C A V SSMIMFED1TJE in

PROCRESSIONIS.

QuarumTartein Priorem^

Diflertatione Academica,Confenfu Amplifßmi Ordinis Pbilofophici,

In Regia Academia Ußfalienfi,

Prsefide,S:& R:a M:tis Magna Fidei Viro

Nobiliffimo

DOM. JOHANNE IHRE,Reg. Canc, Confiliario,

Prof. E!oq. & Polif. Skytt, Reg. & Ord. Equiti de Stella Polari,Acad, Litt. Huin. Et. Soc. R. S. Upf. Memb, Soc. Ant»

Lond. Socio Honorario.Publice Ventilandam Sifiit,

facorus Ax. Lindblom, o. Gotbus.Reg, Ac, Sc, Hohn. Adfcr.

In Audit. Carol. Maj. D. 13. Apr. MDCCLXIX.Horis Ante Meridiem Solitis.

1

V p fa 1 i aeApud Joh. Edman, Reg. A. Typogr.

Summas in S:am R:am M:tem

Fidei Viro,

Regis Regnique Suecias SENATORI,COMMENDATORI Ordinis de Stella Polari,

lüuflrißimo Exceilen tijfimoqne COMITI,

DOH,no GEORG 10GYLLENST1ERNA.

Msecenati Maximo.

(j\uid prodefl Pietas infita mentibüs,hv;<f Ni fignis patent, ni queat exprimitp lUitis Speeles ? Quam dabo tejferam,

MJECENAS, animi mille favoribusEmti ; quidque loco pignoris afferam ?Präter nomen enim nil mihi flippetit,Notnenque are diu quod juit in TUO y

Et quod femper erit: fed videat tarnenSaltem iflboc oculus pwticus & fciatMundus. Pieridi da veniam mea,

Heic in prafidium quod fibi devocetGrande dulce TUUM nomen, Apollini,lam carum memori i fed proprie fibiIn Splendore fuo Curia vendicat,In cujus Statuts funt ATAVI decemClari bisque duo jam tituli, quibusAddet pofteritas aqua TUUM quoque.

Excellentise Veftrte

Cnltor Devotiffimus.J. A. Lindblom.

amottr des Lettres, qui efl un merite cbés nos voifins,ti efl encore å la verité, qi? une mode parmi nous,

ne flera peut-hre jamais autre chofle; mais quelque dange-reufle que floit cette mode, qui pour un Mecene eclairé pro-duit cent Amateurs ignorans orgiieilleux, peut • etre luiflommes nous redevables de -ii étre pas encore tombes dans laBarbarie, ou une foule de circonftances tendent a nous pre-

cipiter<

Alembert Difcours Prelim: de 1' Encyclop p. 166.

PR/E-

PRJEFATIO.

ommiinis fcre omnium nofiro avo jacfatur queri-monia, folidioris eruditionis figna aufpicateminus omine ac fataIi quadam ftudiornm labe,

illdies tamquam evanescere atque perire. JEgre vero illaconciliari poffe videtur cum iUorum vocibus, qui feculi noflrifelicitati gratulantes, nos obfervare jabent, ad quantumfafti-gium hodie eveßa fint tam difcipJina Mnthematica 5 quam-Ulis ner non variis experimentis fubnixa fcientia PhyficayChemie£ fleconomica cognataqne alia: qua incrementa ceperitars falutaris, quot etiam Superiori fieculo incompertas ve-ritates detexerit fludium Anatomicum, quo nifiu in omniumfcientiarum incrementa fociato labore confpirent in quolibetfere oppidulo jam congregata Sodalitia litteraria, c5° quaid genus fiunt alia. Sed ut in concordiam bac redigi pos-fint, videor mihi obfervare, idem reipublica Utteraria ,

mole jam laboranti fina, accidere, quod dominis fiolet lati¬ns pofiidentibus, quam ut eorum cur a omnia aque ' obirevaleat; bi feilicet dum alia arva folieite colunt, alia (lerklescere finnnt, aut dum applaudente colono Cereri unice li-tant, aquiore animo adifieia fina vitium facere elegantia*rum wcuriofi finunt. in eundem tnodum negari non poffe y

