, ή 7$ tvofidfi rS
lD IS TUT A T 1 ΟΡΗ Y SIC ΛDoW
Η Ο ΜΙ Ν Ε^ Jguarru
Divina affulgcnte gratla—»• '£χ yenerandae Sc Ämplißimae Facultatis Philofo^
phicae» in Illyiiri accelcbcrrima Acadcmia Patria »
approbationc&conieiifu, /,S U Β ίΡ R Μ S I D I Ο
Μ. LAUUENTIf FORN&LH Ο s ΓRαGΤΗ I» >éTeos Profetioris Publici, fautoris, Praeceptoris & hofpitis» quo·
vis honoris eujtu sefatém proiequendi.Pregradu in Phibfiphmfummo tjutyi privilcgijj$ infi-
gmbw ysdipißendüPublice examinandam exhibeo
A Ν U N DUS N. RYS Γ A PIUSfeQ-Gotur*·
In Auditorto Gußaviano May boris confuetis
Jgutdmirarüo koma fydetum altitudines, g? profundiHtemra / amfns tui abijjfum inträ mirur*ßpottrv. ifidorut LJL·
f U B S A L I E,Itnprefla ab Eschiüo Matthiä*
autoritäre>mrn
iro
Jidmådum Reverendo inChriilo ρjiiaceraqj/ptetaE^ graviffim
,DA.M. ] Ο Ν Α. ΡΕGOTHOrSeologo celeBernm ο,in clycae Dioe*cefeös LincopenfisEpifcopo digniilimo) Mecoe-
nati ac Everget^ meo magno? reverenterfuipiciendo fumméq; venerandov
•njec kön
Reverendis atcp Clariffimis Viris'Goöfiftorii Lincopeniis Afleflb-
albus* ? Faiitoribus ac Promotoribus meis per-petim ho; orandis, colendirv
In certiffimura debitar obfemntlag & gratitudinisηαμηζ/ΰν7 iperoqj Promotionis ftudiorum meo-rum indübitatam, Diiputarionem hanc inau-gur-alem fubmiffé & officiofe offer o atq; ia-fcrAbo.
ahunbus rystadius.
Prooemium*JfUlla rss efi\ Patres & Fautores honorandi, cujusnotLyijiaWt illi qui γ(rum fchntiam jtbi acquirere fludeηt} emxl
magis indagare deberent·, quam ta> qu<& fetpfos concernjt hominis^prfeßantiam tå nobilttatem depingit, ed namcp tnfui deducuntnrnotittam * qutdp totam hominis moltm, flrufturam membreq, fin»gulay mira langeqptminentifßma arte fabrcfafta, tam quoad ipfo-rum feibflantiam, qua prfetans eH, quam ßngulorum ußum atfyad invicem cohßlontm^ qua mirab ιIis fel, propcnit, PrÅtertaquoci in vafiijjimo reperitur mundo , hoc in exiguo cernere licet ho *minti ut verédici pojflt: hämo i& mundo tåKundus inhomine eS.ipfi enim omnium elementorum tim atcp Jubßanttam fapientercontuht Deus, ut divino fpintui, qui ex mente cteleßi defcendit sfragile licet> mundo tamenßmile, pararet hojpitium. Hinc veraconfonum videtun βudtorumpartem, in hts cognofcendis 3 nonmi-mrnam efjeponendam » namfe quinovit, multa novit, fe verb quisgntrai , muha ignarare necefjum habet. £j)uodChilonis illa per-celebrit templi Delphiciforibm infcripta oflendttfententiay feil, ma-ximéquemq; suiti debere ut feipfum nofcat. ^nare in»feipfum horno aliquando defccndat, fe% fuamsp divinitmfbi animtcorporis% conceßdm attendat pr&flantiaw -> ad imaginem quippcDeifaftm efi.verum protoplaflorum mandati divtni tyanSgreffone3excellentia ifla cΗprivattos, varijsqi, inßrmitatibus fubjeftwty ut o-mnibm ferme ptytetur momentts, corporis langvore, tå Agritudincanimh ird, odto> tyißit'tadp» totfy induat vultua quot ammi fuerinémotus 3 nuüusfy prope fit dies, quo jugiter fibt fimilis cernatur.Kcflnque ergo homojuxta Bernhardtmmitum cetera > ietpjum di~
•
feun
feuui *>tr te tutH \ in te c&nßße. a ie tun ineipiat cogitatio mä rVfiniatur\ d ßfiquidfuerü, quidve cfft poterüfpefta / Hominisgurcum illi* de coslo defnißum% γνω&ί atxvtBiperfonét aures, NuIIaitafy fcientiamelior tIIa, qua hämo feipfum cognofcere dißtf. Me*tum hdc cönßderans, dum mihi ex venerandstac AmpUjßma fa-culUiü Philofophica dectet@\aliquod tn Philofopkiafpecirnertpubliceeßet declarandum,prodißeriationü argumenta qua ad hominis per-ducerint notltiAM*proponerepro ingenijviribus con(lituiv - £t cumveftra Patres & fautores i in mepaterna maxima%femper exti"terint beneficiaifav§r%fingularü\proiäis quo aliquoctgrata memo«via extaretßgnumi difputationetö hanc Nominibus veßris reve»renter ac ofßciöfe dedieare dinfcribere voluit nullus dubitans^ quinso ^ quo me femper eftis complexifavore lütiam decatero benign^roftfpleflamim. Palette»
ObfervantißimmΝ Ν, Κ*
jfeisflSSBI*D I S Ρ U T ÄT 1 Ο Ν I S
AN ΤΗ RO POILOG I G ΜThefis Γ.
