Рабочая программа Форма

Ф СОПГУ 7.18.2/06

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

Қазақ филологиясы кафедрасы

«Қазіргі дәуірдегі қазақ әдебиеті» пәні бойынша 050117 «Қазақтілі мен әдебиеті» мамандығының студенттеріне арналған

ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫ

Павлодар

Лист утверждения к рабочей Формапрограмме дисциплины, Ф СО ПГУ 7.18.1/08разработанной на основаниигосударственногообщеобязательного стандарта образования специальности и типовой программы

БЕКІТІЛДІ ОІ жµніндегіпроректоры ________________Н.Э. Пфейфер «___»_____________2008ж.

Құрастырушы: ф.ғ.к., доцент Мүтәлиева Р.М.

Қазақ филологиясы кафедрасы

«Қазіргі дәуірдегі қазақ әдебиеті» пәні бойынша

ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫ

Жұмыс бағдарламасы 050117 - «Қазақ тілі мен әдебиеті»мамандығының студенттеріне арналғанЖұмыс бағдарламасы 050117 - «Қазақ тілі мен әдебиеті»мамандығының Мелекеттік жалпыға міндетті стандарты ҚРМЖМБС 3.08.267-2006 және Қазақстан Республикасы Білімжәне ғылым министрлігінің 2006 жылғы 22. 06.06 бекітілгенжәне қолданысқа енгізілген типтік оқу бағдарламаларынегізінде дайындалды.

Кафедра мәжілісінде ұсынылды. «___»_________________2008ж. №_____хаттама. Кафедра меңгерушісі_______________________ Н.Қ.Жүсіпов

Филология, журналистика және өнер факультетініңәдістемелік кеңесінде мақұлданды.«_____»______________2008 ж. №____хаттама.

ӘК төрайымы____________________ Е.Н. Жұманқұлова

КЕЛІСІЛДІ Факультет деканы __________Ж.Т.Сарбалаев.

«____»_____________2008 ж.

ЖӘҚБ МАҚҰЛДАДЫЖӘҚБ бастығы______________ А.А. Варакута«____»____________2008 ж

1 Пәннің мақсаты мен міндеттеріҚазіргі қазақ әдебиетінің 1917-1990 жылдардағы

кезеңінде С.Сейфуллин, Б.Майлин, І.Жансүгіров, Ж.Жабаев,И.Байзақов, М.Жұмабаев, Ж.Аймауытов, М.Әуезов, С.Мұқанов,Ғ.Мүсірепов, Т.Жароков,А.Тоқмағамбетов,Қ.Аманжолов,Ә.Тәжібаев,Ж.Сайн,Ғ.Орманов,Х.Ерғалиев,Ә.Нұрпейісов,Ж.Молдағалиев,І.Есенберлин,Т.Ахтанов,Қ.Мырзалиев,

М.Мақатаев секілді ақын-жазушылардың шығармаларыидеялық-көркемдік жағынан қарастырылады.Пәнді оқыту мақсаты: Қазақ әдебиетінің маңызды да күрделі кезеңі болыптабылатын 1917-1990 жылдардағы әдеби процесс пен әдебиеттарихы жөнінде әдебиеттану ғылымының қол жеткізген бүгінгітабыстары негізінде студенттерге барынша толық, тиянақтыбілім беру.Пәннің міндеттері: 1917-1990 жылдары жазылып, жарық көрген, әдебиеттіңтарихы мен процесінде айрықша орны бар көркем шығармалармен көрнекті қаламгерлердің өмірбаянын, шығармашылықізденістерін олар туралы іргелі зерттеулер мен еңбектердітолық қамту болып табылады.Студенттер білуі тиіс:

- ақын-жазушылардың шығармаларының мәтіндерін;- образдар жүйесін талдау тәсілдерін;- көркем шығарма тілін талдау тәсілдерін;- оқыған шығармалары туралы зерттеулерді

Студенттер істей білуі тиіс:- көркем шығармалардың тақырып-идеясын анықтай білу;- көркем шығармалардың образдар жүйесін талдай білу;- шығармалардың сюжет-композициясын саралау;

- поэзиялық шығармаларды тілдік жағынан талдау;- прозалық шығармалардан

2. Пререквезиттер: - Әдебиет теориясы.

- Әлем әдебиеті. -Шетел әдебиетінің тарихы -Орыс єдебиетініњ тарихы.

Тематический план Форма дисциплины СО ПГУ 7.18.2/07

3 Пәннің мазмұны Пәннің тақырыптық жоспары№ Тақырып Сағат саны

ҚТӘ-31 ҚТӘ-21қДәріс Тәж. СӨЖ Дәріс Тәж

.СӨЖ

1 Қазіргі қазақәдебиетінің дамукезеңдері

1 1 4 1 1 4

2 Сәкен Сейфуллин 1 1 4 1 1 43 Бейімбет Майлин 1 1 4 1 1 44 Ілияс Жансүгіров 1 1 4 1 1 45 Жамбыл Жабаев 1 1 4 1 1 46 Иса Байзақов 1 1 5 1 1 57 Мағжан

Жұмабаев2 2 5 2 2 5

8 ЖүсіпбекАймауытов

2 2 5 2 2 5

9 Мұхтар Әуезов 3 3 5 3 3 510 Сәбит Мұқанов 1 1 5 1 1 511 Ғабит Мүсірепов 2 2 5 2 2 512 Ғабиден 1 1 5 1 1 5

Мұстафин13 Қасым Аманжолов 1 1 5 1 1 514 Әбділда Тәжібаев 1 1 5 1 1 515 Асқар

Тоқмағамбетов1 1 5 1 1 5

16 Тайыр Жароков 1 1 5 1 1 517 Жұмағали Сайн 1 1 5 1 1 518 Ғали Орманов 1 1 5 1 1 519 Хамит Ерғалиев 1 1 5 1 1 520 Әбдіжәміл

Нұрпейісов1 1 5 1 1 5

21 ЖұбанМолдағалиев

1 1 5 1 1 5

22 Ілияс Есенберлин 1 1 5 1 1 523 Тахауи Ахтанов 1 1 5 1 1 524 Қадыр Мырзалиев 1 1 5 1 1 525 Мұқағали

Мұқатаев1 1 5 1 1 5

Барлығы: 30 30 120 30 30 120

3.1 Теориялық курс мазмұны1-тақырып. Қазіргі қазақ әдебиетінің даму кезеңдері.

1. 1917-1940жж. ХХ ғасырдың бас кезіндегі қазақ елініңтәуелсіздігі мен азаттығы үшін күрес. Оның көркемәдебиетке тигізген ықпалы. Осыған орай қазақәдебиетінде азатшылдық,ағартушы-демократтық жәнеұлттық қасиеттің өріс алуы. Олардың қатарындаА.Байтұрсынов, М.Дулатов,М.Дулатов,М.Жұмабаев,Ж.Аймауытов,С.Торайғыров,т.б. болуы.Азатшылдық идеясын насихаттағандар: М.Дулатов(«Оян,қазақ»), А.Байтұрсынов («Тілек батам», «Жұбату»),М.Жұмабаев («Бостандық»), С.Торайғыров («Алашұраны») .Осы авторлардың ағартушылық бағыттағы өлеңдері:«Жиған-терген», «Қазақ қалпы», «Қазағым», «Қарағым»,«Шәкірт ойы», т.б.

Қазаққа тән суырыпсалмалық өнерді Ж.Жабаев,Н.Байғанин, О.Шипин, Н.Бекежанов, Ш.Қошқарбаев, т.б.ақындардың одан әрі дамытуы.

1917 жылғы Қазан төңкерісі. С.Сейфуллин, Б.Ізтөлин,С.Шәріпов сияқты қаламгерлерлің кеңес өкіметінің идеясынқабыл алуы. Кеңес өкіметінің халықты жаппай сауаттандырумақсатында мектептер ашып, ұлт тілінде газеттер шығарабастауы. Мәселен, «Қазақ тілі» (Семей,1919), «Дұрыстық жолы»(Орда, 1919), «Жаңа өріс» (Ташкент, 1920), «Сарыарқа»(Семей). М.Жұмабаев, Ж.Аймауытов, А.Байтұрсынов,М.Әуезовтердің шығармашылықтары. 1925 жылдан бастап «Жаңа мектеп»(қазіргі «Қазақстанмектебі»), «Әйел теңдігі» (қазіргі «Қазақстан әйелдері»),«Жұлдыз» журналдарының шыға бастауы. Жаңа тақырыпқа С.Мұқановтың «Октябрьдің өткелдері»,«Батырақ», «Балбөпе» (1927), Ә.Тәжібаевтың «Құлғара» (1927),Қ.Жұмалиевтің «Ерғожа мен Егінбай» (1928) поэмаларыныңжазылуы.

Сондай-ақ, ауыз әдебиетінің ертегі, аңыз, әңгіме сияқтыжанрларының әртүрлі оқиғасы негізінде С.Мұқановтың«Сұлушаш», Ж.Сыздықовтың «Майкөл тамы», «Әли қарттыңәңгімесі»,И.Байзақовтың «Құралай сұлу», «Қойшының ертегісі»поэмаларының тууы.

Қазақ ауылын колхоздастыру бағытында Б.Майлиннің«Қара шелек», «Ұлбосын», «Арыстанбайдың Мұқышы»,«Қырманда», Ғ.Мүсіреповтің «Шұғыла», «Қос шалқар»,Ғ.Мұстафиннің « Кек», «Қан», «Қашқын» әңгіме-повестерініңжариялануы.

Қазақ кеңес әдебиетіндегі роман жанрының алғашқықарлығашы «Адасқандардың» (С.Мұқанов) дүниеге келуі.Романоқиғасының дайын штамп-схемаға құрылуы, көркемдік-идеялық кемшіліктері.

Ж.Аймауытовтың «Қартқожа» (1926),«Ақбілек» (1927-28)романдары.

Қазақ кеңес әдебиетінде драматургиялықшығармалардың пайда болып, ел арасында сахналануы.М.Әуезовтің «Еңлік- Кебек», Б.Майлиннің «Неке қияр»пьесалары.

Жазушы-драматург Ж.Аймауытовтың «Мансапқорлар»,«Рабиға», «Ел қорғаны», «Шернияз» пьесаларының 1922925жж. Жариялануы.

Қазақстанда Қазақ мемлекеттік университетінің, КСРОҒылым академиясының қазақ филиалының ашылуы.

РАПП,КазАПП әдебиет ұйымдарының таратылып, КСРОЖазушылар одағының құрылуы.

Қазақстан Жазушылар одағының саясат қолшоқпарынаайналуы.

1937 жылғы қазақ зиялыларына жасалған репрессия.Сәкен, Бейімбет, Ілияс, Мағжан, т.б. «халық жауы» ретіндеұсталып, атылуы.

Голощекиннің асыра сілтеушілігін әшкерелеген Сәкеннің«Қызыл ат» поэмасы.

Поэзияда ән-күй, өнер тақырыбына кең құлашты эпикалықдастандардың жазыла бастауы. І.Жансүгіровтің «Күй», «Күйші»(1935), «Құлагер» (1936), Ә.Тәжібаевтің «Абыл» поэмалары.

Қазақ әдебиеті үшін тың тақырып - өндіріске арналғанҒ.Мұстафиннің «Өмір не өлім», С.Ерубаевтың «Меніңқұрдастарым», Ғ.Слановтың «Арман ағысы» романдарыныңжазылуы.

Проза жанрында өмірбаяндық шығармалардың жазылабастауы: «Тар жол, тайғақ кешу» (С.Сейфуллин), «Меніңмектептерім» (С.Мұқанов).

Б.Майлиннің «Азамат Азаматыч» романында кеңес өкіметізиялыларының сипатталуы.

Жазушы Сабыр Шәріповтің Иран өмірі негізінде «РузыИран» (1935), «Ләйлә» (1936) повестерін жазуы. «Бекболат»(1937) повесінде 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыстысипаттауы.

Ғ.Мүсіреповтің әңгіме жанрындағы сәтті қадамдары.«Талпақ танау», «Күсен», «Шұғыла».

Отызыншы жылдары драматургиялық шығармалардыңжазылуы, олардың халықтың 1916 жылғы ұлт-азаттық күресітарихына, ауыз әдебиеті сюжетіне құрылуы. М.Әуезовтің «Түнгісарыны», Б.Майлиннің «Жалбыр, «Дұға», Ғ.Мүсіреповтің «ҚызЖібек», «Қозы Көрпеш – Баян сұлу» пьесалары.

Осы жылдары әдебиет тарихын зерттеу менсын жанрыныңөрістеуі. С.Сейфуллиннің «Қазақ әдебиеті» (1932),С.Мұқановтың «ХХ ғ. қазақ әдебиеті» (1932), М.Әуезов,Ә.Қоңыратбаев, М.Жолдыбаевтардың «ХІХ ғ мен ХХ ғ.басындағы қазақ әдебиетінің оқу кітабы».

Сыншы Ғ.Тоғжановтың Абай туралы қарама-қайшы пікірі.2. Ұлы Отан соғысы кезіндегі қазақ әдебиеті (1941-

1945) Қазақ жазушыларының майданға аттануы. Б.Бұлқышев,А.Жұмағалиевтердің майданда қаза болуы.Осы кезеңде қазақ поэзиясының басты тақырыбы – ҰлыОтанды қатыгез, зұлым жаудан қорғау .

Ж.Жабаевтың «Ленинградтық өрендерім», «Алынбасқамал», Ә.Тәжібаевтың «Ленинград» , Ж.Сайнның

«Айтылмай кеткен аманат», «Партизандар», «Жаралыпартизан жырлары» , «Қ.Аманжоловтың «Байкал», «Ақын өлімі туралы аңыз», Ә.Сәрсенбаевтың Балқан,Балатон, Вена жырлары.

Халық роэзиясының дәстүрлі жанры – айтыстың қайтажандануы. 1943 жылы Алматы, Қарағанды қалаларындаөткен ақындар айтысында Ш.Қошқарбаев, К.Әзірбаев,Н.Баймұратов, Н.Бекежанов сияқты ақындардың қатысуы.

Осы жылдары туған бірсыпыра пэмалардың Ұлы Отансоғысында ерлік көрсеткен батырлар өмірінен алыныпжазылуы. Жаңа герой жасауға талпыныс. Н.Баймұратов («ЕрТөлеген»), Н.Байғанин («Ер туралы жыр»), М.Хакімжанова(Мәншүк), Қ. Сатыбалдин («Мәншүк»).

Осы тақырыпқа жазылған өлең-жырлардың елде қалып,тылда еңбек еткендердің ерлігіне арналуы. Ж.Жабаевтың«Темір тұлпар мінген қыз», А.Тоқмағамбетовтің «Мұнай бер»,Ә.Тәжібаевтың «Қарағанды шахтерлеріне», Ғ.Ормановтың«Жар жалауы», «Жылқышы»атты шығармалары.

Сол сияқты қазақтың жауынгер жазушысы БаубекБұлқышевтің (1917-1943) өмірге деген махаббат,отаншылдық, ерлік сезімдерінің «Өмір мен өлім туралы»,«Шығыс ұлына хат» , «Тыңда, Кавказ», «Мен өмір сүргімкеледі», т.б. мақала-очерктерінде көрініс табуы.

Ғ.Мүсіреповтің Ұлы Отан соғысы тақырыбына арнап «ЕрАна», «Ақлима», «Ту да, намыс та біздің қолда» атты әңгіме,очерктер және «Қазақ батыры» (1945) повесін жазуы.Повестің «Қазақ солдаты» атты романға айналуы.

Ғ.Мұстафиннің «Шығанақ» романының жазылуы.Шығармада 30-жылдардағы және соғыс кезіндегі елеуліқоғамдық құбылыстардың қамтылуы. Автордың коммунистікидеологияның әсерімен жалған тартысқа бой ұруы.

1942 жылы М.Әуезовтің «Абай» романының біріншікітабының басылып шығуы.

Соғыс жылдарында дрматургияның дамуы: «Сынсағатта»(М.Әуезов), «Намыс гвардиясы»(М.Әуезов,Ә.Әбішев), «Қынаптағы қылыш» (М.Әуезов,Ғ.Мүсірепов), «Мәншүк» (Ә.Тәжібаев, Ш.Құсайынов).

Осы кезеңдегі әдебиет сыны мен әдебиеттану ғылымыныңдамуы. Академик Орлов пен Маловтың қазақтың батырлықэпосы, ауыз әдебиеті хақында көлемді зерттеулері.

С.Мұқановтың «18-19 ғасырдағы қазақ әдебиетінің очеркі»атты еңбегінің басылуы.3. 1946-1960 жылдардағы қазақ әдебиеті.

Халық шаруашылығын қалпына келтіру. Ұлы Отан соғысыаяқталған соң қазақ әдебиетінің дамудың жаңа жолға түсуі.

Осы жылдары поэзияға бір топ талантты жастардың келуі.Олар: Ғ.Қайырбеков, А.Шамкенов, Ә.Ахметов, І.Мәмбетов,Т.Бердияров, Қ.Шаңғытбаев, З.Шүкіров.

Еңбек адамын жырлаудың бұл кезеңде ерекше орыналғаны. Шығармашылық іздену мен жаңа образдар табудабіраз жемісті нәтижелердің байқалуы. Тың игеру саяси-әлеуметтік , қоғамдық –экономикалық бетбұрыс ретіндетанылып, оған С.Мұқанов, М,Әуезов,Ғ.Мүсірепов сындықаламгерлердің, М.Иманжанов,Б.Соқпақбаев,С.Шаймерденов,Ә.Нұршайықов секілдіталантты жазушылардың атсалысып, очерк,әңгіме,пьесажазуы.Майданнан оралғандардың бастан кешкен ерлікхикаяларын суреттеудің жаңа кезеңінің басталуы. Қазақпоэзиясын идеялық-көркемдік жағынан Қ.Аманжолов,Ж.Сайн, Ж.Молдағалиев, Ә.Сәрсенбаев,Д.Әбілев,С.Мәуленов,Т.Бердияровтардың жаңа белестерге көтеруі.

Осы кезеңде жазылған эпикалық туындылар :Х.Ерғалиевтің «Құрманғазы», Ж.Молдағалиевтің «Нұрлыжол», Ә.Сәрсенбаевтың «Ұлым туралы ой» , Т.Бердияровтың«Мен өмір сүремін», Т.Жароковтың «Жапанды орманжаңғыртты», Ә.Тәжібаевтың «Адам», Қ.Аманжоловтың«Біздің дастан» , Қ.Бекқожиннің «Мәриям Жагорқызы»поэмаларының тақырыбы әрқилы болғанымен, олардыңкезеңдік туынды саналуы.

Баллада жанры туып, жандана бастауы.Қ.Жармағамбетов,С.Мәуленов, А.Шамкенов,Қ.Бекқожиндердің балладаларының адам құдіретінтабиғатпен қарым-қатынаста бейнелеуімен ерекшеленетіні.

Ақындар табиғат лирикасын көп жазып, олардыңкөркемдік бояуы ажарын таба бастауы.Сатиралық поэзияныңдамуы, оған А.Тоқмағамбетовтің елеулі үлес қосуы, сатиражанрының тұрақты авторына айналуы.

