H.A l K E V i A Y L 1 K K Ü .l T Q ·R D E R G i S i !'!!!. ~--~--~-!'!"!! ..• '!!"!- •• "'!!!!. ~- ~~~~!'!'!!!!!!'!!!!!'!!!!!!.!""". '!'!!".- !!"'!"! ... ~-~--~~!""'::. ~~!!'!!!!'!!~~

YiL : -YT f MAYıs · -· HAZiRAN· SAYt: 67- sa •• r • •• - .. ... ·.- .. _ .. .. ~-- -- ; ---_--~

M. E V l E V i L E ~ Ş . ~ H R l .·

K O N YA ·· Çe,·iren: S. SUNGUR Yazan: Cl. H~ART .

(.61) inci S:ıyıd:ın Soıır:ısı )

Tarihte. Karaınan b.e~·f İbrahim b.ey bası, karısının tavtıssut.u ne; onu· af-tarafından; haksız ohirnk, ko\•ulınuş fetti. ve·, İbrahim beyin . lıezimeti üzerine -· Yıldırım Bayezıd zanHınıı)da tekrar

·tekrnr ikinci .Murad (1) tarafınelem bu-.· isyan etti, ' 'e m·etiJunun tekrar affıriı:ı . raya yerleştirilmiş ~KabiJeler Reisi> mazhar· oldu, Otu7,1ki sene .hükümet Turgud var. Avrupalıların ,DRAGOUT, sürdü, bu nıüddetiıı sonüncla, ö.leceg-i dediği meşhur Koı:san Turgut", .Men- sırada; evvelce . Veliabd olarak. ilan teşe sancağında bir IDrisliyanın oğlu ~dilen oğlu İbrahini· 'beyin · Saltanat idi. Yarsak aşireU .gibi Turgut. ve · ~ddiasında bulunduğunu gördü. Fakat · Türkmen aşiretlerinin yerleştigi bu · biı, bir cariyeden doğduğu iÇfn · diğer bölgede b.u .. ismin J..ıuralara yayılı1uş kardaşlan bunu- mu,·afık bulruadılar, oldu~unu · görmekle . ne kadar · Jıayret ·o k_adarki memleket eşr:arı, Pir Ahmed edHse azdır. Ne olurs·a olsun , bahset- · bey_i tahta çıkardılar. lshak bey hasta tiğimiz kitabe ile. Karaınan · beyi~in babasını .cKlRALE::. ·ye götürdU ve ora-hükimiyeti zaıriımını ·ifade e9en bir dan kaçctı; İbrahim bey bq teŞebbi.is-<ibideye ·sa.hip oluyoruz. ·J?u kitabenin l .~rd.en sonra öldü·. . ·

tarihinden beş yıl en:el 825 de,1btah"im Turgut bey kitııhesinin . hatırlattığı beyin bahas_ı ·l\r~bmed bey, onn. Yasnı · vak'ahır b_unlardır. · Bu :vak~al~rda tanıyaiı Osmanlı fn1ııaı:atorluğuna isyan ·3elçuk · imparatorluğunun varisieri etnıiş ve, Adalya'yı ımıhasara etmişdi. ·ciıan mal:pıllt ·küçük slilalel~rin Osman Bi.r' gün, benclelderden geçerken, bir oğullarının ·mubarip· bilyük "impar·a-top. ateşine tutuldıi Ye öldü. Bu haber torluğ~1 içinde remessül etn~ekten ka-üzerine J~nrdeşi l\Tn.-;a bey derhal Kon- çınmak ·içiıi . yapt"ıkları ·s-on g_ayret · va tahtına oturdu. i\Jerhunıun oğulları görülmektedir. · ·

. lbrahii11 ve 1slıak 1\n~~tıl:.ır; ve İkinci ·· Sultan .:\furad .(~) dan yanlım ve hi­

maye istediler, O, da bunlara bir O_r­du yeı:di, bu Ordu ile Konyayı ge"ri aldılur, ve İbrahim bey tahta geçti. l\Junıd bunların her birine kemli kız- .

-larını ni!.;<ihliıdı, bir n)Ücldet s~mh 1b­i·ahim bey isyan ~tti. . Fakat kayın ba-

~!) Rirind Sultan ~1urad olacak. S. s ..

