak a um maw? Pathianan baiknak ah thanso nak an nei maw? Mitam pi pawlin an nun an thleng aw ngaingai lo ti mi kha a ruangkan thei thei maw? Thinlung thleng awknak ngaingaia poimawhnak thu an palhnak ihsin kan zirsuak theimi ziang so a um?

2. Kan kawhhran ah fimkhur lo ih nupi a thitnak ruangahbuainak a tong tu kha ziangvek in so kan bawm?

3. Pathian ih tuah dan hi kumkhua a hmun ih a famkimnun phung ropi zet a si.Kan din hmun le kan nunnakah Pathian thiltuah dan thlunthei dingah kan tumtahvekin himi a danglam zetih nun dan hi thinlungahcing ringring in ziang ah so kan tuah a tul?

*******

Page 67: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

133 134

ZIRLAI 13 December 21-27

ISRAEL LAKIH HRUAITU PAWL (Leaders in Israel)

SABAT TLAILAM December 21

TUZARH SIAR DING: 1 Siangpahrang 12:1-16; Tirhthlah15:7-11; John 11:46-53, Nehemiah4:7-23; Ezara 8:21- 23, 31,32.

BIBLE CANGKEN: “Curuangah misenpi pawl cu inn ah antlungih lungawi zetin an ei an in ih anrualpi pawl thawn an hlawm aw; anhnen ih an simfiangmi (an lehsakmi)daan ih tican an theihfiang ruangah aipuang zetin an um.” (Nehemiah 8:12Hrekio leh lin).

Ezara le Nehemiah kha zohthim tlak hruaitu an si.Pathian hnen ah an nun an pek aw ih Pathian ih fialmi antuanvo hlensuak rori. Rinum mi Pathian ih siahhlawh sitheinak dingah Pathian ih thawkkhummi nun neih an duh.An rinumnak kha kan zir lai ih a tumtah mi a si.

Tu zarh sungah Bible sungih a ummi zohthim tlakhruaitu kan hmuhmi pawl kha kan zoh dingih Ezara leNehemiah tla an tel ve ding. Hi pawl hi zohthim tlak lo ansi lo, a ngaingai tiah cun an thuhla reltlang ding tampi aum. Himi zirlai hi hruaitu hrangah a thupi ti ah hrilmi asi. Tu rori na nun zalam ah hruai tu ka si lo na ti awk koding, asinan mi ziangmaw zat cu kan thu hnuai ah mi nungziang maw zat an um, curuangah himi zirlai hi zo hrangkhalah hman thei theh mi a si.

Himi hruaitu pawl thuanthu ih a thupi bik mi cuPathian thusuak Bible a si. Cuih Bible ih sin an nun

lamtluan hmuahhmuah ah harhthar nak le remthatnak aum theinak dingah an ruahnak le an nun ziaza a zaten adanglam ter theh. Pathian thusuak Bible le Pathian ihzirhnak ruangah himi thil hi an ngahmi a si ih ziangkiman ngahmi ruangah lungawi thusim ding leiba an nei.Cuvek in Seventh-day Adventist khrihfabu kan si ih zo kansi hmanah ziangvek hnatuan neitu kan si khal le ziangvekin kan nungding timi a hrampi ah Pathian thu kha kankai hnget ringring ding.

THAWHSAL NI December 22HRUAITU PAWLIH THUNUN THEINAK (The Influence ofLeaders)

Bible sung hmuahhmuah ah siatnak lam sisehthatnak lam siseh a pahnih kom in siseh hruaitu pawl ihumdan kan hmuh theimi a um. Hruaitu thalo khal in anmai sanah thiltha tampi an tuah, hruaitu tha khal in anmai sanah thil thalo tampi an tuah ve. Hruaitu hmuah-hmuah hi milai an si ih thiltha khal an tuah thei ihthilthalo khal an tuah thei a pahnih in an tuah thei mi asi. Milai sinak ah himi tonnun a nei lo tu an um kem?

Hruaitu na si tikah an parah thuneihnak tumpi naneih mi nahman ah cun thatnak khal siseh siatnak khalsiseh na tuah tikah buainak a um ringring. Thatlonaknatuah ah cun siatnak kha na innsang ah siseh hna natuannak ah siseh na nun zalam tluan hmuahhmuah ahthilthalo in a lo thununnak na tong ringring ding. Hruaituna si tikah thlarau lam nun ah mi sawmthiam na si a tul.Cu tikah na hruai mi cu hmakhat te ah an karh ding.Ziangkhal tuah aw la hruaitu na si vek in Bible ihthuzirhnak le tuahdan kha na langter ding a thupi zet.