Қазақ прозасының бұл кездегі елеулі туындыларыС.Мұқановтың «Сырдария» (1948),Ғ.Мұстафиннің«Миллионер» (1948), «Қарағанды» (1952), Ғ.Мүсіреповтің«Оянған өлке» (1953) романдарының жанрдың сапасынкөтерудегі табыстары. Осы тұста прозағаС.Шаймерденов,З.Қабдолов, Б.Соқпақбаев,Ә.Нұрпейісов,Т.Ахтанов, т.б. жас жазушылардың келіп, өздерінің әңгіме,повесть, очерк, романдарымен сапалық өзгерістер әкелуі.

М.Әуезовтің «Абай жолы» романының жазылып бітуі, 1959жылы Лениндік сыйлық алуы. Тарихи жанрды терең меңгеру

С.Мұқановтың «Өмір мектебі», Ғ.Мұстафиннің «Дауылданкейін» романдарына қатыстылығы.

Деректі прозаның көптеп жазылуы.Әскери өмірді жетікбілетін Б.Момышұлы, Ә.Шәріпов, Қ.Қайсеновтердің «жорықестеліктерін» қағазға түсіре бастауы.

Соғыстан кейінгі жазылған пьесаларда соғыс пен бейбітқұрылыстың негізгі өзекті тақырыпқа айналуы. М.Әуезовтіңбатырлыққа, патриотизмге үндейтін «ҚарақыпшақҚобыланды» пьесасының уақыт талабынан туғаны.

Қазақ драматургтерінің соғыстан кейінгі жылдарда тарихитақырыпты игеруде сәтті қадам жасауы. М.Әуезовтің«Қарақыпшақ Қобыланды», Ғ.Мүсіреповтің «Амангелді»,С.Мұқановтың «ШУәлиханов» пьесаларында қазақ халқыныңардагер ұлдарының бейнеленуі.Соғыстан кейінгі жылдардажазылған пьесаларда «тартыссыздық теориясының», «тігісінжатқыза» баяндау салқынының сезілетіні.

Соғыстан кейінгі он төрт жыл ішінде әдебиеттану ғылымымен сынын өркендетуге М.Әуезов, С.Мұқанов,Ғ.Мүсірепов,Қ.Жұмалиев, Б.Кенжебаев,Қ.Мұхаметханов,Е.Ысмайылов,М.Ғабдуллин, т.б. ғалымдардың қосқан үлесі.3. 1960-90 жылдардағы қазақ әдебиеті. Дәстүр мен жаңашылдық.Түр мен жанрдағы ізденістер.Әдебиеттегі саннан сапаға мән беріле бастауы.Халқымыздың Ұлы Отан соғысындағы жанқиярлық ерлігінкөркемдік жағынан зерттеп, қаһармандық жасаупсихологиясын, философиясын ашуға ұмтылыс.Ұлы Отансоғысы тақырыбы сол соғысты басынан кешкенМ.Ғабдуллиннің «Менің майдандасдостарым»(1947),Б.Момышұлының «Төлеген Тоқтаров»,«Біздің генерал» (1963), Ә.Шәріповтің «Ормандағы от»,ҚҚайсеновтің «Жау тылында» (1967) атты публицистикалықтолғау,роман,повесть,әңгіме, партизан ақын Ж.Сайнның«Жорық жолдары» (1970) , Т.Ахтановтың «Шырағыңсөнбесін»(1973),Ә.Нұршайықовтың «Махаббат, қызық молжылдар»(1970), «Ақиқат пен аңыз»(1976), Т.Бердияровтың«Оқ пен гүл»(1967), т.б. алуан жанрдағы туындылардыңкөбеюі. Б.Соқпақбаевтың «Өлгендер қайтыпкелмейді»(1967), Н.Ғабдуллинің «Жігер»(1983),М.Мағауиннің «Бір атаның балалары», Д.Исабековтің «Бізсоғысты көргеміз жоқ»,С.Мұратбековтың «Жабайы алма»повесть-романдарында, Е.Ибраһимнің «Өмір өлмейді» (1963),Ө.Нұрғалиевтің «Соғыстың соңғы жазы»(1978-1984),т.б.поэмалары мен өлең кітаптарында көрініс табуы.

Бұл жылдарда жарияланған экология мәселелерініңжалпы адамзаттық мәніне көңіл аударылабастауы.Экологиялық күйзеліске ұшыраған ауылдыңэкономикалық, әлеуметтік, философиялық тұжырымыТ.Ахтановтың «Дала сыры»(1968),»Боран»(1968),Қ.Жұмаділовтің «Саржайлау»(1978), «Сәйгүліктер»(1984),С.Жүнісовтің «Жапандағы жалғыз үй», Д.Исабековтің«Гауһартас», С.Шаймерденовтің «Селдіңекпіні»(1977),З.Шашкиннің «Сенім», І.Есенберлиннің«Көлеңкеңмен қорғай жүр», т.б. шығармаларындағы көрінісі.1960-90 жылдары жарық көрген Т.Әлімқұловтың«Ақбозат»(1962),»Кертолғау»(1973),»Тұлпарлартағдыры»(1975) жинақтарында өнер адамдары ментарландар тағдырының арқау етілуі.

Қазіргі прозада лирика мен эпиканың,реалистік,романтикалық әдістердің үйлесуі,дерек пен ойданшығарудың түйіндесіп жатуы. Ә.Әлімжановтың «Отырарданкелген сыйлық»(1964), «Махамбеттіңжебесі»(1960),О.Бөкеевтің «Қамшыгер»(1970), «Ән саладышағылдар»(1978), Т.Әбдіковтің «Ақиқат»(1978),С.Елубаевтың«Ойсылқара»(1972), Т.Жармағамбетовтің «Соңғы хат»(1974),Д.Исабековтің «Қарғын»(1980), «Тіршілік»(1975),Ә.Кекілбаевтің «Дала балладалары»()1967,«Шыңырау»(1982), М.Мағауиннің «Көкмұнар»(1972)жинақтарында жанрлық, стильдік соны ізденістердіңбайқалуы.

Ұлттық поэзия арсеналының жаңа көркемдік бояуменмолыға түсуі: Ә.Тәжіьаев, «Таныс дауыстар»(1984),О.Сүлейменов «Әр күн – арайлы таң»(1986), С.Мәуленов«Жапырақтар жанады»(1964),Т.Айбергшенов «Армансапары»(1963), «Аманат»(1975),Ә.Ахметов «Тырау-тыраутырналар»(1974), К.Салықов«Жезкиік»(1973),Ж.Нәжімеденов«Темірқазық»(1982), К.Ахметова «Жапырақ-жаздың жүрегі»(1974), С.Жиенбаев «Іңкәр дүние»(1981),Ж.Жақыпбаев«Саратан»(1979),т.б.

Бұл жылдарда сюжетсіз лирикалық-философиялықпоэмалар көптеп жазыла бастауы.Қ.Бекқожиннің «Сұңқартуралы жыр», Х.Ерғалиевтің «Аңыз ата», «Жылдар,жылдар»,Т.Молдағалиевтің «Жер», Ж.Молдағалиевтің «Мен -қазақпын»,Ә.Тәжібаевтың «Портреттер», М.Әлімбаевтың «МеніңҚзақстаным»,Т.Бердияровтың «Жер мен адам», Қ.Мырзалиевтің«Данышпан», М.Мақатаевтың «Өмір дастан», «Аққулар

ұйықтағанда», ТАйбергеновтің «Жүрекке айтылған өлеңдер»,т.б. шығармалар жататындығы.

Баллада жанрындағы Қ.Жармағамбетовтің үрдісінМ.Шахановтың дамытуы. Оның «Сейхундария», «Махаббаттықорғау», «Сенім патшалығы», «Жеңілген жеңімпаз хақындағыдастан», т.б. балладаларының жанрдың ішкі қуатыныңмолдығын байқататыны.

Қазіргі прозада әлеуметтік, саяси, моральдық,психологиялық, философиялық жайларды жазушылардыңбірегей шешуге ұмтылыстары. Оған Т.Ахтановтың«Боран»,Ә.Әлімжановтың «Көгілдір таулар»(1982),О.Бөкеевтің«Мұзтау»(1975), «Ән салады шағылдар» (1973) жататыны.

Колхоздастыру, кулактарды тап ретінде жоюдрамасы.1932-33 жылдардағы ашаршылық трагедиясының,сталиндік репрессияның Ж.Сыздықовтың «Әли қарттыңәңгімесі», Ғ.Мүсіреповтің «Сөз жоқ, соның іздері»,Х.Есенжановтың «Ағайынды Жүнісовтер» шығармаларындареалистікпен бейнеленуі. Ш.Мұртазаның «Сталинге хат»,«Бесеудің хаты», Қ.Мұхаметжановтың «Біз періштеміз бе?»атты сахналық туындыларында тереңдетілуі.

Қазақ прозасының тарихи тақырыпты кең құлашпен игеребастағаны. Ғ.Мүсіреповтің «Жат қолында»(1984),Ғ.Мұстафиннің «Көз көрген»(1983), І.Есенберлиннің«Қаһар»(1969), «Алмас қылыш»(1971), «Жанталас»(1973),«Алтын орда», Х.Есенжановтың «Көп жылдар өткен соң»(1963), «Тар кезең»(1965), «Жүнісовтер хикаясы»(1972),Ә.Нұрпейісовтің «Қан мен тер»(1971), Ә.Кекілбаевтің«Үркер»(1981), «Елең-алаң» (1984),Қ.Жұмаділовтің «Соңғыкөш»(1974), «Тағдыр»(1989), Д.Досжановтың «Жібек жолы» т.б.шешімін табуы.

Қазақ драматургиясының тақырыптық, көркемдік жағынанбайып, жетіле түсуі. Қ.Мұхаметжановтың Ш.Айтматовпенбірігіп жазған «Көктөбедегі кездесу»(1972), Ә.Нұрпейісовтің«Қан мен тер»Т.Ахтановтың «Ант», С.Жүнісовтің, Д.Исабековтіңпьесаларының сахна мәдениетін көтеруге қосқан үлесі.

Бұл дәуірдегі әдебиеттану ғылымы мен сынының дамитүсуі. Ғ.Мүсіреповтің «Суреткер парызы»(1970), Ғ.Мұстафин«Ой әуендері», С.Қирабаев «Шындық және шығарма»(1981),«Талантқа құрмет»(1988), Ә.Нұрпейісов «Жүрегі тола жыреді»(1978), т.б. жинақтар.

2-тақырып. Сәкен Сейфуллин(1894-1938)

Сәкен Сейфуллиннің қазақ кеңес әдебиетінің іргесінқаласқан көшбасшы екендігі. Өмірбаянынан қысқашамәлімет.

Ақынның «Өткен күндер» (1914)жинағы. Алғашқыөлеңдеріндегі демократтық, ағартушылық сарындар жәнеоның Абай дәстүрімен жалғастығы.

«Асау тұлпар» (1922) атты екінші жинағы. Оның жаңазаман, зымыран уақыт тынысын асау тұлпар арқылыбейнелеуі. Өзіне тән ақындық стилінің қалыптаса бастауы.

С.Сейфуллиннің төңкеріске белсене атсалысуы, оның«Асығып тез аттандық», «Кел,жігіттер», «Жас қазақмарсельезасы», «Кім де кімнің тасқын судай қайраты», «Біз»және т.б. өлеңдерінде көрініс табуы.

Сәкен поэзиясының тақырып, жанр жағынан байи түсуі. Өзтуындыларында еңбек адамының бейнесін«Жұмыскерлерге», «Қара айғыр», «Маржан», «Бұлшық ет»,«Біздің Сәуле» өлеңдерінде жасауы.

Ақын поэзиясында махаббат, табиғат,көңіл-күйлирикасының айрықша орын алуы. Осы тақырыптың «Күз»,«Жазғытұры», «Жазғы дала», «Қарлы аязда», «Тау ішінде»,«Сағындым», «Шәйіт болған досыма», «Сыр сандық» сияқтыкөптеген өлеңдерінде сипатталуы.

Ақын поэмаларында өршіл романтикалы махаббат сарыны.«Аққудың айрылуы», «Лашын әңгімесі».

«Советстан» поэмасында ақынның өмір құбылыстарынатаптық, социалистік идеология тұрғысынан қарап, жалаңүгіт-насихатқа ұрынуы.

«Қызыл ат» поэмасында Қазақстандағы «кіші октябрьдің»авторы Голощекиннің қазақ халқын ашаршылыққа,босқындыққа ұшыратқан қанқұйлы саясатын символдықобраздар арқылы ишарамен білдіруі. Поэмадағы Қызылаттың еңбекші шаруаның образы екендігі. Дастандағы ақынбейнесі. Атты сипаттаудағы ақынның өзіндік жаңалығы.

«Көкшетау»(1929) поэмасы. Шығарма оқиғасының елаузындағы аңыз-әңгімелермен сабақтастығы. АвтордыңАбылай хан образын сомдауда тек таптық тұрғыдан келіп,оны қатыгез, жексұрын етіп суреттеуі. Тұтқындағы қалмаққызының, Адақ батырдың бейнелері.

Сәкеннің «Бақыт жолында»(1917), «Қызыл сұңқарлар»(1920) пьесалары және олардың қазақ драматургиясыныңтуып, қалыптасуына ықпалы.Бұл пьесаларда таптық, топтықкүрес пен әйел теңдігі мәселелерін көтеруі. Тартыстыңнанымды шықпауыцндағы олқылықтар.

«Тар жол,тайғақ кешу» романы(1927). Шығарманыңшежірелік, өмірбаяндық, публицистикалық сипаттары.Автордың сол кездегі «Үш жүз», «Алаш» партияларыныңкөсемдеріне деген біржақты көзқарасы. Сәкен образы.Романдағы автор тұлғасы мен орта, заман, уақытқұбылыстарының диалектикалық бірлігі.

«Айша» повесі. Шығармада махаббат, ар-ұжданбостандығы мәселелерінің қозғалуы. Айша бейнесі. Оныңбасқа әйелдер образынан айырмашылығы.

«Жер қазғандар» повесі. Идеялық, көркемдікмаңызы.Хикаядағы Гүлия-Бұзаубақ- Әзімхан сюжеттіклиниясы арқылы жазушының адамгершілік мәселесінкөтеруі.

3-тақырып. Бейімбет Майлин (1894-1938)Қазақ әдебиетінен Бейімбет Майлиннің алатын орны.Өмірбаянынан қысқаша мәлімет.

Қаламгердің жас кезінде жазған «Байлыққа», «Мал»,«Жазғы қалып» өлеңдерінде кедей бұқараның мұң-мұқтажын жырлауы.

Ақынның жиырмасыншы жылдардың бас кезінде жазған«Рәзия қыы» (1920), «Зәйгүл» (1921), «Жігіт пен қыз»,«Қашқын келіншек» өлеңдерінде әйел зарын паш етуі.

Бейімбет поэзиясындағы ауыл кедейінің бейнесі.Мырқымбай образы арқылы автордың кедейлердің басынанкешкен бүкіл өмір тарихын, олардың сана-сезіміндегі жаңаөзгерістерді сипаттауы. Бұл құбылыстардың «Мырқымбай»,«Қазақ туралы кім не дейді», «Кедейдің кейістігі»,«Әйт,шу,ала атым», «Қара сор» өлеңдерінде көрініс табуы.Осы жүйелі ойдың «Мырқымбай» атты пэмаға ұласуы.

Бейімбеттің лирикалық поэмалары. Олардың көлемініңшағын, оқиғасының тартымды келетіні.

«Сағындық»(1927), «маржан»(1923), «Кемпірдіңертегісі»(1927), «Қанай»(1928) поэмаларында әйел теңдігін ,1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалысты , азамат соғысыжылдарының кейбір оқиғаларын суреттеуі.

«Шұғаның белгісі»(1915) повесінің Бейімбеттің прозажанрындағы алғашқы шығармасы екндігі. Повестіңтақырыбы,идеясы. Шұға, Әбдірахман бейнелері.Кейбірұнамсыз типтер.

«Талақ», «Естай ауылы», «Киелі сұлу» әңгімелерінде салт-сананың көрінісі.

Бейімбеттің қазақ аулын колхоздастыруға көзқарасы.«Күлтай болыс», «Қар шелек», «Көктеректің баурайында»,

«Қызыл әскердің семьясы» әңгімелерінде кедейлердіқоғамдық жұмысқа ұйымдастыру айтылса, «АрыстанбайдыңМұқышы», «онбес үй», «Қырманда» әңгіме, новеллаларындаколхозға қарсы адамдарды сипаттауы.

«Раушан-коммунист» (1920) повесі. Раушан образы.Раушанның қоғамдық істерге араласуы.

«Азамат Азаматыч» (1934)романы. Романда қазақтығоқыған зиялыларының суреттелуі.Реалист қаламгердіңАзамат Азаматыч бейнесінен адам баласына кемшілік пенқателесу тән екендігін көрсетуі. Романдағы айнымалы,азғын әйел Мәриямның, Бұрынғы ақтың офицері Жүністіңжәне Рахым Шегіров образдарының өмір шындығына сайсуреттелуі. Романның толық аяқталмай қалғандығы.

Б.Майлиннің драматургиялық жанрда өнімді еңбек етуі.«Жалбыр»1916 жылғы қозғалыстың , «Амангелді»(Ғ.Мүсіреповпен бірге жазған) , «Біздің жігіттер»туындыларында азамат соғысын суреттеуі.

«Майдан», «Талтаңбайдың тәртібі» драмалықшығармаларында колхоздастыру мәселесін көтеруі. Бұлшығармалар өткір тартысқа, сатираға құрылуы.

Б.Майлиннің «Ауыл мектебі», «Шаншар молда», «Некеқияр», «Көзілдірік», «Жасырын жиылыс», «Келін мен шешей»комедияларында ескілікті сынауы.

4-тақырып. Ілияс Жансүгіров(1894-1938)І.Жансүгіровтің әдебиеттің әртүрлі жанрына қалам тартып,барлық талант қырларының жарқырап көрінуі. Әсіресепоэзия саласындағы жетістігі.

Өмірбаяны туралы қысқаша мәлімет.Шығармашылық жолының басында әлеуметтік мәселені

көтеруі. «Не күйде», «Ел шетінде», «Жау бетінде», «Арыным»өлеңдері.

Қазақ поэзиясында Абай дәстүрін ілгері дамытып, табиғаткөріністерін «Күз», «Жазғытұрым», «Жазғы шілде»өлеңдерінд суреттеуі.

Өндіріс туралы «Алтын қазан», «Заводта», «Жаңа дала»жырларын шығаруы.

«Қазақстан», «Мәскеу», «Ресей жері» өлеңдері арқылыдостыққа үндеуі. Күншығыс халқының саяси-әлеуметтіксанасын суреттейтін «Гималай» өлеңінің қысқа лирикалықөлеңнің озық үлгісі екендігі.

