F. F. S.DISSERTATIO GRADÜALIS,
JÜR ANDIJF 0 R M A S
suio-gothiavulgares
ENODANS,QXJAM,
Suffragante AmpliJJ\Senat. Phihfopb.In llhfiri Academia Upfahenfi,
Sub MODERAlMINEVIRI CELEBERRIMU
Mag. J O H A NN IS1 H R B,
Eloqu. & Polit. PROFESS, Reg. & Skytc»S. R. L. S. M.
Ad publicum examen mvdefle dejertericus matthelius,
WERMELANDUS.In Auditorio Guftaviano d. XVII. Maii,
Anni MDCCXLVI.Horismite meridian .
UPSALIiE.
Philo de Special. Leg. p. 77<x
XM1 (Pftwd&raTCtc cvegdJgjTi nX^crsig xdi a>Xfa? ct7d>,oi$ imCPegorrec cvopwfrx aufqtöv? isx epu&gui*si y vapiifynse Ty TtvxvaTqn x£t t£ avvzfåt rtiv ix-tttäfam cgxnoVy m fouyoSvTM nsgisaeaSat' Xta cur-TfS évq&si? x y£g xksug, n 7coÅy<^idu. tgqfåpfym?X dxi£MQ m XQL£U to]Q £U ${&&&&
Idem de Decalogo p.. 757..€>V£TUi ix ZQÅWpKLåtC \p£V$Cgxfa HOLL US
1. N. j§. I.
Uum (ing»?is fere momentis per*ftrepant juris jurandi formuloe, fuanon minus varietate, quam pro-tervia infignes, nihil cordatiori-bus magis in votis fuit, quam uthaec tanta mala quam ociflime tconfuetudine hominum tolleren-tur. Sed hane fibi alii provin-
ciam datam exiftiment, uthifee malis medeantur, & fo-licite admoneant, quam fanélam rem jurans agat,quam»que gravem vindiéhm in fuum caput arrefiat, qui temé-re aut per lufum quafi jurisjurandi formulas effutit. No-ftrse tantum erit opera», verborum, quibus facramentavulgo concipiuntur, fenfum indagare, quo cognito, vira
dignitatem eorum facilius perfpiciemus, ficque majo¬ri ftudio a temerario eorum uiu temperabimus. Quid hacin re pseftiterimus, prsefentes docébunt pagellae, Inte¬rim tuse, H. L., fagacitati & perfpicientise ejus uberio-rem relinquimus explanationem, quum non nifi tenta-minis ioco habenda fint, quse héic pro exiguo ingeniltemporisque modulo afferre valuimus.
4 JURANDI FORMA*5. II.
Quid jusjurandum fit, fcriptores oevl recentiorispariter ac antiquioris pafiim explicuerunt. Nobis jurareeft, firmare apud alium fermqnis fur veritatem, invocan-do Deum fallaeiae vindicem. Hinc cuivis pstet, affeve-rationem potius, quam jusjurandum effe, dum, prdth*Summum Numen, rem quamcirnque caram tePcamur,ad quam, alterius pariter ac noftro judicio veram, ve¬ritatem alteri dubiam comparamus modo fequenti: Såfant fom jag lefwer; Sa fant fom jag flår hårs Så fantfom jag år en årlig karls På min åra\ Minfanns Mintros I. e. quam indubia fide hsec nofti, quamque diii-gentem me fcis horum confervatotem, tam certo tibiperfuadeas, me vera nunc dicere. Nec jurisjnrandi no¬mine appellandfe funt alTeverationes, inquibusad majo¬rem diélis faciendam fidem, alteri, Quantum ad nos,concedimus facultatem inferendi nobis pudorem & malaqu&vis, fi mendaces nos invenerit. Sic: Twy mig <?)>Spott mig i fynens En Jkålm, fom &c., en fkälm i mittnamn b) s Hålfa mig for ingen årlig karls jag will f.wille Jåttja bufwuäet i wad c) s E contrario jurandi for¬mas, quotquot funt, ope allatse defcriptionis agnofcerepollumus. In earum enim aliis Deus adhibetur teftis:Gud år mitt wittnes Herren wet det s Min Gud i.ja ^
Gud, år det fant s Nej, Gud, dtt år icke fant; &c. Inaliis Deum nobis benignum expetimus: Lbne, hjelpe, tagemig Gud, år det fant dj. In aliis vindiétas provoca-