Page 68: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

135 136

Atanglam ih Bible cang pawl zoh aw. Hruaitu pawlih nundan ziangvek so kan hmu thei? A thami an si ahcun ziangruangah so an tha timi sim fiang aw? A thalo asi ah cun ziangah so a thalo ti simfiang aw?

1. Rehoboam (1Siangpahrang 12:1-16)

2. Peter (Tirhthlah 15:7-11)

3. Josiah (2Siangpahrang 23:1-10)

4. Deborah (Thuthentu 4:1-6)

5. Ahab (1Siangpahrang 21:1-16)

Hruaitu pawl in thatnak le siatnak an tuahnak thuhimi thuanthu ihsin zirlai ziangso kan ngah thei ding?Kan hnatuannak ah ziangtinso kan hmang thei ding?

TLAWNGKAI NIKHAT December 23BAWIPA HMAI AH THATLONAK (Evil in the Sight of theLord)

A tanglamih Bible cang pawl zoh aw. Himi hruaitupawlin ziangso an tuah ih mipi an hruaimi pawl an thununtheinak ziangso in sim?

1. 1 Siangpahrang 15:26,34

2. 2 Siangpahrang 13:1-3

3. John 11:46-53

Kan lakih mitampi pawl cu hruaitu dinhmun anngah tikah ruahnak fimvar thawn an tuan. Kan dinhmunziangvek hman sisehla kan hruaimi pawl ih thlarau lamdinhmun an tumsuk nak le an thanso nak a thlen tertukan si. Himi thuhla ah thil thlengmi hmuahhmuah hithilthalo lam lawng ah a feh.

Khrih hnenih pumpek nak kan neih nak hi nitinkan kommi pawlih nun ziaza thlengnak dingah a si.Thlaraulam hruaitu cun midang thunun theinak dingahPathian hnenah an pumpek awk ah cun an hruaimi pawltla Pathian lamah pumpek aw mi an si ding. Thilsual antuah ah cun an hruai mi pawl tla thilthalo lam ah an fehthei.

Tuini khalah thatnak le thatlonak hi kan hmuh reromi a si. Khami thuhla ah Ezarah le Nehemiah cun Pathianthawn pehtlaih awknak tha an nei ringring. Bible ih nganmihruai tu ropi pawl hnak in Ezara le Nehemiah ih rawlulhnak le thlacamnak an tuahzat kha a ngan. An mai hruaimian ram mipi pawl cun famkim lonak tampi an neih mithawn Pathian lamah an pan ih an khawsak dan khaPathian duhzawng a si. Khat lam kap ah cun kha mi thuhlaah Ezara le Nehemiah ih hruainak le tettikhan thusimnakruangah zumnak nei tu an um lo ih nun thlengtheinakdingah thathnemnak a um lo. Kan mah hrang khalahdanglamnak a tuah mi a um lo. Cuih tlunah Jesu kha anmit rori in hringnun hmangih anlakah anmah vek taksanei ih a um hmutu pawl, a thusimmi a thei tu pawl,mangbangza a tuahmi an mit in an hmu ih a tuah lai ih atongmi a theitu pawl, khal in Jesu kha an rak hnong thotho.Kan mah khal an mah vek thotho kan si, kan nundanziangvek dinhmun ih kan um khalah thatnak ih thununtheimi kan um vek in thatlonak ih thunun theimi khalkan um. Cuih tonnun hmuahhmuah ah kan tuahmi

Page 69: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

137 138

hmuahhmuah cu Pathian hmaiah mi hmuahhmuah in kanmai ka in kan sim fiang leh ding.

Na kiangih a ummi pawl na thunun thei zia kharuat aw. Na thunun thei sinsin dingah ziangtin so na tuahding.

TLAWNGKAI NIHNIH December 24THUNEIHNAK PEKNAK LE RALTHATNAK (Courage andEmpowerment)

Nehemiah 4:7-23 siar aw. Nehemiah in aralthatnak ziangvek inso a langter? A hrangah ziangso asuah pi?

