&(?y
DIPLOMATAHACTENUS INEDITA.
"
quorum partem I.
C0MR AMPL1SS. FAC, PHIL. UPSAL.
PRjESIDE
il/,a EKIC.M FANT,hist. pkof. REG. et oro. soc. RLG. scient. ups. et acad.
reg. litt. hum. antiqu. et hist. stockh. mex1bro.
PUBLICO EXAM INI SUBJICIT
CLAUDIUS KRAPP,st1pend. req. mkuelpadus.
IN AUDIT. GUST. MAJ. D. VIII APRIL. MDCCXCVJI.
it. a. m. s,
U P S A L I JE,Litteris Johann. Fredr. Edman, Reg. Acad. Typogr.
T H E S E S.
i.
Errant, qui vieridionalium Europa gentium artes & inßitutaad nofiram Svio - Gothicam applicare conantur.
1 %
II.
Provincia Dalekarlica Zf Norrlandicarum regionum in-cola antiquam gentis nofira itidokm fervant.
III.
Divifio terra Svio-Gothica in mnrcas, oras) folidosdenarios antiquior eft, quam ut ejus origines invefligarc
posfimus.IV.
Neque magis conftat, quo potisfimum tempore in provin-cias, territoria, parcecias atque villas diftinftum fuerit uni-verfum imperium.
V.
Ut nimiam antiquitatem hahitationi Septentrionis asfi-gnarunt Majores; ita nos, in aliud delapfi extremum, juftoforfan illatn facimus juniorem.
AP HO RIS ML
i. I um Sacra plebi ignoto idiomate celebrarentur, at-que eodem confignarentur fingula A£ta, tam pu¬
blica, quam privata; mirari fane fubit, quae fuerit multi-tudini jurium & officiorum notitia. Ex. gr. Litterac Bir¬gen Ducis Sveorum ad Medelpadiae & Angermanniae in-habitatores, qui viginti fuerunt annorum & fupra, defubfidio ferendo ad aedificationem Upfalienfis ecclefiae,darae 1257 ap. PertttgfkölJ, Mon. Upl. p. 172. Latins,quomodo ab illis fuerint intelle£tae, non video.
2. Diffieile atlmodum elt verum tempus, quo in di¬plomatibus adhiberi ccepta vernacula lingua, definire.Plura diplomata Svecana extant, quae Latinorum fequioriaevo faftoe Tunt verliones. Hujus generis exiftimo Char-tam apud Norfarg Clara Minne N:o 47 de anno 1268,nec non quae ab Hadorpbio in Appendice ad Leges Bircenfesde annis 1280 & 1284 adferuntur, quoniam praeter hasnulluni penirus ex Seculo XII. fuperftes,| offendere licet.Genuinurn diploma Svecanum an. 1323 vetuftius nullibiadhuc inveni. Occurrit apud Lbnbom Hift. Mårkv. I. 143.
3. Ad Larinitatem Medii Aevi in Svecia intelligen-dam non fufficir Lexicon Du Cange. Optandum föret, utatiquis ejus explicationem adgrederetur. Nos fpeciminisJoco vocabulorum nullorum Syllogen, quae inter legen-dum annotavimus; omnia vero interpretari non posfumus,alphabetico ordine adponimus.
4. Cum pergameni noftris temporibus ea fit raritas& Caritas, ut aegre omnino & magnis fumtibus paretur;
A 2 nii-
4 Apborismi.
mirari convenit, qui tanta ejus medio acvo fuerit copia,ut ad fincm usque Seculi XV pleraque A£la tam publi¬ca, quam privata in Membrana exarara deprehendantur,pauca admodum in Charta vulgari feu papyro.
5. Quac in Archivo Antiquitatis olim, jam vero inßibliorheca Regia Stockholnhenli fervantur, Diplomara,ex copiis feu defcriptionibus Ornbjelmii, Peringfkbldii alio-rumque, quas posfidet R. Antiquitantum, HiftoriarumLitterarumque Humaniorum Academia , innotefcunr;Ted latent adhuc plurima in privatorum penu. Ex hisCXVI protraxit & cum Praetide communicavit Clarisf.Mag. Petrus E. Lindfkog, Veftrogothus, in praedio eque-ftri Torpa familiee Sparrianae hodie proprio, fervata, quae,qua licuit, fide & inregritate defcripca harum rerum ama-roribus communicare propofuimus; ut excirerur forte ali-cubi ejusmodi antiquitatis reliquias indagandi & ab in-teritu confervandi ftudium.
