+ All Categories
Home > Documents > VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano...

VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano...

Date post: 07-Aug-2021
Category:
Upload: others
View: 0 times
Download: 0 times
Share this document with a friend
581
VisonekavyaKaye Kakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu
Transcript
Page 1: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VisonekavyaKayeKakahya

VyachiHelasevyaVaka-Kulishitu

Page 2: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

LIF

UC

HI

AT

AM

BU

KIL

EN

GA

MO

YE

SU

FW

ENYISHA

NG

ALIL

EYA

AV

ILE

NE

ITULEYA

TALAKONYICHI

Shitone

Tule

Tole

mai

Shef

wolis

he

Kan

a

Kes

aliy

a

Kola

jine

Kap

elen

au

Man

gata

ne

Chiv

elya

Naz

alet

a

Nan

e

Shin

dopolis

he

Salim

iPe

la

Ndam

ashik

u

Laf

wan

a

Ndey

one

Kan

ate

Pil

iH

elem

one

Kes

aliy

aFw

ilipi

Nga

mal

aM

bet

esay

ita

Hip

o(H

iposh

e)

Avila?

Nga

taly

a

Mbet

ane?

(musa

liya

Yota

u)

Kalungalw

ijiwaM

endete

lenya

(Kalungalw

ijiW

amunen

e)

Kalu

ngalw

iji

waN

galileya

KAP

O

L

I

S

H

E

Page 3: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

Jin

gan

da

jam

uN

dek

apo

le

Mik

wak

wa

Yay

inen

e

Jila

Vaz

ach

ish

ilen

ga

Ch

iku

ma

Ku

fu-

ma

ku

Ng

alil

eya

Nak

uya

ku

Yel

usa

lem

a

Jila

Yik

wav

oya

Ku

fum

ak

uN

gal

iley

aN

aku

yak

uY

elu

sale

ma

yaK

up

ula

san

am

uP

eley

a

bi7-LV

N

D

E

SAM

AL

IYA

P E L E Y AY

UL

EY

A

IND

UM

EY

A

AL

AV

YA

Andep

atal

e

Njo

pa

Alim

atey

a

Luta

Em

au

Nga

za

Enone

Sam

aliy

aP

iliE

vale

Sukal

eP

iliYa

vaN

geli

zeL

ishi

ma

lyaY

akov

a

Efw

alim

e

Yel

iko

Mbet

efw

aje

Yel

usa

lem

aM

bet

ane

Mbet

elem

aH

elote

mu

Hev

elone

PAMBOYAYULEYA

Mas

ata

Mbel

e-sh

eva

Nge

lyas

a

Fw

ilate

lefw

a

KalwijiYotau

Kalungalw

iji

waM

ungw

a

(Kalungalw

iji

waK

ufw

a)

NO

TE

0jim

ayilo

20

0jik

ilom

ita

20

Page 4: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka
Page 5: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka
Page 6: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

Visoneka vyaKaye Kakahya

VyachiHelasevyaVaka-Kulishitu

“OLOZE KULI MELU AMAHYA NAMAVU AMAHYA

AZE TULI NAKUTALILILA NGE OMU MWAYA

LUSHIKO LWENYI, KAHA MUWAKIKO

NAMUKAPWANGA KWOLOKA.”

—WaPetulu 2, 3:13.

Page 7: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

˘ 2010

WATCH TOWER BIBLE AND TRACT SOCIETY

OF PENNSYLVANIA

All Rights Reserved

Visoneka vyaKaye Kakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu

VAKA-KUSONEKA

WATCH TOWER BIBLE AND TRACT SOCIETY

OF SOUTH AFRICA

1 Robert Broom Drive East, Rangeview, Krugersdorp, 1739, R.S.A.

Mbimbiliya yosena yamuundu vayalumuna mumalimi ano: Afrikaans,Albanian, Arabic, Armenian, Bulgarian, Cebuano, Chichewa, Chinese

(chachashi), Chinese (chamwaka), Cibemba, Croatian, Czech, Danish, Dutch,Efik, English (namuVasona vaTupuputa), Finnish, French, Georgian,German, Greek, Hungarian, Igbo, Iloko, Indonesian, Italian, Japanese,

Kinyarwanda, Kirghiz, Kirundi, Korean, Lingala, Macedonian, Malagasy,Maltese, Norwegian, Ossetian, Polish, Portuguese (namuVasona

vaTupuputa), Romanian, Russian, Samoan, Sepedi, Serbian, Serbian(Roman), Sesotho, Shona, Sinhala, Slovak, Slovenian, Spanish (namuVasona

vaTupuputa), Sranantongo, Swahili, Swedish, Tagalog, Tsonga, Tswana,Turkish, Twi (Akuapem), Twi (Asante), Xhosa, Yoruba, and Zulu

(Kaha yili nawa muchihanda mumalimi ano:American Sign Language [haDVD], Amharic, Azerbaijani, Azerbaijani

[Cyrillic], Brazilian Sign Language [haDVD], Cambodian, Chitonga,Colombian Sign Language [haDVD], Estonian, Ewe, Fijian, Gun, Haitian

Creole, Hiligaynon, Hindi, Hiri Motu, Italian Braille, Italian Sign Language[haDVD], Kannada, Kazakh, Kikaonde, Kiribati, Latvian, Lithuanian,

Luganda, Luvale, Malayalam, Mexican Sign Language [haDVD], Myanmar,Nepali, Pangasinan, Papiamento [Curacao], Punjabi, Russian Sign Language

[haDVD], Sango, Silozi, Solomon Islands Pidgin, Tamil, Thai, Tok Pisin,Tongan, Tumbuka, Ukrainian, Uzbek, naVietnamese)

Totala yajiMbimbiliya josena jaVisonekavyaKaye Kakahya jize vapulita: 173,865,633

Yamu 2012

Ou mukanda kawapwa wakulanjisako. Wapwa hichinoma chimwe

chakuzachisa kumulimo wakunangula vatu Mbimbiliya mukaye kosena

uze vakundwiza namawana akulisakila.

New World Translation of the Christian Greek ScripturesLuvale (bi7-LV)

Made in Republic of South Africa

Vautungile muRepublic of South Africa J.G.

Page 8: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

V ISONEKA Vyajila vavisonekele muchiHepeleu, nachi-Alamayiki, nachiHelase kuhichila mushipilitu yaKalu-

nga. Oloze hakusaka “vaka-mafuchi osena” vanganyale ku-Mazu aKalunga, Visoneka vatela kuvyalumuna mumalimiamavulu. (Mateu 24:14) Mikanda 27 yakufuma hali Mateunakuheta kuli Kusoloka vayivuluka ngwavo “VisonekaVyachiHelase vyaVaka-Kulishitu” mwomwo vavisonekelechatete muchiHelase kuli vaka-Kulishitu mulikulukaji lya-myaka lyakulivanga C.E.

Mbimbiliya yaVisoneka vyaKaye Kakahya VyachiHe-lase vyaVaka-Kulishitu vayilowele chatete muChingele-shi mu 1950. Kaha vayalumwine kufuma mumikanda yachi-Helase yaWestcott naHort, yize yalitombola najimanyusiki-lipiti jachiHelase jakushikulu. Eyi Mbimbiliya yaVisonekavyaKaye Kakahya yakavangiza chikuma mwaya mikandakaneyi yachiHelase. Yino Mbimbiliya yaLuvale vanayalu-muna kukavangiza Mbimbiliya yaChingeleshi, ngocho na-yikiko nawa yinakavangiza mwomumwe.

Lijina lyaKalunga lyakulipwila, Yehova, lyasoloka mapa-pa 237 muMbimbiliya yaVisoneka vyaKaye Kakahya Vya-chiHelase vyaVaka-Kulishitu. Chihande chatete haViha-nde Vyakuhakilako vili muMbimbiliya yino chinalumbunu-na vyalijina kana, nakusolola nawa mivwimbimbi. Kaha ha-kuwana nge lijina lyaKalunga lyatela kupwa lyajila kahanawa vatu vosena vatela kusanyika halijina kana numbavakavalwile, ngocho Mbimbiliya yino yili nalijina lyaYeho-va muvihela vyosena muze lyatela kupwa muVisonekaVyajila.—Mateu 6:9; Wavaka-Loma 10:13.

Mazu akwamba ngwavo, Visoneka vyaKaye Kakahya,afuma halushiko ashika Kalunga lwakuneha kaye kakahyakakwoloka kaze nakakanganyalisa vatu vosena. (WaPetu-lu 2, 3:13) Vaka-kwalumuna Mbimbiliya yino vaze vazangaKalunga MwenyaVisoneka Vyajila, vamona chikupu ngwa-vo vakwechi chilika chachinene chikuma chakwalumunavishinganyeka najishiko jenyi mujila yakwoloka. Shikahotunafwelela ngwetu Mbimbiliya yino nayikafwa chiku-ma vaka-kuyitanga vaze vali nakufwila “vapwenga nachi-nyingi chakwoloka chakutachikiza muchano.”—WaChimo-teu 1, 2:4.

KUJIMBULA

5

Page 9: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MAJINA NOMU YALIKAVANGIJILA MIKANDA

yaVisoneka VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu

MUKANDA MUKAVATU LIFWO

Mateu ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 7

Mako ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mak 62

Luka ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Luk 97

Yowano ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yo 157

Vilinga ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Vil 204

Wavaka-Loma ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Lom 265

Wavaka-Kolinde 1 ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Ko 291

Wavaka-Kolinde 2 ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 2Ko 316

Wavaka-Ngalesha ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Nga 332

Wavaka-Efwesu ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Efw 341

Wavaka-Fwilipi ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Fwi 349

Wavaka-Kolose ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kol 356

Wavaka-Tesolonyika 1 ˛ ˛ ˛ 1Te 361

Wavaka-Tesolonyika 2 ˛ ˛ ˛ 2Te 366

MUKANDA MUKAVATU LIFWO

WaChimoteu 1 ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Ch 369

WaChimoteu 2 ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 2Ch 376

WaChituse ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Cht 381

WaFwilemone ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Flm 384

WavaHepeleu ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Hep 385

WaYakova ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yak 404

WaPetulu 1 ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Pe 410

WaPetulu 2 ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 2Pe 417

WaYowano 1 ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Yo 421

WaYowano 2 ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 2Yo 427

WaYowano 3 ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 3Yo 428

WaYuta ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yut 429

Kusoloka ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kus 431

MITWE YAHELU NAVIPANGO

MuMbimbiliya yino muli mitwe yahelu hamapapilo amavulu. Mi-

twe kana yinapu yakukafwa mutu awane washi mijimbu yamuMbi-

mbiliya.

Vipango vanalunjika vivali vivali [[ ]] vili nakusolola nge mazu

ali muvipango kana kawatwama hamijimbu yakulivanga yakushi-

kuluko.

6

Page 10: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

7

1 Ou ukiko mukanda wamuji-mbu waYesu Kulishitu, mwa-

naNdavichi, mwanaApalahama:

2 Apalahama asemene Isaka;Isaka asemene Yakova;Yakova asemeneYuta navana

veka vamalunga;3 Yuta asemene Peleze naZela

kuli Tamale;Peleze asemene Hezelone;Hezelone asemene Lame;

4 Lame asemene Aminatave;Aminatave asemene Na-

shone;Nashone asemene Salamone;

5 Salamone asemene Mbowazekuli Lahave;

Mbowaze asemene Ovete kuliLute;

Ovete asemene Yese;6 Yese asemene mwangana

Ndavichi.Ndavichi asemene Solomonekuli uze apwile pwevo lyaU-liya;

7 Solomone asemene Lehovo-wame;

Lehovowame asemene Aviya;Aviya asemene Asa;

8 Asa asemene Yehoshafwate;Yehoshafwate asemene Yeho-

lame;Yeholame asemene Ujiya;

9 Ujiya asemene Yotame;Yotame asemene Ahaze;Ahaze asemene Hezekiya;

10 Hezekiya asemene Manase;Manase asemene Amone;Amone asemene Yoshiya;

11 Yoshiya asemene Yekonyiyanavanavekavamalunga, ka-fwe halwola vavatundwilili-le kuMbavilone.

12 Kufuma hakuvatundwilakuMbavilone, Yekonyiyaasemene Sheyalachele;

Sheyalachele asemene Zelu-vavele;

13 Zeluvavele asemene Avyute;Avyute asemene Elyakime;Elyakime asemene Azole;

14 Azole asemene Zatoke;Zatoke asemene Akime;Akime asemene Elyute;

15 Elyute asemene Eleyaza;Eleyaza asemene Matane;Matane asemene Yakova;

16 Yakova asemene Yosefwe, lu-nga lyaMaliya, Maliya uzeasemene Yesu, ou vavulukangwavo Kulishitu.

17 Visemunwino vyosena ku-fuma hali Apalahama nakuhetahali Ndavichi vyapwile 14, kahakufuma hali Ndavichi nakuhetahalwola vavatundwililile kuMba-vilone hapwile visemunwino 14,kaha nawa kufuma halwolavava-tundwililile kuMbavilone naku-heta hali Kulishitu hapwile vise-munwino 14.

18 Jino kusemuka chaYesuKulishitu chapwile ngana. Ha-lwola vene luze vahuhwile nayeMaliya kuli Yosefwe, shimbu ka-nda valimbate, kuwana nemi-ta lyehi lijimo nashipilitu ya-jila. 19 Jino hakuwana nge lu-nga lyenyi Yosefwe apwile wa-kwoloka, kaha nawa kasakile ku-mwivwisa sonyi kumeso avatu-ko, ngocho ajinyine kumulukulu-la� mujila yakusweka. 20 Olo-ze omu alingile hanashinganyekalyehi vyumevi, kangelo kaYehova

Mat 1:19� Chipwe, kutumbika.

MUJIMBU WAMWAZA ASONEKELE

MATEU

Page 11: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MATEU 1:21–2:12 Yesu nasemuka. Vaka-kutahisa 8

ejile kuli Yosefwe kutulo naku-mulotesa ngwenyi: “Ove Yo-sefwe mwanaNdavichi, kandawivwa woma wakumbata pwe-vo lyove Maliyako, mwomwo elilijimo nalimita nashipilitu yaji-la. 21 Mwakasema mwana wa-lunga, kahaukamuluka lijina lye-nyi ngwove Yesu, mwomwo iki-ye mwakalwila vatu jenyi kuji-shili javo.” 22 Vyuma vyose-nevi vyasolokele mangana vite-semo muze ahanjikile Yehovakuhichila muli kapolofweto ke-nyi ngwenyi: 23 “Talenu! Mwa-napwevo uze kanda achilisavale-ho lyehi nalunga, mwakemita li-jimo nakusema mwana walunga,kaha navakamuluka lijina lyenyingwavo Emanwele,” kulyalumu-na linalumbununa ngwavo, “Ka-lunga Ali Nayetu.”

24 Jino Yosefwe ahindukilekutulo, kaha alingile ngana muzevamulwezele kuli kangelo ka-Yehova, kaha ambachile pwe-vo lyenyi. 25 Oloze kalisavali-le nenyiko palanga nomu alingi-le hanaseme lyehi mwana walu-nga, kaha amulukile lijina lyenyingwenyi Yesu.

2 Jino omu alingile Yesu ha-nasemuka lyehi kuMbete-

lema yakuYuleya hamakumbiamwangana Helote, kuYelusale-ma kwejile vaka-kutahisa vata-nganyika kufuma kuMusamuko,2 nakwamba ngwavo: “Mwanga-na wavaYuleya ou nasemuka alikulihi? Twamonanga tanganyi-ka yenyi omu twapwanga kuMu-samuko, shikaho tuneza manga-na tulifukule kuli ikiye.” 3 Ha-kwivwa ngocho, Mwangana He-lote alizakaminyine chikuma ho-hamwe navaka-Yelusalema vose-na. 4 Kahomu alingile hanava-kungulula lyehi vapilishitu va-

valemu vosena navaka-kusonekajavatu, aputukile kuvehula eji-ve okwovambile ngwavo mwaka-semukilaKulishitu. 5 Kahava-mbile kuli ikiye ngwavo: “Ku-Mbetelema yakuYuleya, mwo-mwo omu mukiko vasoneka ku-hichila muli kapolofweto ngwa-vo: 6 ‘Nayove Mbetelema wa-kulifuchi lyaYuta, kaweshi unga-nda yayindende chikumako ha-kachi kavanguvulu vamuYuta,mwomwo muli ove namukalovo-ka nguvulu uze mwakafungangavatu jami, Isalele.’ ”

7 Jino Helote asanyikile muji-la yakusweka vaka-kutahisa va-tanganyika, nakuvehula kanawalwola asolokele uze tanganyika.8 Kaha hakuvatuma kuMbetele-ma, ambile kuli vakivo ngwe-nyi: “Yenu mukamutondetondekanawa ou mwana, kahomu na-mukamuwana, mukeze muka-ngulweze mangana nayami nawangukaye nakulifukula kuli iki-ye.” 9 Omu vakumishile kwi-vwilila kumazu amwangana, va-katukile nakuya, kaha tanga-nyika uze vamwene omu vapwi-le kuMusamuko atetekelele ku-lutwe lwavo palanga nomu ema-nyine haze apwile uze mwana.10 Hakumumona uze tanganyi-ka, vawahililile chikumakuma.11 Kahomu vengilile muzuvo va-mumwene uze mwana ali nana-ye Maliya, kaha valimbilile ha-mavu nakulifukula kuli ikiye.Kaha vafwikunwine muze mwa-pwile vikumbavyavo nakumuha-na mawana aulu, nalavona, nami-la. 12 Jino hakuwana nge Ka-lunga avahuhumwine muchilotangwenyi kandavakinduluka che-ka kuli Heloteko, ngocho vaza-chishile jila yeka hakuhiluka ku-ngalila yavo.

Page 12: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

9 Kuya kuEjipitu. Helote kujiha vana MATEU 2:13–3:7

13 Omu valingile vakivo hiva-nafumuko lyehi, kangelo kaYeho-va ejile kuli Yosefwe kutulo na-kumulotesa ngwenyi: “Katuka,mbata ou mwana nanaye uchi-nyine kuEjipitu, kaha katwamekuze palanga nomu nangu-kakulweza kukinduluka, mwo-mwo Helote kalinwomu atonde-tonde ou mwana nakumujiha.”14 Ngocho akatukile, ambachileuze mwana nanaye nakuya kuE-jipitu naufuku, 15 kaha atwa-minenga kuze palanga nomuafwile Helote. Echi chateselemomazu aze ahanjikileYehova kuhi-chila muli kapolofweto ngwenyi:“Mwanami ngwamusanyikile ku-fuma kuEjipitu.”

16 Jino omu Helote amwenengwenyi vaze vaka-kutahisa va-tanganyika vanamumbembeje-ka, evwile matoto chikuma na-kutuma vatu vajihe vana vama-lunga vosena vaze vapwile mu-Mbetelema namujimbongi josenajize jahachileko, kuputukila ku-vana vamyaka yivali nakunehamwishi, kweseka nalwola lwahi-chilemo kufuma haze vamulwe-zele vyakusoloka chatanganyikakuli vaka-kutahisa vatanganyi-ka. 17 Echi chateselemo jinomuze vahanjikile kuhichila mulikapolofweto Yelemiya ngwavo:18 “Lizu lyevwakanyine muLa-ma, kulila najimbimbi chiku-ma; Lakele ikiye apwile nakulilavana venyi, kaha kasakile kumu-vendejekako, mwomwo vana ve-nyi hivauchi jino.”

19 Omu alingile Helote hanafulyehi, kangelo kaYehova asoloke-le kuli Yosefwe muchilota muE-jipitu 20 nakwamba ngwenyi:“Katuka, mbata ou mwana na-naye uyenga kulifuchi lyaIsale-le, mwomwo vaze vapwile naku-

tondatonda mwono wayou mwa-na vanafu lyehi.” 21 Ngochoakatukile, ambachile uze mwa-na nanaye nakwingila mulifuchilyaIsalele. 22 Oloze hakwivwangwavo Alekelau naswane haliise Helote nakupwa mwanganawaYuleya, evwile woma wakuya-ko. Kaha hakuwana nge naKa-lunga amuhuhumwine muchilo-ta, ngocho ayile jino kungalilayaNgalileya. 23 Jino hakuhetakuze, atwamine munganda vavu-luka ngwavo Nazaleta, manganamazu aze vahanjikile kuhichilamuli vapolofweto atesemo, ngwa-vo: “Navakamuvuluka ngwavomuka-Nazaleta.”

3 Hamakumbi aze, YowanoMuka-kumbapachisa ejile na-

kwambulila mupambo yaYuleya2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka mwomwo Wangana wame-lu unapandama kwakamwihi.”3 Mwomwo ou you vene uze va-vulukile kuhichila muli kapo-lofweto Isaya ngwavo: “Ivwenu!Mutu umwe ali nakuvilika mu-pambo ngwenyi, ‘Wahisenu jilayaYehova! Ololenu jijila jenyi.’ ”4 Jino ou vene Yowano avwalile-nga uvwalo wamangona avanga-mela, namuhya wachikapa mu-mbunda yenyi, kaha kulya che-nyi nawa alilengavambimba nau-chi wamuchipapa. 5 Jino vatuvakuYelusalema navatu vosenavakuYuleya navava vakujingali-la japwile kwakamwihi naKalwi-ji Yotau vosena vejile kuli ikiye,6 kaha vatu vavambapachishilekuli ikiye muKalwiji Yotau, na-kwitavila hatoma jishili javo.

7 Omu amwene vaFwaliseunavaSatuse vavavulu vali na-kwiza kulumbapachiso, ambilekuli vakivo ngwenyi: “Enu vanavaviyenge, iyaze namihuhumuna

Page 13: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MATEU 3:8–4:10 Kumbapachisa Yesu. Vyeseko vitatu 10

numba muchine utenu waKalu-nga ou uli nakwiza? 8 Ngochoimenu mihako yize nayisololakupihilila nakwalumuka chenu.9 Kaha kanda namushinganye-ka nakulyambamumichimayenungwenu, ‘Etu tuli natata Apa-lahamako.’ Mwomwo nangwa-mba kuli enu ngwami, Kalungamwahasa kumukatwila Apalaha-mavana kufumakumalolwa awa.10 Kaha ngimbu yili lyehi ku-miji yamitondo. Weshowo muto-ndo kaweshi kwima mihako ya-mwenemweneko, navauteta na-kuumbila mukakahya. 11 Ami-nyi nguli nakumimbapachisavene mumeya mwomwo yakupi-hilila nakwalumuka chenu. Olo-ze ou mweza munyima yami na-nguhambakana ami ngolo, kahanamendelo enyi kangwatelamokuwazulako. Ikiye mwakami-mbapachisa nashipilitu yajila na-kakahya. 12 Chipekwiso che-nyi chili kulivoko lyenyi, kahamwakatomesa hachizungwilochenyi to, kaha tiliku yenyi mwa-kayikungulwila muzuvo yakutu-likila, oloze muzungunyi mwaka-wocha nakakahya kaze kaveshikuhasa kujimako.”

13 Jino Yesu afumine kuNga-lileya nakuya kuKalwiji Yotaukuli Yowano mangana vakamu-mbapachise. 14 Oloze Yowanoesekele kumukanda nakumulwe-za ngwenyi: “Ami yami nguli na-kusakiwakungumbapachisa kuliove, nyi ove nawawize kuli ami?”15 Jino Yesu amukumbulwilengwenyi: “Halwola luno, echachipwenga vene ngocho, mwo-mwo omu mukiko mwatela kulietu mangana tutesemo vyumavyosena vyakwoloka.” Ngocho,alitwaminyine jino kumukanda.16 OmuYesu vamumbapachishi-

le, hahaze vene atutukile mu-meya, kaha mwilu mwasokoloke-le, kaha Yowano amwene shipi-litu yaKalunga nayifuma mwilunge liyembe nakuwila hali ikiye.17 Kaha nawa mwilu mwafumi-ne lizu ngwavo: “Ou ikiye Mwa-nami, ou ngwazanga, ou ngwe-vwila kuwaha.”

4 Jino shipilitu yatwalile Yesumupambo mangana vaka-

mweseke kuli Liyavolo. 2 Omualijilikile kulya hamakumbi 40namusana naufuku, evwile zala.3 Halwola luze, Muka-kwese-ka ejile kuli ikiye nakumwambangwenyi: “Kachi nge umwana-Kalunga, amba malolwa awa alu-muke kupwa mbolo.” 4 OlozeYesu akumbulwile ngwenyi: “Va-soneka ngwavo: ‘Mutu katela ku-yoyela hambolo kahako, oloze ha-mazu osena akulovoka mukanwakaYehova.’ ”

5 Jino Liyavolo amutwalilemunganda yajila, kaha amwimi-kile helu lyambango yatembele,6 kaha ambile kuli ikiye ngwe-nyi: “Kachi nge umwanaKalu-nga, limbile hamavu, mwomwovasoneka ngwavo: ‘Mwakahanavangelo jenyi lushimbi kutalisakuli ove, kaha navakakuzundu-la namavoko avo, kuchina pamonaukahukana chilyachilo chovekulilolwa.’ ” 7 Yesu ambile kuliikiye ngwenyi: “Vasoneka chekangwavo: ‘Kawatela kweseka Ye-hova Kalunga koveko.’ ”

8 Cheka nawa, Liyavolo amu-twalile kupili yakunyunga chi-kuma, kaha amulwekesele ma-wangana osena akaye naupahuwawo, 9 kaha ambile kuli ikiyengwenyi: “Nangukuhana vyose-na evi nge naungufukamina na-kulifukula kuli ami.” 10 JinoYesu ambile kuli ikiye ngwe-

Page 14: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

11 Kukasa Yowano. Chihande chahaPili MATEU 4:11–5:5

nyi: “Fumaha, ove Satana! Mwo-mwo vasoneka ngwavo: ‘Wate-la kulemesanga Yehova Kalungakove, kaha nawa ikiye kaha wa-tela kuzachilanga mulimo waji-la.’ ” 11 Jino Liyavolo amusele,kaha vangelo vejile nakuputukakumuzachila.

12 Jino omuYesu evwile ngwa-vo Yowano vanamukase, afumi-ne kuze apwile nakuya kuNga-lileya. 13 Kaha nawa omu afu-mine kuNazaleta, ejile nakutwa-ma kuKapelenau kwakamwihinakalungalwiji wakujimbongi ja-Zevulune naNafwatale, 14 ma-ngana mazu vahanjikile kuhichi-la muli kapolofweto Isaya atese-mo, akwamba ngwavo: 15 “Ovelifuchi lyaZevulune nalifuchi lya-Nafwatale, enu muli kujila ya-kukalungalwiji, musali yaYotau,muNgalileya yavaka-mafuchi!16 Vatu vaze vatwaminenga mu-milima vamwene mumunyi wau-nene, kaha vaze vatwaminengamungalila yamuvwimbimbi wa-kufwa, mumunyi wavamunyiki-lile.” 17 Kufuma vene halwolaluze, Yesu aputukile kwambululanakwamba ngwenyi: “Pihililenunakwalumuka, mwomwoWanga-na wamelu unapandama kwaka-mwihi.”

18 Omu apwile nakutambukakwakamwihi naKalungalwiji wa-Ngalileya, amwene malunga va-vali vasongo namutu, Shimo-na uze vavuluka nawa ngwavo,Petulu, nandumbwenyi Ande-lei, vali nakufuta lyoji mukalu-ngalwiji, mwomwo vapwile vaka-kuta vaishi. 19 Kaha ambilekuli vakivo ngwenyi: “Nguka-vangizenunga ami, kaha nangu-milingisa kupwa muvaka-kutavatu.” 20 Hahaze vene vase-zele moji avo, vamukavangiji-

le. 21 Omu afumine haze naku-ya cheka kulutwe, amwene vekavavali vasongo namutu, YakovamwanaZevete nandumbwenyiYowano, vali hamwe nasevo Ze-vete muwato nakuhongela mojiavo, kaha avasanyikile. 22 Ha-haze vene vasezelewatowavo na-sevo, vamukavangijile.

23 Jino Yesu atambwojokele-nga muNgalileya mwosena na-kunangulavatu mujisunangongajavo, nakwambulula mujimbuwamwaza waWangana, nakukamisongo yosena nakuviza cho-sena vavijilenga vatu. 24 Kahamujimbu wavyuma alingile wata-njile nakuSulya kwosena, kahavamunehelelele vosena vaze ka-vevwilenga kanawa kumujimba-ko, vaze valemuwile namisongoyeka nayeka nakuyanjiwa mwe-ka namweka, navaka-vandemonenavaka-chikonya navaka-kalepa,kaha avokile. 25 Ngocho ma-yongomena amanene amukavile,akufuma kuNgalileya nakuNde-kapole nakuYelusalema nakuYu-leya, nawawa akufuma musali ya-Yotau.

5 Omu amwene aze mayongo-mena, akandukile hapili, ka-

homu alingile hanatwame lyehi,tumbaji twenyi vejile kuli ikiye.2 Kaha alokolwele mukanwa ke-nyi nakuputuka kuvanangulangwenyi:

3 “Vawahilila vaze vejivangwavo vasaka vyuma vyakushi-pilitu, mwomwo Wangana wame-lu unapu wavo.

4 “Vawahilila vaze veji kuli-shonanga, mwomwo navakavave-ndejeka.

5 “Vawahilila vaze vavavwovumichima, mwomwo navakaswa-na mavu.

Page 15: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MATEU 5:6-22 Kuwahilila. Tumbaji mumunyi wakaye 12

6 “Vawahilila vaze veji kwi-vwanga zala nalipwila lyavyumavyakwoloka, mwomwo navaka-vekuchisa.

7 “Vawahilila vaze veji kutete-langavakwavo, mwomwonavaki-vo nawa navakavatetela.

8 “Vawahililavaze vatoma mu-michima, mwomwo navakamu-mona Kalunga.

9 “Vawahilila vaze veji kune-hangakuunda, mwomwonavaka-vavuluka ngwavo, vana vaKalu-nga.

10 “Vawahilila vaze vanayanji-shila hakulinga vyuma vyakwo-loka, mwomwoWanganawameluunapu wavo.

11 “Mwawahilila enu navasau-la kuvatu nakumiyanjisa naku-mivangijikila vyumavyavipi vye-ka navyekavyosenamwomwoya-yami. 12 Sehelelenu, lisambe-nu, mwomwo fweto yenu yinapuyayinene mwilu, mwomwo muki-ko vene muvavayanjishile nava-polofweto vaze valivangile ku-pwako shimbu kanda enu muchi-semuke.

13 “Enu mwapwa mumungwawahamavu, oloze kachi nge mu-ngwa nausamuka, kaha ngolojawo navajikindulwisa che-ka ngachilihi? Kaweshi chekanamulimoko, oloze wakumbilakaha kuwelukavaulyatangile ku-vatu.

14 “Enu mwapwa mumumu-nyi wakaye. Nganda kayeshi ku-swamanako nge yili helu lyapi-li. 15 Vatu kaveshi kuwika li-nongo nakulifwikilila mumba-ngoko, oloze veji kulihakangahachitumbikilo chalyo, kaha na-limunyikila vosena vaze vali mu-zuvo. 16 Nayenu nawa, mumu-nyi wenu umunyikenga kuvatumanganavamonengavilingavye-

nu vyamwenemwene nakumuto-hwesanga Senu uze ali mwilu.