Өнер тақырыбына арналған өлеңдері: «Ән», «Әншіге».І.Жансүгіровтің қазақ әдебиетінде поэма жанрының

дамуына үлес қосып, «Байкал», «Рүстем қырғыны», «Жаңа

туған», «Кәмпеске», «Дала», «Күй», «Күйші», «Құлагер»туындыларын жазуы.

«Күй»(1929), «Күйші» (1935) поэмаларында күй құдыретін,өнердің эстетикалық мәнін, сыры мен сипатын шабытпенөрнектеуі. Қобызшы Молықбай образы. Күйші үйсін жігіті менҚарашаш бейнелері.

«Құлагер» поэмасында Ақан сері образын сомдауы.Проза жанрындағы алғашқы қадамдары. «Құқ» атты

фельетондар жинағы.«Жолдастар» романы (1935).Онда төңкеріс қарсаңындағы

қазақ кедейлерінің аянышты өмірі. Сатан, Мардан,Шалматай, Нәзипалардың кесек образ дәрежесіне жетпейқалуы. Сюжет құрудағы кемшіліктер.

«Кек»(1931), «Түрксиб»(1934), «Исатай-Махамбет»(1936)пьесалары. Махамбет бейнесін поэзия тілімен драмалықобраз дәрежесіне көтерудегі шеберлігі. Исатай бейнесі.

Аудармалары. Пушкиннің «Гаврилиада», «Евгений Онегин»шығармаларын аударуы.

5-тақырып. Жамбыл Жабаев(1846-1945)Өмірбаяны туралы қысқаша мәлімет.

Қазақтың халық поэзиясындағы дәстүрлерді дамытудағыЖамбылдың орны. Қазан төңкерісінен кейіңн Жамбылшығармашылығының қайта гүлденуі. Соған байланысты«Менің өмірім», «Менің бақытым» дастандары.

Жамбылдың жас кезінде қайым айтысқа түсіп, өнеріншыңдауы. «Кәмшат қызға», « Жаныс ақынға» жәнеАйкүміспен, Бөлектің қызымен сөз қағыстырулары.

Жамбылдың Құлмамбетпен (1881), Сарыбаспен(1895),Досмағанбетпен (1904), Шашубаймен (1909) айтыстары.

1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілістің «Зілді бұйрық»,«Патша әмірі тарылды» өлеңдерінде көрінісі.

Жамбыл шығармашылығындағы қайта өрлеу. Ақынның1936 жылы Мәскеуде өткен қазақ әдебиеті мен өнерініңонкүндігіне қатысуы. Мәскеу сапарының әсерімен жазылған«Ленин мавзолейінде», «Туған еліме», «Халықтар сәлемі», т.б.өлеңдерінде халықтар арасындағы достықты жырлауы.

1938 жылы тойланған Жамбылдың 75 жылдық мерейтойы.Осы ұлан-асыр тойдың тұсында ақынның өткен өмірі менқазіргі қуанышын салыстыра отырып «Тағы да бітті жаңа күн»,«Қайта келген жастық», «Мәстек пен тұлпар», т.б. өлеңдеріншығаруы.

Ұлы Отан соғысы жылдарында Жамбылдың «Ата жауменайқастық», «Ленинградтық өрендерім» , «Отан әмірі»,«Алынбас қамал», «Балама хат» өлеңдерін шығаруы.

«Өтеген батыр» дастаны. Тақырыбы мен идеясы. Өтегенбатырдың малға өріс, халыққа жаңа қоныс, бақытты өміріздеуінің қоғамдық мәні.Дастандағы ауыз әдебиетіне тәнмифтік көріністер мен сюжеттер. Поэманың көркемдікерекшеліктері.

«Сұраншы батыр» поэмасы. Шығармадағы СұраншыХакімбеков бейнесінің ХІХ ғасырдағы тарихи шындықпентонның ішкі бауындай байланысып жатуы. Поэмадағы елқорғау проблемасы мен халықтар достығының сипаты.Тарихидеректің көркемдік шындықпен жалғасып жатқандығы..

6-тақырып. Иса Байзақов(1900-1946)Иса Байзақовтың шығармашылық өмір жолы. Ақындықөнері.Өлеңді суырып салып та, жазбаша да шығаратыны. Яғни,Исаның талант қырлары мол екендігі.

Исаның «Қарталы», «Киров каналы», «Мақтандым бүгін,мақтандым», «Біздің еңбек», «Неге Алатау шаттанды»,«Аэроплан» өлеңдерінде ауыз әдебиетінде орныққан бейнелеуқұралдарын қолдана отырып, кеңес заманының әр түрліжаңалықтарын көпшілікке паш етуі.

«Қордайдан өткенде», «Киров каналы», «Қарталы»,«Горький» және т.б. өлең-толғауларында Түркістан-Сібіртеміржолының іске қосылуына байланысты өндіріс,шаруашылық, мәдениет саласындағы жетістіктерге қатысыбар елеулі оқиғаларға ден қоюы.

Исаның әншілік,сазгерлік, термешілік өнері. Оның «Жастармаршы», «Ақайша», «Жаңа өмір», «Ұлы заң», «Сұр желгенше»ән-өлеңдері.

«Құралай сұлу» (1925) поэмасы. Поэма сюжетінің ауызәдебиеті үлгісінде құрылғандығы. Ел қорғау, отаншылдықидеясын көтеруі. Жастар махаббаты. Құралай мен Келденбейнелері. Поэманың көркемдігі.

«Алтай аясында»(1925-34) поэмасындағы Еркежан менБалағаз бейнелері. Қалмақтың шонжарлары Кәпін менКәбіктерінің жағымсыз іс-әрекеттері.

«Ақбөпе»(1941) поэмасы. Поэмадағы тартыстың Ақбөпемен Әміржан сезімдеріне құрылуы. Поэмадағы Ақажан, Әбіш,Құдияр образдары арқылы таптық қарама-қайшылықтыңашылуы. Оларға қарсы тұрған Ақбөпе, Әмірхан сияқты жасьарбейнелері.Поэманың қазақ поэзиясынан елеулі орын алатыныжәнекөркемдік ерекшеліктері, тілдік өрнектері.

«Он бір күн, он бір түн» (1938) поэмасыныңсуырыпсалмалық талантының жарқын көрінісі екендігі.Дастанда Мәскеуден Қиыр Шығысқа дейін еш жерге қонбайұшуға талаптанған Марина Раскова ерлігінің мадақталуы.Ұшағы апатқа ұшыраған М.Раскованың қалың тайгада адасыпжүріп көрген қиындықтары. Ұшқыш қыздың табандылығы менержүректілігі. Поэманың сюжеттік желісі мен тіл көркемдігі.

Иса Байзақов шығармаларының қазақ поэзиясынан алатынорны мен көркемдік ерекшеліктері.

Иса Байзақов шығармашылығының зерттелуі.

7-тақырып. Мағжан Жұмабаев(1893-1937)Өмірбаянынан қысқаша мәлімет. М.Жұмабаевтыңшығармашылық жолындағы алғашқы қадамдары.Қазақпоэзиясының ежелгі дәстүрін ілгері дамыта отырып,ағартушылық бағытта «Өнер-білім қайтсе табылар», «Сорлықазақ», «Жазғы таң» , «Қазағым» өлеңдер жазуы.

Ақынның ағартушылық,үгіт-насихаттық бағыттағысыншыл реализмге ден қойып, ескі әдет-ғұрыптың,қалыңмалдың құрбаны болған қазақ әйелдерінің басбостандығын жырлайтын «Орамал», «Тілегім», «Алданғансұлу» өлеңдері.

Мағжан поэзиясының саяси-әлеуметтік сарынын күшейтіп,уақыт талабын, замана рухын бейнелейтін «Бостандық»,«Күншығыс», «Жаралы жан», «Тұтқын», «Жауға түскенжанға» өлеңдерін жазуы.

Ақынның поэзия әлеміндегі ізденістері. Бальмонт, Брюсов,Мережковский, Сологуб, Блок сияқты символист ақындарғаеліктеп өлеңдер жазуы. «Сарғайдым», «Бүгінгі күн өмір, өлімменікі», «Берниязға», «Өмір», «Мені де өлім, әлдиле»өлеңдеріндегі өмір мен өлім философиясы.

Мағжанның махаббат лирикасы. «Сүй, жан сәулем», «Н-ға», «Сен сұлу», «Сүйгенім анық», «Гүлсім ханымға»,«Жұлдызды жүзік, айды алқа қып берейін» өлеңдеріндегіжан мен тән сұлулығының диалектикалық бірлікте жырлауы.

Мағжанның балаларға арнап өлеңдер, оқу құралдарыншығаруы. «Бастауыш мектептегі ана тілі»(Ташкент,1923),«Бастауыш мектепте ана тілін оқыту мәні»(Москва,1925) ,«Педагогика» (Орынбор,1923) , «Сауатты бол»(Москва, 1926)оқулықтары мен «Аққала», «Әже», «Немере мен әжесі»,«Қойшы бала мен күшік» өлеңдері.

Қазақ халқының тарихы, аңыз-әңгімелері негізінде «БатырБаян», «Жүсіп хан», «Өтірік ертек», «Қорқыт»,«Қойлыбайдың қобызы» поэмаларын жазуы.

«Батыр Баян» поэмасы. Поэмадағы Абылай хан, Баянбатыр образдары. Махаббаттың трагедиялы хикаясы. Абылайханның характеріндегі кейбір қайшылықтар. Баянның өлімі.Поэмадағы орыс әдебиетінің әсері.

«Жүсіпхан» поэмасы. Шығармадағы Аббасхан, Жүсіпхан,бейнелері. Жүсіп образының символдық мәні.Сол арқылысталинизм дәуірінің сипатын әшкерелеу.

«Өтірік ертек» дастаны. Шығарма сюжетінің шарттылыққақұрылуы. Мысыққа қарсы тышқандардың көтерілісі. Поэмадабайды байыту тәңірдің ісі деген философияны жоққашығару.

«Тоқсанның тобы» дастаны. Поэмадағы тоқсан дегенсөздің символдық мәні. Автордың еңбекші жарлынымадақтап, туған халқын жақсы көретінін өлеңмен өрнектеуі.

Мағжан аудармалары. «Орман патшасы» (Гете), «Күнніңбатуы» (Гейне), «Сарғайып келген егін толқынданса»,«Тұтқын»(Лермонтов) шығармалары арқылы көрінетінаударма саласындағы асқан шеберлігі. Ақынның Горький,Иванов, Мамин- Сибиряк тәрізді орыс қаламгерлерініңпрозалық шығармаларын аударуы. Олардың өзіндікерекшеліктері.

Мағжан поэзиясының өлең құрылысы. Қазақ өлеңінбайытудағы жаңалықтары. Образдар өрнегі.

Мағжан Жұмабаевтың шығармашылығы туралықорытынды.

8-тақырып. Жүсіпбек Аймауытов(1889-1931)Өмірбаянынан қысқаша мәлімет.

Прозалық шығармалары.. «Қартқожа»(1926) романы.Шығармада қазақ аулының төңкеріс қарсаңындағы саяси-әлеуметтік тіршілігін, қоғамдық әділетсіздіктердісуреттеу.1916 жылғы оқиғаның 1917 жылғы ақпантөңкерісіне ұласуы. Соның нәтижесінде сана – сезімі оянғанқазақ кедейлерінің әлеуметтік күрес алаңына шыға бастауы.Қартқожа бейнесі. Романның көркемдік әлемі. Авторлықмінездеме, характер сомдау ерекшеліктері.

«Ақбілек»(1927-28) романы. Романдағы феодалдық-патриархалдық қоғам қалыптастырған ескі салт-сананыңбұғауынан құтылып, мәдениетке, оқу-білімге ұмтылғанАқбілектің образы. Алтынай, Бозінген, Күмісай, Өрік сияқтықазақ әйелдерінің от басы, ошақ қасында қалып, етекбастыболған өмірлерінің суреттелуі. Шығармадағы Ақбала, Доға,Балташ, Жорғабек,т.б. қосалқы қаһармандар тағдырыныңсуреттелуі

.Романның психологиялық роман екендігі. Шығарманыңкөркемдік әлемі. Автордың баяндау тәсілдері. Кейіпкерлерпсихологиясын сипаттаудағы шеберлігі.

«Күнікейдің жазығы» (1928) повесінің тақырыбы қазақәйелінің тағдыры екендігі. Күнікей образы. Оның образынсомдап, толықтыра түсуге көшпелі тұрмыс тудырған салт-сананың әсер-ықпалы. Повестегі қосалқы кейіпкерлерҚұлтума, Тұяқ,Шекер, Байман образдары.Шекер, Байман,Тұяқ бейнелері.

Ж.Аймауытовтың 20-30 жылдары жазылған «Өмір дегеносы ма», «Мысыққа ойын, тышқанға өлім»(1923), «Елес»,«Қойшы Тастамақ», «Жидебайдың баяндамасы»(1924),«Әнші», «Көшпелі Көжебай», « Жол үстінде»(1925),«Боранды болжаған әулие» (1926), «Ханамар тарихы»(1927),т.б. әңгіме-новеллаларының тақырыбы, идеясы.

Драмалық шығармалары: «Мансапқорлар»(1925), «Елқорғаны», «Қанапия мен Шәрбану»(1926), «Шернияз»(1926).

«Ел қорғаны» пьесасындағы оқыған кейбір қазақзиялыларының еркіндік, бостандық үшін күресте қатекөзқарастарының сыналуы. Ал «Қанапия- Шәрбану»пьесасының С.Сейфуллиннің «Бақыт жолына» аттышығармасымен тақырып жағынан үндестігі. Бірін-біріұнатқан екі жастың махаббат хикаясы, қосыла алмауы мен1916 жыл шырғалаңының тұспа-тұс келуі. Елдегі әлеуметтікәділетсіздік пен тап тартысының көрінісі. ПьесадағыШәрбану, Қанапия, Ынтықбай, Сазанбай, т.б. образдар.

«Мансапқорлар» пьесасы. Шығармадағы атақ, мансапқаталасып, өзара қырғиқабақ болған Қасқырбай болыстың,оның туыс інісі әрі тілмашы Мүсілімнің бейнелері. Пьесадаағайын адамдардың арасына жік салған іштарлықтың, көреалмаушылықтың қантөгіске, зұлымдыққа ұласуы.

«Шернияз» пьесасы. Шығармадағы Шернияз бейнесі.Рушылдық пен жікшілдік жайлаған ел ішіндегі айтыс-тартыс, дау- дамайдың Шерниязды күреске итермелепширатуы. Оның жеңісі мен жеңілісі. Пьесаның жалпы идеясы.

Ж.Аймауытыв шығармашылығы жөнінде қорытынды.

9-тақырып. Мұхтар Әуезов (1897-1961)Шығармашылық өмір жолы. 20-жылдары жазған әңгіме,повестері: «Қорғансыздың күні», «Барымта», «Жетім»,«Ескілік көлеңкесінде», «Жуандық», «Қаралы сұлу», «Оқығаназамат» және «Қараш-Қараш оқиғасы», «Қилы заман»повестері.

«Барымта», «Жетім», «Қорғансыздың күні», т.б.әңгімелерінде автордың сол кездегі әлеуметтік өміршындығын көрсетіп, зорлық пен қорлық көргенқорғансыздардың жағына шығуы.«Қараш-Қараш оқиғасы» (1927) повесі. Шығармадағытаптық, топтық және әлеуметтік тартыстардың көрінісі.Бақтығұл мен Жарасбай образдары. Көркемдікерекшеліктері. Толстой стиліне тән психологизмнің кейбірәсерлері.«Қилы заман» (1928) повесі. Повестің ел басқарудыңәкімшілдік-әміршілдік жүйесінің тұсында оқылуға тыйымсалынуы. Жетісу өңіріндегі 1916 жылғы көтерілістіңсуреттелуі. Ұзақ, Жәмеңке, Серікбай сияқты халықөкілдерінің образдары. Рахымбай, Түнғатар, Ақжелке тәріздіұнамсыз типтер. Повестің баяндау жүйесінің ерекшеліктері.Портрет пен пейзаж. Адам характерін жасаудағы диалогтыңмәні.

М.Әуезовтің отызыншы жылдары жазылған «Іздер»,«Бүркітші», «Шатқалаң», «Білекке білек», «Құм мен Асқар»шығармаларының мәні.

Драмалық туындылары: «Еңлік-Кебек»(1917), «Қаракөз»трагедиялары. Оларда махаббат бостандығы мен әйелтеңдігі мәселесінің көтерілуі. Трагедиялық образдар жүйесі.

«Түнгі сарын»(1934) пьесасында 1916 жылғы көтерілістіңкөркем бейнеленуі. Драмалық шиеленіске толы тартыстаңбасы. Жантас, Тәнеке образдары.

«Шекарада» пьесасы (1938). Шығармада елқорғау,қырағылық, туған жерге деген сүйіспеншіліксезімінің өркендеуі. Пьесадағы Мұрат , Сәрсен, Қанай менАжардың образдары. Әйтсе де драмалық шиеленістіңжалған тартысқа құрылуы.

Тарихи тақырыптағы «Хан Кене» драмасын жазуы.Туындыдағы Кенесары мен оның інісі Науан батырдыңбейнесі. Әлеуметтік және жеке бастық ішкі тартыстар.Әйелдер образдарының кейбір ерекшеліктері.

М.Әуезовтің Соболевпен бірге жазған «Абай» трагедиясы(1940). Ондағы Абай бейнесі.Ақынның әділетті өмір мен адамбаласының бақыты үшін жауыздықпен бетпе-бет арпалысуы.Бірін бірі сүйген Айдар мен Ажардың бас бостандығынқорғау арқылы феодалдық ескі салт- санаға қарсы шығу.

Халықтық эпостық жырлар негізінде «Айман-Шолпан»(1934), «Қарақыпшақ Қобыланды» (1941)пьесаларын жазуы. Ел қорғау, ерлік пен ездік мәселесінкөтеруі.

«Абай жолы» роман-эпопеясының тек қазақ әдебиетініңғана емес, әлемдік әдебиеттің озық туындысы екендігі.Оған берілген әр түрлі әдеби сыйлықтар мен өнерқайраткерлерінің бағасы.Романның эпопеялық сипат-белгілері. Шығармада Абай өмірі мен шығармашылығыменқатар қазақтың жарты ғасырлық саяси-әлеуметтік өмірін ,тұрмыс салтын көрсетуі. Роман – эпопеяның басты тұлғасы Абай екендігі.Абайдыңөсу, кемелдену эволюциясы. Романдағы Абай және кедей жатақтар. Құнанбай бейнесі.Тәкежан, Әзімбай, Ысқақ, Оразбай, Майбасар бейнелері.Романдағы әйелдер бейнесі. Романның көркемдікерекшеліктері.Әуезовтің аяқталмай қалған «Өскен өркен» (1962) романы.

Оңтүстік өлкедегі мал шаруашылығына қатысты көкейтестімәселелер. Карпов, Алмасбек, Әсия бейнелері.