Niverfis in refum principio ab optficc fummo fapienter creatis>iandliusad huc , illisquod dominaretur» mentiscapax, defuit animal 8 creatus eft homo«
; it,* . ,Λ , .
Hie töeotis & rationis particepscumfitatq, £«<>pdicatur λ{γ*κον> excel*
lentiå iftå,fublunaria cundh pafafangisfuperat multis, parsquippe eo divina;ipfi ceffit natura?» cuu&aqipropiiereumjripfum vero propter ié crcavit altiflimu§>quare etiam mem-'brorum päreiumq; ftruiturå prsi reliqdiV, areciå » mirabili2*puicherrimaq; cernitur, iolus enimhie ad iidera iidercos'rnittit oculos, propiusq; afpeftat oiympu» caetera verö ani-&ialia rationis expertia j prona ad terram paßumq» abjeckyjuxtä iiiud Naionis 1.1.mcL
Prma^cumfpeftanfammal· ι rdier<* teryarru*Os homim jublims dtdit é&lumife tuenjfajffityfå ettBos adfidera uäerefyuituol-
EfPliilöibphus b 4. de partibus animal.c, 4. ait 2ooSev Ιπ μηον των ζώων ila, ri την <φύ<τιν kvjü κ&7η.> vrlau ma* Setet*Έξ^ον oelSSetdidfit 70 voéiv κ&\<Ρξον£ν. Homo folusomniumariimalium erc&g eft figurs, proptercaquod natura & iub-
A 3 itan-
•ftantia ipfius eil cilvlna« Opus aufcem diviniilima? rei eft in«teil ige rc & fapere.
III.Hominem cum omnibus fuis omnino neceilarijs, qul«
jfous de faßo > conftat requifitis, partibusq, etiam minuti^Jimis confiderare, earumq; omnium apponeredeferiptio-aes rxon kiilituimus ,-hoc enim integrum oranibusq; nume?ffis abiolutum eflet traftatum sqnfcribere» fed brevitatiiludentcs, potiflima atq; ea quae ad hominis cqnftitutio-nem maximc neccflaria funt adducemusj reliqua exinde ta-eile patebuno.
IV.Hominis confideratio varia& multiplex eflfe poteft *
Cunfideratur enim in 'Theologia quat. sterniim (al.vahdusr*.In Mceticrmrrquat^attsIUaa^idiis, In Sthica, bonis quate-nos moribus imbuendus. In Polittca civiliter quatenusbeaßdus. In Phyficaszrö quoad efientiam & partes. EthancUltimam hominis confiderationem pro pnefentiai-fumimus, atq; in membra Difpfcirous. 1. DeHomirnis defioitionc. 2. De diviiione. 3. De Corpore. &De Anima.
% Μ Ε Μ B R U MoDo
Definition^.V.