17 “Kanda namushinganyekangwenu ngwejile nakwenyeka Ji-shimbi chipwe Mazu aVapolofwe-toko. Kangwejile nakuvyenye-kako, oloze ngwejile nakuvite-samo, 18 mwomwo chamucha-no vene nangwamba kuli enungwami, melu namavu vinaha-se kuhita, oloze kakweshi sonanumba umwe wamundende, chi-pwe kamukila kasona numba ka-mwe nakakahita kuJishimbiko,kuvanga vyuma vyosena vina-soloka. 19 Shikaho, wose mwa-hokola lushimbi lumwe hatuji-shimbi etu twatundende, naku-nangula nawa vatu valinge ngo-cho, navakamuvuluka ngwavowamundende kutalisa kuWanga-na wamelu. Oloze wose mwajika-vangiza nakujinangula vakwavonawa, navakamuvuluka ngwavowamunene kutalisa kuWanganawamelu. 20 Mwomwo nangwa-mba kuli enu ngwami, kachi ngekwoloka chenu kacheshi kuha-mbakana chize chavaka-kusone-ka navaFwaliseuko, kaha chiku-pu vene kamweshi kukengilamu-Wangana wameluko.

21 “Mwevwa lyehi muze vava-lwezele vatu vakushikulu ngwa-vo: ‘Kawatela kujiha mutuko,oloze wose mwajiha mutu nava-musopesa kuzango yakusopelamilonga.’ 22 Oloze aminyi na-ngwamba kuli enu ngwami, wosemwatwalaho lika kupwa naute-nu nandumbwenyi navamusope-sa kuzango yakusopela milo-nga, kaha ou mwamba ndumbwe-nyi mazu akasautu navamusope-sa kuZango Yakulitulaho, kahawose mwamba ngwenyi, ‘Ovechileya wamokomoko!’ mwali-kokela ponde yakumumbila mu-Ngehena yakakahya.

Page 16: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

13 Kulukulula, ukoji, kulishinganga MATEU 5:23-39

23 “Shikaho, kachi nge uli na-kuneha wana wove kulijiko lya-kulumbila, kaha hakuheta kuzehinawanuka ngwove uli namu-longa nandumbwove, 24 sezawanawove kulutwe lwalijiko lya-kulumbila, kaha yako. Chatetekalivwasane nandumbwove, ka-homu naulinga hiunakindulukalyehi, hana jino wana wove.

25 “Livwasane washiwashinamutu uze unavulumuna mu-longa shimbu uchili nenyi mu-jila hakuya kuzango yakusopelamilonga, kuchina mutu uze una-vulumuna mulonga mwakutwalakuli muka-kusopesa, kaha muka-kusopesa mwakuhana kuli ka-pasu, kaha hinavakuhaka muzu-vo yaufunge. 26 Chikupu venenangwamba kuli ove ngwami:Kaweshi kulovokamoko palanganomu naukafweta kalumbongokachichele kamakumishilo ka-ndando yayindende chikuma.

27 “Mwevwa lyehi muze va-mbile ngwavo: ‘Kawatela kulingaukojiko.’ 28 Oloze aminyi na-ngwamba kuli enu ngwami, wosemwatwalaho lika kutala pwevonakumwivwila peha, nalingi lye-hi nenyi ukoji mumuchima we-nyi. 29 Jino kachi nge liso lyo-ve lyachilyo lili nakukuhuka-nyisa, litombongonyemo nakuli-mbila. Mwomwo chinawahe kuliove kutwama chakuzeneka chi-lyo chimwe chakumujimbawove,kuhambakana mujimba wovewosena kuumbila muNgehena.30 Kaha nawa kachi nge livokolyove lyachilyo lili nakukuhuka-nyisa, livatule nakulimbila. Mwo-mwo chinawahe kuli ove kutwa-ma chakuzeneka chilyo chimwechakumujimba wove, kuhamba-kana mujimbawove wosena kuu-mbila muNgehena.

31 “Vambile nawa ngwavo:‘Wose mwalukulula� pwevo lye-nyi, amuhane mukanda waku-jiha ulo.’ 32 Oloze aminyi na-ngwamba kuli enu ngwami, wosemwalukulula pwevo lyenyi cha-kuzeneka mulongawaujila, mwa-mulingisa kupwa muka-ukoji ngemwasomboka cheka, kaha wosemwambata pwevo kanou vanalu-kulula mwalinga ukoji.

33 “Cheka nawa, mwevwa lye-hi muze vavalwezele vatu vaku-shikulu ngwavo: ‘Kawatela kuli-shinga chakuzeneka kutesamo-ko, oloze watela kutesamo jishi-ko jove kuli Yehova.’ 34 Olo-ze aminyi nangwamba kuli enungwami: Kanda namulishinganumba hahandendeko, chipwekulishinga melu nduma, mwo-mwo apwa litanda lyaKalunga,35 chipwe kulishinga mavu ndu-ma, mwomwo apwa chitwamochakulyata vilyachilo vyenyi,chipwe kulishinga Yelusalemanduma, mwomwo yapwa nga-nda yaMwangana wamunene.36 Kaha nawa kawatela kulishi-nga mutwe woveko, mwomwokaweshi kuhasa kwalumuna lu-kambu numba lumwe kupwa lu-toma chipwe lulavako. 37 Olo-ze lizu lyenu lyakwamba ngwe-nu ‘eyo’ lipwenga vene eyo, kaha‘nduma,’ lipwenga vene nduma,mwomwo cheshocho chakuhaki-lako kumazu awa chinapu chaku-fuma kuli uze wakuhuka.

38 “Mwevwa lyehi muze va-mbile ngwavo: ‘Liso naliso, kahalizo nalizo.’ 39 Oloze aminyinangwamba kuli enu ngwami:Kanda mukapindasana namu-tu wakuhukako, olozewose mwa-kuveta kulikili lyove lyachilyo,

Mat 5:31� Chipwe, kutumbika.

Page 17: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MATEU 5:40–6:8 Kuzanga vaka-kole. Mwakulombela 14

mwalumwine nalikwavo nawa.40 Kaha kachi nge mutu mwa-saka kukutwala kuzango yaku-sopela milonga mangana aku-tambule uvwalo wove wamu-kachi, muhane nawa nauvwa-lo wove wahelu, 41 kaha kachingemutu uze ali nangolo jakuyu-la mwakushinjila ngwenyi uye-nga nenyi kilomita yimwe, yakonenyi jikilomita jivali. 42 Mutumwakulomba chuma, muhane,kahou mwasaka ngwenyi umu-levanyise, kanda umutalisa nyi-mako.

43 “Mwevwa lyehi muze va-mbile ngwavo: ‘Watela kuzangamukwenu nakuhunga muka-kolewove.’ 44 Oloze aminyi na-ngwamba kuli enu ngwami: Twa-lenuho kuzanganga vaka-kolejenu nakulombelako vaze valinakumiyanjisa 45 manganamuhase kupwa muvana vaSenuuze ali mwilu, mwomwo eji ku-tutwisanga likumbi lyenyi halivaka-kuhuka nahali vatu va-mwaza, nakunokesa vula halivaka-kwoloka nahali vaka-kuho-na kwoloka. 46 Mwomwo ka-chi nge namuzanganga kahavaze vamizanga enu, kaha fwe-to muka namutambwilaho? Unoomu keshi mukiko veji kulinga-nga navaka-kutambula mitelokonyi? 47 Kachi nge namumene-kanga vandumbwenu kaha, chu-ma muka chakulipwila muli na-kulinga? Kumana omu keshi mu-kiko veji kulinganga navatu va-kumafuchi ekako nyi? 48 Na-yenu nawa mwatela kupwa mu-vakukupuka, nganomu Senu wa-mwilu apwa wakukupuka.

6 “Lilamenunga kuchina vili-nga vyenu vyakwoloka na-

muvilingilanga kumeso avatumangana ngwenu vamimone-

nga; mokomoko kamweshi kuka-tambula fweto kuli Senu uze alimwiluko. 2 Ngocho, omu nau-ya nakuhana mawana akutete-la, kanda wimba luneta kulutwelwoveko, nganomu veji kulinga-ngavaka-kulyonga mujisunango-nga namujijila mangana ngwavovavatohwesenga kuli vatu. Cha-muchano vene nangwamba kulienu ngwami: Vali nakutambulafweto yavo yosena. 3 Oloze ovehakuhana mawana akutetela,kanda witavisa livoko lyove lya-chimoswe litachikize vyuma lilinakulinga livoko lyove lyachi-lyoko, 4 mangana mawana oveakutetela apwenga akuswama-na. Kaha Iso uze ali nakumwenakuze kwakuswamana mwakaku-fweta.

5 “Kaha nawa omu namulo-mbanga, kamwatela kupwa ngevaka-kulyongako, mwomwo va-zanga kulomba oku vanemanamujisunangonga nakumakanyi-ko amakulakula mangana ngwa-vo vavamone kuli vatu. Cha-muchano vene nangwamba kulienu ngwami: Vali nakutambu-la fweto yavo yosena. 6 Olozeove, omu naulombanga, yakongakukapete kove kwauka wove, ka-homu naulinga hiunasokoko lye-hi, lomba kuli Iso uze ali kwa-kuswamana. Kaha Iso uze ejikumwenanga kuze kwakuswa-mana, mwakakufweta. 7 Olo-ze hakulomba, kanda muhiluki-la hilukila nakuvuluka vyumavyovimweko, nganomu veji ku-linganga vatu vakumafuchi eka,mwomwo veji kushinganyeka-nga ngwavo Kalunga mwave-vwa hakuhanjika mazu amavulu.8 Ngocho, kanda namupwa ngevakivoko, mwomwo Senu Kalu-nga atachikizavyumamuli naku-

Page 18: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

15 Kulomba chaYesu. Vamyata vavali MATEU 6:9-27

sakiwa enu shimbu kandamumu-lombevyo.

9 “Shikaho enu mwatela kulo-mba ngwenu:

“ ‘Ove Setu uli mwilu, lijina lyo-ve lipwenga lyajila. 10 Wanga-na wove wizenga. Mwaya muchi-mawove mulingiwe mwilu, naha-mavu nawa. 11 Tuhane kulyachetu chalikumbi lino lyalelo,12 kaha tukonekele mikuli� yetunganomu tunakonekela nawavaka-mikuli yetu. 13 Kaha ka-nda ututwala muchesekoko, olo-ze tuyovole kuli uze wakuhuka.’

14 “Mwomwo kachi nge namu-konekela vatu havilinga vya-vo vyakuhingika, kaha Senu wa-mwilu mwamikonekela nayenunawa; 15 oloze kachi nge ka-mweshi kukonekela vatu havili-nga vyavo vyakuhingikako, kahanaSenu nawa keshi kumikoneke-la havilinga vyenu vyakuhingi-kako.

16 “Omu namulijilikanga ku-lya, litwaminenu kuhombangakumeso ngana mwavaka-kulyo-nga, mwomwovakivoveji kupihi-sanga kumeso avo mangana va-soloke kuvatu ngwavo vanalijili-ka kulya. Chamuchano vene na-ngwamba kuli enu ngwami: Valinakutambula fweto yavo yosena.17 Oloze ove, hakulijilika kulya,likwite maji kumutwe wove na-kusana kumeso ove 18 manga-na uzeneke kusoloka kuli vatungwove unalijilika kulya, olozeshina kuli Iso uze ali kuze kwa-kuswamana. Kaha Iso uze ali na-kumwena kuze kwakuswamana,mwakakufweta.

19 “Litwaminenu kulilunjiki-langa luheto hano hamavu, hazeveji kululyanga kutututu naku-

Mat 6:12� Chipwe, jishili.

shingwe, haze hatwama nawaveji vaze veji kupupanga nakwi-va. 20 Oloze lilunjikilenu lu-heto mwilu muze kaveshi ku-lulya kutututu chipwe kushi-ngweko, muze nawa veji kaveshikupupa nakwivako. 21 Mwo-mwo kuze kuli luheto lwove,kwakuze vene nakupwanga na-muchima wove nawa.

22 “Linongo lyamujimba liki-ko liso. Shikaho kachi nge lisolyove linatale mumwe kaha, kahanamujimba wove wosena nau-munyika zwalala. 23 Oloze ngeliso lyove nalipwa lyakuhuka,kaha namujimba wove wosenanawilava wi. Kachi nge chikupuvene mumunyi uze uli muli oveunapu milima, kaha milima kanaocho kutohwa!

24 “Kakweshi ndungomwaha-sa kuzachila vamyata vavaliko,mokomoko mwahunga umwe na-kuzanga mukwavo, chipwe mwa-lipanjika naumwe nakulumbili-sa mukwavo. Kamweshi kuhasakuzachila Kalunga naLuheto ha-mweko.

25 “Shikaho nangwamba kulienu ngwami: Litwaminenu ku-lizakaminanga hamyono yenungwenu namulya ika, chipwengwenu namunwa ika, chipwekulizakamina hamijimba yenungwenu namuvwala ika. Unomwono kawalema kuhambaka-na kulyako, namujimba kawale-ma kuhambakanavyakuvwalakonumba? 26 Achitalenu kanawatujila vahelu; vakivo kaveshi ku-kuvako, chipwe kwahako, chi-pwe kukungulwila muviseteko.Chipwe ngocho, Senu wamwilueji kuvalisanga. Uno enu kamwa-lema kuvahambakanako numba?27 Iyaze muli enu hakulizaka-minanga mwahasa kuhakilako

Page 19: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MATEU 6:28–7:12 Kulizakaminanga. Chatete Wangana 16

kuvite yimwe kutando yenyiyakuyoya? 28 Kaha nawa, ika-ze muli nakulizakamina havya-kuvwala? Linangulenu kujite-mo jamuvipapa omu jili naku-kula; kajeshi kufulyangilako,chipwe kutunga mahinako;29 oloze nangwamba kuli enungwami, numba vene Solomo-ne muupahu wenyi wosena, ka-vwalile uvwalo wakulita nate-mo numba yimweko. 30 Jinokachi nge Kalunga eji kuvwi-kanga vyuma vyakusoka hama-vu, evi navipwako lelo kaha ha-mene hinavavimbila mukaka-hya, kutala keshi kuhambaka-na chikuma kumivwika enuko,enu vaka-lufwelelo lwalunde-nde? 31 Shikaho, kanda namu-lizakaminako nakwamba ngwe-nu, ‘Natulya ika?’ chipwe ngwe-nu, ‘Natunwa ika?’ chipwe ngwe-nu, ‘Natuvwala ika?’ 32 Mwo-mwo vyosena evi vikiko vyumaveji kufwilanga chikuma vaka-mafuchi. Kaha naSenu wamwiluatachikiza ngwenyi nayenu mwa-sakiwa vyuma vyosena evi.

33 “Ngocho, twalenuho likakutondanga chatete Wanganawenyi nakwoloka chenyi, kahavyuma vikwavo vyosena nava-kamihanavyo. 34 Shikaho, ka-nda kulizakamina vyalikumbilyahameneko, mwomwo likumbilyahamene nalikapwa navyalyovyakulizakamina. Likumbi hili-kumbi lili naukalu walyo.

7 “Litwaminenu kusopesangavakwenu, kuchina nayenu

navakamisopesa, 2 mwomwokusopesa chize muli nakuso-pesanga vakwenu, chikiko nava-kamisopesa nayenu nawa; kahachesekelo chize muli nakwese-kelanga nacho vakwenu, chiki-ko navakamyesekela nacho naye-

nu nawa. 3 Nyi ikaze weji ku-talilanga chiswaswa chili mu-liso lyandumbwove, oloze ka-weshi kumona lisoko lili muli-so lyove ove lyaveneko? 4 Chi-pwe nawamba ngachilihize kulindumbwove ngwove, ‘Ngwitavi-le ngukufumise chiswaswa chi-li muliso lyove,’ okunyi muli-so lyove ove lyavene muli liso-ko? 5 Ove muka-kulyonga! Va-ngila kulifumisa lisoko lili mulisolyove, numbanyi umone kanawamwakufumishila chiswaswa chi-li muliso lyandumbwove.

6 “Kanda namuhana chumachajila kuli vatuwako, chipwekumbila jipela jenu kuli vangulu-ko, kuchina navajilyatangila na-vilyachilo vyavo nakumyalumu-kila nakumitanya.

7 “Twalenuho lika kulomba-nga, kaha navakamihana; twale-nuho lika kutondanga, kaha na-mukawana; twalenuho lika ku-ngongomwezanga, kaha navaka-misokolwela. 8 Mwomwo wosemwalombanga mwatambula,kaha wose mwatondanga mwa-wana, kaha wose mwangongo-mwezanga navamusokolwela.9 Chikupu vene, mutu mukamuli enu, nge mwanenyi mwa-mulomba mbolo, kaha ikiye hi-mwamuhana lilolwa? 10 Chi-pwe nge mwamulomba ishi,kaha ikiye himwamuhana lino-ka? 11 Shikaho kachi nge enu,numba tuhu mwapwa muvaku-huka, oloze munatachikiza mwa-kuhanyina mawana amwaza kulivana venu, kahanyi Senu uze alimwilu mwahambakanamo chi-kuma kuhana vyuma vyamwazakuli vaze navamulombavyo!

12 “Shikaho vyuma vyosenanamusaka ngwenu vatu vavi-linge kuli enu, nayenu nawa vi-

Page 20: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

17 Chikolo chachindende. Halilolwa MATEU 7:13–8:3

lingenu kuli vakivo. Mwomwoomu mukiko vene mwaya Jishi-mbi naMazu aVapolofweto.

13 “Ingililenu kuchikolo cha-chindende, mwomwo jila yaku-twala kukunonga yayinene kahanawa yakuhweka, kaha vazevali nakuyamo vanapu vavavu-lu; 14 oloze chikolo chachinde-nde najila yakupalakanya yili na-kutwala kukuyoya, kaha ava valinakuyiwana vanapu vavandendekaha.

15 “Zangamenunga navapolo-fweto vamakuli vaze veji kwiza-nga kuli enu vanalifwiki mala-mbu amikoko, oloze mukachi va-pwa tungunge vazala. 16 Ku-mihako yavo kukiko vene na-muvatachikijila kanawa. Kutalavatu veji kwahanga mihako yavi-nyo kumingonga chipwe jikuyukumituvapoko tahi? 17 Cho-chimwe nawa, wose mutondowamwaza weji kwimanga miha-ko yamwenemwene, oloze wosemutondo wakupola weji kwi-manga mihako yamokomoko.18 Mutondo wamwaza kaweshikwima mihako yamokomokoko;chipwe mutondo wakupola ka-weshi nawa kwima mihako ya-mwenemweneko. 19 Weshowomutondo kaweshi kwima miha-ko yamwenemweneko veji kuu-tetanga nakuumbila mukaka-hya. 20 Chikupu vene, kumi-hako yavo kukiko namuvatachi-kijila kanawa vatu kana.

21 “Keshi nge wose uze mwa-mba kuli ami ngwenyi, ‘OveMwata, Ove Mwata,’ mwakengi-la muWangana wameluko, shi-na uze kaha ali nakulinga mwa-ya muchima waTata uze ali mwi-lu. 22 Vavavulu navakambakuli ami halikumbi lize ngwavo:‘Ove Mwata, Ove Mwata, kuta-

la katwapolofwetele mulijina lyo-ve, nakulovola vandemone muli-jina lyove, nakuzata milimo ya-ngolo yayivulu mulijina lyovekonumba?’ 23 Kaha hahaze venenangukamba kuli vakivo ngwa-mi: Ami kangwamitachikijile nu-mba likumbi limweko! Fumenukuli ami, enu vaka-kulinga upa-pwoki!

24 “Shikaho wose mwevwaawa mazu ami nakuwakavangi-zanga, navamufwanyisa kuli lu-ngawakuzangama, uze atungililezuvo yenyi halilolwa. 25 Kahavula yanokele, livaji lyejile, pehoyahuhwile nakuliveta hazuvoyize, oloze kayashiukileko mwo-mwo vayitungilile halilolwa.26 Kaha nawa, wose mwevwaawa mazu ami nakuhona kuwa-kavangizanga, navamufwanyi-sa kuli lunga wakuhulama, uzeatungilile zuvo yenyi hausekese-ke. 27 Kaha vula yanokele, li-vaji lyejile, pehoyahuhwile naku-liveta hazuvo yize, kaha yashiu-kile, kaha kushiuka chayo chapi-hile chikuma.”

28 Jino omu Yesu akumishilekuhanjika evi vihande, aze ma-yongomena alikomokelele chi-kuma mujila anangwililengamo,29 mwomwo apwile nakuvana-ngula mwamutu ukwechi wata,keshi ngana mwavaka-kusonekajavoko.

8 Omu alingile hanashikumu-ka lyehi kufuma hapili, mayo-

ngomena amanene amukava-ngijile. 2 Kaha lunga muka-mbumba ejile nakuputuka ku-lifukula kuli ikiye nakwambangwenyi: “Ove Mwata, kachi ngeunasake, unahase kungutome-sa.” 3 Ngocho Yesu olwele livo-ko lyenyi, amukwachile nakwa-mba ngwenyi: “Ngunasake vene.

Page 21: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MATEU 8:4-22 Kuhindula ngamba, Kufunda tata 18

Toma.” Kaha hahaze vene ato-mene kumbumba yenyi. 4 JinoYesu ambile kuli ikiye ngwe-nyi: “Nyingililanga, kanda ulwe-za mutu numba umweko, olozeyako ukalisolole kuli kapilishi-tu, nakuhanawanauze avulukileMose, mangana chipwenga unji-ho kuli vakivo.”

5 Omu engilile muKapele-nau, kapitau kamaswalale eji-le kuli ikiye nakumulembelela6 ngwenyi: “Ove Mwata, nga-mba yami nasavala muzuvo avi-za musongo wakalepa, kaha alinakuyanda chikuma.” 7 Kahaambile kuli ikiye ngwenyi:“Omu nanguyako, nangumu-ka.” 8 Uze kapitau kamaswa-lale amukumbulwile ngwenyi:“Ove Mwata, ami kangwatelemo-ko ove kwingila muzuvo yami,oloze ijiva kuhanjika kaha lizu,kaha ngamba yami mwahindu-ka. 9 Mwomwo nayami ngwa-twama navatu vakwechi watahali ami, kaha nawa ngukwechimaswalale vaze vatwama mwishiyayami, kaha ngweji kwamba-nga kuli umwe ngwami, ‘Yako!’kaha himwaya, kuli weka nawangwami, ‘Twaya!’ kaha himweza,kuli ndungo yami ngwami, ‘Li-ngamunganji!’ kaha himwalinga-mo.” 10 Yesu hakwivwa ngo-cho alikomokelele nakwambakuli vaze vapwile nakumukava-ngiza ngwenyi: “Muchano venenangumilweza ngwami: MuIsale-le kangwawanyinemo mutu nu-mba umwe ali nalufwelelo lwa-lunene ngana eluko. 11 Kahanangumilweza ngwami vatu va-vavulu vakufuma kumusamukonakumulauko navakeza nakuse-ndavala kumesa naApalahamanaIsaka naYakova muWanganawamelu; 12 oloze vana vawa-

ngana navakavambila mumilimakuweluka. Mwamuze vene muna-vakapwanga nakulila nakulinge-njunga kumazo.” 13 Jino Yesualwezele uze kapitau kamaswa-lale ngwenyi: “Yakonga. Chilingi-we vene ngocho nganomu muna-yi lufwelelo lwove.” Kaha haolayize vene uze ngamba yenyi ahi-ndukile.

14 Kahomu Yesu engilile mu-zuvo yaPetulu, amwene naye-wenu yaPetulu nasavala ali na-kuviza musongo wachishika.15 Akwachile kulivoko lyenyi,ngocho chishika chakumine,kaha akatukile nakuputuka ku-muzachila. 16 Jino omu kwali-ngile hikunatoko lyehi, vatu va-munehelele vaka-vandemone va-vavulu, kaha alowele vaze vashi-pilitu nalizu, kaha okile vosenavaze kavapwile nakwivwa kana-wa kumujimbako, 17 manga-na mazu vahanjikile kuhichi-la muli kapolofweto Isaya atese-mo, akwambangwavo: “Ikiye ata-mbwile kuviza chetu nakumbatamisongo yetu.”

18 OmuYesu amwene liyongo-mena linamujingilika, alwezeletumbaji twenyi vasunune watonakuya musali. 19 Jino muka-kusoneka umwe ejile kuli ikiyenakwamba ngwenyi: “Ove Muka-kunangula, nangukukavangizakweshokwo uli nakusaka kuya.”20 Oloze Yesu ambile kuli ikiyengwenyi: “Vamyumbwe vatwa-ma namenavo, tujila vahelu va-twama namaswa avo, oloze Mwa-namutu keshi nahamwe hakusa-chila mutwe wenyiko.” 21 Jinoweka hali vaze tumbaji ambilekuli ikiye ngwenyi: “Ove Mwa-ta, ngwitavise chatete nguye-nga nakufunda tata.” 22 OlozeYesu ambile kuli ikiye ngwenyi:

Page 22: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

19 Mwaunjisa meya. Kulovola vandemone MATEU 8:23–9:9

“Twalaho lika nakungukavangi-za, kahaveche vafu vafunde vafujavo.”

23 Kahomu engilile muwato,tumbaji twenyi vamukavile.24 Jino hakalungalwiji haputu-kile kunganjanga chikuma, ngo-cho wato waputukile kujiminamumakimba, oloze ikiye apwi-le mutulo. 25 Kaha vayile kuliikiye, vamuhindwile nakumwa-mba ngwavo: “Ove Mwata, tulwi-le, natunonga!” 26 Oloze ambi-le kuli vakivo ngwenyi: “Enuvaka-lufwelelo lwalundende,mwomwo ika munevwilawoma?”Jino akatukile nakutenukilapeho nameya amukalungalwiji,kaha kwaunjile keke. 27 Ngo-chovazemalungavalikomokelelenakwamba ngwavo: “Mutu mukavene ou mwalingisa chipwe pehonakalungalwiji vyononoke kuliikiye?”

28 Omu ahetele musali mu-ngalila yavaka-Ngatala, vamuhu-manganyine kuli vaka-vandemo-ne vavali vaze vapwile nakufumi-nyina kuvimbumbe, vapwile vi-kenya, ngocho kakwapwile mutunaumwe ahashile kuhita muji-la yizeko. 29 Kaha vakalwo-mwokele ngwavo: “Ove Mwana-Kalunga, vyuma mukaze natuli-nga nayove? Uno wezanga kunomangana utuyanjise shimbu ka-nda lwola vatongola luchihetetahi?” 30 Jino kwakusuku na-vakivo kwapwile utanga waune-ne wavangulu vapwile nakulya.31 Kaha vaze vandemone va-putukile kumulembelela ngwa-vo: “Kachi nge nautulovola, tu-tume twingile muutanga wa-vangulu.” 32 Ngocho ambilekuli vakivo ngwenyi: “Yenunga!”Kaha valovokele, vayile nakwi-ngila muli vaze vangulu, kahauze utanga wosena walupukilile

kuze kwakumbolomoka nakulya-sa mukalungalwiji chu, kaha va-fwile mumeya. 33 Oloze tufu-nga vachinyine, kahomu vengi-lile munganda, vambulwile vyu-mavyosena navize nawavyasolo-kele kuli vaze vaka-vandemo-ne. 34 Kahavatu vosenavamu-nganda yize vayile nakumuwanaYesu, kahomu vamuwanyine, va-mulembelelele afume mujimbo-ngi javo.

9 Ngocho engilile muwato, aza-ukile nakukinduluka cheka

munganda yenyi. 2 Kaha vatuvamwe hinavamunehela lungamuka-kalepa, nasavala hakahe-la. Yesu hakumona lufwelelolwavo, ambile kuli uze muka-kalepa ngwenyi: “Ove mwana-mi, likolezeze! Jishili jove vana-kukonekelajo.” 3 Kaha vaka-kusoneka vamwe valihanjikishi-le mwavomwavo ngwavo: “Ou lu-nga kana ali nakusaula Kalu-nga.” 4 Kaha Yesu hakutachi-kiza vishinganyeka vyavo, ambi-le ngwenyi: “Ikaze muli naku-shinganyekela vyuma vyavipimumichima yenu? 5 Chacha-shi chimwe chilihi, chakwambangwami, ‘Jishili jove vanakuko-nekelajo,’ nyi chakwamba ngwa-mi, ‘Katuka utambuke’? 6 Shi-kaho hakusaka enu mutachiki-ze ngwenu Mwanamutu ali nawa-ta hano hamavu wakukonekelajishili —” kaha ambile kuli uzemuka-kalepa ngwenyi: “Katuka,mbata kahela kove, yakonga ku-mahyove.” 7 Kaha akatukile,ayile kumahyenyi. 8 Omu ma-yongomena amwene chuma ka-nechi, vevwile woma, kaha va-mutohwesele Kalunga, uze aha-nyine wata kana kuli vatu.

9 Jino omu Yesu apwile naku-hita kufumakuze, amwene lunga

Page 23: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MATEU 9:10-25 Kuka pwevo. Kusangula mwanapwevo 20

umwe lijina lyenyi Mateu na-twame kuzuvo yakutelela mite-lo, kaha ambile kuli ikiye ngwe-nyi: “Pwako umuka-kungukava-ngiza.” Kaha akatukile nakumu-kavangiza. 10 Kufumaho, omuasendavalile kumesa muzuvo,vaka-kutambula mitelo navaka-shili vavavulu vejile nakusenda-vala hamwe naYesu natumba-ji twenyi. 11 Oloze vaFwali-seu hakumona chuma kanechi,vaputukile kwamba kuli tumba-ji twenyi ngwavo: “Mwomwo ikaou muka-kuminangula eji kuli-langa hamwe navaka-kutambu-la mitelo navaka-shili?” 12 Iki-ye hakuvevwa, ambile kuli va-kivo ngwenyi: “Vatu vavakangu-le kaveshi kusakiwa chimbuke-ko, kuvanga vaka-kuviza kaha.13 Ngocho, yenunga mukalina-ngule mwalumbunukila mazuawa: ‘Ami ngunazange lutete-lo keshi chimunawakuvatulako.’Mwomwo ami kangwejile naku-sanyika vaka-kwolokako, olozeshina vaka-shili.”

14 Jino tumbaji twaYowanovejile kuli ikiye nakumwihulangwavo: “Mwomwo ika etu nava-Fwaliseu tweji kulijilikilanga ku-lya, oloze tumbaji twove kaveshikulijilika kulyako?” 15 Yesuhakwivwa ngocho, ambile kulivakivo ngwenyi: “Uno masepa ja-mwenyamwenga vatela kulisho-na shimbu mwenyamwenga achi-li hamwe navakivo numba? Olozemakumbi nawakeza omu navaka-fumisa mwenyamwenga kuli va-kivo numbanyivakalijilike kulya.16 Kakweshi mutu mwatonge-la chikamba chalihina lyalihyahauvwalo wamwakako, mwo-mwo nge chize chikamba chachi-hya nachilikoka, kaha nachipulauze uvwalo nakutohwesa chiku-

ma mbelo. 17 Vatu nawa kave-shi kulongela vinyo vyavihyamujituku javilambu vyamwa-kako. Kachi nge navalinga ngo-cho, kaha jituku javilambu naji-pulika, kaha vinyo navimwanga-la, kaha jituku javilambu najilye-nyeka. Oloze vatu veji kulongela-nga vinyo vyavihya mujituku ja-vilambu vyavihya, kaha vyosenavivali navipwa vyalambwe.”

