Razni na~ini na odleduvawe na kromid · Ministerstvo za zemjodelstvo, {umarstvo i vodostopanstvo...

Republika Makedonija

Ministerstvo za zemjodelstvo, {umarstvo i vodostopanstvo

PROGRAMA ZA PODDR[KA NA SOVETODAVNITE USLUGI VO

ZEMJODELSTVOTO (MAASP)

Можност за континуирано снабдување со

кромид со примена на разни производни

циклуси во Гостиварскиот регион

СПРОВЕДЕНО ОД

GRM INTERNATIONAL AB И

VÄXA HALLAND

GRM International AB / Програма за поддршка на советодавните услуги во земјоделството

Можност за континуирано снабдување со кромид со примена на разни производни циклуси во

Гостиварскиот

2

Истражувањето на оваа студија беше спроведено од д-р Рукие Агиќ од Институтот за земјоделство, Скопје

„Овој документ е финансиран од страна на Шведската агенција за меѓународен развој и соработка, Сида. Одговорноста за содржината лежи кај авторот“.




3

ВОВЕД

Vo R. Makedonija, pokraj povolnite agroklimatski uslovi, postoi i dolga tradicija za odgleduvawe na kromidot. Kromidot, vo zavisnost od sortata, agroklimatskite uslovi i tradicijata, se odgleduva na tri na~ini: so rasad (letni i zimski ar{lami), arpaxik (kokar) i so direktna seidba. Gostivarskiot region, ima dolga tradicija vo odgleduvawe na kromid. Osobeno ìtelite od selata Gorna i Dolna Bawica svojot ìvot go posvetile na odgleduvawe na poznatata gostivarska ar{lama, so {to za golem del od naselenieto e osnova za egzistencija. Tie go plasiraat kromidot vo periodot od septemvri do april, a vo ostaniot del od godinata prakti~no ostanuvaat bez rabota poradi nedostig vo snabduvaweto so kromid. Pokraj prethodnovo, ~esto pati, farmerite se soo~uvaat so problemi poradi skapuvawe i proniknuvawe vo tekot na ~uvawe na ovoj tip kromid, so {to ostanuvaat bez proizvod za plasman. Celogodi{en i siguren plasman moè da se obezbedi dokolku proizvoditelite na kromid vo gostivarsko zapo~nat so proizvodstvo na kromid od grupata zimski kromidi i arpaxici. Prvi~no, tie sluàt za konsumacija vo zelena sostojba, a vo maj i juni se koristat kako lukovici i go zadovoluvaat pazarot so kromid do periodot na pribirawe na arpaxikot i letnite ar{lami. Zatoa se javuva potreba od pro{iruvawe na sortimentot za odredeni nameni so soodvetni organolepti~ki i vkusovi kvaliteti i dobra trajnost na lukovicite. Koristej}i go svoeto dolgodi{noto iskustvo vo nau~na istraùva~kata rabota so kromid i iskustvoto na farmerite vo proizvodstvo na kromid, postojat realni mo`nosti i uslovi da se proizvede kvaliteten kromid so tipiziran celogodi{en asortiman, konkurenten za izvoz {to pretstavuva i osnoven motiv na ova istraùvawe.

CEL NA ISTRA@UVAWETO

Kontinuirano snabduvawe na pazarot so kromid preku koristewe na razni proizvodni pravci i sorti so razli~na dolìna na vegetacija i so dobra trajnost na lukovicite vo tekot na ~uvawe na kromid, be{e osnovnata cel vo ova istraùvawe.




4

Vo tekot na istraùvaweto se utvrdi:

Pogodnosta na sortite za soodvetniot region i mo`nost za nivno pro{iruvawe;

Pogoden rok na seidba i rasaduvawe;

Produktivnosta na sortite so soodveten kvalitet na lukovici vo tekot na ~uvawe.