musbm »— 1 ■ ■■ i.. 1 un ■—tmmmm ■ ■■■■ ' "■■■" imiwhwh iw*! m» 1 1 u—
a) H. e. exprobres id mihi, a twia, exprobrare.Vid. Spegel GloJJar„ Sueo-Goth. b) I.e. habeas me ne-quam, habeatur nomen metan probrofum. c) I. e, adcoindubia efl fkles dieforum meorum, ut mendacii peticnluntperieuto mortis excipere nihil dubitem. d ) Plebecula ma *le dtat: år det icke fant, qüafi Dens ejfet tutor jallati-
IN SUIO-GOTHIA, 5
mus Divinas, fi fallimus: Gud late mig aldrig bli faligiflraffa mig, lat mig Jjunka ned, döda mig, förbannamig, lat mig ej ga af ftållet, lat handen, foten, &c.ga af; Fan tag mig e); We mig f); &c. In ajiis Divi-nce nos committimus vel remunerationi vel pcense profide fallaciave verborum noftrornm: Så fant mig Gudhjelpe; Dhm mig Gud; MinJjål; På min Jjåls falig-het; &c. Sic enim jurantes, ita fjbi animaeque fuseDeigratiam & qusevis böna apprecantur, ut vera dicunt, ftvero fcientes fallunt, certas a Deo pcenas. Refpeximusvero, in diftinétione hac religiofarum affeverationumconftituenda , apertiorem carum fadern , fenfumque,quem proxime fundunt, non autem fenfum interius la¬tentem; Hic enim ejusmodi eft,ut qui e g. teftatur Deurrqhujtis fimul iram & pcenas, fi fallacise prsefidium apudeum quierere haud vereatur, laceßere jure credatur, 8cqui diris imprecationibus pcenas a Deo exprefie arceffit,fi fallat, is minus aperte appellat eum teftem, quum>utpcenarum immiffione eum mentientem fignificet, petat»
§. IILSacramenta vulgaria, feu communi fermone trita,
dum, quatenus obfcurloris funt fignificatus, explanarecogitamus, ante detegamus, convenit, temeritatem eo-rum , qui quesvis jurandi modos aflumnnt, infcii,quid& per quos jurent. i. Rationi minus eft congruum, quodhi, perfpedo fermonis fine, nempe ut verbis fignifice-
mus
um bominum. Nempe vulgus ad meliora mitioraque cor-reffurus juramenta, in exfecrationem compofita, qu<e re¬ffe habent: år det icke fant, haec eadem verba improvideretimäh e) Le. Dens me tantis det poenis, ut a maldfpiritu in varios me cruciatus abripi finat. /) Hoc wo-
-■ do a Deo fibi imprecantur homines mala tetnporalia if&terna* ,r '
$ JURANDI FORMTE
mus mentis noftr« fenfa aliis hominibus, jurantes caffisnihiio fecius utantur vocabulis, ponantque in deliciis,longam vocum feriem inconvenienter neétere poffe. t,Hi quam maxime defraudantur fine, quem facramentitfuis obtendunt; Seria enim verba formulis jocularibus& ineptis apud alios confirmare ftudentes, veritatemreddunt magis dubiam, quam fl fimplici affirmatione velnegatione defungi vellent. 3. Si contingat, ut prästerjurantium notitiam fufpicionemque res magnas Divinas-que in recefTu habeant ejusmodi juramenta, horum ab-ufus culpa qusedam eis certe adhaerebit, cum deceatquemque, Deum ferio colenfem, fuceque falutis aman-tem, non temere & inconfulte effutire voces quasvis,antequam harum fenfum rimatus fuerit. 4. Quoniantjusjurandum res facerrima eft, religioni fane habeatqui-vis, ad ejus imitationem inanes jurandi rationés quasli»bet adoptare, has enim fiocci habentes, affuefcimus ma»xima juramenta parvipendere.