Әуезовтің аудармалары. Шекспирдің «Отелло», «Асауғатұсау», Гогольдің «Ревизор», Н.Погодиннің «Ақсүйектер»,К.Треневтің «Любовь Яровая» пьесаларын аударуы. Осыарқылы драматургияның қыры мен сырын игеруі.

«Әдебиет тарихы»(1927) Әуезовтің тұңғыш зерттеу кітабыекендігі. Ғалым-жазушының қазақ фольклорының ертегі,эпостық жырлар, ақындар айтысы, т.б. жанрлар туралызерттеулері. «Әр жылдар ойлары», «Абай Құнанбаев»,«Уақыт және әдебиет» зерттеулері.

Әуезов бейнесінің көркем прозада, театр сахнасындабейнеленуі.

10-тақырып. Сәбит Мұқанов (1900-1973)Өмірінен мәлімет. Жетімдіктің, жоқшылықтың тақсіретінен

үзіп-жұлып білім алуы. Оның «Бостандық», «Кедей баласы»жырларында жастық шағының көрініс беретіні. Сәбиттіңақындық өнерге бой ұруына халық арасына кең тараған қисса,дастан, аңыздардың, батырлық, лиро-эпикалық, тарихижырлар мен жыраулардың, Ғ.Тоқай, Абай, Горький, И.Бунин,Маяковский, Гладков, т.б. игі ықпалы. Социалистік құрылыстықұптауы мен оған белсенді қызмет етуінің заңдылығы.«Шоқпыттың шаруасы», «Сүт заводы», «Қазақстан», «Егістік»,«Конвейер», «Майға сәлем», «Колхозды ауыл осындай»,«Малшының мақтанышы», т.б. шығармалары. Соғыс кезіндетуған «Мен де аттандым майданға», «Фашизмнің ажалы»,«Гвардеец бауырларға», «Ленин қаласында», «Берлиналынды» өлеңдеріндегі патриоттық сезім.

Ақынның «Жетім қыз үйінде», «Октябрьдің өткелдері»,«Батырақ», «Балбөпе», «Пионер», «Жұмаштың өлімі»,«Құрдас», «Жұпархан» «Алдабергенов туралы аңыз»поэмалары.«Сұлушаш» поэмасындағы Сәбиттің сюжетқұрудағы, тіл қолданудағы, образ жасаудағы көркемдікізденістері.

С.Мұқанов – жазушы. «Түсімде», «Ақбөпенің сыры», т.б.әңгімелердің, «Балуан Шолақ», «Екпінді» повестері,«Адасқандар» («Мөлдір махаббат»), «Теміртас», «Жұмбақжалау» («Ботагөз»), «Сырдария» романдары, «Өмір мектебі»трилогиясы. «Тыңдағы толқындар», «Аққан жұлдыз»романдары. Жазушының «Адасқандар» романына таптық,әлеуметтік шындықтың арқау болатыны. Кезінде романныңсынға ұшырағаны.Автор біраз ізденістерден кейін «Мөлдірмахаббат» (1959) деген атпен қайта шығарғаны. Бәтес, Бүркіт,Мүсәпір бейнелері. «Мөлдір махаббаттың бастапқы варианты«Адасқандардың зерттеушілері (Қ.Ергөбеков) тарапынанкөбірек құпталуының себептерін ашу.

«Ботагөз» (Жұмбақ жалау) – жазушының басты кітабы.Қазақ әдебиетінің тарихында өскен әдебиеттер талабына сайкүрделі оқиғалы реалистік туынды. Асқар, Ботагөз, Амантай,Итбай, Кулаков,Кузнецов, Сарбас, Кошкин образдарыныңтиптік деңгейге көтерілуі. Романның көркемдік табыстары.

«Өмір мектебі» - өмірбаяндық трилогия («Азапты жолда»,«Азатты жолда», «Есею жылдары») екендігі. Әміршіл-әкімшілжүйенің саясаты мемуарлық шығармаға өз ізін қалдырғаны.Оның ұлттық санаға тигізген зиянын әділ бағалаудыңқажеттігі.

«Балуан Шолақ» - белесті туынды. «Сырдария, «Тыңдағытолқындар» романдары мен «Алтын аймақ», «Каспийге саяхат»сияқты очерктері.

«Аққан жұлдыз» дилогиясы. Роман материалдары төрткітапқа жоспарланғандықтан Шоқан образының әлі өз биігінешыға қоймағаны. Романның аяқталған кітаптарында қазақтыңтек Шоқан өмір сүрген тұсындағы тіршілік-тағдыры емес, біржарым ғасыр бұрынғы сұлбасының бойкөрсететіні.жазышының алдымен ескі тарихымыздыңшежіресіне ден қоятыны.Қаламгер халық тарихыныңкезеңдерін оқиғалармен бере отырып, сындарлы талдауғабарғаны, есте қаларлық көркем бейнелер сомдағаны.

С. Мұқановтың – драматург. «Көкірегі көрегендер»,«Алтын аймақ», «Бурылтай», «Біздің үй», «Ақан мен Зайра»(Әуезовпен бірігіп жазған), «Балаусаға келіңіздер», «Жеңісжыры», «күрес күндерінде» поэмалары мен»Гвардия, алға»

либреттосы. «Сыбызғының сыры», «Ариадна арқауы»пьесалары, «Шоқан Уәлиханов» трагедиясы. Қазақдраматургиясын байытқаны.

«Сәкен Сейфуллин» драмасының Сәкеннің «Қызылсұңқарлар» драмасымен, «тар жол, тайғақ кешу» романыменүндестігі. Драманың алғаш «Дала дауылпазы» деген атпенжұрт назарын аударғаны. Кейін өңделіп, «Сәкен Сейфуллин»атты тарихи драмаға айналғаны. Колчак, Анненков,Қаранайлардың бейнелері. Сәкен, надежда, Шафран, Досов,Абдолла Асылбеков тұлғалары. Пьесада үш желі:төңкерісшілердің күрес жолы, Сәкен-надежда- Хамитарасындағы тартыс, әйел теңдігі мәселелерінің қиюласаөрілуі.Пьесаның түрлі кедергілерге кездесуі.

С.Мұқановтың «Саяхаттар», «Алыптың адымы» кітаптарымен «цейлон шеруі», «Адам атаның шоқысы» атты жолжазбаочерктерінің дүниетанымдық, этнографиялық маңызы.

«Қара тақтаға жазылып жүрмеңдер, шешендер», «Абай –халық ақыны», «Абайдың ақындық мектебі», «Менің қателерімқандай», «Қазақтың 18-19 ғасырларындағы әдебиетітарыхынан очерктер», «ХХ ғ. басындағы қазақ әдебиеті»,«Айтыс», «Сынға сын», «Жікшілдік туралы», «Мен қалай жазыпкелемін», «Халық мұрасы», «Жарқын жұлдыздар», «Қазаққауымы», т.б. мақалалар мен зерттеу еңбектерін, оқулықтаржазуы.

С.Мұқановтың әдеби бейнесінің жасала бастауы.Шығармашылығының зерттелу жайы.

11-тақырып. Ғабит Мүсірепов (1902-1985)Өмірінен мәлімет.Білім алған мектептері. Жазушылық

жолы.Қоғамдық-саяси өмірге араласуы. Әдебиетке үлкендайындықпен келуі. «Едіге» (1925) әңгімесінен басталған сәттіқадам «Тулаған толқында»(1928) повесімен жалғасып, «Қосшалқар», «Талпақ танау», «Көк үйдегі көршілер», «Шұғыла»,«Адамның анасы», «Ананың арашасы», «Жеңілген Есрафиль»т.б. әңгімелерімен қоғамдық өмір қатпарларын бейнелепбергені. Жазушыға Л.Толстой, Дж.Лондон, Чехов,Гоголь,горький, Короленколардың тигізген ықпалы.

1938-1955жж. Жазылған «Ер ана», «Ана кесіміайнымайды», «Ақлима» новеллаларында соғыс салғантақсіретті көтерген қажырлы аналардың бейнесінің жасалуы.1956-1977 жылдары жазылған «өмір жорығы», «тимка-Димка»,«Сөз жоқ, соның іздері», «Қасқырды атқан қайсысы»,«Автобиографиялық әңгіме», «Қыран жыры», «Ұлпанстансасы», «боранды түнде», «қарлы жаңбыр астында», т.б.

әңгімелерінде уақыттың әлеуметтік-көркемдік талабынарқалаған замандастарымыздың кесек тұлғасын жасауменқатар, қызыл империяның тоталитарлық саясатынәшкерелейді. 1977-1983 жылдары жазылған «Жапонбалладалары» циклына енген «Арқаның әңгімесі», «Көздіңәңгімесі», «Тастың әңгімесі» туындыларында әлеуметтік-философиялық сарын, мифологиялық мағына терең жататыны.Ғылымның ұлы жетістіктерін адам игілігінен басқа агрессиялықәрекеттерге пайдалануға қарсы күрес ашуға үндейтіні. «Анажыры», «Өмір жорығы», «Қыран жыры» новеллаларындағысимволдық, әлеуметтік-философиялық мағына.

«Қазақ батыры» (1945) повесіннен «Қазақ солдаты»романына (1956) айналған туындыда майдан шындығысуреттеліп, Қайрош пен оның бала күнгі достары Бораш,Шеген, Ақбота, т.б. бейнелерінің жасалуы. Романдағы ҚайрошСарталиевтің майдандас серіктері Сәмед Абдоллаев, ВасилийГришин, Мирошник, Семен Зонин, Володя Толстов, т.б. солдат,офицерлердің елі үшін, жері үшін ерлік көрсеткен, ұлттық асылқасиеттерді бойларына жинақтаған , өзіндік мінезерекшеліктері бар, Отанға деген сүйіспеншілік, патриотизм,гуманизм, мызғымас достық тұғырына шыққан жандардәрежесінде суреттелетіні. Жазушының майдан шындығынасоциалистік реализм әдісіне тән үстірттікке, кейіпкер тілінебайланысты олқылықтарға орын беріп алғандығы.

«Оянған өлке» (1952), «Жат қолында» (1984) дилогиясы.Онда ХІХ ғасырдың екінші жартысынан бастап қазантөңкерісіне дейінгі қазақ халқының әлеуметтік-экономикалықхал-ахуалы, тұрмыс-тіршілігі, қоғамдық жағдайы кең қамтылыпсуреттелетіні. Романда дала шонжарлары Игілік пен Жұман,орыс алпауыттары Рязанов пен Ушаков, шетелдіккомпаниялардың иелері Клод Карно, нельсон Филь, фон Штейн,және олардың сойылын соққан малайлары Акула, Зубов,Сикорский, Бернер, Некрасов образдары. Осы алпауыттарәулетімен күрес үстінде шыңдалып, биік азаматтықтұлғаларымен көрінетін Сүгірәлі, Бұланбай, Байжан, Байшегір,Байжан, Байшегір, Жабай, Кенжеғара, Нартай, Әлішер, Андрей-Елизавета Быковтар, Михайло Неволя, Шило қарт, Зуев, т.б.шыққан табының мүддесінен гөрі халық мүддесін жоғарықоятыны. «Жат қолында» романының табысы саналатынКенжеғараны Ғабит «атаның баласы емес, адамның баласы»,халқының көш бастар перзенті дәрежесіне жеткізе бейнелейалғандығы.

Дилогиядағы Назыкеш, Наркөз, Көпей, Күлше, Айғанша,Күнзила секілді әйелдер мен Кенжеғараның тәрбиесін алғангКүлбәден, Қарлығаш, Анар тәрізді образдары.

«Кездеспей кеткен бір бейне» (1967) поэмасының өнерадамын, өнерге деген көзқарасты лирико- философиялықтұрғыда бейнелеген повесть екендігі. Еркебұлан образы.Еркебұлан мен Сәкен Сейфуллин бейнелерінің үндестігі.Поэмада Ақлима, Ақбала, Қоянжырық, Қайсар, т.б.характерлердің жасалуы.

«Ұлпан» (1975) повесінің осы аттас романға (1981)айналуының көркемдік заңдылықтары. Шығарманың тарихишындыққа негізделгені. Ұлпан бейнесінің қазақ әйелінің асылқасиеттерін бойына жинақтаған типтік тұлғаға айналғаны.Ұлпан образынан өрістейтін адамгершілік сабақтары.

«Қыз Жібек» (1930) музыкалы драмасы.«Қозы Көрпеш - Баян сұлу» (1939) трагедиясы. Драматург

фольклорлық эпосты идеялық шығармашылық екшеуденөткізіп, реалистік әдебиеттің биік үлгісімен қайта жазыпшыққаны.

«Ақан Сері - Ақтоқты» (1945) трагедиясыныңпсихологиялық драма екендігі. Тар заманда торға түскен ақынАқанның рухани келбеті, ашынған ойы мен ащы күйзелісінҒ.Мүсіреповтің тебірене суреттегені. Хазірет Науан, азғын ақынСердәлі, Жалмұқан төре, мүсәпір Қоңқай, Ақтоқты, Мәрзай,Дәмелілердің психологиялық драма талаптарына саймүсінделетіні.

«Амангелді»(1950) тарихи - әлеуметтік драмасы. Ондадәуірдің әлеуметтік-саяси шындығы мен қайшылықтарыреалистікпен бейнеленіп, қаһармандарының күрес үстіндешыңдалып, түлейтіні. Күрделі рухани жаңаруларды басынанкешірген адамдар тағдыры мен сан қилы тартысты оқиғаларөзінің табиғи заңдылығымен дамитыны. Жазушының ер мен елпарызы, озық ойлы орыс адамдарының қазақ халқынакөрсеткен интернационалдық көмегін бейнелеп беруі. ПьесадаАмангелді характерінің әр қырынан , әр әлеуметтік топөкілімен қатысы арқылы ашылатыны.

«Қозы Көрпеш – Баян сұлу», «Қыз Жібек» пьесаларынегізінде киносценарийлер жазуы.

«Болашаққа аманат» драмасының басты кейіпкері қазақхалқының тәуелсіздігін аңсап, елді күреске көтерген СырымДатов екендігі. Трагедиядағы тарихи тұлғаның көркембейнеленуі. Ғ.Мүсіреповтың қоғамдық – саяси келбетін, публицистік,зерттеушілік, сыншылдық қабілетін көрсеткен «Суреткер

парызы», «Уақыт іздері», «Заман және әдебиет» аттыеңбектері. Ғ.Мүсіреповтың қазақ әдебиетіндегі орны. Шығармашылықмұрасының зерттелу жайы.

12-тақырып. Ғабиден Мұстафин(1902-1985)Шығармашылық өмірбаяны. Қаламгердің 20-жылдары «Ер

Шойын», «Қан», «Сәрсен мен Боқан», «Шағатайдың шатағы»,«Кек», «Қашқын», т.б. әңгімелер жазуы. «Ер Шойын және басқаәңгімелер» (1929) атты жинағы. Сондай-ақ, колхоз тіршілігі,өндірісті жандандыру тақырыбына «Алыптың кереметтері»,«Тұтқын», «Құлаған құз», «Күлмеген адам», т.б. очерктержазуы.

Десе де, Ғ.Мұстафиннің алғашқы әңгіме, очерктерінде,шағын пьесаларында жазушылық тәжірибенің аздығынан,дайын сюжет, таптаурын схемаға ұрынудан кеткенкемшіліктердің кездесетіндігі.

«Өмір мен өлім» (1940) романының қазақ прозасындаөндіріс тақырыбына жазылған алғашқы шығарма екендігі.Жазушының бұл романды өңдеп, толықтырып, «Қарағанды»деген атпен қайта бастыруы (1952). Романдағы Қарағандысияқты ірі көмір ошағын іске қосу үшін көп қиындықтардыжеңіп, күресіп еңбек еткен Мейрам, Щербаков, Ермек, Жанәбілобраздары. Оларға қарсы Рымбек, Жаппар, Әлібек, Махметтер.Романдағы түрлі ұлт өкілдерінің арақатынасы, халықтаодостығының көрінісі.

«Шығанақ» (1945) романы.Шығарманың орталық кейіпкеріШығанақ бейнесі. Оның тиянақты еңбек, табанды қажыр-қайратының арқасында жартылай шөлейт өңірден тарыдантөрт дүркін рекордтық өнім алуы. Сондай-ақ романда Ұлы Отансоғысы жылдары тылда белсенді еңбек еткен жастардыңжарқын бейнесінің көрініс табуы. Романда жазушының кейбірқаламгерлік жасандылыққа, нанымсыз ситуацияларға ұрынуы.

«Миллионер»(1948) повесі. Шығармадағы Жомарт, Жақып,Ахмет, Алма бейнелері. Тартыссыздық теориясының көріністабуы. Повестің сюжеттік желісінің босаңдығы.

«Дауылдан кейін» (1959)романы. Романда азаматсоғысынан кейінгі қазақ даласының тыныс-тіршілігі, ауылкедейінің сана-сезімінің оянып, қоғамның тегеурінді күшінеайналғанын көрсетуі.

Шығармадағы Аман бейнесінің қалыптасу, өсуэволюциясы.Жаңа заманның әсерімен әлеуметтік өміргеараласа бастаған Әдхам, Ізбасар, Таймас, т.б. халық өкілдерінің

бейнелері. Өмір бойы құлдық сезімнен арыла алмағанҚазанғап.

Романдағы зымиян Шәкен мырза. Соның айналасындашөре-шөремен күн көрген, басынан дәурені өткен Жақып,Малқар болыс, Мақаш, Ермекбайдың бейнелері. Шолпанныңобразы.

«Көз көрген» (1963) романы. Онда екі түрлі қоғамдыққұбылыстың, феодалдық және кеңестік дәуірлердің куәгеріболған қаламгердің өзі басынан өткерген өмірлік іс-тәжірибелерге сүйене отырып, қоғам, адам, уақыт туралыайтқан ой-толғамдары. Романда қазақ халқы, қазақ қауымыбастан кешкен ширек ғасырға жуық өмірдің қыры менсырларының қамтылуы. Романның орталық кейіпкеріСарбаланың қаламгердің өз прототипі екендігі. Ондағыжазушының әкесі Мұстафаның образы.

Ғ.Мұстафиннің «Шығанақ Берсиев», «Мазасыз мейман»,«Шыныдан туған қошақан», «Басқа пәле тілден», «Алынғанкек», т.б. пьесаларының кезінде театр сахналарына қойылып,көрермен ілтипатына бөленуі.

«Ой әуендері» атты мақалалар жинағы. Жазушытворчествосының қазақ әдебиетінде алатын орны.

Ғ.Мұстафиннің шығармашылығының зерттелуі.

13-тақырып. Қасым Аманжолов(1911-1955)Өмір жолы. Ақынның тұңғыш өлеңдер жинағы «Өміржыры»(1938). Абай поэзиясынан үйреніп, нәр алуы.

Ақынның Ұлы Отан соғысына дейін әр түрлі тақырыптарғажазған өлеңдері: «Өркендей бер, Отаным», «Ұшқыш болғымкеледі», «Болат сұңқар», «Ескерткіш», «Гүл жүзді, бұлбұл үндіМарпуғажан», «Сүйдім сені, Сандуғаш, қуға теңеп»т.б.өлеңдері.