Advocatus fogde. AUclerium. Altile Gödkreatur. An-gariare tvinga. Altarebrunum. — Anniverfarium årsmot. Ba¬ptismus in doho Peringfk. Mon. Upl. 5. Beneficium lågen¬het. Bona fifcalia Kronogods. Bonde man, marirus. Caligaftrumpa. Cumbium, Combitio jordafkifte. Cancellatcc.— Ca-ftrum Slott. Clauflrutn Klofter. Communitas Härad, Socken.Confifiorium Rådftuga. Confors Huftru. Contrarius Hårad,Ericus Olai. Curatus Kyrkoherde. Curia gård i Staden.Dalmatica. Dandequinna Huftru. Denarius penning Dex-terius lifhåft. Dextrarii Pbalerati rufttjenft, Difiri&uslan. Domiceklus Junker. Domiceila Jungfru. Domus DeiHofpital. Emenda förliknings eller pligtpenningar, böter.Exametum. Exennia. Expeditionis jus Ledung, Ledungslama.Firmarium fafta. Firmorii faftar. Foderatura pels-vårk.ForefaQum forfait, ogjårning. Fundus presbytertalis pråft-gård. Funertum bårkläde. Garcio. Gobelins bägare. GrosfiStrumuli, Hednings ftycke. Itiquilim Skattebönder. Logetia
tun-
sdpborismi.tunna. Laudum Sententia arbitri, fkilljedom. L*fta anno-nee 12 tunnor Spanmål Malagma. Manfio heman. Marcamarck, Mataletium Madrafs. Modius lkeppa, Spann.Mysrer. OfficinIis, Syflo-eller ombudsman. Ora f. boraöre. Parlamentum Rättegång. Pccin Piece, ftycke. Penfiodicia Malee. Petre ditta pell Perfona, qui beneficium veleccleliam per vicarium deferviri curat. Pitentia, PiSlan-tia, Petantia in Tettamentis Magni Ladulås 1285 & DucisBenedich 1290 portio monachis dari folita efculenrorurnin fcutellis. Vincerna Munfkånk. Placitum ting. Plaußrumlafs. Plaußra idem. Prctfidium. Pradium gård på landet.Prohn de atgento. Procurator Syßoman. Prolocuter Lag¬man, Håradshöfdinge. Quindena. ReSlor eccleficc Kyrko¬herde. Refettorium, Refeittoir, matfal i Klottren, EricusOlai frequ. Rcliquiarium. Ribaldi. Satir. Sagena not. Sarg.San&imomalis Nunna. Scitula. Semicale. Solidus ortug. Sor-fi 'iojer Stationes. Subtile de papavere Sudarium. Suffraganeuslydtyifkop, Superpellice Surplis, Måfs-fkjorra. Talentabumuli Pund humla. Tallia urfkyllder. Ihunones tunnor.Terra land. Timber fkinn. Tutor eccle/ia Kyrkovård.ras ligneum de Pladber. Filla by. Fillicus fogde. Univev-fitas Hårad, Socken, menighet. Feßa Prcetermisfa in Dis-fertatione Clar. Cand. Fogelflrand de Anriquitate Diplo¬matum in Svecia: Compasfio Firginis, Dominica fecunddPafcbe. Eufemia virgo Ef martyr. Helga Korsdag — Maji 3.Helga lekarna dag Feftum corporis Chrifti, lncarnatio Cbri•fti. Lucas abbas. Nerei, Achillei Ef Pancrätii. NativiiatisJohannis Baptißce Jun. 24. Pauli Emeritee. Pervigilium. Pro-thi Ef Hyacinti Se pr. 11. Prdfhimot. Dominica prima Quadra-gefimtf. feria Jexta Quatuor Temporum proxime ante domi-nicam Reminijcere. Sabbato Quatuor Temporum ante Michaelis.Rbß bugnedagen efter Paffidagen ^ Bo Jonsfons Teftamente.Sam tings Söndag Febr. 15. Die fpinece Corona Domini. Su-pra förut. Tempor fredag i faßan.
A~ £>|,
DIPLOMATA SPECANAHACTENUSINEDI TA.
