XIII MEZINÁRODNÍ VĔDECKO - KONFERENCE · Materiály XIII Mezinárodní vĕdecko - praktická...

MATERIÁLY XIII MEZINÁRODNÍ VĔDECKO - PRAKTICKÁ

KONFERENCE

VĚDA A VZNIK -2017

22 - 30 prosinců 2017 г.

Volume 8

Pedagogické vědy

Praha

Publishing House «Education and Science»

2017

Věda a vznik -2017 ★ Volume 8

2

Vydáno Publishing House «Education and Science»,

Frýdlanská 15/1314, Praha 8

Spolu s DSP SHID, Berdianskaja 61 B, Dnepropetrovsk

Materiály XIII Mezinárodní vĕdecko - praktická konference «Věda a vznik -

2017», Volume 8 : Praha. Publishing House «Education and Science» -120 s.

Šéfredaktor: Prof. JUDr Zdenák Černák

Námĕstek hlavního redaktora: Mgr. Alena Pelicánová

Zodpovĕdný za vydání: Mgr. Jana Štefko

Manažer: Mgr. Helena Žákovská

Technický pracovník: Bc. Kateřina Zahradníková

Materiály XIII Mezinárodní vĕdecko - praktická konference ,

«Věda a vznik -2017» , Věda a vznik -2017 . Pedagogické vědy.

Pro studentů, aspirantů a vždeckách pracovníků

Cena 50 kč

ISBN 978-966-8736-05-6

© Authors , 2017

© Publishing House «Education and Science» , 2017

Materiály XIII Mezinárodní vĕdecko - praktická konference★ 22 - 30 prosinců 2017 г.

3

PEDAGOGICKÉ VĚDY

Problémy tréninku Кабатаева К.Т.,Баербекова А.Е. Қазақ тілі сабақтарындағы тиімді әдіс-тәсілдер жүйесі

Кабатаева К.Т., Баербекова А.Е.

Қарағанды қ.,Қазтұтынуодағы Қарағанды экономикалық университеті

ҚАЗАҚ ТІЛІ САБАҚТАРЫНДАҒЫ ТИІМДІ ӘДІС-ТӘСІЛДЕР ЖҮЙЕСІ

Тиімді оқытудағы тәсілдер педагогикалық әдебиеттерде және тәжірибеде нақты

жағдайлардағы оқу әдістерінің жүзеге асырылуы деп қарастырылады.

Әдіс білім алу мақсатындағы оқытушы мен студенттің іс-әрекетінің өзара

байланысын қарастырады. Әдіс оқытуға арналған бағыт, яғни, ол сөйлеу әрекетін

тудыратын оқыту стратегиясы. Тіл үйрену барысында жаңа материалды

түсіндіру, үйрету, меңгеруді ұйымдастыру мен бақылау, үйрету, көрсету,

таныстыру, ойландыру, жаттықтыру әдістерін қолдана отырып, тіл үйренушінің

бойында ауызекі сөйлеу, сауатты жазу, өз ойын жеткізе білу, қарым-қатынасқа

түсе алатындай дағды мен біліктілік қалыптастыра аламыз. Осындай әдістер мен

тәсілдер тек қана сабақ барысында іске асады. Оқытушының сөзі маңызды рөл

атқарады. Кез-келген әдіс пен тәсіл оқу мақсатына сай тыңдалып алынады.

Бүгінде тілді оқытуда мынадай әдіс-тәсілдер белсенді қолданылады. Қазақ тілін

өзге тілді аудиторияда оқытудың жалпы әдістері: аударма, тікелей оқыту, аралас

әдістер деп үшке бөлінеді. Аударма әдісі ана тілінің көмегімен екінші тілді

оқытуға негізделген. Аударма әдісінде екінші тіл сөздерінің мағынасы ана тіліне

аударылып, грамматикалық құрылысы ана тілінің грамматикалық құрылысымен

салыстырылып беріледі. Тікелей оқыту әдісінің мәні – тіл үйренушілерге

сөздерді аудармай, нақтылы заттармен көрсетіп, оның атын атап, оларды

қайталап отыру болып табылады. Оқытушы бұл әдісті қолданғанда тіл

үйренушінің есті, көру қабілетіне сүйенеді. Екінші тілді тікелей оқытуда

сабақтар сұрақ-жауаптар, слайдтар, сызбалар, тірек сөздер суретімен (мүмкін

болса) көрсетіледі. Бұл әдістің сабақта қолданылуы тіл үйренушілердің

сабақтағы белсенділіктерін арттырып, сөздік қорларын толықтыру үшін тиімді

болып табылады.


4

Қазіргі кезде екінші тілді оқытудағы тиімді әдістердің бірі ретінде

коммуникативтік әдіс танылып жүр. Тіл үйренушінің коммуникативтік қабілетін

дамыту қазақ тілі оқытушысының маңызды мақсаты болып табылады. Ол үшін,

біріншіден, сөйлеу әрекетінің төр қызметін (тыңдау, оқу, жазу, сөйлесу)

дамытуға арналған жаңа әдістерді меңгеру қажет, екіншіден, қазақ тілінің еркін

сөйлеуге үйрететін жаңа оқу материалдары жасалуы тиіс. Тіл үйренушілерге

қазақ тілін оқыту үшін оның көптеген шарттары орындалуы тиіс. Олар: шарттар,

жағдаяттар, қарым-қатынас мәдениеті, сөйлеу әдебі, сөйлеу мінез-құлқы,

фондық білімді білу және т.б. Бүгінде ұсынылып отырған көптеген әдістердің

негізінде қызметтік тұрғыдан келу басымдылық танытып отыр. Қазақ тіліндегі

ақпаратты танып, оны пайдалану үшін көптеген жағдайларда тіл үйренушілердің

жасы, мамандығы, тілді білу деңгейі ескеріледі. Ол үшін оқытушы оқу үдерісін

ұйымдастырғанда берілетін материалдардың нақты логикалық құрылымына

назар аударуы тиіс және де оқу үдерісін ақпараттарды қолданып мәселелендіру

материалды игеруге жол ашады. Бүгінде жоғары белсенділікті дамыту

бағытында жасалып жатқан көптеген әдістер бар. Олардың қатарына интерактив,

мультимедиалық жобалау және т.б. әдістерді жатқызуға болады. Қазақ тіліне

белсенді игерудегі тағы бір коммуникативтік әдіс – пікірсайыс әдісі және рөлдік

ойындар әдісі.

Тілді оқытудағы пікірсайыс әдісі қойылған мәселені шешуге саналы түрде келуді

көздейді. Ол талқылау, сөйлеу мәдениетін дамытады. Бұл жерде сыни ойлау

ұстанымы, тіл үйренушілердің өз беттерінше мәдени шығармашылық жедел

ойлауын қалыптастырып, өздерінің алған білімдерін күнделікті өмірлерінде

қолдана білуіне жол ашады.

Сонымен қатар, рөлдік ойындар әдісі де тіл үйренушілердің танымдық қызметін

белсендірудің бір көзі болып табылады. Оны жеке немесе жобалау әдісімен бірге

жүргізуге болады. Белгілі бір рөлге кірген тіл үйренуші мәселесін, жағдаяттарды

шешеді. Өзінің коммуникативтік құзыреттілігін сол рөл арқылы көрсетеді.

Сонымен бірге қазіргі кезде тіл үйренуде маңызды рөл атқаратын және тілді

игеруде жоғары белсенділікті дамытатын үш әдісті жобалау, коммуникативтік,

рөлдік ойындар әдістерін қысқаша сипаттап өттік. Бұлардың барлығы тілді

оқытудағы жеке әдістер деп алуға болады.

Ал жалпы дидактикадағы әдістерді алатын болса, оларды сабақтың түріне

қойылатын мақсаттарына сай алуға болады. Оларды оқыту ынталандыру,


5

уәждемелеу әдістері оқу қызметтерін ұйымдастыру. Бақылау және өзін-өзі

бақылау әдістері деп алып, олардың ішінара жеке әдістерін былай ажыратуға

болады: әңгімелесу, көрнекілік, аудиовизуалды, практикалық, мәселелік-іздеу,

оқу қызметін өз бетінше басқару, бақылау әдістері. Практикалық әдістер түрлі

жаттығулар мен тапсырмалар орындау арқылы іске асырылады. Көрнекілік

әдісте түрлі сюжеттік суреттер, кинофильмдер, бейнефильмдер көрсетіледі.

Аудиовизуалды әдіс мультимедиялық сабақтарда толығымен қолданылады. Бұл

жерде бейне мен дыбыс бірдей жұмыс істейді. Мысалы, іздестіру әдісі жоғарыда

атап өткен коммуникативтік, жобалау, рөлдік ойындарда әске асырылады. Ал

оқу қызметін өз бетімен басқару әдісі тіл үйренушілердің коммуникативтік

жобалау, рөлдік ойындардағы орындалатын тапсырмалар жүйесімен көрінеді.

Бақылау және өзін-өзі бақылау әдісі, тестер, бақылау жұмыстарын орындауда

іске асырылады.

Қазақ тілін игерудің сапасын арттыруда ерекше рөл атқаратын оқыту тәсілдері.

Олар: сөздерді семантизациялау тәсілдері, жаңа лексиканы бекіту тәсілдері,

грамматикалық материалдарды түсіндіру, бекіту, сөйлеуді тыңдау арқылы

дамыту, дайын және дайын емес сөйлеуді (моналогтік, сұхбаттық, сөйлесу),

дамыту тәсілдері, оқу техникасын дамыту тәсілдері, мағыналық оқумен жұмысқа

арналған тәсілдер, жазбаша сөйлеуді дамыту тәсілдері қазақша сөйлеуді есту

арқылы түсінуге арналған тәсілдер, айтуды тексеру тәсілдері, оқыған мәтінді

түсінуді тексеру тәсілдері.

Сөздерді семантизациялау тәсілдерінде тақырыптық-суретті көрнекіліктер

қолданылады. Оны әсіресе электронды оқу құралдарында пайдалануға болады.

Сөздерді салыстыру арқылы семантизациялауда екі тілдегі сөздердің

мағыналары ашылып көрсетіледі. Синоним, антонимдерді қолдануға болады.

Мағынасы қиын, бұрын кездеспеген сөздерді аудару арқылы семантизациялау,

бір түбірлі сөздерді таңдау контекст бойынша мағынасын түсіну сияқты

тәсілдерді қолдануға болады.

Жаңа лексиканы бекіту тәсілдері сөздерді, сөз тіркестерін, сөйлемдерді,

байланыстырылған мәтінді аудару, берілген сөздерді пайдаланып, сөз

тіркестерін, сөйлемдер құру, формасы өзгертілген мәтінді сөздерді дұрыс

пайдаланып қайта құру, сөйлемдерді толықтыру, жаңа лексиканы пайдаланып

сұрақтарға жауап беру, сөздерді айтып, дұрыс мағыналарын пайдалануға

жаттығу. Мысалы (бастауыш деңгей үшін):


6

1) Көрнекілік арқылы жаңа лексиканы бекіту;

2) Берілген суреттер мен сөздерді мағынасына қарай сәйкестендіру.

Оқу

Отыру

Сыйлау

Жазу

Грамматикалық материалды түсіндіру және бекіту грамматикалық материалды

(бастауыш деңгейде) ана тілінде түсіндіруге болады. Жаңа грамматикалық

материалды таныс тілдік құбылыс арқылы түсіндіру. Тілдік модель және дайын

ережелерді пайдалану, ойын арқылы түсіндіру. Мысалы, есім сөздердің түрлерін

парадигмасын былай түсіндіруге болады.

Есім сөздер сияқты түрленетін (көптік, септік, тәуелдік жалғауды қабылдайтын)

қимылдың мезгілге, шаққа қатысын білдіретін етістіктер түрін есімше деп

атаймыз. Есімшенің жасалу жолдары:

1. - ған, - ген, - қан, - кен: барған, келген, көрген, айтқан.

2. - атын, - етін, - итын, - итін: баратын, келетін, көретін, айтатын, т.б.

3. - ар, - ер, -р: барар, келер, көрер, айтар, т.б.

4. - с: бармас, келмес, көрмес, айтпас, т.б.

Есімше жұрнақтарынан кейін: - ша, - ше (алғанша, көргенше), - дық, - дік, - тық,

- тік (оқығандық, білгендік), - дай, - дей (сөйлегендей, болғандай) жұрнақтары

жалғанып туынды сөз жасалады.

Түсіндірілген грамматикалық материалды бекіту тәсілдері мынадай болады:

берілген үлгі бойынша сөз тіркесін, сөйлем құрастырыңыз, мәтіннен өтілген

грамматикалық тұлғаны табу, т.с.с.

1) Қарамен жазылған сөздерге назар аударыңыз.

Айтқанға сене салатын, екі нәрсені байыптап байқамайтын адам? (аңқау).

Жан-жағына жақсылық жасап жүретін адам? (мейірімді).

Қолында барын аямайтын адам? (жомарт).

Қыста қар сұрап ала алмайтын адам? (сараң).

Көп сөйлеп, айналасындағылардың мазасын алатын адам? (мылжың).

Қиыстырып тауып сөйлейтін сөзге шебер адам? (шешең).


7

Біреуге жамандық, пәле ойлап жүретін адам? (арам).

Тез ашуланатын адам? (ашуланшақ).

Жан аямай жұмысты жақсы, саналы істейтін адам? (еңбекқор).

Әркімнің сыртынан жаман сөз айтып жүретін адам? (өсекші).

2) Берілген мәтіннен есімшелерді теріп жазыңыз.

3) Берілген мәтіндегі етістіктерге есімше жұрнағын жалғап, сөз тіркестерін

құрыңыз.

Үлгі: дараланады – дараланған – дараланатын – дараналар –

дараланбас. Дараланған тұлға.

4) Көрсетілген грамматикалық тұлғаны пайдаланып сұрақтарға жауап беріңіз.

5) Берілген мәтіннен қажетті грамматикалық тұлғаны табыңыз.

Сөйлеуді тыңдау арқылы дамыту, дайын және дайын емес сөйлеуді (монологтік,

сұхбаттық сөйлесу) дамыту тәсілдері.

Оқытушының ауызша тапсырмаларын орындау, мәтінді дыбыстық жазбадан

тыңдау, мәтінді дыбыстық жазбадан жазба мәтінге қарап, қарамай тыңдау;

өзгелерді тыңдау, оқиғаны айтып беру, оқығанын немесе тыңдағанын қысқаша

айтып беру, оқығанын немесе тыңдағанын таңдау бойынша айтып беру,

грамматикалық тапсырмаларды орындай отырып мазмұндау, тақырып бойынша

сөйлемдер құрастыру.

Мәтінді зейін қойып тыңдау;

Мәтін мазмұны бойынша берілген сөйлемдерге сұрақ қою;

Мәтін бойынша сұхбаттасу.

Оқу техникасын дамыту тәсілдері, мағыналық оқумен жұмысқа арналған

тәсілдер. Дұрыс айту үшін үлгіні тыңдау және оны қайтадан жаңғыртып айту,

мәтінді толық үлгі үшін тыңдап шығу, мәтіндегі кейбір сөйлемдерді тыңдап,

айтып шығу, оқиға бойынша сұрақтарға жауап беру.

Мәтін мазмұнын тыңдап, қажетті айтылымдарды табу.

Мәтін мазмұны бойынша қойылған сұрақтарға жауап беру, т.с.с.

Жазбаша сөйлеуді дамытуға арналған тәсілдер. Мәтін бойынша сұрақтарға

жауап беру, тақырып бойынша сұрақтарға жауап беру, жоспар құру, мінездеме

жазу, тірек сөздер арқылы әңгіме құрастыру, берілген тақырыпқа әңгіме жазу,


8

тыңдаған мәтін бойынша әңгіме жазу, қысқаша мазмұндау, толық мазмұндау,

мәтінді өз бетінше аяқтау.

Мәтінді тыңдай отырып, бос орындарға қажетті сөздерді қою.

Мәтінді еске түсіріңіз және берілген сөздер мен сөз тіркестерінің баламасын

жазу.

Мәтіннен тірек сөздерді теріп жазу, т.с.с.

Қорыта айтсақ, осы мақалада тәжірибеден алынған біршама әдіс-тәсілдермен

бөлістік. Әр оқытушы өзінің біліктілігі мен мүмкіндігіне қарай дамытуы мүмкін.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Қадашева Қ. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. – А. 2005.

Рыжов В.Н. Дидактика – М.: ЮНИТИ – ДАНА. 2004.

2. Мұхамбетқалиева М.А. «Тіл үйрену және құзыреттілік» Республикалық-

ғылыми әдістемелік журнал. №5 – 2013.

3. Қалмұқашева Б. Сөйлеу мәдениеті және шешендік өнер. Оқу-әдістемелік

құрал. – Астана. Нолиант, 2010 – 168б.


9

Башкеева А.А. Мен Қазақстанда тұрамын

Башкеева А.А.

г.Тараз №42 школа

МЕН ҚАЗАҚСТАНДА ТҰРАМЫН

Мен Қазақстанда тұрамын. Осы елдің азаматы ретінде болып жатқан

барлық жаңалықтар мен өзгерістерге бей-жай қарай алмаймын. Айналамдағы

адамдармен араласа отырып, қоғаммен байланысқа түсу арқылы мен өзімді

үздіксіз дамытып отырамын. Себебі, бұл менің болашағымның жарқын болуына

сара да дара жол нұсқайды.

Мен өмір сүретін орта – дархан дастарқанымен әйгілі қонақжай халықтың

кеңпейілділігімен және көп ұлтты бір шаңырақ астында табыстырып, ұлы достық

мекеніне айналдырған мейірімділігімен көпке үлгі болған, қазақ мәдениетінің исі

аңқыған ордалы ошақ.

Сабақтың тақырыбы: Мен Қазақстанда тұрамын

Сабақтың мақсаты: Білімділік : «Қазақстан» тарауына тиісті

сөздерді, өтілген материалға сүйене отырып меңгертіп, тілдік қатынаста

қолдануды үйрету. Өз ойын толық жеткізе білуге, сұрақ қоя білуге

дағдыландыру

Дамытушылық: Тіл дамыту, ойлау, сөйлеу, қабілеттерін арттыру, сөздік қорын

молайту

Тәрбиелік :Тілге деген қызығушылығын арттыру. Отанын, елін сүюге баулу,

отансүйгіштік сезімін ояту.

Сабақтың түрі: жаңа сабақ

Сабақтың көрнекілігі:ҚР картасы, сызбалар, Көрініс - бейнетаспа

Әдіс-тәсілдер:Сұрақ-жауап, таныстыру, сызбамен жұмыс

Сабақ барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі

1.1Амандасу Біз қандаймыз, қандаймыз,

Шұғылалы таңдаймыз, Күлімдеген күндейміз,

Ренжісуді білмейміз. Қуанамын мен де,

Қуанасың сен де, Қуанайық достарым!


10

Арайлап атқан күнді де Қуанып қарсы алайық!

1.2 Ауызекі сөйлесу

ІІ.Өткенді қайталау:

2.1 Сұрақ-жауап - Біз қай мемлекетте тұрамыз? (Біз Қазақстан Республикасында

тұрамыз)

- Қазақстан Республикасының бас қаласы қай қала? (Астана қаласы)

- Елбасымыз кім? (Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев)

- Гимннің сөзін кім жазды? ( Жұмакен Нәжімеденов, Нұрсұлтан Әбішұлы

Назарбаев)

- Гимннің музыкасын (әуенін) кім жазды? (Шәмші Қалдаяқов)

- Еліміздің нышандары – нелер? (Еліміздің нышандары – ту, елтаңба, гимн)

- Қазақстан қандай ел? (Қазақстан көп ұлтты, тәуелсіз, егеменді ел.)

- Сенің Отаның қалай аталады? (Менің Отаным - Қазақстан)

2.2 Ал енді осы өлең жолдарын дәптерімізге жазып алайық

Отан - менің ата-анам,

Отан – досым, бауырым,

Отан – өлкем, астанам...

- Осы өлең жолдарынан нені түсіндің?

- Родина – это твои родители, друзья? Родные.

- Өте жақсы, Бүгінгі сабақта біз Отан туралы білеміз

ІІІ. Жаңа сабақ:

3.1 Жаңа сабақты жариялау, мақсатымен таныстыру

Сабақтың тақырыбы: «Мен Қазақстанда тұрамын». Сабақта өз Отанымыз туралы

қазақша әңгімелеуге жаттығамыз.

3.2 Жаңа сөздерді игерту (Атамекен, өлке, тоғай, сүйеміз, ардақтаймыз)

Атамекен – отчизна, земля отцов Өлке – край Тоғай – роща

Сүйеміз-любим Ардақтаймыз – ценим

а) сөздерді мәнерлеп оқып, қайталату

ә) орысша оқылған сөздерді қазақша оқыту

б)тән дыбыс бар сөздерді теріп оқып, сол дыбысқа ауызша анықтама беру.

Мысалы: Өлке – сөзде тән дыбыс ө, ө жіңішке дауысты дыбыс


11

Сүйеміз - сөзде тән дыбыс ү,ү - жіңішке дауысты дыбыс

Сүйеміз - сөзде тән дыбыс і,і - жіңішке дауысты дыбыс

Тоғай - сөзде тән дыбыс ғ, ғ-ұяң, дауыссыз дыбыс

Ардақтаймыз - сөзде тән дыбыс қ, қ -қатаң, дауыссыз дыбыс

3.3 Мәтінмен жұмыс

А)оқу Ә) аудару Б)Сұрақтарға жауап беріңіз

Біздің Отанымыз қандай?

Онда нелер көп?

Қазақстанның халқы қандай?

В) тапсырманы орындау Қарамен жазылған сөздерді көшіріп жазу, дауысты

дыбыстардың астын сызып, жун, жіңішкеге ажырату

Үлгі: Отанымыз- о,а,ы- жуан дауысты дыбыстар; Қазақстан – а - жуан дауысты

дыбыс; Республикасы- е-жіңішке дауысты дыбыс, а,ы -жуан дауысты

дыбыс;Атамекенімізді- а- жуан, дауысты дыбыс; е,і- жіңішке дауысты дыбыстар

ІV. Сергіту сәті.

Аудармашы ойынын өткізу

V. Жаңа сабақты бекіту. 5.1 1- тапсырма Карта б-ша Қазақстанның жерін

көрсетеді, атайды.Сабақта жаттап алу

5.2 2- тапсырма Қайда сұрағына жауап беру арқылы «Мен Қазақстанда

тұрамын. Мен Астанада тұрамын. Мен Алматыда тұрамын. Мен Петропавлда

тұрамын.»сөйлемдерді бірнеше рет қайталатып,жаттықтырылады.

3- тапсырма Оқылым дағдысын жетілдіре түседі.Етістіктерді 3-шақта жіктетіп

жаттықтыру.

VІ. Дағды жұмыстары

6.1 4-тапсырма Сен қайда тұрасың? Сіз қайда тұрасыз? Ол қайда тұрады?

6.2 5 -тапсырма Сөйлемдерді оқып, Оларға сәйкес суреттерді табу.Сол

арқылы лексикалық қорды бекіту.

6.3 6 -тапсырма арқылы сұрақтарға жауап беру. Тақырыпты

қорытындылау. Қазақстан сөзіне 5 жол өлең арнау

1. не? Қазақстан

2. қандай? Бай, үлкен

3. не істейді? Сүйеміз,тұрамыз, ардақтаймыз


12

4. фраза: Қазақстан – бай өлке.

5.ассациация:Отан

ІХ. Үйге тапсырма: Сөздік, «Отан» туралы 3-5 мақалдарды біліп келу

Х. Оқушыларды бағалау.

Әдебиеттер тізімі.

1. Назарбаев Н. Қазақстан -2030:Барлық қазақстандықтардын өсіп-

өркендеуі ,қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы.Ел Президентінің

Қазақстан халқына Жолдауы. –Алматы: Білім,1997-176 б.

2. НысанбаевӘ.,Қазақстан Ұлттық энциклопедиясы, -Алматы:

Жазушы, 1909-720 б.

3. Қалиұлы С., Қазақ энциклопедиясының теориялық негіздері мен

тарихы ( Оқу құралы). –Алматы: Білім, 2003-280 б.

4. 4.Бегалин С., Шығармалар жинағы, -Алматы: Жазушы,1966


13

Ірклієнко В. С. Підготовка майбутнього вчителя до організації виховної роботи в школі

К.п.н. Ірклієнко В. С.

Полтавський національний педагогічний університет імені В. Г. Короленка,

Україна

ПІДГОТОВКА МАЙБУТНЬОГО ВЧИТЕЛЯ ДО ОРГАНІЗАЦІЇ ВИХОВНОЇ

РОБОТИ В ШКОЛІ

Формування інформаційного суспільства, певна раціоналізація життя сучасної

людини обумовлює тенденцію до руйнування цілісності людської душі, до

дисбалансу її складників розуму і почуття, до знищення суб’єктивних духовних

аспектів життя. Актуальною проблемою сучасного суспільства є формування

особистості, здатної протистояти викликам сьогодення. Важливим є її ціннісні

орієнтації на основі добра, краси, гуманізму, толерантності. Реалізація

зазначених тез здійснюється у навчально-виховному процесі освітніх закладів,

важливим напрямом діяльності якого є естетичне виховання.

Метою естетичного виховання є формування естетичної культури особистості,

яка передбачає інформаційний, почуттєво-емоційний та діяльнісний

компоненти. Естетичне виховання – це формування естетичного ставлення

людини до дійсності на основі естетичних цінностей, які культивуються у

суспільстві; здатність людини до естетичного сприйняття та співпереживання;

формування естетичного смаку та ідеалу; творчий розвиток та перетворення

навколишнього середовища в усіх його проявах за законами краси і доцільності.

Все вищезазначене визначає місце і роль естетичного виховання у сучасному

житті особистості, у навчально-виховному процесі освітніх закладів різних

типів.

У контексті зазначеного важливим є підготовка і здатність майбутніх учителів

до організації і проведення виховної роботи, зокрема естетичного виховання

підростаючого покоління. Зміст підготовки учителя у виховній,

культурологічній, мистецькій роботі повинен спиратися на знання філософії,

історії, культурології, психолого-педагогічних концепцій становлення

особистості, самобутності національної культури, специфіки розвитку

національного та світового мистецтва. Включення майбутнього учителя у


14

навчальну, художню, дослідницьку діяльність дає можливість сформувати у

нього практичні навички здійснення виховної, зокрема культурологічної,

етнографічної, мистецької роботи у дитячому колективі. Участь майбутніх

педагогів у роботі гуртків художньої самодіяльності (вокально-хорових,

театральних, хореографічних, художнього різьблення по дереву, лозоплетіння,

художньої вишивки, ткацтва, гончарства, літературних) сприяє формуванню

практичних навичок:

роботи класного керівника, педагога-організатора, керівника гуртка школи,

будинку культури в організації дитячого колективу;

добору відповідного культурологічного, мистецького етнографічного матеріалу

для проведення виховних заходів, уроку, виховної години, батьківських зборів

тощо;

включення учнів у різноманітні види діяльності.

Формування компетентностей організовувати та реалізовувати у практичній

роботі школи різних напрямів виховної роботи є запорукою високого рівня

ознайомлення підростаючого покоління зі світовою культурною спадщиною,

мистецькими доробками, народною скарбницею; формування ціннісних

орієнтацій за законами краси і доцільності.

Важливою складовою даного процесу є дослідницький напрям підготовки

майбутнього учителя, який передбачає:

удосконалення процесу залучення і ознайомлення студентів з виховною

роботою;

аналіз власних дій стосовно організації процесу залучення і ознайомлення

студента з виховною роботою через різноманітні види діяльності;

узагальнення досвіду роботи колег;

застосування ефективних методів та прийомів педагогічного впливу на

особистість;

використання новітніх освітніх технологій;

збагачення слухового, виконавського, комунікативного досвіду;

накопичення музичного, хореографічного, репертуару, матеріалу

народознавчого характеру;

постійну самоосвіту.


15

У ході виховної роботи традиційні форми її реалізації передбачають домінування

директивної форми керування діяльністю, яка має певні відмінності від

фасилітативних стилів управління. При традиційних формах управління вчитель

сам визначає не тільки зміст, а й динаміку процесу, визначає реалізацію всіх

компонентів самоорганізації (постановка цілей, висування гіпотез, перевірка

результатів). Постає питання про необхідність використання майбутнім

учителем фасилітативних стилів, які передбачають недерективний спосіб

управління групою, класом; розв’язання поставлених завдань керівником,

лідером й учасниками групової динаміки як спільної справи; використання

непередбачуваної ситуації як можливості розвитку; створення комфортного

психологічного мікроклімату.

Зазначимо, що підготовка до виховної роботи у школі має містити не тільки

теоретичний, методичний, дослідницький характер, але й практичний, який

передбачає участь майбутнього вчителя у роботі різноманітних художніх

мистецьких колективах, де шліфуються і формуються компетентності, необхідні

для здійснення виховної роботи у професійній діяльності.

Література:

1. Підборський Ю. Т. Моральне виховання школярів на українських

народних традиціях / Ю. Т. Підборський, Н. О. Рєпа // Педагогіка і

психологія. – 1996. – № 1. – С. 71–75.

2. Плавник Р. Влияние музыкально-игрового фольклора на детское

творчество / Р. Плавник // Художественное творчество и ребёнок. –

М. : Педагогика, 1972. – С. 174–184.


16

Корнієвська В.Г., Корнієвський Ю.І. ЛІЦЕНЗІЙНИЙ ІНТЕГРОВАНИЙ ІСПИТ «КРОК-1.ФАРМАЦІЯ»

Корнієвська В.Г, Корнієвський Ю.І.

Запорізький державний медичний університет,Україна

ЛІЦЕНЗІЙНИЙ ІНТЕГРОВАНИЙ ІСПИТ

«КРОК-1.ФАРМАЦІЯ»

Ліцензійний інтегрований іспит - це обов’язкова складова частина державної

атестації для присвоєння кваліфікації провізора. Студенти складають два окремі

тестові екзамени – «Крок-1» та «Крок-2». Перший екзамен «Крок-1» складається

з основних медико-біологічних дисциплін, другий – «Крок-2» – з основних

професійно-орієнтованих дисциплін [1].

Метою складання ЛІІ є встановлення відповідності рівня професійних знань та

вмінь студентів вищих медичних (фармацевтичних) закладів освіти мінімально

необхідному рівню кваліфікації згідно з державними кваліфікаційними

вимогами.

Ліцензійні інтегровані іспити здійснюються відповідно до Положення про

систему підготовки ліцензійних інтегрованих іспитів фахівців з вищою освітою

напрямів «Медицина» і «Фармація» [2-3] та відповідно до державних стандартів

вищої освіти. Зміст тестового екзамену ліцензійного інтегрованого іспиту

затверджується щорічно Міністерством охорони здоров’я України і відповідає

освітньо-професійним програмам, затвердженим Міністерством освіти України.