§. IV.In originem & vim fingulorum facramentorum,
Vulgo ufitatorum, inquirere, difficillimum effe laborem,quilibet fatebitur, qui cogitaverit, quasdam jurandi for¬mas antiquioris «vi moribus ac inftitutis, jam dudum ob-foletis, örtum debere; Quasdam valde immutatas nonnifi faciem obfcuram nubilamque nobis obvertere;Quas¬dam ad fiétiones, quse plebeculse nimis arrident, initiareferre, quarum prima occafio cum plerutnque lateat tde iis nihil dieendum fupereft , nifi in quantum conje-fturae inhasrere velimus, indagaturi> in quorum ferio-riim facramentorum locum fuerint fuffe&a. Sic locorüv bittra död plebi eft kuttra, befka, bafka, barka,ra¬ka, rafa don, ko fsepe interpofito, de quo vide infra ;Locum tS Fånen forte obtinet famcn, famene, fanti¬ken ; Locum rS ^atimven W fot ingens Locum r£f SatenW kattens Locum rä Djefwuln ii dalems
m SUIO -GOTHIÅ. f
f. v.SI autem in occafionem inquifiverfmtis, cur ade®
detorta fint hsec vocabula, &a primo fonte nativoquefono adeo jam aberrent, duse forte haud parum verifi-mifes conjedlurae oceurrent , quarum utramlibet, vel et-Jam ambas , adoptare poteris. Prima fcibcet efl, quodqui temer« & praeter neceffitatem jurant, levi bac ma-tatione dirarum omen fe eludere pofåe in animum in-duxerint, atque adeo a malö gertio vel Divino fulmineml fibi timendum putaverlnt, dum modo diferte talequidquam non pronunciaverint, & hue pertinere arbi-tror exempla Jam modo commemorata. Deinde cumqui Jurant concitatlori ut plurimum antmo fint, bincfteri facilius potuit, ut eorum formule non nifi ter-tiatae proferantur» vel allo modo distorqueantur. Et utlioc credam, inducor exemplo omniuin fere nationum»quve jurandi formulas teque variantg).
£ VT.His pra?mifEs, aggrediamur ipfåm furamentoruir*
explicationem , incipientes a Jurandi formulis , vulgoperquam familiaribus, per Deum pacisque fequefirunrCbriftum , quas ämnes & fingulas enumerare, tantomagispiget,, quum infinite varlent , fingulisque provin-eiis alia atque alla adopfata fit ratio eas corrumpendLSat eft„ nos afferre explanareque, quae anlam cuivispracbebunt agnofcendt intelfigendique ceteras ejusdemgeneris. .Äccipe itaque fequentes: Gußrey guf(fSy quß5rgnfi'e» Helga trey trö, dons Waßerra jjetta ko tre y tr8ySy döttyvet prima tantum voce retentac; Wajfera f. ivas-Merray vel ultimis retentis : Jetta tre y ka dä% Wäger»
ra ka
g} Cfr* Latinorum pol\ perpo.ly edepoly fierck r me~tagor y pluraquc dia t ut Gtmwnm ßmks formutaspmteream*
JURANDI FORMß
ra ko pina tre, trb, db, vel negle<ftis vocibus anterior! -bus: Pina tre, db; Bittra db, don; Hara db, don i&c-Hifce ut fua exoriatur lux, attendere juvabit, i txivas*Jerra, wajkerra genuinam faciem cffe ivars Herras h)%quod ex verborum, iis plerumque annexorum, jnox fe-cutura explanatione patebit: nunc tantum monemus, invoce was gignentis cafus fignum remanere to / finale,quod vero ex erra eft extrufum; 2. (fetta originem fu-am debere verbo antiquo jåta, promittere i) , cujusparticipii prasterit. eft jått k) & in fignificatione definitajatta,promiflus, a,um; 3. to A<?,quoniam hoc, in jura-mentis fazpius obvium,atque adeo idoneum quendam fen-fum,quam tarnen fruftra conemur extorquere ex ipfo iftoAo,haud dubie habuit, commutatum certe efie cum goprogod,goda, quod prodit tum literarum g & k cognatus fo-nus /), tum prifcis temporibus pariter ac noftris frequensmos concife eloquendi to god, goda, conjun&um cumaliis vocabulis m), tum denique fenfus, quem fic expli-catum to ko fundit aptum, vocibusque, quibuscum con-ftruitur, congruum; 4. Voces tre, trb proxime defi-gnare tres, eas vero in locum t9 dod, quod & db, donplebi juranti audit, mortemque fignificat, perfepe fuf-
fici,b) Wars Herra olim dixerunt ( vid. U.L. K.B. Fl.