A credo,

creäo, dum feculi genio infervientes, huc illucve folertiamnoflram convertimus, alias fcientias incultu langueseere, idvero in primis cenfpicuum effe, in iUis fcientiis, qua abhumanitate nomen accepere, Lingulsqne, ^z/^x olim erudi -frzx appellare moris erat, fere defitas nuncupare pote-rimus: quo effeSlum videmus , quum antea una Lingua,Latinam loqnor, eruditionis proma effet, £? eommunis do-Slorum interpres, zzz/zzr meliorem vita partem in addiscen-*//'x rf/z'/x pluribus infumere, neceffum Jit, atque adeo protheo-riß tamdiu infudemus, z/£ theoriß nil temporis reliSlum fit.

non convenit in ipfo limine nil profuturis quereIis Le-Elorem meum obtundere: Jatius itaque erit tamquam. remc077fe(Tam affiniere, per univerfam Europam labare (ludialitteraria, idque non cafui fed (ludia traElantium culpa effeaffignandum. Quum vero nimis operofum föret, omnia re-cenfere, qua ruinam hane impeUunt ac promovent, fatishabebo, iüa delibare, qua a parte difcenti'nm, profeSlui fci-entiarum öbicem ponunt. Qua autem pertenuis efl ingeniiconditio, hoc ita limare perpolireque non potuit, ut TuamH. L. veniam etiam atque etiam implorare opus non fit,quam certe eo benigniorem fperamus, quo rem ipfe curatiuspenfitans difficilioris invenies effe Provincia, de Vitiis fi-cut jam ßtate validis , ita longe lateque glifceutibus diffe-rere.

CAPUTL

f** * s8k *' x}% !Ht i

CAPUT. I.

Remorse fcientiis objecbe, nontam ex defeäiu adminiculo-rum, quam e culpa ftudio-forum derivandse.

^E^xiguos iii fcientiarum ftadio progreftus, ad A-cadernias publicasque artium iiberalium offici-

nas, fuere &r etiamnum lunt multi, qui fidelium Do-ftorum paucitati adfcribere non dubitaverint. Ut e-nim humani non eft ingenii, fuo Marte omnia perfi-cere, fic neque diflimulandum , Alumnum in eruditio-nis campo felici fucceftu proceflurum, perito fideliqueegere ductore, qui viam ad fapientia? adyta monftret,& qua ratione diverticula vitare & pracipitia fugerepoffit, fciat ipfe, & candide monftrare velit. Scilicetimpeditum eft, ad fcientiarum penecralia quod ducititer j non tarnen adeo falebrofum ut in ipfo ingreftufubfiftat alacris Minerva: neque is eft bonorum Pr^ce-

A 2 ptorum,

Ü ) 4 C H

ptoriim, ficut quidam falfo criminantur, defectus," utduce deftituta, naufragii timore liberaliornm artium pe-lago fefe committere reformidare debeat. Experientiamteftem apellare liceat. Hac quotidie edocemur, nonita paucos Mufarum elfe Alumnos qui ferio Difcipli-narum ftudio fefe devovere, quiqae vel modico tem¬poris fpatio, non poeniténdam adfecuti fint maturita-tem, quum alii contra, pariii ingenio iisdem ducibuseadem adcurata fcientias traftandi methodö ufi, ambi-guis errantes paffibus, inter fibrös prius confenescunt,quam mediocritatem adtigerint. Quid autem hinc aliudefficitur , quam quod iniquäli horum opera & adfidu-itate Prasceptorum dexteritas ab omni; eriminatione pe-nitus vindicetur. /Egre itaque adducimur, ut eorumfententiae palmam adjudicemus, qui damna fcientia-rum ex bonorum Prasceptorum penuria prascipue di-manare cenfent.