METODOLOGIJA NA RABOTA

Eksperimentot so razli~nite sorti i razli~ni proizvodni ciklusi se izvede vo s. Gorna Bawica, Gostivarsko kaj proizvoditelot Gafar Imeri vo periodot od mart 2008 do juni 2009 godina. So cel da se obezbedi celogodi{en plasman bea predvideni 3 proizvodni ciklusi i vo sekoj proizvoden ciklus bea vklu~eni sorti so razli~na dolìna na vegetacija, boja na lukovici i trajnost. Site sorti vklu~eni vo eksperimentot se po preporaka na ekspertot za kromid.

I. Proizvoden ciklus

Vo ovoj proizvoden ciklus bea analizirani letni ar{lami koi pripa|aat na dolg den so razli~na dolìna na vegetacija.

Kalendar na odgleduvawe na letni ar{lami:

Seidba: mart

Rasaduvawe: maj

Berba: Vo tekot na septemvri, vo zavisnost od dolìna na vegetacija

Letnite ar{lami se odgleduvaat so rasad, koj se proizveduva na otvoreno vo ladni lei. Za potrebite na eksperimentot semeto be{e poseano rano naprolet, {tom dozvolija vremenskite uslovi vo periodot od 20 mart, so norma na seme od 6-8 gr/ 1m2. Po seidbata semeto go pokrivme so 2 sm debel sloj plodna po~va i proseano sitno arsko |ubre. Vo normalni godini semeto niknuva od prirodnata vlaga. Najkvaliteten rasad za rasaduvawe e onoj so starost od 50-60 dena. Rasaduvaweto go izvr{ivme vo vtorata polovina na maj so rastojanie me|u redovi 20sm i vo redot 8-10cm ili 50 rastenija na m2. Negata na kromidot se sostoe{e vo redovno navodnuvawe na sekoi 7-10 dena i me|uredova obrabotka. Vo tekot na vegetacija izvr{ivme prihranuvawe so primena na biostimulatori-Agriful i navremena za{tita od bolesti i {tetnici. Vo tekot na odgleduvaweto be{e izvr{eno tretirawe so slednive




5

fungicidi: Mankozeb R, Cineb S -65, Ridozep. Za za{tita od lukova muva kromidot e tretiran so Pyrinex 48 EC, Chlomorel D i Grizli 55 EC.

Vo zavisnost od sortata pri ovoj na~in na proizvodstvo lukovicite po~naa da sozrevaat kon krajot na avgust i prvite denovi od septemvri. Vo tekot na vegetacijata kaj ispituvanite sorti se slede{e tempoto na porast , nivniot kvalitet, trajnosta i prinosot. Rezultatite se prikaàni tabela 1.

Tabela1. Karakteristiki na sortite letni ar{lami i prinosi

Sorta

Masa

na

luk

ovi

cata v

o g

Fo

rm

a n

a

luk

ovi

cata

Bo

ja n

a

luk

ovi

cata

Br

oj

na p

ap

ki

vo

luk

ovi

cata

Br

oj

na

otk

ri

en

i l

u{

pi

Suvi

mater

ii

vo

luk

ovi

cata

Pr

in

os

t/h

a

Tr

ajn

ost

na

luk

ovi

ci

te

Teton 193 okrugla @ 1.6 3.4 9.7 42 Odli~na

Tioga 182 okrugla @ 1.8 3.4 12.1 39 Mn. dobra

Utopia 168 okrugla @ 1.8 3.3 11.4 37 dobra

Crvena

ar{lama(stru{ka)

175 Splosnata

okrugla

C 1.3 3.4 10.5 39 Dobra-

lo{a

@olta

ar{lama(Bu~inska)

201 Sp.okrugla @ 1.9 3.4 9.4 40 Dobra-

lo{a

@olta

ar{lama(gostivarska)

198 Sp.okrugla @ 2.7 2.6 7.6 41 Dobra-

Lo{a

Boja na lukovici: @-òlta, C-crvena, Sortite teton i tioga pokaàa odli~ni kvalitetni svojstva, dobar prinos i odli~na trajnost. Najranostasna e sortata crvena stru{ka, a najdocna sortata òlta bu~inska. Istite sorti pokaàa i podobra trajnost od gostivarskata ar{lama. Nivnata trajnost se namaluva vo periodot na ~uvawe na kromidot koga temperaturite naglo se zgolemuvaat (kraj na mart do po~etok na maj).