Öi. D.L. K.B. §. I. Gl. St. p. to. z8- 2j).), unde, elifo rar ef H, nuperius eß factum was erra. i) Vid. Spegel.G lo(far. Sueo-Goth. Verel. Indic. Scytho-Scand. k) Hocin bymno Suec. fub n. izß. adhuc remanet. 1) Vid. Kud-beck. Atlant. T. I. p. 18• 19• Prof. P. LagerIbf. Diff. deOrtograph. Suec. p. zj. m) E g. go-far, go-gubben (cfr.Rudb. Atl. T. j.p* 4ßo.), go-mannen, go-wånnen. C<?-terumjmde profluxerit fono non abfimili Gallorwn Cotton( ko don) & in charni CottonyjuramntQ a vulgo ufurpa*to, fuperfies, alii disquirant•
IN SUIG-GOTHIA. 9
fici, fcftenduntpina tretrh5 Jåtta ko tre, trb. Hif-ce jam proslibätis, facile cuivis erit, ut opinamur, m-telligere non folum jurandi formas modo allatas, fed et-jam ejusmodi generis alias quascunque.
§• VII.In quihusdamex affertionibusreligiofis, qu®§ pia?c.
allatx cdnfpfciuntur, vice r£ dåd faepe audimus lut, knås.^ Has voces inconfuite ac incöngrue heic fuifle affumtasnon morofe negamüs, indicandum famen arfcitrarnur,apud veteres Scandihavise incolas laut vocatum fuifle cruo-rem facrißciorum & lautboüar vafa, quibus länguinem im-molatorum excipiebant «), undeetjam fadum augurari li¬cet, utqui, falforum anteaDeorum cnltui addidli,Chrilfiani-frno nomina dabant,fanguinem imnriolatiChrifii nomine lautf. lut infignire forfan voluerint: nifi mutuum forfitanaccepimus rc lut a Gerraannis, Qui & ipfi per hanc vo-cern jurantes, eam, mutilato r* Blut, fanguinem no?fante, formare potuerunt, Notari prasterca meretur, e-andem vocem in Gailia eodem modo ufurpari, ubi inore vulgi nil frequentius auditur, quam facre lout per(acrum fanguinem, & alias jacre bleu, quod forte idemdenotat <?). Obfervatu cjuoque dignum judicamus, knåslolemnem olim titulum fuifife eorum, qui de regum fan-guine originem ducebant p), qui, horumque patres,cumDii haberentur a majoribus noftris q), mente obfcura-tis, iidem, luce Chriftiana deinde colluftrati, quem doce-bantur Supremi Numinis Filium Deum, eodem nominecornpellandum efie fortaflis exiftimarunt. Saltem hincderivata vocabula lut, knås fenlum fundunt aptum, voci«
B bus»
n) Tefle Snorr. SturL T. /. p. 141. cfr. WormiiMon. Dan. I. 1. c. f. p. zgi 0) Angli babent Godsbloorl vel contracle 'fblood. t p ) Teßante Kud-beck in Atlant. T. 3. p. 383. <7) Cfr. Kudbeck. Kit. lo(otum (it. T.pag.jyo. & LI. p. 204.