§. 2.^Sic neque eorum ample£timur partes , qui tardos

in Scientiis progreflus, rariflimo alacriorum ingenio-rum proventui tribuendös urgent. Ad hanc renn fi quidvideo, illud pmmno fpeftat: Fi åre förfäkrade at Natu¬ren bafver i våra tider jamma drift, Jörn uti tb'e allraåld-ßa. Tbes ßore Maßare låter fitt Ferk ej ja ögonfkenligennötas, faß bans rattvifa vill, at tbet en gång fkaü förfalla,a). Si temporum Annales perlufirare placuerit, profi-tendum quidem elf, ut veteri dicitur proverbio , nonquovis anno aut Reges aut Poetas nafci, nec omne le-

culum

# } 5 ( •culum eandem ingeniorum tulifle meflem. In judican-da autem ingeniorum ubertate, non ad Mufas folum,Ted ad indolem ftudia& exercitationes litteris operanti-um refpiciendum; Sc tum videbimus, nuJlo fere temporedefuifte, quae feculi fui laude pofteris fefö commenda-rint ingenia. Quicquid praeclari & magni fuit in ele-gantioribus fere omnibus ftudiis, Augufti & Maecena-tis temporibus efRoruit, nec tarnen fterile fuit aevum

proximum, aut iners ac efFetum torpuit, minori licethonore Sc praemiis exhilararentur artium Cultores. Tra-janus barbariei adrepenti ftrenue oblu&ans, exulantesMufas Roman revocavit, comprobans, nec artes inge-niis nec ingenia artibus defuifte. Aimula itaque Cice-ronis Sc Livii, Tacitum loquor Plinium & Quintilia-num, feculum ejus eduxit ingenia. Quum fuis gaude-rent Mufae Maecenatibus, integra fuit res Litterariajquumautem mutata fecula diverfum nationibus indidere ge-nium , facies litterarum non mediocrem fubiit mutatio-nem. Hinc effufis in Romanum imperium Barbaris,fcientiarum genus omne adeo defe&um eft, ut floremSc decus defideraverit prorfus omne. Qui autem fe¬rnere naturam ut fterilem ingeniorum matrem hifce tem¬poribus accufaret, idem ille campum, cujus meflis gran¬dine, calore Sc noxiis devaftatur animantibus, itidemfterilem diftitare videtur. Quod enim fol ad fecundi-tatem terrae,idem praemium, honores& quod a Principi-bus praefidium datur liberalioribus ftudiis, ad eorumubertatem haut dubie conferunt. Omni enim temporeScientiae Sc earum antiftites paria fubiere fata:femper in-

A a g«-

f? ) 6 ( <$

genia indolem nationis & inclinationes imperantis fe-cuta funt. ConfummatifTimos in arte bellica ImperatoresAlexander numquam defideravit: ferocifTima fub Ro-mulo Roma Numa regnante quietam coluit pietatem.Virtute bellica apud intonfos veteris feptentrionis inco-las quot inclaruerint nomina, Hiftorie teflantur omnes.Lumen quafi omne everfo Occidentali imperio in Mo-nachorum cellis obfufcatum fuit, utpote Hierarchie Pa«pali peftiferum, que non nifi cum crafliflima confifle-re poteft ignorantia.

Hinc inducere non abfonum judicamus, fingulasetates habuifle,&, dum tempora manebunt, forfan ha-bitura ingenia vario Scientiarum generi adcommodata.Sia vetufliflima litterarum facie oculos avertentes,no-bis propiora examinare velimus tempora, nemini nonin confeflo erit, ingenii laude fecula Francifci I, Chri-ftine, Medicee domus,Ludovici XIV, antiquitati ni¬hil propemodum cedere. Quid quod fecus fentienti-bus longam nominum feriem, quam noftra etas vidit,noftraque tulit Patria, Ar&oe genti in litteratorum or-be immortale decus adftruentiurn, opponere poflem, ni¬fi omnium memoria ita adhuc viverent, oculisque ob-verfarentur , ut fua fe quisque immtfrtali laude com-mendent pofteritati.