Horniois definitio duplex eftNominaits uns* Re*<m!ü aitera: Nominalü,miilis aliorum opinionibus» nobis pla-cet» qua Homo ab humo» undé formatus efl:»denominatio-nemaeeipit,quodcxGcn.3,19. conftat. Graecisab μ» τξίπνν um > iurlura fadem wtens»dicitur,
1
\ ' * Vh
ftRealis ι Homo eßdnmalratiortepr'stitiuM. Habe Irl fuaS/
quibus conftat partes breviter re&ivimus· Von Animo!%Genus eft,quia pluribus ipecie difFerentibus competit^pr^dicatur enim de urfo, leone, equo, aequaliter. DifFeren-tia verbis7 continetur ieqq. qu® generi additas indolentfuam s certam fpeciem conftituendo atqrab alijs diiting-vendomanifefto prodit, per hanc enim homo eft hom'oBc å brutis difeernitur. De hoé eleganter Cic.br; de leg,Animalhocprovidum eB ξ$fagax, acutum -, memor% plenum ratio»nis ξ$ conßiif, quem homirttrn vocamus ,pvtclara quadam conditio,ne dfupremo Deo generatum eB, folum efiese tet animantium ge-Mribut atfenaturü rationü cogttatwnts partkeps, cetera omni&4fürst expertia.
IL Μ Ε Μ B R U Μ»;Do
Divifione^,, >ν ■ ΥΠ;Hominis partes eiTentiales du® fünt corpus feü materlä«
IisBcAnima feu Formalist EiTentiaies dicuatur,quia ipiius b6-minis ei!entiainingrediuntur,coflilkuuntatqi abiolvuno.Quibus vel altera vel ambabus fublatis,homo amplius riobexiibtcDe corpore in primis tanquam Domicilio, de Am¬ma deineepstanquam Oorninomamquodeß Rex inregno,(rg*jjreftu ofßciorum ) hoj: eft anima m corpore, mus.
III. MBMBRO M,Do
Corpore Humano.VIII·
Corpus eft pars hominis eiTentialis materlalisj anim®domicilium ejüsq* faeukatum receptaculunu.
IX.
. ΙΧ·Hujus contemrlatioiUt diftin&ius proponatut. ϊβ Ge*
neraliter» quatenusex 4, Elem. corapofitum eft & mixtum^IIe Specialitet quatcnus iuis conilat partibus t abfolvetureI. Generaliter: Corpus eile mixtum & cx 4. Elem. cora¬
pofitum , lic poteft ofic n<ü. in qua prindpia corpus refohitwex ι Iiis etiam idens compoßfumfuiffe neceffam eßi fed corpusfeparat4animd in 4.Slem.refol-vttur. Ε rx discompoßtumfuiße neceflum ejß„Major å oullo Fhtlolopbo jurenegari poteft. Minor prob»dum cadavcr humaoumput rckitsa ?i.:endit balituscjuidä aé-reus, qui licet lcpiom ocujpru fügJat,foetor tarnen ingratusjad narcs delatus» cjusrei indicium fatis certum eil» qui cumerafliorfit* igneat partes ei adbarente» iimul concitantur jficq; paukrclat*^ irriu€e«-o«t»ra deftioata tendunt loca, re«iiqua vero graviore remanent* quodadfeniumeonftat«
, ,· r. .. ·;.£[; * «-Sed Elements inter fe in corpore humano ita concur«
funt& contemperantur ad unum conftituendymEns> ufc«orufingula terrae pari a ferantur,& hoc mediåntibusqua-litatibus primis>uude cx jufta illa contempcratione oritur $cnafeitur nobihs quadam ioboles quae iemperamentum ap«pellatUL*. / · ^ ^
Γ XllTemperamentum eilmutua & congrua qualitatum pri-
marum gradibus retmüaruai» ad adliocc* rette obeundas»proportio,r .XIII,
Temperamenten! hoc nonfemper manet tdemifedvarié pro statis» loci, temporis» diaetat&c, ratione» muta«ή potcili
De corpore ία Genere tantuixu** " xiy.
XIV,II. Specialiter confideratur corpus rcipe&u partium
Pars corporis humani eil qua toti ineil vel extra adeil, &fmcqua nee totum dici> nec 'bené eiTe poteft.
XV.Partes du&ü Autorum > in contentas & continentc»
v<dividimusr\XVI.
Content« dicuntur, quod earum natura fiuida fit,necper fe coiifiilant illaviedin alio ut receptaculo fuilenten-tur, Cujus.modi funteahdummnatum Humor ξ£Sptritu*.
X V II.Calidum innatum, eil quod ex iemine omnibus ingene-
iratur membris & pr«cipuumaniirj« adfundionesobcun-das eil inilrumentumu.
XVIII.Humer eil pars corporis liquida in vaiis ccrtis contenta
£Üq; infitus vel Äcquifitus.4 XIX.