Мета роботи: для нашого дослідження був обраний процесс підготовки

майбутніх провізорів до складання ЛІІ «Крок-1. Фармація», тому що вони ще не

знайомі з формою проведення контролю ліцензійного інтегрованого іспиту, його

складання є психологічною проблемою для студентів. Одним із чинників, які

впливають на ефективність підготовки до «Крок-1» є те, що за умовами

кредитно-модульної системи навчання у студентів не має додаткового часу на

самопідготовку до іспиту. Окрім цього вміння, що формуються у студентів у

процесі підготовки до ЛІІ «Крок-1. Фармація» служать базою для їх майбутньої

підготовки до ЛІІ «Крок-2. Фармація», тому що вони вже ознайомлені з

процедурою проведення такої форми контролю (оформлення бланку відповідей


17

та робота з буклетом) та завдяки цьому складають «Крок-2» з вищими

результатами, ніж «Крок-1».

Таким чином, успішне складання майбутніми провізорами ЛІІ «Крок-1.

Фармація» є одним із показників, які визначають якість фармацевтичної освіти

та його відповідність Державним стандартам вищої освіти, а ефективність

підготовки студентів безпосередньо впливає на результативність складання

студентами цього іспиту [6].

Уніфікованих організаційно-педагогічних умов, які б сприяли вдосконаленню

підготовки студентів до ЛІІ «Крок-1. Фармація » до цих пір не виявлено, у

студентів виникають певні труднощі в процесі підготовки. Таким чином,

особливого значення набувають теоретичні та практичні аспекти розробки та

запровадження в навчально-виховний процесс вищих навчальних закладів

організаційно-педагогічних умов, які сприятимуть удосконаленню підготовки

майбутніх провізорів до складання ліцензійних інтегрованих іспитів, що

зумовлює актуальність дослідження [7].

Процес підготовки майбутніх провізорів до ліцензійного інтегрованого іспиту

«Крок-1. Фармація» в Запорізькому державному медичному університеті

проводиться в три послідовні етапи.

На початковому етапі проводяться організаційні збори студентів III курсу

фармацевтичного факультету з представниками деканатів та викладачами,

відповідальними за підготовку до ЛІІ «Крок-1. Фармація», на яких студентів

знайомлять з формою контролю та метою проведення ліцензійного

інтегрованого іспиту. На кафедрах, які відповідають за підготовку до ЛІІ «Крок-

1. Фармація», щорічно проводиться аналіз тестів з предметів, що входять до

екзаменаційних буклетів, проводиться корекція бази «якірних» тестів та

внесення її в інструментальну систему розробки та супроводу дистанційних

курсів (ІСРСДК) «RATOS»[5] з метою самостійного тестування студентів через

мережу Інтернет; складається графік проведення консультацій для студентів III

курсу. Розроблений онлайн-курс для підготовки до іспиту, сайти кафедр, які

дають можливість самостійно готуватись до іспиту і у випадку утруднень

користуватися підказками ( до кожного тесту надається короткий коментар).

На основному етапі підготовки кафедри проводять окреме тестування студентів

III курсу за базою ЛІІ «Крок-1. Фармація» з метою визначення існуючого рівня

підготовки майбутніх провізорів та виявлення «групи ризику», тих студентів, які

Основний


18

потенційно можуть не набрати прохідний відсоток – 60,5%. На основі цих

результатів розробляється план поточних заходів для подальшої роботи зі

студентами (проведення консультацій, індивідуальна робота з невстигаючими

студентами). Важлива роль на цьому етапі відводиться самостійній підготовці

студентів у системі «RATOS», тестування в режимі онлайн-курсу для підготовки

до складання іспиту «Крок-1.Фармація». Онлайн-курс містить інформаційний

матеріал з предметів по темам, глосарій, базу тестів з коментарями, медіафайли,

презентації [ 4].

Під час проведення заключного етапу підготовки студенти складають пілотний

іспит «Крок-1. Фармація» у паперовому вигляді з дотриманням вимог Центру

тестування МОЗ України та з урахуванням процедури регламенту ліцензійних

тестових іспитів, що повністю адаптує студента до майбутнього випробування.

Цей вид контролю проводиться в рамках вищого навчального закладу у вигляді

ректорської комплексної контрольної роботи, дає змогу психологічно

підготувати студентів до такої форми контролю, а також перевірити

ефективність підготовки студентів на данному етапі. Для контролю

використовуються питання з буклетів ліцензійних іспитів попередніх років.

Це робиться з метою перевірки «виживання» знань студентів і виявлення

прогалин у знаннях. На основі отриманих даних матеріал, який був недостатньо

засвоєний на практичних та семінарських заняттях з кожної дисципліни,

опрацьовується з студентами на додаткових лекційних заняттях, тестуванні.

Закінчується етап складанням ліцензійного інтегрованого іспиту «Крок-1.

Фармація». Результати складання аналізуються для подальшої корекції

підготовки студентів у наступному навчальному році.

Незважаючи на те, що в Запорізькому державному медичному університеті

запроваджена та налагоджена система заходів щодо підготовки майбутніх

провізорів до складання ЛІІ «Крок-1. Фармація», в процесі підготовки виникають

певні проблеми, а саме:

нездатність більшості студентів самостійно організовувати та здійснювати

підготовку;

недостатній рівень консультативної допомоги викладачів, що відповідають за

підготовку студентів до цього іспиту;


19

недостатньо уваги приділяється індивідуальному підходу до кожного студента в

процесі підготовки до ЛІІ «Крок-1. Фармація»;

спрямованість підготовки студентів за допомогою системи «RATOS» на

«заучування» тестових питань, а не на їх розуміння;

недосконалість існуючої бази тестів для підготовки, наявність в ній помилок та

неточностей, відсутність узагальненої бази Центру тестування;

відсутність додаткового часу для підготовки до ЛІІ «Крок-1. Фармація» та

здійснення її тільки в межах навчального процесу;

недостатнє «виживання» знань через «розрив» підготовки у часі;

формальне ставлення студентів як до процесу підготовки, так і до самого іспиту.

Ці проблеми впливають на ефективність підготовки студентів до іспиту, що в

свою чергу впливає на результати його складання майбутніми провізорами.

ВИСНОВКИ

В умовах інтеграційних намірів України та входження нашої держави в

європейський освітній простір спостерігається переорієнтація освітніх

технологій на особистість та компетентність фахівця. У контексті цього

набувають актуальності питання підвищення якості вищої освіти. Особлива роль

у цьому відводиться науково обґрунтованому, ретельно спланованому й

раціонально організованому контролю за процесом і результатами навчально-

пізнавальної діяльності студентів. Правильно побудована система контролю є

суттєвим чинником підвищення якості освіти, така система дає змогу отримувати

міцні знання всім без винятку студентам, своєчасно виявляти слабких і

допомагати їм, підтримувати обдарованих, розвивати в них науковість, творчість

та креативність.

Вивчення нами існуючого в ЗДМУ підходу щодо підготовки студентів до

складання ліцензійного інтегрованого іспиту «Крок-1. Фармація» дало змогу

виявити певні проблеми, з якими зустрічаються майбутні провізори в процесі

підготовки. Це зумовило необхідність удосконалення процесу підготовки та

запровадження системи організаційно-педагогічних умов, які б сприяли

успішному складанню ЛІІ «Крок-1. Фармація» майбутніми провізорами.


20

ЛІТЕРАТУРА

1. 1.Булах І.Є. Моніторинг якості освіти медичного спрямування / І.Є.

Булах // Моніторинг якості освіти: світові досягнення та українські

перспективи / За заг.ред. О.І. Локшиної- К.: К.І.С.,2004.-С.85-101.

2. Булах І.Є., Мруга М.Р. Ліцензійний інтегрований іспит – перша в

Україні система зовнішнього незалежного оцінювання: історія 15-

річного розвитку / І.Є.Булах, М.Р. Мруга // Вища медична та

фармацевтична освіта.-2011.- №1.

3. Гуцало Е.У. Педагогічне тестування в системі контролю і оцінки

якості навчання студентів ( на базі дисциплін психолого-

педагогічного циклу педагогічного університету/ Е.У.Гуцало.-

Кіровоград: РВВ КДПУ ім.В.Виниченка,2011.

4. Кандибей К.І., Рижов О.А., Корнієвська В.Г. Технологія

актуалізації знань студента при підготовці до ліцензійного іспиту

"КРОК 1. Фармація" на засадах ІКТ / К.І.Кандибей, О.А.Рижов, В.Г.

Корнієвська // Запорожский медицинский журнал. – 2012. – № 6.–

С. 94-96.– Актуальные вопросы дистанционного образования и

телемедицины 2012: Всеукраинская научно-методическая

видеоконференция, 17-19 октября 2012 года.

5. 5.Рижов О.А. Інтелектуальна адаптивна система дистанційного

навчання RATOS-AI®. Частина 1. Концепція системи / О. А. Рижов

// Запорож. мед.журн. – 2010. - Том.12. – № 1. – С.23-27

6. Черних В.П.Моніторинг якості фармацевтичної освіти в Україні /

В.П.Черних // Еженедельник АПТЕКА – 2009.-Вип.25(696) –С.5.

7. Царькова Ю.В., Корнієвська В.Г., Притула Р.Л. Удосконалення

підготовки майбутніх провізорів до складання ліцензійного

інтегрованого іспиту «Крок-1. Фармація»/ Ю.В.Царькова, В.Г.

Корнієвська, Р.Л. Притула// Військова медицина України.-2014.-

том 14.-№4.- С.129-138.


21

Metodické základy vzdělávacího procesu Лобач О.О., Кузьомко Л.А. Методика діагностики творчих здібностей молодших школярів

К. пед. н. Лобач О. О., Кузьомко Л. А.

Полтавський національний педагогічний університет

імені В. Г. Короленка, Україна

МЕТОДИКА ДІАГНОСТИКИ ТВОРЧИХ ЗДІБНОСТЕЙ

МОЛОДШИХ ШКОЛЯРІВ

Педагогіка стверджує, що нездібних людей немає, тому найефективніший шлях

розвитку креативної особистості – прилучення всіх школярів до творчої

діяльності з початкової школи. Психолого-педагогічні основи творчого розвитку

досліджували Д. Богоявленська, А. Вейн, Н. Гнатко, Н. Лейтес, Я. Пономарьов,

К. Роджерс, С. Сисоєва, Г. Тарасов, Б. Теплов, І. Тітов та ін. Багато наукових

праць присвячено проблемам розвитку художньої творчості дітей (І. Барвінок,

Л. Беземчук, Н. Вишнякова, В. Григор’єва, О. Лобова, Л. Масол, О. Мелік-

Пашаєв, М. Претте, В. Рагозіна, Б. Юсов та ін.).

Мета повідомлення – розкрити методи діагностики творчих здібностей

молодших школярів, що використовувалися нами в процесі педагогічного

експерименту.

Методика дослідження творчих здібностей учнів складалася з двох блоків:

методи першого блоку мали на меті вивчення загальних творчих здібностей

дитини; методи другого блоку діагностували спеціальні музично-творчі

здібності дитини. До обох блоків ввійшли методики, які визначають рівень

вираження трьох компонентів творчих здібностей: iнтелектуально-когнiтивний,

мотивацiйно-особистiсний, творчо-продуктивний (Н. Гнатко) [4].

До першого блоку методів діагностики ввійшли методики, запропоновані

В. Барко і А. Тютюнніковим [2].

«Графічний диктант». Мета: визначити стійкість уваги. Процедура

проведення. На аркуші паперу в клітинку кожна дитина під диктовку вчителя

ручкою креслила лінію. Учитель: «Проводимо лінію: 1 клітинку вправо, 3

клітинки вниз, 4 вправо, 2 вгору, 3 вправо, 8 вниз, 5 вправо, 5 вгору, 3 вправо, 6


22

вниз, 3 вправо, 9 вгору, 10 вниз, 4 вліво». «Графічний диктант» ми

використовували в методиці «Домалюй». Обробка результатів. Підраховували

кількість помилок і неточностей у графічному диктанті.

«Чарівний квадрат». Мета: визначити здатність до переключення уваги.

Процедура проведення (проводиться індивідуально). Використовувався квадрат

із цифрами (див. табл. 1). Спочатку перевіряли, наскільки дитина орієнтується в

арабських і римських цифрах у межах 10. Визначали, за який час дитина могла:

а) показати олівцем арабські цифри від 10 до 1; б) показати римські цифри від І

до Х; в) показати по черзі арабські цифри у зворотному порядку, а римські – у

зростаючому (10, І, 9, ІІ, 8, Ш і т. д.).

Таблиця 1

7 ІV 10 VI 8

IX 1 3 II 6

I 9 VII 2 V

VIII 5 III 4 X

Обробка результатів. Переключення уваги визначалося за формулою:

в – (а + б)

Р = 40

«Лабіринт». Мета: визначити особливості концентрації уваги, емоційні реакції

на фрустрацію. Процедура проведення (проводиться індивідуально). Дитині

пропонується за допомогою олівця знайти вихід із лабіринту. Обробка

результатів. Фіксувалися такі показники: результат проходження лабіринту

(пройшов/не пройшов); скільки раз намагався виконати завдання, починаючи дії

спочатку та ін.; емоційні та словесні реакції на труднощі, їхня інтенсивність

(гнів, плач, страх, звинувачення інших тощо).

«Телеміст». Мета: визначити рівень розвитку пам’яті дитини. Процедура

проведення. Серія А. Вчитель звертається до дітей: «Уявіть, що ми проводимо

телеміст між Полтавою і Києвом. На сенсорній дошці з Києва демонструються

слова, цифри і фігури. Ви – телерепортери, які мають якомога точніше і краще їх

запам’ятати і передати на каналі Лтава. Після того, як екран згасне, вам

необхідно записати слова, які запам’ятали, у свої записнички в будь-якому

порядку. Увага! Демонструються слова». (Протягом 10 секунд учитель

демонструє на дошці слова: мурашка, сова, чайник, метелик, пиріг, хомут, свічка,


23

музика, журнал, малина. Серія Б із цифрами: 34, 15, 8, 52, 78, 41, 18, 13, 75, 39.

Серія В із такими фігурами:

Обробка результатів. Обсяг пам’яті вираховуємо як

середньоарифметичне, тобто (а+б+в) : 3.

«Пригадай пару». Мета: дослідити логічну та механічну пам’ять учня.

Процедура проведення. Серія А. Учитель зачитує пари логічно зв’язаних слів із

інтервалом між ними 2 секунди. Після читання всіх слів, учитель знову читає

слова лівого стовпчика, а учень відтворює по пам’яті та записує слова правого,

які запам’ятав (див. табл. 2). Обробка результатів. Якщо кількість відтворених

слів дорівнює 7 й більше, то це свідчить про високий рівень розвитку пам’яті.

Таблиця 2

Серія А Серія Б

Замок – ключ Лялька – гра Гриб – диван Синиця – трамвай

Корова – молоко Дерево – Листопад Море – груша Сірник – вівця

Щітка – зуби Окуляри – очі Зуби – компас Склянка – дрова

Сніг – зима Сонце – літо Клей – ворота Ложка – півень

Ручка – папір Машина – їхати Пиріг – нога Черевики – вітер

«Домалюй». Мета: дослідити рівень розвитку творчої уяви школярів.

Процедура проведення. Після перевірки графічних диктантів, учитель

звертається до дітей: «Діти, ви дуже добре виконали графічний диктант. На

аркуші ви бачите ламану лінію. Домалюйте її так, щоб вийшла якась фігура або

малюнок. Дайте йому назву. Можна використовувати фломастери, фарби,

олівці». Обробка результатів. При аналізі дитячих малюнків ми враховували:

хто зображений; пропорційність фігури й особливості зображення окремих

частин, розміщення на аркуші; декорування і колір; наявність додаткових

аксесуарів; якість ліній; оригінальність назви малюнку та інтерпретації дитиною

ламаної лінії «графічного диктанту».

Другий блок діагностичних методів мав на меті виявлення рівня музично-

творчого розвитку дитини.

«Питання-відповідь». Мета: визначити розвиненість відчуття ритму і здатність

дитини до ритмічної імпровізації. Процедура проведення (проводиться


24

індивідуально). Вчитель: «Я тобі задам музичне питання, а ти відповідай, як

вважаєш за потрібне». Вчитель відплескує ритмічну фразу-питання (2 такти у

дводольному розмірі), а дитина «відповідає». Обробка результатів: звертаємо

увагу на чіткість відповіді; відчуття музичної фрази (ритм-відповідь має бути у

дводольному розмірі й охоплювати два такти); відповідність ритмічних одиниць

питання і відповіді.

«Маленький композитор». Мета: вивчити здатність дітей до пісенної

творчості. Процедура проведення. Серія А. Учитель: «Діти, уявіть, що ви

справжні композитори. А композитор – незвичайна людина, бо він навіть власне

ім’я та прізвище не говорить, а наспівує. Створіть власну мелодію до свого імені

та прізвища». Серія Б. Учитель пропонує дітям доспівати мелодію зі словами до

кінця. Обробка результатів. Ми спиралися на критерії Н. Вєтлугіної: загальна

лінія мелодичного руху; ладова організація (спів у тональності, тяжіння до

тоніки при завершенні мелодії); метро-ритмічні співвідношення (метрична

чіткість мелодії, гармонійність сильних і слабких долей, визначеність

ритмічного малюнку, завершеність ритмічної інтонації); темпово-динамічна

виразність імпровізації (відповідність темпу й динаміки змісту, збереження

темпу при виконанні пісні, усвідомлений темповий і динамічний розвиток

залежно від тексту); первинна структура пісенної імпровізації (цезури, побудова

музичних фраз, речень, відчуття форми) [3].

«Дзеркало». Мета: визначити рівень творчого музичного сприймання дитини.

Процедура проведення. Методика складалася з трьох серій, де

використовувалися знайомі дітям музичні твори. Серія А (визначити здатність

дитини виражати власне сприймання музики в пластичній імпровізації). Серія Б

(вивчити здатність до вербального вираження музичних вражень). Діти повторно

слухають музику і пишуть міні-твір про ту п’єсу, яка найбільше сподобалася.

Серія В (діагностувати здатність до вираження музичних вражень в

образотворчому мистецтві). Вчитель пропонує учням намалювати ілюстрацію до

уподобаного музичного твору. Обробка результатів. Оцінювання

здійснювалося за індикаторами, розробленими І. Барвінок: швидкість і

адекватність пластичних реакцій дітей на зміну музичного звучання, точність

відтворення художнього образу в рухах; у міні-творах звертали увагу на

адекватність вираження музичного настрою в слові, а в малюнку – не лише в

сюжеті, але й у кольорі; спостерігали за поведінкою, музично-естетичною


25

діяльністю дітей, що дало змогу зафіксувати чуттєво-емоційні реакції в процесі

сприйняття та художнього відтворення музики [1].

«Казка про музику». Мета: виявити здатність дитини до музично-пізнавальної

творчості. Процедура проведення. Дітям запропонували на уроці музики

написати казку про музику на власний сюжет. Обробка результатів. Критерії:

зв’язок сюжету з музично-теоретичними поняттями; оригінальність і

самостійність; розгорнутість та образність сюжету.

Експериментальна робота проводилася в об’єднанні за інтересами «Творчий

камертон» учнів 3 класів середньої школи № 27 м. Полтави, куди входило 20

учнів (експериментальна група). До контрольної групи ми віднесли 20

третьокласників, які мали за результатами діагностики аналогічні показники, але

не відвідували об’єднання за інтересами.

Література

1. Барвінок І. Ти і музика навколо тебе. Особливості формування

музично-естетичної культури молодших школярів у позашкільній

роботі // Рідна школа.– 1999. – № 5. – С. 54-56.

2. Барко В. І. Як визначити творчі здібності дитини? / В. І. Барко,

А. М, Тютюнніков. – К. : Україна, 1991. – 79 с.

3. Ветлугина Н. А. Музыкальное развитие ребенка [монографія] /

Н. А. Ветлугина. – М. : Просвещение, 1968. – 415 с.

4. Гнатко Н. М. Структура обдарованості та засадничі принципи

роботи з обдарованими дітьми / Н. М. Гнатко // Обдарована дитина.

– 1998. – № 4. – С. 22–28.


26

Марущак К. В., Власенко Р. П. Формування трудових умінь старших дошкільників у процесі догляду за об’єктами природи

Марущак К.В., к.б.н, доцент Власенко Р.П.

Житомирський державний університет імені Івана Франка

ФОРМУВАННЯ ТРУДОВИХ УМІНЬ СТАРШИХ ДОШКІЛЬНИКІВ У ПРОЦЕСІ ДОГЛЯДУ ЗА ОБ’ЄКТАМИ ПРИРОДИ

Праця – це найважливiший заciб вихoвання дітей, пoчинаючи з дoшкiльнoгo

вiку; в її прoцеci фoрмуєтьcя ocoбиcтicть дитини, cкладаютьcя кoлективнi

взаємини [1].

Дoшкiльний вiк – ocoбливий та значимий перioд у життi людини, адже в цей чаc

вiдбуваєтьcя cтанoвлення ocoбиcтocтi дитини в прoцеci дiяльнocтi, cпiлкування,

гри. Дoшкiльний перioд cтає фундаментальним у фoрмуваннi cвiтoгляду дитини,

адже cаме у цей перioд вiдбуваєтьcя рoзумiння таких пoнять як ,,добро” i ,,злo”,

,,дoбре”, ,,пoгане” та iн. Cаме праця cприяє фoрмуванню мoральних риc, а такoж

надихає, вчить бережливocтi, здатнocтi цiнувати прекраcне в cвiтi прирoди,

збагнути її краcу, вмiти правильнo cебе пoвoдити cеред прирoди. Це дocягаєтьcя

завдяки взаємoдiї та через вмiле керiвництвo вихoвателiв та батькiв [2].

Про надзвичайну важливість і значущість проблеми трудового виховання

дошкільників свідчить, зокрема те, що у низці державних документів (Закон

України ,,Про освіту”, Закон України ,,Про дошкільну освіту”, Базовий

компонент дошкільної освіти в Україні, Програма розвитку дитини дошкільного

віку ,,Українське дошкілля”) підкреслюється важливе значення і необхідність

формування трудових умінь у дітей дошкільного віку.

Отже, oбрана тема дocлiдження є актуальнoю та пoтребує вивчення.

Метою дocлiдження було теoретичнo oбґрунтувати та екcпериментальнo

дocлiдити фoрмування трудoвих умiнь cтарших дoшкiльникiв пiд чаc дoгляду за

oб'єктами прирoди.

Завдання дocлiдження: ознайомитись з пcихoлoгo-педагoгiчними аcпектами

трудoвих умiнь cтарших дошкільників; з’ясувати вимoги, види, змicт та фoрми

oрганiзацiї працi дітей старшого дошкільного віку; дослідити вплив працi пo

дoгляду за oб’єктами прирoди та педагoгiчних умoв на фoрмування в дiтей

cтаршoгo дoшкiльнoгo вiку трудoвих умінь; зробити виcнoвки та надати


27

рекомендації, за результатами екcпериментальнoгo дocлiдження, щодо

формування трудових умінь у старших дошкільників.

Метoди дослідження: теoретичний аналiз, cинтез, клаcифiкацiя, узагальнення,

cиcтематизацiя, кiлькicна та якicна oбрoбка даних.

Дocлiдження прoвoдилocя на базi Брусилівського ДНЗ ,,Віночок” у три етапи:

кoнcтатуючий (дiагнocтика наявнoгo рiвня трудoвих умiнь cтарших

дoшкiльникiв);

фoрмуючий (передбачав розробку рекомендацій щодо підвищення трудових

умінь дітей старшого дошкільного віку);

кoнтрoльний: перевiрка ефективнocтi запрoпoнoваних методів .

Рoзрoблено oпитувальники, щo мicтили перелiк запитань iз кoжнoгo виду працi

в прирoдi (дoручення, кoлективна праця, праця у кутoчку прирoди). Кoжен блoк

запитань передбачав певнi критерiї та рiвнi cфoрмoванocтi трудoвих умiнь

cтаршoгo дoшкiльника.

Результати дослідження розроблені нами опитувальники засвідчили, що на

констатуючому рівні у бiльшocтi oпитаних cпocтерiгаєтьcя cереднiй рiвень

cфoрмoванocтi трудoвих умiнь. Cаме тoму з метoю пoкращення наявнoгo рiвня

cфoрмoванocтi трудoвих умiнь cтарших дoшкiльникiв нами були рoзрoблені та

апрoбoвані рекомендації з дoбoрoм певних фoрм, метoдiв, заcoбiв рoбoти.

Результати кoнтрoльнoгo етапу екcперименту пoказали, щo у бiльшocтi oпитаних

cпocтерiгаєтьcя cереднiй та виcoкий рiвень cфoрмoванocтi трудoвих умiнь.

Oтoж, пoказники за уciма трьома oпитувальниками значнo пoкращилиcя.

Порівняння результатів дослідження за різними опитувальниками подано на рис.

1-3.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

констатуючий контрольний

високий

середній

низький


28

Рис. 1. Порівняння результатів дослідження за опитувальником

«Колективна праця»

Рис. 2. Порівняння результатів дослідження за опитувальником

«Доручення»

Рис. 3. Порівняння результатів за опитувальником «Праця в куточку

природи»

Висновок. Отже, під час проведення даного дослідження ми ознайомились з

пcихoлoгo-педагoгiчними аcпектами трудoвих умiнь cтарших дошкільників;

з’ясували вимoги, види, змicт та фoрми oрганiзацiї працi дітей старшого

дошкільного віку; дослідили вплив працi пo дoгляду за oб’єктами прирoди та

педагoгiчних умoв на фoрмування в дiтей cтаршoгo дoшкiльнoгo вiку трудoвих

умiнь; зробили виcнoвки та надали рекомендації, за результатами

екcпериментальнoгo дocлiдження, щодо формування трудових умінь у старших

дошкільників.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

Констатуючий Контрольний

високий

середній

низький

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

констатуючий контрольний

високий

середній

низький


29

З мeтoю дiaгнocтики рiвня рoзвитку трудових умінь cтaрших дoшкiльникiв нaми

було підібрано, використано та оброблено результати мeтoдик, що виявили

переважно ceрeднiй рiвeнь рoзвитку трудових умінь у cтaрших дoшкiльникiв.

Caмe тoму дocить дoцiльним eтaпoм рoбoти булa рoзрoбкa рекомендацій щодо

підвищення рівня формувань трудових умінь у дoшкiльникiв. Згiднo з

прoгрaмoю eфeктивними фoрмaми тa мeтoдaми рoбoти є: iгрoвi мeтoди, a тaкoж

спостереження за об’єктами природи, бесіди, заняття для формування трудових

умінь у старших дошкільників.


1. Дoлинна O. Праця – ефективний заciб фoрмування предметнo-практичнoї

кoмпетенцiї дoшкiльникiв / O. Дoлинна, O. Низкoвcька // Вихoватель-

метoдиcт дoшкiльнoгo закладу. – 2012. – № 12. – C. 16–27.

2. Куцакoва Л. В. Мoральнo-трудoве вихoвання дитини-дoшкiльника:

Пociбник для педагoгiв дoшк. уcтанoв: Прoграм. –метoд. пociбник /

Л.Куцакoва. – Москва, 2003. – 143 c.


30

Черкун Ю.О. Розвиток комунікативних навичок у дітей старшого дошкільного віку засобами гри

Черкун Ю.О.

Мелітопольський державний педагогічний університет

імені Богдана Хмельницького, Україна

РОЗВИТОК КОМУНІКАТИВНИХ НАВИЧОК У ДІТЕЙ СТАРШОГО ДОШКІЛЬНОГО ВІКУ ЗАСОБАМИ ГРИ

Наше життя неможливе уявити без спілкування один з одним. Тільки у

комунікації людина може відчути себе повноцінною особистістю. Спілкування

виступає процесом взаємодії між людьми, який в свою чергу включає в себе

обмін інформацією. Воно має величезне значення у формуванні та розвитку

людської психіки. Саме в дитинстві закладається фундамент для розвитку

спілкування.

Дошкільний вік є сензитивним періодом для розвитку багатьох людських

здібностей, психічних властивостей, засвоєння знань і умінь. Саме в цьому

періоді дитина вперше вчиться взаємодіяти з навколишнім середовищем.

Спілкування відіграє вирішальну роль не тільки в збагаченні змісту дитячої

свідомості але є одним із факторів формування особистості. Високий рівень

спілкування виступає заставою успішної адаптації дитини в будь-якому

соціальному середовищі, що визначає практичну значимість формування

комунікативних умінь з самого раннього дитинства.

Найкращі можливості для виникнення контактів між дітьми створює ігрова

діяльність: діти привчаються діяти узгоджено, вчаться поступатися, допомагати

один одному, ділитися своїми радощами. Вона тісно пов’язана з навчанням на

заняттях, зі спостереженнями в повсякденному житті.

Гра є провідною діяльністю дошкільників. Вона значно впливає на розвиток

дитини, активізує розум і волю, глибоко зачіпає його почуття, підвищує

життєдіяльність організму. Але перш за все, в ігровій діяльності діти вчаться

повноцінному спілкуванню один з одним. Крім того, гра є улюбленим видом

діяльності для дітей. В процесі ігрової діяльності дитина переживає непідробну

радість разом з іншими дітьми, що в подальшому звертається в життєрадісність,

оптимізм, вміння знаходити спільну мову з іншими людьми, здатність долати


31

життєві труднощі. Комунікативна гра сприяє інтенсивному розвитку мовлення,

мовній практиці, а, крім того, є діагностичним інструментом.

Проблема розвитку комунікативних навичок дітей дошкільного віку була, є і

буде актуальною проблемою не тільки для всіх фахівців-практиків але й для

батьків та близького оточення дитини. Відомо, що добре розвинені в

дошкільному дитинстві комунікативні вміння і навички здатні забезпечити

успішність адаптації дитини до процесу подальшого шкільного навчання,

сприяють успішній соціалізації та особистісного розвитку в цілому.

Проблемою розвитку комунікативних навичок у дітей дошкільного віку

засобами гри займались В. В. Амоссова, Н. П. Анікеєва, О. С. Бистранівська,

О. І. Денисенко, А. А. Іванова, Т. Р. Кислова та ін.

Е. О. Смирнова комунікативні навички дошкільнят визначає як осмислені дії

дитини (на основі знань структурних компонентів умінь і комунікативної

діяльності) і їх здатність правильно будувати свою поведінку, керувати нею

згідно цілям спілкування.

У цьому визначенні простежуються два моменти:

1. Комунікативні навички – це власне осмислені комунікативні дії дітей, які

ґрунтуються на системі знань і усвідомлених елементарних умінь і навичок.

2. Комунікативні навички – це ще і здатність дітей розпоряджатися своєю

поведінкою, вживати самі розумні прийоми і способи дій у вирішенні

комунікативних завдань [1, c. 81].

Розвиток комунікативних навичок дитини формується в процесах пізнання

навколишнього світу та спілкування з дорослими та однолітками. Велике

значення у формуванні і розвитку комунікативних навичок дітей старшого

дошкільного віку має ігрова діяльність.

Гра має багатовікову історію. Аналіз змісту ігор дітей різних народів і епох

наводить на висновок, що гра виникла після праці й на її основі. Очевидно, тому

в іграх дітей первісних людей відображена війна, полювання, землеробські

процеси. Наслідуючи в грі діяльність дорослих, діти оволодівають

найпростішими трудовими навичками і всім тим, що чекає їх у дорослому житті.