Sine dato a).j. Horn tbem tb&tta bref böra ella fe belfa niclas andres -
Jon ok ingegardb mclaja dotter med Gud. Tbet fkalallom viterliSl vara at vi bavom låtit var goduilia til atmagnus ryz bebaldir tbet godz fem niclas nakke fick afpatbar tbrano. in cujus rei teftimontum figillum meum pre-fentibus eß appenfum.
Sine dato b).2. Tbet fkal allom viterlikt vara tbet byfkedbelike meen
laurerjcias af eck jacop af na - em andreas arnasfon ok redbaraf varom vitnadbe at arliken man esbyorn kellsfon bafdbehöht Konunga ra&t berra gerardhe fnakenborg c) ok bceratsr(Seeth jone byrghersfon fore gunnar thorisfon Jom ban ßa-gbit bafdbe i bolla tborpe ok malsigbanda ratt ßodb ey for"tbryzfku fkrvl i geeti, utan for tby at engen villa ban a na-ma fore barnbins fkwl, tber eptber iyfdbi, til mera vitelsjeJéetbiom vi claus kirkiopreßer i fkarpßadbr ok anders gözßafs-Jon beratsbbfdinge vaar inzille for tbetta breef.
Sine dato /).3. Alla tbe thetta breff böra ella fee belfar jac <tringi-
fil j ekifas <ew<erdbelika tnedb Gudbi. Tbet fkal allom mati¬nom kunnocbt tvara fwa cepter komandom fom nu varandom,tbet jac kannis med tbesfo brefve tnic bafva faalt derlikommanne laurinz dyaekn e) min gardb oc alt tbet godbs jac
ce-
a) A tergo: Hemullings breff uppå een gårdh.b) A tergo: Wittnefsbref om est flagsmååll.c) Heine Snakenborg, Lagerbr. 3. 794. Job. Stukenborg, Ibid. 783«
A tergo: lydher pS Smalannds gods en gård beter Målaiordh.O Ni/r bjihen 1397. Legerbr, 3, 784. C las Djdkn 139?. ib, 770.
4- ( 7 ) ty
agber j malaiordb j — ene Sokn medb allom tillagbom ner-by oc fjerren j rvato oc tbbrro ango undantakno aff thy jacerftbe epter busfru elina gbzßaffs busfru fore firitbigi marcbpeninga fwenßt tal bwilka jac kennts thic baftva opbyritb jgildovt oc godbom wartbårom fwa at mic nögber tby afbanderjac mic oc rninom arfwrn fornempda godbz oc tilegbnar tbetfornempda lafrinze oc bans arfwm til ewerdbehka egbo lncujus teßimonium figilla nobilium virorum Nicholai Nackaaßonis in bildom & domini gudbmundi jn gardzby me pro¬prio non utente appendi prefentibus poßulavi.
Sine dato /).4. /11lo tbe man tbetta breff böra ella fee be lfom wjGilwrdbr foto ok elin rangwa/dz dotter ceuerdbelika med wa~
rom herra, kennomps wj wppenbarlika med tbesfo nerwarandoopno breffue, tbet wj med famtbyckkio ok godbom vilia wa~rom ok wara elßelica franda wina ok arfwa minne ok godhefamtbykkio wnt ok falt haffwm ßelikom ok bedherlikom man•ne joane fymonsfon vart gods j djenom j remtnes fokn jKolands beeradbe med allo tby wi attoni i fornampde fokn okwnder tben for:da afen ligbat baffuer af ålder ok een gardbj fylynå ok en quernaftr66m ok een gardb j quernabiergbomy grolanda fokn med allom tbe fa fornempda godbzza tillä-gbom y wato ok tborro nerby ok fjerran, y akrom ok en-gtorn y fkogbom ok watnom engo ondantakno tby tbem affaldber tillagbat baffuer ok for tben ßvld afbandotn wj wstbet fornempda godz ok egbor ok warom arjfwom til euer-dbelika agbor, med tby wj kennomps ws wppenbm lika upp¬burit baffua aff forenempda joane jymansjun XXX mark okbundradba epter allom warom wilia, wäre tbet ok fwa attbesfan godsdbeen kunne hanom nakor ftads fore quelias ella
»fffSwen Djttkn 1396. ib. 787. De hac familia C£r. Porthan ad, JuftcpnChron. p. 479.f) A tergo : Aafin i Rimmenis fokn i Kutting Håratr.