Infitw eirtoti animalis mafT« å naturaingencratur &>.& ex femine oritur, aliasHumidum Radicale dicitur.
XX.
Acquifitu* eil qui ex alimentis acquiritur.Et eil primariussreliecundarius.
XXI
Priwarijbumores funrfangvis? phlegma, Bilis flava&(atra,ierum> fudor, lachrym». Sccundatij Ros&Gluten.
XX ILSpiritus eil iubftantiapertenuis, aereaex feminis fub·
tiiiori portiooegenitäiCalorisvinci:lum,tacultatum animsevehiculum, & primumanimas ad a&iones pernciendas eÄinftruinentunu«
B Bilq;
Eflq; Naturalis* vitalis aut Ammalis.XXIII.
Contirttrttss fbnt1 qua: firmam » folidatn & conftanterftfaabent fubftdhtiam.- Santqj fimilarcs& Diflimilares,
XXIV.SimHares funtquac in fimiles partes iti dividi pdflTunt»
ut omnes éjufdem rationis feu iubilanti» fint cum töf&Ejusmodifuntofla, cartilaginesf» ligamenta, Membrana? »Nervi» ArtéfiaefVense» Fibrae, Adeps, ötotis'. , Hae aliås Sper-«naticae» quod immediate et fcminis cratfamento geni ta?fint» dicuntur» quarum quatdam,utNérviv Arterie Ven»,ad fenium tantum funt fimilaresjéö quod heterogenei quidillis fit admfxtum. His quidam etiammuiculum, quh ten*dinibus & nervis confiat, adduntv,
r———- XX V.Partet Difftmilaret ex fimilaribus conftant, & funt qugg
kl partes diflirmles dividontur» funtq»,diverf£ fubfiaötiae Ht-böminis*. , ,
XXV1.Harum in internas & externas'divificnem ofitatana
Jopponimus j cas' vérutn commodjtatis caufå iecundumventfibdios & Artus confidtrajre placet.
XXVII/%,, .
Venfcrictili in quibus vifcera nobilior« fuam habentfedem tres iunt: Supremm, MeMuiy Infmu4.
τ XXVIII·Skpremm eßCaput,eüq; hoc pars corporis globofa, cöi
lo fuprapofita»iacultatis animalis fedes\XXIX,
Inhoc cohtmttur Cerebrum,con{izt q; partibus (Cranioib quofittttr* tfti(unt rcwondüifagittalis, ÄafißJohJfc) fatie.
XXX♦
XXX.✓Certbrum eil pars-moUis» alba & meduliatis, expjasäfti?
enafcminis&fpirituumporticnc faäa, in gyrosq. invo*luta imenyngibus circumdata» incranijcavitate contcn-ta, fenibum iedes»nervorum principium # facultatii ani-malis domiciiium^»
XXXI.Hoe viicerum eil reifi/Timum» fenfuum arx;,mentis ta*
gimen>fapieotiae, roemorisjJudicij,cogitationum domici-liumqui^üs Dco gcnus humanum fimilimum habetur,qua<·rc etfaro natura iiiud optimémunitumyoiuit»quo laefo v?Fjmalé aftcäo, rationis ufura homini deeiT« ntcedc eil." ' ' '
X XX II.Facies rd totum, quod fronti itafeeft, dicitur, compre-
fhepditq; ocrIqs Äures, Nafum^Gcnas, Meotum» DentcsrLinevam? Palatum» Epiglottidem fcuuvuiam*.\ - Χ ΧX iΗ.
■Media* ventrictdu*fucccdit, cujjpars anteriorpeüm eijrcui extrinfecus wC\tx. funt Mampn« cordis propugnacufcin fcrminis infuper la&is geocrationh inrantisq,· nutritioniconducunt. Pofterior.Der/um, partes utrinqj Ifitera appel«ketur» eontinee ptdus hoc cor & poimones·
XXXIV.Coreil γβη tris mcdij pars principalls, fons natitl calo
ris» arteriarum origo, facultatis vitalis domiciiium.XXXV.
Fülme eil pars raia^cTpongiofa velut ex fpumoib fang»yinc concretå > refpirationis & vocis edend« inftrumen«tum» cordis refrigerium-».