Весь комплекс ігор допомагає в рішенні корекційно-розвивальних задач по

формуванню комунікативних здібностей дошкільнят:

розвивати зв’язну мову дітей в процесі створення сюжетного розповіді, казки;


32

вчити дітей вести діалог, використовуючи мовні засоби звучить мови та

невербальні компоненти: жест, міміку, засоби інтонаційної виразності;

розвивати творчі здібності дітей, психічні процеси: сприйняття, пам’ять,

мислення, уяву, увагу;

виховувати комунікативність, колективізм, співпраця [2, с. 56].

Отже, гра, як засіб формування комунікації. передбачає широкий спектр

розвитку навичок і умінь дитини, однак при цьому мовної та понятійної

компонентів слід приділяти особливу увагу.


1. Смирнова Е. О. Детская психология : учеб. для студ. высш. пед. учеб.

заведений / Е. О. Смирнова. – М.: Гуманитар. изд. центр „ВЛАДОС”, 2006. – 366

с.

2. Тихеева Е. И. Развитие речи детей (раннего и дошкольного возраста)

/ Е. И. Тихеевп – М.: Просвещение, 1981. – 111с.


33

Карашева Ж.Б. ФОРМИРОВАНИЕ КОМУНИКАТИВНЫХ НАВЫКОВ ПОСРЕДСТВОМ ХУДОЖЕСТВЕННОГО ПРОИЗВЕДЕНИЯ У УЧАЩИХСЯ НАЧАЛЬНОЙ

ШКОЛЫ

Карашева Ж.Б.

Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті, БОӘмТ, 1курс

докторанты

БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ КОМУНИКАТИВТІК ДАҒДЫЛАРЫН КӨРКЕМ ШЫҒАРМА АРҚЫЛЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУ

Аңдатпа

Мақалада бастауыш сынып оқушыларын көркем шығарма арқылы

коммуникативтік, тілдік дағдыларын қалыптастыру, әрі теориялық, әрі

қолданбалы жүйесі және жаңартылған бағдарлама аясында оқушының өз ойын

ашық айтуға, басқа адамның ойын дұрыс қабылдауға, коммуникативтік

дағдылары ең әуелі мектептегі оқыту үрдісінде қалыптасатындығы

қарастырылған.

Кілт сөздер: Коммуникация, коммуникативтік дағды, стандарт,

технология.

«Қазақтың ел болуы, ұлт тағдыры - оның келешек мектебінің қалай болып

құрылуына тіреледі»

Н.Ә.Назарбаев

Еліміз тәуелсіздікке қол жеткізіп, саяси-әлеуметтік және экономикалық дамудың

жаңа кезеңіне қадам басқан уақытта терең білім, сауатты ұрпақ тәрбиелеу - негізгі

міндеттердің бірі болып табылады. Яғни әлемдік саяси аренада Қазақстан

Республикасының өзіндік салмағын пайымдау оның ұлтық білім жүйесінің жоғарғы

дәрежеде дамуымен байланысты.

Әдебиетті оқыту - ғылым саласымен тығыз байланысқан. Себебі, ғылымның қай

саласын алсаңыз да теорияны және қолданбалы практиканы қажет етіп тұрады,

әдебиетті оқыту арқылы оқушыға көркем шығарманы оқытуды қалыптастыру әрі

теориялық, әрі қолданбалы жүйесін бірлікте қарастырумен қатар оның өнер

екендігін де ескерген жөн. Өйткені игерілуге тиіс ұғым, сөздің мәні, айтылмақ ойы,

http://engime.org/kees-odafini-idirap-socialistik-jjeni-jojiluina-bajlanisti-aza.html

http://engime.org/abildau-abiletin-damitufa-arnalfan-jattifular-gl.html




34

түсінігі оқушыға әсер етерліктей болса, ол тиісті деңгейде көңіл толқытып,

тереңірек ойланады. Сондай-ақ әсер санаға ерекше ықпал етеді. Әсердің нәтижесі

бір жағынан пәнге деген қызығушылықты арттырып, көркем шығарманы оқуға

талпындырады.

Әдебиет - сөз өнері. Барлық сөзді тізе берсең әңгіме, жыр шықпайды. Адам

жүрегін тербетіп, ақылын таразылап, тілін кестелеп айтқан сөз орнында тұрса ғана

әдебиет деген өнер пайда болады. Ғылыми тұжырымда әдебиет «Адамтану

құралы», ал әдебиет пәні «адамды тәрбиелеу құралы», - делінген.

Белгілі жазушы, ұлағатты ұстаз Қ.Жұмалиев: «Көркем шығарма - әдебиеттің

құндылығы. Көркем шығарманы оқыту - оқушының сөз қадірін түсінерлік ойлау

әрекетін дамыту, рухани дүниесін байыту, эстетикалық талғамын жетілдіру,

адамгершілік қасиетін қалыптастыру», - деген болатын [1].

Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңында: «Бастауыш білім берудің

мақсаты – оқу, жазу, есептеу дағдыларын меңгерген, оқу-танымдық, еңбек, қарым-

қатынас әрекеттеріне ынта-ықыласы қалыптасқан, рухани-адамгершілік, ұлттық-

мәдени құндылықтарды бойына сіңірген тұлғаның қалыптасуы мен дамуына

мүмкіндік жасау», – деп анықталған [2].

Коммуникативтік, тілдік дағдыларды қалыптастыру дегеніміз – педагог-ғалым

Ж.Аймауытовтың сөзімен айтқанда: «баланы сөйлеуге, басқалардың сөзін ұғуға, өз

бетімен жазуға, оқуға төселдіру. Бірақ бұл мағынасыз әдеттендіру, құрғақ төселдіру

емес, тілге жаттықтырумен бірге баланы ойлауға да жаттықтыру» болып табылады.

Ал, М.Жұмабаевтың айтуынша, «баланың тілін шын дұрыс жолға салатын,

дұрыстайтын, байытатын – мектеп». Олай болса, коммуникативтік дағдылар ең

әуелі мектептегі оқыту үрдісінде қалыптасады.

«Коммуникативтік дағды» ұғымының мән-мағынасына тоқталатын болсақ, онда

бірізділіктің жоқтығы байқалды. Себебі, бір еңбектерде «тілдік дағдылар» деп

қолданылса, екіншілерінде «коммуникативтік дағдылар», үшіншілерінде

«коммуникативтік қабілет», кейінгі қолданыста «коммуникативтік

құзыреттіліктер», - деп аталып жүр.

«Коммуникативтік құзыреттілік» (латынның «соmpetere» — қол жеткізу, сәйкес

келу, сөзінен шыққан) — қажетті тілдерді, қоршаған адамдармен және оқиғалармен

әрекеттестікте болу тәсілдерін білуді, топта жұмыс жасау дағдыларын, ұжымдағы

әр түрлі әлеуметтік рөлдерді меңгеруді қамтиды. Оқушы хат жаза, анкета толтыра,

арыз жаза, сұрақ қоя, пікір таластыра т.б. білуі тиіс. Коммуникативтік

құзыреттілік — екінші тілді үйренуші оқушыларға тілдің заңдылықтарын жаттанды

http://engime.org/ltti-li-aini-ofan-jaa-rpa-kozimen-arar-kez-kedi.html

http://engime.org/sabati-tairibi-pejzajdi-orkendeu-tarihi.html

http://engime.org/sabati-tairibi-pejzajdi-orkendeu-tarihi.html


35

үйретпей, сол тілді тілдік және қатысымдық тәсілдерді орынды қолданумен

байланыстыру. Коммуникативтік құзыреттілік жеке тұлғаның рухани өсуін

қалыптастырады, адамдарды түсіне білуіне көмектеседі[3].

Коммуникация латынның «communication» сөзінен шыққан, латын тілінен

аударғанда, қарым-қатынас орнату, байланыс жасау, бір-бірімен араласу, қатысу

деген ұғымды білдіреді.

«Коммуникация» термині қоғамның кез келген саласында кездеседі. Мектеп

жағдайында мұғалім мен оқушының байланысқа түсуін атап өтуге болады.

Дағды адам әрекетінің қай-қайсысында да ерекше орын алады. Дағдының

арқасында біздің санамыз қызметтің түпкілікті, шешуші кезеңдеріне

жұмылдырылып табысты болуын қамтамасыз етеді. Қандай да болмасын дағдыға

бала басқалармен қарым-қатынас жасау барысында үйренеді. Бастауыш сынып

оқушысы үлкендердің істеген әрекеттерін көріп бақылап, оған еліктейді, кейін оны

өзі істей бастайды. Ал, оқытуда мұғалім дағдыландыратын әрекеттерін арнайы

көрсетеді, түсіндіреді, оқушылар оның орындалуын бақылайды.

Бастауыш сынып оқушысының сөйлеу әрекетін қалыптастыратын коммуникативтік

немесе тілдік дағдыларға: тыңдалым, айтылым, жазылым, оқылым дағдылары

жатады. Осылардың ішінде басқа дағдыларды қалыптастырудың негізгі алғышарты

– тыңдалым әрекеті болып табылады [4].

Осыған орай коммуниктивтік дағдыларды қазіргі таңдағы жалпы орта білім беретін

мектептердегі жаңартылған бағдарлама аясында талдап, қарастыратын болсақ қазақ

әдебиеті сабағында «Сын тұрғысынан ойлау» технологиясының әдіс-тәсілдерін

пайдалану өте тиімді деп ойлаймыз. Себебі, бұл технология бойынша өткізілген

сабақтар үрдісінде оң өзгерістер мен нәтижелер кездеседі.

«Сыни тұрғысынан ойлауды дамыту» технологиясының негізгі қағидалары

шығармашыл тұлғаны қалыптастыруға бағытталғандығын ескеріп, әдебиет

сабағына тиімді технология екенін байқаймыз. Оқытуды жеке тұлғаға бағыттау

арқылы кез келген сабақтың дамытушылық, тәрбиелілік мүмкіндіктерін

пайдаланып және осы жүйені қолдану барысында әдебиет сабағында оқушының

шығармашылық қабілеттерін дамыту ойдағыдай жүзеге асырылады. Әдебиет

сабағы - терең білім беретін, тіліңді дамытатын, сөздік қорыңды байытатын, өз

ойыңды еркін айтатын пән.

Әдебиет сабақтарын «Сын тұрғысынан ойлау» технологиясының стратегияларын

қолдану арқылы оқыту, яғни сыни тұрғыдан ойлау тәсілін іс-тәжірибеге енгізу

http://engime.org/pedagogikali-praktikani-jimdastiru-konferenciyasi-informatika.html


36

нәтижесі жеткіншектердің бойында мынадай іскерліктер, дағдылар

қалыптастыруға болады.

Әрбір оқушының өзіндік жеке ойы, өмірге деген көзқарасы және ойлау қабілетімен

ерекшеленеді ;

Жеке дауысты (кейіпкер,жазушы,бірге оқитын оқушы) қабылдауға үйренеді;

Ойын жаңа ақпараттар арқылы білдіреді (мағынаны тану кезеңінде)

Өз ойларын толық, дұрыс тұжырымдайды;

Өз біліміне сүйеніп, мәселенің шешімін дұрыс тауып, ойын жеткізе біледі, яғни

«Мен» деген сөзді ұғады[5].

Бастауыш сынып оқушыларын жеке тұлға ретінде ала отырып, олардың іс-әрекет

түрлерін мақсатты қалыптастыру, өздік, дербес ізденуге баулимыз, әр оқушыны өз

бетінше көркем туындыны оқуға, талдауға, бағалауға жетелейміз. «Сын

тұрғысынан ойлау» технологиясы дайын білімді қайталап айту емес, оны өз

белсенділіктері бойынша алуға тәрбиелейді. Оқушылардың өзіндік жұмысына

мақсатты бағдарлар, айқын міндеттер қойғыза білуге үйретеміз. Әдебиет

сабақтарында проблемалық сабақтарды бөліп алу, әзірлеу, талқылау, өзіндік

қорытынды жасау, өздігінен анализ жасау, синтезге, бағаға жету, өзін-өзі бақылау

жұмыстары балаларды шығармашылыққа, коммуникативтілікке, жүйелі білімге

жетелейді.

Сондай-ақ жаңартылған оқу бағдарламасы бастауыш сыныптан бастап оқушының

өмірге деген өз ойын еркін айтуға үйретеді, жаңа білім бойынша өз жобаларын,

модельдерін, болжамдарын тыңдап, талқылауға салады, өзіндік қорытындылары,

оның қаншалықты ғылыми, шындыққа жақын екенін саралайды, білімді өз бетімен

алуға деген ынтасын, шығармашылық жұмыстарға қабілетін, танымдық

белсенділігін арттырады, білім дәрежесі деңгейін саралайды, бір-бірімен

ынтымақтастығы, пікірлерін айта білуі, қорғай білуі, айтыса білуге қалыптасады,

оқушыларда жазу кезінде ғажайып ойлар пайда болады. Сонымен қатар өзінің және

өзгелердің пікірі мен тәжірибесіне құрметпен қарауға үйренеді. Оқушы өз әрекетін,

ойлау қабілетін дамытады және ол кітап оқыған кезде өз ойын тұжырымдайды, өз

ойымен, іс-тәжірибесімен, пікірлерімен бөлісуге үйренеді, топпен жұмыс істеуге

мүмкіндік береді, жұмыс барысында пікір алмасу арқылы оқушының өз ойын ашық

айтуға, басқа адамның ойын дұрыс қабылдауға үйренеді.

2012-2015 жылдары өзгертілген білім стандартында «Тіл мен әдебиет» білім беру

саласындағы пәндердің мазмұнында сөйлеу әрекетінің төрт түрі бойынша

http://engime.org/ou-kurstarini-katalogi-eleumettik-jmis-050905.html

http://engime.org/saba-mektepte-yali-telefondi-oldanu-tertibi-ilik-septigi-kni-0.html

http://engime.org/himiya-eline-sayahat.html

http://engime.org/jalpi-himiyali-tehnologiya-peninen-zerthanali-jmistar.html

http://engime.org/kitap-turinda-tabishmaklar-javap.html

http://engime.org/saba--merzimi-saba-tairibi-tairipti-ajtalau-korsetkishtik-tesi.html


37

дағдыларды дамытуға бағытталған коммуникативтік тәсілді қолдану көзделеді.

Тілдік пәндердің мазмұны ойын және танымдық іс-әрекеттер арқылы білім

алушылардың бойында тілдерді үйренуге деген қызығушылығы мен оң қатынасын

дамытуға, сондай-ақ ақпарат алмасу, тілдік материал ретінде мәтінмен жұмыс істей

білу, фразалар мен сөз орамдарының мәнін түсіну және оларды нақты жағдайлар

кезінде қолдану үшін бастапқы коммуникативтік дағдыларды қалыптастыруға

бағытталғанын көруге болады. Осындай жас ұрпаққа жан-жақты білім беруді

жүзеге асыруда жаңартылған бағдарлама негізінде пәндік білімімізді арттыру өте

қажетті және көп жаңалық әкеледі, - деген тұжырым жасауға болады.

Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер жекелеген құбылыс немесе дағды емес. Осы іске

тартылатын тетіктер мыналар: оқыту әдісін таңдау: жүйелі ойлауға үйрету;

оқушының талантын зерттеу және анықтау; сандық технологиялар саласындағы

жоғары құзыреттілікті дамыту болып табылады.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 25 сәуірдегі № 327

қаулысына қосымша, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23

тамыздағы № 1080 қаулысымен бекітілген «Бастауыш білім берудің мемлекеттік

жалпыға міндетті стандартында» білім алушылардың дайындық деңгейіне

қойылатын талаптардың ішінде «Тіл және әдебиет» саласы бойынша бастауыш

білім беру аяқталғанда күтілетін нәтижелері бірінші тіл (оқыту тілі), әдебиет

пәнінде тыңдалым және айтылымда білім алушы әңгімелесудің, оқылған немесе

тыңдалған мәтіннің негізгі мазмұнын түсінеді және жеткізе алады, сөйлеу

барысында синонимдерді, антонимдерді, омонимдерді, тура және ауыспалы

мағыналы сөздерді саналы түрде қолданады, мәнерліліктің эмоциялық-реңкті

құралдарын қолдана отырып, әңгімелеу және сипаттау мәтіндерінің мазмұнын

баяндаудың түрлі тәсілдерін пайдаланады; көркем шығармалардың мазмұнын

баяндаудың түрлі тәсілдерін қолданады, тыңдағандарына және оқығандарына

қатысты пайымдайды, өз ойымен және эмоциясымен бөліседі; логикалық

дәйектілікті сақтай отырып, өз көзқарасын дәлелдейді, берілген тақырып пен

коммуникативтік берілген нұсқауға сәйкес өзара байланысқан, логикалық тұрғыдан

дәйектелген дербес пікір білдіреді; тілдік қатынастың әртүрлі тәсілдерін қолдана

отырып, диалогқа қатысады; оқылған, тыңдалған ақпараттың негізінде қазақ

халқының және өзге де халықтардың рухани-адамгершілік құндылықтары туралы

түсінікті талдайды [6].

Қорыта айтар болсақ, қазіргі заман талабына сай болашақ ұрпақтың оқып білім

алуын еліміз бірінші орынға қойып отыр. Білім беру мен білім алудағы атқарылатын


38

қарқынды жұмыс ұстаздарың еншісінде екені айтпаса да белгілі. Осы орайда ұлы

педагог Ушинскийдің «Бала – балқытылған алтын» деген қанатты сөз бірден ойға

түседі. Оқу мен оқытудағы жаңартылған бағдарламаның «жеке, жұптық, топтық»,

«кері байланыс», «оқу үшін бағалау», «оқуды бағалау», «сыни тұрғыдан ойлау»

және ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану арқылы

жаңалықтың тиімділігін көруге болады. Оқушы өз ана тілінде ойлауға, сөйлеуге,

басқалардың сөзін ұғуға, өз ана тілінде сауатты жазуға, дұрыс оқуға бағыт алатын

мекені – бастауыш мектеп. Олай болса, бастауыш білім беру мазмұны оқушыны

тұлға ретінде қалыптастыра отырып, оның, ең алдымен, өз ана тілінде ауызекі және

жазба тілде сауатты сөйлеу, ересектермен, сыныптастарымен еркін қарым-қатынас

жасай білу, өз пікірін жеткізе білу, дұрыс оқу және сауатты жазу, т.б. дағдыларын,

соның нәтижесінде өздігінен білім алу, алған білімін өмірлік жағдаяттарға сәйкес

қолдана білуін қалыптастыруға бағытталуы тиіс. Сондықтан оқушыларымыз жаңа

заман талабына сай білімді, жан-жақты, қазақ тілінде өзіндік ой-толғамын жеткізе

алатын, кез келген адаммен тілдік қарым- қатынасқа түсе алатын, коммуникабельді,

мәдениетті, өмірге икемделген тұлға болуы үшін оның бойында коммуникативтік

дағдыны дамыту және қалыптастыру ұстаздың қолында.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Ә.Б.,Қара, А.Нұрсали «Бастауыш сынып оқушыларының

коммуникативтік дағдыларын қалыптастыру». 31наурыз, 2017ж.

2. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы. – Астана, 2011ж.

3. Левитан, К.М. О содержании понятия «коммуникативная

компетентность». Перевод и межкультурная коммуникация. / К.М.

Левитан. Екатеринбург.: Издательство АБМ, 2001ж. № .2.89-91б

4. Оразбаева Ф.Ш. «Тілдік коммуникация негіздері.» – А.: «Рауан»,

1995ж.

5. Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің "Республикалық

құқықтық ақпарат орталығы" ШЖҚ РМК, 2012ж.

6. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 25 сәуірдегі № 327

қаулысына қосымша, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012

жылғы 23 тамыздағы № 1080 қаулысымен бекітілген.


39

Бекбаев Б.М. Формирование у учащихся интереса к традициям национального декоративно-прикладного искусства на уроках технологии

Бекбаев Б.М.

КГУ «Специальная общеобразовательная школа-интернат для детей с

нарушением слуха» г. Караганды, Казахстан

ФОРМИРОВАНИЕ У УЧАЩИХСЯ ИНТЕРЕСА К ТРАДИЦИЯМ

НАЦИОНАЛЬНОГО ДЕКОРАТИВНО-ПРИКЛАДНОГО ИСКУССТВА НА УРОКАХ ТЕХНОЛОГИИ

Этнокультурное образование - это образование, направленное на сохранение

этнокультурной идентичности личности путем приобщения к родному языку и

культуре с одновременным освоением ценностей мировой культуры. В условиях

современной социально-экономической и культурной жизни Казахстана одним

из приоритетных направлений совершенствования общества является духовное

возрождение национальных традиций казахского народа.

Современная педагогика направлена на воспитание уважения к личности, ее

самобытности, которая невозможна без раскрытия потенциальных

возможностей и способностей каждого. При разработке средств повышения

эффективности формирования всесторонне развитой личности важное значение

имеет национальное декоративно-прикладное искусство, отражающее опыт

поколений. Национальное декоративно-прикладное искусство, как часть

культуры, позволяет открыть широкий простор для творчества и развития

учащихся, сделает их жизнь нравственно стабильнее и духовно богаче.

Интерес к традициям национального декоративно-прикладного искусства - это

направленность личности на освоение видов и форм декоративно-прикладного

искусства, практической деятельности по изготовлению изделий декоративно-

прикладного искусства. Интерес к традициям национального декоративно-

прикладного искусства направлен на постижение видов национального

декоративно-прикладного искусства, связи его с историей народа и способствует

созданию отношения школьника к себе, своему народу, миру, в котором он

живет, к окружающим его людям, что влияет на его поступки и поведение в

целом.


40

Формирование интереса к традициям национального декоративно-прикладного

искусства проходит поэтапно: от проявления любопытства, до формирования

интереса к традициям национального декоративно-прикладного искусства и

свободного владения знаниями о них, что возможно лишь в том случае, если

школьники получают необходимые ключевые знания, понятия, умения, а также

постоянно ощущают жизненную связь декоративно-прикладного искусства и

традиций народа.

Одним из условий эффективного формирования интереса к традициям

национального декоративно-прикладного искусства является тесное

взаимодействие, взаимосвязь деятельности ученика и учителя, их общая

направленность к конечному результату. При этом важное свойство педагога -

умение создать проблемную ситуацию, грамотно подобрать задания и

теоретические сведения к ним, ввести учащихся в мир декоративно-прикладного

искусства опираясь на их жизненные представления и практический опыт

изготовления изделий декоративно-прикладного искусства.

Изучение национального искусства, технологии изготовления традиционных

изделий, собирание и описание образцов - один из видов внеклассной работы с

учащимися. Подрастающее поколение должно научиться понимать, ценить

народное искусство-воплощение многовекового коллективного опыта народа,

воспринять от старших поколений их мастерство.

Межпредметные связи помогают более глубокому проникновению в сущность

национального декоративно-прикладного искусства. Опора на связь искусства с

жизнью способствует более глубокому проникновению в сущность

национального декоративно-прикладного искусства, помогает в создании

собственной картины мира, обращает дополнительное внимание на традиции

народа. Взаимодействие декоративно-прикладного искусства и истории, и связь

с жизнью способствует проявлению интереса к традициям науионального

декоративно-прикладного искусства, развивает мыслительную и

эмоциональную сферу личности подростка.

Организация занятий технологии и внеклассная работа служат базой для

формирования интереса к традициям национального декоративно-прикладного

искусства, который в свою очередь является фактором активизации развития

исторического самосознания, формирования всесторонне развитой личности.


41

Таким образом, процессу формирования устойчивого интереса к традициям

национального декоративно-прикладного искусства способствует:

- использование разнообразных форм и методов обучения;

- тщательный подбор заданий так, чтобы они носили проблемный характер;

- высокая профессиональная подготовка учителя технологии, знание им

традиций национального декоративно-прикладного искусства, владение

специфическими методическими приемами.

Формирование интереса к традициям национального декоративно-прикладного

искусства способствует развитию познавательной активности, исторического

самосознания школьников и помогает процессу формирования личности. На

уроках технологии необходимо приобщать учащихся к миру национального

декоративно-прикладного искусства, формировать творческое отношение к

сохранению и возрождению традиций народных промыслов.

Литература:

1. Концепция этнокультурного образования в Республике Казахстан.- 1996.

2. Хворостов А.С. Декоративно-прикладное искусство в школе. М.:

Просвещение, 1981.- 174 с.

3. Кириченко Н.С. Формирование интереса к традициям народного декоративно-

прикладного искусства у подростков на уроках технологии. дисс. канд. пед.

наук., Карачаевск, 2002.- 572 с.


42

Strategické směry reformy vzdělávacího systému Бакенова А.М., Абдразакова А.А Trilingual education integration

Abdrazakova A.A., Bakenova A.A.

Buketov Karaganda State University, Karaganda

TRILINGUAL EDUCATION INTEGRATION

The article considers the subject of trilingual education in the Republic of Kazakhstan.

The author reveals the importance of trilingual education, its benefits and challenges

of the implementation of multilingualism in the Republic of Kazakhstan.

Keywords: multilingualism, trilingualism, language culture, polylingual education,

globalization.

“If you talk to a man in a language he understands, that goes to his head.

If you talk to him in his language, that goes to his heart.”

© Nelson Mandela

XXI Century. The time of globalization and the information world. So many different

cultures and people interact, interconnect between each other because of the various

integration processes. In this case, we need trilingual education to cooperate social

systems and overcome the negative trends. It is very important to create the system of

trilingual education nowadays.

There are more than 140 ethnic groups in Kazakhstan and they all live together in peace

through bilingualism. Most of the population speak two languages: Kazakh and

Russian. But in modern world it is not enough.

It is essential to master also one of the world-spread languages. In this case we need

English as the language of science and technology.

Our President says: “Responsible language policy is one of the consolidating factors

of Kazakh ethnicity.

Our aim is to develop the Kazakh language actively using it in all areas. We should

develop a modern Kazakh language as a legacy heritage for our descendants,


43

harmoniously integrating the experience of generations of our ancestors with our

visible trace.

For the sake of the future of our children we should make this decision and create it as

a condition of entry for our wider global integration. This will enable our children to

have a better understanding of the English language, the internet and reinforce our

desire to modernize the Kazakh language

We should conduct modernization of Kazakh language. It is necessary to make the

language modern, to look for consensus in terminology issues, forever resolving the

issues of translating international and foreign words into Kazakh language.

The Kazakh language is the crown pearl of our state’s sovereignty.

Nowadays we take active measures to create conditions for our children to learn

Russian and English equally as Kazakh language.

This three language policy should be encouraged on a State level.

We should treat Russian language and Cyrillic writing in the same caring way as we

do for Kazakh. It is clear to us all, that knowing the Russian language provided a

historic advantage to our nation.

No one can ignore the fact that through Russian language in centuries the Kazakhstan

citizens gain additional knowledge, increase their perspective and communications

both domestically and abroad.

We should work to breakthrough in learning the English language. Having this “lingua

franca” of the modern world will reveal new and unlimited opportunities for each

citizen of our country.” [1]

Formation of multilingual education is based on a number of government regulatory

basic documents: The Law of the Republic of Kazakhstan "On languages in the

Republic of Kazakhstan", the Concept of Kazakhstan language policy, cultural project

"Trinity of languages" State program of functioning and development of languages in

the Republic of Kazakhstan for 2011-2020 . [3]

Trilingual education is a priority of language policy in Kazakhstan. There is a strong

necessesity in English. As the language of the new technologies, it is spoken by

virtually the entire world. Without knowledge of English can not be progress in

competitive areas.

Language learning is good for the development of the brain and increases the creative

potential of the student. Thus there highly-qualified employees of various fields.


44

What activities will help in the implementation of trilingual policy?

• Exchange of language learners between the countries;

• Learning a foreign language teachers of all disciplines;

• Preparation of high quality study materials for foreign language

The teaching of non-language subjects in a foreign language are being implemented in

schools and universities.

In order to further improving of the work in the field of trilinguism in higher education,

in our humble opinion, it is necessary to allocate extra hours on professional English

for students, organize language courses and teacher training, open laboratory classes

on language learning, to intensify the work of research centers to introduce trilinguism.

[2]

Lack of personnel, highly qualified teachers of a foreign language is one of the

obstacles to the creation of multilingual society. Also, the level of English language

teaching in secondary schools is very low. In addition to the above, there is the

possibility of losing our native Kazakh language. A very large number of Kazakhs do

not speak Kazakh language or have low level of it. Universities do not have enough

teaching material in the national language. Students have to obtain information in other

languages and translate into the state language. Another problem relates to the Russian

language. Part of the population living in the south of the country is has not enough

knowledge of the Russian language, and it is poorly taught in their schools. This shows

a low language culture in the state. [2]

"State program of functioning and development of languages for 2011-2020" was

created to solve the complications of this kind.

The program, designed for ten years of implementation, based on an analysis of the

existing building in the country language, take into account the views and

recommendations of the expert community dealing with language problems.

In developing the program has studied the experience of legal regulation of issues

related to the implementation of the state language policy more than 30 foreign

countries.

According to the Head of State Nazarbayev N.A .: "We must make every effort for the

further development of the Kazakh language, which is the main factor uniting all

Kazakhstanis. At the same time it is necessary to create favorable conditions to the


45

representatives of all nationalities living in the country were free to speak, to study in

their native language, to develop it. "

The Doctrine of National Unity state language defined a key priority, the main factor

of spiritual and national unity. Mastering it should be the duty and responsibility of

every citizen of Kazakhstan, stimulus, determining the competitiveness of the personal

and active participation in public life. [4]

Mastering foreign languages, we must not forget their native language, culture and

traditions.

Preserving our native language and studying foreign, we form flexible, competitive

specialists. Our country will be able to improve the level of education in the country,

to improve the quality of communication with other countries in various areas, to avoid

misunderstandings that can lead to conflicts. Using polylinguism, we can create a good

platform for further integration into the globalization processes in the world.

REFERENCES:

1. «Казахстан 2050» стратегия.

2. Ускенбаева С.Т., Алдунгаров Е.С. «К вопросу о полиязычном

образовании в высших учебных заведениях Казахстана» VI

Международная студенческая электронная научная конференция

«Студенческий научный форум 2014»

3. Байниева К.Т., Хайржанова А.Х., Умурзакова А.Ж. «Системно-

целостный подход к полиязычному образованию в Казахстане»

http://cyberleninka.ru/article/n/sistemno-tselostnyy-podhod-k-

poliyazychnomu-obrazovaniyu-v-kazahstane

4. Указ Президента РК «О государственной программе развития и

функционирования языков В РК на 2011-2020 гг.»

http://cyberleninka.ru/article/n/sistemno-tselostnyy-podhod-k-poliyazychnomu-obrazovaniyu-v-kazahstane

http://cyberleninka.ru/article/n/sistemno-tselostnyy-podhod-k-poliyazychnomu-obrazovaniyu-v-kazahstane


46

Идия А.Д., Күмісбай А.Қ. “БОЛАШАҚҚА БАҒДАР:РУХАНИ ЖАҢҒЫРУ” АТТЫ ЕЛБАСЫМЫЗДЫҢ ЖОЛДАУЫНДАҒЫ ЛАТЫН ӘЛІПБИІ

Идия А.Д., Күмісбай А.Қ.