DOKUZUN.CU BÖLÜM

Şeyh Saclrdri;, - i KQncl'/!nin tiirbrsi. -J On ii(iincii asmı diga tiirbe .pe ra­mi/eri - Ldrmdc kaptSt ı·e şehir siirt/nun k;·ıfmfilan;

·~ıırgurloglu mez.a.rlığının .bulundu­ğu sokalüa, biraz i.Jeride· .Ye hemen

1i ·

. hemen dış mahallenin 'sokaktan birai yliksekte bulunan nihayetinde· Şeyh·· Sadrettini Konevi'nin turbesi görUnU­yor. Tahta parmaklıkla kapalı kUçUk sUtunıu· bir medhal (Portique) tllrbenin knpısına ıiçılıyor, ki bu ·kapının lls­tUnde - şu kitabe okunuyor:

•Bu mu\(addes bina, içindeki tllrbe ve kendisinin bizzat ynzıp vakfettiği

kitnplaqnı _ihtiva eden ktltüpliane znhdi hayatla muhal\kik ve tılinı ve Şeyh· Mehmecl bin lshnk bin Mehmed rndiallahüanh için yapılmıştır ki bu . binayı nınelleri sözlerine iıyg\ın ar: kudaşları aras'ında afifl\lhul olnnlarn tııhsis elınişcıi· ve Hak · Tealfı onlar:J hunu bil<lirmişdi. Sene (i73 (1274-1275). iı

Burada cSOFlı- ismi verilen Acem ıııütesuvvif· ·filoıoflarınclan birinin -me­zarını bu lmuş oluyoruz. Bunl!lra SO-_ "FJ deniyor. Çllnki. bnnlar namt:ıtena­hili~i daha ·iyi _görebilmek ·için derv_iş

... veya keşişlerin giydikleri .. SOF, ku~

maştan yapılmış bir lıırka ·giyerlerdi. Şeyh Sadrettin'in fibidesinin . tarihi U~\Uııcl\ Gıyaseddin · Keyhusrev zama­nma t ~sadUf eder ki bu zamanda Mo­golların vasalı ohw Selçuk hllkUmrlal"l OrlR Asya· h Ilkilmeti · na.mına bir vergi toplayıcısıı;ıdan başka bir şey deg·iJdi. · Bu Şeyh, · İ\1evlevi tarikatının ınuessisi Celilltlddin Ruıni'·nin eyi dostu idi; is­mi, kitabede gördDğl\mllz gibi, Cam1' nin (._...i}I.:..L.J;) l\ııdeki maİfimata ~ıy­gun olarak Sadrettin :Mehmet bin ls­lıak'dır. ve· onn yi\k.sek fikirli mana­sınit J\ıı_,._ l>) ııEbl'ıl ?\Ianli>). lakabı ve­rilmiş idi. Sadrcttin, nieşhur heyetşıııns ve filozof (..s-_,ı. ~.,.JI~~i) -" ~asirnddin Tusi, ile muhabere ederdi. Kelilm'l1 dair kitaplar te'lif etmiştir. · ·

CeH\ledclin Rumi; Sadrettinden ev­vel ölm l\ştü ve. fevkli\de lıörmet e~ eri olarak, cenazesinin defni esnasında

dua okuruayı ona yasiyyel etmişti. GOG senesinin 22 CemnzUlahır petşembe

ıs

ge.cesi (i 1Ölntinusani i2Ö9) do~afi Sadreddin 13 :l\·Iubar-rem 673 (19 Tem- · muz 1274) ·de . Karneri sene ile 68 ·ya·­şındn öldU. Kitabenin kaydetmedi~i bu ma.lftmatı kUtUpbanemd.eki el yazması · bir al bUm de· buldum.

.. Sadreddin turbesinin önUndel<i kl\çok mescidiil içedsi sakin ve se- · ri ndir. Toprak kaplar içinde eskiyince

: iyileşen Me ram . memba'larının suyu muhafaza olunuyor; tiç haftalık veya bir aylık destideki sudan ·(Su) içi­~·oruz. · Bu su, dura dura tamamen durgun ve saf bir hale gelmiştir: i\leınba'dan çıktığı zaman muallakda olarak ihtiva etti~i kireçli maddeler­elen kurtulmuştur.

Vaktiyle bir ıısTELE : dikili taş~ . · oliıp bu g(\n sadece· blr · "D~I\LLE = Kaldırım taşı~, vazifesini g~ren bir taş tızerlnde Yu·nan lisnnı ile yazılmış olup iınparator ANTON1N" · narnma Senılto'nun Konya halkınn bir emir-namesinin parÇası okunuyor: · . .

H B o Y AH K AT o L\'H M C

ETEI.MH~EN ..