18 Shimbu apwile nakuvalwe-za vyumevi, muka-kuyula umweejile nakuputuka kulifukula kuliikiye, nakwamba ngwenyi: “Oho-lili mwanami wapwevo pamo na-kufwa nafu lyehi, oloze tuyengaumunangike livoko lyove, kahamwayoya cheka.”

19 Jino Yesu akatukile, aputu-kile kumukavangiza; natumba-ji twenyi nawa vamukavangi-jile. 20 Kaha pwevo umwe uzeapwile namusongo wakuhita ma-nyinga hamyaka 12, ejile mu-nyima yenyi nakukwata kuji-zombo jauvwalo wenyi wahelu,21 mwomwo apwilenga nakulya-mba ngwenyi: “Kachi nge nangu-kwata kaha kuuvwalo wenyi wa-helu, nanguhinduka.” 22 Yesualumukile, kaha hakumona uzepwevo, ambile ngwenyi: “Ovemwanami, likolezeze! Lufwelelolwove lunakuhindula.” Kaha ku-fuma haola vene yize uze pwevoahindukile.

23 Jino Yesu engilile muzuvoyayauze muka-kuyula, kaha ha-kumona vaka-kwimba jipandanalizavu lyavatu vaze vapwilenakuneha chizungo, 24 ambi-le ngwenyi: “Lovokenumo, mwo-mwo ou kanyike wapwevo ka-fwileko, nasavala kaha tulo.”Hakwivwa ngocho vaputuki-le kumuseha nakumufwefulula.25 Kahomu vene alingile hana-

Page 24: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

21 Kwaha chinatoho. Vaposetolo 12 MATEU 9:26–10:8

lovolamo lyehi lize lizavu lyava-tu, engililemo nakumukwata ku-livoko, kaha uze kanyike wapwe-vo akatukile. 26 Ngocho muji-mbu wachuma alingile watanjilemungalila yize yosena.

27 Omu Yesu apwile nakuhi-ta kufuma kuze, tupuputa vavalivamukavile, kahavatambakanyi-nenga ngwavo: “Achituteteleko,ove MwanaNdavichi.” 28 Omualingile hanengila lyehi muzu-vo, vaze tupuputa vejile kuli iki-ye, kaha Yesu avehwile ngwenyi:“Kutala muli nalufwelelo ngwe-nu ngunahase kulinga chuma ka-nechi nyi?” Vamukumbulwilengwavo: “Eyo, Mwata.” 29 Jinoavakwachile hameso avo nakuva-mba ngwenyi: “Chilingiwe venengocho kweseka nalufwelelolwenu.” 30 Kaha meso avo ato-nene. Kaha nawa Yesu avahuhu-mwine chikuma ngwenyi: “Nyi-ngililenunga, kanda nakupwamutu umwe atela kwijiva chu-ma kanechiko.” 31 Oloze vaki-vo, omu valovokele haweluka, va-tanjishile mujimbu wakuvulukaikiye mungalila yize yosena.

32 Jino omu valingile hinava-katuka, vatu vamunehelele lu-nga wakamama uze apwile na-ndemone. 33 Kahomu alingilehanalovola lyehi uze ndemone,uze lunga wakamama ahanjikile.Ngocho mayongomena alikomo-kelele nakwamba ngwavo: “MuI-salele kanda vamonengamo lyehichuma changanako.” 34 OlozevaFwaliseu vaputukile kwambangwavo: “Eji kulovolanga va-ndemone nangolo jakufuma kulimuka-kuyula vandemone.”

35 Kaha Yesu akatukile naku-ya mujinganda josena namume-mbo osena, nakunangula vatumujisunangonga javo, nakwa-

mbulula mujimbu wamwaza wa-Wangana, nakuka misongo yo-sena nakuviza chosena vavijile-nga vatu. 36 Hakumona mayo-ngomena avatu, avevwilile keke,mwomwo vayanjiwile nakuli-mwanga ngana mwamikoko va-kuzeneka kafunga. 37 Jinoambile kuli tumbaji twenyi ngwe-nyi: “Enga, mulimo wakwahaunatoho, oloze vaka-kuzata va-napu vavandende. 38 Shikahomulombenu Mwenyamulimo wa-kwaha mangana atume vaka-ku-zata vayenga mumulimo wenyiwakwaha.”

10 Kaha asanyikile tumba-ji twenyi 12, avahanyine

wata wakufungulula vashipili-tu vamajilo mangana vahase ku-valovola nakuka misongo yose-na nakuviza chosena vavijilengavatu.

2 Majina avaposetolo vaze 12akiko awa: Watete ikiye Shimo-na uze vavuluka nawa ngwavo,Petulu, nandumbwenyi Andelei;naYakova mwanaZevete, nandu-mbwenyi Yowano; 3 naFwili-pu, naMbalaTolomeu; naToma-se, naMateu uze muka-kutambu-la mitelo; naYakova mwanaA-lefweu, naTateu; 4 naShimonawakuKanane; naYuta Isakalyoteuze jino asolwele Yesu.

5 Ava 12 Yesu avatumine na-kuvahana jindongi eji ngwenyi:“Kanda namuya mujila yavaka-mafuchiko, kaha nawa kanda na-mwingila munganda yavaSama-liyako, 6 oloze yenunga kahakuli mikoko vakujimbala vaku-zuvo yaIsalele. 7 Kahomu na-muya, ambululenunga ngwe-nu: ‘Wangana wamelu unapa-ndama kwakamwihi.’ 8 Kahaukenunga vaka-kuviza, sangu-lenunga vafu, tomesenunga

Page 25: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MATEU 10:9-27 Kuvanguluka nge manoka. Kumihunga 22

vaka-mbumba, lovolenunga va-ndemone. Mwatambwile chawa-na, hanenunga nawa chawana.9 Kanda kumbata ulu, chipwepalata, chipwe unengu muvikapavyenu vyajimbongoko, 10 chi-pwe lipakumuna lyavyakulya ha-ungeji wenu, chipwe uvwalo uva-li, chipwe mendelo, chipwe mu-komboko, mwomwo muka-kuza-ta atela kumuhana kulya chenyi.

11 “Mweshomwo mungandachipwe mwimbo namwingila,tondenu wose atela, kaha twa-menu vene kuze palanga nomunamukafumako. 12 Hakwingi-la muzuvo, menekenu vakuzuvo.13 Kachi nge vakuzuvo kana va-tela, kaha kuunda chenu namu-vavulukila chipwenga hali vaki-vo, oloze nge kavatelako, kahakuunda chenu chikinduluke che-ka kuli enu vavene. 14 Kwe-shokwo mwakana mutu kumita-mbula, chipwe kwivwilila kuma-zu enu, hakufuma muzuvo kana,chipwe munganda kana, kali-totomonenu lukungu kuvilya-chilo vyenu. 15 Chamuchanovene nangwamba kuli enu ngwa-mi: Navakatetela chikuma lifu-chi lyaSotome naNgomola haLi-kumbi lyaKusopesa kuhambaka-na nganda kana.

16 “Ivwenu! Ami nguli naku-mituma nge mikoko mukachi ka-tungunge; shikaho pwenungamuvakuvanguluka nge mano-ka, oloze muvakuunda nge ma-yembe. 17 Zangamenunga na-vatu, mwomwo navakamitwala-nga kujizango jakusopela mi-longa, kaha navakamipulangavikote mujisunangonga javo.18 Kaha navakamitwalanganawa kumeso avanguvulu na-vamyangana mwomwo yayami,mangana chikapwe unjiho kuli

vakivo nakuli vaka-mafuchi.19 Oloze omu navakamihanakuli vakivo, kanda namukaliza-kamina mwakuhanjikila chipwevyuma namukahanjikako, mwo-mwo vyuma namukahanjika na-vakamihanavyo haola vene yize,20 mwomwo keshi yenu namu-kahanjikako, oloze shipilitu ya-Senu yikiko nayikahanjikangakuhichila muli enu. 21 Kahanawa, mutu mwakahana ndu-mbwenyi vakamujihe, ise yamu-tu mwakahana mwanenyi, kahavana navakafumbukila visemijavo nakuvajihisa. 22 Kaha na-mukapwanga muvatu vaze na-vakahunganga kuli vatu vosenamwomwo yalijina lyami, oloze oumwakakachila palanga nakuso-ngo, ikiye navakalwila. 23 Olo-ze omu navamiyanjisa munga-nda yimwe, chinyinenu munga-nda yikwavo, mwomwo chamu-chano vene nangwamba kuli enungwami: Mwanamutu mweza ka-miwana shimbu kanda mukumi-se kujinguluka jinganda jaIsalelejosena.

24 “Kambaji kahambakanamuka-kumunangulako, chi-pwe ndungo nawa kahambaka-na kaka yenyiko. 25 Chatamokuli kambaji kupwa ngana mwa-muka-kumunangula, nandungonawa kupwa ngana mwakaka ye-nyi. Kachi nge vatu vanamuvu-luka lyehi mwenyazuvo ngwavoMbelezembule, nyi ava vakuzuvoyenyi kaveshi kuhasa kuvavulu-ka ngochoko numba? 26 Shika-ho kanda namuvevwa womako,mwomwo kakweshi chuma cha-kufwika navahona kufwikunu-nako, chipwe chuma chaku-sweka navahona kutachikiza-ko. 27 Vyuma nangumilwezamumilima, vihanjikenu musa-

Page 26: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

23 Kuneha chihandwa. Yowano mwahulisa MATEU 10:28–11:6

na weye, kahevi nangumiyevete-la, vyambululenu helu lyamazu-vo. 28 Kaha kanda namwivwawoma vaze navajiha mujimba,oloze navahona kujiha mwono-ko; shina ivwenu woma uze na-hase kunongesa namwono na-mujimba muNgehena. 29 Ku-tala tujilili vavali kaveshi kuva-landa nakalumbongo kamwe ka-chicheleko nyi? Chipwe ngocho,naumwe pimbi mwaholokela ha-mavu chakuzeneka Senu kuta-chikizako. 30 Oloze jikambujakumitwe yenu vajilava lyehi jo-sena ma. 31 Ngocho kanda na-mwivwa womako: Enu mwapwamuvavalemu kuhambakana tuji-lili vavavulu.

32 “Shikaho weshowo mwa-ngwitavila kumeso avatu, na-yami nawa nangukamwitavilakumeso aTata uze ali mwilu,33 oloze weshowo mwangukanakumeso avatu, nayami nawa na-ngukamukana kumeso aTata uzeali mwilu. 34 Kanda namushi-nganyeka ngwenu ngwejile na-kuneha kuunda hano hamavu-ko; kangwejile nakuneha kuu-ndako, oloze poko yamukwale.35 Mwomwo ngwejile manganangunehe chihandwa muli mwa-nawalunga naise, namuli mwanawapwevo nanaye, namuli mwa-napwevo wakusomboka nanaye-wenu. 36 Chikupu vene vaka-kole jamutu navakapwa vaze va-kuzuvo yenyi. 37 Ou mwaza-nga chikuma ise chipwe nayekunguhambakana ami kangute-la amiko, kahou mwazanga chi-kuma mwanenyi walunga chi-pwe mwanenyi wapwevo kungu-hambakana ami kangutela ami-ko. 38 Kahaweshowokeshi ku-mbata chitondo chenyi chakuya-njishila nakungukavangiza, ka-

ngutela amiko. 39 Ou mwaki-ngamwonowenyimwakaujimba-lisa, kahou mwajimbalisa mwonowenyi mwomwo yayami mwaka-uwana.

40 “Ou mwamitambula enunangutambula nayami nawa, ka-hou mwangutambula ami nata-mbula nawa nauze angutumineami. 41 Ou mwatambula kapo-lofweto mwomwo apwa kapolo-fweto, mwakatambula fweto ya-kapolofweto, kahou mwatambu-la mutu wakwoloka mwomwoapwa mutu wakwoloka, mwaka-tambula fweto yamutu wakwo-loka. 42 Kaha weshowo mwa-hana umwe hali ava vavande-nde lupasa lwameya atuta anwe-nga mwomwo yakupwa kambaji,chamuchano vene nangumilwe-za ngwami: Ikiye keshi chikupukukatokesa fweto yenyiko.”

11 Jino omu Yesu akumishi-le kuhana jishimbi tumba-

ji twenyi 12, akatukile kufumakuze nakuya nakwambulula na-kunangula mujinganda javo.

2 Oloze Yowano uze apwilemuzuvo yaufunge hakwivwa mi-limo yaKulishitu, atumineko tu-mbaji twenyi 3 vakambe kuliikiye ngwavo: “Ove yove Uze AliNakwiza tahi, nyi twatela ku-talililako weka?” 4 Yesu ava-kumbulwile ngwenyi: “Kindulu-kenu mukamwambulile Yowa-no vyuma muli nakwivwa naku-mona: 5 Tupuputa vali naku-mona, vitonji vali nakutambuka,vaka-mbumba vali nakuvatome-sa, tujika matwitwi vali nakwi-vwa, vafu vali nakuvasangula,kaha vaka-kuhutwa vali naku-vambulila mujimbu wamwaza.6 Awahilila ou ahona kuwanachuma chimwe chakumuhuka-nyisa muli ami.”

Page 27: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MATEU 11:7-25 Yowano, naYesu navavahana mulonga 24

7 Kahomu vapwile ava naku-ya, Yesu aputukile kuhanjikahali Yowano kumayongomenangwenyi: “Uno mupambo mwayi-lemo mangana ngwenu mukata-le ika?Lihongo lyakupekwomwo-ka napeho tahi? 8 Nyi mwayi-le nakutala ika? Mutu waku-vwala uvwalo wamahina ama-vwovu tahi? Vaze veji kuvwa-langa uvwalo wamahina ama-vwovu vali mumazuvo avamya-ngana. 9 Nyi ikaze mwayililile-mo? Nakutala kapolofweto tahi?Enga, nangumilweza ngwami,ounyi nahambakana nakapolo-fweto. 10 Ou ikiye vene uzevavuluka hakusoneka ngwavo:‘Tala! Ami lyavene nangutumamuluwa wami kumeso ove, ikiyemwakawahisa jila yove kulutwelwove!’ 11 Chamuchano venenangwamba kuli enu ngwami:Hali vaze vasemuwa kuli mapwe-vo kanda hachisolokengaho lye-hi weka wakuhambakana Yowa-no Muka-kumbapachisako, olo-zemutuwamundendemuWanga-na wamelu napu wamunene ku-muhambakana ikiye. 12 Olo-ze kufuma kumakumbi aYowa-no Muka-kumbapachisa naku-neha noholili, Wangana wame-lu unapu hichuma chize vatu vejikulichichimikilanga, kaha vazevali nakulichichimika naluze-ma vali nakuuwana. 13 Mwo-mwo vyosena, naJishimbi naMa-zu aVapolofweto, vyapolofwete-lenga palanga nakuli Yowano,14 kaha kachi nge munasake ku-chitavila: Ou ikiye vene ‘Elija uzemwakeza.’ 15 Ou ali namatwi-twi evwilile.

16 “Uno chisemunwino chinonanguchifwanyisa kuli veya?Chinafwane nge vana vavande-nde vanatwame kuvilanjilo, vaze

vali nakulitambakana navakwa-vo 17 ngwavo: ‘Twamimbila-nga jipanda, oloze enu kamwa-kinangako; twalilanga jimbimbi,oloze enu kamwalyonyinganga-ko.’ 18 Chochimwe nawa, Yo-wano ejile, kalilengako, kanwi-nengako, oloze vatu ngwavo, ‘Alinandemone’; 19 kaha Mwana-mutu eza, ali nakulya nakunwa,vatu nawangwavo, ‘Talenu!Mutuwakufwa hakulya nahakunwavi-nyo, sepa lyavaka-kutambula mi-telo navaka-shili.’ Numba ngo-cho, mangana eji kulyambulula-nga kupwa akwoloka kumilimoyawo.”

20 Jino aputukile kusaula ji-nganda jize alingililemo milimoyenyi yangolo yayivulu, mwo-mwo kavapihililile nakwalumu-kako: 21 “Lamba kuli ove Ko-lajine! Lamba kuli ove Mbetesa-yita! Mwomwo kachi milimo ya-ngolo yize vanalingila muli enuyikikovalingilililemuTule naShi-tone, kachi vapihililile lyehi na-kwalumuka nakuvwala vikeleyinakutwama muuto. 22 Shika-ho nangwamba kuli enu ngwami:Navakatetela chikuma Tule na-Shitone haLikumbi lyaKusope-sa kuhambakana enu. 23 Kahaove nawa Kapelenau, kutala na-vakakuzezula mbwe nakwilu nu-mba? Naukashikumuka kuHete-se, mwomwo kachi milimo ya-ngolo yize vanalingila muli oveyikiko valingilile muSotome,kachi eyi nganda kuyichili na-kulikumbi lyalelo. 24 Shika-ho nangwamba kuli enu ngwa-mi: Navakatetela chikuma lifu-chi lyaSotome haLikumbi lyaKu-sopesa kuhambakana ove.”

25 Halwola luze, Yesu ambilengwenyi: “Ove Tata, Mwata wa-melu namavu, ngunakwalisa ku-

Page 28: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

25 Toka yayashi, Yesu mwoka hasambata MATEU 11:26–12:17

meso avatu, mwomwo vyumeviunavaswekevyo vaka-mangananavaka-kunanguka, oloze una-visolola kuli vakemba. 26 Eyo,Ove Tata, mwomwo mukuli-nga ngocho mukiko vene we-vwila kuwaha. 27 Vyuma vyo-sena vananguhanevyo kuliTata, kaha kakweshi mutu amu-tachikiza kanawa Mwanako shi-na Tata kaha; kaha nawa ka-kweshi mutu amutachikiza ka-nawa Tatako shina Mwana kaha,nakuli weshowo nawa navaza-nga kumusolwelayo kuli Mwana.28 Twayenu kuli ami enu mu-vosena muli nakufulyangila na-kulemuwa naviteli, kaha ami na-ngumihizumuna. 29 Mbatenutoka yami nakulinangula kuliami, mwomwo ami ngumuvwo-vu, nguwakulikehesa mumuchi-ma, kaha namupwa vakuhizu-muka kumyono yenu. 30 Mwo-mwo tokayami yayashi kumbata,kaha chiteli chami chachilelu.”

12 Halwola luze, Yesu ahichi-le mumawande atiliku ha-

Sambata. Tumbaji twenyi ve-vwile zala, kaha vaputukile ku-hela tumitwe twatiliku nakulya.2 Jino vaFwaliseu hakumonachuma kana vambile kuli iki-ye ngwavo: “Tala! Tumbaji twovevali nakulinga chuma chize ka-vetavisa kulinga haSambatako.”3 Ambile kuli vakivo ngwenyi:“Uno kanda mutangengaho lye-hi muze alingile Ndavichi na-vatu vaze apwile navo omu ve-vwile zalako nyi? 4 Nomu engi-lile muzuvo yaKalunga nakulyajize jimbolo jakutumbika kume-so aKalunga jize katelelele kulya-ko hohamwe navaze apwile navo,shina vapilishitu kaha? 5 Nyikanda mutangengaho lyehi mu-Jishimbi ngwavo, hajiSambata

vapilishitu mutembele kaveshikumona Sambata kupwa yajila-ko, oloze veji kupwanga lika va-kuzeneka mulonga nyi? 6 Olo-ze nangumilweza ngwami, hanohali ou ahambakana tembele.7 Shikaho, kachi nge mwatachi-kizanga mwalumbunukila mazuawa ngwavo, ‘Ami ngunazangelutetelo keshi chimuna waku-vatulako,’ kachi kamwahanyi-ne mulongavatu avavakuzenekamulongako. 8 Mwomwo Mwa-tawaSambata ikiye vene Mwana-mutu.”

9 Omu afumine kuchihela chi-ze, ayile nakwingila musu-nangonga yavo, 10 kaha mwa-pwile lunga wakusoseka livo-ko. Ngocho hakusaka ngwavovawanyine Yesu mulonga, va-mwihwile ngwavo, “Uno vachi-tavisa kuka mutu haSambatatahi?” 11 Ambile kuli vakivongwenyi: “Mutu muka hali enuali namukoko umwe, kaha ka-chi nge ou mukoko mwaholoke-la muwina haSambata, mwaze-neka kumukwata nakumufumi-samo? 12 Shikaho, mutu ale-ma chikuma kuhambakana mu-koko! Ngachize, vachitavisa venekulinga chuma chamwenemwe-ne haSambata.” 13 Jino ambi-le kuli uze lunga ngwenyi: “Olo-la livoko lyove.” Alyolwele, kahalyalumukile cheka kupwa lyala-mbwe ngana mwalivoko likwavo.14 Oloze vaFwaliseu valovokelenakumutwama punga manganangwavovamujihe. 15 JinoYesuhakutachikiza chuma kana, afu-mine kuze. Vatu vavavulu nawavamukavile, kaha avokile vose-na, 16 oloze avalwezele chiku-ma vahone kumusolola kuvatu17 mangana mazu vahanjikilekuhichilamuli kapolofweto Isayaatesemo, akwamba ngwavo:

Page 29: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MATEU 12:18-36 Mbelezembule. Vandumbu jaYesu 26

18 “Tala! Ngamba yami oungwasakwile, ou ngwazanga, oumwono wami wevwililile kuwa-ha! Nangukahaka shipilitu yamihali ikiye, kaha mwakasolola mu-chapwa chiyulo chakwoloka kulivaka-mafuchi. 19 Keshi kuka-kokojola, chipwe kukatamba-kanako; chipwe mutu kwivwalizu lyenyi mumakulakulako.20 Kakweshi lihongo lyakufu-nyuka mwakachikako, chipwewanda uze uli nakufwinda wi-shi mwakajimako, palanga nomumwakazamisa chiyulo chakwolo-ka. 21 Chikupu vene, lutalililolwavaka-mafuchi nalukapenda-mina halijina lyenyi.”

22 Jino vamunehelelele muka-ndemone wakapuputa nauma-ma, kaha amukile, ngocho uzekamama ahanjikile nakumona.23 Kaha mayongomena osenaalikomokelele nakuputuka kwa-mba ngwavo: “Uno ou keshi iki-ye vene MwanaNdavichiko nyi?”24 Oloze vaFwaliseu hakwivwangocho, vambile ngwavo: “Ou lu-nga keshi kulovola vandemonenangolo jekako, shina nangolo ja-Mbelezembule, muka-kuyula va-ndemone.” 25 Hakutachikizavishinganyekavyavo, ambile kulivakivo ngwenyi: “Weshowo wa-ngana naulimbalaka uvene nau-nonga, kaha yose nganda chipwezuvo nayilimbalaka ivene kaye-shi kuzamako. 26 Chochimwenawa, kachi nge Satana ali naku-lovola Satana, kaha nalifumbu-kila ivene; kaha wangana wenyinauzama ngachilihi? 27 Chekanawa, kachi nge ami ngweji ku-lovolangavandemone nangolo ja-Mbelezembule, nyi vana venuveji kulovolanga vandemone na-ngolo jeya? Shikaho vana venunavakapwila vaka-kumisopesa.

28 Oloze nge ami ngweji kulovo-langa vandemone nangolo jashi-pilitu yaKalunga, kaha WanganawaKalunga chikupu vene unami-hichi. 29 Chipwe mutu mwa-hasa ngachilihi kwingila muzuvoyamutu wangolo nakupukula vi-kumba vyenyi nge kanda avangi-le kukasa mutu kana? Kuvanganalingi ngocho numbanyi apu-pe zuvo yenyi. 30 Ou keshi kuliamiko alimbalaka nayami, kahoukeshi kukungulwila hamwe na-yamiko eji kumwanganga.

31 “Shikaho nangwamba kulienu ngwami: Shili yosena naku-saula chosena chakusaula vyu-ma vyajila navakavakonekela-vyo vatu, oloze kusaula shipili-tu kaveshi kukachikonekelako.32 Chakutalilaho, wose mwaha-njika lizu lyalipi hali Mwanamu-tu, navakamukonekelalyo, olo-ze wose mwahanjika vyavipi halishipilitu yajila, kaveshi kuka-mukonekelavyoko, chipwemuka-twamino kamyaka yino, chipwekamyaka yize nayikezaho.

33 “Enu vatu yenu mweji kuli-ngisanga mutondo uwahe nami-hako yawo yiwahe, chipwe ku-lingisa mutondo upole nami-hako yawo yipole, mwomwomutondo vautachikijila kumi-hako yawo. 34 Enu vana vavi-yenge, namuhasa ngachilihi ku-hanjika vyuma vyamwaza, oku-nyimwapwamuvakuhuka?Mwo-mwo kanwa keji kuhanjikangavyuma vinavulu mumuchima.35 Mutu wamwaza eji kulovola-nga vyuma vyamwaza kuluhetolwamwaza lwamumuchima we-nyi, kaha mutu wamupi eji ku-lovolanga vyuma vyavipi kulu-heto lwalupi lwamumuchima we-nyi. 36 Nangumilweza ngwamihamazu amokomoko osena veji

Page 30: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

27 Chinjikizo chaYona. VandumbwaYesu MATEU 12:37–13:3

kuhanjikanga vatu, navakalya-mbulwilaho haLikumbi lyaKuso-pesa, 37 mwomwo hamazu ovehakiko vene navakakuvulukilakwoloka, kaha hamazu ove haki-ko nawa navakakuwanyina mu-longa.”

38 Jino vaka-kusoneka nava-Fwaliseu vamwe vamukumbu-lwile ngwavo: “Ove Muka-ku-nangula, tuli nakusaka tumonechinjikizo chakufuma kuli ove.”39 Oloze ikiye avakumbulwilengwenyi: “Chisemunwino chaku-huka chaukoji cheji kusakangalika kumona chinjikizo, oloze ka-veshi kukachisolwela chinjikizochekako, shina chinjikizo chaka-polofweto Yona kaha. 40 Mwo-mwo ngana muze Yona apwilemujimo lyayauze ishi wamune-nemakumbi atatu, namusana na-ufuku, mukiko nawa mumwaka-pwa naMwanamutu kwishi ya-mavu makumbi atatu, namusa-na naufuku. 41 Vatu vakuNyi-neve navakasanguka mulwolalwakusopesa hohamwe nachise-munwino chino, kaha navaka-chipayisa, mwomwo vakivo va-pihililile nakwalumuka hakwa-mbulula chaYona, oloze hano haliou ahambakanaYona. 42 Mwa-ngana wapwevo wakusulo nava-kamusangula mulwola lwakuso-pesa hohamwe nachisemunwi-no chino, kaha mwakachipayi-sa, mwomwo ikiye afumine ku-jisongo jamavu nakwiza nakwi-vwilila mangana aSolomone, olo-ze hano hali ou ahambakana So-lomone.

43 “Omu shipilitu wamajilomwalovoka muli mutu, mwa-hitangana muvihela mwazene-ka meya nakutonda kwakuno-kela, oloze kuwana kwapimbi.44 Jino himwamba ngwenyi,

‘Nangukinduluka cheka muzu-vo yami muze ngwalovokanga,’kaha hakuheta kuze mwawa-na mwamokomoko, oloze mwa-kukomba nakuwahisa kanawa.45 Jino himwaya nakumbatavashipilitu veka 7 vakumuha-mbakana ikiye kuhuka nakwi-za navo, kahomu navalinga hiva-nengila lyehi mukachi, hikutwa-ma vene muze, kaha katwaminokakukuminyina kamutu kana hi-nakapihya chikuma kuhambaka-na kaze kakulivanga. Omu mu-kiko munachikapwa nawa chise-munwino chino chakuhuka.”

46 Shimbu apwile nakuhanji-ka kumayongomena, naye nava-ndumbwenyi vemanyine kuwe-luka, vasakile vahanjike nenyi.47 Jino mutu umwe ambile kuliikiye ngwenyi: “Tala! Noko na-vandumbwove vanemana ku-weluka, vali nakusaka kuha-njika nove.” 48 Hakukumbu-lula uze apwile nakumulwe-za, ambile ngwenyi: “Iya napumama, kaha nawa veya vanapuvandumbwami?” 49 Olwele li-voko lyenyi nakwinyika tumba-ji twenyi, kaha ambile ngwenyi:“Tala! Mama navandumbwamiava! 50 Mwomwo wose eji ku-linganga mwaya muchima waTa-ta ou ali mwilu, ikiye vene ndu-mbwami walunga, ikiye ndu-mbwami wapwevo, ikiye mama.”

13 Halikumbi lize, omu Ye-su afumine kuze kuzu-

vo, atwamine kukalungalwiji,2 kaha kuli ikiye kwalihomene-ne mayongomena amanene, ngo-cho engilile muwato nakutwa-ma, kaha lize liyongomena lyose-na lyemanyine kutunda. 3 Jinoavalwezele vyumavyavivulu mu-vifwanyisa ngwenyi: “Ivwenu!Muka-kukuva ayile nakukuva

Page 31: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MATEU 13:4-23 Kuzachisa vifwanyisa. Muka-kukuva 28

mbuto, 4 kahomuapwile naku-kuva, jimbuto jimwe jaholokele-le kukulo yajila, kaha tujila ve-jile, vajilile. 5 Jikwavo jaholo-kelele hamalolwa haze hazene-kele mavu amavulu, kaha naku-shimbula chiku jasokele, mwo-mwo kahapwile mavu amavulu-ko. 6 Oloze omu lyatutukile li-kumbi, javaukile, kaha jominechau mwomwo kajapwile nami-jiko. 7 Jikwavo nawa jaholo-kelele hamingonga, kaha yizemingonga yasokele nakujikivisa.8 Jikwavo jaholokelele hamavuamwenemwene, kaha japutukilekwima mihako, eji 100, jikwavo60, jeka 30. 9 Ou ali namatwi-twi evwilile.”

10 Kaha tumbaji vejile nakwa-mba kuli ikiye ngwavo: “Mwo-mwo ika uli nakuhanjikila navi-fwanyisa kuli vakivo?” 11 Aku-mbulwile ngwenyi: “Enu vana-mihane kutachikiza mwalu-mbunukila vyuma vyajila vyaku-sweka vyaWangana wamelu, olo-ze vakivo kavavahanyinechoko.12 Mwomwo weshowo ali navyo,navamuwezelako vikwavo kahamwapwa navyakulisala, olozeweshowo keshi navyoko, nachi-ze ali nacho navamutambulacho.13 Shikaho nguli nakuhanjikilakuli vakivo navifwanyisa, mwo-mwo vali nakutala oloze kaveshinakumonako, kaha vali nakwi-vwilila oloze kaveshi nakwivwa-ko, chipwe kumona mwalumbu-nukila manganako. 14 Kahaupolofweto waIsaya uli nakute-samo hali vakivo, wakwambangwavo: ‘Kwivwa namwivwa,oloze chikupu vene kamweshikumona mwalumbunukila ma-nganako, kaha kutala namuta-la, oloze chikupu vene kamweshikumonako. 15 Mwomwo mi-

chima yavatu ava yinambumbu-la, kwivwa vanevu namatwitwiavo, oloze vanaliula, kaha nawavanalalavika meso avo kuchinanavamona nameso avo, nakwi-vwa namatwitwi avo, nakumonanamichimayavomwalumbunuki-la mangana, nakwalumuka ma-ngana ami nguvahindule.’