Жетекшісі: аға оқытушы, п.ғ.м. Пазилова Б.А.

“БОЛАШАҚҚА БАҒДАР:РУХАНИ ЖАҢҒЫРУ” АТТЫ ЕЛБАСЫМЫЗДЫҢ ЖОЛДАУЫНДАҒЫ ЛАТЫН ӘЛІПБИІ

Қазіргі таңда Қазақстан қуатты да табысты мемлекет болғандықтан мемлекеттік

тілдің биік тұғырға көтерілуі маңызды болып отыр. Өйткені қазақ тілі қазақ

халқының ұлттық рухани байлығын көтеріп, қоғамдағы ұлттық сананың орнын

белгілейді. Тіл – адамдардың ісі мен әрекетінің барлық саласында, өндіріс пен

экономикалық қатынастар саласында, қоғамдық өмір мен күнделікті тұрмыста,

саясат пен мәдени салада бірлесіп жұмыс істеуге мүмкіндік беретін негізгі құрал

екені белгілі. Ана тілі арқылы ұлттық руханиятымызды, мәдени

мұраларымызды, материалдық құндылықтарымызды келешек ұрпаққа жеткізу –

қазіргі қоғамның басты міндеті. Демек, бірлігі бар елдің тіршілігі жалғасып,

сөйлеген сөзі, мәдениеті, салт-дәстүрі, тілі арқылы ұрпақтан ұрпаққа жетіп

отырады. Қазақ тілі – біздің рухани негізіміз болғандықтан халықтардың өзара

түсіністігін, достығын қамтамасыз ететін факторлардың бірі болып табылады.

2012 жылғы желтоқсан айында жария еткен «Қазақстан-2050 Стратегиясында

халқына жолдауында елбасымыз: «2025 жылдан бастап әліпбиімізді латын

қарпіне, латын әліпбиіне көшіруге кірісуіміз керек» делінген. «Латыншаға

көшудің терең логикасы бар. Бұл қазіргі заманғы технологиялық ортаның,

коммуникацияның, сондай-ақ, ХХІ ғасырдағы ғылыми және білім беру

процесінің ерекшеліктеріне байланысты. Мектеп қабырғасында балаларымыз

ағылшын тілін оқып, латын әріптерін онсыз да үйреніп жатыр. Сондықтан, жас

буын үшін ешқандай қиындық, кедергілер болмақ емес» деп нақты айтқан.

Осыған байланысты соңғы кезде баспасөз беттерінде қазақ жазуын латын

әліпбиіне көшіру туралы амал-тәсілдерді жиі кездестіреміз.

Қазақстандықтар бұл ойға үйренгенше біздің көрші-ағайындар: өзбек,

әзірбайжан, түрікмендер латын жазуына көшіп алды. Кәзіргі кезде біздің жас

мемлекетіміз өсіп, нығайып, әлеуметтік және нарықты реформалардың

өркендеуі арқасында тұрақты және дамыған мемлекетке айналды. Енді латын


47

жазуына көшу проблемасы қайтадан өмірдің күн тәртібіне енді. Латиницаға

көшу мәселесі көп әспектілі және тарихи маңызды проблема. Бұл мәселені

ойдағыдай шешу үшін елдегі экономикалық, саяси, әлеуметтік, тарихи-

мәдениеттік, жағдайларды да ескеру керек.

Латын графикасына көшкенде жаһаңдану процесіне және озат технологияға

сәйкес біздің қоғамымызға әлемдік ақпараттық кеңістікке кіруге мүмкіндік

ашылар еді. Кейбіреулердің пікірлері бойынша, әліпбиді өзгерткенде Ресейден

және ресейлік мәдениеттен алшақтап кетеміз және кириллицаға негізделген

рухани байлықтарымызды жоғалтамыз дейді. Біздің ойымызша, Қазақстан мен

Ресейдің арасындағы кең мемлекеттік шекара және біздің ағайындық, достық

байланыстар терең де тығыз болғандықтан ондай қауіп жоқ деп айтуға болады.

Болашақта орыс тілін оқып, жақсы білетіндер, кириллицаны меңгергендер

білімді, оқыған адамдардың қатарына қосылады. Олар орыс тілінде кириллицаға

негізделген әлем ғылымының, мәдениетінің барлық салалары бойынша жарық

көрген дүниелермен қатар кириллицада жазылған өзіміздің рухани, әдебиет

байлығымыздан еш уақытта қол үзбей, оны оқи алатынында ешбір күмән жоқ.

Сондықтан, өзіміздің ұлттық-мәдениеттік байлығымыздан біз ешқашан бас

тартпаймыз. Кәзіргі кезде шет тілдерді білу қажеттілігі өскенде және жалпы

компьютеризацияға байланысты Ресейдің өзінде де кейбір лингвистикалық

орталықтарда кириллицадан латиницаға көшу мәселесі қарастырылып жатыр.

Осы замандағы жас ұрпағымыз үш тілді болса (президентіміздің талабы) сонда

ғана олар біздің мемлекетімізді әлемдік аренада ұтымды көрсетеді және еліміздің

әрбір азаматына өмірдегі шексіз жаңа мүмкіндіктері ашылады. Біздің

жастарымыздың потенциалы өте жоғары, сондықтан да біздің студенттер мен

мектеп оқушылары әр уақытта әлемдік олимпиада, байқауларда жүлделі орын

алып келеді. Өмірдің жаңа жетістіктерін жастар бірден қабылдайды және әлемдік

кеңістікте болып жатқан өзгерістерді тез меңгеріп алады. Қазірдің өзінде ұялы

телефон, компьютер, интернетпен жұмыс істегенде латын алфавитін кеңінен

қолданады. Сондықтан латын графикасына көшу мәселесі өте орынды және

өзекті болып отырғанын көреміз.

Латын графикасына көшу мәселесін бірінші болып бір ауыздан қолдаған ғалым-

тілшілер, өздерінің мамандығына байланысты бұл идеяның қажеттілігін жақсы

түсінеді. Қазақ тілінің мемлекеттік статусына лайық қолдануы, жаһандану

процесі мен өмірдің компьютеризациясы және ақпараттық технологиялары –


48

осының бәрі латын графикасына көшу мәселесінің маңыздылығын арттырады.

Қазіргі таңда жаңа әліпбидің оншақты жобалары ұсынылған. Қазақ әліпбиін

кирил графикасынан латын графикасына сәтті және ойдағыдай көшіру үшін

жазу-оқудың сабақтастылығын, сәйкестілігін, оңайлығын, жеңілдігін ескеру

қажет. Барлық жобаларды талқылау және сараптау нәтижесінде қорытындысын

фонетика мен фонологиядан және орфография мен орфоэпиядан хабардар

тілшілер айту керек.

Пайдаланған әдебиеттер

1. Ғаламтор желісі

2. Елбасымыздың халыққа 2025 жылға арналған жолдауынан

3. Егемен Қазақстан газетінен


49

Борантай М.,Бижанова А. Үш тұғырлы тіл-болашаққа барар жол

Борантай М., А.Бижанова

Жетекшісі: аға оқытушы Пазилова Б.А.

ҮШ ТҰҒЫРЛЫ ТІЛ-БОЛАШАҚҚА БАРАР ЖОЛ

Тіл-адам баласының негізгі құралы, өткені мен бүгіні,болашағының

темірқазығы.Тіл-халықтың әдебиетін,мәдениетін,салт-дәстүрін және де

әдебиетін танытатын дәлелді көрсеткіш болып табылады.Әлемде қанша ұлт,

нәсіл болса, оларды барлығынан ерекшелендіріп тұратын бой тұмары-ана тілі.

Әр халықтың өзіндік тілі қалыптасқан. Соған сәйкес тіл құдіреті, құқықтары,

дәрежесі, маңыздылығы қалыптасады.

Қай кезде болмасын, көп тілді меңгерген халықтар алдыңғы қатарлы елдердің

қатарына кіріп, өзінің коммуникациялық, интеграциялық мүмкіндіктерін

кеңейтіп отырғандығы тарихтан белгілі. Мысалы, көне Мысырда көп тіл білген

адамдар саты бойынша бағаланып, салықтан босатылған, дәрежелі бола алған.

Бүгінгі жаһанданған заманда әлем сан мың құбылып өзгеруде. Барлығы бір

бірінен озық болуға тырысып бағуда. Солар сияқты Қазақстан да әлемнің,

заманның ағымына қарай бет бұрып жатыр. Оған дәлел деп Ел басы Нұрсұлтан

Әбішұлы Назарбаевтың «Үш тұғырлы тіл» саясатын айтуға болады. Ел басының

бұл саясаты өте керек жағдай. Біз тіл білмесек кешегі Ахмет, Абайлар дәуіріндегі

халықтар сияқты мәңгүрттеніп қаламыз. Үш тұғырлы саясаттағы мақсат: ана

тілімізді сақтай отырып, орыс тілін халықаралық дәрежеде пайдаланып,

ағылшын тілін жетік меңгеру арқылы әлемдік деңгейде бәсекеге қабілеттілікті

арттыру.

Ағылшын тіліне келер болсақ, бұл тіл әлем елдерінің тілі. Көптеген Еуропа

мемлекеттерінің тілі болып саналады, себебі, жер шарының ол бөлігі қарыштап

дамып кеткен, технологиясы, экономикасы жағынан әлем елдеріне үлгі болып

отыр.Біз де солардың қатарына қосылу мақсатында осы саясатқа көштік.

Ағылшын тілі қазір мектеп бағдарламасына енді, даярлық сыныптан бастап

ағылшын тілі жүріп жатыр, міндетті пән ретінде жүріп жатыр.

Елбасымыздың міндет етіп қойған бәсекеге қабілетті мемлекет құруда жас

ұрпақтың тигізер үлесі зор. Бүгінгі таңда жоғарғы оқу орындарында шет тілін


50

кәсіби деңгейде оқыту басты орында тұр. Яғни әрбір студент өз мамандығына

байланысты шет тілін жетік меңгеріп, одан әрі қарай дамыта алады. Сонымен

қатар шет мемлекеттерге шығып, мол тәжірибе жинақтауға мүмкіндігі зор.

Еліміздегі беделді университеттерде шет тілдерін кәсіби деңгейде меңгеру

мықтап қолға алынған. Әр оқытушы студенттерге тек шет тілін жетік меңгертіп

қана қоймай, жан-жақты болуға тәрбиелейді. Менің болашақ мамандығым үшін,

ағылшын тілін үйрену маңызды. Ұстазымыз әр сабағында ағылшын тілінде

мақала жазуды, қазақ тілінен ағылшын тіліне аударуды, грамматиканы сауатты

қолдануды, дауыс ырғағын дұрыс қойып оқуды үйретеді. Әр студентке ерекше

көңіл бөліп, білмеген жеріңді үйретуден еш жалыққан емес. Сондықтан болар,

топтағы әр студенттің ол кісіге деген ықыласы ерекше. Өзінің бойындағы ынта-

жігері, сауаттылығы, білімділігінің арқасында беделді. Бізге әрдайым: «Тіл

үйреніңдер, бір жерде қалып қоймаңдар, жан-жақты болыңдар» — деп айтып

отырады. Мәдениетті, жан-жақты, ұлтжанды, рухани дүниесі бай жастар

тәрбиелеп шығару университеттің басты мақсаты. Жаһанданған заман елімізді

барлық елдермен бәсекелесе дамуға итермелейді. Тілдің қажеті артқан сайын,

сұраныс артқан сайын осы қажетті қамтамасыз ету үшін арнайы шараларда жиі

ұйымдастырылып тұрады. Бәсекелестікте тек мықтылар ғана жеңіп шығады, ал

бәсекеге шыдай алмайтындар жеңіліске ұшырайды. Қазіргі заман ашықтық пен

жан-жақтылықты талап етеді. 2050 жылға дейінгі кезеңге арналған еліміздің

даму стратегиясында қазақ тілін өркендету мен шет тілдерді оқыту мәселесіне

айрықша мән берілген. Шет тілін білу сән емес, заман талабы екені белгілі. Туған

тіліңді жетік меңгер, қастерлей біл. Бірақ бір тілмен ғана шектеліп қоймай, жан-

жақты бол, тіл үйрен. Бұл сенің болашағыңның ғана емес, тұтастай ұлтыңның

болашағының жарқын болуының кепілі.

Пайдаланған әдебиеттер:

Әдебиеттер тізімі:

1. «Арна» газеті. №47 (148) 2012ж.

2. Білімділер порталы, 2014ж.

3. Ел басының Жолдауы, 2014ж

4. Ел басының Жолдауы, 2012ж


51

Сапарәліқызы Ұлтуар, Хайдарбекова Малика Рухани жанғыру

Сапарәліқызы Ұлтуар, Хайдарбекова Малика

Жетекшісі: аға оқытушы Пазилова Б.А.

РУХАНИ ЖАНҒЫРУ

Еліміз жаңа тарихи кезеңге аяқ басты. Еліміздегі рухани жаңғырудың

тұжырымдамалық бағдары министрден бастап, қатардағы қарапайым азамат

түсінетін, баршаға ұғынықты, бай әрі ыңғайлы тілмен жеткізіледі. Биылғы

жылдан бастап Қазақстан жаһандық бәсекеге қабілеттілікке қол жеткізуге

бағытталған еліміздің Үшінші жаңғыруын іске асыруға кіріскені баршаға белгілі.

Оның басты мақсаты – Ұлт жоспарын орындау аясында әлемнің ең озық 30 елінің

қатарына кіру болып табылады. Бұған дейін еліміз жаңа тәуелсіз мемлекетті құру

арқылы Бірінші жаңғыруды жүзеге асырды. Содан кейін «Қазақстан–2030»

Стратегиясын қабылдады және Астананы салды. Нәтижесінде еліміз әлемнің

дамыған 50 елінің қатарына кірді. Бүгінгі таңда Қазақстанда жаңғыруын іске

асыру аясында саяси реформа, экономикалық өсімнің жаңа моделін құру және

рухани жаңғыру сияқты үш жаңғыру үдерісі жүзеге асырылатын болады.

Елбасының бағдарламалық мақаласы – бұл, ең әуелі ХХІ ғасырда шынайы

өмірде ұлттық сананы айқындайтын және қоғамдық сананы өзгерту жолдарының

жалпы бағыттарын белгілейтін дүниетанымдық-идеологиялық мақала. Оның

мақсаты күшті әрі жауапты адамдардың Біртұтас ұлтын құру болып табылады.

Мемлекет басшысының жоғары рухани дамуға қатысты сөзі дүниетанымдық

саладағы жаңғыру бойынша қолданылған жаңаша ұғым. «Сананы жаңғыртудың»

мазмұнын негіздей отырып, Президент жаңғырудың 6 бағытын белгілейді:

1. Бәсекеге қабілеттілік;

2. Прагматизм;

3. Ұлттық бірегейлікті сақтау;

4. Білімнің салтанат құруы;

5. Қазақстанның революциялық емес, эволюциялық дамуы;

6. Сананың ашықтығы.


52

Мақалада біздің ұлттық кодымыздағы прагматизмнің бар екендігіне дәлме-дәл

негіздеме беріледі. Ұлы даладағы қатаң табиғи жағдайлар мен шөлейтті

жерлердегі тіршілікпен байланысқан көшпенділік дәстүрі ата-бабаларымыздың

бойына табиғатпен үндескен өмір салтын, яғни прагматизмді қалыптастырды.

Өткен ғасырлардағы қоғамдық-саяси ойдың дамуына талдау жасай отырып,

Елбасы радикалдық идеологияның заманы мүлдем келмеске кеткенінін

тұжырымдайды. Сол себепті, біздің болашаққа жасалатын ұранымыз реализм

және прагматизм болмақ.

Ойымызды қорытындылайтын болсақ, жаңа жағдайдағы рухани жаңғыру

баршамыздан жаһандық өзгерістерге және жаңашылдықтарға дайындықты және

ұмтылысты қажет етеді. Өйткені, біз айрықша серпінділікпен жылжып жатқан

зымыран уақытта өмір сүрудеміз

Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев «Болашаққа бағдар: рухани

жаңғыру» атты бағдарламалық мақаласында жаңа тарихи кезеңге тән қатерлер

мен тәуекелдерге жан-жақты баға бере отырып, рухани жаңғыру арқылы

болашаққа деген өзінің терең көзқарасын білдірді.

Пайдаланған әдебиеттер:

1. Ғаламтор жүйесі

2. Елбасының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» жолдауы


53

Өтемұратова Ақниет, Молбаева Айнұр, Бейсен Тоғжан ЛАТЫН ӘЛІПБИІНЕ КӨШУ

Өтемұратова Ақниет, Молбаева Айнұр, Бейсен Тоғжан

Жетекшісі: аға оқытушы, п.ғ.м. Пазилова Б.А

ЛАТЫН ӘЛІПБИІНЕ КӨШУ

1929 жылы тіл білімі тарихында қазақ жазуы ретінде түрінде латын әліпбиі

енгізілген болатын.1940 жылдан бастап өзіміздің қазіргі таңда қолданып жүрген

қазақ әліпбиі қолданысқа енгізілді. Елбасымыздың кезекті жолдауларында:

«Мемлекеттік тілді әлемдік деңгейге көтеру,дамыту бағытында көптеген

жобаларды қолға алып отырмыз.Осы жобаларды 2025 жылға қарай көшу үшін

дайындық жұмысын қарқынды қолға алу қажет. Бұл қазақ тілін жаңғыртып қана

қоймай, оны осы заманғы ақпараттық тіліне айналдырады»- деген болатын.Яғни

латын әліпбиі бізге таныс дүние десек болады. Өйткені аты қазақ еліне белгілі

алаштың айбынды азаматтары жазу-сызуда латын әліпбиін қолданды.Ахмет

Байтұрсынұлы айтып кеткендей «Ұлттың сақталуы да, жоғалуына да себеп

болатын нәрсенің ең қуаттысы-тілі»деген. Латын әліпбиін әлемде кеңінен

қолданады. Еліміздің латын әліпбиіне көшуі ұлтымыз үшін жасалған маңызды

қадамдардың бірі.

Латын тілдерін оқытуда , пайдалануда маңыздылығы:

-Тіл ауыспай,таңбаның ауысуы

-Қарапайым тілмен жеткізсем, сөзді немесе дыбысты қалай естісек, жазылуында

солай жазамыз

-Ұялы телефонда жарнамалар, хабарламалардың латын әліпбиімен жазылуында

- Қазақ халқы ертеден қолданған әліпбиімізге қайта оралып, ұлттық санамыздың

қайта жаңғыруына жол ашады.

Қазіргі заманауи мектептерде әсіресе бастауыш сыныптарына латын әліпбиін

енгізуде бірден үйреніп кетуі оңай болмайтыны анық

6-7 жастағы буыны қатпаған оқушыға орыс тілі, ағылшын тілін оқытуды енгізіп,

қазақ тілін толық меңгермей жүріп латын әліпбиін меңгеру қиындау болады.

Қазіргі таңда қоғамда латын әліпбиіне көшу туралы түрлі пікірлер айтылуда.

Біреулері латын әліпбиіне көшуді қолдаса, кейбіреулері мүлдем қарсы. Әрине әр


54

адамның, түсінігі жеке пікірі қалыптасқан заманда ешқайсына қарсы шыға

алмайсың.Мұндай пікірлердің пайда болатыны белгілі-ақ,десе де латын

әліпбиіне көшу ол қазақ тілінің халықаралық дәрежеге шығуына жол ашады.

Елбасы «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдарламалық мақаласында

:«... қазақ тілін біртіндеп латын әліпбиіне көшіру жұмыстарын бастауымыз

керек. Біз бұл мәселеге неғұрлым дәйектілік қажеттігін терең түсініп, байыппен

қарап келеміз және оған кірісуге Тәуелсіздік алғаннан бері мұқият

дайындалдық» -деген болатын.Мемлекет басшысының мақаласында көтерілген

латын әліпбиіне көшу мәселесі өте өзекті. Латын әліпбиі - бұл кең таралған

жазу.Бүгінгі таңда крииллица жазуын әлемнің 12 мемлекеті ғана пайдаланады,

ал қалған мемлекеттердің көбі латын әліпбиін қолданады .

Латын әліпбиіне көшу – заман талабы екенін ұмытпағанымыз жөн.Себебі,

қазіргі уақытта бұл мәселенің маңыздылығын терең түсінбеген адамдар

жетерлік.Осы тақырыпты әлі де халық арасында талқылап, түсіндіру

жұмыстарын көбірек жүргізген абзал. Көптеген ғалымдардың пікірін ескеретін

болсақ, латын әліпбиіне көшу соншалықты қиындық тудырмайды. Өйткені,

латын әліпбиіне көшу дегеніміз - тіл ауыспай, таңбаны ғана ауыстыру .

Түркітектес халықтар тілінде латын әліпбиі 1926 жылдан бастап қолданылады.

Латын әліпбиін алғаш қолданысқа енгізгендердің бірі – Түркия мемлекеті.Латын

әліпбиінің біздің отанымыздың әлемдегі дамыған 30 елдің қатарына қосылу

талабының орындалуы жолында маңызды роль атқаратыны сөзсіз.Сонымен

латын әліпбиі 1928-1929 жылдары Қазақстанда, Әзірбайжанда, Өзбекстанда

кеңінен қолданыла бастады. Сөйтіп, 1929-1939 жылдары Қазақстанда жаңа

әліпбиге көшу жазба мәдениетімізде белгілі бір тарихи кезең болған болатын.

Қазақстанда латын әліпбиі ресми түрде қолданысқа еніп, қазақ мектептері

осы әліпбимен оқытыла бастаған уақытта қазақтардың арасынан балаларын орыс

сыныптарына берушілер қатары одан ары көбейе түсуі ғажап емес.

А.Айталының болжауынша, «...қазақ тілінің болашағына сенбейтін қазақтар

оқулықтары, ғылыми әдебиеттері, дайындығы мол мұғалімдері бар орыс

мектептеріне балаларын беріп жатса, оған ешкімнің қарсылық жасауы мүмкін

емес» - деген болатын.Неде болса латын әліпбиінің жақсы жақтарын қарастыра

отырып,болашақ ұрпаққа дұрыс тәлім-тәрбие беріп ,қазақ елінің алға қарай

жылжуына көптеген пайда тигізер іс-шара ,отырыстар ұйымдасытырып жақсы

да,жағымды пікір қалыптастыру әрбір қазақ ұлттының міндетті.


55

Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев 2017 жылдың соңына дейін латын қарпіндегі

қазақ әліпбиінің жобасын әзірлеуді ұсынып, үкіметке қазақ тілін латын әліпбиіне

көшірудің нақты кестесін жасауды тапсырды. Ал 2018 жылдан бастап жаңа

әліпбиді үйрететін мамандарды және орта мектептерге арналған оқулықтарды

дайындауға кірісуіміз қажет. Осылайша алдағы 2 жылда ұйымдастыру және

әдістемелік жұмыстар жүргізіледі.

Елінің болашағын ойлаған әр азамат, зиялы қауым өкілдері, әртүрлі мамандық

иелері латын әліпбиіне қатысты өз көзқарастарын білдіріп, ой бөлісіп жатыр.

Дегенмен, мәселенің байыбына терең бармай, әліпби өзгертуді бұрынғы кирилл

әріптерін латын әріптерімен ауыстыра салу деп түсінетіндер де бар. Егер бұлай

түсінсек, яғни қазіргі 42 әріпті латын әріптерімен жай ғана алмастыра салсақ,

одан ештеңе өзгермейді. Тағы бір ескеретін жай — латын әліпбиіне өтсек,

барлық мәселе шешіледі деп арқаны кеңге салуға да болмайды. Латын

әліпбиіндегі британдық ағылшындар өз тілдерінің Америка, Европа

құрлықтарында әр жерде әртүрлі айтылып кетпеуіне, немістер мен еврейлер жер-

жерден келген өз қандастарының тілді бұзбай дұрыс меңгеруіне, француздар өз

тіліне ағылшын кірме сөздерінің көп еніп кетпеуіне басқа елдер де

алаңдаушылық білдіріп, үнемі назарда ұстап, тілін дамыту шараларын жүргізіп,

тіпті «тіл полициясын» да осы іске қосып отыр. Сондықтан бізде тілімізге

бұрынғыдан да жауапкершілікпен қарап, Елбасы айтқандай, «қазақ қазақпен

қазақша сөйлеуі керек». Тіл сөйлеген үстіне сөйлей берсең ғана шыңдалып,

айналадағы басқаларға да әсер ете түседі.


1.Қазақ үні газет; www.qazaquni.kz; «Алматы-Болашақ» баспаханасы;

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі кітабынан

2. Ғаламтор жүйесі

http://www.qazaquni.kz/


56

Оңалбек Гулден, Бақаш Ақжан, Турсун Әсел Үштілділік- заман талабы

Оңалбек Гулден, Бақаш Ақжан, Турсун Әсел

Жетекшісі: аға оқытушы п.ғ.м. Пазилова Б.А.

ҮШТІЛДІЛІК- ЗАМАН ТАЛАБЫ

Тіл – қазақтың жан дүниесі, рухани негізі, ел еркіндігі мен ұлтты танытатын

басты белгі. Ана тілі – әр адамға ананың ақ сүтімен бойға жетіп, ананың

әлдиімен, бесік жыры мен құлаққа сіңіп, атадан-балаға жетіп отыратын ұлы күш.

Ана тілі – ұрпақ тәрбиесінің пәрменді құралы, рухани байлықтың баға жетпес

байлығы, қуатты қайнар бұлағы. Ана тілі – халықтың өткен ұрпағы, қазірге және

келешек ұрпағы арасындағы тарихи жалғастықты жүзеге асыратын бірден-бір

сенімді құрал. Тіліміз арқылы халқымыздың жан дүниесін танып білеміз, себебі,

халықтың рухани байлығының сарқылмас бұлағы сонда жатыр. Туған жеріміз

бен ел-жұртымызды да сол арқылы айтып жеткіземіз.

Тіл–қай ұлтта, қай елде болса да қастерлі, құдіретті.Әлемдегі жоғары дамыған

елдердің санатына енуді көздеген халықтың басты мақсаты да сауатты ұрпақ

тәрбиелеу. Сауатты ұрпақ тәрбиелеу дегеніміз өз ана тілінде еркін сөйлей

алатын, оны терең меңгерген ұрпақ.

Мемлекеттік тілді және басқа тілдері үйрену арқылы балалар мен жастардың

әлем және ұлттық мәдениетті игерулеріне, өз халқы мен басқа халықтардың

дәстүрлері мен мәдениетін зерттеуіне және қабылдауына жағдай жасаукерек,

яғни полимәдениетті тұлға қалыптастыру керек.

«Елужылда ел жаңа...» демекші, еліміз тәуелсіздікке қол жеткізгеннен бері

әлемнің көптеген дамыған елдері мен мәдени, экономикалық, саяси

және әлеуметтік жағынан байланыс жасап келеді. Бұл қатынастардың оң

нәтижелі болуы, ел мен елдің, халық пен халықтың өзара ынтымақтастығы, өзара

түсіністігі, яғни тіл білуінен.

2007 жылғы «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» жолдауында Елбасы

«Тілдердің үш тұғырлығы»- «Триединство языков» мәдени жобасын кезендеп

іске асыруды ұсынды.


57

Тілдердің үш тұғырлығы идеясында Елбасы оған нақты анықтамасын берген,

қазақ тілі – мемлекеттік тіл, орыс тілі – ұлтаралық қатынас тілі, ал ағылшын тілі

–жаһандық экономикаға ойдағыдай кірігу тілі.

Үш тілділік жөніндегі сөз Елбасымыздың “Тілдердің үш тұғырлығы мәдени

жобасын кезеңдеп жүзеге асыруды қолға алуды ұсынамын. Қазақстан бүкіл

әлемге халқы үш тілді пайдаланатын мәдениетті ел ретінде танылуға тиіс. Бұлар

– қазақ тілі – мемлекеттік тіл, орыс тілі – ұлтаралық қатынас тілі және ағылшын

тілі – жаһандық экономикаға ойдағыдай кіру тілі” деген салиқалы үндеуінен

бастау алған болатын. Сонымен қатар Нұрсұлтан Әбішұлы: “Мектептерге

ағылшын тілінен шетелдік оқытушыларды тарту қажет. Кез келген ортанқол

мектептің балаларға ең жоғары деңгейде шет тілін оқып үйренуіне жағдай

жасайтындай дәрежеге қол жеткізуіміз міндет” – деп ерекше атап көрсеткен.

Ағылшын тілі – бүгінгі заманымыздың кілті, ақпараттық технологияның,

компьютер технологиясының кілті деуге болады.

Қазіргі заманда ағылшын тілі «21 ғасырдың»,халықаралық бизнес, қазіргі ғылым

мен технологиялар тілі мәртебесіне ие болды.

Ағылшын тілін оқып – үйренемін деушілердің саны күннен – күнге көбеюде..

Бұл сайып келгенде, шет тілін, соның ішінде ағылшын тілін мектеп

қабырғасынан бастап жоғары оқу орындарында оқыту әдістемесінің жаңа

бетбұрыстарды қажет ететіндіндігін тудырады. Қазіргі уақытта,ағылшын тілін

меңгерудің талабы жоғары болғандықтан, ағылшын тілін тереңдетіп үйренуге

арналған арнайы мектептер, гимназиялар, колледждер көптеп ашылуда.

Бүгінде осы үш тілділікті қолдау, қолдану мақсатында біз студенттер өз

үлесімізді қосуға бір кісідей атсалысамыз.

«Ұлым тіліңді жаман сөзден, көзіңді жамандық бағудан сақта. Ұлым, сөзіңді

жүрегіңмен тербеп, содан соң айт, бұлай етсең баршаға сүйкімді боларсың.

Ұлым, біреуден жаман сөз естісең, оны жүрегіннің жеті қарыс түкпіріне тұт, оған

жаман болар, саған жақсылыққа қайтар», - деп дана Хикар ұрпағына осы бір

даналық сөзді жадымызда мәңгі ұстап өзге тілдерді еркін меңгере отырып, өз ана

тілімізді сақтап, айтар сөзімізді өз орнымен пайдалана білейік!


1. Интернет желісі

2. Елбасы Н.Ә.Назарбаевтің Қазақстан халқына жолдауынан


58

Катинас Т.А. Основные аспекты обновленного содержания образования Республики Казахстан

Катинас Т.А.

КГУ «Средняя общеобразовательная школа № 1 г. Сарани», Казахстан

ОСНОВНЫЕ АСПЕКТЫ ОБНОВЛЕННОГО СОДЕРЖАНИЯ ОБРАЗОВАНИЯ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

Современное казахстанское общество характеризуются общественной

модернизацией и включением в мировые интеграционные процессы, где

ведущую позицию занимает образование. Образование в настоящее время стало

важнейшим, системообразующим ресурсом социокультурной модернизации

общества, социально-экономического развития государства, важнейшим

фактором создания инновационной системы. Модернизация образования

является в настоящее время ведущей идеей и центральной задачей казахстанской

образовательной политики.