Ақындық талантының Ұлы Отан соғысы жылдарындажарқырап көрінуі: «Зұлым жау», «Подполковник Әлпинге»,«Мартбек», «Ғабдолға», «Орал», «Үстімде сұр шинелім», «Сенфашиссің, мен қазақпын» өлеңдерінде ақынның майдандағыжауынгерлерді ерлікке, туған елді, өмірді сүюге үндеуі.

«Ақын өлімі туралы аңыз» поэмасының Қ.Аманжоловтыңсоғыс жылдарындағы шығармашылығының биік шыңыекендігі. Поэманың көркемдік ерекшелігі. Ондағы ішкімонологтың мәні. Поэма туралы орыс ақыны Н.Тихонов пенқазақ қаламгері Ғ.Мүсіреповтің жылы лебіз білдіруі.

Қ.Аманжоловтың соғыстан кейінгі жылдары «Нұрлыдүние», «Өзім туралы», өлеңдерімен қатар еңбек тақырыбына«Күн көтерген қарындас», «Жылқышы жыры», «Ай астында

алтын тау», т.б. өлеңдерінің жазылуы. «Партияның жабықжиналысында» өлеңінің туу жағдайлары. Елуінші жылдарыақынның жазықсыз қудалануы.

Ақынның «Құпия қыз», «Қытай қызы», «Жамбыл тойына»,«Біздің дастан» поэмаларының тақырыбы мен идеясы.Көркемдік табыстары мен кейбір кемшіліктері.

Қ.Аманжоловтың аударма саласында өнімді еңбек етіп,А.Пушкиннің «Полтава», Ю.Лермонтовтың «Маскарад»,А.Твардовскийдің «Василий Теркин» поэмаларын аударуы. Ақын шығармашылығының қазақ әдебиетінде алатын орны. Шығармаларының зерттелуі.

14-тақырып. Әбділда Тәжібаев(1909-1998)Ақын, драматург, ғалым, Қазақстанның халық жазушысы.Туған ортасы, білім алған мектептері, қоғамдық қызметі.

Жазушылық жолы. Шығыс поэзиясынан, қазақтың ауызәдебиеті мұраларынан, Абай поэзиясынан нәр алып өскені.

Ақындығының алғашқы жылдарында ұстаз ақындарға,Сыр сүлейлеріне ұқсауға тырысқаны. Саяси лирика жетекшіроль алған кезеңде Әбділданың да ойлы лирикалық өлеңдержазуға дендеп бара алмағаны. Іздене жүріп, табиғатсұлулығын, махаббат сезімін жырлайтын «Алтын ай», «Көрісу»,«Меруерт моншақ тереміз», «Тау қойнында», «Айнабұлақ»,«Тараспен әңгіме», «Сырдария» өлеңдерінде сезімқұбылыстарына терең бойлауға ұмтылатыны. «Аралдар» ,«Кешеден бүгінге», «Жартас», «Көне қоңырау», сондай-ақкейін жазылған «өзім туралы өлеңдерден», «Афинада», «Көнедиалогтерден», «Римде», «Парижде», «Стамбул кеші», «Соладамға», «Айдап мені барады уақыт қайда», «Темірші жыры»,«Ақындық», «Келші, сәулем» және «Құрдастар» (1977), «Танысдауыстар» (1985) жинақтарына енген жырлардан,«Сүйінбайдың домбырасы» (толғау), «Ұлы Отан соғысында қазаболғандар монологы», өмірінің соңғы жылдарында жазған«Төрттағандарында» терең ой, философиялық жинақтауғаеркін баратыны. Бүгінгі романтизм сарынында жазылғаншығармаларында («Сырдария», «Тараспен әңгіме»)символизмнің ерекше орын алатыны.

Ақынның поэмалары. «Құлғара», «Батырақ Қобыланды»«Олқылық», «Екі жиһан», «Құтқару», «Аққу», «Кілемшілер»,«Сөнген шырақ» поэмаларына ақынның тақырыпты таңдап алабілгенімен, жанрдың көркемдік талаптарыныа жауап береалмағаны..

Құрманғазы күйлерін өлең жолдарына айналдырып,«Қайран шешем», «Көбік шашқан», «Оркестр», «Абыл»

дастандарын жазуы. Өнерді, өнер иелерін кейіпкер еткендеақынның тың поэтикалық образдар жасап, көркемдікқұралдарын тиімді пайдаланғаны. Табиғат құбылысы немесехалықтың аңыз-ертегілері негізінде «Толағай», «Жомарттыңкілемі», «Көтерілген күмбез», «Азаматтар» атты драмалықпоэмалар жазып, бүгінгі күннің шындығын айтуы.

Соғыстан кейінгі дәуірде Ә.Тәжібаев қаламынан туған«Темірші», «Портреттер», «Ашықтар», «Ол», «Күзетші», «Ақын»,«Күйеулер», «Құрдастар», «Қызыл алаң», «Майра», «Мархума»поэмалары.

Ә.Тәжібаевтың драматургиясы. «Майра», «Жалғыз ағашорман емес», «Көңілдестер», «Жартас», «Батыр мен ақын»драмалары, «Дубай Шубаевич», «Той боларда» комедиялары.«Біз де қазақпыз» поэтикалық драмасы. Жазушының Майра,Телғара, Жанас, Мәлік, Байбол, Жәрдем, Темір сияқтыжағымды, Тайман, Сапар, Дәурен, Қалабай, сияқты жағымсызкейіпкерлері. Олардың психологиясының, характерлерініңдаралығы. Ә.Тәжібаев пьесалары туралы айтылған сын.

«Жаданның хаттары», «Хаттар сөйлегенде» повестерініңидеялық, тақырыптық, көркемдік табыстары.

«Мен жалғыз ем, Сарамен болдық екеу», «Есімдегілер»,«Жылдар және ойлар» тәрізді мемуар, естелік-эссесі.

Ә.Тәжібаевтың Н.Погодинмен бірлесіп «Жамбыл» көркемфильмінің сценарийін жазғаны.

А.Пушкин, Гейне, Шевченко және бірқатар орысақындарының өлеңдерін қазақ тіліне тәржімалауы.

Ә.Тәжібаевтың «Өмір және поэзия» аттымонографиясында қазақ лирикасының даму жолынсаралағаны. Алайда зерттеушінің коммунистік идеологияаластаған «алашордашыл», «ұлтшыл» ақындар лирикасынталдауда қателіктерге ұрынатыны. «Қазақ драматургиясыныңқалыптасуы мен дамуы» монографиясының ұлттықдраматургиямыздың пайда болу, қалыптасу, өркендеу жолынтерең сөз еткен ғылыми-теориялық зерттеу екендігі.

Ә.Тәжібаевтың әдеби көркем бейнесінің жасала бастауы.Шығармашылығының зерттелуі.

15-тақырып. Асқар Тоқмағанбетов(1905-1983)Ақын, жазушы, публицист, мысалшы, сықақшы, фельетоншы.Өмірінен мәлімет. Төңкеріске дейін ауыл молдасынан ұзап білімалмағаны. Кейінірек Мәскеу, Ташкент қалаларында оқығаны.

1925 жылдан 1960 жылға дейінгі ақын лирикасыныңтақырыбы саяси-әлеуметтік, социалистік құрылыс жетістіктері,таптық күрес болып келетіні. Теңдік алып, бақытты тұрмысқа

қолы жеткен Қойбағар, Шойынғара, Қарақыз, Күләйшалардыңобраздары.

А.Тоқмағамбетовтың заман шындығын жырлауы.«Комсомол ақын», «Социалистік құрылыс ақыны»,«коммунистік идеологияның насихаттаушысы» болуы. Шынайыөмір шындығына жүгініп, жаңарған ауыл адамдарыныңбейнесін суреттегені.

Ақын өмірінің соңғы жылдарында жазған өлеңдеріндеауыл адамдарының жан дүниесіне үңілуі, мәдениеті өскен,білімді адам бейнесінің поэтикалық теңеу, образдарменбайығаны. Бұл сипаттың «Алтын арал», «Тырналар, сұлутырналар», «Ғажайып жылдар», «Көгілдір әлем», «Дауылпазжырлар» жыр жинақтарына енген өлеңдерінен анықаңғарылатындығы. Дегенмен ақынның барлық өлең-жырларыбірдей мазмұнды, көркем бола бермейтіні.

Поэмалары. «Алыптар туралы ертегі» поэмасынанбасқаларының тақырыбы социалистік дәуір шындығынқамтитыны.. «Берлин көшесінде», «Испания», «Рейнжағасында», «Мұзбалақ», «Ақ алтынды арал», «Аңыз ағаш»,«Екі дүние, екі өмір», «Балам туралы дастан», «Батыр Әли»,«Бұқарбай батыр», «Жер тәңірісі», «Жолдар мен жылдар»,«Күндіз аққан жұлдыз», «Нартәуекел», «Шағалалы шалқар»,«Шынар туралы шындық» дастандары. Олардағы ажарлы сөз,ақындық образ. Сонымен қатар оларда ақынның көпсөзділіккебой алдырғаны.

А.Тоқмағамбетовтың сатиралық шығармалары. Орыстыңклассикалық сатирасы мен қазақ әдебиетіндегі Абай,С.Дөнентаев, Б.Майлин, І.Жансүгіров сатирасының дәстүрінжалғастырып, оны жаңа тақырыптармен байытқаны.«Саудагер молда», «Тұтам құрық», «Бөлтірік», «Сүмелекқайнаға», «Бір мылжыңның баяндамасы», «Желіккен жеңгей»,«Қылтың-сылтың», «Арыстанға еліктеген мысық», «Жаназаүстіндегі даңғаза» т.б.

Мысал жанрындағы еңбектері: «Мияу мен Лен», «Көкек»,«Әтештің махаббаты», «Бидай мен қаңбақ», «Қара тоқтыныңхаты», «Әупілдек пен күпілдек», т.б.

А.Тоқмағамбетовтің сықақ өлеңдерінің формаларыныңөзгеріп отыруы оның сатиралық поэзиясын ажарландырып,саяси-эстетикалық нысанасын айқындауға мүмкіндікжасайтыны. Алайда Асқардың бірқыдыру фельетондары менсықақтарында образ дәрежесіне көтеріле алмай қалғанбейнелердің де ұшырасатыны.

А.Тоқмағамбетовтың сатиралық мектебінің қалыптасуы.

Проза жанрында «Алғашқы қадам», «Кішкенеқолғанаттар», «өзіміздің жігіт», «Жыр күмбезі» атты әңгімелермен «Ақмоншақ» повесін, «Әке мен бала» және «Жыр күмбезі»романдарын, көптеген очерк, көптеген публицистикалықмақалалар жазғаны. «Әке мен бала» романында дін иелерініңжағымсыз қылықтарын әшкерелегені. «Жыр күмбезі»шығармасында ақынның Сыр өңірі ақындарының руханипортретін жасағаны. «Өтеді күндер» мемуарлықшығармасында соны фактілер, поэтикалық бояу, баяндаутілінің оралымдылығы.

Шығармашылығының зерттелу жайы.

16-тақырып. Тайыр Жароков(1908-1965)Өмірінен мәлімет. Білім алуы. Әдебиет пен мәдениет

салаларында басшылық қызмет атқарып, қоғамдық өміргеараласуы.

Т.Жароковтың отыздан аса жыр кітаптарын қалдырғаны.Шығармашылығының бастапқы кезінде лирикалықтуындылардың басым жататыны. Жаңа заманның жыршысыболғандығы. «Өмір сөйлейді», «Бес жылдықтың балғасы», «Күнтіл қатты», «Теңізде», «Сәулеме», «Батырмен кездескенде»,«Миллион толқын», «Қара теңіз», «Аэроплан» өлең-поэмаларында өмір жаңалықтарын дер кезінде көре біліп,публицистикалық леппен, романтикалық сезіммен жырлағаны.

Алпысыншы жылдардың алғашқы кезеңінде көркемдікшеберлікке жетудің, кемелденудің жаңа бір кезеңін бастанкешіргені. «Тау жырлайды» (1962), «Тасқынға тосқын»жинақтарына енген туындылары. Ақын жырларында саясилирика жетекші орын алғанмен, алпысыншы жылдары олтабиғат, махаббат тақырыбы мен әнге сөз, толғау, эллегиялықжырлар, философиялық тебіреніске өрісті кең ашса, «Кавказжырларында» табиғатты тамсана жырлап, тыңнан жолсалатыны.

Т.Жароков - өмірдің сан алуан құбылыстарын арқау еткенциклді өлеңдер жазу дәстүрін қалыптастырушы. «Таужырлайды», «Тасқынға тосқын», «Кавказ жырлары»,«Қарағанды дәптерінен», «Днепр дәптерінен», т.б. Тайырпоэзиясының әуезділігі, түсінуге жеңіл, тез есте қалатыны –саздылығы.

Т.Жароков – эпик ақын: «Орда оқиғалары», «Балабас»,«Мұз мұхит аңызы», «Тасқын», «Нарын», «Жапанды орманжаңғыртты», «Қырда туған құрыш», «Құмдағы дауыл», «Зоятуралы жыр», «Тасқынға тосқын»,т.б. поэмалары. Оларөмірімізде кездесетін әр алуан тасқындарға ақылы мен білімі,

тәжірибесі, қажыр-қайратымен қарсы тосқын қоя алатынқұдіретті күштер жайлы жүрек-жарды сырғаортақтастыратыны. Бойларындағы бары мен нәрін ұрпаққаберетін алғы буын ағалардың дарқандығы мен халқын апаттансақтап қалу үшін тасқынға тосқын қоюға бекінген бүгінгінің«тау соғар» батыры, «білімі күшті», тәуекелі бекем инженерАрманның іс-әрекеттері.

Т.Жароков А.Грибоедовтың «Ақылдан азап» пьесасын,М.Алигердің «Зоясын», Шота Руставелидің «Жолбарыс терісінжамылған батыр» эпосын, Пушкин, Лермонтов, Шевченко,Маяковский, А.Сурковтың, НазымХикметтің әлемге танымалшығармаларын қазақ тіліне аударғаны.

Ақын қазақ әдебиетінің мәселелеріне сыншыл ой-пікірлерімен үн қатып отырғаны.

Ақынның мұрасының зерттелуі жайлы. 17-тақырып. Жұмағали Саин(1912-1961)

Өмір жолынан мәлімет. Әдебиеттегі алғашқы қадамдары.«Бақыт жыры» (1936) ақынның тұңғыш өлеңдер жинағыекендігі.

Автордың соғыс басталғанға дейін жазған «Досыма хат»поэмасын жазып, онда ақынның жастарды Отан қорғауғаүндеуі

«Пилот сыры» поэмасында ұшқыш өмірінің сипатталуы.«Күләнда» поэмасы. Күланданың бейнесі. Дастандағы

жеке басындық,таптық тартыстар.Әбікеш және ұнамсыз типЕсімбеттің образы. Дастанның поэтикалық ерекшелігі.

Ұлы Отан соғысында Ж.Саиннің беларусьпартизандарының қатарында соғысып, соның әсерімен «Түнқатады партизан», «Шайқасқа кеттік ел үшін»«Есімде Айдарөзені», , «Дөнен», «Жауынгер сөзі», «Айтылмай келгенаманат», «Жаралы партизан жырлары», және т.б.шығармалары. Қазақ поэзиясына партизан соғысы тақырыбыненгізуі.

«Қазақ қызы», «Кәрібай шал», «Бақташы мен бұлбұл»,«Тракторшы» өлеңдерінде ауыл өмірін, еңбек адамдарыныңтұлғасын жасауы. «Дауыл», «Колхоз таңы», «Мал сипаттары»,«Көкшетау» өлеңдеріндегі табиғат суреттері.

«Азамат» және «Елтай» поэмаларының тақырыбы менидеясы. Олардың көркемдігінің әлсіз тұстары. Аяқталмаған«Жол үстінде» повесі. Көркем тілі.

Ж.Саин шығармашылығының зерттелуі.

18-тақырып. Ғали Орманов (1907-1978)Ақын, жазушы, очеркист, аудармашы. Өскен ортасы, білім

алған мектептері. Әдебиетке құштарлығының ерте оянуы.Абай, Әсет, Әріп, Ілияс жырларынан бала жасында сусындауы.

Ғ.Ормановтың тұңғыш өлеңдер жинағы «Шеңберде»(1934)отызыншы жылдардағы замандастарының ерлігін,коллективтендіру науқанын, таптық езгіден құтылғаншаруалардың көңіл күйін айна қатесіз бейнелегені.Тырнақалды өлеңі «Қорада» жанды, нақты картинаныңмолдығы. Тұңғыш өлеңдер жинағының өзінде Ормановтыңкөргені мен сезгенін көркем шындыққа көтере түйетіндәоежеге жеткені. Әйтсе де ақынның отызыншы жылдардағыәлеуметтік-таптық мәселелерді, өмірдің жеке көріністерін жыреткенде өмірдің натуралистік көріністеріне бой ұрып, қайсыбіржағдайда өлеңдерін схемаға құрғаны.

Табиғат көркін, өмірдің әсем көрінісін суреттеуде ақынұстазы Ілияс Жансүгіровтың суреттеу тәсілдеріне («Жетісусуреттері», «Ақсуым») көбірек жығылып, ұлғайған метафораныүсті-үстіне бастырмалатып, теңеу сөздер мен эпитеттердіалма-кезек алмастырып жиі қолданатыны. Ақынның аз сөзбенкөп мағына түйіп, өмір шындығының сурет-сипаттарынлирикалық геройдың толғаныс, тебіреністері арқылы нәзікбейнелеп беруге («Қора»,«Алғашқы адым», «Қапшағайда»,«Қарағай», «Қарағай», «Жер қадірі», «Сахара сазбасы»,«Көктемде қандай әсем келген тырна», «Жыл құсы», «Баянлебі», «Алтай әуені», «Қарқара келбеті», «Медеу тынысы», «Тауетегінде» ) әбден машықтанғандығы.

Ақынның лирикалық геройларының ішінде тұлғасы тұтаскөрінетіні ана бейнесі екендігі. Ғали ана махаббатын кеңінентолғай отырып («Ана», «Ана толғауы», «Қол қанат»,«Көріскенде», «Тұңғышым», «Сақ жүр») ана деген сөздің, өзкезегінде Отан ұғымымен біте қайнасып кететінін аңғартуы.Ғали жырларында адамдардың жеңісі мен жетістігіне қуанып,азаматтық лирикаға өрісті кең сайлағанымен, келелі жайлардысөз еткенде сатираны тиімді пайдаланып, Абайдың сатиралықүлгілерін дамытатыны.

Ақынның Ұлы Отан соғысына арналған «Ер арманы»,«Мәлік», «Тілек», «Ант», «Намыс», «Ана әңгімесі», «Бөбекжүрегінде» өлеңдері. Ақын қай тақырыпты да ерекшеқұштарлық сезіммен жырлайтыны. Ақынның философиялықлирикаларында («Емен», « Қарағай», «Таң»)өмір сырынан көпнәрсені аңғартуы.