^ e
XXXVI.lnfimuitandem wntriwk* eft> qui å mrdio »Diaphfag*
,matc diicernitur. £il autem Diaphrtgm* panuigulus qui-3 β Mm?
dam tcnuis» cafne,nervis & membraöis conßans» undi-quaqj adhierens, organs vitalia å naturalibüs dividens>aliäs*ctiamfeptum transverfum nom inatuiv
XXXVILStru&ura hujus talis cftjJn parte anteriori eftEpiga«
ftrion, ubi hypogaiftrioadextrum & finiilrum atq,· regioumbilicalis, fub qua deieendendo eft hyporhondrion, ubiinteflina,ingvina &mcmbra generation* deilinata» in pö»fleriori vero lumborum regio eil& os facrum.
XXXV III.Eftq; hic primae conco&ionis officina , quia primus
eibum ingeftum recipit δέ percoquir>unde poftea partes ali-menti utiliores ad hepar deferuntur» inutilia vero & iuper®flua fecernuntur. Α&ίοcjus^uAacis ieu chylificatio dicitur0.
-r__r XXXIX^Nutrioni& primae'conco&ioni inferviunt Oefopha-
gus » ventriculus ipfe & inteftina;. Secundaé vero quodlinaentum utile elaboratpraecipué infervit Hepar*
XL,
Hepar eil pars organica ventris infimi» iangvini coagu«*lätoperiimilisjin dextrohypochondrio Tub diaphragmateproximéfita, fangvinis officina» Hujus a&io Χψωτις^Λψβίτuo-ις vocatuiL.0, 'f
\ XLL .
Huicvcficula feliéa adhajreti qua? bilem fTavam exillo*ut noxiamattrahit&inintehinadetrudio. Huicex adver*fo fitus eft£/e«> quibiiénii atrarn multo iangvine alimcn«-tario permiftara>uhde jugitcrnutritur, iibi allicicv
XL IE~Renes, <vena emulgentes. ureteres\ veßeay funt Organa quac
fuperflua &corporinoxia fecernunt, evehuntq;av XLI1L
XL T II*Artik funt membra ramorum vclut ex tfuneo pöfife^
$a,qtiorum bcneficio, homo externa fua perficit opera.,»Suntq; Manu* 3c Prdes apprehenfionis 3c ambulationis^
Organa peraeceiTaria-,*XLIV,
Dividitur Manu* in Brachium , eubitum 3c manum ex-
tremam quinis digitisinftrudtam» Brachium ab humeroadeubiti flexuram denaittitur» Cubitu* å flexura ad proximumarticulutir» qui manus parvac initium eil» protenditur,parsreliqua manus< parva dieitur» Hsee in χ»ξ7πον, yt.tQ.Kcc£mw& digitos dividitur, ex cujus delineationibus Tibi frudtuofas(quas fermefuperftttiofas- ^/>^/w)conjedturasconquirunt Chi«-romaatich-
xlv:Pes totum id quod å coxendice nsq? ad extremitatem
digitorum pedis extenfum eft. appellatur. Suntq,· ibi Fe-muvfGemi cru* & pesparvvs: Femuy ad Gcnu eft dem i flumcGenu (cujtt* anteriorparspatella> poßerior veropoples nuneupatur,)eft femoris ac cruriscoarticulatio , hujus pars una ατηΜημηνaltera didla eft , duo etiam huic funt ofla Tibi**ξ£ Fibula..
xxvr:Pesparvus fulcrum eft 3c totius ftrudhiras bafis, qui in*
Mtv fAtmmÅov &l digitos diipeicitur^Artus bini datifunr, ad- mutuas invicem prsftandas*
operas, uno deficiente, alter praefens prasftat auxiliurn.De corporis ftruiiura haéienus-
IV.MEM-
IV. .Μ Ε Μ Β R U Μ.y . ' i Jt ' si' ij'~ χ; v
Do
Anima^.f" · *·■·.
^Lyi^H«c eum oarauun humanarum a^ionum fons ad$$ra
·- ipibrum animaiium prmcipium formale Γιt, ipllus natoramprsftaatiifirqam elfe oportet » in cujus natura mveftigandidifficultatem ponminimfm experti Tunt Philotophi» quodplanum ex ep cde poteft» quod maxioié de ipfi aiTignandadeBnitionefoliciti fnerint>quoru divcrias & intcr ie difcor-dantesopimonfsadduceW non efle neceft&rium ducimus«/ x.Lvjii.