JURANDI FORM#
fcusqup, quibus in facramentis anne&untur, eonvenien-Nam wajferra ko lut eflfet Domini noftri bonus
fanguis ; wafferra jetta ko ktids Domini noftri promif-fus bonus iiiius 5, &c.
$. VIII.Jag wil anamma fakravientet derpå, hsec ratio
idiéla füa confirmandi inde provenit, quod mos fueritfnajoribus noftris, facra Romano - Chriftiana profitenti-bus, criminationes a fe propeliendi r), pa&aque & af~Fertiones religiofas ftabiliendi /), pane & vino facerri-mo ad altare accepto.lQui itaque fidem nihilo minus fe-Fellit, ficque reatum profanati corporis & fanguinis Chri?fti contraxit, is fakramentfka jkahn appellari meruitMos Noftrorum nominatus quoque induxit, ut opina-rnur, jurandi fcrmam, plebi valde familiärem: vonjffap-perment f. ßapperment > cujus pofterius verbum a fa-.
kra*
r) Purgationcm tentantihus in Papifino f. ceenamfu-ijfe porreHam ad b&c verba: Corpus éf [unguis Dominifit tibi in probationem bodie, teflatur Concil. Vormat.C XV. Purgandos (efe ipfos pocrtis devovi(Je Divinis, exem-pla plurimä probant, inter quce Rüperti abb. Limpurg,eft infigne: Hic nie Dens, inquit, & hoc corpus Domi¬ni &c., quod in manibus teneo, nunc & in extrema horafmortis meß , ac novifjvno die judicii adjupet, falpet Hffkfcipiat. Etß aliter eft, quam dixi & furavi, tunc corpushoc Domini &c. non pertranfeat guttur meum, fed bat-reat in faucibus meis, ftrangutet nie, Juffocet nie acmterficiat me flatim in momento. Vid. Becmanni DifJ. A-cad. L. I. DifJ / de Judiciis Deip. fj>. Cfr. DufrejneGlof-far. tit. Evckariflia. Luc.Ofiand. Hiß.Eccl fecul. X. P.IV C. VII fe. XL P. IV. C.X1L ff) Vid Exernpl. R.Cbrißierni II in Locien. Ilft. Su. pag. i#j>- & Puffendorß
nf Süro-GÖTHIA. ti
krment t) fortafTe efi mutatum »). Némpe hac ra-tione per facramentum panis & vini, tit rem religio-fifTimam , fe & aiios ad quidquam obftringunt
f åX.Swärja en kotted, de iis quondam ufurpatum fuit,
qui, manu impofita fanétorum exuviis feu arcis, eas af-fervantibus, jurarunt» quale horum jusjurandum quo-que liflig ed fuiffe vocatum, inde coiligimus, quod hoc,ut datum, taélis fan&orum reliquiisy diftinguatur ab edpå bok, ceu juramento dato, taélis libris facris. Liflig i-taque a Tevtonica voce leiblich, Lat. corporalis, obfo-ni convenientiam fuifie formatum credimus. Majoribusvero nortris morem fuilTe jurancM per viros fanétos, ti*ta defunftos , probant Fapales , quibus offufi erant, te-"tiebroe , ut jurisjurandi per fan&os amantifFimeej Confir-mant gentis noftras antiquitatum fcriptores xfl Teftan-tur denique hujus moris reliquias , quas juxta ejusmodtfacramentorum nomina nuperrime allata, adhuc plebe-cula habet aliquas. Ouippe ju ra tGirs (i. e. Guds) män,Gnfle mänt \ Unde munken, mäntingen, hincque/07**7«-getiy), quas quoque vocabula juramentis fuis immifcet,
B 2 for-