+ (8)4"
affgangä y nakre måtto tba tilbyndom wi ws ok 'mara arfwabanoin ok hans arffwom fina pxnivga y geen gifua, aptcr al¬lom thesfa wilia y fwa dana måtto fom wi tbem wpbaromfor» ccrm tw fiykkö Jcumift ok et ftykko popft Ull tyvi-ber graskin for XII mark redbn pdtningba V i I yxfen A' al¬nar bryggyfl kr ompit ok oiver[kurit ok XX j mark panynggafom han ros gaff redbelika y peenyngbom ok betaladbe a warawcegna y zrarre betallyng y Jwa måtto at hvar lödiiogh markgalt VI fwenzfka mark y beredbnyng ok betalan In cujust ei evidenciam firmiorem figilla discretorum virorum videheetaruidi jönisfon balflam ingeualsfon beneJiEl tbwdsfon una cumßgillis noftrts prcefentibus funt appetifa.
i. K. Eric 13 s Frälfe bref af 1427 g).5; JVy Erik metb gutbs nathe daumarks Srverigbes
norgbes IVendes oc godhes Koning oc ber tueb i romern görewiterliebt at thenne breffuifser Pettber fligbsfon wor tremanoc tbyener bauer berat for ws at han bauer j fine wxro een. gaardb fom fkilder tbry pund fmbr beter herturydb jborla fokn liggende j kollands baridb oc figber han domdanwara til ena lagba geeugerdb, uppa bvilkin gardh ban frels-fe bethis aff ofs for lians thyenifte fculti, tba for banstroßap ok wilhcb tbyenifle fom ban ofs oc Rikin bertil gyortbauer oc ber effter ofs oc wor kcere busfru oc wor fadherbrodher fon hertuch Bugisfeslaff aff pomern vietb ^woreeffterkommere Koninge oc Rikin trolike oc wilhcblike gbre ocbeuife fcal tba urrne wy banorn for:ne gardb frxlsf (wo ign-ge wor nathe tilfigher, kronenee rat uforsumedb\ tby for-byutbe wy alle oc Jerdelis wore fogede oc embitsmen banor»ber uti at bindre under wor beffnd oc wretbe Datum baffnisanno d:ni medxx feptimo tempore beatorum petri & pauliapoftolorum noflro fub feereto pre/entibus appenfo.
* KV, — • •
g) Efter Originalet pä pergament. Qin K. Erics afligt al, få fit Sy-fkonebarn, Hertig Bogislav IX. til efteitradare fe Lagerbrings Svea K.Hill. D, 4. p, 7. Um K, Erics fralfcbref fe famma Del, pag 268^
4" ( 9 ) 4"
2. K. Gurtaf I, gifver Riks R. Nils Olofsfon Winge*Enka och barn tilbaka des under Kronan forbrutnagods. 1531-6).6. (Vy Ghtfaff mz guds nädhe Sueriges ocb Gotbes Ko¬
nung ghre witterligit atb endocb b, Niels Olsfon badbe forjeetßgb emoot ojs med flerom i tbet uproov fom for tu åar fedbarternote ofs företagit war i (Veftergbtbland, ocb dra fortben-(kul bans gods ofs på kronenes vegna tUfaIlen, Haffue wydocb aff fynnerlig gunft ocb nådbe offuerfeet med for:ne b.Niels Olsfons epter leffuande bußru Fru Jnggeerd ocb bennasbarn, ejfter atb tbe tber uthinnan fågba kundbe wollandis wa¬rn , ocb uppd tbet atb for:ne fru Ingegerd ocb bennas barnfkola ejfter tbenna dagb tefto fåkrare ocb tryggare wara ocbicke lata finna figb med nogbon flemplan eller bedragery emotbofs ocb tberas fådhernes ryke Suerige j ndgbon motto eptertbenna dagb, baffue wy aff famma gunfl ocb nadbe unt ocbtillåtit ocb nu med tbetta wårtb famma breff unne ocb tilläteet bon ocb bennas barn mågba ocb fkola obehindrat njuta ocbbehålla famma gods ebvar fom beIs(l tbe tbem ber j ryket belig-gjiinde baffua med all tberas ranta ocb rättigheter, forbju-dhandhe alla ee boo tbe belsfl åra eller wara kunna fom forwara (kull wela ocb /kola ghra och lätba, ferdeles wara fog-tar ocb embttsmtn, atb tbe for:ne fru Ingegerd& ellar bennasbar12om ber emootb någbnt binder eller forfong ghre j nogbonmotto widb wara ogunflbo, Tbefs til wisfn late wy bengiawartb Secretb nedhan for tbetta breff. Giffuit utbi war ftadbÖrebro högberdagben nefl epter Coiivtrfionis Fauli Arom ep-tbcr Guds byrdb MDXXXl.