a) Vide Nob. Pisef, Fräga: Hvarföre flore och namnkunnige MänTh. V» • •

§• 3-

«§&> 'S H («2S> J 7 V ^5*

5- 3-Calculis hac ratione lubdu&is propius ad inftitutum

noftrum accedimus. Quum nequeDoftorum in fcientiisconlummatiftimorum defeflui nec inertiae ingeniorumoccafum adrepentem folidioris eruditionis ad (cribere fasfit: peritiorum venia non dubitaverim, magnam hujusculpas partem in ipfos litterarum cultores conferre. Ve¬rum enim vero quisque horum fuos pati poteft må¬nes, iilamque inire ftudiorum rationem , qua? quan-tumvis improbos conatus lufflaminet. Herculeus im-mo etiam vanus foret labor, fi quis id fibi fumeretnegotii, ut omnia recenferet avia, in quae Mufarumtempla petentes haut pauci auferuntur. Sed ne tarnennihil egifte videamur, aliqua prout calamo fefe obtu-lerint afferemus. Communia mihi quidem vifa funt illa,quse ab SCOPO, quo ad artium liberalium ftudia inflam-mantur, & ab illa ipfa RATIONE, qua in fcientiarumftudio decurrunt Juvenes, derivantur. Qui inter ut-rumque nexus elf, fitque oportet, hoc opus hic nobiserit labor. Mutilo uno vel altero, neuter prodefie po¬teft. Finge hunc vel illum Studiorum fcopum minuseile juftum, & dilucide mox patefcet, in eligendisme-diis, qua? refta ad metam tendunt via, non magis eumefte follicitum, vanamque fore operam fufcipientis.Quod fi ineptis quidam addu£tus motivis in erudito-rum caftris fibi defudandum propofuerit, nonne illumipfum cum adcuratifiima fcientias traftandi methodo, il-lis & Reipubli-cae peftime conlulturum fore credis? Inipfo enim fapientire viridario illas tamtummodo collige-

re

IS ) 8 ( fg

re ftudet cognitiones, quas ad finem iilum foedum tor-quere poteft,&hac ratione numquam ad verx eruditio-nis adyta penetrare enitens, fcientiis non parum officit;porro cognitionem fuam tetrico fin i adcommodans Pa¬trik pari modo noxius evadit. Neque praeftantioremjuftus ftudiorum fcopus prabebit ufum, fi prjepofteraratione ipfius compotes fieri adgrediamur. Si fcientiashaut fecus ac inftrumenta , eas perficiendi facultatesfpeftaveris, quae felicitatem vitae praftare debent, abs-que longa augumentorum ferie, confitearis necefle eft,finem illum, quem fcientiarum cultu feåari fas eft, us-

que adeo elfe neceilarium, ut illo fublato folidiorerntoili eruditionem certum fit. Atque fic juvabit, ftudio¬rum fcopum paulo curatius penfitare, fcientiarumquemde coliigere fa ta.

CAP UT II

Scopus ftudiorum vulgaris opti-mus non eft,nec flori Scien-tiarum adcommodatiffimus.

§• *•

Quemadmodnm illi, qui iter aliquod fulcipiunt, inanteceftum fecum conftitutum habere debent, non fo-lum quo tendant, led etiam cur viam ingrediantur, &hoc fi negligant, inconfulte errant & temere vagan-