Модернизация образования - это комплексное, всестороннее обновление всех

звеньев образовательной системы и всех сфер образовательной деятельности в

соответствии с требованиями современной жизни, при сохранении и умножении

лучших традиций существующей системы образования. Модернизация

заключается в масштабных изменениях в содержании, технологии и организации

образовательной деятельности, в образовательном мировоззрении, в

образовательной политике, пока еще оторванной от потребностей личности,

общества, страны. Среди мероприятий в рамках модернизация системы

образования выделяются основные, касающиеся общеобразовательной школы.

В их число входит обновление содержания образования и совершенствование

механизмов контроля за его качеством.

Государственная программа развития образования в РК на 2011-2020 годы

ставит перед средним образованием задачи формирования в

общеобразовательных школах интеллектуально, физически и духовно развитого

гражданина Республики Казахстан, удовлетворения его потребности в

получении образования, социализации личности, помогающей ей успешно жить

и действовать в динамично меняющемся мире.


59

Президент страны Н.А. Назарбаев видит национальное образование

конкурентоспособным, высококачественным, таким, чтобы выпускники

казахстанской школы могли легко продолжить обучение в зарубежных вузах.

Этому способствует внедрение в учебно-воспитательный процесс

общеобразовательной школы обучения на трех языках.

Социально-педагогической инновацией, способной объединить общественные и

профессиональные усилия для создания уникальной национальной модели

казахстанского образования в интересах экономического и социокультурного

развития Казахстана является 12-летнее среднее образование, которое построено

с учетом современных тенденций модернизации образования и интеграции в

мировое образовательное пространство.

Учитель - ключевая фигура в модернизации образования. Качественные

изменения в любой области нашей жизни, а тем более в образовании

невозможны без формирования нового взгляда учителя на свое место и роль в

учебном процессе. Внедрение инновационных форм и методов обучения в

современную систему образования ставит учителя перед необходимостью

повышать личностную и профессиональную компетентность. Педагог

начального образования в свете обновленного содержания обязан обладать

высоким уровнем ряда компетентностей: специальной, социальной,

образовательной, информационной, коммуникативной, компетентностью

решения проблем.

В 12-летней школе педагогам новой формации необходимо научить детей

думать, развивать личность, способную жить в динамично развивающейся среде.

Учитель должен понимать, что в информационном обществе он перестал быть

единственным носителем знаний. Роль современного учителя - это роль

проводника в совершенно обновленном обществе.

Основными целями начального этапа обучения являются раскрытие

индивидуальности обучаемого и в приобретении им возможностей к

самореализации, осмыслении знаний об окружающей действительности,

формирование желания и умения учиться, т.е. создание подлинной

познавательной мотивации, необходимой на последующих ступенях обучения,

формирование у младших школьников целостной учебной деятельности.


60

Урок в начальной школе имеет огромный потенциал для решения задач,

поставленных обновленной программой. В соответствии с основными идеями

Программы, краткосрочный план урока, содержит конкретные действия на

основе целей обучения. При его составлении необходимо точно указываются

цели урока, ожидаемые результаты с учетом дифференциации, продумываются

межпредметные связи.

Важным моментом является этап оценивания процессов обучения и

преподавания после проведенного урока. В условиях внедрения в школу нового

стандарта начального образования происходит принципиальное изменение

системы оценивания результатов обучения младших школьников. Вводится

критериальное оценивание, позволяющее фиксировать динамику

индивидуального развития каждого ученика. Все это требует от учителя особой

подготовленности, постоянных поисков.

Результаты обучения учащихся в начальной школе потребуют от учителя

всестороннего и объективного оценивания успехов в достижении ожидаемых

результатов обучения каждого школьника, его отношения к учебе и динамику

развития личности в целом. А это как раз то, на что и направлено обновление

системы образования и ее содержания.


1. Государственная программа развития образования в Республике

Казахстан на 2011-2020 гг. /edu.gov.kz/ru/zakonodatelstvo.

2. Руководство по критериальному оцениванию для учителей начальной

школы: Учеб.метод.пособие/АОО «Назарбаев Интеллектуальные школы»/О.И.

Можаева, А.С. Шилибекова, Д.Б. Зиеденова. Астана, 2016. - 48 с.

3. Калжанова Г. М. Модернизация системы образования в Казахстане//

Проблемы и перспективы развития образования: материалы VIII Междунар.

науч. конф. - Краснодар: Новация, 2016. - С. 52-55.


61

Moderní metody výuky Калыкова Л.С., Сауранбаева Р.А., Аяпбергенова К.С. Изучение профессионально-ориентированной лексики на занятиях по русскому языку

Калыкова Л.С., Сауранбаева Р.А., Аяпбергенова К.С.

Казахский национальный аграрный университет

ИЗУЧЕНИЕ ПРОФЕССИОНАЛЬНО-ОРИЕНТИРОВАННОЙ ЛЕКСИКИ НА ЗАНЯТИЯХ ПО РУССКОМУ ЯЗЫКУ

В новых социально-экономических условиях значительно возросли требования

к профессиональной компетентности выпускников высших учебных заведений.

В образовательной системе Республики Казахстан в качестве приоритетных

ориентиров выделены: определение антропоцентрической сущности учебного

процесса, утверждение компетентностного подхода в обучении, переход с

знаниецентристской парадигмы на деятельностную. Указанные ориентиры

актуальны и для практики преподавания профессионального русского языка и

требуют необходимости совершенствования методики обучения подъязыку

специальности, направленной на формирование и интеграцию структурных

компонентов профессиональной коммуникативной компетенции посредством

включения студентов в профессиональную коммуникативную деятельность [1].

Предъявление особенностей подъязыка специальности осуществляется с

помощью таких понятий, как «типовой текст» и «смысловая структура типового

текста». Типовой текст понимается как «реализация всех семантико-

синтаксических форм термина», образец, демонстрирующий типовую

сочетаемость и синтаксические формы анализируемой лексики; модель,

отражающая смысловую и композиционную структуру научного текста

определенной тематической группы. Научно-технический текст – это не только

источник знаний студентов об окружающей действительности, но и средство

освоения научного стиля речи как одной из функциональных разновидностей

современного русского литературного языка. Отбор учебно-языкового

материала при этом определяется его важностью с точки зрения

функционирования в научной речи, в подъязыке специальности обучающегося.

При таком подходе единицы других языковых уровней (слово, сочетание,

предложение) также представлены с точки зрения их функций в тексте. При


62

обращении к лексическому уровню в центре внимания находится категориальная

семантика термина, его основные синтаксические формы, и типовая

сочетаемость. Учитывая сложность изучения, освоения и закрепления

терминологической лексики, в основном мы опирались на существующие

методические приёмы семантизации слов такие, как: контекст, семантическое

определение, структурно-семантическая мотивация, сопоставление с известным

словом, наглядность [2].

Для профессионального общения и правильного ведения дискурса

преподаватель может использовать различные приёмы семантизации и

актуализации слов, поскольку ни один из этих приёмов не является

универсальным. Понимание преподавателем лингвистических особенностей

учебно-языкового материала и использование не только одного способа

семантизации (перевода) позволяют студенту избежать формального заучивания

термина.

Актуализация имеющихся у студентов знаний и подготовка к восприятию:

А) вызов (мотивационный компонент: побуждение к работе с новой

информацией, стимулирование интереса к новой теме; информационный: вызов

на «поверхность» имеющихся знаний по теме; коммуникационный:

бесконфликтный обмен мнениями), Б) осмысление (информационный:

получение новой информации по теме; систематизационный: классификация

полученной информации; мотивационный: сохранение интереса к изучаемой

теме); В) рефлексия (коммуникационный: обмен мнениями о новой информации;

информационный: приобретение нового знания; мотивационный: побуждение к

дальнейшему расширению информационного поля; оценочный: соотнесение

новой информации и имеющихся знаний, выработка собственной позиции,

оценка процесса), что в дальнейшем способствует:

прогнозированию содержания предметного плана текста по заголовку и с опорой

на свой личный языковой и речевой опыт;

пониманию основных референтов текста;

осуществлению понимания тем и подтем текста [3].

Например: Автоматика – автоматическое управление, схемы автоматизации,

объект автоматизации, автоматизация процесса холодоснабжения,

автоматические системы управления.


63

Немаловажным является и то, что при составлении словарной статьи необходимо

уделять внимание существенным признакам термина, от которого образуются

терминологические поля. Это часто происходит за счёт словообразовательного

анализа, который позволяет выявить семантику производных слов и

способствует развитию догадки при понимании дефиниции других терминов.

Подобная работа даёт положительные результаты в восприятии и усвоении

специальной лексики, а также в формировании активного и пассивного

словарного запаса.

Например: Составьте предложения из данных опорных слов, соединив их одним

из глаголов: заливать, разливать, выливать, отливать.

1. Жидкий чугун – конвектор. 2. Сталь – сырые формы. 3. Чугунные трубы –

металлическая форма. 4. Медный расплав – форма. Алюминиевые поршни –

металлический стержень.

Обучающимся в словарной статье можно предложить для лучшего усвоения

термина схему, рисунок, график и т.д. Однако этот способ не применим к группе

слов-терминов абстрактного значения (параметры надежности,

работоспособность, сохраняемость и др.).

Важным условием в формировании коммуникативной компетенции явилось

выделение упражнений, ориентированных на освоение текстуального

функционирования профессиональной лексики будущих инженеров.

В условно-коммуникативные упражнения (УКУ) входят:

упражнения на обучение микродиалогическим высказываниям, которые

подразделяются на: а) подстановочные упражнения с одним переменным

компонентом; б) подстановочные упражнения с использованием иллюстрации;

в) упражнения по ассоциативному диалогу; г) УКУ с определенной

коммуникативной задачей;

упражнения по обучению микромонологическим высказываниям, в состав

которых входят: а) подстановочные упражнения; б) упражнения по составлению

микромонолога с установлением цепной связи; в) упражнения по составлению

микромонолога с параллельной связью между предложениями.

Например: Замените глаголы синонимичной конструкцией и именем

существительным, образованным от этого глагола.

Образец:


64

1) Выплавлять сталь – производить выплавку стали, выплавить сталь –

произвести выплавку стали.

2) Подберите антонимические пары, укажите возможные варианты.

Шероховатый

Сухой

Крупный

Большой

Плотный хрупкий

Твердый

Тяжелый

Легкий

Мягкий

Пластичный

Рыхлый

Пористый

Густой

Мелкий

Маленький

Влажный

Гладкий

Сырой

Жидкий

3) Используя слова, данные в скобках, внесите дополнительную информацию в

предложения.

1. (Вследствие чего) натрий не встречается (где) (в каком состоянии). 2. (При

каком процессе) железо-титановых концентратов (где) получают губчатый

титан. 3. (Где) изготавливают детали (из чего).

Преподаватель направляет внимание студентов, показывает пример реакции на

речевые сигналы-побуждения:

прочитайте текст и, ориентируясь в нем, зафиксируйте ключевые слова по теме,

запишите дефиниции и иноязычные соответствия.

отыщите в процессе вторичного чтения текста необходимые абзацы, фрагменты,

содержащие конкретную информацию, дополните записанные ключевые слова и

их иноязычные соответствия.

прочитайте отобранные абзацы, фрагменты, оценив необходимость конкретной

информации, запишите её в виде информационных единиц (суждений) для

доказательства вашей главной мысли (подтверждение или отрицание наличия

определённой информации в тексте).

Таким образом, практика профессионально-ориентированного обучения

способствует: а) выработке навыков и умений слушать и конспектировать

литературу по специальности; б) составлению различных текстов, близких к

текстам лекций и учебников, диалогов и монологов на учебно-

профессиональные темы; в) интенсивному обучению всем основным


65

функционально-смысловым типам высказываний: диалогу-беседе, диалогу-

дискуссии, монологу-описанию, монологу-повествованию, монологу-

рассуждению; г) использованию функционально-смыслового принципа

введения лексико-грамматического материала: от плана значения к плану

различных способов его выражения.


1. Жанпейс У.А., Жанкалова З.М. Теория и практика реализации

межпредметной коммуникации. – Алматы: КазНМУ им. С.Д.

Асфендиярова, 2010. – 80 с.

2. Цой А.А. Современные подходы в обучению языку специальности в

вузах РК. // Материалы Межд. научн.-практ. конф. «Язык и

специальность». – Алматы: КазНМУ им С. Асфендиярова, 2015. – С.

7-10.

3. Иванов В.Н. Социальные технологии в современном мире. – Москва,

2011. – 65 с.


66

Успанова А.К. ефлексия – окушыларды сабакка психологиялык тургыдан дайындаудын бір шарты

Успанова А.К.

№6 мектептің қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі

Ақсай қаласы, БҚО

РЕФЛЕКСИЯ – ОҚУШЫЛАРДЫ САБАҚҚА ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ТҰРҒЫДАН ДАЙЫНДАУДЫҢ БІР ШАРТЫ

Рефлексия оқушыларды психологиялық тұрғыдан дайындаудың бір

шарты ретінде сабақта жағымды қарым-қатынас қалыптастыруға жәрдемдеседі.

Шешілмеген мәселелер, қатысушылардың айта алмай қалған ойлары мен

сезімдері сабақта болып жатқан үдерістерді толық қабылдауға кедергі келтіреді.

Сондықтан баланы сабаққа дайындау керек. Ал ол үшін оған өзін толғандыратын

мәселелерді ашық айтуына мүмкіндік беру қажет. «Өз көңіл-күйіңді денең

арқылы бейнеле» жаттығуының сабақ алдында баланың күйзелісін жоюға

көмектесіп (мұнда денсаулық сақтаушы рефлексия жүзеге асады), түрлі

мәселелерінен арылып, «қазір» және «осында» қалпына ауысуына әсері мол.

Сабақ басында 1-2 минут уақыт бөлу арқылы сіз тек өз қабілетіңізді ғана көрсетіп

қана қоймай, өз маңыздылығыңызды да түсінесіз, себебі балалар көптеген

ересектер сияқты осы әлемнен бөлектеніп кеткендері үшін өте уайымдайды.

Рефлексия бұл жерде оқушылардың өзін көрсетуіне де қажетті тәсіл.

Рефлексия бағалаумен қатар оқуға ынталандыруға, мақсатына жету

деңгейін анықтауына жәрдемдеседі.

Рефлексия басқа да тәсілдер сияқты жеке және топтық жұмыс түрінде

ұйымдастырылады. Топтық рефлексияның құндылығы сол – жаңа тәжірибе

жинақтауға байланысты қатысушыларда болатын күйзелістер топта бәріне

«ортақ сурет» түрінде байқалмай қалады. Сондай кезде «Әлем біз ойлағаннан да

бай» деген ұғым пайда болады. Толеранттық қарым-қатынас негізі осылай

қалыптасады.

Рефлексия – сабақтың аяқталғанын білдіретін белгі, сабақ соңында

қойылатын нүкте тәрізді. Бұл жағдайда ол психотерапевтік, денсаулықсақтаушы

қызметтерді атқарады: бала өз сезімдерін, ойын айту кезінде сабақта өткенге

тағы бір шолу жасайды, сол арқылы материалды қайталап, бекітеді және келесі


67

сабақтағы ақпаратқа орын босатады, бұл оқушының оқу тиімділігін арттырады,

шаршауына жол бермейді.

Рефлексия тек сабақ соңында ғана жүзеге асырылмайды, оны сабақтың кез

келген бөлімінде қолдануға болады. Ол орындалған тапсырманы түсінуіне,

ойлануына, қабылдауына бағытталады. Мақсаты – сабақтан бағаланған

нәтижемен ғана кетпей, мағыналық тізбек құрып, басқалар қолданған әдістер

мен тәсілдерді өз тәсілдерімен салыстыра алуына жол ашу.

Сабақта табысты жағдайды ұйымдастырудың әдістері мен тәсілдері

1. Көркем-бейнелі безендіру (сурет, музыкалық үзінді)

2. «Үш түрлі жүз».

Мұғалім үш түрлі жүзді көрсетеді: көңілді, мұңды және бейтарап. Оқушылар өз

көңіл-күйіне сәйкес суретті таңдайды.

3. «Түрлі-түсті топшамалар».

Оқушыларда екі топшама болады: қызыл және көк. Оқушылар көңіл-күйлеріне

сәйкес сабақ басында және соңында топшаманы көрсетеді. Бұл жағдайда біз

оқушының сабақ кезіндегі көңіл-күйі жағдайын бақылай аламыз.

4. «Пейзаж». Оқушыларға пейзаж салынған екі сурет ұсынылады. Біреуі

көңілсіз, мұңлы көңіл-күйді бейнелесе, екіншісі көңілді, қуанышты әсер

қалдырады. Оқушылар өз көңіл-күйіне байланысты суретті таңдайды.

5. «Мақсат ағашы». Оқушы алдына қандай мақсат қойды? Өз «ағашына»

орналастыру.

6. «Сөз». Мұғалім балаларға қағаз беріп, бес минут ішінде оқылатын тақырыпқа

қатысты сөздерді жазып шығуын сұрайды. Барлық оқушылар 5 минут ішінде

тапсырманы орындап, неше сөз жазғандарын санайды. Олардың сөз саны

деңгейлеріне қарай әр түрлі болады. (кейбіреулерін оқып беруге болады.)

7. «Ертегіні тап». Тірек сөздер арқылы ертегінің немесе әңгіменің атауын табу.

Көңіл-күй және эмоциялық жағдай рефлексиясын топта қалыпты қарым-

қатынас орнату үшін сабақтың басында және жұмыс соңында өткізген дұрыс. Ол

үшін түрлі көңіл-күй белгіленген топшамалар, көңіл-күйді түс арқылы белгілеу,

көркем бейнелі безендірулер (суреттер, сазды көрініс т.б.)

Мысалы, әдеби шығармаларды талдау алдында Абайдың сазды әуендерін

тыңдап, Ә.Қастеевтің көркем суреттері арқылы тақырыпқа енуге болады.


68

Сабақты бұлай бастау мұғалім мен оқушыға қажетті көңіл-күйді

қалыптастырады.

Жұмыс істеу рефлексиясы оқу материалымен жүргізілген әдістер мен

тәсілдерді түсініп, тың әдістер іздеуіне мүмкіндік береді. Рефлексиялық

жұмыстың бұл түрі үй тапсырмасын тексеру және жоба қорғау кезінде өте тиімді.

Бұл рефлексияны сабақ соңында «табыс баспалдағы», «өзіме хат», «жеделхат»

тәсілдері арқылы қолдану оқушылардың сабақтың әр кезеңіндегі

белсенділіктерін бағалауға мүмкіндік береді. Жеделхат, нұсқаулық, жадынама

құру – оқылған материалдан маңызды ақпаратты іріктеу, оны қысқарған шағын

түрінде ұсыну.

Қойылған міндеттерді шешудің тиімділігін «балық қаңқасы», кластер,

шоқжұлдыздар, тырнауыш т.б. түрінде көрсетуге болады.

Оқу материалының мазмұны бойынша рефлексия өткен материалдың

мазмұнын тану деңгейін анықтау үшін қолданылады. Аяқталмаған сөйлем,

қанатты сөздер теру тәсілдері мен «мақсаттар ағашын» қолданып мақсатқа жету

рефлексиясын, субъективті тәжірибені талдау тәсілін, ең танымал синквейн

әдісін қолдану талданатын мәселені анықтауға, бұрынғы білімі мен жаңа білімін

біріктіруге көмектеседі. Синквейн сырттай қарағанда өте қарапайым болғанмен,

рефлексия үшін өте күшті құрал.

-Хокку (хайку) – 17 буыннан тұратын ұйқасы жоқ үш шумақ, ойын нақты жеткізу

қабілеттілігін дамытады.

-Диаманта – 7 жолдан тұратын өлең түрі, бірінші және соңғы жолдары қарама-

қарсы мағынадағы ұғым болу керек.

1, 7 жолдар – зат есімдер (антонимдер)

2 – бірінші жолдағы зат есімге екі сын есім

3 - бірінші жолдағы зат есімге үш етістік

4 – зат есімдермен 2 сөз тіркесі

5 – екінші зат есімге үш етістік

6 - екінші зат есімге екі сын есім

Мысалы:

Қала

Үлкен, көне

Құрылады, өседі, өркендейді


69

Белгілі қала, кіші ауыл

Қайта өркендейді, дамиды, асырайды

Әдемі, көрікті

Ауыл

-ПОПС-формула – интерактивті тәсіл, құқықтану прфессоры Дэйвид Маккойд-

Мэйсон құрған. Ағылшын тілінде ол PRES-formula болып жазылады. Орыс тіліне

аударған «Азаматтық білім үшін» қауымдастығының вице-президенті, Санкт-

Петербург құқық институтының бірінші проректоры Аркадий Гутников. ПОПС-

формуласы бойынша жауап беру – шағын әрі шешендікпен берілетін жауап.

Оқушыларға ПОПС-формуласы бойынша төрт сөйлем жазу ұсыылады.

П – пікір

О – ойын түсіндіруі

П – пікір бойынша мысал, дерек

С – соңғы шешімі

Бұл тәсілде әр бөлім белгілі бір сөйлемдермен басталуы тиіс: 1.«Менің ойымша,

...»

2. «Себебі мен оны ... деп түсінемін»

3. «Оны мен мынадай ... деректермен, мысалдармен дәлелдеймін.»

4. «Осыған байланысты мен ... қорытындыға келдім».

Сөйтіп, санаулы ғана уақытта оқушының материалды қалай түсінгені, оны қалай

бағалайтыны, қалай қорытындылайтыны туралы ақпарат ала аламыз. Ал ең

бастысы, біз оқушыларға өз ойын, көзқарасын айтуына мүмкіндік береміз.

Сабақ соңындағы рефлексия

Әдетте сабақ соңында қалай жұмыс істегендері, не білгендері туралы

талқылау, қорытынды жүргізіледі, яғни сабақтың басында қойылған мақсаттарға

қосқан өз үлесі, белсенділігі, сыныптың жұмысының тиімділігі, алынған жұмыс

түрлерінің пайдалылығы туралы баға береді.

1.Балалар шеңбер бойынша тақтадағы рефлексиялық сөйлемдерді таңдап алып,

бір сөйлеммен жалғастырып өз ойын айтады:

Бүгін мен ... білдім.

... қызық болды

... қиын болды


70

Мен тапсырманы ... орындадым

Мен ... екенін түсіндім

Енді мен ...

Мен ... сездім

Мен ... алдым.

Мен ... үйрендім

Мен ... жасай алдым

Мен ... байқап көремін

Сабақ маған өміріме қажет ... берді

Мен ... жасағым келеді

2. «Плюс-минус-қызықты». Бұл жаттығуды уақытқа қарай жазбаша да, ауызша

да орындауға болады. Жазбаша орындау үшін үш бағаннан тұратын кестені

толтыру керек. «П» - «плюс» - бағанына сабақта не ұнағанын жазады, жұмыс

туралы ақпарат, өзіне қажетті нәрсе алғаны туралы жағымды әсерлері т.б. «М» -

«минус» - бағанына сабақта не ұнамағаны, көңілсіздік, жағымсыз әсер қалдырған

нәрселер мен оның ойынша қажеттілігі шамалы ақпараттар туралы жазады. «Қ»

- «қызықты» - бағанына сабақта алған қызықты деректер туралы жазып, әрі

қарай не білгілері келетіні бойынша мұғалімге сұрақтарын жазады.

Плюс Минус Қызықты

Бұл жаттығу мұғалімге сабаққа оқушылардың көзімен қарауға, әр оқушының

көзқарасын талдауға мүмкіндік береді. Оқушылар үшін «П» және «Қ» бөлімдері

маңызды болып табылады, себебі бұл жерде оларға қажет болуы мүмкін

ақпараттар бар.

3. Сауалнама. Оқушыларға шағын сауалнама ұсынылады, сабақтың қай

бөліміне назар аударылуы керегіне қарай оның толтырылу тәртібін өзгертуге

болады. Оқушылардан өз жауаптарын түсіндіруін сұрауға болады.

1.Сабақта мен белсенді/бейтарап болдым

2.Сабақтағы өз іс-әрекетім ұнады/ұнамады

3.Сабақ маған қысқы/ұзақ боп көрінді

4.Мен сабақта шаршаған жоқпын/шаршадым

5.Менің көңіл-күйім жақсарды/нашарлап кетті


71

Рефлексияның осындай түрлері арқылы мұғалім кері байланыс орната

алады, бұл сабақтың тиімділігін арттырып, білім сапасының көтерілуіне

әкелетіні сөзсіз.

Қолданылған әдебиеттер:

1.Н.Д.Хмель. Жалпы білім беретін мектептегі педагогикалық процесс. Алматы,

»Ғылым»,2002.

2. Б.З.Вульфов,В.И.Харькин. Педагогика рефлексии. М., »Наука»,1997.


72

Ломакіна Л.В. Сучасні тенденції у навчанні іноземних мов

Ломакіна Л.В.

Національний технічний університет України “Київський політехнічний

інститут” імені Ігоря Сікорського,Україна

СУЧАСНІ ТЕНДЕНЦІЇ У НАВЧАННІ ІНОЗЕМНИХ МОВ

З входженням України до загально - європейської системи вищої освіти

значимість вивчення іноземних мов та мотивація навчання зросли. Студенти та

викладачі отримали можливість брати участь у програмах академічної

мобільності, тобто виїжджати до будь-якої країни Європи для навчання і роботи.

Перебування представників українських вузів у мовному середовищі робить їх

лінгвістичні навички набагато більш прагматичними. У зв'язку з цим, помітно

збільшились вимоги до якості володіння студентами та викладачами іноземними

мовами.

Гуманітарна складова освіти ставить перед усіма викладачами іноземних мов

конкретне завдання підготовки студентів, готових до навчання в рамках освіти

європейських університетів. Це передбачає не тільки традиційне фактичне

володіння всіма аспектами мови, а й значне розширення того розділу, який

пов'язаний з країнознавчою і культурологічною підготовкою, додатковими

знаннями про різноманітність мов і культур у національних системах освіти.

Нова освітня модель повинна містити мотивований підхід до вивчення

англійської мови, як основного засобу міжнародної комунікації, що надасть

студентам можливість підключитися до Європейського інформаційно-

освітнього середовища вже на початковому етапі. Необхідність постійного

зворотного зв'язку між учасниками процесу навчання і значна самостійність

студентів при оволодінні знаннями визначає нову структуру для презентації

навчального матеріалу та для форми і змісту супровідних матеріалів. Це вимагає

певної інформаційної підтримки, відповідного мультимедійного навчально-

методичного комплексу для конкретної дисципліни, який реалізовується в

умовах високотехнологічного інформаційного середовища.

При вивченні іноземної мови проблеми комунікації і діалогу стали основними

поняттями. Якщо мовна компетентність передбачає знання граматики і словника


73

та вміння створювати граматично правильні висловлювання конкретної мови, то

комунікативна компетенція, тобто здатність до ефективного використання мови

в процесі спілкування, включає вміння вести осмислений і зв'язний діалог.

Діалог як система правил взаємодії та вибору стратегій навчання в умовах

високотехнологічного інформаційного середовища набуває важливого значення.

Комунікативний підхід спрямований на розвиток у студентів вміння практично

користуватися реальною живою мовою.

Останнім часом у вітчизняних і зарубіжних дослідженнях зріс інтерес до

вивчення питань, пов'язаних із вживанням мови, з необхідністю повідомляти

студентам не тільки певну суму знань про мову, а й про реалізацію отриманих

знань в тій чи іншій ситуації спілкування. Знання норм і традицій спілкування

народу - носія мови, тобто всього того, що мається на увазі під комунікативною

поведінкою, як частини національної культури, дозволить учасникам мовного

акту, які належать до різних національних культур, адекватно сприймати і

розуміти один одного.

Мовні відмінності між народами очевидні не лише в тому, що нації говорять на

різних мовах, але і в особливих звичках.

Оволодіння іноземною мовою нерозривно пов'язане з оволодінням

національною культурою, тобто з формуванням здатності і готовності розуміти

ментальність носіїв мови, а також особливості комунікативної поведінки народу

цієї країни.

Таким чином, студенти, здобуваючи знання з іноземної мови, повинні вміти

оперувати відібраним мовним матеріалом, повинні формувати навички та вміння

оперувати відібраними країнознавчими знаннями, нормами повсякденної

поведінки.

Сучасне викладання іноземної мови неможливо без прищеплення студентам

іноземної культури з яскраво вираженою комунікативною спрямованістю, що

сприяє всебічному розвитку особистості.


74

Кузербай Ә. Ш. Әр түрлі ортадағы электр тогы тарау бойынша есептер мен тәжірибелік есептерді шығару

Кузербай Ә. Ш.

Қазақстан, Алматы қ., Абая атындағы ҚазҰУ, 2 курс магистранты

ӘР ТҮРЛІ ОРТАДАҒЫ ЭЛЕКТР ТОГЫ ТАРАУ БОЙЫНША ЕСЕПТЕР МЕН ТӘЖІРИБЕЛІК ЕСЕПТЕРДІ ШЫҒАРУ

Әр түрлі ортадағы элетр тогы тарауына теориялық тұрғыдан сипаттама бере

отырып, физикалық практикум және есептердің шығарылуын талдаймыз.

Сонымен қатар әр түрлі ортадағы элетр тогы тарауын оқыту әдістемесін

қалыптастырамыз.

Жекелеген есептердің мазмұны, түрлері әр түрлі болғанымен, жалпы есеп

шығарудың белгілі бір реті бар. Казіргі уақыттағы қалыптасқан әдістеме есеп

шығаруда жалпы алғанда мынадай реттілікті ұстау тиімділігін көрсетеді

Есептің шартымен танысу. Бұл мәселеге ерекше көңіл бөлінуі қажет. Оқушы

есепте қарастырылып отырған физикалық құбылыстар мағнасын толық ұғынып,

қойылған сұрақтарды нақты түсінуі қажет. Есептің берілу шартына байланысты

әр сөзге зор мән беріп, есептің шығарылуына байланысты берілген ақпаратты

толық көлемде ала білуі керек. Есептің сөзбен берілуінде еш артық шама

берілмейтіні түсінікті. Сондықтан анық және жасырын түрде беріліп тұрған еш

шама ескерусіз қалмауы қажет.

Есептің мазмұнын талқылау. Есептің шартын да берілген шамаларды

карастырғанда олардың физиканың қай бөліміне жататынын тауып,

кұбылыстардың арасындағы байланыстарды, әркайсысының заңдылығьн

анықтау керек те, формулалар жазылуы тиіс. Барлық жағдайда координаталар

системасын ыңғайлы етіп алып, берілген шамалардын бағыттарын, кеңістіктегі

орнын анықтау керек т.с.с. Мүмкіндігі болса, окиғаның суретін салу, оның

графигін сызу — есепті талдау үшін, заңдылықтарын ашу үшін өте қажет.

Есепті жалпы түрде шығару. Есептің сұрағына жауап берудің жалпы

жолдарын іздестіріп, проблеманы анықтайтын теңдеуді корытып шығару керек.

Ол үшін сұрақка жауап беретін формуладан бастап, құбылысқа қатысы бар басқа

да тәуелділіктерді пайдалана отырып, қорытынды формуланы шығарып алу және

мүмкіндігінше бұл теңдеуді аналитикалық талдау және математикалық


75

түрлендірулер жолымен шығарып алып, содан кейін ғана сан мәндерін

орындарына қойған жөн. Барлық жағдайда бір ғана корытынды формула шығару

міндетті емес, кейде есепті бөлшектепте шығару ыңғайлы болуы мүмкін.