Ғ.Ормановтың лирика жанрын биік белеске көтеріп, қазіргіқазақ әдебиетінің қорына қомақты үлес қосқаны.

Ақынның « Шәуілдір», «Алынған қамал», «халық -қаһарман» поэмалары. Тақырыбы. Жетістіктері. Ал, «Алынғанқамал» атты поэмасының оқиғаларды шолу деңгейіненаспайтын, тілі жұтаң, көркемдік бояулары сұйық, образдаржүйесінде натуралистік схема салқыны көбірек сезілетінәлсіздеу дүние болып шыққандығы.

1935 жылы жарық көрген «Көтерме» жинағына енгеночерк, әңгімелері Турксиб темір жолының салынуын,коллективтік шаруашылықтың қанды шайқастар үстінденығайып, кең өріс алғанын, ауыл өміріне енген жаңалықтардықуана құптауға негізделсе, соғыс кезінде қаламынан өмірдің еңбір көкейтесті мәселелерін қозғаған «Алатау сынды ақсақал»,«Қара таудың Қамбары», «Олжабек», «Алыстағы ауылда»,«Жол жүрек», «Механик ойы» т.б. әңгіме, очерктері туғаны.

Ол А.Пушкин, М.Лермонтов, Мопассан, В.Маяковский,Л.Соболев, Н.Тихонов, Ян Райнис, Мақтұмқұлы,А.Тоқомбаевтардың өлең-поэмаларын, Л.Толстойдың «АннаКаренина» романын, Н.Гогольдің «Нева проспектісі» повесін,А.Чеховтың әңгімелерін, Н.Бубенновтың «Ақ қайың» романын,М.Тұрсын-заденің «Үндістан балладалары» кітабын, т.б.шығармалары аударғаны.

Шығармашылығының зерттелу жайы.

19-тақырып. Хамит Ерғалиев(1916-1997)Ақын, жазушы, публицист, аудармашы, қоғам

қайраткері.Мемлекеттік сыйлық лауреаты. Қазақстанның халықжазушысы.

Х.Ерғалиевтің өскен ортасы, білім алған мектептері.«Ұмытпан», «Сағыныш», «Ауылға»,«Әке сыры»,«Жас ана», т.бөлең-поэмалары. «Санаттағы сарбаз» кітабы. Х.Ерғалиевпоэзиясы тақырыбының әр алуандығы.Қазақ поэзиясындамытуға қомақты үлес қосқандығы. Лирикасының тақырыбы,көтерген мәселелері, өлең өрнегі, сөз кестесі, бояуы,философиясы жағынан даралығы. Бұл сипаттың «Ақынойлары», «Менің баяндамам», «Самарқан деп сайрасам»,«зарафшан бойында», «Сырласу», «Нұра», «Көкшетау», «Меніңфилософиям», «Өткен күндер ізімен», «Ахмет сазы», «Бишіқызға», «Әуезовпен әңгіме», «Құда мен құдағиға», «болашаққахат», «Өз тілім мен өлеңім», «Жеңіс жыры», «Үш ғасыр күткенжақсылық», «құдіретті пірім менің», «Сонеттер», «Өзіме»,«Ақын өлімін ойласам», т.б. өлеңдеріндегі көрінісі.Ақынөлеңдерінің ұйқасы нық, ойы астарлы философиялы болыпкелетіні. Х.Ерғалиевтің классикалық дәстүрдішығармашылықпен игергені. Оның лирикасына тән азаматтық

асқақтық, эстетикалық дүниетаным. Қазақ халқының өткенөмірі, соғыс жылдарындағы майдан мен тылдың тынысы,соғыстан кейінгі өмір туралы жырлағаны.

Х.Ерғалиев поэмалары. Дастандарының тақырыбының әралуандығы, бірін-бірі қайталамайтындығы. «Әке сыры» (1947),«Үлкен жолдың үстінде» (1949), «Біздің ауылдың қызы», «Сеніңөзенің» (1953), «Оралдағы отты күн» (1956) поэмалары. «Аңызатасындағы» (1965), «Украин халқының перзентіТ.Шевченконың», «Құрманғазы» романындағы қазақ халқыныңұлы композиторы Қ.Сағырбаевтың, «Күй дастан»поэмасыныдағы композитор Ахмет Жұбанов бейнелері. «Қызхиссадағы» өмір шындығының диалектикасы, «Жылдар,жылдар» поэмасындағы (1966) бүгінгі дәуір жетістіктерініңқызыл империяның екіжүзді саясаты, әміршіл-әкімшіл қоғамжүйесі тудырған зауалды оқиғалардың суреттелуі. Кейінірекжазылған «Менің революциям», «Суыт жүріс» дастандары мен«Үшінші январь» балладасы (1985), «Шер толғау» (1988),«Шындық шырқайды» (1984). «Сонеттер» (1995), «Ұлтым дедімұлғайдым» (1997) атты жыр кітаптары.

«Шындық шырқайды» жинағына енген әңгіме, очерк,публицистикалық мақалалары арқылы мазасыз уақыттыңкөкейкесті мәселелеріне үн қосып отыруы. «Ғұмырнама»кітабында өз заманы мен замандастары туралы сыр шертетіні.

Х.Ерғалиевтің әлем әдебиетінің көрнекті өкілдеріДж.Байрон, Ә.Науаи, Низами, Софокл, Назым Хикмет, ПаблоНеруда, М.Лермонтов, А.Пүшкин, У.Шекспир шығармаларынаударғаны. Соның ішінде Шекспирдің сонеттері мен «Гамлет»,Ричард «III» трагедиялары, «Дуалы күнгі думан» комедиясы,Қырғыз эпосы «Манас» (4 кітап), қарақалпақ эпосы «Қырыққыз» аудармаларының әдебиетімізге қосылған елеулі үлесекендігі. Х.Ерғалиевтің шығармашылығының зерттелуі.

20-тақырып. Әбдіжәміл Нұрпейісов(1924)Жазушы, драматург, публицист, әдебиет-сыншысы,

аудармашы, қоғам қайраткері, СССР және ҚазақстанМемлекеттік сыйлықтарының лауреаты, Қазақстанның халықжазушысы.

Өскен ортасы, білім алған мектепетрі. Шығармашылықжолы. Қоғамдық күрескерлік тұлғасы.

«Курляндия» (1950) романына 1942-45 ж.ж. Курляндияплацдармындағықырғын соғыс шайқастарының арқау етілетіндігі. Есейбейнесінің көп белгілері. Курляндия операциясының бел

ортасында жүрген жауынгер Нұрпейісовке ортақтығы.Романдағы көркемдік шындықтың майдан шындығымен бітеқайнасып кетуі. Тәжірибесі аз қаламгердің алғашқы туындысыекендігіне қарамастан оның республикалық сыйлыққа иеболғандығы. Кейінірек оны жазушыныың «Күткен күн» дегенатпен жариялатуы. Отанын жаудан қорғап жүрген, мақсат-мүддесін тоғыстырған халықтардың достығы, адамгершілік,моральдық тұлғасының терең ашылатындығы.

«Қан мен тер» трилогиясындағы рухани қайсарлық пенсуреткерлік кемлділіктің тоғысы. 1913-1920 жылдардағы Аралөңірінде өткен тарихи оқиғалардың күллі қазақ сахарасынаортақ шындығын толғап, ескі қоғамдық формацияныңаласапыран күрес нәтижесінде шұғыл төңкеріс екпінімен жаңаформацияға орын беруінің адам рухы арқылы көрінуі.Төңкерістің қазақ сахарасына емес, сахараның төңкеріскекелуін реалистік шындық негізінде шеберлікпен бейнелегені.Еламан, Кәлен, Сүйеу, Ақбала, Мөңке, Әли, Қара қатын,Судырақмет, Тәңірберген, Қалау, Құдайменде, Тентек Шодыр,Колчак , т.б. бейнелері. Композиция құрудағы жаңашылдық,сюжет пен характер, психологиялық талдау, портрет жасаужолындағы ізденістер. Жазушының трилогия негізіндедрамалық туынды, киносценарий жазуы.

«Сең» (1983) романы. «Сеңнің» Еуропалық көркемромандардың үздік жетістіктерін шығармашылықпен игеріп,сезім сергелдеңі мен ар арпалысын, ірі қоғамдық-әлеуметтікмәселелерді жеріне жеткізе бейнелеу талабынан «Соңғыпарыз» (1999) дилогиясына айналуы. Шығарманың ішкідинамизімінің қуаттылығы, тақырыбының өзектілігі. Өзімшілсаясаттың экологиялық проблемалар төңірегіндегі қасіреткетап қылуы. Жәдігер мен Әзімнің ар алдындағыжауапкершілігін, азаматтық боыршын сезінудегікереғарлықтың үстемдігі. Әзім мен Жәдігер арасындағы Аралтеңізінің болашағы жайлы тартыс, реалистік көзқарас пенконсервативтік көзқарастың бітіспес болымыс. Ә.Нұрпейісовтіңтабиғат трагедиясы мен адам трагедиясын параллельөрістетуі, романды адамзаттық трагедия дәрежесіне көтеруі.Жазушының дилогияда тоқырау кезеңін суреттей отырып,социалистік қоғамның күйреуіне әкеп соққан саяси-әлеуметтікмәселелерді ашық көрсеткені. «Сең» мен «Соңғы парыз»романдарының жанры, поэтикасы.

Ә.Нұрпейісовтің очерктері мен әдеби-сын мақалалары.«Толғау», «Жүрегі толы жыр еді», «Ақ бидай туралы аңыз»атты жинақтарында Л.Толстой, Ф.Достоевский, И.Тургенев,Ж.Жабаев, М.Әуезов, С.Мұқанов, Ғ.Мұстафин, Ш.Айтматов

шығармашылығы туралы ой айтқаны. М.Әуезов ,Ф.Достоевский, И.Тургенев, М.Горький, Жамбылдардың әдебипортреттерін сомдауы. «Алыптар халықтан» атты және«АннаКаренинаның» аудармасы туралы эстетикалық ,публицистикалық, танымдық мақалалары.

Ә.Нұрпейісовтің Чеховтің, Горькийдің, Н.Хикметтің, испанжазушысы Кэсонның пьесаларын аударғаны.

Шығармашылығының зерттелу жайы.

21-тақырып. Жұбан Молдағалиев (1920-1988)Ақын, публицист, сыншы, қоғам қайраткері. КСРО және

Қазақстан мемлекеттік сыйлықтарының лауреаты.Қазақстанның халық жазушысы.

Өскен ортасы, білім алған мектептері, еңбек жолы,қоғамдық қызметтері. Ақын қаламынынң соғыс жағдайындашыңдалуы. Тұңғыш кітабы «Жеңіс жырларының» (1949) жарықкөруі. Жинақтың мазмұны мен идеялық қуаты. Ерлік пен ізгіліксезімді суреттеу жолындағы ізденістері. Ол ізденістердіңкейінгі туындылары «Мен қазақ әйеліне қайран қаламын»,«Аққу», «Еділ мен Жайық», «Қызыл кітап», «Сусынысусағанның табылғандай», «Ана туралы баллада», «Даладастаны», «Қарқаралы көріністері», «Әйелдерге мадақ»,«Хатшыға хат», «Менің халқым» жырларында жалғасынтауып, азаматтық пафостың, асқақ сезімнің, тақырып кеңдігініңайқын көрінуі. Ақын поэзиясындағы азаматтық әуен мен нәзіклиризмнің үндестігі.

Жұбан - эпик ақын. «Жеңіс жыры» (1949), «Нұрлы жол»(1951), «Жыр туралы жыр» (1958), «Жесір тағдыры» (1961),«Ғашық көзбен» (1965), «Замана тынысы» (1962), «Айттымсәлем» (1966), «Кісен ашқан» , «Қыран дала» (1964), «Сел»(1975), «Байқоңыр баспалдақтары» (1979), «Ақ жауын» (1985)және өмірінің соңғы жағында туған «Кек» тарихи поэмасы.

Ж.Молдағалиевтің поэзияны тақырыптық, мазмұндық,түрлік, образдық көркемдік келісімімен байытқаны. Реалистікқуат, романтикалық леп, тақырып алуандығы, ақынның өзіндікстилі.

Ж.Молдағалиев – орыс әдебиетінің озық үлгілерінаударғаны, көркем публицистика саласында да жемісті еңбекеткен қаламгер.

Шығармашылық мұрасының зерттелу жайы.22-тақырып. Ілияс Есенберлин

Ақын, жазушы, публицист, қоғам қайраткері. Абайатындағы Қазақ ССр мемлекеттік сыйлығының лауреаты.

Өскен ортасы, білім алған мектептері. Ақындық,жазушылық өнерге бой ұруы. Поэзия, проза, драматургия,кинодраматургия саласында еңбек еткені. Алғашында ақынретінде танлып, қырықтан аса әннің мәтінінң жазып, «Сұлтан»,«Айша» (1945), «Біржан сал трагедиясы» (1959)дастандарымен большевиктер туралы поэмаларын тудыруы.«Адамгершілік туралы жыр» өлеңдер жинағының (1949),«Жұлдыздар» атты поэмалар кітабының жарық көруі.

І.Есенберлин қазақ прозасының көрнекті өкілі. Оның«Адам туралы ән». (1957) повесі, «Айқас» (1966), «Қатерліөткел» (1967), «Ғашықтар» (1968), «Қаһар» (1969), «Алмасқылыш» (1971), «Алтын құс» (1972), «Жанталас» (1973),«Көлеңкеңмен қорғай жүр» (1974), «Маңғыстау майданы»(1978), «Аманат» (1978), «Махаббат мейрамы», «Алыстағыарпалыс», «Аққу құстың қуанышы» (1984), «Мұхиттан өткенқайық» («Жұлдыз», №1,2, 1991) романдары мен «Көшпенділер»(1976), «Алтын орда» (1982-83) трилогиялары.

І.Есенберлиннің «Көлеңкеңмен қорғай жүр», «Аманат»романдарында бүгінгі жұмысшылар мен тың игерушілердіңөмірі мен күресінің жан-жақты пайымдалатыны. Тың игерудіңжақсы жақтармен бірге жерді тоздырған науқаншылдықты,шолақ белсенділікті ашық суреттегені.

І.Есенберлин прозасының әлем тілдеріне аударылуы.Шығармаларының үнемі пікірталастар тудырғаны.

Шығармаларының зерттелу жайы.

23-тақырып. Тахауи Ахтанов (1923-1998)Ақын, жазушы, драматург, аудармашы, қоғам қайраткері.

Мемлекеттік сыйлық лауреаты. Қазақстанның халықжазушысы.

Туған ортасы, білім алған мектептері. Шығармашылықжолы, қоғамдық қызметі. Оның шығармашылық қайратыныңартуына Ұлы Отан соғысының тікелей әсер еткені. Соғысқадейін өлең, кішігірім сын мақала, рецензиялар жазуы. Соғыстанкейінгі өлеңдері, «Жастар даусы» атты ұжымдық жинақтажарияланғаны.

Майдан шындығы негізінде «Қаһарлы күндер» (1956)романын жазуы. Романның басты табысы жандиалектикасымен қоса тән сезімінің нәзік сырларын образбояуымен үйлестіруі. Ержан, Кусков, Дәурен, Добрушкин,зеленин, Көжек, Раушан, Мұрат характерлері.

«Дала сыры» (1963) повесінің кейіннен «Боран» (1966)романына айналғаны. Онда малшылар өмірінің батыл көтерліуі.Шығармада Қоспан сияқты қарапйым еңбек адамының бар

болмысының терең де жан-жақты ашылатындығы. «Боранның»басты кейіпкерлері. Қоспан мен Қасболат. Боранның повестетек символдық қызмет атқарып тұрғаны. Қоспанды табиғатстихиясына құрбан ете отырып, автор социалистікқұрылыстың, оның ортақ меншікке негізделген тұғырыныңосалдығын меңзегендігі. Соңғы туындысы «Шырағыңсөнбесін» (1980) роман-дилогиясында қаламгердің соғыстақырыбына қайта қайырылғаны. Дилогияның бастықаһарманы: ана мен бала образдары. Соғыс шындығының Анакөзімен пайымдалатыны.

«Махаббат мұңы» повесі. «Алғашқы ән», «Қызғаныш»,«Күй аңызы», «Көкқұтан» әңгімелері.

Т.Ахтановтың драматургиясы. «Сәуле», «Боран»,«Күтпеген кездесу», «Махаббат мұңы», «Әже мен бала», «Ант».«Жоғалған дос» драмалары, «Күшік күйеу» комедиясы.

Т.Ахтановтың «Ғабит Мүсірепов» (1956) атты әдеби-сыночеркі, «Керуен» (1969) , «Көкейтесті» (1980) сын-мақалаларжинақтары

Аударма саласындағы А.Пушкиннің «Алтын әтеш туралыертегісін», А.Толстойдың «Азапты сапарда» трилогиясын,С.Бабаевскийдің «Алтын жұлдызды жігіт» романын,И.Тургеневтің, А.Горькийдің әңгімелерін қазақ оқырмандарынажеткізуі.

Шығармашылығының зерттелу жайы.24-тақырып. Қадыр Мырзалиев (1935)

Ақын, драматург, әдебиет сыншысы, аудармашы, қоғамқайраткері. Қазақстан Ленин сыйлығының, Абай атындағымемелекеттік сыйлықтың лауреаты. Халық жазушысы.

Өскен ортасы, білім алған мектептері. Еңбек жолы,қоғамдық қызметі. «Көктем», «Жаңғалақтар», «КішкенеҚожанасырлар», «Ноян-Қоян», «Алуан-палуан», «Күмісқоңырау» жинақтары.

Қазақ поэзиясына әлем әдебиетінің озық үлгілерін дарытаотырып, бұрынна қазақ қанына сіңісті философиялық –дидактикалық дәстүрді жаңғырта дамыта еңбек еткені. Өзіндікөрнегі, стилі. Оның кейінгі жылдары жазған «Аққу», «Махаббатжырларынан», «Адамдар және олардың иттері», «Алмас жердеқалмас», «Қырық буын қазақпыз», «Ойда жүрген орамдар»,«Екі дос екі анадан туған егіз», «Ақында болмайды ешкімешкімнен соң», «Қыз», «Атамекен», «Қаратау қалың дәптер»,«Ұлы махаббат», «Әйтеке бидің өсиеті» жырлары. Халық өмірінтақырып етіп, циклді кітаптар жазуы. «Ой орманы», «Даладидары», «Бұлбұл бағы», «Ақ отау», екі кітаптан тұратын

«Домбыра», «Жерұйық», «Қорамсақ», «Көкпар», «Қызыл кітап»,«Көш», «Мәңгі майдан», «Биік баспалдақ», «Ғибратнама»,«Қылыш пен қанжар», «Жұмыр жер» т.б. жинақтарыныңтақырыптары мен идеялары. Циклді өлеңдеріндегі ақынныңөмір құбылыстары жөніндегі жан-жақты толғамдары.