tur \

H ) 9 ( H

tur; ita etiam qui ad fcientiarum facraria gresfum mo-liuntur, ante quam ftadium hoc ingrediantur, fedulodeliberabunf,quo Curfum dirigant, qua fpe carceres re-linquant, & quem laboris exantlati ffuclum percepturifint. Si jam officia noffcra in genere confideraverimus,pro objecto illa habent vel DEUM, vel alios hominesvel nosmet ipfos. Refpe&u itaque DEl, ftudia noftrapräcipue eo dirigi debent, ut de fummoNumine piefentire difcamus, iilius Majeftatem debita venerationeprofequi, & tam ex fapientiflime conftru£ti mundi hu-jus fabrica", quam ingentium in nos quotidie profici-fcentium beneficiorum confideratione, ad fummi opifireis & nofiri generis clementiffimi eonfervatoris & fta-toris eultum vehementifiime incitemur. Refpe£tu alio-rum,memmifie oportet, nos nobis natos non etTe,fedideo luce donatos, ut tamquam Cosmopolitae focietatiuniverlali & tamquam certae Civitati adfcripti, patriaefaluti & dignitati nos impendamus, idque agamus, utquam utilifiima iilius membra evadamus/& quam plu-rimis aliqando inlervire queamus. Quod nobis ex ftu-diis iitterariis commodi fperari debet, eft, non ut nu-da rerum cognitione animum & memoriam implea-mus, fed ut meliores fiamus, ut illa difcamus, quae ju«aicium ad veritatem inveniendam dirigant, qua; volun-tatem boni defiderio malique avérfatione imbuant,quaeque affe£tus in ordinem cogant. Ad hane amus-fin fi conatus ftudiis fefe devoventium exegerimus, in-veniemtis, ftatim quam plurimos, qui in vafia deviaabeunt, & vel temere nulloque eonfilio Mufis nomina

B dant,

IS ) 10 ( $

dant, vel illiberali fcopo ducuntur, vel tandem natura«Ii ineptitudini obluclantes, ktidia,ad qux nati non funt,amplediintur» Scilicet mukös dura Parentum juka adScholas & ludos litterarios adigunt, nulla habica rationeingenii vél inclinationum, fed ut quam obfcuritas nata-iium ipfis forte denegavit nominis claritatem nati , litte-ris aliquando adquirant. Illi pufiiiis adhuc ftudia incul-care allaborant, vanique magis nominis quam eruditio-nis ftudio tenellos animos accendunt, adeo ut, cumScientiarum thefauros in publicam utilitatem compa-rare deberent, non nifi okentationis ergo Mofas colereadfvefcant. Quin & alii, cum campos eruditionis fibiperagrandos proponunt, quum, inquam ad Academiasfe conferunt, hasc loca ftudiis confecrata eke non me-

minerunt, fed circum eke, in animum inducunt, ubinil nik ludi, illique-non femper elegantikimi , ex-erceantur. Putant, heic campum fe ingredi, ubi fe li-beros eke, licentia probare fas fit, ubi Muße otiumament, non litterarium illud, fe quale agere folent, quifui officiorumque fuorum immemores, totos dies pan-diculantur, Alii Åpollini nomina dant non minus in-glorium alium in finem, pauper ut inopiae Cux aliquan¬do comparet kvarnen, divites ut majorem opulentiamadquirant. Quin immo haut pauci funt,qui ideo tan-tum ftudia fe&antur, ne illis opprobrio fit, omniumrerum ignorantes eke; alii hunc vel illum honoris ti-tulum ftudiis aucnpari faüagunt. Multos quoque curlitteris tempus confumant, ipfos ignorare credimus, &coeco quak impetu ad litterarum Studia duci. Alii de-

nique

# ) I* ( •

nique ab injuftis rerum «ftimatoribus, ad ftudia inci-tantur, quorum neque ingenium litteris aptam nequeinfcientia uliis exemplis fingi formarique poteft. Ne¬que raro femet ipfos fallunt, qui naturalem quendamimpetum, pro dexteritate ingenii reputantes , littera-rium ineunt curfum. Contra vero quam exiguus eo-rum eft numerus, qui maturo ingenii & virium exa-mine habito confilioque virorum do^lrina & experien-tia fuba&orum inftru^i, conflanti propofito fibimet &fcienciis pro viriii parte confulere, florefcentis setatisannos artium ftudiis impendunt i

§ 2.