Nehemiah kha Judah miphun pawl thinphangter tuan ral pawl hmaiah a ding lala. Nehemiah kha mipi pawl ihhmaiah ral hmaisuang in a pok ih mipi khal in raldo dingahan pok ve. Nehemiah cun kha lawng kha a tawk ah a ruatlo ih “ a tha tuk, Pathian nangmah in ziangkim na tuahtheh” ti ah a ti. Mipi pawl in an hnatuan aiah ral hriamnaman neihmi pawl thawn tiar aw cia in an um ih khawkulhphardawl sak cu an tuan rero. Judah pawl cu Nehemiah ina hruai ih ral tha zetin hriamnam thawn an mah ten ankil him aw. Tuanvo laktu ding a hrilmi pawl kha thuneihnaka pek. Cule Nehemiah n mipi pawl kha an thu ngai uh, anmah thawn tuan uh, la hnatuan ding tuan vo pek uh ti ah aforh. Culawng hman si lo in Nehemiah in mipi pawl hnenahtuah ding ih a simmi cu amai umnak inn khan sungihvarelh dingah a sim. An kiangah a ding ve ih a thupi zetmian hna tuantheh dingah taima zet in a tuan.

Bible sungah Pathian in a mitirh pawl cu ral dodingah tiar aw ih um dingah le raltha ih um dingah a simih “ tuan dingah timtuah aw, nehnak ka lo pe ding” ti ah a ti.

Pathian ih rundamnak le thlawsuahnak pawl kan ngah duhah cun kan tuah dingmi kan tuah ve a tul.

“Nehemiah cabu sungah taimak suah ih Pathianhnatuannak le Pathian thawn tanlak nak hi a nemhnget.Khami thilti theinak ruangah an ral pawl in an tlanhlohsan. Daithlangnak thinlung hi tukforhnak ah ol te ih tlaktheinak a si. Tumtahnak tha neih, dingfelnak nun, thinlungtak te ih hnatuan taimak hi sualnak in hmunhma a neithei lo. A neihmi zumnak thanso ter ringring tu cun derdaiin a um dahlo ding. Ziangkim ah duhdawtnak tawpcin neiloa langter dingih a hnatuan hmuahhmuah ah taima zetin,athathei bik in le a theh tiangin a tuan ding. Pathian ihsiahhlawh rin um cun Pathian Bawi tokham ih zangfahnaka um nak hmunah a um ringring ruangah ka hlawhsamdahlo ding ti ah a sim ngam.” Ellen G. White Prophets andKings, p. 660.

A netnak ah Pathian thiltitheinak fiang te ihtheihak ruangah Nehemiah in raltha zetin a pan. Kanhmuh zo vekin Pathian a theihfiangnak ruangahzumngamnak a neihmi vek in a tuah.

An peh awknak an bang aw lo nan Nehemiah inhimi Bible cang ziangtin so a langter: “Mi pakhat in, nangin rinnak na nei ih, kei in tuahnak ka nei, na rinnak cutuahnak tel loin i hmuh awla, kei in ka rinnak cu tuahnakin ka lo hmuh ding,”(Jiem 2:18 NKJV).

TLAWNGKAI NITHUM December 25TUMTAHNAK LE VEINAK (Purpose and Passion)

Ezara le Nehemiah ih nunah tihrimnak anhmannak thuhla tanglam ih Bible cang pawl in ziangsoin sim? (Nehemiah 2:1-10 le Ezara 7:8-10).

Page 70: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

139 140

Ezara le Nehemiah in an miphun pawlih nunkhawsaknak ah Pathian duhnak an hawl ih an tuah. Mipipawl in thil an buai ter theh ih curuangah dantat in an um.Asinan Pathian cu a thukam ah a rin um ih a dinthar,Pathian in ami pawl kha a thukam ramih kirsal dingahsangka a on sak ringring. A hrilmi miphun pawl an rinumah cun an hrangah a retsakmi a tumtah mi kha a famkimter ding. Pathian in a fimnak hmangin Mosi vek mi pahniha hril ih hriak a culh. Cuih pawl cun a hrilmi miphun pawldinthar salnak hnatuan dingah a si ih Mosi in an pupa pawlhrangah hnatuan sunglawi atuan vekin tuan dingah annih pahnih kha a hmang.

Hruaitu hminthang pahnih vekin a um tu pawl cuntumtahnak an nei. An nun zalamtluan ah nunsan nei inan nung ih hmuitinmi thazet an nei. Ezara le Nehemiahin tumtahnak sangzet an nei ih cucu an nun san bik asi.Pathian minung pawl kha khuiah so kan fehpi ding timile khuiah so kan umter ding timi hmuitin mi an nei. Cuihan tumtah mi cu an nunnak thap in an tuan.