6

II.Proizvoden ciklus

Kalendar na odgleduvawe na arpaxik :

Sadewe na kokar : kraj na fevruari po~etok na mart

Berba: po~etok na avgust

Za ovaa grupa kromidi, optimalen agrotehni~ki rok se smeta prvata polovina na mart (1-10), a se tolerira do krajot na mart. Aprilskoto sadewe vo na{i uslovi ne moè da ovozmoì visoki prinosi, pred sé poradi nedostatokot od vlaga vo toj period. Sadeweto na arpaxikot vo eksperimentot se izvede ra~no vo prvata polovina na mart. Ra~noto sadewe

se izvr{i vo redovi na rastojanie 20cm i vo redot okolu 10cm. Prinosot zavisi od pravilnata polo`ba na arpaxikot pri sadeweto. Pri ra~no sadewe taa polo`ba e popravilna.

Potrebnata koli~ina na arpaxik se dviì od 500-700kg na arpaxik na hektar. Za sadewe najdobro e da se upotrebi arpaxik so dimenzii od 10-20mm {to odgovara na 1,5 do 3 gr. teìna na lukovi~kite. Osnovnite aktivnosti za vreme na vegetacijata bea: borbata protiv pleveli, pra{ewe, polevawe i navremena za{tita od bolesti i {tetnici. Za za{tita

od lukova muva kromidot e tretiran so Grizli 55 EC. Plamenicata e naj~esto zaboluvawe na kromidot. Se pojavuva za vreme na april i po~etokot na maj. Se raspoznava po bledoòltite damki i sivata pokrivka na listovite. Listovite se su{at, a lukovicite gnijat. Se uni{tuva so cineb S-65 (0,3%), antrakol (0,25%), bakarna var (0,4-0,5%) ili so ridomil (0,2%). Se dodava sandovit, sredstvo za lepewe, so ogled na toa deka listovite la~at voso~na prevlaka. Vo ovoj proizvoden ciklus se ispitaa kvalitetnite svojstva na kromid od tipot na arpaxici so karakteristi~na crvena boja vo sporedba so arpaxik so òlta boja. Kromidite od tipot arpaxici pristignuvaat za eden mesec porano od ar{lamite. Dobro se ~uvaat za podolg period, so {to go zadrùvaat svojot kvalitet na lukovici. Farmerite moè da ponudat sortiment so razli~na boja na pokrivni lu{pi, kako {to e sortata karmen koja ima crvena boja. Sortata postigna visok prinos , ima dobra forma na lukovica, dobro zatvoren vrat i odli~no se ~uva. Rezultatite se prikaàni vo tabela 2.