16 “Oloze awahilila meso enumwomwo eji kumonanga, nama-twitwi enu nawa mwomwo ejikwivwanga. 17 Mwomwo cha-muchano vene nangwamba kulienu ngwami: Vapolofweto na-vaka-kwoloka vavavulu vasaki-le kumona vyumevi muli naku-mona enu, oloze kavavimweneko,vasakile kwivwa vyumevi mulinakwivwa enu, oloze kavavivwi-leko.

18 “Jino enu ivwenu mwayachifwanyisa chamutu uze aku-vile mbuto. 19 Kukulo yajilakuze vanakuu mbuto, ou iki-ye vene uze mwevwa mazu aWa-ngana, oloze mwahona kumo-na omu alumbunukila, kaha uzewamupi himweza nakuhukulaawavanakuu mumuchimawenyi.20 Kaha hamalolwa haze vana-kuu mbuto, ou ikiye vene uze alinakwivwa mazu, kaha nakushi-mbula chiku himwawetavila na-kuwahilila. 21 Oloze muli iki-ye kamweshi mijiko, kaha mwa-twalaho hatando yayindende,jino omu nakwiza malwa chipweluyanjisa mwomwo yamazu, na-kushimbula chiku himwahuka-na. 22 Kaha hamingonga hazevanakuu mbuto, ou ikiye veneuze ali nakwivwa mazu, olozekulizakamina hakatwamino ka-myaka yino, nakutangisa cha-ngolo jaluheto navikivisa mazu,kaha himwahona kwima mihako.23 Kaha hamavu amwenemwe-

Page 32: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

29 Tiliku, mwila. Linona lyamusetale MATEU 13:24-40

ne haze vanakuu mbuto, ou iki-ye vene uze ali nakwivwa mazunakumona omu alumbunukila,ikiye uze mwemanga nakulovolamihako, umwe 100, mukwavo 60,weka 30.”

24 Avalwezele chifwanyisachikwavo nawa ngwenyi: “Wa-ngana wamelu unapu nge mutuuze akuvile mbuto jamwenemwe-ne muwande wenyi. 25 Shimbuvapwile vatu mutulo, muka-kolewenyi ejile nakukuululamo mwi-la� mutiliku, kaha himwaya na-kuya. 26 Omu jasokele mbutonakwima mitwe, namwila nawawasolokele. 27 Kaha vandu-ngo jayauze mwenyazuvo veji-le nakwamba kuli ikiye ngwa-vo, ‘Ove Mwata, uno muwandewove kawakuvilemo mbuto ja-mwenemweneko tahi? Nyi oumwila nawa unafumu kuli-hi?’ 28 Ambile kuli vakivongwenyi, ‘Mutu, muka-kole iki-ye nalingi chuma kana.’ Kahavambile kuli ikiye ngwavo, ‘Unomusaka tuyenga nakuuvunya-mo tahi?’ 29 Oloze ikiye ambi-le ngwenyi, ‘Nduma, kuchinahakuvunya mwila namuvunyi-la kumwe natiliku. 30 Vyeche-nu vyosena vivali vikulile ha-mwe palanga nahakwaha, kahahangonde yakwaha nangukalwe-za vaka-kwaha ngwami: Vangile-nu kuvunya mwila muukasekasemikuta nakuwocha; kufumaho,yenu jinomukungulule tiliku mu-yihake muchisete chami.’ ”

31 Avalwezele chifwanyisachikwavo nawa ngwenyi: “Wa-ngana wamelu unafwane ngelinona lyamusetale, lize mutuambachile nakuya nakutumba

Mat 13:25�Muyachi wamwila wakuli-fwana natiliku, oloze watwama nausu-ngu.

muwande wenyi. 32 Eli linonalyapwa lyalipululu kujimbuto ji-kwavo josena, oloze nge linaku-lu lyehi, lyeji kupwanga lyaline-ne havisakwola vyosena naku-pwa mutondo, nakulingisa tujilavahelu kwiza nakutwama hami-tango yawo.”

33 Avalwezele chifwanyisachikwavo nawa ngwenyi: “Wa-nganawamelu unafwane nge chi-mbalwila chize pwevo ambachilenakuchingasana naungawakute-sa muvyesekelo vyavinene vita-tu, palanga nomu wafutunukilewosena.”

34 Vyuma vyosena evi Yesuavihanjikile navifwanyisa kuma-yongomena. Chikupu vene, ka-hanjikilenga kuli vakivo chaku-zeneka chifwanyisako, 35 ma-ngana mazu vahanjikile kuhi-chila muli kapolofweto atesemo,akwamba ngwavo: “Nanguloko-lola mukanwa kami nakuhanjikavifwanyisa; nangutufula vyumavinapunga vyakusweka kufumakukwala chihela chakaye.”

36 Jino omu alingile hanasuu-la lyehi aze mayongomena, iki-ye engilile muzuvo. Kaha tumba-ji twenyi vejile kuli ikiye na-kwamba ngwavo: “Tulumbunwi-ne mwaya chifwanyisa chamwi-la wamuwande.” 37 Ikiye aku-mbulwile ngwenyi: “Muka-kuku-va mbuto jamwenemwene ikiyeMwanamutu, 38 wande ukikokaye. Kaha mbuto jamwene-mwene, vakivo vanavaWangana,oloze mwila, vakivo vana vaya-uze wakuhuka, 39 kaha muka-kole uze aukuvile ikiye Liya-volo. Hakwaha hakiko hachiku-kulwishi chakatwamino kamya-ka yino, kahavaka-kwahavakivovangelo. 40 Shikaho, nganomunavavunya mwila nakuwocha

Page 33: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MATEU 13:41–14:2 Luheto, pela, lyoji lyachikokela 30

nakakahya, mukiko vene muna-chikapwa nahachikukulwishichakatwamino kamyaka yino.41 Mwanamutu mwakatuma va-ngelo jenyi, kaha muwanganawenyi navakafumisamo vyumavyakuhukanyisa vyosena, nava-tu vaze vali nakulinganga upa-pwoki, 42 kaha navakavambi-la mulilungu lyakakahya. Mwa-muze vene munavakapwanga na-kulila nakulingenjunga kuma-zo. 43 Halwola luze, vaka-kwo-loka navakamunyika zwalala ngelikumbi muWanganawaSevo. Ouali namatwitwi evwilile.

44 “Wanganawamelu unafwa-ne nge luheto lwakuswamanamuchipapa, luze mutu awanyinenakulusweka; kaha hakuwahili-la chenyi himwaya nakulandulu-la vyuma apwile navyo nakula-nda chize chipapa.

45 “Cheka nawa, Wanganawa-melu unafwane nge muka-ku-sekasana wakutambwojoka uzeayile nakutondatonda jipela ja-mwenemwene. 46 Hakuwanapela yimwe yandando yayinenechikuma, hahaze vene ayile na-kulanjisa vyuma vyenyi vyosenaapwile navyo nakuyilanda.

47 “Cheka nawa, Wanganawa-melu unafwane nge lyoji lya-chikokela lize vafuchile mukalu-ngalwiji nakukungulwilamo vai-shi vamiyachi yosena. 48 Omulyazalile, valikokelele kutunda,kaha vatwamine nakusakula va-ze vamwenemwene nakuvahakamumitonga, oloze vaze vamoko-moko vavambilile. 49 Omu mu-kiko vene munachikapwa naha-chikukulwishi chakatwaminokamyaka yino: Vangelo navaka-ya nakuhandununa vaka-kuhu-ka kuli vaka-kwoloka, 50 kahanavakavambila mulilungu lya-

kakahya. Mwamuze vene muna-vakapwanga nakulila nakulinge-njunga kumazo.

51 “Kutala munamono muna-lumbunukila vyuma vyosenevitahi?” Vambile kuli ikiye ngwa-vo: “Eyo.” 52 Jino ambile kulivakivo ngwenyi: “Nge chili ngo-cho, kaha wose muka-kunangulavatu, nge vanamunangula mwa-ya Wangana wamelu, nafwanenge mutu, mwenyazuvo uze ejikulovolanga vyuma vyavihya na-vyuma vyamwaka muzuvo yenyiyaluheto.”

53 Jino omu Yesu akumishilekuhanjika evi vifwanyisa, afumi-ne kuze nakuya. 54 Kahomuahetele mungalila yakumahye-nyi, aputukile kuvanangula mu-sunangonga yavo, ngocho vakivovalikomokelele nakwamba ngwa-vo: “Ou mutu kana awa manga-na neyimilimoyangolo naviwanekulihi? 55 Uno ou keshi ikiyemwana wayauze muka-kusongamalivako nyi? Uno naye keshi iki-ye Maliyako nyi, navandumbwe-nyi vamalunga vaYakova naYose-fwe naShimona, naYutako nyi?56 Navandumbwenyi vamapwe-vo vosena kumana keshi ava tulinavoko nyi? Nyi ou mutu kanaevi vyuma vyosena naviwanekulihi?” 57 Ngocho vaputuki-le kuhukana hamazu enyi. Olo-ze Yesu ambile kuli vakivo ngwe-nyi: “Kapolofweto vamuvumbi-ka kweka kaha, keshi mungali-la yakumahyenyi chipwe muzu-vo yenyiko.” 58 Kaha kalingi-le milimo yangolo yayivulu kuze-ko, mwomwo kavapwile nalufwe-leloko.

14 Halwola vene luze, Helo-te muka-kuyula mbongi

evwile mujimbu wavyuma alingi-le Yesu, 2 kaha ambile kuli va-

Page 34: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

31 Mutwe waYowano. Kulisa vatu 5,000 MATEU 14:3-24

ngamba jenyi ngwenyi: “Ou iki-ye vene Yowano Muka-kumbapa-chisa. Vamusangula kuvafu, shi-kaho milimo yangolo yili nakuza-chiwa muli ikiye.” 3 MwomwoHelote akwachile Yowano naku-mukasa nakumuhaka muzuvoyaufunge mwomwo yaHelochiyauze apwile pwevo lyandumbwe-nyi Fwilipu. 4 Yowano ambi-lenga lika kuli Helote ngwenyi:“Jishimbi kajetavisa ove kumba-ta ou pwevoko.” 5 Numba tuhuasakile ngwenyi amujihe, olozeevwile woma wavatu mwomwovamumwenenga kupwa kapolo-fweto. 6 Jino omu kwapwilechilika chakwanuka likumbi lya-kusemuka chaHelote, mwana-Helochiya wapwevo akinyinehachilika chize, kaha amwivwi-shile Helote kuwaha chikuma7 nakumulingisa alishinge na-kumushika kumuhana chesho-cho chuma mwalomba. 8 Jinouze mwanapwevo hakukavangi-za muze amulwezele naye, ambi-le ngwenyi: “Nguhane mutwewa-Yowano Muka-kumbapachisa ha-chenga chino.” 9 Numba tuhumwangana anyengetelele, olozeambile ngwenyi vamuhanewomwomwo yalushingo alishingile,kaha nawa mwomwoyavatu vazeasendavalile navo. 10 Ngochoatumine mutu, nakutapa mu-twe waYowano muzuvo yaufu-nge. 11 Kaha mutwe wenyi va-unehele hachenga nakuuhanakuli uze mwanapwevo, kaha au-twalile kuli naye. 12 Kutwalamuze, tumbaji twaYowano vejile,kaha vambachile mujimba wenyinakuufunda, kaha vejile naku-mwambulila Yesu. 13 Yesu ha-kwivwa ngocho, afumine nawa-to kuze apwile, ayile kwauka we-nyi kuchihela kwakuhona vatu,oloze omu mayongomena evwile

ngocho, afumine kujinganda javonakumukavangiza hamahinji.

14 Jino omu ahetele, amweneliyongomena lyalinene, kaha ave-vwilile keke, kaha okile vavejijavo. 15 Oloze omu kwatokele,tumbaji twenyi vejile kuli ikiyenakwamba ngwavo: “Kuno hiku-chihela kwakuhona vatu, kahanawa hikunatoko lyehi; shikahosuula mayongomena ayenga mu-membo nakulilanjila vyakulyavyavo.” 16 Oloze Yesu ambi-le kuli vakivo ngwenyi: “Kavate-la kuyako, vahanenu vyakulya.”17 Vambile kuli ikiye ngwavo:“Katweshi navyakulya kunoko,oloze tuli kaha najimbolo jita-nu, navaishi vavali.” 18 Ambi-le ngwenyi: “Vinehenu kuno kuliami.” 19 Kufumaho alwezeleaze mayongomena asendavalehamwila; jino ambachile jizejimbolo jitanu navaze vaishi va-vali, kaha atalile mwilu, alombe-le, kahomu akumishile kupuzulajize jimbolo, ajipangilile tumbaji,kaha tumbaji vajipangililile nawakumayongomena. 20 Ngochovosena valile nakwikuta, kahavakungulwile vihanda vize va-sezeleho, vazalishile mitonga12 yato. 21 Vaze valile vapwi-le kafwe malunga 5,000, chaku-zeneka kulavilako mapwevo na-vana vavandende. 22 Jino ha-haze vene, alwezele tumbaji twe-nyi vengile muwato mangana va-twamineko kuya musali, shimbuikiye mwachisuula aze mayongo-mena.

23 Kutwala muze, omu alingi-le hanasuula lyehi aze mayongo-mena, akandukile hapili kwaukawenyi nakulomba. Numba tuhuwapwile ufuku, oloze apwilekouka wenyi. 24 Halwola kanelu,watowapwile nakutambukila ha-hasuku natunda nakupindasana

Page 35: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MATEU 14:25–15:11 Yesu mwatambuka hameya. Vilika 32

chikuma namakimba, mwomwopeho yapwile nakuliveta halivakivo. 25 Oloze hachilo cha-muchiwana Yesu ejile kuli va-kivo oku ali nakutambuka ha-kalungalwiji. 26 Omu tumbajitwenyi vamumwene ali nakuta-mbuka hakalungalwiji, vevwilewoma nakwamba ngwavo: “Mu-vwimbimbi!” Kaha vatetumu-kile nawoma. 27 Oloze hahazevene Yesu ahanjikile kuli vaki-vo ngwenyi: “Likolezezenu! Yamivene, kanda namwivwa woma-ko.” 28 Petulu amukumbulwi-le ngwenyi: “Ove Mwata, kachinge yove vene, ngulweze ngwize-nga kuli ove hameya.” 29 Kahaambile ngwenyi: “Twaya!” Ngo-choPetulu afumine muwato, ata-mbukile hameya nakuya kuliYesu. 30 Oloze hakumona nya-manganda evwilewoma, kahomuaputukile kulondomana, atamba-kanyine ngwenyi: “Ove Mwata,ngulwile.” 31 Kaha Yesu olwe-le livoko lyenyi washiwashi, amu-kwachile nakwamba kuli ikiyengwenyi: “Ove muka-lufwelelolwalundende, ikaze wahuhwa-sanyinanga?” 32 Kahomu vali-ngile hivanengila lyehi muwato,nyamanganda atulile. 33 Jinotumbaji vaze vapwile muwatova-lifukwile kuli ikiye ngwavo: “Chi-kupu vene ove uMwanaKalu-nga.” 34 Kaha vazaukile naku-heta kutunda muNgenesaleta.

35 Kaha malunga vakuze omuvamutachikijile kanawa, vatu-mine mazu mungalila yosena yi-ze, kaha vatu vamunehelelelevosena vaze vapwile nakuviza.36 Vamulembelelele ngwavo va-kwate kaha kujizombo jauvwalowenyi wahelu, kaha vosena vazevakwachileko vahindukile ngu-ngungu.

15 Jino vaFwaliseu navaka-kusoneka vejile kuli Yesu

kufuma kuYelusalema, nakwa-mba ngwavo: 2 “Mwomwo ikatumbaji twove kaveshi kukava-ngiza vilika vyavakulwane vaku-shikuluko? Chakutalilaho, kave-shi kusana kumavoko avo haku-lya vyakulyako.”

3 Ikiye avakumbulwile ngwe-nyi: “Nenu nawa ikaze mweji ku-zombokelanga jishimbi jaKa-lunga mwomwo yavilika vyenu?4 Chakutalilaho, Kalunga ambi-le ngwenyi, ‘Vumbikanga iso na-noko,’ kaha nawa ngwenyi, ‘Oumwasaula ise chipwe naye, afwe-nga.’ 5 Oloze enu mweji kwa-mbanga ngwenu, ‘Wose mwambakuli ise chipwe kuli naye ngwe-nyi: “Cheshocho nguli nacho chi-ze chatela kachi kukunganyali-sa, chinapu wana wakuhana Ka-lunga,” 6 katela kuvumbika isenumba chachindendeko.’ Ngo-cho munazeyesa mazu aKalu-nga mwomwo yavilika vyenu.7 Enu vaka-kulyonga, Isaya apo-lofwetele kanawa vyayenu ha-kwamba ngwenyi: 8 ‘Vatu ka-nava veji kunguvumbikanga na-mivumbo yavo kaha, oloze mi-chima yavo yili kwakusuku na-yami. 9 Kulemesa veji kungu-lemesanga cheji kuyanga mwa-mokomoko, mwomwo veji ku-nangulanga jishimbi javatu ku-pwa hivilongeselo vyaKalunga.’ ”10 Kufumaho, asanyikile lize li-yongomena nakwamba kuli vaki-vo ngwenyi: “Ivwililenu nakumo-na munalumbunukila ano mazu:11 Chuma nachingila mukanwakamutu keshi chikiko nachijilu-lula mutuko, oloze chuma chizenachilovoka mukanwa kamutuchikiko nachijilulula mutu.”

Page 36: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

33 Muchima wamajilo wakujilulula MATEU 15:12-31

12 Jino tumbaji vejile nakwa-mba kuli ikiye ngwavo: “Uno una-tachikiza ngwove vaFwaliseu va-hukananga hamazu ove wahanji-kanga nyi?” 13 Ikiye akumbu-lwile ngwenyi: “Weshowo mu-tondo vazenekele kutumba kuliTata wamwilu navakautukula.14 Vechenu. Vanapu vatwami-na vatupuputa. Kachi nge ka-puputa mwatwaminyina mukwa-vo kapuputa, kaha vosena va-vali navalindumukila muwi-na.” 15 Petulu ahanjikile na-kwamba kuli ikiye ngwenyi: “Tu-lumbunwine kanawa echi chi-fwanyisa.” 16 Hakwivwa ngo-cho, Yesu ambile ngwenyi: “Ku-mana nayenu nawa noholyapwakanda muchimone mwalumbu-nukila manganako? 17 Uno ka-mwejiva ngwenu cheshocho che-ji kwingilanga mukanwa chejikuhitanga mumijingwa, kahahinachiya muchimbushuko tahi?18 Oloze vyuma vyeji kulovoka-nga mukanwa vyeji kufumangamumuchima, kaha vyuma kanavikiko vyeji kujilululanga mutu.19 Chakutalilaho, mumuchimamukiko vene mweji kufumangavishinganyeka vyavipi, nakujihavatu, namakoji, namaujila, nawi-ji, naunjiho wamakuli, nakusau-la vyumavyajila. 20 Evi vikikovyuma vyeji kujilululanga mutu,oloze kulya chakuzeneka kusa-na kumavoko kacheshi kujilululamutuko.”

21 Yesu hakufuma kuze, ayi-le jino kungalila yaTule naShito-ne. 22 Jinopwevo umwemuka-Fwenyisha ejile kufuma kujinga-lila jize, kaha atambakanyine-nga ngwenyi: “Achingutetelekoove Mwata, ove MwanaNdavi-chi. Mwanami wapwevovanamu-

kwate mwamupi kuvandemone.”23 Oloze ikiye kamukumbulwi-le numba lizu limweko. Shika-ho, tumbaji twenyi vejile naku-putuka kumulembelela ngwa-vo: “Mulweze ayenga, mwomwochatwalaho lika nakutambaka-na munyima yetu.” 24 Ikiyeakumbulwile ngwenyi: “Ami ka-vangutumine kuya kuli vatu ve-kako, oloze shina kuli mikokovakujimbala vakuzuvo yaIsalelekaha.” 25 Uze pwevo omu eji-le, aputukile kulifukula kuli iki-ye ngwenyi: “Ove Mwata, achi-ngukafweko!” 26 Ikiye aku-mbulwile ngwenyi: “Kachapwachakwoloka kumbata kulya cha-vana nakuchimbila kuli vana va-tuwako.” 27 Uze pwevo ambi-le ngwenyi: “Mukiko vene Mwa-ta, oloze navana vatuwa veneveji kulyanga ungululu waku-holoka kufuma kumesa yavaka-ka javo.” 28 Jino Yesu amuku-mbulwile ngwenyi: “Ove pwevo,lufwelelo lwove lwalunene; chili-ngiwe vene ngocho kuli ove nga-nomu unasake.” Kaha uze mwa-nenyi wapwevo vamuhindwilekufuma haola vene yize.

29 Omu Yesu afumine kuze,ejile jino kwakamwihi naKa-lungalwiji waNgalileya, kaho-mu akandukile hapili, atwami-ne vene haze. 30 Jino mayo-ngomena amanene apandaminekuli ikiye, vejile navitonji, nava-ka-kutenguka, natupuputa, na-tumama, navekavakufwana nga-na, kaha vamushinjikililevo ku-vilyachilo vyenyi, kaha avokile,31 ngocho lize liyongomena lya-likomokelele hakumona tumamavali nakuhanjika, navitonji valinakutambuka, natupuputa valinakumona, kaha vamutohweseleKalunga kaIsalele.

Page 37: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MATEU 15:32–16:11 Kulisa vatu 4,000. Chimbalwila 34

32 Oloze Yesu asanyikile tu-mbaji twenyi nakwamba ngwe-nyi: “Liyongomena ngunalivwi-la keke, mwomwovanatwame na-yami makumbi atatu, kaha ka-veshi navyakulyako, ngocho ka-ngweshi nakusaka kuvasuula va-yenga chakuzeneka kulyako.Pamo navafwa chizava muji-la.” 33 Oloze tumbaji vambilekuli ikiye ngwavo: “Kulihize na-tuwana jimbolo jakutamokwiku-chisa liyongomena lipwaha nga-na kuchihela kuno kwakuhonavatu?” 34 Hakwivwa ngocho,Yesu ambile kuli vakivo ngwe-nyi: “Muli najimbolo jingahi?” Va-mbile ngwavo: “Jimbolo 7, natu-vaishi tumwe twatundende.”35 Jino omu alingile hanalwezelyehi lize liyongomena lisendava-le hamavu, 36 ambachile jizejimbolo 7 navaze vaishi, kaho-mu alingile hanalombo lyehi, aji-puzwile nakuputuka kujipangi-la kuli tumbaji, kaha tumbaji va-jipangililile nawa kumayongome-na. 37 Vosena valile, vekuchi-le, kaha vihanda vize vasezelehovavikungulwile, vazalishile mito-nga yayinene 7 yato. 38 Kahavaze valile vapwile kafwe malu-nga 4,000, chakuzeneka kulavila-komapwevo navanavavandende.39 Kukuminyinako, omu alingi-le hanasuula lyehi aze mayongo-mena, engilile muwato nakwizakujingalila jaMangatane.

16 Jino vaFwaliseu navaSatu-se vapandamine kuli ikiye,

kaha hakusaka ngwavo vamwe-seke, vamulombele avasolwelechinjikizo chakufuma mwilu.2 Ikiye avakumbulwile ngwe-nyi: “[[Omu kweji kutokanga,enu mweji kwambanga ngwe-nu, ‘Kwilu nakuwaha, mwomwolilu linachilana,’ 3 kaha nachi-

mene mweji kwambanga ngwe-nu, ‘Lelo nakupwa chishika na-vula, mwomwo kwilu kuli naku-fwinda mavwi numba tuhu lilu li-nachilana.’ Enu mwatachikizakulumbununa omu lili nakusolo-ka lilu, oloze munakuhona kulu-mbununa chinjikizo chakwijivi-laho lwola luno.]]� 4 Chisemu-nwino chakuhuka chaukoji chejikusakanga lika kumona chinjiki-zo, oloze kaveshi kukachisolwelachinjikizo chekako, shina chinji-kizo chaYona kaha.” Kufumaho,ayile nakuvaseza kunyima.

5 Jino tumbaji vazaukile na-kuya musali, oloze vavulyaminekumbata jimbolo. 6 Yesu ambi-le kuli vakivo ngwenyi: “Tone-nunga, zangamenu nachimba-lwila chavaFwaliseu navaSatu-se.” 7 Ngocho vaputukile kuli-hanjikisa mwavomwavo ngwavo:“Etu katwambachile jimbolo na-jimweko.” 8 Yesu hakutachi-kiza chuma kana, ambile ngwe-nyi, “Enu vaka-lufwelelo lwalu-ndende, ikaze muli nakulihanji-kishila mwenumwenu mwomwokamweshi najimboloko? 9 Ku-mana noholyapwa kanda likamutachikize tahi, nyi munaho-no kwanuka jize jimbolo jitanuvalile kuvatu 5,000, namitongayayivulu yize mwakungulwile?10 Uno munahono kwanuka jizejimbolo 7 valyanga kuvatu 4,000namitonga yayinene yize mwa-kungululanga? 11 Uno muna-honena ika kwijiva ngwenu amikangwapwanga nakumilwezavyajimboloko? Oloze zangamenunachimbalwila chavaFwaliseu

Mat 16:3� Vipango vanalunjika vivalivivali vili nakusolola mazu aze ka-watwama hamapapilo akushikulu ose-nako, oloze atwama hamwe nahamwekaha.

Page 38: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

35 Chikungulwilo halilolwa. Jisapi MATEU 16:12-28

navaSatuse.” 12 Hakiko chava-lumbunukilile jino ngwavo Yesukapwile nakuhanjika ngwenyivazangame nachimbalwila chaji-mboloko, oloze kukunangulachavaFwaliseu navaSatuse.

13 Jino omu Yesu ahetele ku-ngalila yaKesaliya Fwilipi, ehwi-le tumbaji twenyi ngwenyi: “Unovatu vali nakwamba ngwavoMwanamutu ikiye iya?” 14 Va-mbile ngwavo: “Vamwe ngwa-vo Yowano Muka-kumbapachisa,veka ngwavo Elija, veka nawangwavo Yelemiya, chipwe umwewavapolofweto.” 15 Ambilekuli vakivo ngwenyi: “Nyi enungwenu ami yami iya?” 16 Shi-mona Petulu akumbulwile ngwe-nyi: “Ove yove Kulishitu, Mwa-naKalunga ou ayoya.” 17 KahaYesu ambile kuli ikiye ngwe-nyi: “Wawahilila ove ShimonamwanaYona, mwomwo kavaku-solwelelecho kuli musonyi na-manyingako, oloze vanakuso-lwelacho kuli Tata uze ali mwi-lu. 18 Kaha nawa nangwambakuli ove ngwami: Ove yove Petu-lu, kaha halilolwa lino nanguka-tungilaho chikungulwilo chami,kaha vikolo vyaHetese kavyeshikukachifungululako. 19 Na-ngukakuhana jisapi jaWanganawamelu, kaha cheshocho nauka-kasa hamavu nachikapwa chu-ma chakukasa lyehi namwilunawa, kaha cheshocho nauka-kasununa hamavu nachikapwachuma chakukasununa lyehi na-mwilu nawa.” 20 Jino ahuhu-mwine chikuma tumbaji twenyingwenyi kandavalwezamutu nu-mba umweko ngwavo ikiye Kuli-shitu.

21 Kufuma vene halwola luze,Yesu Kulishitu aputukile kulwe-za tumbaji twenyi ngwenyi ate-

la kuya kuYelusalema nakukaya-nda muvyuma vyavivulu kuli va-kulwane navapilishitu vavalemunavaka-kusoneka, nakumujiha,kaha halikumbi lyamuchitatu na-vakamusangula. 22 Petulu ha-kwivwa ngocho, amutwalile ku-penge nakuputuka kumutenuki-la ngwenyi: “Liteteleko ove Mwa-ta; vyuma kana kavyeshi kwi-za kukakuwanako.” 23 Olozeikiye anyingulukile nakwambakuli Petulu ngwenyi: “Ove Sa-tana, hita kunyima yami! Unapuuchimbunji chakunguhukanyi-sa, mwomwo ove kawashinganye-ka mwaya vishinganyeka vyaKa-lungako, oloze mwaya vishinga-nyeka vyavatu.”

24 Jino Yesu ambile kuli tu-mbaji twenyi ngwenyi: “Kachinge mutu mwasaka kungukava-ngiza, alikane ivene nakumbatachitondo chenyi chakuyanjishi-la, kaha atwaleho lika nakungu-kavangiza. 25 Mwomwo wosemwasaka kulwila mwono we-nyi mwakaujimbalisa, oloze wosemwajimbalisa mwono wenyimwomwo yayami mwakauwa-na. 26 Mwomwo nganyo muka-ze mwawanyinaho mutu kachinge mwaheta kaye kosena, olozemwatokesa mwono wenyi? Chi-pwe chuma mukaze mutu mwa-hana chakutambasana namwonowenyi? 27 Mwomwo Mwana-mutu mwakeza navangelo jenyihamwe muupahu waIse, numbajino akashishishilemo mutu hi-mutu kweseka navilinga vyenyi.28 Chamuchano vene nangwa-mba kuli enu ngwami, hali avavanemana hano havali vamwevaze kaveshi kukafwako kuva-nga chatete vanamono Mwana-mutu ali nakwiza muWanganawenyi.”

Page 39: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MATEU 17:1-20 Kulyalumuna mweka. Elija hiYowano 36

17 Omu mwahichile maku-mbi 6, Yesu ambachile Pe-

tulu, naYakova, nandumbwenyiYowano nakuya navo helu lya-pili yakunyunga kwauka wavo.2 Kaha alyalumwine mweka ku-meso avo, kumeso enyi kwamu-nyikile nge likumbi; kaha uvwa-lo wenyi wahelu wapwile zwalalange mumunyi. 3 Kaha kuli va-kivo kwasolokele Mose naElija,vapwile nakushimutwila nenyi.4 Jino Petulu ambile kuli Yesungwenyi: “Ove Mwata, nachiwa-ha kuli etu kutwama vene kuno.Kachi nge unasake, kaha nangu-tunga jimbalaka jitatu kuno, yi-mwe yayove, yimwe yaMose, yi-mwe yaElija.” 5 Shimbu apwilenakuhanjika, livwi litoma to lya-vafwikile, kaha muze mulivwimwafumine lizu ngwalyo: “Ouikiye Mwanami, ou ngwazanga,ou ngwevwila kuwaha; mwivwi-lilenunga.” 6 Tumbaji hakwi-vwa ngocho, valimbilile chame-so hamavu, vevwile woma ma-teli. 7 Jino Yesu apandaminekuli vakivo, kaha avakwachilenakwamba ngwenyi: “Katuke-nu, kanda namwivwa womako.”8 Omu vandwile meso avo, ka-vamwene mutu numba umweko,shinaYesu kaha. 9 Omu vapwi-le nakushikumuka hapili, Yesuavakanjile ngwenyi: “Echi cha-kumwenesa munamono kandanamuchilweza mutu numbaumweko palanga nomu navaka-musangula Mwanamutu kuva-fu.”