Himi hi Ezara in Pathian thu kha cathianghlimzirhnak a tuah. Nehemiah in mipi pawlkha Pathian lamahraltha zetih dingdingah a forh. An pahnih in Jerusalemdinthat salnak kha hmudingah an duh, cumi cu inn le lo lethilri pawl lawng kha a dinthar salmi a si lo. An khawsaknakhmun tiangah thlarau lam harhtharnak le remthatnaktiang in umseh ti an duh. Curuangah an zilhhau ih, annun an remsak, voitampi an nun ziaza in langter seh tiahan sawm.Hruaitu ropi pawl ih an zumdan ah cun mi thupipawl hnak in mi naran pawl le misiatha pawl khal in anpom ve. Ezara le Nehemiah in duhdawt tu, thiltitheinaknei tu, mangbangza thil tuahtu Pathian thawn pehtlaihawknak tha kha mihmuahhmuah in nei seh ti an duh.

Nehemiah bungkhat hramthoknak ah Nehemiahin amiphun pawl kha khirhkhan zetih harsatnak antuarnak ruangah Pathian hnen ih a pumpek awknak khacasiar tu pawlih thinlung nehtu bik a si. Bungkhatnak ahJudah ramah Israel miphun pawl in harsatnak an tuarmian hnen ih an sim tikah Nehemiah kha a tap. Pathian ihamah kawhnak san kha tuah famkim thei dingah Pathianhmaiah khupbil in thukamnak a tuah. Nehemiah inleilungpi hi danglam zetih linglet dingah a ruahmi khahmuhthei ih um ding in tuah a duh.Amah hi Pathianhrangah a tuan ih a tongmi vek in a nungtu a si. KhamiNehemiah kha Thlahlawh sangzet ngahnak dingah a siloih mibik dinhmun a neih ruangah a si lo. (Amah cu Persiaram khalah a um). Ram lian neinung le hlawhtling a silomi hmuntin ih donak lawngte a ummi Judah ram ihsina feh lo. Zumnak in ke a kar ih a hmai ih harsatnak kha angaihsak lo.

TLAWNGKAI NILI December 26MI TLAWMNGAI LE KILKHAWITU

Ezara 8:21-23, 31, 32, siar aw. Ezara ih thuthen-catnak kha na ruat maw? Siangpahrang henah sim lo ina um nak kha a at ruangah a simaw si lo a ralthatnaksaw? Ezara le mipi pawl in ziangvek in so hnuaidornakan langter?

Can reihnu ah cun Nehemiah in siangpahrang ihvenghimnak kha a cohlang. Asinan Ezara cun Pathian in athabik in amah hrangah a tuahsak ding ti a zum ruangahsiangpahrang hnenah dilmi a nei lo. Pathian ih kilhimnakruangah lamzinah hnaihnok buainak tonglo in Judah ramah hnangam ten an thleng. Midang parah kan hngat awktukah cun Pathian cangvai theilo in dawn khamtu a si.

Page 71: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

141 142

Ezara cun hivek dinhmun ah Pathian cangvai ding in cantha a pek ih siangpahrang hnenah ziangkim tithei tuPathian in a tuah thei ti mi a langter.

Ezara in a ruahnak men in a cangvai lo. Rawl ulhthlacamnak hmangih um khawm dingah Ezara in mipi pawla ko khawm. Pathian thawn urhsun zetih can anhmangtiang in an khualtlawng dingah thutiamnak an tuahlo. Pathian hmaiah hnuaiphah awk in an ra ih a venhimnakan dil ih a thiltitheinak hminsinnak a thleng.

Nehemiah 5:14-19 siar aw. Nehemiah in ziangekin so hnuaidornak a langter?

Hruaitu ngaingai cun hnuaidornak an mah ten anlangter ih siahhlawh vekih hmang aw in hruaitu hna antuan. Hruaitu hnatuan tu taktak cun mi ih upat tihzahnakle dinhmun sang ngahnak hrangah dilnak an tuah dah lo.Nehemiah in mipi pawl hrangah sangka kau zetin a onsak. Pathian hnenah zumnak a neih zia a langter ih, mipipawlih zohthimtlak in Pathian hnenah zumtheilo ding khopin hlan awknak a tuah. Amah kha mi thazang tha a si ih atin a tawi lo. Zo ih tlun khalah bawi le uktu ah an tuah awklo. Khami can ah Judah ram le miphun lakah dinhmunsang sinak nei mi an si ih mi tirhsiang zet an si. Hivek inJesui thuzirhnak le nun ziaza langter tu a si. Midanghrangah nungdingah a thathei bik in in zirh ih in hruai.Jesui a tuah vekin kan dinhmun ngaihsak lo in kan tuahve ding.