> B •. SF
b 1 Nils Olofsfon JVinge til Skofreby, Riddare och Svea Rike» Rådde'tog med R ikshsfinailaren Ture jånsJon Roos och Måns Bryntesjon Lilljt.bvk nri uproret emot K. Gttftaf 1529, och mifte derfore lifvet i StockU.0. Dahlin Hifl. D. 3. p. 2,16. mau hrad han berättar p. 206 at NilsOhffons fru hetat Barbro Sporre, vederlagges of detta bref» fom ar af-fkrifvit efter Originalet p8 Pergament»
4- ( 10 ) 4*
Sigillet i vbdt lack i Vaxkupa mycket val ccnferveradtmed Svea ocb Gbtba vapn ocb Vafen midt uti# Omfkrifun.& Gotßavi Svecorum Gotborumque /legis.
§. Swen Lax frikallar fin Sonhuftru Brita Brynolfsdot-ter, at hon icke förgifvit fin man Nils Swensfon1417 i\7. Alla tbe tbcßtta breff fee eller bura Ixfis beelfom wy
birgher trulle, knut nicbilsfon barald laursfon jodn be!gles-fon, nisfe djoekn, tbure aslafson> joan Icema, hannes /kal/e,marten flaffansfon, oc tulve djackn knopa everdbeligba medhgudhi kwnnoms wy jnnan tbesfo öpno breffue atb wy cwer-warom oc aabbrdom atb betbcrligbin inan bronblf magnus¬jon knape fcbyldadbe fwen lax atb han fcbulde hajfwafaght oc tillagbatb oc (kyldaåh busfru birgit te for:de ht hvolffmagnusfons dotter atb bon fcbuldbe forgiffwidh haffwa nisiafwensfon hvilken henna husbonde war gudb bons fwel na-dbe Tber fagbdbe for:de Swen lax jnnan aldra mura aborabbgligba neigb fore oc fagbdbe fik forida husfru hrrgitto elleroc andra baennes frcender eller nini aldrigb nakor tydb haff¬wa fkuldadb ellro mysthanht fore forßmde lasfa Jwensfens (insfons ähdh bemligba eller openbarligba oc atk foride Swen tbetangin jnnan nakarbanda måtto bewifa kan eller oc med rattatilleeggia fcal. Til thefs bågbre bewisning oc bekennisfe bnf-fwtn wy birgbe trolle knut nichelsfon barald laurensjon jonhelgasfon nisfe dicekn tbure asflisjon, jon lama, hannes fcbal-le, marten ßeffausfon oc tula di&kn knapa foi:de waar incighlebenngd fore tbeta breff Scriptum kahnar anno dni MCDXk Jl.feria proxima pofl dum Nativitatis heati Johannis baftiße.
4. Swen Lax frikallar Brynolf Magnusfion och hans arf-vingar för ali arfsfrågo efter Lars Swensfon 1417 k)8. Alla tbe fom tbett,t brceff hora ellar fieea belfar jag
Swen lax oc myne eelfklege magba padber gudbmundbfon ocda«
i) Efter Oiiginalet pa Pergament.k) fcfter Originalet p» Pergament. Af deift ba'gg« bref, lom röra
•4" ( n ) 4*david dyarkn karleka med warovi berra lbeju chriflo kan*vems my med thafso maro varmarandbe öpno breffue Jma melfor epter komandbom Jim narwarandom, at boffnes alsßinatberra ßrleka narmarandba breffbrara fobttiolff mognusfonoc bans arffua lathit lyduga cc losfa for os oc mara arff¬ua om all ßycke cc arff tber birgetbo bronio/ffs dater oc osj viillan for epter lasfa [mevsfou gud alsmakbgr bans fielboffui j oc thakkorn my brhniclff magnusfon oc bans dotter bir-getbo tbet t be alloladbis wara nokto gyort baffua om al tbeftykke tbe os y milla ßod, tby for lywdvm my allom maromepter kovmandbom arffuom thentia forenempda bråniolff ma-gnusjon cella bans doter adlar tbera arffua eptar mar Lindraallar gntlia til mara misfo oc tbesfe hefffins bemaflilsfe tbotbadbo ivy ßrenen/pde Smen Lax padvr gudmitndsjon oc ltorikdyaekn ar leka manna jnfegle bangiandbe for tbetta breff fomar berra nlbrycbt ßrijfuure borgamseftare jnnan kalmacbyeye bar laß matts karlsfon karl gregersfon ined marom e-gnovs jnfeglom til mitnisbyrdh Scriptum kalmar anno dniMCDXfiU jn die feßo petri pauli.