Эксперименттік есепті шығару үшін, әуелі есептің берілу шартына сәйкес

құбылысты сипаттайтын заңдылықтарды анықтап, сонсоң тапсырма бойынша

тәжірибелер жүргізіп, кажетті шамаларды алу керек. Содан кейін осы

шамаларды бір-бірімен салыстыру нәтижесінде, графиктік тәуелділікті көрсету

арқылы, белгіленген заңдылыктарымен салыстыра отырып, қорытынды шығару

керек. Осындай корытындылаудан кейін бұрындар теориялық жолмен берілген

жалпы заңдылыктар алынылуы да мүмкін. Оқушылар үшін мүндай шешу жолы

өте пайдалы.

Қажетті шама анықталатын соңғы формула дұрыстығын СИ жүйесі бірлігі

бойынша тексеру. Қарапайым есептер есептер немесе негізгі таныс формулалар

арқылы шығарылатын есептерде, әрине мұндай тексерудің қажеттілігі жоқ.

Күрделі есептерде, бұрыннан таныс емес формула алынған жағдайда мұндай

тексеру жүргізу аса қажет болып табылады.

Есептеу. Есепте берілген шамалардың барлығын СИ өлшемдеріне келтіру қажет.

Сан мәндері өте үлкен не өте кіші болса, дәреже түрінде жазып, есептеу керек.

Барлық жағдайда да жуықтап есептеуде шамалардың дәлдігін үмытпау қажет.

Мүмкіндігі болса, арифметикалык есептеулерді калькуляторлармен жүргізген

дұрыс, бірақ бұл оқушылардың өздері есептей білуді толык меңгергеннен кейін

ғана қолданылуы міндетті.

Есептің жауабын тексеру.

1.Әр түрлі ортадағы элетр тогы тарауының теориясын қарастыру, оның ішінде

металдардың элетрондық өткізгіштігі, жартылай өткізгіштердегі электр тогы,

вакуумдегі электр тогы, сұйықтардағы электр тогы, газдардағы электр тогын

зерттеу.

2. Әр түрлі ортадағы элетр тогы тарауын оқыту әдістемесін қарастыру, оның

ішінде: Әр түрлі ортадағы элетр тогы тарауында өтілетін тақырыптардың сабақ

жоспары мен әр түрлі ортадағы элетр тогы тарауында қойылатын физикалық

практикумдар;

3. Әр түрлі ортадағы элетр тогы тарауына берілген есептердің шығарылуын

талдап көрсету.


76

Лабораториялық практикум сабақтары оқушылар тәжірибе жүру процесіне

белсенді қатысуын жақсартады. Сонымен қатар көз көре алмайтын

құбылыстарды жақсы көріп ойлау қабілеттілігін дамытады. Компьютермен

өткізген практикум сабақтар өте ұзақ жүргізілетін және кей жағдайларда сол

тәжірибелерге арналған қондырғылардың болмағанда күрделі құбылыстарды

зерттеу өте эффективті әдіс болып табылады.

Тәжірибе жүргізу сабақтарында мынадай тапсырмаларды да орындауға болады.

№1. Эбонит таяқша резеңке трубаға үйкелегенде екі дененің әр түрлі

зарядтармен зарядталатындығына тәжірибе арқылы көз жеткізіңдер. Ол үшін екі

электроскоп, шыны таяқша, жібек матаны пайдалануға болады.

№2. Изоляцияланған штативте бекітілген екі бірдей шар қарама-қарсы зарядпен

зарядталған, электроскоп, зарядник, эбонит таяқша, жүн мата. Шарлардың

қайсысы қандай зарядпен зарядталған. Қайсысының заряды көп екенін тәжірибе

арқылы тексеріңдер.

№3. Тек қана эбонит таяқшамен электрометрді қалай зарядтауға болатындығын

тәжірибе арқылы көрсетіңдер. Электрометрдегі зарядты қалай көбейтуге

болады?

№4. Жұқа сым өткізгішке екі гильза зарядталған элетрофор машинасының екі

кондукторына , содан кейін бір кондукторына ілінген екі гильзаның бір-біріне

әсері қандай болады? Тәжірибе жасап құбылысты тексеріңдер.


77

Karasyova O.V., Latunova N.V. Forms and methods of students’ independent work organization when teaching English.

PhD Karasyova O.V., Latunova N.V.

National University of Pharmacy, Ukraine

FORMS AND METHODS OF STUDENTS’ INDEPENDENT WORK ORGANIZATION WHEN TEACHING ENGLISH

Nowadays, the processes of integration in the world education require modernization

of education, changes in the system of managing of educational activities. It demands

certain skills and abilities to get knowledge yourself. A special place

in the modernization of the higher education system is devoted to the development of

the use of different methods, approaches, ways of activating students’ independent

work in the preparation of the qualified specialists.

The purpose of our research is to trace the forms and method of organizing students’

independent work while studying English at the university.

The forms and methods of organizing students’ independent work at the faculties of

the correspondent and distance forms of education require using the Internet services.

The journal of registration as for attendance of practical classes by the Internet, and

regular visiting student’s page on the site of the department, testing students’

knowledge and sending them the results with teacher’s remarks, demonstration and

explanation of the material using Skype technologies are widely used at higher school.

The audio-visual methods of explanation of the material are still popular among the

methods of students’ independent work organization. The students can master different

questions with the help of watching video-lessons created by their teachers. Also, the

students can work themselves either in the language laboratory or at home, using the

additional materials which are given on the site of the department.

According to the analysis of the pedagogical literature [3, 4, 6 ], active forms and

methods of cognitive activity are widely used in order to increase student’s interests in

learning and organizing the independent work of the students.

It is necessary to use non-gaming (simulation exercises, analysis of specific tasks) and

gaming methods (playing situational tasks, business games, playing dialogues) of

students’ independent work organization when teaching future specialists.


78

The game forms of education are characterized by the game tasks, as well as the

creation of favorable conditions for its implementation. The game form needs that

inclusions in it will take place voluntarily, according to the will of the students

themselves. For example, the teachers offer students to group together some teams that

must choose a leader and decide a certain problem together. Students can demonstrate

their abilities and knowledge at the “round table”, “interview” or just present their

reports, ”projects” with the help of the multimedia technologies.

In the teaching aids and instructions, the method of demonstration prevails. It allows

to organize the students’ independent work on the basis of methodological instructions

and didactic materials (textbooks, manuals).The methodological instructions are a

means of the direct control of students’ work in the absence of a teacher. They contain

recommendations, instructions, tasks and instructions for the implementation, which

can be used both at home and in class for the organization of the classroom and non-

classroom independent work of the students taking into account the peculiarities of the

educational materials, and the shortage of the educational time.[1, 2, 6]

The methodology for raising questions in the teaching aids, workbooks should predict

that all students knowledge, concepts, rules, including syntactic, etymological or

spelling analysis are formed in the students’ consciousness in a particular system,

because only the system can store the varied information in memory.

Such forms of students’ independent work organization as reading and translation of

the original texts on every day topics and students qualifications with theoretical

questions, facts about firms organization and companies develop global and detailed

understanding of the information.

The method of analysis of specific situations in the professional sphere, problem-based

teaching of the material that requires the knowledge of not only lexical material, but

also the knowledge of disciplines also influence the activating of students’ independent

work.

So, the optimization of the teaching English means that different forms and methods

of students’ independent work organization help the students to understand the

material better and is a tool of teaching which forms the skills of independence and

creativity.


79

References:

1. George, I. (2011).Psychological and Pedagogical Conditions of Preparation

Students for Independent Work. Higher Education Today 8, 42-43.

2. Koriakovtseva, N.F. (2002). Sovremennaja metodika organizacii

samostojatelnoj raboty uzuchajushih inostrannyj jazyk [Modern methods of

independent work for foreign language learners]. Moscow. Russia. Publishing

house: Arkti [in Russian].

3. Osjkina, M. (2013) Development Lecturer’s Commitment to Methodical Work

in the System of Advanced Training. Discussion, 158-162.

4. Pidkasistyj, P.I. (1980). Samostojatelnaja poznavatelnaja dejatelnost shkolnikov

v obuchenii. [Independent cognitive activity of pupils while studying]. Moscow.

Russia: Publishing house: Pedagogika [in Russian].

5. Tyrina, M. (2012) Didactic Competency of a Lecturer and its Development. The

News of Altai State University 2-1, 36-40.

6. Zaharova. E.V. (2008). Organizacija samostojatelnoj raboty studentov s

ispolzovanijem infomacionn-kommunikacionnyh tehnojogij na primere

inostrannogo jazyka [Organization of independent work of students using

information-communicational technologies on the example of foreign

language]. (Extended candidate’s thesis). Yakutsk. Russia. [in Russian].


80

Золотарева Л.Р. Формальные и визуальные характеристики графического дизайна стиля Ар Нуво

К.п.н., профессор Золотарева Л.Р.

Карагандинский государственный университет им.академика Е.А.Букетова

ФОРМАЛЬНЫЕ И ВИЗУАЛЬНЫЕ ХАРАКТЕРИСТИКИ ГРАФИЧЕСКОГО ДИЗАЙНА СТИЛЯ АР НУВО

Дисциплина «Современный дизайн» является предметом обязательного

компонента, установленного ТУП в вузах Республики Казахстан по

специальности «Дизайн». Изучение дисциплины состоит в освоении

теоретических и практических вопросов современного дизайна в зависимости от

специализации: архитектурный дизайн; промышленный дизайн; графический

дизайн; дизайн моды; теле-видео дизайн.

Содержание данной статьи отражает один из аспектов специализации в области

графического дизайна. В исследовании эволюции графических стилей мы

опирались на изыскания ведущих ученых – искусствоведов, эстетиков и

культурологов российской и зарубежных школ: В.Аронова, Л.Бхаскарана,

О.А.Ващук, М.Германа, К.Клингсер-Лерой, Г.Фар-Беккер, Ш. и П.Фиелл, С.Хеллера, Б. Хилльера,

К.Хоннефа, Д.Хопкинса, Э.Швинглхурста, С.Чваста, Д.Элгера, С.Эскритта, В.И.Якунина и др., а также на

личные достижения [1].

«Стиль – это признак цивилизации. Историки способны по стилю определить

эпоху будь то египетский, греческий, готический, Ренессанс, колониальный,

американский стиль или Ар нуво. Человек не может сделать вещь, не отразив в

ней то общество, частью которого он является, и тот исторический момент, когда

замысел созрел в его голове. В этом смысле все, что производит человек, несет

в себе стиль», – так пишет Миша Блэк [2, с. 12].

«Движение искусств и ремесел». Ар нуво стал первым международным стилем

дизайна, возникшем в 1880-х годах и просуществовавшем до конца Первой

мировой войны. Ар нуво был бунтом против пронизанной духом прошлого

викторианской эстетики. В Англии, Америке и большей части Европы он

просуществовал вплоть до 1900 года. Он представлял собой своеобразную

эстетическую реакцию общества на индустриализацию – промышленную

революцию.


81

Выразители нового стиля жаждали совершить революцию в каждой из областей

дизайна и установить стандарты, которые соответствовали бы духу новой эпохи.

Ар нуво стал самой яркой творческой новацией в истории дизайна. Несмотря на

французское название, ар нуво происходит из Англии, главного источника

европейских авангардных веяний того времени.

Графический стиль ар нуво в его классическом виде начался с флористической

обложки Артура Макмёрдо для книги «Городские церкви Рене». В оформлении

обложки своей книги «Городские церкви Рене», которая демонстрировала отход

от доминировавшей ранее готики, он впервые использовал характерные для ар

нуво природные и растительные лиственные мотивы. Среди источников

формирования стиля этой работы – ксилогравюры К.Хокусаи и иллюстрации

У.Блейка к «Песням невинности и опыта». Среди других прародителей ар нуво

из числа англичан были О.Бердслей и Ч.Войси.

Как любое «новое» течение он неизбежно интерпретировал прошлое: художники

переосмысливали искусство Востока, в чем-то подражали рококо, восторгались

цельностью формы и романтической отстраненностью кельтских

иллюминированных манускриптов. Первая группа дизайнеров из числа эстетов

использовали криволинейные или флористические абстракции. Другая фракция

всецело увлеклась стилистическими излишествами. В своем пристрастии к

мистике они разработали целый пантеон богинь и нимф – диковинных,

фантастических и откровенно китчевых образов. Третья группа дизайнеров

стремилась учесть в своем творчестве уроки современных технологий.

Увлеченные более архитектоникой, нежели органикой, они были заняты

логическими и геометрическими построениями. Луис Дей утверждал: «Нравится

нам это или нет, но машины, пар и электричество скажут свое слово в искусстве

будущего» [2, с. 52]. Действительно ар нуво стало первым направлением в

коммерческом искусстве, которое применялось для облагораживания облика

промышленных изделий.

С появлением более экономичных способов печати книги и журналы об

искусстве стали доступны широкой публике, и революция ар нуво прокатилась

по континенту.

Франция и Бельгия. В 1870-х годах парижские улицы расцветились сотнями

плакатов и афиш Жюля Шере с характерной линией, позаимствованной у рококо,

и яркой цветовой гаммой. В 1890-х годах к рядам дизайнеров уличной рекламы


82

присоединились и «светские» художники, включая Анри де Тулуз-Лотрека,

Теофила Александра Стейнлена и Пьера Боннара. Рекламные плакаты товаров и

афишей мероприятий сочетали изящество японской гравюры, мистику

символизма и манеру постимпрессионизма. К тому моменту, когда направление

кристаллизовалось в работах самых видных его представителей – швейцарца

Эжене Грассэ и чеха Альфонса Мухи, – оно уже стало панъевропейским

художественным феноменом.

Автором наиболее знаменитых плакатов и афиш прекрасной эпохи был Жюль

Шере, удостоенный самой престижной награды своей страны, – Ордена

Почетного легиона «За создание нового направления в искусстве и применения

искусства в коммерческой и промышленной сфере».

Господство Ар нуво в графическом дизайне было всеобъемлющим.

Германия. Столицей югендстиля, так ар нуво назывался в Германии, стал

Мюнхен. Югендстиль выработал собственный своеобразный художественный

почерк. Графика в духе немецкой гравюры была более чистой и резкой.

Дизайнеры югендстиля отказались от классических приемов типографики в

пользу собственного уникального леттеринга (рисование картин словами,

разными шрифтами, с использованием разного размера букв, расстояния между

буквами), который гармонично сочетался с изображением. Первой полноценный

типографский шрифт в стиле ар нуво создали и продавали по всей Европе именно

немцы; его отрисовал для словолитни «Клингспор» дизайнер Отто Экман.

Стиль Глазго. У истоков нового графического феномена, известного как стиль

Глазго, стоял шотландец Чарльз Ренни Макинтош, вдохновленный кельтскими

мотивами и неповторимой линией Обри Бёрдслея. Из-за того, что

первоначально, в ранних 1890-х годах, в работах этого направления

использовался растительный орнамент, стиль Глазго связывают с ар нуво, хотя

более корректно говорить о том, что он был скорее отрицанием наследия этого

стиля в пользу более функционального дизайна. По словам Марио Амайи,

«Макинтош с его шотландской смелостью и прямолинейной лаконичностью

предложил новое решение, основываясь на геометрии, в частности на

кубической форме» [2, с.70]. «Четверка из Глазго» (сам Макинтош, его жена

Маргарет Макдональд, Джеймс Герберт, Макнейр и его жена Фрэнсис) оказала

влияние на других дизайнеров, живших в тот период в шотландской столице.

Кроме того, их работы в области графики, текстиля, интерьера и архитектуры


83

очаровали австрийских сецессионистов, увидевших в них альтернативу

флористической абстракции ар нуво.

В 1890-х годах в изобразительном искусстве Вены доминировали

консервативные академисты. Их школы и общества отказывались допускать на

выставки представителей новых течений. Устав от безуспешных попыток

пробиться традиционным путем и воодушивившись примером Мюнхенского

сецессиона, группа молодых архитекторов, художников и графиков, в числе

которых были Йозеф Хоффман, Йозеф Ольбрих, Гюстав Климт и Коломен

Мозер, в 1889 году учредила объединение художников Австрии, более известное

как Венский сецессион. Материалы издававшегося ими журнала «Вер санктум»

(«Священная весна») свидетельствует о родстве их манеры с югендстилем и

присутствие элементов прерафаэлитизма, классики и античности у отдельных

художников. Однако некоторые участники движения, как видно на примере

выставочных плакатов, отвергали натуралистичность в пользу пуризма прямых

линий Отто Вагнера и упрощенной геометрии Йозефа Хоффмана. В этом

отношении их работы были предшественниками функционализма и модернизма.

Несмотря на близость с другими современными течениями, венские

сецессионисты провозглашали свою художественную независимость. В

соответствии с этим проходило развитие яркой индивидуальности Венского

сецессиона – от элегантного античного стиля афиш Г.Климта для первой

выставки движения до невиданно смелых и искусных образцов типографики.

Италия. Вклад Италии в общее наследие модерна не был значительным. По

большей части работой итальянцев представляли собой развитие заимствований

из искусства других стран – символизма и движения прерафаэлитов. Даже само

название итальянского ар нуво – стиль либерти, происходит от названия

торгового центра «Либерти» в Лондоне. Отчасти это был географически

зависимый феномен: чем ближе к италло-австрийской границе, тем сильнее

чувствовалось влияние Вены, и тем вычурнее становилась графика и символы.

Джованни Маталони и Марчелло Дудович делали броскую рекламу в

индивидуальной и актуальной для своего времени творческой манере.

Прославившиеся в Италии и Франции Леонетто Каппьелло стал автором более

сотни пышных и ярких плакатов, сочетавших ар нуво и ар деко.

США. В 1890-х годах в Америке начал бурно развиваться новый жанр рекламы

– художественный плакат. Известный плакатист Эдвард Пенфилд писал: «Я


84

думаю, что американский плакат открыл новую школу, цель которой – простота

и хорошая композиция» [2, с. 76].

Исследование исторических стилей графического дизайна будет продолжено в

цикле последующих авторских статей.


1. Золотарева Л.Р., Лебедев С.А. Современный дизайн: Учеб.пособие для

вузов. – Алматы: Изд-во «CyberSmith», 2017. – 248 с., ил.

2. Хеллер С., Чваст С. Эволюция графических стилей. От викторианской

эпохи до нового века / Пер. с англ. И.Форонов. – М.: Изд-во «Студия

Артемия Лебедева», 2015. – 320 с., ил.

3. Бхаскаран Л. Дизайн и время. Стили и направления в современном искусстве и

архитектуре. – М.: Арт-родник, 2007. – 256 с., ил.


85

Гавриляк Л.С. Розвиток креативного мислення студентів

Гавриляк Л.С.

Криворізький державний комерційно-економічний технікум, Україна

РОЗВИТОК КРЕАТИВНОГО МИСЛЕННЯ СТУДЕНТІВ

Одним з важливих завдань сучасної освіти є підготовка свідомої особистості з

високим рівнем культури і духовності, спроможної самостійно приймати

нестандартні рішення, творчо мислити, гнучко реагувати на зміни обставин і

самій їх творити.

На ефективність формування творчої самостійності особистості впливає:

створення атмосфери творчості і співробітництва, підтримка і спонукання до

висування і реалізації ініціатив, застосування особистісно-орієнтованого підходу

до творчої роботи, диференціація методів і засобів навчання в залежності від

етапу засвоєння знань. Формування творчого ставлення до професійних знань у

майбутніх педагогів - це планомірний процес впливу на особистість студента.

Формування творчої особистості слід розглядати в єдності трьох сторін:

навчання, розвитку і виховання. Розпочинається творча діяльність перш за все -

з творчого ставлення до знань.

Навчальний процес є єдністю репродуктивної діяльності, коли знання

відтворюються і перетворювальної - коли в процесі їх засвоєння студент уявляє,

комбінує, змінює. Перед нами постає складна проблема - як сформувати

особистість, здатну творчо засвоювати знання. Вирішення її вимагає

впровадження активних навчальних технологій.

Для формування у студентів інтересу до навчання і розвитку їх творчої

активності, професійного інтересу однією з важливих і ефективних форм роботи

є підготовка до семінарських занять та активної участі в обговоренні порушених

проблем. На семінарських заняттях студентові потрібно навчитися самому

організовувати свою діяльність як на рівні переконань і знань, так і практичних

умінь, що сприяє розвитку інтересу до оволодіння необхідними знаннями.

Одним з основних у стимулюванні творчої активності студентів є використання

творчих завдань та інтерактивних вправ, які виступають активною формою і

засобом набуття творчих умінь і навичок в умовах активної роботи мислення,


86

напруги пам'яті, актуалізації всіх накопичених знань. Такі завдання і вправи

сприяють формуванню інтелектуальних умінь. На заняттях використовуємо

завдання, що передбачають створення оригінального творчого продукту.

Наприклад, підібрати тематику, розробити заняття з малювання в молодшій

групі, де діти будуть використовувати тільки чорну фарбу; для старшої групи

розробити заняття, де діти будуть малювати, лежачи на підлозі і т. ін. Тобто,

обираються ті завдання, які найбільше дивують. Відмова від стереотипів,

компонент цікавості, привертає увагу студентів, збуджує їхні емоції і це

позитивно відображається на їхній творчій активності.

На заняттях з фахових методик намагаємось використовувати індивідуально-

творчий підхід з метою задоволення інтересів і потреб кожного студента у

різноманітних видах творчої діяльності, розвиваємо у студентів творчу

ініціативу і нести відповідальність за наслідки її реалізації в навчально-

виховному процесі дошкільного закладу.

Отже, проблема творчості з кожним роком стає все більш актуальною. Творчість

вивчається різними науками. На сьогоднішній день не існує єдиного визначення

поняття «творчості». Творчість розглядається як «процес», «діяльність»,

«конструктивний принцип пізнання», «самореалізацію». Творчі мисленні

процеси організуються і детермінуються стратегіями і тактиками.Відомості про

протікання творчого процесу досить суперечливі. Одні вчені вважають, що

процес творчості протікає за строго визначеними законами - логічний варіант;

інші вважають, що творчий процес не доступний для пізнання,

непередбачуваний і некерований - інтуїтивний варіант. На наш погляд у

творчому процесі обов'язково присутні безсвідомі процеси. І поки не будуть

відкриті всі таємниці підсвідомості, не будуть відкриті і всі закони

творчості.Аналогія відіграє велике значення в творчому процесі. На

сьогоднішній день аналогія розглядається при дослідженні асоціативної

організації підсвідомості, при дослідженні метафори і при дослідженні стратегій

творчої діяльності. Аналогізування розглядається як умовивід, метод, спосіб,

стратегія. Те, що психологічно являється аналогією, часто називають іншими

термінами: гомологія, асоціація. Значення аналогії в мисленні людини, ще не до

кінця визначене.Стратегія являється організуючою і регулюючою складовою

творчої діяльності людини. На сьогоднішній день дискусія відносно питання ,

що таке стратегія, ще не закінчена. Питання про стратегіальну організацію


87

свідомості дискусійне. Ми лише здогадуємося що відбувається в нашій

підсвідомості.Психологічні знання про формування стратегій творчої діяльності,

мало використовуються у педагогічній практиці. Отже необхідні наукові

дослідження в цьому напрямку, а головне необхідно хоча б спробувати вводити

ці системи в педагогічну практику вищої школи.


1. Сидоренко Т. Творчість у діяльності вчителя.// Рідна школа. - 2001. - № 5.-

С.55-57.

2. Момот Л.Л., Шелестова Л.В. До проблеми формування творчих здібностей

у процесі навчання. // Педагогіка і психологія. - К.: Пед. думка. - № 2. - 1998. С.

53.

3. Машкіна Л.А., Поніманська Т.І. Підготовка студентів до інноваційної

педагогічної діяльності. - Хмельницький, 1998.


88

Тулеубекова А.Е., Горбач С.Ю. Формирование функциональной грамотности через организацию самостоятельной деятельности учащихся на уроках истории

Тулеубекова А.Е., Горбач С.Ю.

г. Кагаранда, КГУ СОШ №30

ФОРМИРОВАНИЕ ФУНКЦИОНАЛЬНОЙ ГРАМОТНОСТИ ЧЕРЕЗ ОРГАНИЗАЦИЮ САМОСТОЯТЕЛЬНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ УЧАЩИХСЯ

НА УРОКАХ ИСТОРИИ

В условиях модернизации образования роль истории, имеющей

множество «пограничных» с другими дисциплинами областей исследования

возрастает и обеспечивает разработку эффективных путей и средств решения,

жизненно важных для людей задач и проблем. Ядром данного процесса

выступает функциональная грамотность, так как под ней понимают

«способность человека решать стандартные жизненные задачи в различных

сферах жизни и деятельности на основе прикладных знаний».

На мой взгляд, именно овладение навыками самостоятельной работы на

уроке дает учащемуся возможность приобретать необходимые ключевые

компетенции, выявлять и задействовать различные личностные характеристики,

помогающие повысить качество приобретаемых знаний и умений. Только те

знания и умения переходят в разряд компетентностей учащегося, важность

которых понята, апробирована на практике и доведена до автоматизма. В связи

с этим я считаю, что организация самостоятельной работы учащихся на уроке,

руководство ею — это ответственная и сложная работа каждого учителя.

Воспитание активности и самостоятельности необходимо рассматривать как

составную часть социализации учащихся, воспитания у них ключевых

компетентностей. Эта задача выступает перед каждым учителем в числе задач

первостепенной важности.

Говоря о формировании у школьников самостоятельности, необходимо

иметь в виду две, тесно связанные между, собой задачи. Первая их них

заключается в том, чтобы развить у учащихся самостоятельность в

познавательной деятельности, научить их самостоятельно овладевать знаниями,

формировать свое мировоззрение; вторая — в том, чтобы научить их

самостоятельно применять имеющиеся знания в учении и практической


89

деятельности. Самостоятельная работа не самоцель. Она является средством

борьбы за глубокие и прочные знания учащихся, средством формирования у них

активности и самостоятельности как черт личности, развития их умственных

способностей

Самостоятельная работа на моих уроках истории и обществознания

представляет собой особый вид учебной деятельности - она осуществляется под

моим руководством, но без моего непосредственного вмешательства; потому что

именно такая работа наиболее отвечает потребностям сегодняшних учащихся

сделать что-то самим. Самостоятельная работа в моём понимании - это, прежде

всего, умение, необходимая мотивация и сильная воля. Это наличие творческих

начал, присущих каждому ребёнку, это радость открытий.

На своих уроках истории я часто использую так называемые

«технологические карты урока», в которых отражены все этапы урока, алгоритм

тех или иных заданий. Здесь подобраны познавательные задания для

самостоятельной работы учащихся дома и в классе, имеются задания для

подготовки к ЕНТ.

Примерного карта урока с примерами самостоятельных работ

учащихся.

Карта урока для учащихся

Тема урока: « Присоединение Младшего жуза к России».

План изучения новой темы:

1.Хан Абулхаир.

2.Положение в Младшем и среднем жузах в 30-40 годах XVIIIв.

1.Хан Абулхаир.

Таблица №1 «Процесс присоединения Младшего жуза к России».

Причины присоединения Основные события

Проблемы процесса присоединения Младшего жуза к России --------------

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

---------Положение в Младшем и среднем жузах в 30-40 годах XVIII

века


90

Прочитай текст учебника стр21-23,заполни таблицу

Новое нашествие

джунгар на земли

Казахского ханства

Меры царского

правительства по

защите интересов

России и территорий

Казахского ханства

Противоречивость

политики Абулхаир

хана в отношении

России.

Вывод----------------------------------------------------------------------------------------------

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

Домашнее задание: Провести исследование по документам и

материалам на странице 25 учебника.

-О чем говорят эти документы? Как можно использовать этот

материал при характеристики процесса присоединения Младшего жуза к

России.

Страничка ЕНТ

Первое обращение Абулхаира к российским

властям______________________________________________________________

____________________________________________________________________

Кем с российской стороны был подписан Указ о принятии Младшего жуза в

подданство

империи_____________________________________________________________

____________________________________________________________________

В 1730 бии Младшего жуза поручили Абулхаиру вести переговоры с Россией о

____________________________________________________________________

1735-1737 гг, подавляя восстание башкир, Россия использовала

____________________________________________________________________

_____________________________________________


91

Кайдарбек Шарбат МОЛЕКУЛА-КИНЕТИКАЛЫҚ ТЕОРИЯ НЕГІЗДЕРІН ОҚЫТУДА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУ

Кайдарбек Шарбат

Қазақстан, Алматы қ., Абай атындағы ҚазҰПУ

МОЛЕКУЛА-КИНЕТИКАЛЫҚ ТЕОРИЯ НЕГІЗДЕРІН ОҚЫТУДА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУ

Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 27 шілдедегі «Білім туралы» Заңына

сәйкес білім беру жүйесіндегі негізгі мәселелердің бірі – жас ұрпаққа білім беру

және оны жоғары деңгейге жеткізу. Білім беру саласында тек оқытушының

айтқандарын істеу немесе оқулықты пайдалану қазіргі заман талабын

қанағаттандырмайды. Сондықтан, қазіргі ақпараттандыру қоғамында

ақпараттық технологияларды пайдаланбай алға жылжу мүмкін емес.

Ақпараттық технологияларды физика пәнін оқыту барысында пайдалану да

көптеген мүмкіндіктер туғызады, мысалы, физика пәнін алғаш оқып отырған

оқушылар физикалық құбылыстарды компьютерлік технологиялардың

көмегімен танып білуіне болады. Ал тақырыптық сабақ жоспарын электрондық

оқулық арқылы жасап шығуға болады. Электронды оқулықты пайдалану: жаңа

тақырып бойынша материалды жеңіл түрде түсінуге; өзбетінше дайындалуға,

жасалған жұмыс кезеңдерінде өзін-өзі тексеруге; жұмысты тиянақты орындауға;

тақырыпты толық игере алмаған жағдайда оны өз бетінше қайталауға; сабақта

оқулықты пайдаланып, өз деңгейінде тапсырмаларды дайындауға мүмкіндік

береді. Сонымен қатар, интерактивті тақтаны қолдану да сабақ тиімділігін

арттырады. Физикалық есептер шығарғанда да ақпараттық технологияның

пайдасы көп. Компьютерлік бағдарламалар арқылы есептер шығаруға,

физикалық эксперименттерді жасауға болады. Осы мақаланың тақырыбына сай,

молекулалық кинетикалық теорияның (МКТ) негіздерін оқытуда ақпараттық

технологияны қолдану жолдарын қарастырып өтсек:

МКТ негізгі қағидалары және оның тәжірибелік дәлелдемелері:

- Барлық бөлшектер микробөлшектерден тұрады, әрі дененің массасы өзін

түзетін микробөлшектердің массаларының қосындысына тең:

- Денедегі микробөлшектер үздіксіз және хаосты қозғалыста болады әрі бұл

қозғалыстың жылдамдығы дене температурасына тәуелді болады.


92

- Денедегі микробөлшектер өзара әрекеттеседі әрі өзара әрекетесу күшінің тегі

элекромагниттік болып табылады.