L Einleitung zu der Hiflorie. 1\ 2. p. 26g. t) Quod &vulgus fakkerment eloquitur, unde permutatis literis k& p, fit fapperment, hf adhtec interpoßto tu /, flappet-fnent. u) Iflamjurandi formum, nec Germannis injoLi-tam (cfr. G. Albrechts Fluch A B C) , ab iis ad nos de-venijje, prodere videtur prior vox was, quid, idqnc heic fa¬ns congrue, apud eosdem notans- x) Vid. Loccen. An-tiquit. Suco-Goth. p. ji. Ejusdem Lexic. juris tit. Hel*gedöma. y) Hujus origo etiam allunde conjici po/fet.Fånen, de quo vid.Jupra, ficlionem ri famtingen f. fåm-iingen gignere potuit. Vocem hane in locum tuv fem fårfuiße adjcitam'iJvadere videntur vocabula waff erra, qun
tst JURANDI FORM£forte confinxit. Jurat etjam: Helge kungy qui rex finedubio eft Ericus IX, cognomento fan&usj Per hunc e-riim, ceu xctvimw patronumque regni, juxta alios re-ligiofos honores fuiffe juratum, teftantur antiquitatismonumenta z).
§. X.Ut fua verba fumtione panis & falis rata faciant, at
taga falt ok bröd på, at något år fant, alias ab aliis fe--re per rifum rogari ftepe audimus, hane vero rem fe-rio olim fuiffe a&am apud gentes quösdam, probant an-nalium monumenta a). Jurarunt autem per falem &
panem»,
J<epe priemittuntur. Anfam vocis femtingen dedijje Femt,quoddamjudicium, Svet. ting, apudnos quondam habitum,dequo vid. LoccenLexic Juris,quispiamjorte crediderit,mmquo anGermamorum feimgericht aliquid commune habuerityneflcio. Atrox certe hoc fuit,éf tale, ut dirarum loco iiftrpa¬ri po/jet. Cjr.Freherum in Üb. de Secretis Veßphaliee Judi-tiis. Schotteliumde L.Germ.P. 497Spelmannum tfCangium,AnJudicium vemicum ab hoc diverfilmfuerit,dijputant aIii.
z) Vid. Gl L. L. K. B. Cap. 4. §. g. C. f. §. f. Bering-Jchiöld. Momart. Upl. Seci.2* p.yz. a) Vid. Ducte nep.Hifl. Byzant' p. 70. ubi exemplum Mahometis adduritur%adfUrantis Baßam Bajazetem it tu xcii «cKclti.Cotelerii ad Patres Apoßolic. 1. I.p. 604, tån Apofl. Ja-cobo ( fedfalfo) tribuuntur verba: paret t£V# mgra ko»intros ptnttLaßiru, Cfr. Stuckii Antiquit. Conviv.L. t.C go. p. 170. 171. Originem baud dnbie debuit heec con-/vetudo ritui V. Teß. circa uxöres zelotyporum ufurpaius.id fahem extra aleam p fitum eft, offam judicialem ve/etjam pancm falemque loco ordalii adhibita fuiffe in ca-fibiis dubiis. Angli hane offam vocant Corfned, de quoSomnerus in Ttict. Saxon., quamque ita expUcat: Ä pie-ce of bread firft by the Prieit exfecrated, and then. q£-
m Sino-GOTHIA. *3
partem, vel quia hujus cibi, &, cm hic infervit, cu-juslibet alius participes fadti fuper menfa alicujus, adeoin hujus amicitiam debeant elfe imrnerfi, deque ejusin fe meritis in tantum convi&i, ut de ulla in eumfallacia ne quidem cogitent b), Vel quia, quantum pa-ne & fåle, ut cibo potiffimo, a Deo, fatlaciarum v indi*ce, privari abhorremus, tantum fidelitati ftudendumfit; Vel quia fal, ut condinientum, putredinem aver»tens, & panis, ut cibus valde roborans, irnmutabilita-tis promifforum di&orumque firmitudinis nos admone-re debeant c)'7 Vel denique quia panis & fal ope con-fecrationis credebantur fupra naturam accepiffe vim quan-dam patefaciendi reos d).