Arfv-e knurfons Mårgongäfvo bref på Torpa. Allamen fom tbetta fe eller bore laje belsfer jacb Arvid knutjonäff ivapen emerdeliga med gud Cor jacb veterligt med thettamitb vpna breff att yacb medb mine franders rade ocb fam•tykio pa rart c r hinders dagh mntb ocb gtffwit lojfuer minalfkeliga busfru Anna Goßdffs dotter til beder ocb morgon-gaffua tbenne apterfcreffna garda ocb gods, fom forft ar tor-pa gard ocb rentav en tynva fmbr item lntorp fex pund fmör,item beda fira pund Jmör, liggande i kind item Oyalmnda fexpund [mor item grollara otta pund Jmår item fkelmßade fira.
B 2 pundinmma perfoner, lan man upratta följande genealogie:
Swen Lax Brynolf Månsfoni
j — ^ 'Dotter Dotter Lars Nils g. m. Brifa Brynolfsdotr.
g* ni. Petter g. m. David eller Sveiisfon. Svenslon. fom (kyldes forGudmandfon. Storii Djakn, hani mord.
ty ( 12 ) ty
pund fmbr item two garda i Mbnadna nya pund Jm6r j orja-kinde liggiatidc j fkara bifkops dorne item grytaryd [ex pundfmbr item basfaboda fira pund fmbr liggiande j vtsboo j lin-cbpings btfcopsdbme til ewerdeliga ccgio metb akar cch sngbfkog och fifke ivatn n&rby ocb ficerran intbet undantagit Jomtber aff ålder tilligitb bajfuer ocb annu tilhgga kan metbfadanne (kel ocb wilkor atb mil tbet Gud atb wi jangom b >maller borna arjfua tba wäre the morgongaffua barnen fcrmöderne och ey for fäderne Sker thet ok fwa Jom Qudbforbiude att mi atfkillioms utan barn aller borna arjfua tbahaffua then morgongaffua fom längre leffuer 2vara tbetocb fma fom gudb J&rbjuda atb tbenna fyr:da garda alla godsnagra Jom tilligbe fom formt (landa henne afgirgbe epter tben¬na dagb metb land5lagb alle* rcetb tba tilbinder jak tnik ocbviina arffuu benna ocb bennas arjfua Jwa gott atb wrdherl&g*gia jnnan (ex mikor ne(l epter. framdeles fattis ocb nu mynacelfkeliga busfru j fina morgongaffua two tyner fmbr ärligerente tba beplittar jak mik at weder lägga benna tbem j jor-da gods innan natb ocb aar widb min goda tro ocb finrangTesJe wäre wedarware men til. Twre official ocb kirko herrni Jenacoping H. Nichts kirkioberra i liongby ocb proft i Mora.7esje höllo på feftana b. -hans akafon, riddare •> Karl benüs-fo», Aruid trolla Erlend Jonsfon broder bwl Ärland Aruids-fon arent ericbesfon torflen jappa(on niels (lolpe cffe jonsjonniels krwme ocb peder kielsjon wepnare Til yttermere ßadfa-ftilje ocb foruaring banger jacb mitb infigle metb tbe fore-nempde dandemens infigle fom pä fedana hibllo nedber for thet¬ta brej} Giffuit ocb fcrifjuit pa tejjtabolm manedagen na flepter Siti bartbolomei dagb anno dni mcdlxx pä tbet fywnde arit,