10 Oloze tumbaji vamwihwilengwavo: “Mwomwo ika vaka-ku-soneka veji kwambilanga ngwa-vo kuvanga chatete Elija neza?”11 Yesu akumbulwile ngwenyi:“Chikupu vene Elija ali nakwi-

za, kaha mwakakindulwisa che-ka vyuma vyosena muze vyapwi-le. 12 Oloze nangwamba kulienu ngwami, Elija eza lyehi, olo-ze kavamutachikijileko, kaha va-mulinga vyuma vize vasakilekumulinga. Omu mukiko nawamuvamutongwela naMwanamu-tu kumuyanjisa kuli vakivo.”13 Kaha tumbaji vamwene jinongwavo apwile nakuvalwezavya-Yowano Muka-kumbapachisa.

14 Kahomu vejile kuliyongo-mena, mutu umwe apandaminekuli ikiye, afukamine nakwambangwenyi: 15 “Ove Mwata, achi-muteteleko mwanami walunga,mwomwo apwa muka-chikonyakaha naviji chikuma, mwomwokakavulu eji kulimbukilanga mu-kakahya namumeya, 16 kahangwamunehanga kuli tumbajitwove, oloze kavahashile ku-mukako.” 17 Yesu akumbulwi-le ngwenyi: “Enu chisemunwinochakuhona lufwelelo kaha nawachakuhingama, nangutwamanganenu palanga nakumwaka uka?Nangumyechelela lika palanganakumwaka uka? Munehe kunokuli ami.” 18 Jino Yesu atenu-kilile uze ndemone, kaha amu-fumine, ngocho uze kanyike wa-lunga vamukile kufuma haolavene yize. 19 Jino tumbaji veji-le kuli Yesu kupenge nakwambangwavo: “Nyi etu twahonena-nga ika kulovola uze ndemone?”20 Ambile kuli vakivo ngwenyi:“Mwomwo lufwelelo lwenu lwa-lundende. Chamuchano vene na-ngwamba kuli enu ngwami: Ka-chi nge muli nalufwelelo lwa-kweseka hamwe nalinona lyamu-setale, munahase kwamba kupiliyino ngwenu, ‘Tutuluka hano na-kuya kuze,’ kaha nayitutuluka,

Page 40: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

37 Lumbongo mukanwa kaishi. Kulinyisa MATEU 17:21–18:9

kaha nechi nachikapwa chachi-kalu kuli enu kulinga chauchi.”21 ——�

22 Shimbu valikungulwililehamwe muNgalileya, Yesu ambi-le kuli vakivo ngwenyi: “Mwana-mutu vamutongwela kukamuha-na mumavoko avatu 23 kahanavakamujiha, kaha halikumbilyamuchitatu navakamusangu-la.” Shikaho vanyengetelele chi-kuma.

24 Omu vahetele kuKapele-nau, vatu vaze vatambwilenga ji-ndalike� jivali vapandamine kuliPetulu nakwamba ngwavo: “Unomuka-kuminangula keshi kuha-na mutelo wajindalike jivalikonyi?” 25 Ambile ngwenyi: “Ejikuhananga.” Oloze omu engililemuzuvo, Yesu alivangile kuhanji-ka kuli ikiye ngwenyi: “Ove Shi-mona, unashinganyeka muka?Uno vamyangana vahamavu vejikutambulanga mitelo yakulise-zaseza kuli veya? Uno kuli vanavavo tahi, nyi kuli vatu veka?”26 Omu Petulu ambile ngwe-nyi: “Kuli vatu veka,” Yesu ambi-le kuli ikiye ngwenyi: “Kahanyivana chikupu vene kaveshi kute-la miteloko. 27 Oloze hakusa-ka tuhone kuvahukanyisa, yakokukalungalwiji ukambilemo ulo-vo, kahaukambate ishi wakuliva-nga kufwa kuulovo, kahomu na-ukapandumuna mukanwa kenyinaukawanamo lumbongo lwachi-chele lwapalata. Kaha kalumba-te, kavahanelwo kupwa mutelowayami nayove.”

Mat 17:21�Mazu anahono kupwa mu-vesi yino, mujiMbimbiliya jimwe mu-watwama, oloze mumikanda yakushi-kulu yayilemu yachiHelase kawatwa-mamoko. 24� Ndalike yapwile lumbo-ngo lwapalata lwachichele lwavaHelaselwakulema 6.80 g.

18 Haola vene yize, tumbajivapandamine kuli Yesu na-

kwamba ngwavo: “Uno iya chiku-pu wamulemu muWangana wa-melu?” 2 Ngocho asanyikilemwana wamundende, amwimiki-le mukachi kavo 3 nakwambangwenyi: “Chamuchano vene na-ngwamba kuli enu ngwami: Ku-vanga mwalumuke nakupwa ngevanavavandende, mokomoko ka-mweshi kukengila chikupu mu-Wangana wameluko. 4 Shika-ho wose mwalinyisa nge ou mwa-na wamundende, ikiye vene wa-mulemu muWangana wamelu,5 kaha wose mwatambula mwa-na wamundende nganou, mwo-mwoyalijina lyami, nangutambu-la nayami nawa. 6 Oloze wosemwahukanyisaumwe hali avava-vandende vaze vafwelela muliami, nachiwaha chikuma ku-mukashilila lilolwa lyakucheke-sa unga mushingo yenyi chiwe-nya lize eji kunyengumunangachimbulu, nakumulondomanyisamumwambe wamukalungalwiji.

7 “Lamba kuli kano kayemwomwo yakupwa navimbunjivyakuhukanyisa! Chikupu venevimbunji vyakuhukanyisa vyate-la kwiza, oloze lamba kuli mutuuze mwaneha chimbunji chaku-hukanyisa! 8 Kachi nge livo-ko lyove, chipwe chilyachilo cho-ve chili nakukuhukanyisa, chiva-tuleko nakuchimbila; chinawahekuli ove kwingila mukuyoya nau-lema wove chipwe nautonji wovekuhambakana kukumbila muka-kahya kahaya myaka yosena na-mavoko ove avali chipwe navi-lyachilo vyove vivali. 9 Kahanawa kachi nge liso lyove lili na-kukuhukanyisa, litombongonye-mo nakulimbila; chinawahe kuli

Page 41: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MATEU 18:10-27 Kukumisa vikokojola. Konekela 77 38

ove kwingila mukuyoya naliso li-mwe kuhambakana kukumbilamuNgehena yakakahya namesoove avali. 10 Nyingililenu na-kumona ngwenu kamweshi na-kulumbilisa umwe hali ava va-vandendeko, mwomwo nangumi-lweza ngwami vangelo javo mwi-lu lwola lwosena veji kumona-nga kumeso aTata uze ali mwilu.11 ——�

12 “Munashinganyeka muka?Kachi nge mutu ali namikoko je-nyi 100 kaha hinahajimbala mu-koko umwe, kutala keshi kuse-za vaze 99 hajipili nakuya naku-tondatonda uze umwe najimbala-ko nyi? 13 Kaha kachi nge na-muwane, chikupu vene nangu-milweza ngwami, mwawahililachikuma hali uze umwe kuha-mbakana hali vaze 99 vaze ka-vajimbalileko. 14 Chochimwenawa naTata uze ali mwilu, keshikusaka kumona umwe hali avavavandende mwanongako.

15 “Kaha nawa kachi nge ndu-mbwove nalingi shili, yako uka-mulweze mulonga wenyi kwau-ka wenu naikiye kaha. Kachinge mwakwivwilila, kaha una-nganyala ndumbwove. 16 Olo-ze nge keshi kukwivwililako,kaha mbatako mutu umwe chi-pwe vavali, mangana mutunwatwavinjiho vavali chipwe vatatu,chihande chosena chikahase ku-zama mbe. 17 Nge keshi kuve-vwililako, kaha lweza chikungu-lwilo. Nge keshi kwivwilila nawachikungulwiloko, kaha apwengange himutu muka-lifuchi lyekakuli ove, chipwe nge himuka-ku-tambula mitelo.

Mat 18:11�Mazu anahono kupwa mu-vesi yino, talenu kwinyikila chamwishi

mukapetulu 17:21.

18 “Chamuchano vene na-ngwamba kuli enu ngwami: Vye-shovyo vyuma namukakasa ha-mavu navikapwa vyuma vyaku-kasa lyehi namwilu nawa, kahavyeshovyo vyuma namukakasu-nuna hamavu navikapwa vyu-ma vyakukasununa lyehi na-mwilu nawa. 19 Chamuchanovene nangumilweza cheka ngwa-mi: Kachi nge vatu vavali halienu hano hamavu navalivwasa-na cheshocho chuma chachilemuchize vatela kulomba, kaha na-vavalingilacho kuli Tata ali mwi-lu. 20 Mwomwo kuze kuli va-vali chipwe vatatu vanakungu-luka mulijina lyami, nayami ku-nguli vene kuze mukachi kavo.”

21 Jino Petulu ejile nakwa-mba kuli ikiye ngwenyi: “OveMwata, uno mapapa kangahingwatela kukonekela ndumbwa-mi uze ali nakunguvulumuna?Uno mapapa 7 tahi?” 22 Yesuambile kuli ikiye ngwenyi: “Na-ngwamba kuli ove ngwami, keshimapapa 7 koko, oloze mapapa 77.

23 “ShikahoWangana wameluunapu nge mwangana uze asa-kile kuhituluka mumikuli yava-ndungo jenyi. 24 Omu aputu-kile kuhitulukamo, vamunehele-le mutu umwe apwile namuku-li wajitalende 10,000. 25 Olozehakuwana nge ahonene mwaku-kindulwishila uze mukuli, ngo-cho kaka yenyi ambile ngwenyivalandulule uze lunga napwe-vo lyenyi navana venyi navyu-mavyosena apwile navyo manga-na vifwike mumukuli. 26 Ngo-cho uze ndungo alimbilile hama-vu nakuputuka kulifukula kuliikiye ngwenyi, ‘Achingutalili-leko chikoki, nangukukindulwi-shilavyosena.’ 27 Jinokakaya-yauze ndungo amwivwilile keke,

Page 42: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

39 Mulonga wakulukulwilaho. Ujike MATEU 18:28–19:12

kaha amwechele nakujimbanga-na mukuli wenyi. 28 Oloze uzendungo ayile, kaha awanyinemukwavo ndungo uze apwilenamukuli kuli ikiye wajinde-nali 100, kaha amukwachile na-kuputuka kumuchikita kumiliungwenyi, ‘Ngukindulwishile vyo-senavizewatambwile.’ 29 Ngo-cho uze mukwavo ndungo ali-mbilile hamavu nakuputuka ku-mulembelela ngwenyi, ‘Achi-ngutalilileko chikoki, nanguku-kindulwishila.’ 30 Ikiye keta-vilileko, oloze ayile nakumuhakamuzuvo yaufunge palanga nomumwakakindulwisamukuli wenyi.31 Jino omu vakwavo vandungovamwene vyuma vize vyasoloke-le, vapihililile chikuma, kahavayile nakumulumbunwina ka-nawa kaka yavo vyuma vyose-na vize vyasolokele. 32 Jinokaka yenyi amusanyikile nakwa-mba kuli ikiye ngwenyi: ‘Ovendungo wakuhuka, ami ngwaji-mbangananga mukuli wove wo-sena omu wangulembelelanga.33 Kutala kawatelanga nawa ku-tetela mukwenu ndungo nganamuze ngwakutetelangako nyi?’34 Ngochokakayenyi hakwivwamatoto, amuhanyine kuli vaka-kulama kuzuvo yaufunge pala-nga nomu mwakakindulwisa mu-kuli wenyi wosena. 35 Omumukiko nawa mwakalinga naTa-ta wamwilu kuli enu kachi ngenamukanakulikonekelamutu hi-mutu nandumbwenyi kufumakumichima yenu.”

19 Jino omu Yesu akumishi-le kuhanjika mazu awa,

afumine kuNgalileya nakwizakujingiza jaYuleya musali ya-Yotau. 2 Kaha nawa mayongo-mena amanene amukavile, kahaavokile vene kuze.

3 Kaha vaFwaliseu vejile kuliikiye, jino hakusaka kumwese-ka, vambile ngwavo: “Uno vachi-tavisa lunga kulukulula� pwe-vo lyenyi hakala mulonga tahi?”4 Ikiye akumbulwile ngwenyi:“Uno kanda mutangengaho lye-hi ngwavo ou avatangile kufu-ma vene kukuputuka avatenge-le lunga napwevo 5 nakwambangwenyi: ‘Shikaho lunga mwaka-seza ise nanaye nakukalipanji-ka napwevo lyenyi, kaha ava va-vali navakapwanga musonyiumweko nyi’? 6 Ngocho kave-shi cheka vavaliko, oloze muso-nyi umwe kaha. Shikaho chumachize Kalunga nanungu� hamwemutu kanda achihandununako.”7 Kaha vambile kuli ikiye ngwa-vo: “Nyi mwomwo ika Mose aha-njikilile vyakuhanamukandawa-kujiha ulo nakulukulula pwevo?”8 Ikiye ambile kuli vakivo ngwe-nyi: “Hakukaluhwa chamichi-ma yenu, hakiko vene amitavilileMose kulukulula mapwevo jenu,oloze kachapwile ngocho kufu-ma kukuputukako. 9 Kaha na-ngwamba kuli enu ngwami wosemwalukulula pwevo lyenyi cha-kuzeneka mulongawaujila naku-mbata weka, nalingi ukoji.”

10 Tumbaji vambile kuli ikiyengwavo: “Nge mukiko chapwakuli lunga napwevo lyenyi, ka-hanyi kachawaha kumbatako.”11 Ambile kuli vakivo ngwenyi:“Keshi nge vosena vanahase ku-twama mwaya mazu awako, shi-na vaze kaha vatwama nawanakana. 12 Mwomwo kwatwamavaka-kuheuka vaze vaheuka ku-fuma kukusemuka chavo, kaha

Mat 19:3� Chipwe, kutumbika. 6� Mu-

chiHelase ngwavo, nahake mutoka yi-

mwe.

Page 43: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MATEU 19:13-29 Liso lyandongo. Kutenga chachihya 40

kwatwama vaka-kuheuka vazevahewishile kuli vatu vakwa-vo, kaha nawa kwatwama vaka-kuheuka vaze valihewisa vave-ne mwomwo yaWangana wame-lu. Ou mwahasa kutwama ngo-cho atwame vene ngocho.”

13 Jinovamunehelele vanava-vandendemangana avasalikema-voko enyi nakuvalombela, olozetumbaji vavakanjile. 14 Yesuambile ngwenyi: “Vechenu vanavavandende, kanda namuvaka-nyisa kwiza kuli amiko, mwo-mwo Wangana wamelu unapuwavava vangana.” 15 Avasali-kile mavoko enyi, kaha afuminekuze.

16 Jino mutu umwe ejile kuliikiye nakwamba ngwenyi: “OveMuka-kunangula, vyuma mukavyamwaza ngwatela kulinga ma-ngana ngukapwe nakuyoya cha-haya myaka yosena?” 17 Ambi-le kuli ikiye ngwenyi: “Mwomwoika uli nakungwihwila havyu-ma vize vyamwaza? Kuli umwekaha apwa wamwaza. Kachi ngeuli nakusaka kwingila mukuyo-ya, kaha twalaho lika kulama-nga jishimbi.” 18 Ambile kuliikiye ngwenyi: “Jishimbi muka?”Yesu ambile ngwenyi: “Kawate-la kujiha mutuko; kawatela ku-linga ukojiko; kawatela kwiva-ko; kawatela kwambulula unjihowamakuliko; 19 vumbikangaiso nanoko; kahawatela kuzangamukwenu nganomu walizangaove lyavene.” 20 Uze mukwezewalunga ambile kuli ikiye ngwe-nyi: “Vyosena evi ngunavilame;nyi vyeka vika nawa vinalihonokuli ami?” 21 Yesu ambile kuliikiye ngwenyi: “Kachi nge ulinakusaka kupwa uwakukupu-ka, yako ukalanjise vyuma vyo-ve nakuhana jimbongo kuli vaka-

kuhutwa, kaha naukapwa nalu-heto mwilu, kaha twaya upwe-nga umuka-kungukavangiza.”22 Uze mukweze walunga omuevwile mazu kana, ayile naku-nyengetela, mwomwo apwile na-vikumba vyavivulu. 23 OlozeYesu ambile kuli tumbaji twenyingwenyi: “Chamuchano vene na-ngwamba kuli enu ngwami na-chikapwa chachikalu kuli muka-luheto kwingila muWangana wa-melu. 24 Nangwamba chekakuli enu ngwami: Chachashi kulingamela kuhita muliso lyando-ngo kuhambakana muka-luhe-to kwingilamuWanganawaKalu-nga.”

25 Omu tumbaji vevwile ngo-cho, valikomokelele chikuma na-kwamba ngwavo: “Nyi iyaze na-vakalwila?” 26 Yesu avatali-le kumeso nakwamba kuli vaki-vo ngwenyi: “Kuli vatu echi ka-chapwa chachashiko, oloze kuliKalunga vyuma vyosena vyapwavyavyashi.”

27 Jino Petulu amukumbulwi-le ngwenyi: “Tala! Etu tunasezevyuma vyosena nakukukavangi-za; vyuma muka natukawanyina-ho?” 28 Yesu ambile kuli vaki-vo ngwenyi: “Chamuchano venenangwamba kuli enu ngwami:Hakulingisa vyuma kupwa vya-vihya, omu Mwanamutu mwaka-twama halitanda lyenyi lyaupa-hu, enu munangukavenga naye-nu nawa namukatwamanga ha-matanda 12, nakuyulanga miya-chi yaIsalele 12. 29 Kaha woseuze naseze mazuvo, chipwe va-ndumbwenyi vamalunga, chipwevamapwevo, chipwe ise, chipwenaye, chipwe vana, chipwe ma-wande mwomwo yalijina lyami,mwakatambula vyavivulu chi-kuma kuhambakana nevi, kaha

Page 44: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

41 Vaka-kuzata muwande wamivinyo MATEU 19:30–20:18

nawa mwakaswana kuyoya cha-haya myaka yosena.

30 “Oloze vavavulu vaze vate-te navakapwa vakukuminyina,kaha vakukuminyina navaka-pwa vatete.

20 “Mwomwo Wangana wa-melu unafwane nge mutu,

mwenyazuvo uze ayile chimene-mene nakukamba vaka-kuza-ta muwande wenyi wamivinyo.2 Omu alingile hanalivwasanalyehi navaka-kuzata kuvafwe-ta ndenali halikumbi, avatumi-ne muwande wenyi wamivinyo.3 Kahomu ayile cheka kafwe ha-ola yamuchitatu,� amwene vekavanemana kuchilanjilo chakuho-na milimo, 4 kaha ambile kulivakivo ngwenyi, ‘Nayenu nawayenu muwande wamivinyo, kahanangumihana yeshoyo fweto yi-natemo.’ 5 Ngochovayile. Che-ka nawa, ayile haola yamuchita-nu nayimwe,� nahaola yamuchi-tanu najiwana,� kaha alingilemwomumwe nawa. 6 Kukumi-nyinako, ayile kafwe haola yamu-likumi nayimwe,� kaha awanyi-ne veka nawa vanemana, kahaambile kuli vakivo ngwenyi, ‘Ikamunemanyinanga lika hano liku-mbi lyosena chakuhona milimo?’7 Vambile kuli ikiye ngwavo,‘Mwomwo kakweshi mutu natu-kambeko.’ Kaha ambile kuli vaki-vo ngwenyi, ‘Nayenu nawa yenumuwande wamivinyo.’

8 “Omu kwatokele, uze mwe-nyawandewamivinyo ambile kulimuka-kumulamina vyuma vye-nyi ngwenyi, ‘Sanyika vaka-ku-zata uvahane fweto yavo, kupu-

Mat 20:3� Kafwe 9:00, kuputukila ku-lava na 6:00 yachimene. 5� Kafwe12:00, kuputukila kulava na 6:00yachimene. 5� Kafwe 15:00. 6� Ka-fwe 17:00.

tukila kuli vaze vakukuminyi-na nakuneha kuli vaze vakuli-vanga.’ 9 Omu vejile vaze aka-mbile haola yamulikumi nayi-mwe,� vatambwile mutu himu-tu ndenali yimwe. 10 Jino omuvejile vaze vakulivanga, vashi-nganyekele ngwavo navatambu-la fweto yayinene, oloze navaki-vo nawa vavafwetele ndenali yi-mwe. 11 Hakuyitambula vapu-tukile kutatwokesa uze mwe-nyazuvo 12 nakwamba ngwa-vo, ‘Ava vakukuminyina vana-zate mulimo waola yimwe kaha;oloze unavapwisa hamwe nayetutunakilikita likumbi lyosena na-kuwema nakaza!’ 13 Oloze iki-ye akumbulwile minavo umwengwenyi, ‘E lunga, ami kangwa-lingile chuma chachipi kuli ove-ko. Ngwetu wetavilanga kukuha-na ndenali yimwe, nyi mweka?14 Mbata yove uyenga. Nguli na-kusaka nguhane ou wakukumi-nyina yakupwisa hamwe neyingunahane kuli ove. 15 Unokacholoka kuli ami kulinga mwe-shomwo ngunasake kulinga na-vyuma vyamiko nyi? Nyi pamounevu kupihya� ami hakulingamwamwaza?’ 16 Shikaho vazevakukuminyina navakapwa va-kulivanga, kaha vakulivanga na-vakapwa vakukuminyina.”

17 Jino omu Yesu alingile hi-mwaya nakukanduka kuYelusa-lema, ahanjikile mujila kuli tu-mbaji twenyi 12 kupenge ngwe-nyi: 18 “Talenu! Tuli nakuka-nduka kuYelusalema, kahaMwanamutu navakamuhanakuli vapilishitu vavalemu naku-li vaka-kusoneka, kaha navaka-muhana mulonga wakumujiha,

Mat 20:9� Talenu vesi 6. 15� Muchi-

Helase ngwavo, liso lyove linahuku.

Page 45: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MATEU 20:19–21:5 Yakova, Yowano, navafwila vihela 42

19 nakukamuhana kuvatu vaku-mafuchi eka mangana vakamu-hende nakumwipula vikote na-kumusukika hachitondo, kahahalikumbi lyamuchitatu navaka-musangula.”

20 Jino nevo yavana vaZeve-te vamalunga, apandamine kuliikiye navana venyi hamwe, kahaalifukwile kuli ikiye nakumu-lomba chuma chimwe. 21 Yesuambile kuli ikiye ngwenyi: “Ulinakusaka ika?” Kaha ikiye ngwe-nyi: “Vetavile ava vana vami va-vali vakatwamenga ou kulivokolyove lyachilyo, ou kulivoko lyovelyachimoswe muWanganawove.”22 Yesu akumbulwile ngwenyi:“Enu kamwatachikijile chumamuli nakulombako.Unomunaha-se kunwa lupasa elu nguli naku-saka kunwa kalinwomu nyi?” Va-mbile kuli ikiye ngwavo: “Eyo, tu-nahase.” 23 Ambile kuli vaki-vo ngwenyi: “Lupasa lwami mu-nahase kulunwa vene, oloze echikutwama kulivoko lyami lyachi-lyo nakulivoko lyami lyachimo-swe kacheshi chayami kuchiha-nako, oloze chakuhana vaze va-nawahishilacho lyehi kuli Tata.”

24 Jino vaze vakwavo 10omu vevwile ngocho, vavevwi-lilile kupihya vaze vasongo na-mutu. 25 Oloze Yesu avasanyi-kile nakwamba ngwenyi: “Enumunatachikiza ngwenu vaka-kuyula javaka-mafuchi veji ku-lilingisanga kupwa vakaka javo,kaha vatu vavalemu veji kuso-lolanga ngolo javo hali vakivo.26 Echi kacheshi ngocho halienuko, oloze wose mwasaka ku-pwa wamulemu hali enu ate-la kupwa muka-kumizachi-la, 27 kaha wose mwasaka ku-pwa watete hali enu atela kupwandungo yenu. 28 Chochimwenawa, Mwanamutu kejile manga-

na vamuzachilenga milimoko,oloze mangana avazachile mili-mo nakuhana mwono wenyi ku-pwa ndando yakusokola vavavu-lu.”

29 Jino omu vapwile nakufu-ma muYeliko, liyongomena lyali-nene lyamukavile. 30 Kaha ku-tenga yajila kwatwamine tupu-puta vavali, kahomu vevwilengwavo Yesu ali nakuhita, vata-mbakanyine ngwavo: “Ove Mwa-ta, achituteteleko, ove Mwana-Ndavichi!” 31 Lize liyongome-na lyavakanjile chikuma ma-ngana vahole kulu, oloze vaki-vo vaswezele jino kutambaka-na ngwavo: “Ove Mwata, achi-tuteteleko, ove MwanaNdavi-chi!” 32 Ngocho Yesu emanyi-ne, kaha avasanyikile nakwambangwenyi: “Vyuma muka muli na-kusaka ngwenu ngumilingile?”33 Vambile kuli ikiye ngwavo:“Ove Mwata, tutonese meso etu.”34 Yesu avevwilile keke, kahaavakwachile hameso avo, kahahahaze vene vatonene, ngochovamukavangijile.

21 Omu vapwile kwakamwi-hi naYelusalema, vahete-

le kuMbetefwaje haPili yaMili-ve, kaha Yesu atumine tumbajivavali, 2 nakwamba kuli vaki-vo ngwenyi: “Yenu mwimbo lizemuli nakumona, namuwana chi-mbulu vanamukase, nalivuvulyenyi hamwe; kahavakasunune-nu muvanehe kuli ami. 3 Kahakachi nge mutu mwamihanjiki-sa, ambenu ngwenu, ‘Mwata alinakuvasaka.’ Omu mwevwa ngo-cho, mwavasuula washiwashi.”

4 Chuma kanechi chasoloke-le mangana mazu vahanjikile ku-hichila muli kapolofweto atese-mo, akwamba ngwavo: 5 “Lwe-zenu mwanaZeyone wapwevo

Page 46: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

43 Kuya kuYelusalema. Kuhanga muTembele MATEU 21:6-22

ngwenu: ‘Ivwa! Mwangana woveali nakwiza kuli ove, namuchimawauvwovu, kaha natwame hachi-mbulu, eyo, halivuvu lyachimbu-lu, mwana wakusemuwa kuka-nyama wakumbata viteli.’ ”

6 Ngocho tumbaji vayile, kahavalingile vene muze avalwezeleYesu. 7 Kahavanehele uze chi-mbulu nayauze livuvu lyenyi,vavahakile uvwalo wavo wahe-lu, kaha atwamineho. 8 Vatuvavavulu muliyongomena vali-le uvwalo wavo wahelu mujila,oku veka vaputukile kuteta mi-tango kumitondo nakuyala mu-jila. 9 Kaha mayongomena azeatwaminyine kulutwe lwenyi na-waze nawa akavilenga munyima,vatambakanyinenga lika ngwa-vo: “Tuli nakukulomba umu-lwile MwanaNdavichi! Vakisulaou mweza mulijina lyaYehova!Tuli nakukulomba ove watwamamwilu umulwile!”

10 Jino omu engilile muYe-lusalema, munganda mwosenamwakatukile liuya ngwavo: “Nyiou iya?” 11 Aze mayongomenaambilenga lika ngwavo: “Ou ikiyekapolofweto Yesu wakuNazaletayakuNgalileya!”

12 Kaha Yesu engilile mute-mbele nakuhangamovosenavazevapwile nakulanjisa navaze va-pwile nakulanda mutembele,nakukatumuna jimesa javaka-kutambasana jimbongo, navi-twamo vyavaka-kulanjisa maye-mbe. 13 Kaha ambile kuli vaki-vo ngwenyi: “Vasoneka ngwavo:‘Zuvo yami navakayivulukangangwavo zuvo yakulombela,’ olo-ze enu muli nakuyitenga kupwawina wakusendeleka wavihwa-nga.” 14 Kaha nawa tupuputanavitonji vejile kuli ikiye mute-mbele, kaha avokile.

15 Vapilishitu vavalemu nava-ka-kusoneka, vevwile kupihyachikuma omu vamwene vyumavyakukomwesa vize alingile,navanyike vaze vapwile naku-tambakana mutembele nakwa-mba ngwavo: “Tuli nakukulo-mba umulwile MwanaNdavichi!”16 Kaha vambile kuli ikiyengwavo: “Unevuko omu vali na-kuhanjika ava nyi?” Yesu ambi-le kuli vakivo ngwenyi: “Eyo,ngunevuko.Uno kandamutange-ngaho lyehi mazu awako tahi,ngwavo: ‘Unalingisa tunwa twa-vana vavandende navakembakukwalisa’?” 17 Kaha avaseze-le, afumine munganda nakuyakuMbetane nakukasavalila venekuze.

18 Jino hakukinduluka ku-nganda nachimenemene, evwi-le zala. 19 Kaha amwene mu-kuyu kusali yajila, kaha ayileko,oloze kawanyinekovimweko, shi-na mafwo kaha, ngocho awambi-le ngwenyi: “Kanda ukema che-ka mihakoko nahaya myaka yo-sena.” Kaha uze mukuyu womi-ne chau hahaze vene. 20 Olo-ze omu tumbaji vamwene chu-ma kana, valikomokelele nakwa-mba ngwavo: “Uno ou mukuyuunomu ngachilihi chau hahave-ne?” 21 Yesu avakumbulwilengwenyi: “Chamuchano vene na-ngwamba kuli enu ngwami: Ka-chi nge muli nalufwelelo naku-zeneka kuhuhwasana, kamwe-shi kukumina kaha hakulingachuma ngunalingi kumukuyu-ko, oloze nawa nge namwambakupili yino ngwenu, ‘Tutulu-ka ukalimbile mukalungalwi-ji,’ kaha nachilingiwa vene ngo-cho. 22 Shikaho nge muli nalu-fwelelo, kaha vyumavyosena na-mulombanga namuvitambula.”