§. XLIrå wäre mig, tag mig tra, &c., quoniam, teile
Verelio d)9 tra (quod nuperius tra audit) fignifieet ta-bem meeroremque, a Deo fibi imprecantur ejusmodijuratores eas diras, ut contabefcantquali in conditio«tv
fered to the fufpeåed guilty perfon to be fwallowed inway of purgation. Modum offam bam exfeerarma em-Jjciendi idena ex libro vetere Anqio-Saxmicoy Medkce ar-tis prtecepta tradente, aßert. Sab Recipe bonam iarinamthordeaceam, 6c mittes in cremorem ladis vel bonimilac gelatum ; Coagitabis in patera usque ad tenuis fu-fculi crafTifudinem, dabis mandticandum IX bireceflasTiovem matutinls jejuno. Sint farinse "dust partes 6c favtis tertii: JRewvetur qnotidie fin voce Ream). Cfr.Bec-irkiwti Dig. Acad. L 1. Dig* /. de ffndiciis Det. Stiernkok-{fas Su. & GotL Vettig. Cap. g. p. jpg Leccen. /hit, SvcorG. p. 44. b) Apud Dite. itaqtte l c. Meibom. adjuratBafaz. fp tv xcci aÅar t t£ iretf etwrS JoQsnt, xcil
ßgatr» «ur«. Cfr. Hni* Éidlialdi not. adb. L p. 244. cj Vid. ButiiM h f. d) Cjr. Vufrefnti
JURANDI FORMGEne cum pr« fe ferant, maJigno fé effe traditos genio,Iwo per trå f«pe intelligitur, cui rei fit indicio jura-mentum: Tag mig fjelfwe trå. lag mg bytingen, hanoquoque jurandi formam audire licet. Quum autem vul-gus fufpicetur, paralyfi aliove morbo, nefcio quo, de-formatos & bytingar vocatos, non efle genuinos, feddcemonum filios in eorum locum fubjebtos e J, per i-pfum fic pravum d«monem fub i/lo vocabulo jurariapparet. Tag mig Necken, in ore quoque jurantibus e/t.Necken rex quondamfuitfeptentrionaliumgentium /),pr«-potens terra, imprimis vero mari, cujus ideo Deus poftfata ad hunc usque diem ftulta vulgi perfvafione cre-ditur. De hoc vero deaflro uti plura obfervat 01. Vor-mius g) , ita h<ec inter alia; In mari ohtinere Noccamcredebant, infleir Neptuni, nnde aquis fufbcatos a Noccaabreptos fpargebant. Quibusdam in locis hutic NoccamNicken vocant, & nou in mari folum , ßd & in flitviis& amnibus projundioribus interdum apparere perbibent,inftar monflri marini, caput humanuni habentis, preejer-tim mileris Ulis, quibus jamjam preefentijfnnum fubmer-Jioiiis periculiim imminet. Göm autem Numen hoc aqua-rum a Supremo habeatur diverfum eique contrarium,quippe quod generis human i machinatur ruinam, cum-que fpecie in varia homines illudat decipiatque , fpiri-
tum
■Gloff. tit. Corfned- Lindenbrog. p. toj. e) Horum ideo' mi¬men byting a byta, eommutare + eft, ing vero finale auteß adjeffiun ad exemplum ruv fårling, giållding, hirding,kiårling, modring, niding, witwilling, qiuz Vocabula &plura rjusmodi ocatrrunt in Locc. Lex. %uris, ant ab un¬ge eft mverIum, quafi eßet bytt unge, prdes commutata.f) Ter tids in ordine , vixitque A. M. zg/to. ex fentent.Rudheckii in Atl. 1. T. p. ?ip. z. g) Monum. Dan. p./7. Latino-Barbari Noccam- appellant, videatur Cangius
IN SUIO-GOTHIÄ. r5