Magni proinde interefl ejus,"qui ad ftudia animumconfert, examinare, quibus addu£tus motivis ipfam>,in-grediatur viam. Multa & fere innumerä in hoc ftadioobvia funt impedimenta ac remor« ut fere tcedii mo-lediarumque pleniffima funt omnia fcientiarum elemen-ta: qui vero h«c firmo peåore excipere non valet,illasque moleftias «quo animo devorare gravatur, quacfäpientke Candidato fub initiumTirocinii, & antequameo usque ejus induftria provedta eft, ut dignitate &(vavitate fcientiarum capi poflit, moleftiam facedunt,ille melius fibi conlulet, fi maturam midionem impe-tret: dum contra hoc ille, qui obfecundante [fautriceindole & veris accenfus motivis, difciplinarum camposingreditur, obftacnla qutevis fuopte ingenio & indudrianon vincit modo, led etiam quo maiora indies cognitionisfentit incrementa, eo magis ad progrediendum ultra in-ftammatur. Non quidem deffitendum, avidam illam gloria?

B 2 cupi-

H ( gg?

eupiditatem divitiarumque iramo &ipfam vanitatem ho-mines ad praclara fa?pe allicere fäcinora; fed fimul ab al¬tera parte arque concedendum arbitror, has a litterarumCultoribus unicein confilium vocatas, triftes litterarumportendere vices, nec largam admodum ipfis promit-tere ftudiorum meflem. Horum qnippe opera eun-dem fere eventum habet, qui bombycis elfe fölet, quiut mollius commodiusque fibi conglomeret domiciliium, fila fua magno fervore deducit, quum autem pro¬be defudavit, tum primum videt, fe non nifi arti pa¬nter ac artificl perriciem contexuiffe & fatalem interi-tum. Eleganter, ut fölet, in hane um differit ingeni-ofiflimus GELLERT; Alle unedle Abfichten im ftudiren,haben einen febUmmern Einflufs in die •Wißenjcbaften > undin denjenigen, in welche fie berrfchen, als man denckt.Her laßen von das * was\ man Gefchmack, was man Nei¬gung zu ihnen nennet, dringen ße nie in das innere Wefenderfelben \ und wie können ße das, da ße keinen Reitz anihnen finden ? Sie bleiben auf der Oberfiache der Gelehrfam-keit, fie eifüllen ihr Geddchtniß mit Worten und Begriffender Gelehrten, ohne daß ihr Vevffand dadurch gebildet ci¬der angebauet wird. Und was brauchen fie zu ihre Abfich¬ten mer, als die figur der Wißenfclmft, als die mine derGelehrfamkeit, eine geringe Kenntniß der Sprachen, und dasEcho etlicher Lehr -Bücher\ wenn fie nur für diefe? oderjenes Amt, für diefe reiche Pfründe, für diefen Titel, fürjene Verbindung mit einem angej,"ebnen Haufe, für denHunger oder für die Eitelkeit ftudiren, Ohne genie, ansunedlen Abfichten zu ftudiren, heilt die Wißenfchaften verUneh¬

ren,

# ) 13 (ven, fich felbfl befchimpfen, die Ordnung der Natur undder JVelt umkehren, a)ß~) Gelierts Vermifchte Schriften 2» Tb.

§• 3*Neque tarnen temere quis inde in animum indncaf,

nos ffcudiorum Cultorem omnibus exemptum paffioni-bus fingere, id quod cum Stoicis delirare foret.Quis enim afperam adeo ferret fententiam, ut impul-fum proprii amoris, nominis dignitatis & prremii afpe-ftü excitati, a Mularum caftris prolcribere velletr1 Nosvero immoderatum ipfius irapetum, ut in ceteris, ficetiam in civitate litteraria damnamus. Gloria? quippecupiditas, fi liberaliorum Artium Alumno, pro inci*tamento fit, id nulla ratione a nobis illiberale ducitur:fin autem, prosthabito nobiliori fine unice iua commo-da & vanam gloriolam aucupetur; non poteft non fie-./ri, 11t rivuli, qui ex turbidis his fontibus promanant,limpididimi non fint. Ut enim illorum mercenaria in-genia eo non feruntur, quo natura, fed quo lucrumducit, latisque habent,eo usque progredi, quo fpes e-molumenti invitat, illaque ceffante fubfifhint; ita ho.rum faftus unice titulos & no'minis claritatem .affedtat,parum penfi habens, quibus artibus eandem aflequan-tur. Talis elf,de quo alicubi Vir ingeniofus, fed nefeioan ab hoc vitio omnimode intadtus, alicubi ha*c pro-fert: "Les applaudipfemens publice appattiennent a lui feul;& je dirois qii il fait tout pour les obtenir, f il n en fal-