Page 47: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MATEU 21:23-39 Vana vavali, umwe mwononoka 44

23 Jino omu alingile hanengilalyehi mutembele, vapilishitu va-valemu navakulwane javatu veji-le kuli ikiye omu apwile nakuna-ngula vatu, kaha vambile ngwa-vo: “Wata muka weji kulinganganawo vyuma kanevi? Iya akuha-na wata kanou?” 24 Yesu ava-kumbulwile ngwenyi: “Nayaminawa nangumihula chuma chi-mwe. Kachi nge namungulweza-cho, kaha nayami nawa nangu-milweza wata kana ngweji ku-linganga nawo vyuma kanevi:25 Uno lumbapachiso lwaYowa-no lwafumine kulihi? Lwafumi-ne mwilu tahi, nyi lwafuminekuli vatu?” Oloze vakivo vapu-tukile kulihanjikisa mwavomwa-vo ngwavo: “Kachi nge natwa-mba ngwetu, ‘Lwafumine mwi-lu,’ kaha mwatwamba ngwenyi,‘Nyi ikaze mwahonene kumwi-tava?’ 26 Jino nge natwambangwetu, ‘Lwafumine kuli vatu,’kaha twivwenu nawa liyongome-na woma, mwomwo vosena va-mona Yowano kupwa kapolofwe-to.” 27 Ngocho vamukumbu-lwile Yesu ngwavo: “Katwatachi-kijileko.” Kaha ikiye nawa ambi-le kuli vakivo ngwenyi: “Nayaminawakangweshi kumilwezawatakana ngweji kulinganga nawovyuma kaneviko.

28 “Munashinganyeka muka?Lunga umwe apwile navana ve-nyi vavali. Ayile kuli uze wakuli-vanga nakwamba ngwenyi, ‘Ovemwanami, lelo yako ukazate mu-wande wamivinyo.’ 29 Ikiyeakumbulwile ngwenyi, ‘Nanguyatata,’ oloze kayileko. 30 Kahaayile kuli uze wamuchivali na-kwamba mwomumwe. Ikiye aku-mbulwile ngwenyi, ‘Kangwe-shi kuyako.’ Oloze hakukumi-nyina alumwine muchima we-

nyi, kaha ayile. 31 Hali avavavali, ulihi alingile mwayile mu-chima waise?” Vambile ngwavo:“Ou wamuchivali.” Yesu ambilekuli vakivo ngwenyi: “Chamu-chano vene nangwamba kuli enungwami, vaka-kutambula mitelonamapwevo vaujila navalivangakwingila muWangana waKalu-nga. 32 Mwomwo Yowano ejilekuli enu mujila yakwoloka, olo-ze enu kamwamwitavilileko. Olo-ze vaka-kutambula mitelo nama-pwevo vaujila vamwitavilile, ka-henu numba tuhu mwamwenechuma kanechi, kamwalumwinemichimayenu numba hakukumi-nyinako mangana mumwitavile.

33 “Ivwenu nawa chifwanyisachikwavo: Kwapwile mutu, mwe-nyazuvo uze atumbile wandewamivinyo nakushitako lushitoche ndo, kaha afulilemo chika-mwino chavinyo nakutungamokaposhi nakuusela vaka-kuli-ma, kaha ayile kulifuchi lyeka.34 Omu yahetele ngonde yami-hako, atumine vandungo jenyikuli vaze vaka-kulima manga-na vakamutambwile mihako ye-nyi. 35 Oloze vaze vaka-kulimavakwachile vaze vandungo jenyi,kaha umwe vamuvetele, mukwa-vo vamujihile, kaha mukwavovamwashile malolwa. 36 Che-ka nawa atumine vandungo je-nyi vekavavavulu kuhambakanavaze vakulivanga, oloze navaki-vo nawavavalingile mwomumwe.37 Kukuminyinako, avatuminyi-ne mwanenyi walunga nakwa-mba ngwenyi, ‘Mwanaminyi na-vakamuvumbika.’ 38 Jinovazevaka-kulima hakumona mwane-nyi, valihanjikishile mwavomwa-vo ngwavo, ‘Ou ikiye vene swana;twayenu, tumujihenu nakumuta-mbula uswana wenyi!’ 39 Ngo-

Page 48: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

45 Lilolwa lyamumbango. Chifupawenga MATEU 21:40–22:13

chovamukwachile nakumumbilakusali yauze wande wamivinyo,kaha vamujihile. 40 Jino omumwakeza uze mwenyawande wa-mivinyo, mwakavalinga mukavaze vaka-kulima?” 41 Vambi-le kuli ikiye ngwavo: “Haku-pwa vatu vavapi, mwakavano-ngesa mwamupi nakuhana uzewande wamivinyo kuli vaka-kuli-ma veka vaze navakamuhanangamihako hajingonde jayo.”

42 Yesu ambile kuli vakivongwenyi: “Uno kanda mutange-ngaho lyehi muVisoneka ngwa-vo: ‘Lilolwa lize vakanyine vaka-kutunga likiko jino linapu lilolwalyamumbango lyalinene, Yeho-va ikiye nachilingisa chipwengangocho, kaha chinapu chakuko-mwesa kumeso etu’? 43 Shika-ho nguli nakwambila kuli enungwami: Wangana waKalunganavakamitambulawo nakukau-hana kumuyachi uze naukalovo-langa mihako yawo. 44 Kahanawa, mutu mwakaholokela hali-lolwa lino mwakasanyuka sanyu-sanyu. Kaha wose nalikaholoke-la, nalikamuchika.”

45 Jino omu vapilishitu vava-lemu navaFwaliseu vevwile vizevifwanyisa vyenyi, vatachikijilengwavo apwile nakuhanjika halivakivo. 46 Numba tuhu vasa-kile ngwavo vamukwate, olozevevwile woma aze mayongome-na, mwomwo vatu vamumwene-nga kupwa hikapolofweto.

22 Kaha Yesu avakumbulwilecheka navifwanyisa ngwe-

nyi: 2 “Wangana wamelu una-pu nge mwangana uze awahi-shile chifupawenga chamwane-nyi walunga. 3 Kaha atumi-ne vandungo jenyi vayenga na-kusanyika vatu vaze alanyinelyehi veze kuchifupawenga, olo-

ze vakanyine kwizako. 4 Atu-mine cheka vandungo jenyi va-kwavo ngwenyi, ‘Kavalwezenuvaze ngunalanye ngwenu: “Ta-lenu! Ngunawahisa kulya cha-mi chamulungu, vangombe jaminavimuna jami vakununa vana-vajihi lyehi, kaha vyosena vina-kumu lyehi kuwahisa. Twayenukuchifupawenga.” ’ 5 Oloze va-kivovahombwanyishile nakuliyi-la kwavo, umwe kuwande wenyi,mukwavo kumilimo yenyi yaku-sekasana; 6 oloze veka vakwa-chile vaze vandungo jenyi, vava-sawile nakuvajiha.

7 “Kaha mwangana akwachileutenu, kaha atumine maswalalejenyi nakunongesavaze vaka-ku-jihavatu nakwocha ngandayavo.8 Jino ambile kuli vandungo je-nyi ngwenyi, ‘Chifupawenga chi-nakumu lyehi kuwahisa, olozevaze ngwalanyine kavatelemoko.9 Shikaho, yenunga jino kujijilajize jalovoka munganda, kahave-shovo namuwanavalanyenu vezekuchifupawenga.’ 10 Ngochovaze vandungo vayile kujijila,kaha vakungulwile vosena vazevawanyine, vakuhuka navaze va-mwaza; kaha zuvo yachiwanyinochakulimbata yazalile to navazevasendavalile kumesa.

11 “Omu mwangana engilile-mo nakukekesa vangeji, amwe-nemo mutu umwe azenekele ku-vwala uvwalo wahachilika cha-ulo. 12 Kaha ambile kuli iki-ye ngwenyi, ‘Ove lunga, une-ngila ngachilihi muno chakuze-neka kuvwala uvwalo wahachi-lika chaulo?’ Kaha ikiye aho-nene vyakuhanjika. 13 Jinomwangana ambile kuli vanga-mba jenyi ngwenyi, ‘Mukasenukumavoko nakumahinji mumu-mbile mumilima kuweluka. Mwa-muze vene mumwakapwanga

Page 49: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MATEU 22:14-37 Kuhana Kesale. Unjiho wakusanguka 46

nakulila nakulingenjunga kuma-zo.’

14 “Mwomwo vaze valanya va-vavulu, oloze vaze vasakulavava-ndende.”

15 Jino vaFwaliseu vayile na-kumutwama punga manganavamuwanyine katenga hama-zu enyi. 16 Ngocho vamutumi-nyine tumbaji twavo navaka-li-zavu lyaHelote hamwe nakwa-mba ngwavo: “Ove Muka-kuna-ngula, tunatachikiza ngwetuove umuka-kuhanjika muchano,kaha weji kunangulanga jila ya-Kalunga mumuchano, kaha ka-wafwila vatu vakwivwile usele-wako, mwomwo kawatala vatukumesoko. 17 Shikaho tulwe-ze, Unashinganyeka muka? Unovachitavisa kuhana Kesale mi-telo tahi, nyi chiku?” 18 Olo-ze Yesu hakutachikiza kuhukachavo, ambile ngwenyi: “Enuvaka-kulyonga, muli nakungwe-sekela ika? 19 Ngulwekwesenulumbongo lwachichele lwamute-lo.” Kaha vamunehelele ndena-li. 20 Kaha ambile kuli vaki-vo ngwenyi: “Uno echi chifwa-nyisa namazu vasonekaho vye-ya?” 21 Vambile ngwavo: “Vya-Kesale.” Jino ambile kuli vakivongwenyi: “Shikaho hanenu vyu-ma vyaKesale kuli Kesale, olo-ze vyumavyaKalunga kuli Kalu-nga.” 22 Omu vevwile ngochovalikomokelele, kahavamusezelenakuya.

23 Halikumbi lize, vaSatusevaze veji kwambanga ngwavokusanguka kachatwamakoko,vejile kuli ikiye nakumwihu-la ngwavo: 24 “Ove Muka-ku-nangula, Mose ambile ngwenyi:‘Kachi nge lunga mwafwa cha-kuzeneka vana, kaha ndumbwe-nyi atela kumbata uze pwevo

nakumusemena uze ndumbwe-nyivana.’ 25 Jino kuli etu kwa-pwile malunga 7 vamujimo li-mwe. Uze watete ambachile pwe-vo, kaha afwile, jino hakuwa-na nge kapwile navanako, ngo-cho asezele uze pwevo lyenyi kulindumbwenyi. 26 Kahomu mu-kiko chapwile nakuli wamuchi-vali nawa, nou wamuchitatu, swinakuli wamuchitanu navavali.27 Kukuminyinako, nauze pwe-vo afwile. 28 Ngocho hakusa-nguka, mwakapwa pwevo lyau-mwe ulihi hali vaze vatanu nava-vali? Mwomwovosenavamumba-chile.”

29 Yesu hakuvakumbululaambile kuli vakivo ngwenyi: “Mu-nalimbenje, mwomwo kamwata-chikiza Visoneka, chipwe ngolojaKalungako, 30 mwomwo ha-kusanguka, malunga kaveshi ku-kambatako, chipwemapwevo ku-kasombokako, oloze vakivo na-vakapwanga ngana mwavange-lo mwilu. 31 Oloze hakuvulukakusanguka chavafu, uno kandamutangengaho lyehi mazu aha-njikile Kalunga kuli enu ngwe-nyi: 32 ‘Ami yami Kalunga ka-Apalahama, Kalunga kaIsaka,Kalunga kaYakovako’ tahi? Iki-ye kapwa Kalunga kavafuko, olo-ze wavava vavatonyi.” 33 Azemayongomena hakwivwa ngo-cho, valikomokelele hakunangu-la chenyi.

34 Omu vaFwaliseu vevwilengwavo Yesu naholesa vaSatu-se, valikungulwilile hamwe mwa-lizavu. 35 Kaha minavo umweuze atachikijile chikuma Jishi-mbi, amwesekele hakumwihu-la ngwenyi: 36 “Ove Muka-ku-nangula, lushimbi muka lwapwalwalulemu haJishimbi josena?”37 Ambile kuli ikiye ngwenyi:

Page 50: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

47 Jishimbi jivali. Senu umwe kaha MATEU 22:38–23:14

“ ‘Watela kuzanga Yehova Kalu-nga kove namuchima wove wo-sena, namwono wove wosena,navishinganyekavyove vyosena.’38 Elu lukiko lushimbi lwalule-mu kaha nawa lukiko lwatete.39 Kaha lwamuchivali, lunali-fwaneko, lukiko vene elu ngwa-vo: ‘Watela kuzanga mukwenunganomu walizanga ove lyavene.’40 Hajishimbi jivali eji hakikohapendamina Jishimbi josenana-Mazu aVapolofweto.”

41 Jino shimbu vaFwaliseu va-likungulwilile hamwe, Yesu ave-hwile ngwenyi: 42 “Enu mwa-shinganyeka ngachilihi hali Kuli-shitu? Apwa mwaneya?” Vambi-le kuli ikiye ngwavo: “Mwana-Ndavichi.” 43 Kaha ambilekuli vakivo ngwenyi: “Nyi mwo-mwo ika Ndavichi hakumuhwi-minyina nashipilitu, amuvuluki-la ngwenyi, Mwata, hakwambangwenyi, 44 ‘Yehova ambilekuli Mwatawami ngwenyi: “Twa-ma kulivoko lyami lyachilyo pa-langa nomu nangukahaka vaka-kole jove mwishi yavilyachilovyove” ’? 45 Shikaho, kachinge Ndavichi amuvuluka ngwe-nyi, Mwata, kaha napu ngachilihimwanenyi?” 46 Kaha kakwa-pwile mutu naumwe ahashile ku-mukumbulula numba lizu limwe-ko, chipwe kuhasuka kumwihulacheka chihula kufuma vene hali-kumbi lize.

23 JinoYesu ahanjikile kuma-yongomena nakuli tumba-

ji twenyi ngwenyi: 2 “Vaka-kusoneka navaFwaliseu vana-twame muchitwamo chaMose.3 Shikaho vyuma vyosena na-vamilweza, vilingenu nakuvila-ma, oloze kanda namulinga mwa-ya vilinga vyavoko, mwomwoveji kuhanjikanga kaha, olo-

ze kaveshi kulingamoko. 4 Vejikukasanga viteli vyavilemu na-kuvitwika havifwiji vyavatu,oloze vavene kaveshi kusakakuvisetumuna namunwe wavo-ko. 5 Milimo yosena veji kuza-tanga, veji kuyizatanga manga-na vavamone kuli vatu, mwo-mwo veji kutohwesanga tuvika-sha twavihanda twavisonekatuze veji kuvwalanga kupwange mukingo, nakusuhwisa ji-zombo jauvwalo wavo. 6 Vasa-ka vihela vyaulemu chikumakukulya chachingoloshi, navi-twamo vyakulutwe mujisu-nangonga, 7 nakuvameneje-ka kuvilanjilo, nakuvavulwojokakuli vatu ngwavo, Lapi. 8 Olo-ze enu kanda vamivuluka ngwa-vo, Lapiko mwomwo Muka-ku-minangula apwa umwe kaha, ka-henu muvosena mwapwa mu-vandumbu. 9 Kaha nawa, ka-nda namuvulukanga mutuhano hamavu ngwenu senuko,mwomwoSenu apwaumwekaha,Uze wamwilu. 10 Kanda vami-vuluka nawa ngwavo, vatwa-minako, mwomwoTwaminayenuumwe kaha, Kulishitu. 11 Olo-ze mutu wamulemu hali enu ate-la kupwa muka-kumizachila.12 Wose mwalitohwesa ivene na-vakamwinyisa, kahawose mwali-nyisa ivene navakamutohwesa.

13 “Lamba kuli enu vaka-ku-soneka nayenu vaFwaliseu, enuvaka-kulyonga! Mwomwo mwejikusokanga kuWangana wamelukuchina vatu navengilamo, enuvavene kamweshi kwingilamoko,kaha vaze nawa vali nakusakakwingilamo kamweshi kuvetavi-sako. 14 ——�

Mat 23:14�Mazu anahono kupwa mu-vesi yino, talenu kwinyikila chamwishimukapetulu 17:21.

Page 51: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

15 “Lamba kuli enu vaka-ku-soneka nayenu vaFwaliseu, enuvaka-kulyonga! Mwomwo mwe-ji kupulasananga kalungalwi-ji natunda mangana mwalumu-ne mutu umwe kupwa kaYuleya,kaha nge nalumuka lyehi, mwejikumulingisanga atengamo kava-li kwingila muNgehena kumiha-mbakana enu.

16 “Lamba kuli enu vatwa-mina vatupuputa, enu mwejikwambanga ngwenu, ‘Kachi ngemutu mwalishinga tembele, cha-mokomoko tuhu, oloze nge mutumwalishinga ulu wamutembele,kaha ali nachilika chakutesamolushingo nalishingi.’ 17 Enu vi-leya, enu tupuputa! Uno chachi-lemu chimwe chilihi, ulu tahi,nyi tembele yize yinalingisa ulukupwa wajila? 18 Kaha nawangwenu, ‘Kachi nge mutu mwa-lishinga lijiko lyakulumbila, cha-mokomoko tuhu, oloze nge mutumwalishinga wana uze uliho,kaha ali nachilika chakutesamolushingo nalishingi.’ 19 Enutupuputa! Uno chachilemu chi-mwe chilihi, wana tahi, nyi li-jiko lyakulumbila lize lyeji ku-lingisanga wana kupwa wajila?20 Shikaho, ou mwalishinga liji-ko lyakulumbila ali nakulishingi-la kumwe nalikiko navyumavyo-sena nawa vize viliho, 21 ka-hou mwalishinga tembele ali na-kulishingila kumwe nayikiko na-uze nawa atwamamo, 22 ka-hou mwalishinga lilu ali nakuli-shingila kumwe nalitanda lyaKa-lunga nauze nawa atwamaho.

23 “Lamba kuli enu vaka-ku-soneka nayenu vaFwaliseu, enuvaka-kulyonga! Mwomwo mwe-ji kuhananga chakusokesa muli-kumi chalwenyi, namuseki, na-kumine, olozemunaleununavyu-

ma vyavilemu kuJishimbi, viki-ko vene chiyulo chakwoloka na-lutetelo nakushishika. Vyumakanevi mwatelele kuvilinga, olo-ze nevi vikwavo nawa kamwatelakuvileununako. 24 Enu vatwa-mina vatupuputa, mweji kuke-mbulanga kangenyingenyi, olozemweji kuminanga ngamela!

25 “Lamba kuli enu vaka-ku-soneka nayenu vaFwaliseu, enuvaka-kulyonga! Mwomwo mwe-ji kutomesanga kuweluka walu-pasa nachenga, oloze mutulomunazale nachipululu namuchi-ma wakundupukila muvyuma.26 Ove kaFwaliseu wakapuputa,vangila kutomesa mutulo yalu-pasa nachenga, numba jino ku-weluka walwo nawa kutome.

27 “Lamba kuli enu vaka-ku-soneka nayenu vaFwaliseu, enuvaka-kulyonga! Mwomwo mwa-pwa nge jifuka jakukwita pembajize jeji kusolokanga kupwa ja-mwaza kuweluka, oloze mutu-lo munazale navifuhwa vyavafunamajilo osena. 28 Ngocho na-yenu nawa, kuweluka mweji ku-solokanga kupwa muvakwolokakuvatu, oloze mujitulo jenu mu-nazale nakulyonga naupapwoki.

29 “Lamba kuli enu vaka-ku-soneka nayenu vaFwaliseu, enuvaka-kulyonga! Mwomwo mwe-ji kutunganga jifuka javapolo-fweto, nakulenga vimbumbe vya-vaka-kwoloka, 30 kaha mwejikwambanga ngwenu, ‘Kachi ngetwapwile kumakumbi aze ava-kakuluka jetu, kachi katwazanyi-ne navo mumulonga wakumwa-nga manyinga avapolofwetoko.’31 Ngocho muli nakulyambululaunjiho enu vavene ngwenu muva-na vavaze vajihile vapolofweto.32 Ngocho nenu nawa zalisenuchesekelo chavakakuluka jenu.

MATEU 23:15-32 Lamba kuli vaFwaliseu 48

Page 52: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

33 “Enu manoka, enu vana va-viyenge, kusopesa chaNgehenanamukachichina ngachilihize?34 Shikaho, ami nguli nakumi-tumina vapolofweto navaka-ma-ngana navaka-kunangula vatu.Vamwe namukavajiha nakuva-sukika havitondo, kaha vakwa-vo namukavepula vikote mujisu-nangonga jenu nakukavayanji-sa munganda hinganda, 35 ma-ngana manyinga avaka-kwolo-ka osena aze vanamwange hanohamavu akeze hali enu, kufumavene kumanyinga amutu wakwo-loka Avele nakuheta kumanyi-nga aZekaliya mwanaMbalakiya,uze mwajihilile mukachi kachi-hela chajila nalijiko lyakulumbi-la. 36 Chamuchano vene na-ngwamba kuli enu ngwami: Vyu-ma vyosena evi navikeza hachi-semunwino chino.

37 “Ove Yelusalema, Ove Yelu-salema, ove muka-kujiha vapo-lofweto kaha nawa muka-kwasamalolwavaze vanatumu kuli ove,—owo mapapa kana ocho kuvu-la ngwasakile kukungulula vanavove nganomu chali eji kukungu-lwilanga vana venyi mumavavaenyi! Oloze enu vatu kamwasaki-le ngochoko. 38 Talenu! Zuvoyenu vanayiseze nakumiselayo.39 Mwomwo nangwamba kulienu ngwami: Chikupu vene ka-mweshi kungumona chekako ku-fuma oholili palanga nomu na-mukamba ngwenu, ‘Vakisula oumweza mulijina lyaYehova!’ ”

24 Jino omu Yesu apwile na-kuya hakufuma mutembe-

le, tumbaji twenyi vapandami-ne kuli ikiye nakumulwekesama-zuvo atembele. 2 Ikiye ambi-le kuli vakivo ngwenyi: “Vyu-ma vyosenevi munavimono nyi?Chamuchano vene nangwamba

kuli enu ngwami: Kakweshi chi-kupu lilolwa numba limwe na-likasala helu lyalikwavo hanokochakuzeneka kuliholwela hama-vu.”

3 Jino omu atwamine haPiliyaMilive, tumbaji twenyi vapa-ndamine kuli ikiye kwauka wavonakwamba ngwavo: “Tulwezeko,Uno vyumevi navikasoloka mwa-ka uka, kaha nawa chinjikizomuka chakukatachikijilaho ku-pwako chove nachikukulwishichakatwamino kamyaka yino?”

4 Yesu avakumbulwile ngwe-nyi: “Zangamenu, kanda nakuka-pwa mutu numbaumwe atela ku-kamihungumwisako, 5 mwo-mwo vavavulu navakeza muli-jina lyami nakwamba ngwavo,‘YamiKulishitu,’ kaha navakahu-ngumwisa vavavulu. 6 Namu-kevwa jijita namijimbu yakuvu-luka jijita, oloze nyingililenunga,enu kanda namukalizuzukila na-womako. Mwomwo vyumevi vya-tela kusoloka, oloze kukuma chi-chili kanda.

7 “Mwomwo lifuchi limwe na-likafumbukila lifuchi likwavo,kaha wangana umwe naukafu-mbukila wangana ukwavo, kahakuvihela kweka nakweka naku-kapwa kukeha chavyakulya, na-mindenda. 8 Vyosena evi navi-kapwa kuputuka chamisongo ya-kusema.

9 “Jino vatu navakamimwene-sanga malwa nakumijihajiha,kaha namukapwanga muvatuvaze navakahunganga kuli vaka-mafuchi osena mwomwo yali-jina lyami. 10 Kaha nawa, va-vavulu navakahukana nakuka-lisolola mwavomwavo kuli vaka-kole nakukalihunga mwavo-mwavo. 11 Kaha vapolofwe-to vamakuli vavavulu navakeza

49 Ngehena. Kupwako chaKulishitu MATEU 23:33–24:11

Page 53: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

nakuhungumwisa vatu vavavu-lu, 12 kahamwomwoyakuvulachaupapwoki, zangi yavatu vava-vulu nayikahola. 13 Oloze oumwakakachila palanga nakuso-ngo, ikiye navakalwila. 14 Ka-hou mujimbu wamwaza waWa-ngana navakawambulula kuma-vu kwatwama vatu kwosena, na-kupwa unjiho kuli vaka-mafuchiosena, numbanyi kukuma chi-keze.

15 “Shikaho omu namumonachuma chaunyengwe chize chi-ka-kuneha kulalisa, ngana muzevachihanjikile kuhichila muli ka-polofweto Ndanyele, chinemanamuchihela chajila (ou mwatangaanangakane), 16 jino vaze valimuYuleya vaputuke kuchinyi-na kujipili. 17 Kaha mutu uzeali helu lyazuvo kanda asuluka-ho ambate vyuma vili muzuvoyenyiko, 18 kaha mutu uze alikuwande kanda akinduluka ku-zuvo ambate uvwalo wenyi wa-heluko. 19 Lamba kuli mapwe-vo vakwimita majimo nakulivaze navakalelanga vakemba ha-makumbi aze! 20 Twalenuholika kulombanga mangana ku-china chenu chikazeneke kupwahangonde yachishika, chipwe ha-likumbi lyaSambata, 21 mwo-mwo halwola luze nakukapwamalwa amanene, aze kanda aso-lokengaho lyehi kufuma kuku-putuka chakaye palanga naku-lelo lino, kaha chipwe kulutwenawa kaweshi kukasoloka cheka-ko. 22 Chikupu vene kuvangamakumbi kana aze vakawakehe-se, mokomoko kakweshi ukwe-chi musonyi navakalwilako, olo-zemwomwoyavaze vasakula, azemakumbi navakawakehesa.

23 “Jino kachi nge mutu mwa-mba kuli enu ngwenyi, ‘Tale-

nu! Kulishitu ali kuno,’ chipwengwenyi, ‘Ali kuze!’ kanda kwita-vilako. 24 Mwomwo vaKulishi-tu vamakuli navapolofweto va-makuli navakeza, kaha navakalo-vola vinjikizo vyavinene navyu-mavyakukomwesa mangana ngechinahase, vakahungumwise na-vaze vene vasakula. 25 Ivwe-nu! Ami ngunamihuhumwinachimweza. 26 Shikaho kachinge vatu navamba kuli enu ngwa-vo, ‘Talenu! Ali mupambo,’ kandakuyamoko; ‘Talenu! Ali mukape-te kamukachi,’ kanda kwitavila-ko. 27 Mwomwo nge omu wejikuvesanga muveso kufuma ku-musamuko nakumunyika zwa-lala mbwe nakumulauko, ngo-cho nakupwako chaMwanamu-tu mukiko vene munachikapwa.28 Kweshokwo kuli mujimbawakufwa, kwakuze vene navaku-ngulukila vangonga.

29 “Kufuma vene hamalwaamakumbi aze, likumbi nalike-lava wi, kaha kakweji keshi ku-kalovola myeji yenyiko, vatanga-nyika navakahosomoka mwilu,kaha ngolo jamelu najikalinyika.30 Kaha chinjikizo chaMwana-mutu nachikasoloka jino mwilu,kaha miyachi yahamavu yosenahinayikalyonyinga, kaha navaka-mona Mwanamutu ali nakwizahamavwi amwilu nangolo naupa-hu waunene. 31 Kaha mwaka-tumavangelo jenyi naluneta lwa-kutezuka chikuma, kaha nava-kakungulwila hamwe vatu jenyiasakula kufuma kumitamba ya-peho yiwana, kufuma kusongo-songo yamelu mbwe nakusongo-songo yikwavo.

32 “Jino linangulenu chishi-na chino kuchifwanyisa chamu-kuyu: Omu vene nausoka mu-tango wawo wauhya nakusoko-

MATEU 24:12-32 Kwambulula mujimbu wamwaza 50

Page 54: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

lwela mafwo, mweji kutachiki-zanga ngwenu ngonde yaliye-na yili kwakamwihi. 33 Naye-nu nawa omu namumona vyumavyosena evi, tachikizenu ngwe-nu ali vene kwakamwihi, kuvi-kolo. 34 Chamuchano vene na-ngwamba kuli enu ngwami, chi-semunwino chino chikupu venekacheshi kuhitakopalanga nomunavikasolokavyumavyosena evi.35 Lilu namavu navikahita, olo-ze mazu ami chikupu vene kawe-shi kukahitako.

36 “Kutalisa kulikumbi lizenaola yize kakweshi mutu nu-mba umwe natachikizako, chi-pwe vangelo vamwilu, chi-pwe Mwana, shina Tata kaha.37 Mwomwo ngana muze apwilemakumbi aNowa, ngachize naku-pwako chaMwanamutu mukikovene munachikapwa. 38 Mwo-mwo ngana muze vapwile mu-makumbi aze shimbu kanda Li-vaji, valilenga, vanwinenga,malunga vambachilenga mapwe-vo, mapwevo vavasombwesele-nga kumalo, palanga nakuliku-mbi lize engilile Nowa muwato,39 kaha kavahakileko manga-nako palanga nomu lyejile Liva-ji nakuvakomba vosena, nga-chize nakupwako chaMwana-mutu nawa mukiko vene mu-nachikapwa. 40 Jino muwa-nde namukapwa malunga vava-li: Umwe navakamumbata, mu-kwavo navakamuseza; 41 kahakulilolwa lyakuchekesa unga na-kukapwa mapwevo vavali naku-cheka unga: Umwe navakamu-mbata, mukwavo navakamuseza.42 Shikaho tonenunga, mwo-mwo kamwatachikijile likumbimweza Mwata wenuko.

43 “Oloze tachikizenu chume-chi: Kachi nge mwenyazuvo eji-

vanga hachilo ocho mweza mwi-ji, kachi atonanga nakuzenekakwechelela zuvo yenyi vayipupe.44 Shikaho nayenu nawa pwenu-nga mwalizanga lyehi, mwomwohaola yize kamwashinganyeke-le ngwenu yikikoko, hakiko venemweza Mwanamutu.

45 “Iya chikupu napu ndungowakushishika wakuzangama,uze vatongwele kuli Kaka ye-nyi kumulamina vaka-kuzatakuzuvo yenyi, avahanenga ku-lya chavo halwola lwakutamo?46 Awahilila ndungo uze ngeKaka yenyi hakuheta mwamu-wana ali nakulinga ngocho!47 Chamuchano vene nangwa-mba kuli enu ngwami: Mwamuto-ngola amulaminenga vyumavye-nyi vyosena.

48 “Oloze kachi nge uze ndu-ngo wamupi mwalyamba mu-muchima wenyi ngwenyi, ‘Kakayami nashimbula,’ 49 kaha hi-mwaputuka kuveta vakwavo va-ndungo, nakulya nakunwa nava-ka-kupenda, 50 jino Kaka ya-yauze ndungo omu mwakeza ha-likumbi lize kamufwelelele ngwe-nyi mwezako, nahaola yize ka-tachikijileko, 51 mwakamu-zangamisa chikuma nakumuto-ngwela kumuhaka kuchihela chi-mwe navaka-kulyonga. Kwakuzevene kumwakapwanga nakulilanakulingenjunga kumazo.

25 “JinoWanganawamelu na-ukapwa nge vajike� vama-

pwevo 10 vaze vambachile mano-ngo avo nakuya nakusesa mwe-nyamwenga. 2 Vatanu vapwilevakuhulama, kahavatanu vapwi-le vakuzangama. 3 Mwomwo

Mat 25:1� Lizu lyachiHelase vazachisahano lyalumbununa mapwevo vaze ka-nda valisavaleho lyehi namalunga.