tum hunc malurn efle, perqne eum ifto fub nomine ju~rari, intelleélu haud efi difliciie. 7ag mig Trolla 1 exeo fönte efie derivatum in aprico elf , quod inde ab an»tiquillimistemporibus^) credat vulgus,homines in monrtes , in fylvas abripi marique immergi a geniis , in me-moratas res dominationes divifas habentibus, indeque no*mina tenentibus diverfa: Bergtroll, Skogtroll, baftrolkqiice fides & morem forfitan induxit fefe devovendi fubtruncis & faxis, at förbanna ßg under ßockar ocb flerpar, quum fub his habitare exiftimentur Sylvani &Drya*des. Quia vero ejusmodi genii alii non lim t, nifi malidsemones, mortales varie vexare ftudentes, his feie of-ferre patet, qui facramenta nominata temere efFutiunt.Ad haec fub rnultis aliis pravus fpir-itus m»?fj dehtefcitnominibus , quac cum improprie & hat i'£ox,r,v de eo u-»furpatse, fenfum minus tetrum proprie exqne uiu com*muniori fundant, loquendi impietatem quali diluere iiscreditur, qui ex odio communis hu jus hominum hoflisperquam immanis , nomina ejus plana & plena hor-rent fugiuntque, aliorum vero contra obfirmant im¬pietatem, dum fub iftis potiffimum nominibus malumgenium absque horrore appellant, perque eum jurant.Hujusmodi generis funt Skam rpudor i) 5 Knåweln, fce-leftus Å)\ Hin onde, malus, Hin hårde, durus /); Rag"
genyin necare. Germanni Waffernicks nominanu Wachte-rus bscc omnia derivat a Gothico nocka fuffbcarehoc deaflrum diver[um putat a Necken, Nepiunwh defi-gnante, cujus nomen deducit a nack, cymba, Unter b)E-xemplum Attini, intro in montern abrep ti, adducit Kud•beck in Atlant. T. 2. p. 2p0. Svedgeri affert Snorr.StnrLin X L p. />. i) Quaji eum , peccati onmisque fimul /•gnominiofi pitdoris c.utorem , grogriis nominibus tutneu*gare , ex religiofa vereciindia nos pudeet. k ) Vid* $pe~gel Gloffar. Sveo-Goth. lj Quia igfe malitia induratus 9
16 JURANDI FORMAS IN SUIO GOTHIA.
gett, hirfutus m); den grå, canus n) j Puken, dxtnon &};Bußen, fpe&rum; den fure, aufterus p) i Fulingen, fce--dus; Perkel, nomen maii fpiritus in Ung, Fenn.$ Fan*(hen, pufillus demon qflcailum fcepe cbducit hominibus qua mentem, qua corpus1etjam, prébetque fe durum & mexorabiiem fervis juis,vianumiflionem petentibus. m) Quia bic i otusborribiIis, inbifpidorum animalium terribili babitu intcrdum confpici cre¬ditur. n) Hic enim (enis aliquando inåuit faciem, quodlarium , tomtgubbars confpettus aéflrmnt 5 cumque gråinimicum quoque nötet, eatcnus tf nomen iftud adverfa-rio, nohis infenfiffimo, apte tribut tur. 0) Unde, pr£'pofito fkra, fcrtptus, efl fkrapuk, fkrapuk, dornen fcri*ptus vel pictus, item bomo larvatus, äecmonem referens.Vid. Vercl. Indic. Scbytho-Scand. p) Quem nimis (eve*rum magis deteßentur mortales, quam res acerrimas,
q) Nam rå Fan, pravi deemenis nomini, voculaapud Germannos diminuens chen efl ad)etta.
TANTUM