7

Tabela2. Karakteristiki na sortite arpaxici i prinosi

Sorta

Masa

na

luk

ovi

cata v

o g

Fo

rm

a n

a

luk

ovi

cata

Bo

ja n

a

luk

ovi

cata

Br

oj

na p

ap

ki

vo

luk

ovi

cata

Br

oj

na

otk

ri

en

i l

u{

pi

Suvi

mater

ii

vo

luk

ovi

cata

Pr

in

os

t/h

a

Tr

ajn

ost

na

luk

ovi

ci

te

Karmen 165 Sp.okrugla C 1.7 3.5 11.4 35,5 Odli~na

Holandski òlt 150 splosnata @ 1.5 3.0 10.1 32 Odli~na

Boja na lukovici: @-òlta, C-crvena,




8

III. Proizvoden ciklus

Kalendar na odgleduvawe na zimski ar{lami : Seidba: treta dekada na avgust

Rasaduvawe: kraj na oktomvri

Berba: od vtora polovina na maj do juni vo zavisnost od sortata i

dolìnata na vegetacija

Vo tretiot proizvoden ciklus se ispitaa sorti od tipot na zimski ar{lami, koi go nadopolnuvaat nedostikot na kromid vo period od april do septemrvi. Prvi~no, tie sluàt za konsumacija vo zelena sostojba(osobeno belite kromidi), a vo maj i juni se koristat kako lukovici i go zadovoluvaat pazarot so kromid do periodot na pribirawe na arpaxikot i letnite ar{lami.

PROIZVODNI CIKLUSI

Proizvoden ciklus 1 Proizvoden ciklus 2 Proizvoden ciklus 3

Letni ar{lami Arpaxici Zimski ar{lami

Januari

Februari Sadewe na arpaxik

Mart Seidba

April

Maj Rasaduvawe Berba(vtora godina)

Juni

Juli

Avgust Berba Seidba(prva god.)

Septemvri Berba

Oktomvri Rasaduvawe(prva godina)

Noemvri

Dekemvri

Za da se sogleda nivnata pogodnost za ovoj reon bea postaveni 8 sorti so razli~na boja na lukovica i ranostasnost. Seidbata se izvede na otvoreno vo lei vo tretata dekada na avgust 2008 godina so 8-10g seme na 1m2. Semeto se pokri so kompost vo sloj od 1-2sm. So navodnuvawe pred i posle niknewe se odrùva{e umerenata vla`nost na po~vata. Rasaduvaweto go izvedovme na 23.10. 2008 godina, koga rastenijata bea vo faza na 3-4 lista, na rastojanie od 20sm me|u redovi i 10 sm vo redot so zadolìtelno polevawe posle rasaduvawe za podobro prifakawe na rasadot.




9

Slika 1.Rasaduvawe na kromid

Slika 2.Sledewe na fitosanitaren status

Vo rasadot se koriste{e biostimulator Tekamin raize za rastenijata da obrazuvaat dobar korenov sistem. Pred rasaduvawe rasadot preventivno be{e isprskan so za{titni sredstva: Aktara, Benomil i Ridomil. Posle rasaduvaweto pokraj site prevzemeni agrotehni~ki merki se koriste{e priroden biostimulator Agriful, za da ovozmoì rastenijata dobro da se vkorenat do pojavata na niski temperaturi i taka uspe{no prezimat. Agriful e priroden biostimulator, se nanesuva 10-15 dena po rasaduvawe i




10

tretiraweto se povtoruva po 7-10 dena. Vo tekot na vegetacijata rastenijata se tretiraat 4 pati so koli~ina od 5l/ha za edno tretirawe. Agriful ja podobruva ishranata na rastenijata, go stimulira korenoviot sistem, ja regenerira aktivnata mikroflora vo po~vata, ovozmoùva izedna~eno zreewe itn.

Slika 3. Agriful Na prolet vo po~etokot na mart opitite se prihranija so 50-100kg azot na hektar ({to zavisi od sostojbata na posevot) so kultivirawe. Se slede{e i fitosanitarniot status na rastenija i se vr{e{e navremena aplikacija na za{titni sredstva vo borba protiv bolesti i {tetnici. Kaj site proizvodni ciklusi bea implementirani ponovi metodi i merki za za{tita od bolesti i {tetnici. Tretiraweto be{e izvr{eno so slednive

fungicidi: Mankozeb R, Cineb S -65, Ridozep. Za za{tita od lukova muva kromidot e tretiran so Pyrinex 48 EC, Chlomorel D i Grizli 55 EC.