Anima InHotline licet ut ejujs fpecipca & ultima for·ma informans uniea i!t r ratipne tamen opcrationum quasprecipué in corpore «ereettres» triplici appcliari confvc-y\t nomine, icil.Pegetétiv* Senfittvaψ Ration<*lü> quas diilin-€té k vegetativa, cum ea maximé communis fit» incipieq<tel > cdnfidtr$bimur\
XL IXAntmå vegetätlvM eft aäus primus corporis organicå
rPhyfici, qup illud vivit, nutrimentoailutnpto nutrit^r,au*getur& fibi fimile in ipecie gignit. Ärift, 1. z. de an. c.4."V" L.
(
Hujus efteftus proprius eft vit*,{in cnlido innstc få hnrni«Jo TéÅicali conftßens) cujus privatio Mors eft. Et quia in cot"poribus animat« triamaximc fupt ncceifaria t Ipteg*itas in·Jividui, ejus iJonen qusntita* &ß>ecici con/ervaito.trcs praecipuseoriuntur fun&iones» Nutrieio, Accreiio, Generstio. Ariit.I.z,dein. e. 4. LI·
Nutritio eft animac vegetativs facultas» quå per intro·" " f '
re®«*
iéceptionerq ahmend» corpus aoimatum nutrltutjÄr quöde ejus partibus indies abfumitur>id ex alimento in fubftaistiam converfo reftauratur. Huic fubordinatse funt alielc«eöncoårix, Attraärix, Retentrix» Expultrix.
•, / SlL U ...
Aconita eft facultas animse vegetantis> qua corpusabi-matiira ex ailimilato » vi caloris nativi alimento, nutritum,in omnes dirnenfiones extenditur majusqj efiicitür» donecjuftaacquifitafitmagnitudo & ftatur® a naturapraeßmtus
LIILGenerat/o eå facultatis gcncratricis adto>quacorpus
animatum pcrfe<ftum ex femine genitali aliud fibifimileprogencrat adjpeciéi confcrvationem. Arift.i.z.de an. et*Hujus adminiftrae funt Alteratrix3Formatrix,qUGe aliasρέϊ( πΚα,ςικη dicitun.. LIV.
AximaJenfitiVa eft a&us primus ι quo homo pereipit kapprehendit eaqu# cktra ipium fünf, feil, fenfibilia > appc-tit falutaria & de ioco in locum movetur.
.
. ^ k ^ _ LV.Ex tribus diftinüii opcrationibus quas in corpore aal·
maiis exereet» tres diftindte prodeunt potentiäe: Se»fiüvatAfpetiiha^Locomotiya. i. Enim rem obje&am cognoieitho¬mo fenitiq: apprehendit. z. Kem app'rehenfam appétit vclaveriatur. 3. De loco in locum fe promoverc poteft.
* Ly1LScttfw quorum beneficio animä ienfitiva fua pereipit:
06) e&a, funt Extern/ vcl InterntLI
ί . ^
Extertä funt qui in corpore extra refident & objeäaféåhbilia externa praefentia pereipiunt > &iuat 5. Viius Au-ditusjolfadus? Guftiis, Ta&tfs, Quorum tres priores com-
£00-
iinoditatis» duopofteriorcsneccfTitatlsj dicuntur » cum ani-mal nullu fine bis vivere poiTit. Arift. i. de fenf.& fenfat.c. 4.
JLVIII-Interni funt qui intraCranium in cerebro coniiftunt &
operationes fentiendi ibi exfequuntur, qui fpecies fenfibi-lium non folum praefentium fed etiam abfentium perci«piunt> judicant & confervant* Suntq; PhantaßayJenfa com'munts&Memoria.
AdhosceuafFe&ionesfpc&ant Somxui& vigtha, qua-rum haec , ut ex fenfuum operatione, ita ille ex eorundemceilatione bomini & animali in univerfum omni contingit*
LIX.
Appetitiva facultas eft anim® fenfitiv® vis, quahomoex fenfuum prsecedente cognitione, adbonumeupiendum&malum fugiendum iaclinatpr,,
ix /. . ' 'Hunc varij infequunturAffeftfu> qui'quajdam perturba-
tiones & motioncs appetitivse lacultatis & fpirituum cor-dis ab objeåo» quod yi imaginatrici jueundum vel mole-ßum apparet, pro illo proféquendo hoc vero yitando exci-tat®. Suntq, Iaetitia,tri(litia» amor, odium>fpes>metus &c*quo autem modo hi fub tationis Imperium fintrevocandi,mater morumqj formatrix £thica ex officio fuo oftendit.