Лирикасының ойлы, сыршыл, образды бояуы, ғибраты.Қ.Мырзалиевтің «Сақал саудасы», «Қасқыр қақпан» атты

сатиралық комедиялар, «Жаралы жолбарыс» атты драмалықдастан, «Заман-ай», «Өкінішті өткелдер», «Парламент»дастандары мен «Төле би» атты үш бөлімді опера либреттосынжазғаны. «Әзәзілдің әлегі» атты тарихи-көркем эссесі. «Заман-ай» деген атпен поэмаларының жеке кітап болып шыққаны.

Қазіргі әдеби процестің көкейкесті проблемалары менбалалар әдебиеті туралы «Сөз сиқыры» атты сын мақалаларжинағы.

Ақынның 200-ден астам жырына ән жазылғаны.Ақынның аударма саласындағы еңбектері. М.Овидий,

Руми, Гюго, Петефи, Лермонтов, Есенин, Райнис, Родари,Р,Ғамзатов, Межелайтис, К.Кулиев жырларын,О.Сүлейменовтың «Атамекен», «Әр күн арайлы таң» аттытаңдамалы өлеңдер жинағын қазақ тіліне тәржімалағаны.

Ақын шығармашылығының зерттелу жайы.25-тақырып. Мұқағали Мақатаев (1931-1976)

Ақын, жазушы, аудармашы, Қазақстан Республикасымемлекеттік сыйлығының лауреаты.

Өскен ортасы, білім алған мектептері. Еңбек жолы,қызметі.Балалық, жасөспірімдік шағының соғыс жылдарымен,тылдағы ауыр еңбекпен тұспа-тұс келуі. «1945 жыл ақпан»,«Қайран жеңгем», «Соғыстың соңғы көктемі», «Абысындар»,«Әке», «Қырқыншы жылдардың бесік жырынан», «Біздержеңдік», «Әке аманаты», «Масақ» өлеңдері мен «Өмір-дастан»поэмасында ақынның сол уақыттың реалистік картинасынжасағаны. Оның өмірге жіті үңіліп, толғана жырлағаны. Әкелікмахаббаты «Бесік басында», «Менің кішкен күнім» «Ұлыма»,«Қызымыа», «Майгүлге», «Біздің үйге көктем келді»; үлкендіқадірлей білуге шақыратын «Алпысқа келдіңіздер», «Менқарапайым қарттарды сүйемін», «Әбділдаға», «БауыржанМомышұлына», «Ғабаңа», «Қариялар азайып бара жатыр»,«Тоқта балам, атаң келед , артыңда»; халқын сүюге үндейтін«Елім барда», «Қазақстан», «Үш бақытым», «Оралыңдар»«Толғау», «Халқым барда», «Халқыма хат», «Қазақ жері»; Туғанжер табиғатының келбеті «Сап-сары жапырақтар», «Сәуірайы», «Алматының аспаны», «Сарыжайлау», «Тау өзені тентекқой тасып жатыр» , «Көктемде», «Қайран Қарасазым-ай»,

«Түнгі Алматы», «Хан Тәңірі»; парасат пен танымға бойлататынфилософиялық «Сәби болғым келеді», «Қар жауып тұр»,«Алтын адам», «Бақыт деген», «Мен қайың бола бастаймын»,«Қызық өмір», «Тауға келмсем», «Ақиқаттың ауылы», «Таудайболғым келеді», «Ей, өмір»; мәңгілік өмір сыйлайтын,өнердіқастерлететін «Қара өлең», «Арыз жазып кетейін», «Жазыларестеліктер», «Дариға домбырамды берші маған», «Өлеңкерек», «Ақынның ауылы», «Бибігүлге», «Сыр», «Төлегенге»,«Фаризаға»; махаббат күйін әлдилеген «Бір келіншек», «Сен»,«Есіңе мені алғайсың», «Сенің көзің түпсіз терең тұңғиықтанжаралған», «Махаббат диалогы», «Әйелдер-ай», «Махаббатмоласы», «Иек артқан теңізге мүйістейін», «Алдынантерезеңнің жүріп өттім», Мен сені сағынғанда» т.б.шығармалары.

«Аппоссионата», «Мавр», «Ильич», «Большевиктер»,«Чили, шуағым менің», «Алтай, Атырау», «Райымбек,Райымбек», «Бала шақтан болашаққа», «Аққуларұйықтағанда», «Моцарт. Жан азасы», «Жанары неткентұңғиық», «Атамекен» поэмалары.

«Қарлығашым, келдің бе?» (1968), «Дариға-жүрек» (1972),«Аққулар ұйықтағанда» (1974), «Шуағым менің» (1975), «Өмір-дастан» (1976), «Өмір өзен» (1978), «Бәсіре» (1981), «Соғадыжүрек» (1982), «Шолпан» (1984), «Қош, махаббат» (1988),«Аманат» (2000) жинақтары.

Прозасы. «Қош, махаббат» атты повестер мен әңгімелержинағы, «Махаббаттан парасатқа» атты күнделіктер жинағы.

Ақын өлеңдеріне ән саздарының көптеп жазылғаны.Аудармалары. У.Уитменнің «Шөп жапырақтарын»,

В.Шекспирдің «Сонеттерін», Дантенің «Құдіретті комедиясын»қазақ тіліне аударуы.

М.Мақатаев шығармаларының зерттелу жайы.

3.2 Тєжірибешілік сабаќтардыњ мазм±ны1- тақырып . Қазіргі қазақ әдебиетінің даму кезеңдері.

1917-1940жылдардағы әдебиетке шолу. А.Байтұрсынов,М.Дулатов,М.Дулатов,М.Жұмабаев,Ж.Аймауытов,С.Торайғыров,т.б. болуы.

Азатшылдық идеясын насихаттағандар: М.Дулатов(«Оян,қазақ»), А.Байтұрсынов («Тілек батам», «Жұбату»),М.Жұмабаев («Бостандық»), С.Торайғыров («Алашұраны») .Осы авторлардың ағартушылық бағыттағыөлеңдері: «Жиған-терген», «Қазақ қалпы», «Қазағым»,«Қарағым», «Шәкірт ойы», т.б.Ұлы Отан соғысы кезіндегі қазақ әдебиеті (1941-1945)

1946-1960 жылдардағы қазақ әдебиеті.1960-90 жылдардағы қазақ әдебиеті.

2-тақырып. Сәкен Сейфуллин(1894-1938)Ақынның «Өткен күндер» (1914)жинағы.«Асау тұлпар»

(1922) атты екінші жинағы.Ақын поэзиясында махаббат,табиғат,көңіл-күй лирикасының айрықша орын алуы. Осытақырыптың «Күз», «Жазғытұры», «Жазғы дала», «Қарлыаязда», «Тау ішінде», «Сағындым», «Шәйіт болған досыма»,«Сыр сандық» сияқты көптеген өлеңдерінде сипатталуы.

Ақын поэмаларында өршіл романтикалы махаббат сарыны.«Аққудың айрылуы», «Лашын әңгімесі».

«Қызыл ат» поэмасы. «Көкшетау»(1929) поэмасы.«Тар жол,тайғақ кешу» романы(1927).

3-тақырып. Бейімбет Майлин (1894-1938)

«Шұғаның белгісі»(1915) повесінің Бейімбеттің прозажанрындағы алғашқы шығармасы екндігі. Повестіңтақырыбы,идеясы. Шұға, Әбдірахман бейнелері.Кейбірұнамсыз типтер.

«Талақ», «Естай ауылы», «Киелі сұлу» әңгімелерінде салт-сананың көрінісі.

«Күлтай болыс», «Қар шелек», «Көктеректің баурайында»,«Қызыл әскердің семьясы», «Арыстанбайдың Мұқышы»,«Онбес үй», «Қырманда» әңгімелері.

«Раушан-коммунист» (1920) повесі. Раушан образы.Раушанның қоғамдық істерге араласуы.

«Жалбыр»1916 жылғы қозғалыстың , «Амангелді»(Ғ.Мүсіреповпен бірге жазған) , «Біздің жігіттер»драмаларында азамат соғысын суреттеуі.

«Майдан», «Талтаңбайдың тәртібі» драмалықшығармаларында колхоздастыру мәселесін көтеруі. Бұлшығармалар өткір тартысқа, сатираға құрылуы.

Б.Майлиннің «Ауыл мектебі», «Шаншар молда», «Некеқияр», «Көзілдірік», «Жасырын жиылыс», «Келін мен шешей»комедияларында ескілікті сынауы.

4-тақырып. Ілияс Жансүгіров(1894-1938) «Күй», «Күйші», «Құлагер» поэмаларындағы Қобызшы

Молықбай образы. Күйші үйсін жігіті мен Қарашаш бейнелері.«Құлагер» поэмасында Ақан сері образын сомдауы.

5-тақырып. Жамбыл Жабаев(1846-1945)

Жамбылдың жас кезінде қайым айтысқа түсіп, өнеріншыңдауы. «Кәмшат қызға», « Жаныс ақынға» жәнеАйкүміспен, Бөлектің қызымен сөз қағыстырулары.

Жамбылдың Құлмамбетпен (1881), Сарыбаспен(1895),Досмағанбетпен (1904), Шашубаймен (1909) айтыстары.

1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілістің «Зілді бұйрық»,«Патша әмірі тарылды» өлеңдерінде көрінісі.

Ұлы Отан соғысы жылдарында Жамбылдың «Атажаумен айқастық», «Ленинградтық өрендерім» , «Отан әмірі»,«Алынбас қамал», «Балама хат» өлеңдерін шығаруы.

«Өтеген батыр» дастаны. Тақырыбы мен идеясы. Өтегенбатырдың малға өріс, халыққа жаңа қоныс, бақытты өміріздеуінің қоғамдық мәні.Дастандағы ауыз әдебиетіне тәнмифтік көріністер мен сюжеттер. Поэманың көркемдікерекшеліктері.

«Сұраншы батыр» поэмасы. Шығармадағы СұраншыХакімбеков бейнесі

6-тақырып. Иса Байзақов(1900-1946)«Құралай сұлу» (1925) поэмасы. Поэма сюжетінің ауыз

әдебиеті үлгісінде құрылғандығы. Ел қорғау, отаншылдықидеясын көтеруі. Жастар махаббаты. Құралай мен Келденбейнелері. Поэманың көркемдігі.

«Алтай аясында»(1925-34) поэмасындағы Еркежан менБалағаз бейнелері. Қалмақтың шонжарлары Кәпін менКәбіктерінің жағымсыз іс-әрекеттері.

«Ақбөпе»(1941) поэмасы. Поэмадағы тартыстың Ақбөпемен Әміржан сезімдеріне құрылуы. Поэмадағы Ақажан, Әбіш,Құдияр образдары арқылы таптық қарама-қайшылықтыңашылуы. Оларға қарсы тұрған Ақбөпе, Әмірхан сияқты жасьарбейнелері.Поэманың қазақ поэзиясынан елеулі орын алатыныжәнекөркемдік ерекшеліктері, тілдік өрнектері.

7-тақырып. Мағжан Жұмабаев(1893-1937) Ағартушылық бағыттағы «Өнер-білім қайтсе табылар»,«Сорлы қазақ», «Жазғы таң» , «Қазағым» өлеңдер жазуы.

Саяси-әлеуметтік сарындағы «Бостандық», «Күншығыс»,«Жаралы жан», «Тұтқын», «Жауға түскен жанға» өлеңдерінжазуы.

Ақынның поэзия әлеміндегі ізденістері. Бальмонт, Брюсов,Мережковский, Сологуб, Блок сияқты символист ақындарғаеліктеп өлеңдер жазуы. «Сарғайдым», «Бүгінгі күн өмір, өлімменікі», «Берниязға», «Өмір», «Мені де өлім, әлдиле»өлеңдеріндегі өмір мен өлім философиясы.

Мағжанның махаббат лирикасы. «Сүй, жан сәулем», «Н-ға», «Сен сұлу», «Сүйгенім анық», «Гүлсім ханымға»,«Жұлдызды жүзік, айды алқа қып берейін» өлеңдеріндегіжан мен тән сұлулығының диалектикалық бірлікте жырлауы.

Қазақ халқының тарихы, аңыз-әңгімелері негізінде«Батыр Баян», «Жүсіп хан», «Өтірік ертек», «Қорқыт»,«Қойлыбайдың қобызы» поэмаларын жазуы.

«Батыр Баян» поэмасы. Поэмадағы Абылай хан, Баянбатыр образдары. Махаббаттың трагедиялы хикаясы. Абылайханның характеріндегі кейбір қайшылықтар. Баянның өлімі.Поэмадағы орыс әдебиетінің әсері.

«Жүсіпхан» поэмасы. Шығармадағы Аббасхан, Жүсіпхан,бейнелері. Жүсіп образының символдық мәні.Сол арқылысталинизм дәуірінің сипатын әшкерелеу.

«Өтірік ертек» дастаны. Шығарма сюжетінің шарттылыққақұрылуы. Мысыққа қарсы тышқандардың көтерілісі. Поэмадабайды байыту тәңірдің ісі деген философияны жоққашығару.

«Тоқсанның тобы» дастаны. Поэмадағы тоқсан дегенсөздің символдық мәні. Автордың еңбекші жарлынымадақтап, туған халқын жақсы көретінін өлеңмен өрнектеуі.

8-тақырып. Жүсіпбек Аймауытов(1889-1931) «Қартқожа»(1926) романы. Қартқожа бейнесі. Романның

көркемдік әлемі. Авторлық мінездеме, характер сомдауерекшеліктері.

«Ақбілек»(1927-28) романы. Ақбілектің образы. Алтынай,Бозінген, Күмісай, Өрік сияқты қазақ әйелдерінің өмірлерініңсуреттелуі. Шығармадағы Ақбала, Доға, Балташ,Жорғабек,т.б. қосалқы қаһармандар тағдырының суреттелуі

Романның психологиялық роман екендігі. Шығарманыңкөркемдік әлемі. Автордың баяндау тәсілдері. Кейіпкерлерпсихологиясын сипаттаудағы шеберлігі.

«Күнікейдің жазығы» (1928) повесіндегі Күнікей образы.Повестегі қосалқы кейіпкерлер Құлтума, Тұяқ,Шекер, Байманобраздары.Шекер, Байман, Тұяқ бейнелері.

Ж.Аймауытовтың 20-30 жылдары жазылған «Өмір дегеносы ма», «Мысыққа ойын, тышқанға өлім»(1923), «Елес»,«Қойшы Тастамақ», «Жидебайдың баяндамасы»(1924),«Әнші», «Көшпелі Көжебай», « Жол үстінде»(1925),«Боранды болжаған әулие» (1926), «Ханамар тарихы»(1927),т.б. әңгіме-новеллаларының тақырыбы, идеясы.

Драмалық шығармалары: «Мансапқорлар»(1925), «Елқорғаны», «Қанапия мен Шәрбану»(1926), «Шернияз»(1926).

«Ел қорғаны» пьесасындағы оқыған кейбір қазақзиялыларының еркіндік, бостандық үшін күрестегікөзқарастары. «Мансапқорлар» пьесасы. Шығармадағыатақ, мансапқа таласып, өзара қырғиқабақ болғанҚасқырбай болыстың, оның туыс інісі әрі тілмашы Мүсілімніңбейнелері. Пьесада ағайын адамдардың арасына жік салғаніштарлықтың, көре алмаушылықтың қантөгіске, зұлымдыққаұласуы.

«Шернияз» пьесасы. Шығармадағы Шернияз бейнесі.Рушылдық пен жікшілдік жайлаған ел ішіндегі айтыс-тартыс, дау- дамайдың Шерниязды күреске итермелепширатуы. Оның жеңісі мен жеңілісі. Пьесаның жалпы идеясы.

9-тақырып. Мұхтар Әуезов (1897-1961)20-жылдары жазған әңгіме, повестері: «Қорғансыздың күні»,«Барымта», «Жетім», «Ескілік көлеңкесінде», «Жуандық»,«Қаралы сұлу», «Оқыған азамат» және «Қараш-Қарашоқиғасы», «Қилы заман» повестері.

«Барымта», «Жетім», «Қорғансыздың күні», т.б.әңгімелерінде автордың сол кездегі әлеуметтік өміршындығын көрсетіп, зорлық пен қорлық көргенқорғансыздардың жағына шығуы.«Қараш-Қараш оқиғасы» (1927) повесі. Шығармадағыәлеуметтік тартыстардың көрінісі. Бақтығұл мен Жарасбайобраздары. Көркемдік ерекшеліктері. Толстой стиліне тәнпсихологизмнің кейбір әсерлері.«Қилы заман» (1928) повесі. Повестің ел басқарудыңәкімшілдік-әміршілдік жүйесінің тұсында оқылуға тыйымсалынуы. Жетісу өңіріндегі 1916 жылғы көтерілістіңсуреттелуі. Ұзақ, Жәмеңке, Серікбай сияқты халықөкілдерінің образдары. Рахымбай, Түнғатар, Ақжелке тәріздіұнамсыз типтер. Повестің баяндау жүйесінің ерекшеліктері.Портрет пен пейзаж. Адам характерін жасаудағы диалогтыңмәні.

Драмалық туындылары: «Еңлік-Кебек»(1917), «Қаракөз»трагедиялары. Оларда махаббат бостандығы мен әйелтеңдігі мәселесінің көтерілуі. Трагедиялық образдар жүйесі.

«Түнгі сарын»(1934) пьесасында 1916 жылғы көтерілістіңкөркем бейнеленуі. Драмалық шиеленіске толы тартыстаңбасы. Жантас, Тәнеке образдары.

М.Әуезовтің Соболевпен бірге жазған «Абай» трагедиясы(1940). Ондағы Абай бейнесі.Ақынның әділетті өмір мен адамбаласының бақыты үшін жауыздықпен бетпе-бет арпалысуы.

Бірін бірі сүйген Айдар мен Ажардың бас бостандығынқорғау арқылы феодалдық ескі салт- санаға қарсы шығу.

Халықтық эпостық жырлар негізінде «Айман-Шолпан»(1934), «Қарақыпшақ Қобыланды» (1941)пьесаларын жазуы. Ел қорғау, ерлік пен ездік мәселесінкөтеруі.

«Абай жолы» роман-эпопеясындағы Абай және кедейжатақтар. Құнанбай бейнесі. Тәкежан, Әзімбай, Ысқақ,Оразбай, Майбасар бейнелері. Романдағы әйелдер бейнесі.Романның көркемдік ерекшеліктері.Әуезовтің аяқталмай қалған «Өскен өркен» (1962) романы.

Оңтүстік өлкедегі мал шаруашылығына қатысты көкейтестімәселелер. Карпов, Алмасбек, Әсия бейнелері.

10-тақырып. Сәбит Мұқанов (1900-1973) «Ботагөз» романындағы Асқар, Ботагөз, Амантай,

Итбай, Кулаков,Кузнецов, Сарбас, Кошкин образдарыныңтиптік деңгейге көтерілуі. Романның көркемдік табыстары.

«Өмір мектебі» - өмірбаяндық трилогия («Азапты жолда»,«Азатты жолда», «Есею жылдары») .«Балуан Шолақ»повесі.«Аққан жұлдыз» дилогиясы. Шоқан образы. «ШоқанУәлиханов» трагедиясы. Қазақ драматургиясын байытқаны.