“Jesu cu a to ih dungthluntu hleihnih a hnenah ako ih ‘ mitum bik si a duhtu cu mi nauta bik a si hmaisading ih mi hmuahhmuh riantu a si ding ‘ “ ti ah a ti(Marka 9:35 NKJV). Pathian hmaiah hruaitu ngaingai inziangvek in an um ding ti mi Jesui thusim mi kha ziangsoa si?

TLAWNGKAI NINGA December 27

RUAHBET DING: “Zerubbabel, Ezara le Nehemiah hruainaktang ah Sal suahnak ihsin thok in remthatnak ledintharsalnak hnatuannak hi tuisan leilung thaunthucemnak ih thlarau lam dinthar salnak le langter tu a si.Israel a tangsun pawl hi an tawntai, an ral pawl in nasazetin an dodal ih an siatsuah. A sinan amah le a daan thutheihnak a tumtahmi kha Pathian in an mah hmangin atuah famkim.An mah cu Biaknak dik le daan thukhaampawl kilhim tu a si. Tonnun tampi nei tu an si ih, Jerusalemkhawkulh le biak inn saksal dingah an ra, ih dodalnak anton mi hi a nasa zet. Himi hnatuannak ah hruaitu pawl inthil harsa zet an tong, asinan hruaitu pawl cun thinphanglo te in an ding ih an mah le an mah an rinsan awk. Pathianan rinsan nasa ih, an zumnak hmang in a thutak in nehnaka ngah. Hezakiah vekin Nehemiah khal ‘Pathian cu athlahthlam lo in a thlun ih a phatsan dah lo, ih a thukhaampawl a thlun . . . . cun Bawi pa in a um pi’ 2 Siangpahrang18:6,7" Ellen G. White Prophets and Kings 677.

RELTLANGDING

1. Ziangah so Pathian hmaiah kan zatenin hruaitupawl tanpi tu kan si thei?

2. Ziangruangah tlawmngai hruaitu sinak hi a harsat,ih phutmi a nei? Ziangah so ngahding laksawng annei? Khrihfa hruaitu hi ziangah so tlawmngaihruaitu an si nak hi a thupi?

3. Cabu ih a hramthoknak le a netnak karlakhmuahhmuah ah Nehemiah ih thlacamnak kha a

Page 72: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

143 144

um. Ezara le Nehemiah kha thlacam nun an nei.Ezara le Nehemiah cabu sungah thlacam nak timitongkam kha siartheh aw la ziangzat so a um.Thlacam nun kan neihmi thuhla ah ziangso in sim?“Bawipa kha khoh zetin a kai hnget ih, a thlunnakihsin a pial lo, Bawipa in Mosi thu a rak pekmi athupek pawl cu a thlun.” (2Siangpahrang 18:6NKJV). Mi pakhat in ziangvek in so Bawipa khahngetkhoh zetin a kai thei ding? Cumi ih a sullamziangsaw a si? Thukham thlun timi le Bawipa khahngetkhoh zetih kai timi ziangvek in so an pehtlaihawk?

********

MORNING WATCHOctober, 2019

1. Tlawngkai Nihnih John 15:52. Tlawngkai Nithum John 7:243. Tlawngkai Nili 1 Timothy 4:12-134. Tlawngkai Ninga Matthew 7:35. Sabat Romans 8:25-26

6. Thawhsal Ni Psalm 121:27. Tlawngkai Nikhat Matthew 7:7-88. Tlawngkai Nihnih Psalm 56:89. Tlawngkai Nithum James 1:6

10. Tlawngkai Nili Job 22:23 11. Tlawngkai Ninga Isaiah 55:6-7 12. Sabat Deuteronomy 20:3-4

13. Thawhsal Ni Jeremiah 24:6-7 14. Tlawngkai Nikhat Ecclesiastes 3:11 15. Tlawngkai Nihnih 1 John 4:7 16. Tlawngkai Nithum Hebrews 13:8 17. Tlawngkai Nili Galatians 2:20 18. Tlawngkai Ninga Matthew 22:37 19. Sabat Matthew 6:7-8