L XX.Locomotha eil facultasanim® fentientis, qua homp
vel fecundum fe toturn,yel fecundum aliquam fui partemde loco in locum ad obje&um prolequendum vel averi'an-dum feie movere & progredi poteft.
LXlhAnima Rationalü eil fubftantia incorporea & Spiritua-
liseorpori hominis conjunßa» fine tarnen ejus oxganoin-LX Iii«
LXIII.Quod anima Rat, (ubßmtidi fit $onftat> éil η. fei perfe&io
fuflinetq;accidentia. Incovporeazf> quiaUnbill cum porpofe ineodem eile poteß loco* iecus fe fi haberet, fine äimeniio*
, num penetratipne» nec intimé con jungiyeluniripoiTcnt^necmateriata jnteiligere poflet objeäa, quia quod intufcx ißeret, extra quod eflet cognofci prohiberet. .. Ariß, If3. de an. c. 4. ' XXIV. / ,
Spirjiualts eß.fubßantia > incompleta tarnen quia cor¬poris huraani perfeélio eil naturalis, cui conjun&a ünutnefficit tyirxffyjev, iliudq, informat atq; CfTe ipfi largituripecificufn » hac a brutis dißingfitur , hujus beneficioiuasipeciei proprias exercet operationes,ioqui, ridere, &c, Eftitaq; Anima Rationalis Phyficé confiderata aliud nihil,quam aftus feu forma hominis in quantum homo,
sxxv/ ·β ,· .
In Phyficise^amraae iacultates prareipue attenduntur,quibus ipfa in perficiendisfuis operatioaibusutitur,&perquas fe exerere defiderat, LΧ V L
Suntq; primaria & Secundaria: iftasfunt InteäcBtäb.yoluntasihX) loqui,ridcre> iachrymari» numerare, quibusnonbulii has· adm'irandi>commumcandt,ir?iitand'h$ottnt\as ad*dunt. De primarijs paucis agemue &ftri<ßim>reliquas verocum con tantam involvant difficökatem omittemus.
; LX V11.IntelleButy eil facultas aoimae rationalis, qua homotfcs
intelügibiles cognoicit .Jk judicau.iLxyni.
OhjeBum hu jus eil ρ »οήw inieBigitxle, in quod cogno-feendofertur intelleflus,fqua]e eil omne Ens in quantumtale, fiveripgulareiit iiveilniveriale,matenalefive lmateii-ale licet noh pari modo h#e ipfa cognolcati quia non «q;inteil;gibiiia> materiale ßatim 6c üne rnora cogaoiut, rc.
C Jiqua
iiqua tion item > intelligit iöibper intelle&us feipfum nönperTpeciem Ted per refiexionem. ScaL fexer. 307»
LX IX.Medium quo Intelle&us intelligit eil fpecies mlelligibUh »
quse aliås intelle&ionis conditio dicitur» quaqiimmedia-* te ab-obje&o recepta obje&um repraefentat, ut fecundum«am iutelk&us de rebus rede judicare ροίϊιο.
3LXX.Intelle&usin fe fpe&atus licet unusfitjdi ilingvitur ta-
/ men velmödi agendi ratione vél obje&orum. Priori modocft Agensvei Patient- LXXI.. .
Jgens eilqüi phantafmata illuilrando & abftrahendosintelleåioneni elicit, & ipecies poteilate intelle&asj. ut a*du iritelligantur, efficiu.
L Χ Χ11· , „ .. . ,r ,
Patient eft qui in fe fpecies intelligibiles ab inteiledu Ä-genteillumiriatas recipit, paflibilis hinc dicitür« eo quodaipeciebus reeeptis leviter afficiatur,M^r/Wäkem dici folet»non quod materiaconftet, fed quod in mödum ipfius variasöbi imprimi iinaf formal.
, LXXIII.Rationc objeöorum» Intelle&üsdicitur Specfciftiivus
&Pra&ic9Specu/ativi(4t{i qui circa res neeeflariasoccupatur}i^'eas'ioium CQgnofcat,& rei cognitioné acquifita fuo per-fundlus eit officio. LXX i V,
P/a&icus yerd circa res non föjum cognofcendo, fedut ahqoao do opéretur; verfatur, quodq; bonum intelligit»έίϊι ciauIjXXV.