11-тақырып. Ғабит Мүсірепов (1902-1985)«Қос шалқар», «Талпақ танау», «Көк үйдегі көршілер»,

«Шұғыла», «Адамның анасы», «Ананың арашасы», «ЖеңілгенЕсрафиль» т.б. әңгімелерімен. «Ер ана», «Ана кесіміайнымайды», «Ақлима» новеллаларында соғыс салғантақсіретті көтерген қажырлы аналардың бейнесінің жасалуы.1956-1977 жылдары жазылған «Өмір жорығы», «Тимка-Димка»,«Сөз жоқ, соның іздері», «Қасқырды атқан қайсысы»,«Автобиографиялық әңгіме», «Қыран жыры», «Ұлпанстансасы», «Боранды түнде», «Қарлы жаңбыр астында», т.б.әңгімелерінде қызыл империяның тоталитарлық саясатынәшкерелеуі. «Ана жыры», «Өмір жорығы», «Қыран жыры»новеллаларындағы символдық, әлеуметтік-философиялықмағына.

«Қазақ солдаты» романындағы Қайрош Сарталиевтіңмайдандас серіктері. «Оянған өлке» (1952), «Жат қолында»(1984) дилогиясы. Игілік пен Жұман , Байжан бейнелері.

«Кездеспей кеткен бір бейне» (1967) поэмасындағыЕркебұлан образы. «Ұлпан» романындағы (1981) Ұлпанбейнесінің қазақ әйелінің асыл қасиеттерін бойына жинақтаған

типтік тұлғаға айналғаны. Ұлпан образынан өрістейтінадамгершілік сабақтары.

«Қыз Жібек» (1930) музыкалы драмасы.«Қозы Көрпеш - Баян сұлу» (1939) трагедиясы. Драматург

фольклорлық эпосты идеялық шығармашылық екшеуденөткізіп, реалистік әдебиеттің биік үлгісімен қайта жазыпшыққаны.

«Амангелді»(1950) тарихи - әлеуметтік драмасы. «Болашаққа аманат» драмасындағы Сырым Датов бейнесі.

12-тақырып. Ғабиден Мұстафин(1902-1985)«Қарағанды» романы. «Миллионер»(1948) повесі.

Шығармадағы Жомарт, Жақып, Ахмет, Алма бейнелері.Тартыссыздық теориясының көрініс табуы. Повестің сюжеттікжелісінің босаңдығы.

13-тақырып. Қасым Аманжолов(1911-1955) «Ақын өлімі туралы аңыз» поэмасы. «Үстімде сұр

шинелім», «Дариға, сол қыз», «Бурабай толқындары», «Байкал»өлеңдерін талдау.

14-тақырып. Әбділда Тәжібаев(1909-1998) «Алтын ай», «Көрісу», «Меруерт моншақ тереміз», «Тау

қойнында», «Айнабұлақ», «Тараспен әңгіме», «Сырдария»өлеңдері.

«Абыл» , «Толағай» поэмаларының тақырыптық,көркемдік табыстары.15-тақырып. Асқар Тоқмағанбетов(1905-1983)

Сатиралық шығармалары. «Тұтам құйрық», «Бөлтірік»,«Сүмелек қайнаға», «Бір мылжыңның баяндамасы», «Желіккенжеңгей», «Қылтың-сылтың», «Арыстанға еліктеген мысық»,«Жаназа үстіндегі даңғаза» т.б.

Мысал жанрындағы еңбектері: «Мияу мен Лен», «Көкек»,«Әтештің махаббаты», «Бидай мен қаңбақ», «Қара тоқтыныңхаты», «Әупілдек пен күпілдек», т.б.

16-тақырып. Тайыр Жароков(1908-1965) «Тасқын», «Тасқынға тосқын» поэмалары. Инженер Арманныңіс-әрекеттері.

17-тақырып. Жұмағали Саин(1912-1961)

«Түн қатады партизан», «Шайқасқа кеттік ел үшін»«ЕсімдеАйдар өзені», «Дөнен», «Жауынгер сөзі», «Айтылмай келгенаманат», «Жаралы партизан жырлары», және т.б.шығармалары.

18-тақырып. Ғали Орманов (1907-1978)

Ақынның Ұлы Отан соғысына арналған «Ер арманы»,«Мәлік», «Тілек», «Ант», «Намыс», «Ана әңгімесі», «Бөбекжүрегінде» өлеңдері. Философиялық лирикалары : «Емен», «Қарағай», «Таң». «Қысқы күй» өлеңін жаттау. Стилі.

19-тақырып. Хамит Ерғалиев(1916-1997) «Ақын ойлары», «Менің баяндамам», «Самарқан депсайрасам», «Нұра», «Көкшетау», «Менің философиям», «Өткенкүндер ізімен», «Ахмет сазы», «Әуезовпен әңгіме», «Құда менқұдағиға», «Өз тілім мен өлеңім өлеңдері. 20-тақырып. Әбдіжәміл Нұрпейісов(1924)

«Қан мен тер» трилогиясындағы Еламан, Кәлен, Сүйеу,Ақбала, Мөңке, Әли, Қара қатын, Судырақмет, Тәңірберген,Қалау, Құдайменде, Тентек Шодыр, Колчак , т.б. бейнелері.Композиция құрудағы жаңашылдық, сюжет пен характер,психологиялық талдау, портрет жасау жолындағы ізденістер.

«Соңғы парыз» (1999) дилогиясы. Жәдігер мен Әзімбейнелері.

21-тақырып. Жұбан Молдағалиев (1920-1988)«Мен - қазақпын» поэмасын талдау.

22-тақырып. Ілияс Есенберлин«Көшпенділер» трилогиясы. «Қаһардағы» Кенесары

бейнесі.

23-тақырып. Тахауи Ахтанов (1923-1998) «Боран» (1966) романындағы Қоспан мен Қасболат.

«Шырағың сөнбесін» (1980) роман-дилогиясында қаламгердіңсоғыс тақырыбына қайта қайырылғаны. Дилогияның бастықаһарманы: ана мен бала образдары. Соғыс шындығының Анакөзімен пайымдалатыны. 24-тақырып. Қадыр Мырзалиев (1935)

«Табиғаттан бабамыз ала берген секілді», «Бабамыздыңшоқ басқан табанымен», «Қазақ осы» өлеңдерін талдау.

25-тақырып. Мұқағали Мақатаев (1931-1976) «1945 жыл ақпан», «Қайран жеңгем», «Соғыстың соңғы

көктемі», «Абысындар», «Әке», «Қырқыншы жылдардың бесікжырынан», «Біздер жеңдік», «Әке аманаты», «Масақ» өлеңдері.Философиялық «Сәби болғым келеді», «Қар жауып тұр»өлеңдері. «Аққулар ұйықтағанда» поэмасын талдау. Үзіндіжаттау.

3.4 С¤Ж мазм±ны

№ СӨЖ түрі Есепберуформасы

Бақылаутүрі

СағаткөлеміҚТӘ-31

СағаткөлеміҚТӘ-21 (қ)

1 Дәріссабақтарынөңдеу

Сабаққақатысу

45 (1х45) 45 (1х45)

2 Үйтапсырмасын орындау

Жұмысдәптері

Сабаққақатысу

35 (1х35) 35 (1х35)

3 Қосымшаматериалдарғадайындық

Конспект

Коллоквиум

20 20

4 Семестрліктапсырманыорындау

Курстықжұмыс

Семестрліктапсырманы қорғау

16 16

5 Бақылаушараларынадайындық

РК1, РК2 4 4

Барлығы 120 120

Студенттерге µздігінен оќуѓа берілетін таќырыптар1.Ә.Тәжібаев поэзиясындағы метафоралар.

¦сынылатын єдебиет: [9], 234-240 бет.2 І.Есенберлиннің образ сомдау, сюжет дамыту ерекшелігі.

¦сынылатын єдебиет: [4], 496-525 беттер; [7], 1-35 беттер.3 Х.Ерғалиев поэзиясындағы монологтар.

¦сынылатын єдебиет: [10], 149-155 беттер; [3], 102-103беттер ,[11], 144-156 беттер4. Ж.Молдағалиев поэзиясының көркемдігі.

¦сынылатын єдебиет: [9], 240-246 бет.5. С.Мәуленов лирикасы.

¦сынылатын єдебиет: [9], 246-250 бет, [3], 186-187 беттер,[15] 45-75 беттер.6. Т.Ахтанов «Шырағың сөнбесін» романындағы психологизм.

¦сынылатын єдебиет: [3], 116-118 бет, [12], 1-55 беттер,.7. Ә.Нұрпейісовтің «Қан мен тер» романының көркемдігінекартотека жасау.

¦сынылатын єдебиет: [8], 5-36 бет, [10], 161-167 беттер,[11] 156-176 беттер,[12]8. Мұқағалидің «Аққулар ұйықтағанда» поэмасыныңкөркемдігі. ¦сынылатын єдебиет: [9], 1-20 бет, [6], 25-39 беттер, [14]49-100 беттер.

Курстық жұмыстардың тақырыптары

1. С.Сейфуллиннің драматургиясы.2. Сәкеннің өлеңдеріндегі мен повесіндегі жұмысшы бейнесі3. Б.Майлин поэмаларындағы 1916 жылғы ұлт-азаттық

қозғалыс.4. Майлиннің «Раушан - коммунист» повесіндегі тұрмыстық

жағдай мен қаһарман5. Майлиннің «Азамат Азаматыч» романындағы қазақ

зиялыларының тұлғасы6. І.Жансүгіровтің «Жолдастар» романындағы шаруалар,

жұмысшылар образы.7. М.Жұмабаев поэзиясындағы өмір мен өлім философиясы8. Мағжан дастандарындағы аңыз бен ақиқаттың

арақатынасы.9. Ж.Аймауытовтың «Ақбілек» романындағы әйел тағдырына

орыс пен қазақ адамдарының әсері.10. М.Әуезов әңгімелеріндегі портрет пен пейзаж.11. Әуезовтің «Абай жолы» роман-эпопеясындағы Абай мен

Құнанбай12. «Абай жолындағы» әйелдер бейнесі13. Әуезовтің «Өскен өркен» романындағы ауыл

шаруашылығы проблемалары14. С.Мұқановтың «Өмір мектебі» трилогиясындағы уақыт

пен кеңістік.15. С.Мұқановтың «Мөлдір махаббатындағы» диалог пен

монолог

16. Ғ.Мүсіреповтың символдық әңгімелері.17. Мүсіреповтің «Кездеспей кеткен бір бейне» повесіндегі

сұлулық пен зұлымдық18. Ғ.Мүсіреповтің «Жат қолында» романындағы ағартушы –

демократтар бейнесі19. Ғ.Мұстафиннің «Дауылдан кейін» шығармасының

баяндалу жүйесі20. Ә.Тәжібаев дастандарындағы тарихи шындық пен көркем

шындық21.Ж.Саин поэзиясындағы партизандық күрес тақырыбы.22. Х.Ерғалиев поэмаларының көркемдігі23.Ә.Нұрпейісовтің «Соңғы парыз» романындағы адамдар

тағдыры мен Арал тағдыры.24. Ж.Молдағалиев поэмаларындағы табиғат апаты және

адам25.І.Есенберлиннің «Көшпенділер» трилогиясындағы тарихи

шындық пен көркем шындықтың арақатынасы.26. Тарихи хроника және ел тарихы27. Т.Ахтанов романдарындағы соғыс пен бейбітшілік

проблемалары28.Қ.Мырзалиевтің философиялық лирикасы.29. Қадыр поэзиясындағы «Мен» мәселесі30. М.Мақатаев поэзиясындағы табиғат пен адам.

Выписка из рабочего Форма учебного плана Ф СО ПГУ 7.18.1/10 специальности(ей)

050117 «Қазақ тілі мен әдебиеті» мамандығының оќуж±мыс жоспарынан кµшірме

Пәннің атауы Қазіргі дәуірдегі қазақ әдебиеті

Оқутүрі

Бақылау формасы Студентжұмысыныңкөлемі

Сағаттың курс және семестрбойынша бөлінуі

Ем

т.

сын

ақ

К.ж

К.ж

ұм

.

ЕГЖ

бақ.ж

ұм Барлығы

Дәріс

Тәж

іри

бе

ОС

¤Ж

СӨ

Ж

Дәріс

Тәж

іри

бе

ОС

¤Ж

СӨ

Ж

жалп

ы

Ауд

итор.

СӨ

Ж

Күндізгі ЖОБнегізінде

6 180

60

120

5-семестр 6-семестр30

30

30

90

Қолданылатын єдебиеттер1. Қазақ әдебиетінің тарихы . 3-том, бірінші кітап. – Алматы:

Ғылым,1967.2. Кәкішев Т., Дүйсенов М. Ұлы Октябрь шуағы.- Алматы,

19613. бердібаев Р. Қазақ совет әдебиетінің қалыптасуы.-

Алматы, 19714. Базарбаев М., Нарымбетов Ә. Отан соғысы кезіндегі

әдебиет. –Алматы,19845. Ахтанов Т. Көкейтесті. Әдебиет туралы ойлар.- Алматы,

1980

6. Әбдірахманова Т. Қасым Аманжолов поэтикасы.-Алматы,1976

7. Әбдірахманов Т. Жаңа ғасыр көгінде. –Алматы,19698. Әбдірашев Ж. Парасат пен парыз. Әдеби сын.-

Алматы,19739. Әдібаев Х. Көкжиек. Сын. –Алматы,197810. Әлімбаев М. Қалам қайраты.- Алматы,197611. Әуезов М. Времен связующая нить.- Алматы,197212. Әшімбаев С. Сын мұраты.- А. 1974; Талантқа тағзым.-

А.,1982; Парасатқа құштарлық.- А., 198513. Базарбаев М. Әдебиет және дәуір.- А.,1966; Қаһарлы

жылдар жыры.-А.,1968; Өлең сөздің патшасы, сөз сарасы.-Алматы,1973.

14. Байжанов С. Замандас туралы толғау.- Алматы,197315. Бердібаев Р. Әдебиет және өмір.-А., 1964; Қазақ

тарихи романы.- Алматы,197916. Ғабдуллин Н. Уақыт сыры.-А.,1981; Ғабит Мүсірепов-

драматург.-А., 1982.17. Дүйсенов М., Рақымжанов Т. Халық ақындары

творчествосының көркемдік сипаты. –Алматы, 1982.18. Егеубаев А. Сыр мен сымбат.-А.,1981; Сөз жүйесі.-

А.,1985.19. Елеукенов Ш. Қазақ романы және қазіргі дәуір.- А.

1968; Замандас парасаты.-А.,1977; Жаңа жолдан. –А.,198920. Жақыпов Е. Дастаннан драмаға.-Алматы,197921. Қирабаев С. Кеңес дәуіріндегі қазақ әдебиеті. Оқу

құралы.- Алматы: Білім, 1998.22. Нұрғали Р. Қазақ әдебиетінің алтын ғасыры. – Астана:

Күлтегін,2002; Трагедия табиғаты.-А.,1968; Күретамыр.-А.,1973; Айдын.-А.,1985; Телағыс.-А.,1986

23. Алпысбаев Қ. Мұқағали өрнегі.- Алматы:Қазақуниверситеті, 2001.

24. Жүсіп Қ. Қазақ лирикасындағы стиль және бейнелілік.Монография. – Павлодар: Эко, 2000.

25. Қабдолов З. Жебе. – Алматы: Жазушы,1977.26. Қабдолов З. Көзқарас. – Алматы: Рауан,1996.27. Майтанов Б. Қазақ романы және психологиялық

талдау.- Алматы: Санат,1996; Қазақ прозасындағызамандас бейнесі.-А.,1982; көркемдік нәрі.-А.1983

28. Мәмбетов Ж. Жұбан Молдағалиевтің ақындықшеберлігі.- Алматы: Қазақ университеті,2002.

29. Серікқалиев З. Алтын жамбы.- Алматы:Жазушы,2001.30. Жәмішев Ә. Жыр жанары.- Алматы,1970; Биік

мәртебе.-Алматы,1974

31. Ибрагимов Т. Өлең өрісі. –Алматы,197932. кәкішев Т. Дәуір суреттері.-А.,1967; Оңаша отау.-

А.1982; Дәуір дидары.-А.,1985.33. Қайырбеков Ғ. Бір кеменің үстінде.-А.198134. Қаратаев М. Эпостан эпопеяға.-А.,1968; Әдебиет және

эстетика.-А.1970; Ізденіс іздері.- А.198435. Қирабаев С. Өнер өрісі.-А., 1971; Әдебиет және дәуір

талабы.-А., 1976; Шындық және шығарма.-А.,1981;Шындық және шеберлік.-А.,1983; Талантқа құрмет.-А.,1988; Жүсіпбек Аймауытов.-А.,1993; Әдебиетіміздіңақтаңдақ беттері.-А.1995

36. Қоңыратбаев Ә. Шеберлік сырлары.-Алматы,197937. Мұстафин Ғ. Ой әуендері.-Алматы,197838. Мүсірепов Ғ. Суреткер парызы.-Алматы,197039. Мырзалиев Қ. Сөз сиқыры.-Алматы,198240. Атымов М. Қазақ романының поэтикасы.-Алматы,197541. Исмагулов Ж. Облик современника.-Алматы,197042. Нұрқатов А. Жалғасқан дәстүр.-Алматы,198043. Нұрмаханов Қ. Дос лебізі.-19687; Дәстүрлі достық.-

А.197844. Нұрпейісов Ә. Жүрегі толы жыр еді.-Алматы,197245. нұртазин Т. Шеберлік туралы ойлар.-Алматы,1968.46. Омаров І. Шабыт шалқары.- Алматы,197347. Ордалиев С. Конфликт және характер.-А.,1970; Сөз

зергері.-А.,198248. Рахымжанов т. Қазіргі қазақ романының поэтикасы.-

Алматы,199249. Сарбалаев Б. Қызыл алма.-Алматы.1981; Ақиқат

алдында-А.,198550. Сыдықов Т. Мұрат пен міндет.-Алматы,198751. Сейітов С. Өлең өлкесінде.-Алматы,198452. Серғалиев М.Кең өріс.-Алматы,198353. Серікқалиев З. Жылдар сазы.-А.,1971; Ақыл

таразысы.-А.,197654. Смайлов К. Өмірдің өзімен өлшесек.-Алматы,198355. Тәжібаев Ә. Ойлар, толғаныстар-А.197756. Тоқбергенов Т. Тоғыз тарау.-А.,1974; Қос қағыс-

А.,198157. Шаймерденов С. Әдеби толқындар.-А.1985.58. Шалабаев Б. Қазақ прозасының тарихы.-Алматы,196859. Шәріпов Ә. Қазіргі дәуір және қазақ әдебиеті

дамуының проблемалары.-А.,1974; Қазақ әдебиетіндегідәстүр мен жаңашылдық.-А.,1984; Сырбай Мәуленовтворчествосы.-А.1985

60. 20-30 жылдардағы қазақ әдебиеті. –Алматы,1997