МКТ негіздері тақырыбындағы негізгі ұғым молекула ұғымы, оны оқушылардың

түсінуінің қиындығы, сонда бұл бар нәрсе, бірақ оны қарапайым түрде бақылауға

болмайды. Сондықтан да мұғалім оқушыларға бар екенін, оны танып білуге

болатынын көрсетуі тиіс. Сондықтан да, осы ақпараттық технологиялар арқылы

молекулалық физиканы түсіндіру мұғалімге де, оқушыға да өте тиімді болып

табылады.

Мысалы, молекулалық кинетикалық теорияны негізгі қағидаларын слайд арқылы

және білімді тексеретін тестті kahoot! бағдарламасы арқылы көрсетуге болады:

Қорыта келгенде, физика – оқушылардың ойлау қабілетін қалыптастыратын

және дамытатын негізгі буын. Физика пәнінде ақпараттық технологияларды

қолдану пәнді оқытуда дүниенің заңдарын терең меңгертіп қоймай, студенттің

ойын дамытып, эмоциясына, сезіміне қозғау салады. Сондай-ақ сабақ өтуде

интерактивті тақтаны қолдану да сабақ тиімділігін арттырады. Компьютердегі

интернет жүйесіндегі ақпараттық мәліметтерді сабақ тақырыбына байланысты

қажеттісін таңдап тікелей қолдануға болады.


93

Матвійчук-Юдіна О.В. ФОРМУВАННЯ КОМПЕТЕНТНОСТІ З ІНФОГРАФІКИ У МАЙБУТНІХ БАКАЛАВРІВ КІБЕРБЕЗПЕКИ

Пошукач О. Матвійчук-Юдіна

Національний авіаційний університет, Україна

ФОРМУВАННЯ КОМПЕТЕНТНОСТІ З ІНФОГРАФІКИ

У МАЙБУТНІХ БАКАЛАВРІВ КІБЕРБЕЗПЕКИ

Вступ

Останнім часом, спектр функціональних можливостей інформаційно-

комунікаційних систем (ІКС) значно розширився та з’явилися додаткові функції:

безпека інформаційних ресурсів і висвітлення інформації, як сталі послуги для

держави, суспільства і особистості.

Саме «висвітлення інформації», стає кінцевим і базовим показником в

інформаційному просторі між користувачами інформаційних ресурсів. Виникає

глобальне протиріччя, між постійним зростанням кількості даних, які потрібно

висвітлювати і доводити до користувача та обмеженими технічними й

соціальними можливостями суспільства, до обробки і якісного сприйняття цих

даних. Сформувалося компактне ергономічне представлення великої кількості

інформації у відображенні на малих графічних площах, і назвали цей напрям у

світі: інформаційний дизайн та його складова - інфографіка.

Метою досліджень є: розробити та впровадити методику надання

практичних знань, умінь і навичок з метою формування компетентності з

технології інформаційного дизайну, а саме інфографіки у студентів

кваліфікаційного рівня бакалавр спеціальності 125 «Кібербепека» з предмету

«Комп’ютерна графіка».

Інфоргафіка компетентністна складова комп’ютерної графіки.

Інформаційний дизайн повинен не тільки висвітлити великі обсяги інформації,

але й демонструвати динаміку показників об’єктів, фактів різних галузей на

основі визначених інформаційних тенденцій розвитку конкретних напрямів.

Візуалізація даних в ІКС та безпосередньо в ЗМІ не може існувати без платформи

математики, алгоритмізації взаємозв’язків і комп’ютерних наук та повинна мати

декілька підходів до реалізації:


94

використання не великого набору інформації на тлі великої кількості графічних

дизайнерських об’єктів;

велика кількість систематизованих даних, в тому числі тексту, на тлі мінімальної

кількості графічних об’єктів;

оптимальний підхід – текст або данні до кількості дизайнерських об’єктів [1].

Рекомендації для найбільш професійного відображення інформації на

графічному об’єкті інфографіки:

розробка графічного об’єкту інфографіки повинна мати точки психоемоційної

концентрації зору людини або, так звані, головні об’єкти відображення даних;

впровадження оптимальної кількості (або\чи мінімізованої) тексту з

урахуванням розміщення найкращої версії представлення змісту проекту;

врахування обмежень – зміст графічного проекту більш важливіший, ніж форма

графічного представлення дизайну (змістовна, але не шокуюча професійна

графіка). Графічний дизайн не повинен відволікати від змісту проекту та його

мети;

об’єкти на графічному слайді повинні бути чіткими, розміщені з розбірливою

дистанцією, з симетричним вирівнюванням елементів на слайді, професійно

спрямовані до проекту з урахуванням візуально-метафоричним уявленням

людини й простим сприйняттям психікою через мозок;

обов’язкове врахування різноманіття і водночас простоти колірних гам, як

базової складової будь-якого виду дизайну, а також впровадження графічних

технологій якісного контрастного відображення тексту, графічних об’єктів і

фонів (простота співвідношення палітри для тексту, графіки і фону) [2,3,4].

З точки зору психології, відомо що мозок людини простіше сприймає графічне

зображення ніж велику кількість тексту. Однією з таких технологій є сучасна

інфографіка.

Автор впроваджує твердження - фахівець з спеціальності кібербезпеки

повинен володіти знаннями, навичками й уміннями галузі інформаційної безпеки

з метою якісного і найбільш професійного висвітлення інформації і даних

технологіями інфографіки.

Так, на думку автора, сучасні підходи до технології інфографіки повинні

поділятись на наступні класи:


95

проект інфографіки підготовлений на базі аналітичних досліджень ( в т.ч.

нормативно-правових, економічних, наукових, тощо) і статистичних даних, так

звана - аналітична інфографіка;

напрями, що відтворюють динаміку зміни показників, фактів, подій у

хронологічному порядку за часом з використанням графіків і таблиць різних

класів, діаграм, схем, картограм – динамічна інфографіка подій;

проекти інфографіки підготовлені на базі даних про галузь або конкретний

об’єкт, що висвітлюють подальші перспективи напряму на тлі різних графічних

методів – інфографика перспективи.

Таким чином не можливо уявити фахівця з інфографіки, що готує свої проекти

для освітньої галузі а тим більш в галузі кібербезпеки без професійної підготовки

або не володіючи професійними знаннями галузі, статистикою, законодавчою

базою. Формується наявна професійна залежність, тобто фахівці з інфографіки

повинні мати фахові компетентності галузі до якої відносяться їх проекти.

Розглянемо авторський приклад: розробка проекту інфографіки з метою

формування фахових компетентностей у фахівців з напряму кібербезпека. Автор,

вище наголошував, що фахівець з інфографіки повинен мати базові академічні

знання, навички з професійної діяльності. Тільки такий підхід надасть

можливість найбільш професійно висвітлити галузеву спрямованість на тлі

технології інфорграфіки.

Робота з інфографікою завжди індивідуальна і фахова та передбачає пошук

оптимального й мінімізованого змісту інформації що аналізується.

Автор пропонує свою роботу на основі прикладного програмного забезпечення

(ПЗ) Photoshop для побудови об’єкта інфографіки, який ілюструє «Закон України

про кібербезпеку».

Визначено головну мету яку буде нести зазначений проект інфографіки, суб’єкти

та об’єкти кіберзахисту, тощо. Для підкреслення мети і теми законодавчого акту,

використано темне тло та технологія накладення верств на контрасті із

використанням різних текстових шрифтів, а також впроваджено методи симетрії

об’єктів з психоемоційним впливом на користувача. Проект, може бути

віднесено до класу робіт на базі аналітичних досліджень - аналітична

інфографіка.


96

Зараз, інфографіка може використовуватися, як інструмент на базі соціального

інжинірингу, тобто конкретна зброя впливу на свідомість суспільства. Вона

може нести негативне знаряддя: з впровадженням неправдивої інформації,

викривлених даних, використанням графіки з дратуючими чинниками з метою

агітації або дезінформації населення, тощо.

Отже, інфографіка - складова галузі кібербезпеки та повинна бути професійною

і позитивно соціально спрямованою, як потужний засіб для представлення

корисної для людини, суспільства та держави інформації.

Висновки: Розроблено та впроваджено методику надання практичних знань,

умінь і навичок з метою формування компетентності з технології

інформаційного дизайну, а саме інфографіки у студентів кваліфікаційного рівня

бакалавр спеціальності «Кібербепека» з предмету «Комп’ютерна графіка».

Література.

1. Нильсен Я. Веб-дизайн. – СПб: Символ-Плюс, 2003. – 512 с.

2. Information Design Source Book / Institute for Information Design Japan. –

Birkhäuser Architecture, 2001. – 307 p.

3. Information Design / Edited by Robert Jacobson. – MIT press, 1999. – 373 p.

4. Smiciklas M. The Power of Infographics: Using Pictures to Communicate and

Connect with Your Audience / M. Smiciklas. – Indianapolis, USA. – 2012.


97

Меирбекова Бану ШЕТ ТІЛІН ҮЙРЕНУДЕ МОТИВАЦИЯНЫ АРТТЫРУДЫҢ ТИІМДІ ЖОЛДАРЫ МЕН ӘДІСТЕМЕЛЕРІ

Меирбекова Бану

№47 орта мектебі, Тараз қаласы, Қазақстан Республикасы

ШЕТ ТІЛІН ҮЙРЕНУДЕ МОТИВАЦИЯНЫ АРТТЫРУДЫҢ ТИІМДІ ЖОЛДАРЫ МЕН ӘДІСТЕМЕЛЕРІ

Жеке тұлғаның мотивациялық жүйесі сол адамның ішкі жан – дүниесі мен

сыртқы мінез – құлқын көрсететін, оның қоғамдағы орны мен мәдени – рухани

деңгейін анықтайтын аса маңызды факторлардың бірі екені

даусыз. Мотивация – адамзат әрекетіндегі

негізгі қозғалтқыш күш болып табылады, яғни белгілі бір мақсатқа жету

үшін ынталандыру үдерісі. Шет тілін оқытуда мотивацияның басты рөлін түсіну

үшін, мұғалімдерге оның негізгі әдіс – тәсілдерін, құрылымын жақсы білу

қажет. Мотивация мәселелерін қарастыруда және қалыптастыру жолын

іздестіруде оны түсінуге мүмкіндік бола бермейді, себебі, мотивацияның

қалыптасуы бұл мұғалімнен оқушыға берілмейтіндігі әр сабақтың үрдісінде

көрінеді. Шет тілін оқытудың тиімділігі тек қана білім алушыларға байланысты

емес, оқыту стратегиясына байланысты. Осы стратегиялардың үйлесімімен ең

жоғарғы тиімділікке қол жеткізуге болады. Бұл мақсатқа жету үшін ең басты

фактор мыналар: мұғалімнің оқушыға деген педагогикалық іс-әрекеттің

тиімділігін жетілдіру және сабақтағы әлеуметтік – психологиялық бірлестік

жағдайындағы қарым – қатынасы. Оқушылардың

танымдық қызығушылықтарын және шығармашылық ойлау белсенділіктерін

дамыту үшін әрбір мұғалім өз сабағын қызықты, тартымды өткізеді. Қойылған

мақсаттарға жету үшін оқушылардың сөйлеу дағдыларын жетілдіру, дамыту

қажет және сабақта ойын түрлерін қолдану керек. Себебі, ойын –көңіл–күй,

ойлау күштерін талап ететін, ұйымдастырылған сабақ болып табылады. Әр кез

ойын шешім қабылдауды ұсынады, себебі, жеңіске жету мақсаты болады. Осы

сұрақтарды шешуде ойлау шығармашылықтары қалыптасады. Егер оқушы шет

тілінде сөйлейтін болса, онда оқыту мүмкіндіктерінің үлкен жолы

ашылады. Бірақ, оқушылар бұл жайлы ойланбайды. Олар үшін ойын –

қызықтыру сабағы болып табылады. Ойында барлығы бірдей. Бұл тіпті нашар


98

оқитын оқушылар үшін де қызықты. Пән бойынша алған білімі емес, тіл

бойынша дайындығы төмен оқушылар ойында алдыңғы, бірінші болуы мүмкін,

себебі, олардың тапқырлығы, жинақтығы ойын барысында көрінеді. Тең

дәрежеде болуды сезіну, қуанышты бөлінуі, тапсырмаларды түсінуі – бұлардың

барлығы оқушыға ұялшақтықты жеңуге, өзге тілдегі сөздерді сөйлеуге, яғни,

өздерін еркін ұстауға әкеледі және оқыту нәтижелерінде осыларды көруге

болады. Осылайша, оқу үрдісіндегі ойын оқушылардың шығармашылық ойлау

дағдыларын, шығармашылық қызығушылықтарын қалыптастыруға, дамытуға

септігін тигізеді.

«Жаз және көрсет» - деген тәсіл оқушылардың шет тіліндегі сөздік қорларын

қарым – қатынас жасау үрдісінде қолдануға мүмкіндік береді. Бұл тәсіл–

әмбебап тәсіл болып табылады, мұны лексика мен грамматиканы бекітуге

қолданылады [1]. Қарым – қатынас қабілеттерін дамыту үшін әндер

қолданылады. Әндердің оқушылар үшін қызықтылығы мынада: олардың не

жайында айтылатында, қандай әуен түрінде орындалатындығы. Әндер

оқушыларға бірдеңе жайлы хабар береді, қызықтырады, яғни қарым – қатынаста

бірінші орынды алуға итермелейді. Оқушылар әндерді үйрену барысында, жаңа

ақпараттар алады, шығармашылық қызығушылықтарын қалыптасуына септігін

тигізеді. Мысалы, оқушылар, әнді үйрену барысында, дене мүшелері мен сезім

мүшелерінің, ағылшын тіліндегі атауымен танысады. Эстетикалық мотивация

жайлы айтпай кетуге болмайды. Әсіресе, эстетикалық мотивация – ойлауды

дамытады, көңіл – күй, ойлау, жағымды сезімдерді қалыптастырады. Бұлардың

барлығы оқушылар шет тіліндегі әнді сүйіп қызығушылықпен орындаған

жағдайда ғана жүзеге асады. Тілді үйрету үрдісінде әндер – дәстүрден тыс

мерекелік элемент ретінде білім алушылардың эмоционалды ортасына

(кеңістігіне) өз әсерін тигізеді. Өзге оқыту барысында тіл шығармашылығын

әуен түрінде қолданғанда, тапсырма тез жатталып, шаршағандарын басады. Оқу

тапсырмаларының мазмұнын іріктеу барысында тез жатталатын, эмоционалды,

бояуы қанық алғаны дұрыс. Сабақ тапсырмаларына нақты кейіпкерлерді

енгізген жөн. Егер, оқушылар сан елдің мәдениетін, халқын, әлеуметтік өмірінің

суретін көрмесе, білімге тек, сөздік құрылыммен шектелетін жағдайда тез

ұмытылып қалады. Жұмыс барысында оқушылармен, оқулықтағы мәтіндерді

ғана қолданбай, мұғалім бейнесабақтарды қолдануға мүмкіндігі бар [2]. Өзге

тілдегі қарым – қатынасқа байланысты коммуникативтік тапсырмалар білім


99

алушыларда үлкен қызығушылық тудырады. Егерде сөйлеу барысында сөздерді

көп қолданса, оқушылар тез, жақсы жаттайды.

Ағылшын тілі сабағындағы диалогтар жаңа сөздерді игеруге көмегін тигізуде,

нәтиже көрсеткеніндей коммуникативтік әдістер мұғалімдердің сабақ

барысындағы көп қолданылатын әдістерінің бірі. Оқушыларға ағылшын тілін

үйретуде түрлі әдіс-тәсілдерінің көптігіне қарамастан кейбір қиындықтар

кездеседі. Сонымен бірге, қарым – қатынас қабілеттерін дамытудағы негізгі

қиындықтарды, мынадай мотивациялық мәселелерді де жатқызуға болады:

-Қойылған міндеттерді шешуде оқушыларды тілдік және сөйлеу құралдарының

жетіспеушілігі.

- Оқушылар сабақта ұжымдық талқылауға кейбір себептерге байланысты

қатыспайды.

- Оқушылар шет тілінде байланыс жасау ұзақтығына шыдай алмайды, әсіресе,

үлгерімі төмен оқушыларға қатысты.

Осыған орай оқушылардың физикалық психологиялық ерекшеліктерін ескере

отырып, көп күш түсірмейтін тапсырмалар берілуі қажет. Аылшын тілін оқыту

кезеңінде әр сабаққа билер және әр түрлі қозғалыс түрлерін қолдану қажет.

(сергіту сәттері). Бұларды қолдану барысында әрбір оқушыға тілдік

тапсырмаларды сақтау мақсаты қойылады. Өлеңдердің

шумақтарын, тармақтарын қолдану күнделікті тәжірибеде негізгі

грамматикалық үлгілерін сақтауға септігін тигізеді. Сонымен бірге оқыту

үрдісінде пәнге деген қызығушылығын арттырып, тартымды ойындарға ұласады

[3].

Таңдамалы сабақ (дәстүрлі емес сабақ) әр түрлі болады, яғни, оқытудың

дәстүрден тыс әдіс – тәсілдері қолданылады және мұнда оқушылардың оқыту

деңгейін ғана көтеріп қоймайды, сонымен бірге басқа да қабілеттерін ашуға

септігін тигізеді. Атап айтсақ, өлеңдерді декларациялау қабілеті, сөйлеу

дағдыларын дамыту, жағдайды көрсету, шет тілінде өлең айту, сөйлеу

барысында өзіндік көзқарасын беру, болып жатқан жағдайлар туралы ақпарат

беру, сөйлеу мәдениетін сақтау, ағылшын тілінде сөйлейтін елдердің салт–

дәстүрлерімен, мәдениетімен жан–жақты танысады. Сабақта оқушылар

шығармашылығы ағылшын тілін оқытудағы басты коммуникативті бағытқа

жүгінеді. Сондай–ақ ағылшын тіліндегі мәдениетаралық қарым – қатынасқа


100

қатысуға оқушылардың дайындығы мен ынтасын қалыптастырады. Тек

оқушылардың сабақ шығармашылығындағы, яғни, сабақ барысында, негізгі

түрлері – шет тілінде айтылым, оқылым, жазылым болып қана қоймай

мұғаліммен жеке бір – бірімен жанды, белсенді қарым – қатынас болуы керек.

Оқушылардың шет тіліне деген қызығушылықтарын, мотивациясын арттыру

үшін оқу үрдісінде сабаққа деген белсенділіктерін жақсы ұйымдастыру

керек. Осы әдіс – тәсілдер, оқушылардың танымдық қызығушылықтарын

дамытуға септігін тигізеді.

Пайдаланған әдебиеттер

1. Г.Кертаев. Оқытудың кейбір әдістері. Алматы,1991.

2. Гальскова Н.Д. Современная методика обучения иностранным языкам. 2004.

3. «Қазақстан мектебі» журналы 2009.


101

Shomanbayeva M.T., Ondybayeva K.S. Methods of development of electronic edition

Shomanbayeva M.T., Ondybayeva K.S.

South Kazakhstan State University them. M.O. Auezov, Kazakhstan, Shymkent

METHODS OF DEVELOPMENT OF ELECTRONIC EDITION

Abstract: The article deals with the concepts of electronic edition, reveals the main

features and functions of the electronic edition, examines the main provisions for the

development of electronic edition. The relevance of this study is that the rapid process

of computerization of education on the basis of modern computer systems entering the

country's educational institutions opens the way for electronic edition in education.

Key words: electronic edition, concept, educational process, modern computer

systems, education, hypertext.

The introduction of information technology in education depends not on the number of

computers, but on the quality of teaching aids and methodological support for their use.

An integral part of informatization in educational activities is an electronic edition.

The electronic edition is an educational electronic publication containing a systematic

exposition of the academic discipline, its sections, parts, corresponding to the

curriculum, supporting the main links of the didactic cycle of the learning process,

which is an important component of the individualized active educational environment

and officially approved as this type of edition.

The electronic edition is a new form of textbook that has more possibilities for

organizing the educational process and can be used as not only a source of information,

but also a tool for performing practical, laboratory work, writing assignments,

monitoring various processes, etc. When working with an electronic edition, the

teacher can offer assignments that were given when working with an ordinary paper

textbook.

It is necessary to understand that on the one hand, the electronic edition is an element

of the pedagogical system of the university and, accordingly, is associated with its other

integral elements, as: teacher, student, educational process and the main means of

educational and methodological support of the electronic educational process aimed at

forming general, general professional and professional competences. On the other


102

hand, being an aggregate of certain functioning elements, the electronic edition is a

quality management system for learning.

Application of the electronic edition:

1. For independent work of students:

- facilitates the understanding of the material being studied at the expense of other

methods of presentation, individual approach, impact on auditory and emotional

memory other than in the printed textbook;

- Admits the adaptation in accordance with the needs of students, the level of their

training, intellectual abilities and ambitions;

- free from cumbersome calculations and transformations, allowing you to focus on the

subject matter, consider more examples and solve more problems;

- provides opportunities for self-testing at all stages of work;

- performs the role of mentor, presenting an unlimited number of explanations,

repetitions, tips and stuff.

2. In practical classes, the teacher can:

- to conduct employment in the form of independent work for computers, leaving

behind the role of a manager and consultant;

- Using a computer to quickly and effectively monitor the knowledge of students;

- use computer support to solve more tasks, free up time for analyzing the solutions

received and their graphic interpretation.

3. Allows you to take lectures and practical lessons, material at your own discretion,

possibly smaller in volume, but most significant in content, leaving for the independent

work with the electronic edition what is left outside the classroom.

4. Allows you to optimize the ratio of the number and content of examples and tasks

considered in the audience and asked at home.

5. Allows individualization of work with students, especially in the part related to

homework and control activities.

The interface of the electronic edition should combine the integrity of perception and

the logic of action. How to achieve such a combination? First of all, everything in it

must be accessible and understandable. The main component of the textbook is

information, and nothing should distract from it, including interface elements. The

interface is just a way of organizing information, a system for managing it.


103

Basic requirements for electronic edition.

Since the electronic edition is perceived from the screen, it has its own peculiarities.

1. The text of the textbook is located in the frame on the screen. Instead of frames, you

can use pop-up windows, where you place pictures, lists of definitions, pointers,

comments.

2. To better understand, assimilate and memorize the material, it is necessary to use the

technical capabilities: animation, sound, color, illustrations. Inclusion of special

fragments will help to model complex physical and technical processes.

3. Chapters should be shorter than book ones, they must be broken down into discrete

fragments that contain one narrow question. As a rule, such a fragment consists of two

or three paragraphs.

4. It is necessary that in one of the frames there is always a table of contents of the

book, which allows, without flipping through the pages, to quickly jump to the desired

section or fragment and also to quickly return back.

5. It is necessary to select keywords, terms, names, so that by clicking on them with

the mouse button, you can call hyperlinks with explanations of the meanings of these

words or a comment on the computer screen.

6. Use headers or footers on each electronic page so that the learner does not lose

orientation in the textbook.

When creating an electronic edition, it is necessary to take into account the whole set

of receptions, methods, and production methods for producing graphic and audiovisual

information, taking into account the reproduction of electronic edition from a local

media, a local network or educational Web sites of the World Wide Web.

Electronic editions should:

- focus on modern forms of education, while ensuring compatibility with traditional

teaching materials, in full accordance with the documents regulating the content of

education;

- take into account age-related psychological and pedagogical characteristics of

students;

- to maximize the benefits of audiovisual presentation of learning materials: observable

and hidden, real and imaginary elements, objects, phenomena, processes;

- use the possibilities of computer modeling in the domain, as well as modeling of the

real environment and the natural behavior of the trainee in it.


104

The development of technology has provided a new, unique opportunity to conduct

classes - distance learning. Thanks to distance education, the student can choose the

time and place for training, it is possible to get education for those who can not

traditionally be trained for various reasons. Distance learning allows the use of various

modern information technologies, including electronic textbooks, which can combine

both information material in the form of text, drawings, graphics, video, etc., and

practical material with dynamic verification: tests, tests etc. All this can best be done

in the form of a web site, the layout of which will be done using the modern HTML5

hypertext markup language and cascading style sheets of the third generation CSS3.

Hypertext Markup Language HTML5 is not a continuer of the hypertext markup

language, but a new open platform designed to create web applications that use audio,

video, graphics, animation, and more. Those who switched to HTML5 already saw one

of the advantages of the code is the simplicity of creating, the use of clean code. The

fifth update is better than previous versions of the HTML language in that tables and

div blocks were deleted forever. Now elements such as footer, aside, as well as nav,

article, header are used. The most global change, felt even by users far from

programming, was the playback of flash animations, video, and online listening to

music without additional drivers in the browser window itself. The transfer of data to

the server has also been improved and optimized for ease of entry. Now in HTML5, all

errors will promptly notify the user, which makes it easier to work with the site. To

expand the boundaries was also possible in web design: so rich a choice of design of

games, own sites, which proves the effectiveness of the 5 version. As mentioned above,

without additional software, you can implement a beautiful animation or original game

on your site with the help of the innovation canvas.

Advantages of HTML5:

- It does not require the installation and regular updating of additional browser plug-

ins for the use of electronic textbooks.

- There is no need to purchase expensive commercial software products for creating or

editing multimedia textbooks.

- Higher productivity, economical consumption of computing resources.

- Multiplatform (compatibility with all common operating systems and mobile

devices);

- Ability to use 3D graphics and hardware acceleration.


105

All the above advantages of HTML5 allow you to create the layout of an electronic

edition with maximum convenience and fill it with completely different material: text,

pictures, animations, video, various testing materials. With the proper use of all these

tools, you can create educational material that is many times greater than ordinary

books and with which it will be very interesting to work. And most importantly, it can

be opened on any device, just by going into the browser.

Based on the foregoing, it can be seen that electronic edition developed with HTML5

are convenient for a number of reasons. To which it is possible to carry the following:

- creating once such a layout, you can make a lot of printed literature in a convenient

electronic form;

- flexible language HTML5 allows you to output absolutely any information in the

browser, which will make the textbook interactive;

- in order to open it you only need a computer or other device with access to the

Internet, which means that it can be used almost everywhere.

References

1. Aleshkina O.V. Application of electronic textbooks in the educational process

[Text] / OV Aleshkina // Young Scientist - 2012-№11. - P.389-391.

2. Gaucher H.D. HTML5. For professionals. St. Petersburg: Peter, 2013. 496 p.:

ill.

3. Zimina O.V. Printed and electronic educational publications in modern higher

education: Theory, methodology, practice. Moscow: Izd-vo MPEI, 2003. - 13 p.

4. Electronic textbook: concept, structure, requirement [Electronic resource].

[URL: http: //www.displayexpo.ru/yelektronnyi_uchebnik_ponjatie_struktura_

trebovanija.html] (reference date 05.12.2017)


106

Макушинская Т.Г., Нарбут Е.М. Актуальность заимствований в немецком языке на современном этапе

Макушинская Т.Г., Нарбут Е.М.

«ГГУ им.Ф.Скорины», г. Гомель, Республика Беларусь

АКТУАЛЬНОСТЬ ЗАИМСТВОВАНИЙ В НЕМЕЦКОМ ЯЗЫКЕ НА СОВРЕМЕННОМ ЭТАПЕ

В современном немецком языке наиболее многокомпанентный пласт лексики

составляют заимствования, в основном из английского языка. Предпосылками для

пополнения языка служили многочисленные исторические события. Наиболее

интенсивно это происходило во время второй мировой войны и послевоенные годы,

ведь как раз в эти периоды осуществлялось непосредственное коммуницирование

между населением и оккупационными армиями. Спустя десятилетие последовало

наступление культур Британии и Америки во все сферы общественной жизни.

Прежде всего это касалось массовой культуры: продукции кинематографа,

музыкальных новинок, распространявшихся в то время в виде грампластинок.

Новинки Голливуда, пользующиеся небывалой популярностью у изголодавшегося

по искусству населения германоязычных стран, привнесли в словарный состав

языка заимствования, что являлось закономерным по ряду причин. К ним

относились: 1) отсутствие названия подобного предмета / явления в немецком

языке; 2) переосмысление процесса / явления в связи с изменившимся

общественным развитием; 3) новые направления в моде и иные причины как

лингвистического, так и экстралингвистического характера. Особое интенсивное

использование англицизмов наблюдалось в период становления и влияния США в

политической, экономической и военной сферах в мировом пространстве. С

образами представлений об идеальном обществе, уважительным отношением к

свободе личности, развитием новых современных технологий, наличием высокого

уровня жизни США положительно осознавались большинством жителей

германоязычного пространства.

В данной статье особое внимание уделяется заимствованным именам

существительным. Именно эта категория заимствований прочно закрепилась в

лексическом словаре современного немецкого языка. Ведь особый вопрос

заключается в употреблении англицизмов в языковой системе немецкого языка,

когда заимствования проходят процесс адаптации и принимают соответствующую


107

форму для успешного и частого их использования носителями языка. В частности

рассматривается вопрос отнесения их к тому или иному роду, что свойственно

грамматике немецкого языка.

Общеизвестно, что не все языки имеют категорию рода, но в сознании носителей

языка соотношение существительного с биологическим родом, как правило,

присутствует. Для разных этнических групп существует своя ассоциация, что

является одной из отличительных черт национальной картины мира, отражающейся

в языковой системе того или иного народа. Так, своеобразной гендерной

особенностью немецкого языка является отнесение имен существительных

мужского и женского рода к представителям соответствующего пола. Например,

отец – der Vater, мать – die Mutter, среди исключений можно найти средний род

(девочка – das Mädchen, братишка – das Brüderchen). Лингвистическим фактором

является уже имеющийся в родном языке аналог, влияющий на отнесение имени

существительного к тому или иному грамматическому роду и способный заменить

его (das TV – das Fernsehen, das Internet – das Netz, das Center – das Zentrum).

Однако эта закономерность прослеживается не всегда четко, например: der Pool –

das Bad, der Job – die Gelegenheitsarbeit. Другим лингвистическим фактором

является само существительное и его формальный образ, связанный с наличием у

носителей языка определенных морфемных форм, например, der Manager, der

Recorder, der Pullover. Суффикс -ing получил особое распространение в немецком

языке посредством рекламы, связанной с английским словом Styling и должен был

способствовать принадлежности заимствованного имени существительного к

мужскому роду, однако этого не происходит (das Jogging – das Laufen, das Shopping

– das Einkaufen). К среднему роду примыкают и заимствования, оканчивающиеся на

– ent: das Managment, das Attachment. Однако в современном немецком языке

существуют некоторые имена существительные, пришедшие из английского языка

уже сравнительно давно, но их адаптация к категории рода все еще находится в

стадии становления: der, das, die Jogurt (Jogurt – eine Speise aus Milch); das, der Skript

– das Drehbuch.

Обилие англицизмов в словаре немецкого языка говорит не только об обогащении

его языковой системы, но и о некотором засорении языка. Речь идет о совершенно

неоправданном обращении, особенно в среде молодежи, в разговорном языке, в

языке средств массовой информации – к лексическим единицам чужого языка, что

дает повод лингвистам предполагать появление некоего новообразования под

названием «Engleutsch».