51 Makumbi aNowa. Ndungo wakushishika MATEU 24:33–25:3

Page 55: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

vaze vakuhulama vambachilemanongo avo, oloze kavamba-chile maji ekako, 4 oloze vazevakuzangama vambachile majimujisaji javo namanongo avo.5 Kahomu ashimbwile mwenya-mwenga, vosena vanongokele,kaha vayile mutulo. 6 Kuhe-ta mukachi kaufuku, kwapwi-le mutambi wakwamba ngwavo:‘Mwenyamwenga uno! Lovoke-nu mumusese.’ 7 Jino vaze va-jike� vamapwevo vosena likumivahindukile nakuwahisa kanawamanongo avo. 8 Vaze vakuhu-lama vambile kuli vaze vakuza-ngama ngwavo, ‘Tuhanenukomaji, mwomwo manongo etu ka-linwomu ajime.’ 9 Vaze vaku-zangama vakumbulwile ngwavo:‘Pamo katweshi kuwazukila na-yetu nayenuko. Yenu kuli vazeveji kuwalanjisanga mukalandeenu.’ 10 Shimbu vapwile naku-ya nakulanda, mwenyamwengaahetele, kaha vajike� vamapwe-vo vaze vapwile vakulizanga lye-hi, vengilile nenyi hamwe mu-chifupawenga, kaha chikolo va-chisokele. 11 Kutwala muze,vaze vajike� vamapwevo vakwa-vo vejile nakwamba ngwavo,‘Ove Mwata, Ove Mwata, tuso-kolweleko!’ 12 Ikiye akumbu-lwile ngwenyi, ‘Muchano venenangumilweza ngwami, ami ka-ngwamitachikizako.’

13 “Shikaho tonenunga, mwo-mwo kamwatachikijile likumbichipwe olako.

14 “Mwomwo chinapu ngemutu uze apwile kwakamwihinakuya kulifuchi lyeka, kahaasanyikile vandungo jenyi naku-

Mat 25:7� Talenu kwinyikila chamwi-shi muvesi 1. 10� Talenu kwinyikilachamwishi muvesi 1. 11� Talenu kwi-nyikila chamwishi muvesi 1.

vasela vyuma vyenyi. 15 Kahaumwe amuhanyine jitalende jita-nu, mukwavo jivali, weka yi-mwe, kumutu himutu kwesekanangolo jenyi, kaha ayile kulifu-chi lyeka. 16 Uze atambwile ji-talende jitanu hahaze vene ayi-le nakujisekasana, kaha awanyi-nyineho jeka jitanu. 17 Cho-chimwe nawa nauze atambwilejivali, awanyinyineho jeka jivali.18 Oloze ndungo uze atambwileyimwe ayile, afulile mumavu na-kusweka luze lumbongo lwapala-ta lwakaka yenyi.

19 “Omu hahichile shimbu ya-yisuku, kaka yavaze vandungoejile nakuhituluka navo muji-mbongo. 20 Ngocho uze ata-mbwile jitalende jitanu ejile, ane-hele nawa jeka jitanu nakwambangwenyi, ‘Ove Mwata, wanguse-lelele jitalende jitanu; tala, ngu-nawanyinaho jitalende jeka jita-nu.’ 21 Kaka yenyi ambile kuliikiye ngwenyi: ‘Wazachila, ovendungo wamwaza wakushishi-ka! Unapunga uwakushishika ha-vyuma vyavindende. Nanguku-tongola ulamenga vyuma vya-vivulu. Ingila jino mukuwahili-la chakaka yove.’ 22 Kufuma-ho, uze atambwile jitalende jiva-li ejile nakwamba ngwenyi, ‘Ovemwata, wanguselelele jitalendejivali; tala, ngunawanyinaho jita-lende jeka jivali.’ 23 Kaka ye-nyi ambile kuli ikiye ngwenyi,‘Wazachila, ove ndungo wamwa-zawakushishika! Unapungauwa-kushishika havyuma vyavinde-nde. Nangukutongola ulamengavyumavyavivulu. Ingila jino mu-kuwahilila chakaka yove.’

24 “Kukuminyinako, ndungouze atambwile talende yimwe eji-le, kaha ambile ngwenyi: ‘OveMwata, ngwakutachikijile ngwa-

MATEU 25:4-24 Vajike 10. Chishimo chajitalende 52

Page 56: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

mi wapwa umutu wamukalu,weji kwahanga kuze wazene-kele kukuvila, kaha weji kuku-ngululanga kuze wazenekele ku-pekwila. 25 Ngocho ngwevwi-le woma, kaha ngwayile naku-sweka talende yove mumavu.Tala, talende yove eyi.’ 26 Olo-ze kaka yenyi amukumbulwilengwenyi: ‘Ove ndungo wakuhu-ka wamuvwa, kumana watachi-kijile ngwove ami ngweji kwaha-nga kuze ngwazenekele kukuvi-la, nakukungulula kuze ngwaze-nekele kupekwila? 27 Kahanyiwatelele kutwala lumbongo lwa-mi lwapalata kuli vaka-nyambau-lu, kachi omungunezakachi ngu-natambula lumbongo lwami na-saku yalwo hamwe.

28 “ ‘Shikaho, mutambulenuoyo talende, yihanenu kuli ouali najitalende 10. 29 Mwomwowose ali navyo, navamuwezela-kovikwavo kaha mwapwa navya-kulisala, oloze ou keshi navyoko,nachize ali nacho navamutambu-lacho. 30 Kaha mumbilenu oundungo wamokomoko mumilimakuweluka. Mwamuze vene mu-mwakapwanga nakulila nakuli-ngenjunga kumazo.’

31 “Omu mwakeza Mwanamu-tu muupahu wenyi, navangelo je-nyi vosena hamwe, mwakatwa-ma jino halitanda lyenyi lyaupa-hu. 32 Kaha vaka-mafuchi ose-na navakavakungulwila kume-so enyi, kaha mwakahandununamutu kumukwavo, nganomu ka-funga eji kuhandununanga mi-koko kuvapembe. 33 Kahamwakahaka mikoko kulivokolyenyi lyachilyo, oloze vapembekuchimoswe.

34 “Jino Mwangana mwaka-mba kuli vaze vali kuchilyongwenyi: ‘Twayenu, enu vana-

kisula kuli Tata, swanenu Wa-ngana vamiwahishila kufu-ma kukwala chihela chakaye.35 Mwomwo ngwevwile zala,kaha mwanguhanyine vyakulya;ngwevwile lipwila, kaha mwa-nguhanyine vyakunwa. Ngwa-pwile ngungeji, kaha mwanguta-mbwile nachisambo; 36 ngwa-pwile nauvu, kaha mwanguvwi-kile. Ngwavijile, kaha mwangu-lamine. Ngwapwile muzuvo ya-ufunge, kaha mwejile nakungu-mona.’ 37 Jino vaka-kwolokanavakamukumbulula ngwavo:‘Ove Mwata, likumbi muka twa-kumwene nazala numba tukuli-se, chipwe nalipwila numba tu-kuhane vyakunwa? 38 Kaha li-kumbi muka twakumwene unge-ji numba tukutambule nachisa-mbo; chipwe nauvu numba tuku-vwike? 39 Likumbi muka twa-kumwene uli nakuviza, chipwekupwa muzuvo yaufunge numbatwize nakukumona?’ 40 KahaMwangana mwakavakumbululangwenyi, ‘Chamuchano vene na-ngwamba kuli enu ngwami: Omumwachilingile kuli umwe wakuliava vandumbwami vavandende,mwachilingile kuli ami.’

41 “Jino mwakamba kuli avavali kuchimoswe chenyi ngwe-nyi: ‘Fumenu kuli ami, enu va-nashingi, yenu mukakahya ka-haya myaka yosena kaze vawa-hishila Liyavolo navangelo jenyi.42 Mwomwo ngwevwile zala,oloze kamwanguhanyine vyaku-lyako, ngwevwile lipwila, olo-ze kamwanguhanyine vyaku-nwako. 43 Ngwapwile ngunge-ji, oloze enu kamwangutambwilenachisamboko; ngwapwile nau-vu, oloze enu kamwanguvwi-kileko; ngwavijile kaha nawangwapwile muzuvo yaufunge,

53 Mikoko, vapembe. Zala, lipwila MATEU 25:25-43

Page 57: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

oloze enu kamwangulamineko.’44 Jino navakivo nawa navaka-kumbulula ngwavo: ‘Ove Mwata,likumbi muka twakumwene na-zala, chipwe nalipwila, chipweungeji, chipwe nauvu, chipwe na-kuviza, chipwe muzuvo yaufu-nge, numba tuhone kukuzachi-la?’ 45 Jino mwakavakumbulu-la ngwenyi, ‘Chamuchano venenangwamba kuli enu ngwami:Omu kamwachilingile kuli umwewakuli ava vandumbwami vava-ndendeko, ngocho kamwachili-ngile kuli amiko.’ 46 Kaha avanavakavatetako haya myaka yo-sena, oloze vaka-kwoloka nava-kengila mukuyoya chahaya mya-ka yosena.”

26 Jino omu Yesu akumishi-le kuhanjika vyumavyose-

na evi, ambile kuli tumbaji twe-nyi ngwenyi: 2 “Munatachiki-za ngwenu kunasale makumbiavali kuchilika chaPaseka, kahaMwanamutu navamuhana kuva-tu mangana vamusukike hachi-tondo.”

3 Jino vapilishitu vavalemunavakulwane javatu valikungu-lwile hamwe muchipango cha-kapilishitu wakulitulaho uzevavuluka ngwavo, Kayafwase,4 kaha vatwamine punga yaku-mukwachilamo Yesu hakuzachi-sa makuli mangana vamujihe.5 Oloze vambilenga lika ngwavo,“Hachiwanyinonyi chiku, kuchi-na vatu navakatula chizungo.”

6 Shimbu Yesu apwile kuMbe-tane muzuvo yamuka-mbumbaShimona, 7 pwevo umwe uzeapwile nasaji yaalambashite� ya-maji alivumba andando yayi-nene chikuma, apandamine kuli

Mat 26:7� Alambashite hisaji yalilo-lwa.

ikiye nakuputuka kuwahingu-nwina hamutwe wenyi omu ase-ndavalile kumesa. 8 Tumba-ji hakumona chuma kana, ve-vwile kupihya nakwamba ngwa-vo: “Ika yakwenyekela ngana?9 Mwomwo kachi vanawalandu-lula handando yayinene nakuha-na jimbongo vatu vakuhutwa.”10 Yesu hakwijiva vyumavapwi-le nakuhanjika, ambile kuli va-kivo ngwenyi: “Ika muli naku-saka kumwivwishila kupihyaou pwevo? Mwomwo nazate mu-limo wamwenemwene hali ami.11 Mwomwo enu namupwanganavaka-kuhutwa shimbu yose-na, oloze kamweshi kukapwa-nga nayami shimbu yosenako.12 Mwomwo ou pwevo hakuhi-ngunwina maji awa alivumbahamujimba wami, nalingi ngo-cho mangana awahise chimwezavyakungufunda ami. 13 Cha-muchano vene nangwamba kulienu ngwami: Kweshokwo nava-kambulwila ou mujimbu wamwa-za mukaye kosena, nechi nawanalingi ou pwevo navakachivulu-kanga manganavakamwanukile-ngaho.”

14 Umwe hali vaze 12 uze va-vuluka ngwavo, Yuta Isakalyote,ayile kuli vapilishitu vavalemu15 nakwamba ngwenyi: “Namu-nguhana ika mangana ngumuso-lole kuli enu?” Vakivo vamuvu-lukilile kumuhana jimbongo ja-palata 30. 16 Shikaho kufumavene haze atondelenga lika ku-wana lwola lwamwaza lwakumu-solola kuli vakivo.

17 Halikumbi lyatete lyachi-wanyino chajimbolo jakuzenekachimbalwila, tumbaji vejile kuliYesu nakwamba ngwavo: “Kuli-hi unasake ngwove tukuwahi-shile mangana ulileko Paseka?”

MATEU 25:44–26:17 Vapilishitu kujiha Yesu. Paseka 54

Page 58: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

18 Ambile ngwenyi: “Yenu mu-nganda kuli Nganji-kananga,kaha kambenu kuli ikiye ngwe-nu, ‘Muka-kunangula nambengwenyi: “Lwola lwami vatongo-la luli kwakamwihi; nangulingilaPaseka natumbaji twami kuzuvoyove.” ’ ” 19 Kaha tumbaji vali-ngile nge muze avalwezele Yesu,kaha vawahishile vyuma vyaPa-seka.

20 Omu kwatokele, asendava-lile kumesa natumbaji twenyi 12.21 Omu vapwile nakulya, ambilengwenyi: “Chamuchano vene na-ngwamba kuli enu ngwami:Umwe hali enu mwangusololakuli vaka-kole.” 22 Vakivo va-nyengetelele chikuma hakwivwangocho, kaha vaputukile mutuhimutu kwamba kuli ikiye ngwa-vo: “Ove Mwata, yami tahi nyi?”23 Ikiye akumbulwile ngwenyi:“Ou vene ali nakutata hache-nga chimwe nayami, ikiye venemwangusolola. 24 Eyo, Mwa-namutu mwaya ngana muze va-soneka kutalisa kuli ikiye, olo-ze lamba kuli mutu uze mwaso-lola Mwanamutu kuli vaka-kole!Mutu kana kachi chawahile kuliikiye kuhonavene nakusemuka.”25 KahaYuta uze apwile kwaka-mwihi nakumusolola kuli vaka-kole, ambile ngwenyi: “Ove Lapi,yami tahi nyi?” Ambile kuli ikiyengwenyi, “Ove lyavene unambe-mo lyehi.”

26 Omu vatwalileho lika na-kulya, Yesu anonele mbolo, kaho-mu akumishile kulomba, ayi-puzwile, kaha hakuyihana ku-tumbaji, ambile ngwenyi, “Ta-mbulenu, lyenu. Eyi yinemanyi-nako mujimba wami.” 27 Kahanawa, anonele lupasa, kaho-mu akumishile kulomba, aluha-

nyine kuli vakivo nakwambangwenyi: “Nwenumo muvosena,28 mwomwo elu lunemanyina-ko ‘manyinga ami achivwasano,’aze navamwanga mangana va-konekele jishili javatu vavavulu.29 Oloze nangumilweza ngwa-mi: Kufumavene oholili, kangwe-shi chikupu kunwa cheka vi-nyo kaneviko palanga nakuliku-mbi lize omu nangukanwa vinyovyavihya nayenu hamwe muWa-ngana waTata.” 30 Kukumi-nyinako, omu vakumishile kwi-mba myaso yakwalisa Kalunga,valovokele nakuya kuPili yaMi-live.

31 Jino Yesu ambile kuli vaki-vo ngwenyi: “Enu muvosena na-muhukana naufuku uno mwo-mwo yayami, mwomwo vasonekangwavo: ‘Nangukaveta kafunga,kaha vaze mikoko vakuutanganavakalimwanga.’ 32 Olozeomu nangukalinga hivanangusa-ngula lyehi, nangukatwaminakokuya kuNgalileya.” 33 OlozePetulu amukumbulwile ngwe-nyi: “Numba nge vakwetu vose-na navahukanamwomwoyayove,oloze ami kangweshi kuhukana-ko!” 34 Yesu ambile kuli ikiyengwenyi: “Chamuchano vene na-ngwamba kuli ove ngwami: Ufu-ku vene uno, shimbu kanda nde-mba atambike, naungukana ma-papa katatu.” 35 Petulu ambi-le kuli ikiye ngwenyi: “Numbange kuli kufwa nangufwila ha-mwe nayove, ami kangweshi chi-kupu kukukanako.” Natumbajivakwavo vosena nawa vahanjiki-le mwomumwe.

36 Jino Yesu ejile navo kuchi-hela vavuluka ngwavo Ngete-semane, kaha ambile kuli tu-mbaji ngwenyi: “Twamenu hano,

55 Kulya chaMwata chaChingoloshi MATEU 26:18-36

Page 59: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MATEU 26:37-56 Yesu mwalomba, tumbaji navasavala 56

shimbu nanguya kuze nakulo-mba.” 37 Ambachile Petulunavana vaZevete vavali nakuyanavo, kaha aputukile kunyenge-tela nakulyonyinga chikuma ku-muchima wenyi. 38 Jino ambi-le kuli vakivo ngwenyi: “Mwo-no wami uli nakunyengetela chi-kuma kwijiva kufwa kaha. Sale-nu hano, tonenunga nayami ha-mwe.” 39 Kahomu ayile cha-chindende kulutwe, alimbililechameso hamavu nakulombangwenyi: “Ove Tata, kachi ngechinahase, echa lupasa kanelulunguhite. Oloze keshi omu mu-nayi muchima wayamiko, shinaomu munayi muchima wayove.”

40 Kaha ejile kuli tumbaji ku-wana vali mutulo, kaha ambi-le kuli Petulu ngwenyi: “Enu ma-lunga, munahono vene kutonaola yimwe nayami hamwe nyi?41 Tonenunga, twalenuho likakulombanga kuchina namwingi-la mucheseko. Shipilitu yinasa-ke vene, oloze musonyi unahe-hela.” 42 Cheka nawa, ayile ka-muchivali, kaha alombele ngwe-nyi: “Ove Tata, kachi nge elu lu-pasa kana kalweshi kuhasa ku-hitako, oloze kuvanga ngulu-nwe, kaha mwaya muchimawovemulingiwe.” 43 Kaha ejile che-ka kuwana nawa vali mutulo,mwomwo meso avo alemene na-tulo. 44 Ngocho avasezele, ayi-le cheka nakulomba kamuchi-tatu nakuhanjika cheka hachu-ma chochimwe. 45 Jino ejilekuli tumbaji nakwamba kuli va-kivo ngwenyi: “Shimbu yaku-fwana ngana yino enu munasa-vala nakunoka! Talenu! Ola yi-napandama kwakamwihi manga-na Mwanamutu vamuhane mu-mavoko avaka-shili. 46 Katu-kenu, tuyenu. Talenu! Muka-ku-

ngusolola napandama kwaka-mwihi.” 47 Kaha shimbu apwi-le nakuhanjika, Yuta, umwe halivaze 12 ejile naliyongomena lya-linene lize lyafumine kuli vapili-shitu vavalemu navakulwane ja-vatu, vanambate jipoko javo ja-mikwale najimbwechi.

48 Jino muka-kumusolola ava-lwezele chimweza chinjikizongwenyi: “Weshowo nangu-sweswenya, ikiye vene; mukase-nu.” 49 Kaha ayile swi nakuliYesu nakwamba ngwenyi: “Mwo-yo wove, ove Lapi!” Kaha amu-sweswenyele kanawa. 50 OlozeYesu ambile kuli ikiye ngwenyi:“E lunga, unakave ika kuno?”Jino vejile, vamukwachile Yesunakumukasa. 51 Oloze umwehali vaze vapwile naYesu akwa-chile kupoko yenyi yamukwa-le, ayisolomwene nakuveta ndu-ngo yakapilishitu wakulitula-ho nakumusepula litwitwi lye-nyi. 52 Kaha Yesu ambile kuliikiye ngwenyi: “Kindulwisa pokoyove yamukwale muchindalochayo, mwomwo vosena vaze na-vakwata kupoko yamukwale na-vakanonga kupoko yamukwale.53 Nyi unashinganyeka ngwovekangweshi kuhasa kulembelelaTata angutumine mayongomenaakuhambakana 12 avangelo oho-lyapwako tahi? 54 Nge nachi-pwa ngocho, nyi Visoneka vya-kwamba ngwavyovyumavyatelakulingiwa vene ngana navitesa-mo ngachilihi?” 55 Haola veneyize, Yesu ambile kumayongo-mena ngwenyi: “Uno munezanajipoko jamikwale najimbwe-chi kwijiva nge muneza naku-kwata chihwanga? Ngunatwame-nga mutembele hakumbi haku-mbi nakunangula, oloze kamwa-ngukashileko. 56 Oloze vyose-

Page 60: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

57 Kukasa Yesu. Ndemba mwatambika MATEU 26:57-75

na evi vinasoloka mangana vyu-ma vasoneka vapolofweto vitese-mo.” Kaha tumbaji vosena vamu-sezele, vachinyine.

57 Jino vaze vakashile Yesuvamutwalile kuli kapilishitu wa-kulitulaho Kayafwase, kuze va-likungulwilile vaka-kusonekanavakulwane. 58 Oloze Petuluapwile nakumukavangijila haka-suku swi nakuchipango chakapi-lishitu wakulitulaho, kahomu ali-ngile hanengila lyehi mukachi,atwamine hamwe navaka-kuzatakuzuvomangana amonenoho na-vikumina vyuma.

59 Halwola kanelu, vapilishituvavalemu navaka-Sunendelinevosena vapwile nakutondatondaunjiho wamakuli hali Yesu ma-ngana vamujihe, 60 oloze ka-vauwanyineko, numba tuhu kwe-jile vinjiho vamakuli vavavulu.Kutwala muze, kwejile vava-li 61 kahavambile ngwavo: “Oumutu ambile ngwenyi, ‘Nguna-hase kushiula tembele yaKa-lunga nakuyitunga cheka mu-makumbi atatu.’ ” 62 Hakwi-vwa ngocho, kapilishitu wakuli-tulaho emanyine nakwamba kuliikiye ngwenyi: “Kaweshi nama-zu akukumbulula haunjiho ouvali nakwambulula ava hali ove-ko tahi?” 63 OlozeYesu aholelekulu. Ngocho kapilishitu wakuli-tulaho ambile kuli ikiye ngwenyi:“Ngunakushingi Kalunga ou ayo-ya ngwami, tulweze numba ngeove yove Kulishitu MwanaKalu-nga!” 64 Yesu ambile kuli ikiyengwenyi: “Ove lyavene unambe-mo lyehi. Oloze nangwamba kulienu vatu ngwami: Kufuma veneoholili namukamona Mwanamu-tu natwame kulivoko lyachilyolyangolo, ali nakwiza hamavwiamwilu.” 65 Jino kapilishitu

wakulitulaho apulile uvwalo we-nyi wahelu nakwamba ngwenyi:“Nasaula Kalunga! Ikaze natusa-kila cheka vinjiho veka? Ivwe-nu! Ngwetu munevu jino omu na-saula Kalunga. 66 Munashi-nganyeka muka?” Vakivo vaku-mbulwile ngwavo: “Atela kufwa.”67 Kahavamufwijilile maleji ku-meso enyi nakumulukula jiko-nyi. Veka vamuvetele jimbandakumeso 68 nakwamba ngwa-vo: “Polofweta kuli etu, ove Kuli-shitu. Ou nakuvete iya?”

69 Jino Petulu atwamine mu-weluka muchipango, kaha nga-mbawapwevo umwe ejile kuli iki-ye nakwamba ngwenyi: “Nayo-ve nawa wapwanga naYesumuka-Ngalileya!” 70 Oloze iki-ye alihamikile kumeso avo vose-na ngwenyi: “Ovyo uli nakuhanji-ka ami kangwavitachikijileko.”71 Omu alingile hanalovoka lye-hi nakuya kukapete kawingili-lo, pwevo weka amwijivile naku-lweza vaze vapwile kuze ngwe-nyi: “Ou mutu apwanga naYesuwakuNazaleta.” 72 Kaha che-ka nawa alihamikile nakulishi-nga ngwenyi: “Mutu kana ami ka-ngwamutachikizako!” 73 Omuhahichile katando kakandendevaze vemanyine kuze vejile na-kwamba kuli Petulu ngwavo:“Pundu vene nayove nawaumina-vo, mwomwo hanjikiso yove yiki-ko yinakusolola.” 74 Jino apu-tukile kulyangula nakulishingangwenyi: “Mutu kana ami ka-ngwamutachikizako!” Kaha ha-haze vene ndemba atambikile.75 Kaha Petulu anukile mazuahanjikile Yesu ngwenyi: “Shi-mbu kanda ndemba atambike, na-ungukana mapapa katatu.” Kahaalovokele kuweluka, alilile chi-kuma.

Page 61: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

27 Jino lichako nachimene,vapilishitu vavalemu vose-

na navakulwane javatu vatwami-ne Yesu punga mangana vamu-jihe. 2 Kahomu valingile hiva-namukase lyehi, vamutwalile na-kumuhana kuli nguvulu Pilatu.

3 Jino Yuta uze amusolwe-le, hakumona Yesu hivanamu-hane lyehi mulonga wakumu-jiha, evwile vangu kumuchi-ma, kaha akindulwishile jimbo-ngo japalata 30 kuli vapilishituvavalemu navakulwane 4 na-kwamba ngwenyi: “Ngwalinga-nga shili hakusolola kuli vaka-kole manyinga akwoloka.” Vaki-vo vambile ngwavo: “Owo mulo-ngaweyaze?Owomulongawove!”5 Ngocho ambilile jize jimbo-ngo japalata mutembele, kahaafuminemo, ayile nakulisuki-ka. 6 Oloze vapilishitu vavale-mu vanonele jize jimbongo japa-lata nakwamba ngwavo: “Kava-chitavisako kujihaka muchihe-la chajila chakulamina luheto,mwomwo jinapu jimbongo� jama-nyinga.” 7 Omu vakumishilekuliwoyongola, vajilanjile chipa-pa chavaka-kutenga vyuma vya-unonga mangana vafundafunde-ngaho vangeji. 8 Shikaho chi-papa chize vachivuluka ngwavo,Chipapa chaManyinga nakuliku-mbi lyalelo lino. 9 Jino mazuaze vahanjikile kuhichila mulikapolofwetoYelemiya ateselemo,akwamba ngwavo: “Kahavamba-chile jize jimbongo japalata 30,ndando vatomene kulandululauze mutu, Uze vana vaIsalele va-mwe vatomene ndando yakumu-landulwilaho, 10 kaha vajiha-nyine vajilande chipapa chava-

Mat 27:6�MuchiHelase ngwavo, nda-

ndo yamanyinga.

ka-kutenga vyuma vyaunonga,nganomu angulwezele Yehova.”

11 Jino Yesu emanyine ku-meso anguvulu, kaha nguvuluamwihwile ngwenyi: “Ove yoveMwangana wavaYuleya tahi?”Yesu akumbulwile ngwenyi:“Ove lyavene unambemo lyehi.”12 Oloze shimbu vapwile naku-muvangijikila kuli vapilishitu va-valemu navakulwane, ikiye ka-kumbulwileko. 13 Jino Pilatuambile kuli ikiye ngwenyi: “Unoevi vyuma vyavivulu ngana valinakukuvulukila ove kawavivwi-leko tahi?” 14 Oloze ikiye ka-mukumbulwile numba lizu li-mweko, ngocho nguvulu aliko-mokelele chikuma.

15 Jino hachiwanyino hichi-wanyino, nguvulu apwilenganachilika chakukasununa fu-nge umwe uze vasakilenga vatu.16 Kaha halwola luze vene va-pwile nafunge wapuho yayipi va-kashile, uze vavulukilenga ngwa-vo Mbalapa. 17 Kahomu vaku-ngulukile hamwe, Pilatu ambilekuli vakivo ngwenyi: “Umwe uli-hi namusaka ngwenu ngumika-sunwine, Mbalapa tahi, nyi Yesu,ou vavuluka ngwavo Kulishi-tu?” 18 Mwomwo Pilatu ejivilengwenyi Yesu vamuhanyine kuliikiye hakumwivwila lushiushiu.19 Kaha nawa, omu atwaminehachitwamo chakusopela, pwevolyenyi atumine mazu kuli ikiyengwenyi: “Kanda ulinga chumachimwe hali ou mutu wakwolo-kako, mwomwo lelo ngunayandechikuma muchilota mwomwo ya-ikiye.” 20 Oloze vapilishitu va-valemu navakulwane vakunywi-le aze mayongomena manganavalombe vavahane Mbalapa, olo-ze Yesu vamujihe. 21 Jino ngu-vulu ambile kuli vakivo ngwe-

MATEU 27:1-21 Yuta mwalisukika. Kumeso aPilatu 58

Page 62: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

nyi: “Umwe ulihi hali ava vava-li namusaka ngwenu ngumikasu-nwine?” Vambile ngwavo: “Mba-lapa.” 22 Pilatu ambile kuli va-kivo ngwenyi: “Nyi jino Yesu, ouvavuluka ngwavo Kulishitu ngu-mulinge muka?” Vosena vambi-le ngwavo: “Vamusukike hachi-tondo!” 23 Kaha ambile ngwe-nyi: “Mwomwo ika? Chuma mukachachipi nalingi?” Oloze vakivovatwalileho lika nakutambakanachikuma ngwavo: “Vamusukikehachitondo!”

24 Pilatu hakumona ngwenyichuma kana kachamukafwileko,oloze chizungo chapwile naku-tohwelako lika, ambachile meya,asanyine kumavoko enyi kumesoaliyongomena nakwamba ngwe-nyi: “Ami kangweshi namulo-nga wamanyinga ayou mutuko.Owo mulongawenu enu vavene.”25 Hakwivwa ngocho, vatu vo-senavakumbulwile ngwavo: “Ma-nyinga enyi ezenga tuhu halietu nahali vana vetu.” 26 Jinoavakasunwinyine Mbalapa, olozeaveteleYesu vikote, kaha amuha-nyine kuli maswalale vamusuki-ke hachitondo.

27 Jino maswalale janguvu-lu vambachile Yesu nakumutwa-la muzuvo yanguvulu nakumu-kungulwila lizavu lyamaswala-le lyosena. 28 Kaha vamuzuli-le, vamuvwikile chikuto chichi-la, 29 kaha vavinjile mucha-ma wamingonga nakumuvwika-wo kumutwe wenyi, nakumuka-machisa lihongo mulivoko lyenyilyachilyo. Kaha vamufukaminyi-ne nakumuhenda ngwavo: “Mwo-yo wove, ove Mwangana wava-Yuleya!” 30 Kaha vamufwijili-le maleji, vamutambwile lize li-hongo nakuputuka kumuveta-lyo mumutwe. 31 Kukuminyi-

nako, omu vakumishile kumu-henda, vamuzulile chize chiku-to nakumuvwika cheka uvwalowenyi wahelu, kaha vamutwalilenakumusukika hachitondo.

32 Omu vapwile nakuyavawa-nyine mutu wakusemukila ku-Kulene, lijina lyenyi Shimona.Ou mutu vamushinjilile amba-te chitondo chakuyanjishilaYesu. 33 Kahomu vahetele ku-chihela vavuluka ngwavo Ngo-longota, kulumbununa ngwavo,Chihela chaChikola, 34 vamu-hanyine vinyo vyakufutula na-nyangwa ngwavo anwenga, olozeomu alingile hanamakilako lyehi,akanyine kuvinwa. 35 Omuva-lingile hivanamusukika lyehi ha-chitondo, valipangilile uvwalowenyi wahelu hakuzachisa tu-tachikijilo, 36 kaha vatwa-mine vene kuze nakumulama.37 Kaha nawa, helu lyamutwewenyi vahakileho katachikijilohaze vasonekele mulonga wenyivamuhanyine ngwavo: “Ou IkiyeYesu Mwangana WavaYuleya.”