/oft

# ) 14 ( #

foit plus pour en priver fet Concurrens. De lå näit tout ce

que le vice a de plus lachet? de plus odieux, b) Hujus-modi homini in ip(a Religione nihil faerum ed*, dum-modo famam nominis fui extendere poffit. Ut fupraceteros fapere videatur, religioni non ducit, fanSis-firaa falutaris do&rinse capita impugnare, & giganteaaudacia temeritateque ipfum coelum petere« Ee fane iieorum finum excurias, qui tam prileo quam noflro x-vo Atheifticam impietatem profeffi funt, aliam eorumvefani® rationem vix invenies, quam quod gloriofumputaverint* illa profiteri, qua: cogifare horrent mode-ftiores fanioresque alii. Plane nobis adfentitur de Pa-tria parker ae fcientiis longe roeridffimus D:nus KRY-GER ita dillerens: Den fattigafie bjerna tror fig fnaraflkunna lyfa i JäUfkaper, fäfom en mennifka af dråpligt for-flånd, om hon drager fram har och der en anda ur deifli-fka fkrifter, och deraf knyter ihop en fpinneltvåf, hroilkenhon fpänner ut at fånga fugor och mygg, det dr lika fwa-ga Själar fim hon fiel}, c )

b ) EJprit de Roujfeau.t) Tankar vid lediga ßunder. Art, Fritdnkeri,

{♦ 4>Non folum vitiofis induåi rationibus almas mukl

ampleåuntur Mufas, fed etiam in eligendö ftudiorumgenere, id quod ipfa teflatur experientia, in infigne fii-um pariter aclitterarum damnum peccant. Nemo ed:,qui ignoret, diverla fludia diverfas requirere animi do-tes3 ita quidem trt hoc acte Judicium, illud memoriam

tena-

:m ) *1 {Mmtenacem iftud vividam imaginationem pofcat. Si ve-ro qui memoria pollet, illis fcientiis fefe dederit, quaefubciiioris funt indaginis, idem agit, ac qui lyram tra«£tare voluit ad bajulandum unicenatus. Par etiam ra¬

tio eft, fi qui memoria deflituitur, in Linguis addi-fcendis aut ftudio hiftorico tempus fuum contriverit:fudabit certe multum, multumque olei difperdet, Ac-cidit vero fmiftra ejusmodi optio variis ex cauflis. A-lii enim caeco impetu obviurn quodvis arripiunt, aliosobfequium contra torrentem adverfos agit, alii feculigenio infervientes illa ftudia ampleåuntur, quse hic illicinprimis fervere vident, alii tandem ex omnibus ali-quid delibare pulcrum exiilimant, atque ita dum mul-tifcii efle geftiunt, infcii evadunt, nusquam habitantesdum ubique habitare volunt. Hi quippe dum varia:eruditionis laudem aucupari, in animurn inducant,decurforia levitate disciplinis eam impendunt operam,quae pofl exanclatas tumultuarie vigilias, nil praeter in-digeftam notionum farraginem ipfis relinquit. Quandjevois un homme, pereleganter omnino diflerit Roufleau,epris de l nmour des connoiffances, fe laiffer feduire å leurscharmes conrir de P une apres P autre, fans favoir f ar-riter, je crois voir un enfant fur le rivage amdjfant desCoquiUes, £? commenqant par f en charger, puls teilte parCelles qu3 il voit eneore, en rejetter^en reprendre, jusqit ace qu3 accabli de Jeur multitude, ne fachant plus que choi»firy il finijfe par tont jetter, f en retourne a vuide. d)Hisce gemina funt, qu^ antea laudatus D:nus KRY-GERdiflerit: Hos dein fom omgd med IVettenfkaper, regera