108

Sociální pedagogika

Мусраунова А.С., Черная Г.Г. Девиантное поведение подростков: причины и факторы формирования

ст. преподаватель Мусраунова А.С., доцент Черная Г.Г.

Карагандинский государственный университет имени

академика Е.А.Букетова

ДЕВИАНТНОЕ ПОВЕДЕНИЕ ПОДРОСТКОВ:

ПРИЧИНЫ И ФАКТОРЫ ФОРМИРОВАНИЯ

Проблема девиантного поведения подростков является одной из актуальных

психолого-педагогических и социальных проблем в современном обществе.

При анализе негативных поведенческих реакций личности в научной литературе

используется множество понятий: асоциальное, антисоциальное, девиантное,

делинквентное, аддиктивное поведение. Каждое из них характеризует определенный

«срез» поведения человека, определенную степень отклонения от принятых в обществе

норм поведения. Наиболее обобщенным понятием выступает понятие «девиантное

поведение», так как социальное поведение можно классифицировать как нормальное

и девиантное (уклонение, отклонение).

Под девиантным поведением понимаются поступки, действия человека, социальной

группы, не соответствующие официально установленным или фактически

сложившимся в данном обществе нормам. Поэтому, исходным для понимания

отклоняющегося поведения служит понятие социальной нормы.

Социальная норма определяет исторически сложившийся в конкретном обществе

предел, меру, интервал допустимого (дозволенного или обязательного) поведения,

деятельности людей, социальных групп, социальных организаций. Социальные нормы

выполняют функции обеспечения общества эталонами (стандартами) поведения

(взаимодействия) и функции стабилизации (упорядочения) отношений между

группами и индивидами. Общество, принимая те или иные нормы в качестве образца

поведения, создает механизмы их соответствующей общественной, моральной и

правовой поддержки, что предполагает и наличие соответствущих санкций по линии

общественного и государственного воздействия.

Отклонение от нормы может быть положительным (направленным на развитие

общественной системы, преодоление устаревших, консервативных или реакционных


109

стандартов поведения) и негативным, отрицательным. Именно последнее представляет

объект профессионального интереса социального работника.

На особенности психического развития ребенка, которые следует знать социальному

работнику, обращал внимание психолог Л.С.Выготский, определивший периоды

неустойчивости в жизни ребенка: 7 лет, 8 лет, 12- 13 лет, 14-17 лет. Он определил

характер «кризиса» в 13 лет, когда происходит физиологическая перестройка

организма, физические и психологические изменения в организме, которые

проявляются в реакции на внешние воздействия. У подростков занижена способность

самореализовать, организовать себя на определенный социально-полезный,

творческий тип деятельности. Именно в период такого кризиса у подростка возникает

конфликт с окружающими его людьми [1,360].

Для практики социальной работы важно выявить причины и факторы формирования

девиантного поведения, их взаимосвязь и взаимообусловленность.

Отклонения в поведении подростков могут быть обусловлены следующими группами

причин: социально-педагогической запущенностью; отклонениями в состоянии

психического и физического здоровья и развития, возрастными кризисами,

акцентуациями характера; причинами физиологического и психоневрологического

свойства; безнадзорностью. [2,193]. Все многообразные причины девиантного

поведения могут быть обозначены как заданные и возникшие. К первым - заданным -

относятся причины биологического характера: генетические дефекты развития,

особенности поведения, связанные со спецификой формирования и развития

различных систем и функций организма (тип высшей нервной деятельности, уровень

интеллектуального развития, особенности мыслительных операций – скорость

формирования ассоциативных связей). Данная группа причин может обуславливать

формирование девиаций в поведении (например, гиперактивность, аутичность), но

чаще всего подобного рода дефекты в развитии выступают в виде факторов

социального риска, с которыми можно нормально прожить, не имея проблем с

поведением, но которые могут актуализироваться в объективно определенных, либо в

субъективно сложных для данного человека жизненных условиях и ситуациях, которые

составляют вторые – возникшие – причины девиантного поведения.

Для каждого института социализации - семья, учебное заведение, неформальное

детско-юношеское объединение - присущи свои специфические условия риска,

которые могут провоцировать девиантное поведение. В семье это могут быть

асоциальный характер семьи в целом, либо ее отдельных членов, функциональная

несостоятельность, проявляющаяся в неверном типе семейного воспитания

(гиперопека, гипоопека); в учебном заведении – конфликты со сверстниками,


110

педагогическая запущенность; в неформальном объединении – асоциальная

направленность целей объединения с обязательным выполнением норм

взаимоотношений и требований.

Необходимо выделить наличие разнообразных взаимосвязанных факторов,

обуславливающих девиантное поведение:

индивидуальные факторы, действующие на уровне психобиологических предпосылок

девиантного поведения и затрудняющие социальную и психологическую адаптацию

индивида;

педагогические факторы, проявляющиеся в дефектах школьного и семейного

воспитания;

психологические факторы, раскрывающие неблагоприятные особенности

взаимодействия индивида со своим ближайшим окружением в семье, в коллективе и

проявляющиеся, прежде всего, в активно избирательном отношении индивида к

предпочитаемой среде общения, к нормам и ценностям своего окружения;

социальные факторы, определяющиеся социальными, экономическими, духовно-

нравственными условиями существования общества [3,133].

Таким образом, причины и факторы формирования девиантного поведения в

совокупности образуют сложную систему, в которой различные взаимосвязанные и

взаимообусловленные элементы проявляют свои провоцирующие действия с

различной степенью интенсивности в зависимости от личностных свойств индивида,

его жизненных условий. При этом необходимо учитывать, что все факторы

взаимосвязаны, взаимодействуют и взаимообусловлены. Своевременно замеченные

отклонения в поведении подростков и профессионально организованная социально-

педагогическая помощь играют важную роль в профилактике социальной

дезадаптации личности подростка. Многообразие причин социальных отклонений у

подростков требует дифференциации средств и воздействия с учетом конкретных

ситуаций и индивидуальных особенностей личности.


1. Василькова Ю.В. Социальная педагогика. – М., 2004, - 440с.

2. Гонеев А.Д. Основы коррекционной педагогики. – М., 2004. -272 с.

3. Агафонов А.Н., Бурганова Р.И., Пришвина В.А. Основы общей и социальной

педагогики. – Караганда, 2007. -146 с.


111

Шубна О.В., , Толстікова О.В., Вєнгріна І.Ф. , ПРОБЛЕМИ СОЦІАЛЬНОЇ АДАПТАЦІЇ ВИПУСКНИКІВ ШКІЛ В УМОВАХ ВИХОВНОЇ СИСТЕМИ ВИЩОГО

НАВЧАЛЬНОГО ЗАКЛАДУ

Шубна О.В., доцент, к.е.н.

Донбаська державна машинобудівна академія

Толстікова О.В., директор, вчитель вищої кваліфікаційної категорії,

учитель-методист

Вєнгріна І.Ф., заступник директора з виховної роботи, вчитель вищої

кваліфікаційної категорії

Миронівська ЗОШ I-III ступенів №2 Бахмутської районної ради

Донецької області

ПРОБЛЕМИ СОЦІАЛЬНОЇ АДАПТАЦІЇ ВИПУСКНИКІВ ШКІЛ В УМОВАХ ВИХОВНОЇ СИСТЕМИ ВИЩОГО НАВЧАЛЬНОГО ЗАКЛАДУ

Дослідженню проблем соціально-психологічної адаптації студентів до навчання

у вищих навчальних закладах присвячено багато робіт вітчизняних і

закордонних вчених. Аналіз проведених раніше досліджень виявив, що в

переважній більшості робіт проблема адаптації розглядається на етапі, коли

випускник уже став студентом, при цьому аналізуються тільки вузівські

можливості для полегшення або прискорення процесу адаптації. На наш погляд,

успішність адаптації випускників школи до навчання у ВНЗ в першу чергу

пов’язана з низьким якісним рівнем підготовки школярів та існуючим розривом

між організацією шкільної і вузівської освіти. Це обумовлює необхідність

проектування інноваційної системи взаємодії "школа - вищий навчальний

заклад", яка була б у змозі забезпечити спадкоємність довузівського та

вузівського етапів на основі єдності ціннісно-цільових орієнтирів безперервної

освіти. Реалізація цієї системи взаємодії дозволить підвищити якість знань учнів,

їх пізнавальну й мотиваційну активність, спроможність долати труднощі та

віднайти своє місце у життєвому просторі.

Серед причин виникнення труднощів адаптаційного періоду необхідно

відзначити наступне [1-5]:

– труднощі в навчанні;


112

– невизначеність мотивації вибору професії та недостатня психологічна

готовність до опанування нею;

– відсутність емоційної близькості з соціальною групою (студентською групою,

факультетом й інститутом узагалі);

– нові соціально-побутові умови життя;

– недостатні знання структур і принципів роботи навчального закладу;

– протиріччя та труднощі у становленні самооцінки, самосвідомості та

формування образу ,,Я’’ тощо.

Поняття «адаптація» багатоаспектне і розглядається різними вченими по-

різному (таблиця 1).

Таблиця 1

Визначення терміну «адаптація»

Автор Визначення

А.К. Гришаков, Т.М.

Титаренко,

В.П. Казміренко,

Ф.Г. Хайруллін

Адаптація – результат пристосування.

Г. Айзенк, Р. Хенкі

Адаптація:

1) стан, у якому потреби індивіда й вимоги середовища

повністю задоволені, знаходяться у гармонії;

2) процес, за допомогою якого досягається цей

гармонійний стан.

В.Г. Гамов

Адаптація – процес і результат активного

пристосування до сукупності умов середовища,

обумовлений цілями, ціннісними орієнтаціями

особистості, можливостями їх досягнення в даному

соціальному середовищі, адекватністю сприйняття

себе, своїх соціальних зв’язків, ситуацій загалом.

А.А. Налчаджян

Адаптація – процес, в ході якого індивід

пристосовується до зовнішніх, об’єктивних

проблемних ситуацій.

С.О. Ворожбит

Адаптація – комплексний, динамічний процес,

обумовлений взаємодією суб’єктивних і об’єктивних

соціально-психологічних, психічних,

психофізіологічних і фізіологічних чинників.


113

А.Д.Андрєєва,

В.І.Слободчиков

Адаптація – складне багатогранне включення

студентів у нову систему вимог і контролю, новий

колектив.

Створення оптимальних умов для успішної адаптації студентів до вузу повинно

здійснюватися як на рівні школи, так і на рівні вищого навчального закладу.

Комплексна програма сприяння адаптації передбачає активну участь

адміністрації школи, педагогічного колективу, психологічних служб у вирішенні

ряду задач:

формування знань, умінь за профілем майбутнього вузу шляхом модульного

навчання з можливостями вибору модулів;

знайомство з принципами і формами організації роботи у вузі (проведення занять

по формах вищого навчального закладу, таким як лекція, семінар і т.д.);

професійне самовизначення (регулярне проведення в школах інформаційної й

роз'яснювальної роботи щодо проблем професійного самовизначення);

прогноз успішності адаптації (діагностика готовності до навчання у вузі);

знайомство з освітнім середовищем вузу передбачає використання різних

компонентів освітнього середовища вузу.

До основних засобів сприяння адаптації студентів першокурсників на рівні

вищого навчального закладу відноситься наступне:

– інформаційний, психолого-педагогічний супровід першокурсника;

– ліквідація дефіцитів знань, умінь за профілем ВНЗ;

– супровід самостійної роботи студента;

– знайомство з майбутньою сферою діяльності, з базовими компетенціями,

необхідними фахівцю;

– залучення першокурсників до науково-дослідної роботи.


1. Психологічні умови успішної адаптації першокурсника до навчання у ВНЗ

[Електронний ресурс] // Режим доступу: http://ndak.com.ua/psihologchna-

service/item/176-psihologichni-umovi-uspishnoji-adaptatsiji-pepshokupsnika-do-

navchannya-u-vnz.

2. Грушевський В.О. Особливості соціально-психологічної адаптації студентів-

першокурсників до навчання у ВНЗ / В.О. Грушевський // Науковий вісник

http://ndak.com.ua/psihologchna-service/item/176-psihologichni-umovi-uspishnoji-adaptatsiji-pepshokupsnika-do-navchannya-u-vnz




114

Миколаївського державного університету імені В. О. Сухомлинського. Серія :

Психологічні науки. - 2014. - Вип. 2.12. - С. 67-72.

3. Васильева, Ю. С. Комплексная программа содействия адаптации выпускников

школы в вузе / Ю. С. Васильева // Письма в Эмиссия. Оффлайн(The Emissia.

Offline letters): электронный научный журнал. – СПб. – 2011. – URL : http://

www.emissia.org/ofline/2011/1534.

4. Плотникова О. Важливість вивчення індивідуальних особливостей

першокурсників у період дидактичної адаптації // Рідна школа. – 2001. - №10. –

С. 62-64.

5. Психологічні чинники адаптації студентів до навчання у ВНЗ [Електронний

ресурс] / А. В. Першина // Міжнародний науковий форум: соціологія, психологія,

педагогіка, менеджмент. - 2011. - Вип. 5. - С. 124-135. - Режим доступу:

http://nbuv.gov.ua/UJRN/Mnf_2011_5_16

http://www.emissia.org/ofline/2011/1534

http://nbuv.gov.ua/UJRN/Mnf_2011_5_16


115

Жақан Ә. , Сатеева Б.С., Қабыш Нұрым ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯНЫҢ БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНЕ ТИІМДІЛІГІ

п.ғ.м., аға оқытушы Жақан Ә.

г.ғ.м., аға оқытушы Сатеева Б.С.

3 курс студенті Қабыш Нұрым

Е.А. Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университеті,

Қазақстан

ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯНЫҢ БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНЕ ТИІМДІЛІГІ

Бүгінгі таңда халыққа ақпараттың мейлінше үлкен көлемін және арнайы білімдерді

беру мүмкіндігі болатын жаңа технологиялық жүйелерді жасауға қажеттілік туындап

отыр. АҚШ-тың білім басқармасы жүргізген 2009 жылы кең көлемдегі зерттеулер

нәтижесі мынаны көрсеткен: онлайн режимінде дәріс алған оқушылардың білім

көрсеткіші дәстүрлі бетпе-бет жүргізілген курстардан дәріс алған оқушылардан гөрі

жақсы нәтиже көрсеткен. CNN (кабелдік жаңалық тарату желісі), Вашингтон Постта,

сол қатарлы әлемдегі зерттеу орталықтарының болжамдарына сәйкес төмендегідей

бірнеше нақты дәлелдемелерді келтіре кеткенді жөн көрдік:

- оқушылар ноутбуктармен отырып дәріс алса, оларды бақылап отыруға ең аз күш

жұмсалады;

- көптеген зерттеулер нәтижесі бойынша компьютермен жұмыс жасау оқушының

табиғи қызығушылығын оятады;

- оқушылардың білімге құштарлығын анықтауда компьютердің көмегі басым;

- ноутбуктармен жұмыс жасайтын оқушылар, өз әріптестеріне қарағанда әлдеқайда

артық білім қорын жинай алатындығын немесе көбірек сабақтарды оқи алатындығын

дәлелдеді.

Қазіргі кезде оқу үрдісін ақпараттық коммуникациялық құралдарсыз көзге елестету

қиын. Әсіресе, интернет технологиясы арқылы оқыту өте танымал болып келеді.

Интернет технологиясы арқылы оқыту (E-learning) – бұл интернет желісі арқылы оқу

үрдісіне қажетті ақпараттың үлкен көлемін тасымалдауды және оқытушы мен оқушы

арасындағы интерактивтік арақатынасты жүзеге асырып, осы процестерді

компьютерлік бақылауға негізделген.

В. Штерннің пікірінше, интеллект дегеніміз - жаңа өмір жағдайына бейімделе алудағы

жалпы қабілет. Ал интеллектуалдық қабілет – жеке өмірді құруға және тұлғаның өз

бетінше дамуына өз кезегінде әсер ететін, жалпы оның өмірлік іс-әрекетінің өзіндік

сипатын, ойлаудың жеке тұлғалық қабілетін құрайтын жеке тұлғаның ерекшелігі


116

болып келсе, қазіргі таңда интеллект тек жеке тұлғаның ғана емес, сондай-ақ ЭЕМ-дың

немесе компьютерлер мен инновациялық құралдардың да құрамдас бөлігі. Соңғы

онжылдықта цифрлық қоғам белсенді түрде қалыптасып, электронды оқыту,

электронды денсаулық сақтау, электронды үкімет, электронды ғылым т.б. ұғымдармен

біздің сөздік қорымыз толықты. Ақпараттық қоғамның сөздік қорында тағы да бір жаңа

ұғымдар - Smart, Smart education ұғымдары белсенді түрде еніп келеді.Осы орайда

жасанды инттелектке ие құрылғылар біздің тұрмыстық өміріміз бен қызмет орнымызда

бізге қызмет етіп, еңбек өнімділігімізді арттыруда. Статистикалық көрсеткіштер

көрсетіп отырған дамыған елдердегі орташа өмір сүру жасының күннен күнге артуын,

осы «жетелі техникалардың» еншісінде деуге толық негіз бар. Сөздің түбіріне келетін

болсақ, «smart» сөзі ағылшын тілінен аударғанда «зерек», «ақылды» дегенді білдіреді.

Смарт - бұл неологизм, сын есім ретіндегі негізгі мағынасы - парасатты, тапқыр,

ақылды, ал зат есім ретінде – ақыл, алғырлық, зеректілік деген мағынаны білдіреді. Осы

сұраққа кең көлемде жауап беру үшін білім беру жүйесіндегі бағыттардың дамуын

қарастырған орынды.

Бұл бағыттарды үш кезеңге бөліп, қарауға болады. І кезең «өткен шақта» оқушы үшін

жалғыз білім көзі мұғалімнің өзі болып, мұғалімнің кеңесімен оқушы жаңа білімдерді

аудиторияда немесе оқулықтардан ала алатын болды. ІІ кезең «қазіргі кезде» білім тек

мұғалімнен оқушыға беріліп қана қоймай, оқушыдан оқушыға да беріледі, ал бұл

білімнің жаңа деңгейін құруға мүмкіндік береді. Өз кезегінде білім беру

технологияларын жетік меңгеріп, оқытушылар білімді аудиториядан тыс уақытта да

ұсына алады. Ал ІІI кезең «келешекте» оқушы үшін негізгі білім көзі интернет болады,

технологиялар тұлғаға бағдарланады және жаңа білімді құруға бағытталады. Smart

education – бұл ортақ стандарт, келісім мен технология негізінде Интернет желісіндегі

бірлескен білім берушілік әрекетті жүзеге асыру мақсатында құрылған оқу мекемелері

мен профессорлық-оқытушылық құрамының бірлестігі. Яғни, бұл контентті бірлесіп

құру және пайдалану, бірлесіп оқыту деген сөз.

Сондай-ақ, Smart education немесе «жетелі оқыту» - бұл барлық әлемнің контентінің

көмегімен еркін кіруге болатын интерактивті білім ортасындағы икемді оқыту. Smart

education ұғымының мәні – білімнің кең көлемді қолжетімділігі. Өз кезегінде, «жетелі

оқытудың» мақсаты - білім беру процесін электронды ортаға көшіру арқылы оқыту

процесін тиімді ету. Мұндай тұрғы оқытушының білімін көшіріп алып, әрбір адамға

қол жетімді етеді. Оқыту әр жерде және үнемі қол жетімді болады. Кітаптық

контенттен белсенді контентке көшу «жетелі электронды оқытуға» көшудің тағы бір

жағдайы болып табылады. Білімді электронды түрде берудің нәтижелілігі артады.

Келешекке бағытталған білім беру жүйесінің даму тенденцияларын анықтау


117

мақсатында оқушылар келешектегі мектеп моделін жасақтауда осы смарт-

құрылғылардың білім беру жүйесін дамытуда, оқушылардың білім сапасын

арттырудағы рөлін басып көрсетті.

Жаңа үлгідегі мектептің құрылысын модельдеуде оқушылар «мектеп ғимаратының іші

– сырты барлығында видео камералар орнатылған, әр оқушы пластикалық карталар

мектепке кіруге мүмкіндік береді, оқушының мектепте келгендігін, тамақтанғандығын,

сабақ аяқталғанын, ата-аналарға күн сайын телефондарына хабарлама жіберілетіндігін,

ал оқушылар оқулық, дәптерлерді сабаққа алып келмей, тек өздерінің арнайы

флешкаларын алып келіп, флешканы іске қосқан кезде автоматты түрде жұмыс аймағы

ашылатындығын, бұл жұмыс аймағын іске қосқан кезде оқушының алдына электронды

кітап пен дәптер шығады; оқушылар мұғалімдер хабарландыру тақтасының орнына

электрондық дисплей мектептің жаңалығынан хабардар етіп отырады, әр қабатта

оқушыларды бос уақытын ұйымдастыруға мүмкіндік беретін демалыс кабинеттері

орналасады, әр қабатта 3D бөлмесі және теледидар бар» деп заманауи мектептің

бейнесін видео материалдар көмегімен суреттеген болатын.

Осы орайда «Smart оқыту жүйесінен не ала аламыз?» деген сұрақ туындайды.

Мектептің сандық базасын қалыптастыру және оны тиімді пайдалану үшін

жоспарлауға.

Медиатека қорларын дамыту және жетілдіруге.

Инновациялық технологиялардың мүмкіндіктерін зерделеуді ұйымдастыру және

олардың білім беру үдерісіне ықпалы, әсері.

Мектепте желілік ынтымақтастықты қалыптастыруға мүмкіндік береді.

Ғылым мен техниканың жылдан жылға кең өріс алып, жедел қарқынмен дамуы, білім

мен дамудың негізгі көрсеткіші болып табылатын адами капиталымыздың артуына

алып келуі тиіс. Оқушылардың жақсы білім алуын, табысты оқуын, ақыл-ойының

дамуын жоғары дәрежеде ұйымдастыру егеменді елімізді одан әрі дамытатын

азаматтарды тәрбиелеуде маңызды қадам болып табылады.

Пайдаланылған материалдар:

1. Назарбаев Н.Ә. «Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел

жаңару жолында». //«Айқын», 2005 жылғы 19 ақпан.

2. Пірәлиев С.Ж., Даутов С.Б., Симтиков Ж.Қ. «Елбасы және отандық білім жүйесі».

Алматы, Абай атындағы ҚазҰПУ, //«Ұлағат», 2011 жыл.

3. WWW.CNN.COM

4. WWW.CIW.EDU

http://www.cnn.com/

http://www.ciw.edu/


118

CONTENTS

PEDAGOGICKÉ VĚDY

Problémy tréninku Кабатаева К.Т.,Баербекова А.Е. ҚАЗАҚ ТІЛІ САБАҚТАРЫНДАҒЫ ТИІМДІ

ӘДІС-ТӘСІЛДЕР ЖҮЙЕСІ ................................................................................... 3

Башкеева А.А. МЕН ҚАЗАҚСТАНДА ТҰРАМЫН .............................................. 9

Ірклієнко В. С. ПІДГОТОВКА МАЙБУТНЬОГО ВЧИТЕЛЯ ДО ОРГАНІЗАЦІЇ

ВИХОВНОЇ РОБОТИ В ШКОЛІ .......................................................................... 13

Корнієвська В.Г., Корнієвський Ю.І. ЛІЦЕНЗІЙНИЙ ІНТЕГРОВАНИЙ

ІСПИТ «КРОК-1.ФАРМАЦІЯ» ........................................................................... 16

Metodické základy vzdělávacího procesu Лобач О.О., Кузьомко Л.А. МЕТОДИКА ДІАГНОСТИКИ ТВОРЧИХ

ЗДІБНОСТЕЙ МОЛОДШИХ ШКОЛЯРІВ ............................................................ 21

Марущак К. В., Власенко Р. П. ФОРМУВАННЯ ТРУДОВИХ УМІНЬ

СТАРШИХ ДОШКІЛЬНИКІВ У ПРОЦЕСІ ДОГЛЯДУ ЗА ОБ’ЄКТАМИ ПРИРОДИ 26

Черкун Ю.О. РОЗВИТОК КОМУНІКАТИВНИХ НАВИЧОК У ДІТЕЙ СТАРШОГО

ДОШКІЛЬНОГО ВІКУ ЗАСОБАМИ ГРИ ............................................................. 30

Карашева Ж.Б. ФОРМИРОВАНИЕ КОМУНИКАТИВНЫХ НАВЫКОВ

ПОСРЕДСТВОМ ХУДОЖЕСТВЕННОГО ПРОИЗВЕДЕНИЯ У УЧАЩИХСЯ

НАЧАЛЬНОЙ ШКОЛЫ....................................................................................... 33

Бекбаев Б.М. ФОРМИРОВАНИЕ У УЧАЩИХСЯ ИНТЕРЕСА К ТРАДИЦИЯМ

НАЦИОНАЛЬНОГО ДЕКОРАТИВНО-ПРИКЛАДНОГО ИСКУССТВА НА УРОКАХ

ТЕХНОЛОГИИ .................................................................................................. 39

Strategické směry reformy vzdělávacího systému Бакенова А.М., Абдразакова А.А TRILINGUAL EDUCATION INTEGRATION

......................................................................................................................... 42

Идия А.Д., Күмісбай А.Қ. “БОЛАШАҚҚА БАҒДАР:РУХАНИ ЖАҢҒЫРУ” АТТЫ

ЕЛБАСЫМЫЗДЫҢ ЖОЛДАУЫНДАҒЫ ЛАТЫН ӘЛІПБИІ .................................. 46

Борантай М.,Бижанова А. ҮШ ТҰҒЫРЛЫ ТІЛ-БОЛАШАҚҚА БАРАР ЖОЛ ... 49

Сапарәліқызы Ұлтуар, Хайдарбекова Малика РУХАНИ ЖАНҒЫРУ ....... 51


119

Өтемұратова Ақниет, Молбаева Айнұр, Бейсен Тоғжан ЛАТЫН

ӘЛІПБИІНЕ КӨШУ ............................................................................................ 53

Оңалбек Гулден, Бақаш Ақжан, Турсун Әсел ҮШТІЛДІЛІК- ЗАМАН

ТАЛАБЫ ........................................................................................................... 56

Катинас Т.А. ОСНОВНЫЕ АСПЕКТЫ ОБНОВЛЕННОГО СОДЕРЖАНИЯ

ОБРАЗОВАНИЯ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН.................................................... 58

Moderní metody výuky Калыкова Л.С., Сауранбаева Р.А., Аяпбергенова К.С. ИЗУЧЕНИЕ

ПРОФЕССИОНАЛЬНО-ОРИЕНТИРОВАННОЙ ЛЕКСИКИ НА ЗАНЯТИЯХ ПО

РУССКОМУ ЯЗЫКУ .......................................................................................... 61

Успанова А.К. РЕФЛЕКСИЯ – ОКУШЫЛАРДЫ САБАККА ПСИХОЛОГИЯЛЫК

ТУРГЫДАН ДАЙЫНДАУДЫН БІР ШАРТЫ ........................................................ 66

Ломакіна Л.В. СУЧАСНІ ТЕНДЕНЦІЇ У НАВЧАННІ ІНОЗЕМНИХ МОВ ........... 72

Кузербай Ә. Ш. ӘР ТҮРЛІ ОРТАДАҒЫ ЭЛЕКТР ТОГЫ ТАРАУ БОЙЫНША

ЕСЕПТЕР МЕН ТӘЖІРИБЕЛІК ЕСЕПТЕРДІ ШЫҒАРУ ..................................... 74

Karasyova O.V., Latunova N.V. FORMS AND METHODS OF STUDENTS’

INDEPENDENT WORK ORGANIZATION WHEN TEACHING ENGLISH. .............. 77

Золотарева Л.Р. ФОРМАЛЬНЫЕ И ВИЗУАЛЬНЫЕ ХАРАКТЕРИСТИКИ

ГРАФИЧЕСКОГО ДИЗАЙНА СТИЛЯ АР НУВО ................................................. 80

Гавриляк Л.С. РОЗВИТОК КРЕАТИВНОГО МИСЛЕННЯ СТУДЕНТІВ ........... 85

Тулеубекова А.Е., Горбач С.Ю. ФОРМИРОВАНИЕ ФУНКЦИОНАЛЬНОЙ

ГРАМОТНОСТИ ЧЕРЕЗ ОРГАНИЗАЦИЮ САМОСТОЯТЕЛЬНОЙ

ДЕЯТЕЛЬНОСТИ УЧАЩИХСЯ НА УРОКАХ ИСТОРИИ .................................... 88

Кайдарбек Шарбат МОЛЕКУЛА-КИНЕТИКАЛЫҚ ТЕОРИЯ НЕГІЗДЕРІН

ОҚЫТУДА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУ ............................. 91

Матвійчук-Юдіна О.В. ФОРМУВАННЯ КОМПЕТЕНТНОСТІ З ІНФОГРАФІКИ

У МАЙБУТНІХ БАКАЛАВРІВ КІБЕРБЕЗПЕКИ ................................................... 93

Меирбекова Бану ШЕТ ТІЛІН ҮЙРЕНУДЕ МОТИВАЦИЯНЫ АРТТЫРУДЫҢ

ТИІМДІ ЖОЛДАРЫ МЕН ӘДІСТЕМЕЛЕРІ ......................................................... 97


120

Shomanbayeva M.T., Ondybayeva K.S. METHODS OF DEVELOPMENT OF

ELECTRONIC EDITION ................................................................................... 101

Макушинская Т.Г., Нарбут Е.М. АКТУАЛЬНОСТЬ ЗАИМСТВОВАНИЙ В

НЕМЕЦКОМ ЯЗЫКЕ НА СОВРЕМЕННОМ ЭТАПЕ .......................................... 106

Sociální pedagogika Мусраунова А.С., Черная Г.Г. ДЕВИАНТНОЕ ПОВЕДЕНИЕ ПОДРОСТКОВ:

ПРИЧИНЫ И ФАКТОРЫ ФОРМИРОВАНИЯ ................................................... 108

Шубна О.В., , Толстікова О.В., Вєнгріна І.Ф. ПРОБЛЕМИ СОЦІАЛЬНОЇ

АДАПТАЦІЇ ВИПУСКНИКІВ ШКІЛ В УМОВАХ ВИХОВНОЇ СИСТЕМИ ВИЩОГО

НАВЧАЛЬНОГО ЗАКЛАДУ .............................................................................. 111

Жақан Ә. , Сатеева Б.С., Қабыш Нұрым ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯНЫҢ БІЛІМ

БЕРУ ЖҮЙЕСІНЕ ТИІМДІЛІГІ .......................................................................... 115

CONTENTS...................................................................................................... 118

*230459*

*231092*

*232047*

*232096*

*231685*

*231876*

*231883*

*231885*

*232024*

*231617*

*231671*

*231791*

*231793*

*231795*

*231797*

*232018*

*231331*

*231377*

*231541*

*231779*

*231839*

*231901*

*231903*

*231962*

*231967*

*231994*

*231995*

*231998*

*232113*

*231339*

*231538*

*231294*

Date post:	19-May-2020
Category:	Documents
Upload:	others
View:	14 times
Download:	0 times

XIII MEZINÁRODNÍ VĔDECKO - KONFERENCE · Materiály XIII Mezinárodní vĕdecko - praktická...

Documents