Upotrebata na ovoj kromid zapo~nuva vo april, koga se koristi kako mlad kromid, a lukovicata se formira vo maj i juni koga rastenija po~nuvaat da polegnuvaat. Toa e primaren znak za stasuvawe i pribirawe na kromidot. Vo tabela 3 se prikaàni rezultatite od analizite napraveni kaj ovoj tip kromidi.




11

Tabela3. Karakteristiki na sortite zimski ar{lami i prinosi

Sorta

M

asa

na

luk

ovi

cata v

o g

Fo

rm

a n

a

luk

ovi

cata

Bo

ja n

a

luk

ovi

cata

Br

oj

na p

ap

ki

vo

luk

ovi

cata

Br

oj

na

otk

ri

en

i l

u{

pi

Suvi

mater

ii

vo

luk

ovi

cata

Pr

in

os

t/h

a

Ran

ost

asn

ost

na

luk

ovi

ci

te

Violet red 185

Sp.okrugla

C 1.8 2.7 9.03 40 Rana

BB 2000 160 okrugla @ 1.5 2.3 8.5 39 Sredno

rana

Arera 150 okrugla @ 1.2 2.5 8.0 38 Najrana

Kontesa 200 okrugla @ 1.4 2.3 8.5 43 Rana

Aldobo 147 okrugla @ 1.3 2.8 7.8 37 Rana

Marzatika-177 145 Splosnata B 1.4 2.9 7.2 38 Pokasna

Barleta-190 160 Splosnata B 1.5 3.7 11.2 41 Pokasna

Aprilatika178 136 Splosnata B 1.7 3.9 10.6 37 Pokasna

Boja na lukovici: @-òlta, C-crvena, B-bela

Kako najrana se pokaà sortata arera, taa stasa vo prvata polovina na mesec maj. Po nea sleduvaa sortite violet red, aldobo i kontesa. Belite sorti stasaa za eden mesec podocna, no prednosta na belite sorti e vo toa {to formiraat golema lisna masa , pa moè da se koristat vo proletniot period za kromidi za zeleno. So vakov sortiment farmerite moè postojano da go snabduvaat pazarot so kromidi.




12

Slika 4. Pribirawe na kromid

Slika 5. Zemawe na mostri za analiza




13

Zaklu~ok: Treba da se potencira deka vo gostivarskiot region za prvpat se odgleduvaat ovoj tip kromidi. Farmerite pokaàa golem interes za ovie kromidi iako vo po~etokot na postavuvawe na opitite gledaa so golem skepticizam. Gostivarskiot region potvrdi deka so uspeh moè da se odgleduvaat zimskite kromidi. Poradi klimatskite i drugi prioriteti ne samo Gostivarskiot tuku i drugi reoni vo Makedonija vo idnina moè da stanat golemi proizvoditeli na ran kromid, koj bi nao|al plasman ne samo vo na{ata zemja, tuku bi se plasiral i na evropskiot pazar, koj e prili~no zainteresiran za vakvoto proizvodstvo. So izvedenite opiti se dade mo`nost da se sogleda pogodnosta na sortite za ovoj proizovden region vo razni ciklusi. Isto taka se zbogati sortimentot so mo`nost za kontinuirano snabduvawe ne samo na lokalniot pazar tuku i po{iroko vo regionot. Posle ispituvaweto, sortite se izdvoija vo odnos na kvalitetot na produkcija , kvantitet i trajnost vo tekot na ~uvaweto so {to se dadoa i soodvetni preporaki do farmerite za ponatamo{en izbor na sorti. So voveduvawe na novi sorti i novi proizvodni pravci farmerite dobija novi iskustva i mo`nost za pro{iruvawe na plasmanot na svoite proizvodi i afirmacija na istite nadvor od reonot.

Date post:	18-Jan-2021
Category:	Documents
Upload:	others
View:	7 times
Download:	0 times

Razni na~ini na odleduvawe na kromid · Ministerstvo za zemjodelstvo, {umarstvo i vodostopanstvo...

Documents