Ü ) 16 ( II

i Jynnerbet twenne flags fhrdommar ; Ty en del giöra deftörfle ting till fmå faker, och en del fmå faker till florating. De förre blifwa Charlatans i Lärda Samhället, ochde fédnare Pedanter. Ett flygtigt finne, fom år förknip-padt med lattja, har hwarken luft, lemnar fig tid> attnnderjöka Jakerna, och inhämta grundelig kunfiap om någotLärdomsflycke $ fådane mennifkör äro nbjde dermed\ at för-fkaffa fig några allmänna begrepp om JVettenfkaperna.zw/?# lära all ting med lek och utan någon möda: derföreuppehålla de (ig endafl wid Jkalet, och anfe för mindre nö¬digt, at fmaka kårnan ■> endaft der/öre at det faller dem be-fwårligt. De inbilla fig jämwäl fielfwa, och JÖka inbilla an ¬dra , att deras läfnings fått är det häfta ; derfore prifa dedet läitafte och prydligafle af Wettenfkaperne fom det nod*Tvändigafte^och tillräckligt till deras ändamål-men all grun•delig lårdom kalla de grillenfengeri. Deraf kommer, at denrätta Lärdomen ofta har inga ftörre hatare än fådana half-lärde« Och fom alla fmå genier hafwa flora tanckar omfig fielfwe ,få wilja de garna anfes öfwerallt för Lärde', kom¬mer dertill, at de hafwa af naturen en flytande tunga, fåprata de ofta mer än de förfiåoch fatta den enfalldigahopen i förundran om deras wishet. e) Plures cauff# no-fte Patronos de induftria pratereo, quod hofce incli-ti nominis duumviros vel nubem teftium lua fide x*

quiparare, haut ex vano cplligitur.d) Emilc, liv. TI.e) Tankar vid led. fl. Att. Fardomar,

§• >-•

# ) 17 (

§• 5-Permulta quidem amplius nobis aicenda fuperes-

fent, féd brevitatis itudio, hic gradum fiftimus, qu&reftant de Vitiis in ipfa ftudiorum Methodo, alias fortetradituri. Finem pro nobis faciat Sereniflimus Phiiofo»phus De SANS SOUCI, cum de pra^ftantia fcientia-rum, a furpmo Numine hominibus concesfarum , itamoduiatur;

La Science efl un don, que fa main diftribue,Mais ne prefumez point qrf elle fe proflitue.Les Arts font comme Eglé dont le Coeur rf efl renduQrf a T Amant leplus tendre le plus aflidu.Si Eons favés /' aimer, prcdigue en fes largeffesElle ouvrira ponr Vans des fources de richeffes,E ufaqe qrf on en fait les augmsnte encor plus ,

C efl le trefor flicrc de toutes les Vertus. *)

s. d. a

*) Reeciiil des Oenv, Tom, TIL

A •*'.

# # fp$ #

&

Tili H. R.

Jacob Ax. Lindblom

ar af JDitt Snilleprof den lårda Verlden fågnas,Tillåt at ock Din Van fin glädje yttra får.

Ibland det valda folk dar Ro med Nytta hågnäsVår van (kap börjad blef fom ofver tiden rår."Den mognad och det vett Du vid forfoken yifat,

Dig mer ån värdig gjort en högre kunfkap nå:Du hindren undanröjt, man har Din flyrk a prifat,.Då Du ock färdig var til trefald heder gå.Men fadant enfkilt år» Du alman acktning ågerAf dem fom kanna lårt Ditt fnille och Din dygd»Når Vanvett rafat fritt och bland ofs flagit lager»Din ofkuld af fig fjelf dock njutit fåker (kygd>Af menfkokårlek rörd Du lafiens trål beklagar,Om lyckan Honom ån til foflerfon har valt.Men tackar himlens nåd, fom altid råttvifb lagar,At han med egit ris fit noJe får betalt.Min Lindblom tröttna ej, jag fpår Du målet hinner,Faft ondfkan ville jåmt Dig nytt bekymmer ge.

Du fom en Phcebi Son fnart åter krantfen vinner:

Men vet min onfkan år, at hogft belont Dig fe.

HERM. SCHRÖDERHEIM.