20. Thawhsal Ni Galations 1:10-11 21. Tlawngkai Nikhat Philippians 3:13-14 22. Tlawngkai Nihnih Ephesians 5:15-16 23. Tlawngkai Nithum Colossians 3:16 24. Tlawngkai Nili Romans 8:5 25. Tlawngkai Ninga Acts 20:24 26. Sabat Ephesians 5:2

27. Thawhsal Ni 2 Chronicles 20:15 28. Tlawngkai Nikhat Psalm 42:11 29. Tlawngkai Nihnih Psalm 101:7 30. Tlawngkai Nithum Jpb 42:2 31. Tlawngkai Nili Deuteronomy 6:6-7

Page 73: UPA SABAT SKUL ZIRLAI - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Falam4thQuarter2019.pdfUPA SABAT SKUL ZIRLAI EZARA LE NEHEMIAH Ngantu: Jiri Moskala October, November, December 2019 3 4

145 146

F-10

MORNING WATCH

November, 2019

1. Tlawngkai Ninga Thufim 1:72. Sabat Matthai 6:26-27

3. Thawhsal Ni Matthai 16:25 4. Tlawngkai Nikhat 1 Piter 1:13-14

5. Tlawngkai Nihnih Saam 145:18-196. Tlawngkai Nithum 1 Piter 5:107. Tlawngkai Nili Saam 19:88. Tlawngkai Ninga Ezekiel 33:319. Sabat Johan 15:13,15

10. Thawhsal Ni Thufim 28:13 11. Tlawngkai Nikhat Solomon Hla 8:7 12. Tlawngkai Nihnih Isaiah 35:4 13. Tlawngkai Nithum Saam 104:33-35 14. Tlawngkai Nili Isaiah 53:7 15. Tlawngkai Ninga Ezekiel 36:26 16. Sabat Rom 14:11-12

17. Thawhsal Ni Isaiah 59:1-2 18. Tlawngkai Nikhat 1 Sansiarnak 29:17 19. Tlawngkai Nihnih Matthai 16:27 20. Tlawngkai Nithum Rom 8:37 21. Tlawngkai Nili Luka 12:6-7 22. Tlawngkai Ninga Saam 5:3 23. Sabat Efesa 3:17-19

24. Thawhsal Ni Tahhla 3:25-26 25. Tlawngkai Nikhat Saam 72:14 26. Tlawngkai Nihnih Johan 16:13 27. Tlawngkai Nithum 2 Korin 5:17 28. Tlawngkai Nili Isaiah 40:31 29. Tlawngkai Ninga Luka 10:19 30. Sabat Filipi 3:17-18

MORNING WATCH

December, 2019

1. Thawhsal Ni Matthai 17:202. Tlawngkai Nikhat Filipi 2:4-53. Tlawngkai Nihnih Hebru 1:94. Tlawngkai Nithum Saam 118:23-245. Tlawngkai Nili Kolose 1:13-146. Tlawngkai Ninga Luka 22:41-427. Sabat Matthai 5:44-45

8. Thawhsal Ni Isaiah 12:39. Tlawngkai Nikhat 1 Korin 10:12

10. Tlawngkai Nihnih Johan 16:24 11. Tlawngkai Nithum Isaiah 61:10 12. Tlawngkai Nili Hebru 10:35 13. Tlawngkai Ninga Dan Peksalnak 30:16 14. Sabat Saam 107:9

15. Thawhsal Ni Marka 9:23-24 16. Tlawngkai Nikhat Saam 9:2 17. Tlawngkai Nihnih Saam 73:1-3, 17 18. Tlawngkai Nithum Jeremiah 33:3 19. Tlawngkai Nili Rom 6:12 20. Tlawngkai Ninga Matthai 10:29-31 21. Sabat Thufim 21:21

22. Thawhsal Ni Matthai 5:48 23. Tlawngkai Nikhat Saam 92:4 24. Tlawngkai Nihnih Filipi 2:12-13 25. Tlawngkai Nithum Rom 8:26 26. Tlawngkai Nili Saam 103:2 27. Tlawngkai Ninga Isaiah 12:2-3 28. Sabat 1 Thesalon 5:21-22

29. Thawhsal Ni Saam 34:1-3 30. Tlawngkai Nikhat Rom 15:13 31. Tlawngkai Nihnih Luka 12:35-36


Recommended