'1' A N T _t!_ N I o NT ,P A N N o

OYEPfTANoNA~XFo~AI

0EN~EJ3A!21'

-, ~AN TA

XE~ANTA

Selç:ukiler haRkında bazı turibi vesika'lar bnlm:ılc ümirtiyle kiHt\pha­

. nenin ~ataloğuna· baktık~ Kelliriı ve · ·'fasavvnfn ait eseı-lerflen bnşka bir . şey yok.

Bu serin sığ"ınugı terk.edelim . ve lfii ııUn sıcaklıg-ına dünelim : ., - .

· 0\'ada görülen; tuğladan yapılmış · ve epey' zamandanberi harap· v~~i­yetle olan ve ekserisinde kitabe btJ.- . lunınavan turbeler arasında ·yalnız bir tanesi~ Şahalıeddin Ömer-el- HUseynt~

nlnki nazat-ı dikkatimizi çekmişpr ki l.ınnun tarihi oiı!.'ıçnncU asra çıkar ve civardıı, _şurada burnda dağınık olarak bulu_ncın ve birbirine çok benzeyen bu çeşit diğer abidelerin de' ayııı devre ait olduğıını1 isbnf eder. RapınıiJ üs­tünde Şn aşağıdaki'arapça kitabe oku­nuyor:

. · "Bu kubbe huzur-u-1lı1hrde fakir (Allah ·onu · yüceltsin) Şcıhabeddin

Ömer bin Hüseyni bin Ammedelivan ' (Muhammed aleyhisselilın - ha~kı · iÇin Allalı onu ruz nıalışerde güzideler arasına koysun) un meza·l'Jdır · F.I 1 Muharrem 663 (24 Teşrinievvel l~G-:1:),.

Bu iiblde üzerinde o ·zaman sa Ila­mit süren lıukümdarın ismi · yoktıır. Fr.kat, her tlirlü. beıızeyişlere göre, bu tarih .lkinci lzzettin Keykavüs'ün uzun zaman Konya tahtı için mi.fcıı­

dele eden ve nihayet. i\logolların hi­niayesi sayesinde yerine · geçen dür­ctüncü Rükneddjn Kılıc A$lan olaciık­tır.

evve1ce kale dıvar küŞele~rinde resm­edildiğini gürdiiğfıınt\z . iki Balık'la nıilzen;en biıüının tarihi fiırkolumiyor.

Bu tarih,· Koıı~·a ve Siyas kalele­rinhı in~n edilclil\leri sene olan Ilieri 618 (1221) dir. Jbni Bilıi, bu me\'ZLJ . hakkında bize mühim· tafsiliit naldet-: miştir. ki HOUTS\1A'nın ne~reft'iğ·i

metne güre, bu taf'silıltı lei·ceme erli-. yonız:

"Alaecldfn Keykubad, · kenıli linzi­nesi nden, şehrin dört kapı:s:nı ve bir çok ınrıhiın kuielei· ynptırdı .. Yapılan şeylerin hlr . lm;ını, her biri kendi pa­rasiyle IJ;ı · ııı~srafa i:;;tirük etm;ş olan Tiirloneıı a>;fret!eriııiıı Jıe\=leriıie isn;:cl . . . . . Olt111111'." D~l\'ill'lt1J' li\7\' UZ Ill'.~l'll!ei'de'n . . .. .

yapılmış ıııaı·~kıikiıt Y~ lıeykeii e rie ı:;Uşleııcli~ üzerine l{tır'ıııı !->urt- leri, Pe~·­gamberin meşhur lıcıdbit: ri, ::e ~· rr­~lcvsi' n i n ;i ı:eııı l'e oL! ı ı ııı <:"·ıın r d t:.;:,! i1 ı: ı ınnı~·zıııııesi ,:e :\p;.>plıte.:zıııes ~ ııie~­lıur kıt';ılııi·ı ·yazılctı . . l.l_iı ·•n rııı i';~: ;;_sı billikten ~ô:1;.,t · ı-ıo i,rın-ı.ıia . r ·. bıırn~;:, ı .