Gperationes Infe1le$us. tres "fünf : dpprehenßoßmpliciumcpmpoßtio& Divifio atq; Dtfcuyfus, qua; å rei natura & intelli-^endimodo defumptae funt. Intelle£his enimpvimo remUßicam & iimplicegi ftoriina & nudé apprehendit. £ftq;
ope*
éperatiö pHma. Veinde, cum id fibi ad operationem aoåihfiiccre intelligit» aliam ipil addit, & hoc fit, fi rcrum na-tVra talis fit, üt compoikioaem mutuarh admittat, compo-üendo, firfröirsüs, dividendo > oritutq; fecuncla'. Tandemres itaappiehenfaSjCOrapofitäSvcldiviiås, åd difcurfum rc-vocät, per quem,ex praemifiis cönclufionero elicit, utquoä \verum vei falfum fit, aifcquatur, fitq; tertiär.
lxxvi:_ , .
^olunta& zft. facultas animae rationalis, quå hiomo res*b intellc&u cognitas & judicatas eligit vel averiatur.
. LXXVILHu jus Obj(ΣΙum eil bonum in gcnere iive ftvera ta le fit»
five apparens, å praecedenté ibtélleftus cognitione mob-ftratumiut enim'ab appetittrfenfitivo ad bonum åYenfu ex-terno app;reji£nfufafacile' ducimur,ifcaå voluntate ad bo·dum ab ioteile&u oftenfum»nec difKcultcrmovcmur.Ariiteh3.c. 30. de an. LXXVIII.
Inappetiturtiyoluntati ante hominis lapfum nullum©rat imperiumded haniiomcatum cum eo fvaviiförnaq; eratconfenfio, nuncyerointer eagraviflima fetnpcr eft lufta ,ut vöiüntati fa;pe cedcre & appetitui fuecumbere necef-fum fit i quandoqj etiam in ipfa lii&a voluntas fuo pri-vaturDominioiUf yere ciicere licelat: Ferturequü auripa necAudit currrn habenas- Si vero aliquando admittatur a?gre necfine magna moleiliahoc fit, & fub fpecie ψ fieri videtut,.
LxniIn potentiam naturalem nihil prorfus imperij Habet
voluntas, quia illa naturaliter penitus, uno eodcmq; mo¬do neutiquam vcro proarbitrioägerepoieft.
LXX X.Voluntatisatiio Fol/f/o appellatur: A&us ejus éft vei
Folunfmfö) Mtxtwt t vel lnvvlüätdrmi Hibc fcÜe , Nolle,ΝηΜοΙ &XXX1. lliud
Iäud eß αΒίο voluntatiißmplicüx quiaßmpUcUer in rem atna-■xarnfertur. Ißad eß *Bt*> repugnantU ßmplicis quta ßmphciteymaium averfatur, Hoc eß aBuo,medium ex approbationü β repro·battonii aBibus mixtue* ita ui rimnecapprobet nec reprobet ßmpl't-citer« Aifpprotnflitutotanlum* Deo Trimmfit laut) honor &glo via injeculorumjccula Amen*Syiliilf dt -ijL·üidi \Af tlf üjijSf ι?ί %Si vU%Xt 'JU *Sd VÖ%3$C3CC?0C3^Piafoliddfy Eruditionet nec non ornnugenerüvjrtutibu* cultijßmo ac
politijßrno viro JuvenilDn_. A NUNDÖ NICOLAI RYSTADIO,Philofophidt optimo jure candidato, amico meo fingulariter perdileBode Homine profummo in Phdofophiagradu β prtvtlegio juße obti-
nendo publice d$Bffimedp dijputanttawct honoris βfinceriäff:Bua dedarandigratrdgratuUbundiu accinebam
Subfcripites.ΣΡ Korp.* K&j φυΓ& ολρ σνμτπχ,ντει νίηην*
BsAriw tνζ/ρκας 2f μίξ*)7Γ@» w mCßSi®%Κ6 ύίος τιάρων φυσικών xolggtvov Κντον 9
Åv]$ dhhevet ίχη,οκ φύιτις τ kpoiSij*JOHANNES L. STALENUSio
Acad. llbfal. S,Ss Theol. Prof. ord.pub. & nunc temporis
. iProredor*
SImiratur Homo fpatiofa palatia regurmQuae muito artificumflruäa labore videt:Cur proprium haud idem fpedetlydema, rogetq;
Artificum quisnatn ftruxerit illudopus/Ergo quam faciasj:-udentcr» ANUNDE, quodipfo
H«c ita divulges» cemere quiiq; poteft,Amicifßrno fuo appofuitSAMUEL ©rW.