· · . !..._rüzden ,..,,'·.'Ct·inli, btgelid_i \'e knic_ lt.~ rin Şehrin doğu güney tarafında· bu- ... ' · t a ·1J ı 1 a rı ı w ~ıl D n · lı n rf i er i e. y n Li 1 ıı ı :ş · Junan ve hiç hissetmeden vardığımız

olan 1\t:::di i~mi Ye· lül-<;ıl.ıı gibi. ~~da­Larende kapısı, isminin de gôsterdiği · f 1 k=:tlerii;in bDyl':idi'igiı ı:~~rl:ıı!:H muiHl- · gibi, hala ı.ı.ynı ismi muhn ·aza e1. en . .

faıa eıi!ımek üzere, lıey!t:ı·i:ı binrle-şelll'ia, yani Lurende'ııin, yolu üze- . · ı· i n: i ı d e J;: t_ ı ı e. ı t:_.r i n · r~ ı\: ri :ı t: ·" •; z \ i ı ıı a; :.111 rin.de l.ıulunuyor. Fakat bu ·.şehre

· uınumi~·H!i! hüktiın ,et merkezinde Set- emrı~ tti. , ·-

~~L!I{ilerin yei·iue geçmeğe te~·ebbns .. · ZanıHnın hürmet t-ttiği ~~~·i, in-. eden Karaman lıaıiectanııiın ismi ol cin ~:ınlıuın jhnıı11 ve lmdühilıl-:ları ınalıy- . "Knramuıı, da deriilir. Bu k<1JH, l.ıu ~ sorı · et nı iştir. · Şifndi Key!.:ııl)::d'a _ lf:bi oh! n

· otu.:?. .sene iarfıııda hemen . kilmilen · . ·i>eylerin s:ı. f.lukatleı:in~n lıi~: izleri yok. lıaqıb edilmiş 0lan eski knh~t e.i·in · jbni Bibi'ııin · bahsettiği · bey<ız . mer­n~' akta duran yegüne izidir; · ,:e hciia ınerrleıı y:;pılmış !nu];k!}\.';it · re · ıiey-. r,:ok acıl;:lı _ bir h::ı_ lde_ dir. Kaı)ılılle k:il- ·. ' ·e·,,.. c:!·ıl1'1 hiı ... J .... ,. · ı;eııe·· evYel "e\··-

,t>. IJC:.A. .t . · "\•y . ·~ • . " .,.. ·

manııŞ, · c:ııca·k JamiJ<ıge :=::: direl,h::.'rJn yahhırın gördükleri bir. ıı!ı;y .. eski . ka ı ıntısından, 1·: u piiJ ı n var lı ğı fıll'k edi- İ( oiıya fılJ~rlelerid ir: · B n 1 n n lı it n ı :ır

l<::bi li~·or. · J\ııybolmu:;;tu_r. . .

Sqlcl<ı. kuJenin, snsleri 1\opıırılmış ve tas Yığınları hali'nde duran ~ekil~iz . ' •.

l.ıir ka<,: izi görl'ılüyor. Bııııunlıı bı:nı-

be~ bu yıl-\ ık kulölercteıi· lıi r.i nzeriııde

. Lılrenöe 1\apı~ının l;i:i ·~ı:-:ınıh;._ ~th­rin dış ııı;:lı [ıl le:;:inin lı:;:;i;ın-~: ı (:m(!a,

.cümle k:ıp:~ı ile ıııin:ır<:~ ~;ide;1 hı·!~kn .. · lı i r ~ey J; a ı m ;ı m ı ş o ı n ıı li:: r ;ıp IJ i r e ı: ı n i

lH

var. Bu cUmle kapısı üzerindeki kita­benin harfleri o kadar birbirine girift ki bu kitabeyi okumamız mümkün olmadı. CUmle kapısının içine yapıl­mış çeşnıe Uzerine konmuş df\ire~r

Cartouche = kitab~ çerçivesi içinde ve medbale bakarken sağ tarafta, 1nce !IIi n are camisinin · mimarı olan Kfılus bin Abdüllah (1) ismini bulduk.

1

Bu boş cu m le kapısının arkasında · ve yine La re nde yolu üzerinde Sahib-A til' nın tUrbesi var. Kapinın üzerine kon~ muş . olan v.e ancak son satırlarını

okuyabildi~imiz kitabe· bu binanın

ü~:Uncu Gıyaseddin Keylnısrev'in ·ve­ziri Fal~reddin Ali tarafından yaplı­rıldı~ını ifade ~diyor. 'Bu sırada Halk tarafından verilmiş olan Sahib - Ata . invanı Fahreddin Ali'ye mahsus bir "Sobriquet = ınvaİı,. olmasın? Atıfet . . -sahibi vezir demek olan Sabib -. Ahl tabiri bu adamın hayırseverliğine bir . tma. ifade etmiş olmasın? Bu nokta henüz esrar perdesi altındadır. Ne

olursa olsun, bu kitabenin tercemesi şudur:

·ALL\H BANA KAFJDlR !>

· .<Bu bina sl\ltanül muhteşem zıllul" . lah i filalem Gıyaı:;üddUnya vedd.in eı.:

galib Keylıusrev (üçüncl'ı) bin Jrılıç

Arshm (dürdUncu) bürhau emiri~lmti'

minin lıalled.allahü milke zamanıııd·a çok ıutufktır ola~ı ·Allahın mağfiretini dileyen abdi ztıif ·Ali bin ellıaç Ebu-

. .

bekir (Allah .... kabul~tsin) tı;ırafından_

66R (12M- HiO) senesinde yapıldUı

· · Bu Tü~benin . i~~erisi tas:::ıyvur edi­lebilecek derec:ede Acem lnrzını ha-

lonlar var. Ort'adaki salon ·. mavi . ve yeşil renkli Çinilerle sUslü ve yine çini parmaklık lı bir pencere ile süs­lü~ür. Salonun kubbe~i de çok susıu­dnr. Ve bu kubbede; penceredeki ay­nı zevki veren çinilerle örtıııü ojival tarzda bir kemer· görülmektedir. TUr­benin. qrtEısında bulunan mezar üze­rinde şu aşağıda ki kitabeyi okuya bil-dik: .

. . ~ . : .. Sa!ıibtil muhteşem Fahrettin

· Ali bi~ el HUseyin nevverallahU mer­kade fi evabiri Şev,•al sene 684. ,

Bil tarih 1285 senesi Kanun ev­velinin son haftasına tekabUl edEÜ'. ohnlde Fahreddin .Ali'niı:ı mezarını

yaptırdıgı zemanla öh1üğU zeman· arn­sında takriben onaltı ~en~ ~ar: üç uncu Keyhusrev de uç sene ev\·el ölmuştü.

. .

O zernan ikinci tzzeddin Keykavusun of{ lu ve dört sene hUkUmdarlık ya~nn .

son S~lçuk hUkUmdarı üçüncü Keyku­badm pederi olup Kostantin ismiyle 1stanbu1da vaftiz edilen Melik Fera­ınez'in kardeşi Gıyaseddin Mes'ud

.hükumet şürtıyordu.

Şehre giretken tepeden biraz uzak ve bi\lfı meskıln IJir sokağın içinste .bu gün harap biT vaziyyetle bulunan · ve

. 1242 senesinele ikinci Gıynsettin Key­lmsrev zamanında yapımış olan ·sır­

çalı l'rleclrese var. Bunun ~nlnız cllın- · Je kapısı şayanı dikkattir: Bu · kapı .Arnp nıimarj tarzının sevimli tiir· nl\­munesidir: Ve nştığ'ıclnki arapç~n kiln­be ile srıslenmişlir:

· ~ B 1 N A Y 1 S U L '1: :~ N İ>

tırlatan bir Çok mulı!eşem tezyinatı ~ Bu mukaddes medresenin binası ilıti\·n etmektedir. Bura?a bjr çok sa- · Sıııtaııül a'zaın zılludllnhi filfi.eıu (u-

20

Jem) eli!ilcim vel"nıü~limin elgalib Key­

husrev bin J<eykubad ka !liın emirül­

nıi.i'ıuinin zemanındu clabdülnnılıtac

ilıi rahnıeli l1abblh Bedrcbdin ... Sa­

lih (1) ( Allall ona yarclımda · devam el~in) larafmdan ya)Jılclı o Ebu H~ni­fe mezhebi Kadı'ları için hu DINI bi-

. nuyı yaptı ( Allalı oııdıın razı olsun)

. ve onl::ı rıı (~ARf) sene li-:1.0 (1:242· 1243) »

Şehrin dahilinde, Istanbuldaki Ayii-· sofya camisinin ismiyle taııınan, bir

· tnrbeye (~~ te_.sctcHH e<iilr. Bt! ismin

(I) :ıı usl i h . S.S. (2) Tii.rbe değil, Dii.rülbuff:~z dır._S.S.

nereden geldiğini bilmiyorum. Bu· bi­na onbeşin.ci asır başlangıcına aiddir.

Ve Alaeeldin la~abını ta·şıyan Kara:.. man fiilesinin bir Pr,ensi olan· Meh­

met bey larafın.dan yaptırilınışltr. 1~­te cümle kapısının üzerindeki kitabe­nin .: tercemesi:

Bu btık'a (dini bina) ~ultan .Meh­

met biil A Weddin halledallalıU milke ienıamnda havır sever, namuslu Meıı-· . .. . met bin e1hac llasbel< el Uatiybi .(Al-

lah mal\amını yükseıts.in) tarafından

yaplırıldı : y~ Kur'an htıfızlan için bu , yeri yaptırclı. Sene 8::1-1 ( 1241 ). ,

.,