38 Jino kuli ikiye vasukikile-ko vihwanga vavali havitondo,umwe kuchilyo chenyi kaha mu-kwavo kuchimoswe. 39 Kahavaze vahichilenga mujila vapu-tukile kumusaula, nakupyakwo-jola mitwe yavo 40 nakwambangwavo: “Ove wambile kushiulatembele nakuyitunga mumaku-mbi atatu, lilwile ove lyavene! Ka-chi nge uMwanaKalunga, kahasuluka okwo kuchitondo chaku-yanjishila!” 41 Chochimwe na-vapilishitu vavalemu, navaka-ku-soneka, navakulwane, vaputuki-le kumuhenda nakwamba ngwa-vo: 42 “Alwilile veka, oloze ive-ne keshi kuhasa kulilwilako! Iki-ye Mwangana waIsalele; asulukejino hachitondo chakuyanjishila,

59 Ngolongota. Yesu navamusukika MATEU 27:22-42

Page 63: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MATEU 27:43-62 Mundenda; vimbumbe navisokoloka 60

kaha natumwitava. 43 Nafwe-lela muli Kalunga; kaha Kalungaamuyovole jino kachi nge namu-sake, mwomwo ambilenga ngwe-nyi, ‘Ami nguMwanaKalunga.’ ”44 Kaha navaze nawa vihwangavasukikile havitondo hamwe na-ikiye, vaputukile kumusaula.

45 Kufuma haola yamuchita-nu nayimwe� milima yafwiki-le lifuchi lize lyosena palanganakuola yamuchitanu najiwa-na.� 46 Jino kafwe haolayamu-chitanu najiwana, Yesu atamba-kanyine nalizu lyakukangukangwenyi: “Eli, Eli, lama sava-katanyi?” kulumbununa ngwe-nyi, “Ove Kalunga kami, Ove Ka-lunga kami, mwomwo ika una-ngusezela?” 47 Vatu vamwevaze vemanyine kuze hakwi-vwa ngocho, vaputukile kwa-mba ngwavo: “Ou mutu ali na-kusanyika Elija.” 48 Kaha ha-haze vene minavo umwe alahilenakumbata chiponja,� achizove-sele navinyovingangamina, achi-hakile kulihongo, kaha ayile na-kumuhana anwenga. 49 Olozevakwavo vambile ngwavo: “Mwe-che! Mana tutale numba nge Eli-ja mweza nakumulwila.” [[Mutuweka nawa ambachile likunganakumutuva kuluhachi, kahamanyinga nameya alovokele.]]�50 Yesu atambakanyine chekanalizu lyakukanguka, kaha eche-le shipilitu yenyi.

51 Kaha lize lihina lyamuchi-hela chajila lyapulikile muva-li, kufumisa kwilu mbwe nakwi-shi, kaha mavu andendele, na-

Mat 27:45� Kafwe 12:00, kuputukilakulava na 6:00 yachimene. 45� Kafwe15:00. 48� Chuma chachivwovu cha-kufwanangemupelo. 49� Vipangova-nalunjikavivali vivali, talenu kwinyiki-la chamwishi hali Mat 16:3.

malolwa apulikile. 52 Kaha vi-mbumbe vyasokolokele, kahamijimba yayivulu yavaka-kuji-la yize yasavalile tulo yatutuki-le, 53 kaha yasolokele kuvatuvavavulu, (kaha vatu, hakufumamuvimbumbe omu alingile ikiyehivanamusangula lyehi, vengililemunganda yajila). 54 Oloze ka-pitau kamaswalale navaze apwi-le navo nakulama Yesu, hakumo-na uze mundenda navyuma vizevyapwile nakusoloka, vevwilewoma mateli nakwamba ngwavo:“Pundu vene ou apwanga Mwa-naKalunga.”

55 Kaha nawa kwapwile ma-pwevo vavavulu vapwile haha-suku nakutala, vaze vamuka-vilenga Yesu hakufuma kuNga-lileya mangana vamuzachilenga;56 hali vakivo hapwile MaliyaMangatala, naMaliya nevo yaYa-kova naYose, nanevo yavana va-Zevete.

57 Jino omu lyalingile likumbihilinahunguluka lyehi, kweji-le muka-luheto wakuAlimateya,lijina lyenyi Yosefwe, uze nawaapwile kambaji kaYesu. 58 Oumutu ayile kuli Pilatu nakulo-mba mujimba waYesu. Jino Pi-latu ambile ngwenyi, vamuhane-wo. 59 KahaYosefwe ambachi-le uze mujimba, auvungilile hali-hina lyamwaza litoma, 60 kahaausavalikile muchimbumbe che-nyi chachihya chize atotele mu-lilolwa. Kahomu akumishile ku-shindumwina lilolwa lyalinenekuchikolo chachimbumbe, aka-tukile nakuya. 61 Oloze MaliyaMangatala nauze Maliya mukwa-vo vapwile lika kuze, vatwaminekulutwe lwafuka.

62 Lichako, kufuma haLiku-mbi lyaKulongesa Vyuma, va-pilishitu vavalemu navaFwa-

Page 64: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

liseu valikungulwilile kuli Pila-tu 63 nakwamba ngwavo: “Ovemwata, tunanuka ngwetu uzemuka-kuhungumwisa vatu omuapwile wamutonyi ambilengwenyi, ‘Omu namuhita maku-mbi atatu navakangusangula.’64 Shikaho hana lushimbi ma-ngana fuka yize vayikinge kana-wa palanga nakulikumbi lyamu-chitatu, kuchina tumbaji twe-nyi naveza nakumwiva naku-lweza vatu ngwavo, ‘Vanamu-sangula lyehi kuvafu!’ ngochomakuli kana awa akukuminyi-na nawasweza chikuma kuha-mbakana akulivanga.” 65 Pila-tu ambile kuli vakivo ngwenyi:“Mbatenu vaka-kulama. Yenumukakinge kanawa fuka kwese-ka nomu mwatachikijila enu va-vene.” 66 Ngocho vayile, kahayize fukavayikingile hakulamikakatachikijilo kulilolwa lize, naku-hakako vaka-kulama.

28 Kufuma haSambata, omukwayilenga nakucha hali-

kumbi lyatete muchalumingo,Maliya Mangatala nauze Mali-ya mukwavo vejile nakutala ku-fuka.

2 Kahakuwanakunahichimu-ndenda waunene; mwomwo ka-ngelo kaYehova afumine mwilu,ejile nakushindumunako lize li-lolwa nakutwamaho. 3 Kuso-loka chenyi chapwile nge muve-so, kaha uvwalo wenyi wapwi-le utoma to nge vula yachishika.4 Kaha vaze vaka-kulama haku-mwivwawoma, vandendele naku-fwa zazauta.

5 Oloze uze kangelo ambilekuli vaze mapwevo ngwenyi:“Enu kanda namwivwa womako,mwomwo ngunatachikiza ngwa-mi enu muli nakutonda Yesuuze vasukikanga hachitondo.

6 Kuno wauchiko, mwomwo va-namusangula lyehi nge muzeambile. Twayenu mutale muchi-hela asavalanga. 7 Yenu washi-washi mukalweze tumbaji twe-nyi ngwenu vanamusangula lye-hi kuvafu, kaha ikiye mwatwa-minako kuya kuNgalileya, kuzekukiko vene namukamumwena.Ivwenu! Ami ngunamilweze.”

8 Ngocho, vafumine washiwa-shi kuze kuchimbumbe nawo-ma, nakuwahilila chikuma, va-yile lumbushi nakulweza tumba-ji twenyi. 9 Kaha Yesu avahu-manganyine nakwamba ngwe-nyi: “Mwoyo wenu!” Vapandami-ne kuli ikiye nakukwata kuvi-lyachilo vyenyi, kaha valifukwi-le kuli ikiye. 10 JinoYesu ambi-le kuli vakivo ngwenyi: “Kandanamwivwa womako! Yenu muka-lweze vandumbwami vakaye ku-Ngalileya, kuze kukiko vene na-vakangumwena.”

11 Shimbu vapwile nakuya,vaka-kulama vamwe vayile mu-nganda nakulweza vapilishituvavalemu vyuma vyosena vizevyasolokele. 12 Kahomu vali-ngile hivanalikungulula lyehi ha-mwe navakulwane kaha nawa hi-vanatwame lyehi punga, vaha-nyine vaze maswalale jimbo-ngo japalata jakutamo 13 na-kwamba ngwavo: “Hanjikenungwenu, ‘Tumbaji twenyi veza-nga naufuku nakumwivamo shi-mbu twapwanga etu mutulo.’14 Kaha nge chuma kana na-chiheta kumatwitwi anguvulu,etu natukamukunyula, ngochoenu kamwatela kulizakamina-ko.” 15 Kahavakivovatambwi-le jize jimbongo nakulinga ngemuze vavalwezele, kaha chiha-nde kana chatanda muli vaYule-ya nakulikumbi lyalelo lino.

61 Mwasanguka. Kusoloka kuli vaMaliya MATEU 27:63–28:15

Page 65: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MATEU 28:16—MAKO 1:14 Kuvanangula 62

1 Echi chikiko kuputuka cha-mujimbu wamwaza waYesu

Kulishitu: 2 Nge muze vaso-neka mumukanda wakapolofwe-to Isaya ngwavo: “(Tala! Ami na-ngutuma muluwa wami aliva-nge kulutwe lwove, ikiye mwaka-wahisa jila yove); 3 Ivwenu!Mutu umwe ali nakuvilika mu-pambo ngwenyi: ‘Wahisenu jilayaYehova! Ololenu jijila jenyi.’ ”4 Yowano Muka-kumbapachi-sa apwile mupambo, nakwambu-lula vyalumbapachiso luze lwa-pwa chinjikizo chakupihililanakwalumuka chakukonekelajishili. 5 Ngocho vatu vose-na vamungalila yaYuleya na-vatu vosena vaze vatwamine-nga muYelusalema vejile kuli iki-ye, kaha vavambapachishile kuliikiye muKalwiji Yotau nakwita-vila hatoma jishili javo. 6 JinoYowano avwalilenga uvwalo wa-mangona avangamela, namu-hyawachikapamumbundayenyi,kaha alilenga vambimba nauchiwamuchipapa. 7 Kaha apwi-lenga nakwambulula ngwenyi:“Munyima yami muli nakwizamutu nanguhambakana ami ngo-

lo; ami kangwatelemo kunonga-ma nakukasununa mihya yame-ndelo enyiko. 8 Ami ngwami-mbapachishile mumeya, olozeikiye mwakamimbapachisa na-shipilitu yajila.”

9 Kaha chasolokele hamaku-mbi aze, Yesu ejile kufuma ku-Nazaleta yakuNgalileya, kahavamumbapachishile muKalwi-ji Yotau kuli Yowano. 10 Ka-homu atutukile mumeya, amwe-ne melu nawasokoloka, kahaamwene shipilitu nayifuma mwi-lu nge liyembe nakuwila hali iki-ye, 11 kaha mwilu mwafuminelizu, ngwavo: “Ove uMwanami,yove ngwazanga; ngunakwivwilakuwaha.”

12 Kaha hahaze vene shipilituyamukatwile nakuya mupambo.13 Ngocho apwilenga lika mupa-mbo hamakumbi 40 nakumwese-ka kuli Satana. Kaha apwilenganatunyama vamuchipapa, olozevangelo vapwile nakumuzachila.

14 Jino omu valingile Yowa-no hivanamukase lyehi, Yesuayile kuNgalileya nakwambu-lula mujimbu wamwaza waKa-

MUJIMBU WAMWAZA ASONEKELE

MAKO

cccdccc

16 Oloze vaze tumbaji 11 va-yile kuNgalileya kupili yizeYesu avashikile kukaliwanyina.17 Omu vamumwene, valifukwi-le kuli ikiye, oloze vamwe vahu-hwasanyine. 18 Kaha Yesuapandamine kuli vakivo nakwa-mba ngwenyi: “Wata wosena wa-mwilu nahamavu vananguhane-wo lyehi ami. 19 Shikaho ye-

nunga mukatunge tumbaji kuva-tu vakumafuchi osena, mukava-mbapachise mulijina lyaTata nelilyaMwana neli lyashipilitu yaji-la, 20 nakuvanangula kulama-nga vyuma vyosena vize nguna-milweze. Kaha ami nguli naye-nu makumbi osena palanga na-kuchikukulwishi chakatwaminokamyaka yino.”

Page 66: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

63 Mwasanyika tumbaji. Mwoka vaveji MAKO 1:15-36

lunga 15 ngwenyi: “Lwola va-tongola lunahete, kaha Wanga-nawaKalungaunapandama kwa-kamwihi. Pihililenu nakwalumu-ka, kaha fwelelenu mujimbu wa-mwaza.”

16 Omu apwile nakutambu-ka kwakamwihi naKalungalwi-ji waNgalileya, amwene Shimo-na naAndelei ndumbwaShimo-na vali nakufuta moji avo mu-kalungalwiji, mwomwo vapwi-le vaka-kuta vaishi. 17 NgochoYesu ambile kuli vakivo ngwenyi:“Ngukavangizenunga ami, kahanangumilingisa kupwa muva-ka-kuta vatu.” 18 Kaha haha-ze vene vasezele moji avo naku-mukavangiza. 19 Kahomu ayi-le kulutwe chachindende, amwe-ne Yakova mwanaZevete nandu-mbwenyi Yowano omu vapwi-le muwato nakuhongela mojiavo, 20 kaha hahaze vene ava-sanyikile. Ngocho vasezele sevoZevete muwato navatu vaku-kumuna, kaha vamukavangijile.21 Kaha vayile kuKapelenau.

Kahomu yahetele Sambataengilile musunangonga nakupu-tuka kunangula. 22 Kaha vali-komokelele mujila anangwili-lengamo, mwomwo apwile na-kuvanangula mwamutu ukwe-chi wata, keshi ngana mwavaka-kusonekako. 23 Kaha halwolavene luze, musunangonga yavomwapwile mutu apwile nashipili-tu wamajilo, kaha atambakanyi-ne 24 ngwenyi: “Ove Yesu wa-kuNazaleta, vyuma mukaze na-tulinga nayove? Unowezanga na-kutunongesa tahi? Ngunakuta-chikiza kanawa, ove yove Ou Wa-jilawaKalunga.” 25 OlozeYesuatenukilile uze shipilitu wamajilongwenyi: “Hola kulu, lovoka muliikiye!” 26 Kahomu alingile uze

shipilitu wamajilo hanakonyesalyehi uze mutu nakuteta nali-zu lyakukanguka, alovokele muliikiye. 27 Kaha vatu vosena va-likomokelele chikuma, ngochovaputukile kulihwojola ngwavo:“Chuma muka echi? Echi hiku-nangula chachihya! Ali nango-lo jakutenukila navashipilitu va-majilo, kaha vali nakumwonono-ka.” 28 Ngocho mujimbu wa-chuma alingile hahaze vene wa-tanjile kuvihela vyosena vyamu-ngalila yaNgalileya.

29 Kaha hahaze vene valovo-kele musunangonga nakuya na-kwingila muzuvo yaShimona na-Andelei, vayile hamwe naYakovanaYowano. 30 Jino nayewenuyaShimona asavalile, apwile na-kuviza musongo wachishika,kaha hahaze vene vamulweze-le vyakuviza chenyi. 31 Kahaayile kuli ikiye, amukwachile ku-livoko nakumukatula, kaha chi-shika chakumine, kaha uze pwe-vo aputukile kuvazachila.

32 Omu kwalingile hikunato-ko lyehi, likumbi nawa hilina-lauka lyehi, vatu vaputukile ku-munehela vosena vaze vapwi-le nakuviza, navaka-vandemo-ne nawa, 33 kaha vatu vosenavamunganda yize valihomene-ne kuchikolo. 34 Ngocho okilevatu vavavulu vaze vapwile na-kuvizamisongoyeka nayeka, alo-wele nawa vandemone vavavulu,oloze ketavilile vandemone vaha-njikeko,mwomwovamutachikiji-le ngwavo ikiye Kulishitu.

35 Kaha lichako nachimene-mene, muze wuuluku, akatu-kile nakulovoka haweluka,kaha ayile kuchihela kwakuho-na vatu, kaha kuze vene apu-tukile kulomba. 36 Oloze Shi-mona navaze apwile navo vayile

Page 67: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MAKO 1:37–2:12 Mwoka mbumba. Kukonekela jishili 64

nakumutonda, 37 kaha vamu-wanyine nakwamba kuli ikiyengwavo: “Vatu vosena vali naku-kutonda.” 38 Oloze ambile kulivakivo ngwenyi: “Tuyenu kweka,kujimbongi jize jili kwakamwi-hi mangana ngukambulile naku-ze nawa, mwomwo echi chikikongwejililile.” 39 Kaha ayile na-kwambulula mujisunangongajavo muNgalileya mwosena na-kulovola vandemone.

40 Kaha kuze nawa kwejilemuka-mbumba kuli ikiye naku-mulembelela oku nafukama ha-mambuli, nakwamba ngwenyi:“Kachi nge unasake, unahasekungutomesa.” 41 Hakwivwangocho, amwivwilile keke, olwe-le livoko lyenyi nakumukwata,kaha ambile kuli ikiye ngwe-nyi: “Ngunasake vene. Toma.”42 Kaha hahaze vene yize mbu-mbayamufumine, kaha atomene.43 Kaha nawa Yesu amukanji-le chikuma nakumusuula haha-ze vene ayenga, 44 kaha ambi-le kuli ikiye ngwenyi: “Nyingilila-nga, kanda ulweza mutu umwe-ko, oloze hakuwana nge unato-mo, yako ukalisolole kuli kapili-shitu nakuhana vyuma vize avu-lukile Mose mangana chipwengaunjiho kuli vakivo.” 45 Olozeikiye omu ayile aputukile kwa-mbulula chikuma chuma kananakutanjisa chihande kwosena,ngocho Yesu kahashile kwingi-la munganda yize musana weye-ko, oloze apwile lika kuwelukakuvihela kwakuhona vatu. Chi-pwe ngocho, vatu vejilenga likakuli ikiye kufumakumitambayo-sena.

2 Kahomu mwahichile maku-mbi amwe, engilile cheka

muKapelenau, kaha chevwaka-nyine ngwavo ali kumahyenyi.

2 Shikaho vatu vavavulu vaku-ngulukile muzuvo, ngocho ka-mwapwile nomu mwakwimanyi-na mutuko, chipwe vene kuchi-kolo, kaha aputukile kuhanji-ka mazu kuli vakivo. 3 Kahavamunehelelele muka-kalepauze vambachile kuvatu vawa-na. 4 Oloze omu vahonene ku-muneha kuli Yesu mwomwo ya-kuvula chavatu, vambandumwi-ne hamulungu haze apwililile,kahomu valingile hivanatuu lye-hi lihanya, vazezumwine kahelakaze asavalile uze muka-kalepa.5 Kahomu Yesu amwene lufwe-lelo lwavo, ambile kuli uze muka-kalepa ngwenyi: “Ove mwanami,jishili jove vanakukonekelajo.”6 Jino kuze, kwapwile navaka-kusoneka vamwe vatwamine na-kushinganyeka mumichima yavongwavo: 7 “Mwomwo ika oumutu ali nakuhanjikila muji-la yangana? Ali nakusaula Ka-lunga. Uno keshi Kalunga kahaikiye eji kukonekelanga jishili-ko nyi?” 8 Oloze Yesu hakwiji-va washiwashi mushipilitu yenyingwenyi vali nakushinganyekangocho mumichima yavo, ambilekuli vakivo ngwenyi: “Ikaze mulinakushinganyekela vyuma ka-nevi mumichima yenu? 9 Cha-chashi chimwe chilihi, chakwa-mba kuli muka-kalepa ngwami,‘Jishili jove vanakukonekelajo,’nyi chakwamba ngwami, ‘Katu-ka, mbata kahela kove utambu-ke’? 10 Oloze hakusaka muta-chikize ngwenu Mwanamutuali nawata wakukonekela jishilihano hamavu —” ambile kuli uzemuka-kalepa ngwenyi: 11 “Na-ngwamba kuli ove ngwami, Ka-tuka, mbata kahela kove, ya-konga kumahyove.” 12 Hakwi-vwa ngocho, akatukile, kaha ha-

Page 68: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

65 VaFwaliseu navatenukila tumbaji MAKO 2:13-26

haze vene ambachile kahela ke-nyi nakulovoka oku vatu vose-na vali nakumutala. Ngocho vo-sena valikomokelele, kaha vamu-tohwesele Kalunga nakwambangwavo: “Kanda tumonengaholyehi chuma changanako.”

13 Cheka nawa alovokele na-kuya kukalungalwiji, kaha vatuvosena vapwile nakwiza lika kuliikiye, kaha aputukile kuvana-ngula. 14 Oloze omu apwile na-kuhita, amwene Levi mwanaA-lefweu natwame kuzuvo yakute-lela mitelo, kaha ambile kuli iki-ye ngwenyi: “Pwako umuka-ku-ngukavangiza.” Kaha akatukile,amukavangijile. 15 Kufumaho,asendavalile kumesa muzuvo ye-nyi, kaha vaka-kutambula mite-lo navaka-shili vavavulu vasenda-valile hamwe naYesu natumbajitwenyi, kaha kwapwile vavavuluvaze vejile nakupwa vaka-kumu-kavangiza. 16 Oloze omu vaka-kusoneka javaFwaliseu vamwe-ne ali nakulya navaka-shili nava-ka-kutambula mitelo, vaputuki-le kwamba kuli tumbaji twenyingwavo: “Kumana eji kulyangahamwe navaka-kutambula mi-telo navaka-shili?” 17 Yesu ha-kwivwa ngocho, ambile kuli va-kivo ngwenyi: “Vaze vavakangu-le kaveshi kusakiwa chimbuke-ko, kuvanga vaze vali nakuvi-za kaha. Ami kangwejile nakusa-nyika vaka-kwolokako, oloze shi-na vaka-shili.”

18 Jino tumbaji twaYowanonavaFwaliseu vapwile nakuli-jilikanga kulya. Ngocho veji-le nakwamba kuli ikiye ngwa-vo: “Mwomwo ika tumbaji twa-Yowano natumbaji twavaFwali-seu veji kulijilikilanga kulya, olo-ze tumbaji twove kaveshi kuli-jilika kulyako?” 19 Yesu ambile

kuli vakivo ngwenyi: “Uno mase-pa jamwenyamwenga navahasakulijilika kulya shimbu mwenya-mwenga achili hamwe navakivonumba? Shimbu vachili hamwenamwenyamwenga, kaveshi kuli-jilika kulyako. 20 Oloze maku-mbi nawakeza omu navakafu-misa mwenyamwenga kuli vaki-vo, halikumbi kana lize numba-nyi vakalijilike kulya. 21 Ka-kweshi mutu mwatongela chika-mba chalihina lyalihya hauvwa-lo wamwakako. Kachi nge mwa-linga ngocho, kaha chize chi-kamba chachihya nachilikoka,kaha nachipula uvwalo wamwa-ka nakutohwesa chikuma mbe-lo. 22 Kaha nawa, kakweshimutu mwalongela vinyo vyavi-hya mujituku javilambu vya-mwakako. Kachi nge mwalingangocho, kaha vinyo navipula vi-lambu, kaha vinyo navilyenyekahohamwenavilambu nawa. Olozevatu veji kulongelangavinyovya-vihya mujituku javilambu vyavi-hya.”

23 Jino omu apwile nakuhi-ta mumawande atiliku haSa-mbata, tumbaji twenyi vaputu-kile kuhela tumitwe twatilikumuze vapwile nakuya. 24 Ngo-cho vaFwaliseu vambile kuli iki-ye ngwavo: “Tala! Mwomwo ikavali nakulingila chuma chize ka-vetavisa kulinga haSambata-ko?” 25 Oloze ikiye ambile kulivakivo ngwenyi: “Uno kandamutangengaho lyehi muze ali-ngile Ndavichi omu akalikijilenakwivwa zala hohamwe nava-ze apwile navokonyi? 26 Nomunawa vavuluka mumujimbu wa-Aviyatale kapilishitu wamule-mu ngwavo, engilile muzuvo ya-Kalunga nakulya jize jimbolo ja-kutumbika kumeso aKalunga

Page 69: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MAKO 2:27–3:21 Kuka haSambata. Kuluka vaposetolo 66

jize kavetavisamutu kulyako shi-na vapilishitu kaha, nomu aha-nyine jimwe kuli vaze nawa apwi-le navo?” 27 Ngocho atwalile-ho nakwamba kuli vakivo ngwe-nyi: “Sambatavayihakileko mwo-mwo yamutu, keshi mutu mwo-mwoyaSambatako; 28 shikahoMwanamutu ikiye Mwata waSa-mbata nawa.”

3 Engilile cheka nawa musu-nangonga, kaha muze mwa-

pwile lunga wakusoseka livoko.2 Ngocho vapwile nakumulamachikuma nameso vamone numbangemwokauze lunga haSambatamangana vahase kumuhana mu-longa. 3 Kaha ambile kuli uzelunga wakusoseka livoko ngwe-nyi: “Katuka, twaya hakachi.”4 Kufumaho, ambile kuli vaki-vo ngwenyi: “Uno chimwe chi-lihi vetavisa kulinga haSambata,kulinga mwamwaza nyi kulingamwamupi, chipwe kulwila mwo-no nyi kuujiha?” Oloze vakivova-holele kulu. 5 Kahomu alingi-le hanavatale lyehi vosena okunapihilila nakunyengetela chi-kuma hakukakama chamichimayavo, ambile kuli uze lunga ngwe-nyi: “Olola livoko lyove.” Alyo-lwele, kaha livoko lyenyi lyalu-mukile cheka kupwa lyalambwe.6 Hakumona chuma kana, va-Fwaliseu valovokele, kaha haha-ze vene vaputukile kumutwamapunga navaka-lizavu lyaHelotemangana ngwavo vamujihe.

7 Oloze Yesu natumbaji twe-nyi vafumine kuze nakuya ku-kalungalwiji, kaha liyongome-na lyalinene lyakufuma ku-Ngalileya nakuYuleya lyamuka-vile. 8 Kaha nawa kuYelusale-ma, nakuIndumeya, namusa-li yaYotau, nakujingalila jakuTu-le nakuShitone, kwafumine li-

yongomena lyalinene lize lyejilekuli ikiye hakwivwa vyuma vyo-sena vize alingilenga. 9 Kahaalwezele tumbaji twenyi vamu-nehele wato waundende wakuza-chisamangana liyongomena liho-ne kumushindakanya. 10 Ha-kuwana nge okile vavavulu, ngo-cho vosena vaze vapwile nami-songo yayinene valishinjejeke-lenga hali ikiye mangana vamu-tute. 11 Navashipilitu vamaji-lo nawa, omu valingilenga ngevanamumono, valimbililenga ha-mavu kuli ikiye nakutambakanangwavo: “Ove uMwanaKalunga.”12 Oloze ikiye avakanjilenga ka-kavulu ngwenyi kanda navamuji-mbulako.

13 Kaha akandukile hapili na-kusanyika vaze asakile, kaha va-yile kuli ikiye. 14 Kaha atungi-le lizavu lyavatu 12, vaze alukilenawa ngwenyi vaposetolo, vazenavayanga nenyi hamwe, vazenawa mwatumanga kuya na-kwambulula 15 nakupwa na-watawakulovolanga nawavande-mone.

16 Kaha lizavu lyavaze 12 lizeatungile, vapwile vakivo Shimo-na uze alukile nawa ngwenyi Pe-tulu, 17 naYakova mwanaZe-vete, naYowano ndumbwaYako-va, (ava nawa avalukile ngwenyivaMbowaneje, kulyalumuna li-nalumbununa ngwavo, “Vana-va-mikalateta”), 18 naAndelei,naFwilipu, naMbalaTolomeu,naMateu, naTomase, naYakovamwanaAlefweu, naTateu, naShi-mona wakuKanane, 19 naYutaIsakalyote uze jino amusolwelekuli vaka-kole.

Kaha engilile muzuvo. 20 Li-yongomena lyakungulukile che-ka, ngocho kavahashile nu-mba kulya vyakulyako. 21 Olo-

Page 70: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

67 Zuvo yakulipangununa. Muka-kukuva MAKO 3:22–4:7

ze omu vausoko wenyi vevwilevyuma vyapwile nakulingi-wa, vayile kuze ngwavo vaka-mukwate, mwomwo vapwile na-kwamba ngwavo: “Nakindama.”22 Kaha nawa, vaka-kusonekavaze vejile kufuma kuYelusa-lema, vapwile nakwamba ngwa-vo: “Atwama naMbelezembule,kaha eji kulovolanga vandemo-ne nangolo jakufuma kuli muka-kuyula vandemone.” 23 Ngo-cho omu alingile hanavasanyi-ka lyehi, ahanjikile kuli vakivonavifwanyisa ngwenyi: “Uno Sa-tana mwahasa ngachilihi kulo-vola Satana? 24 Kachi nge wa-ngana umwe naulipangununauvene, wangana kana kaweshikuzamako, 25 kaha kachi ngezuvo yimwe nayilipangununa yi-vene, zuvo kana kayeshi kuha-sa kuzamako. 26 Kaha nawa,kachi nge Satana nalifumbuki-la ivene nakulipangununa, kahakeshi kuhasa kuzamako, olozeali nakuya nakukuma. 27 Chi-kupu vene kakweshi mutu mwe-ngila muzuvo yamutu wangolonakwiva vikumba vyenyi ngekanda avangile kukasa mutukanako. Kuvanga nalingi ngo-cho numbanyi apupe zuvo ye-nyi. 28 Chamuchano vene na-ngwamba kuli enu ngwami, vyu-ma vyosena vana vavatu navaka-vakonekelavyo, numba jipwa ji-shili chipwe kusaula chosena va-nasaula vyuma vyajila. 29 Olo-ze wose mwasaula shipilitu ya-jila kaveshi kukamukonekela-ko haya myaka namyaka, olozemwapwa namulonga washili ya-haya myaka yosena.” 30 Ambi-le ngocho mwomwo vapwile na-kwamba ngwavo: “Atwama na-shipilitu wamajilo.”

31 Jino naye navandumbwe-nyi vejile, kahomu vemanyine

kuweluka, vamutuminyine mazuakumusanyika. 32 Jino liyo-ngomena lyatwamine oku lina-mujingilika, kaha vambile kuliikiye ngwavo: “Tala! Noko nava-ndumbwove vali kuweluka, valinakukutonda.” 33 Oloze ava-kumbulwile ngwenyi: “Iya napumama, kaha nawa veya vanapuvandumbwami?” 34 Jino atali-le vosena vaze vatwamine okuvanamujingilika che ndo, nakwa-mba ngwenyi: “Talenu, mamanavandumbwami ava! 35 Woseeji kulinganga mwaya muchi-ma waKalunga, ikiye vene ndu-mbwami walunga, ikiye ndu-mbwami wapwevo, ikiye mama.”

4 Kaha aputukile cheka kuna-ngula vatu kukulo yakalu-

ngalwiji, kaha kuli ikiye kwali-homenene liyongomena lyali-nene chikuma. Ngocho engili-le muwato nakutwamamo naku-sosoloka kufuma kungenge, olo-ze lize liyongomena lyosena lye-manyine kukulo yakalungalwiji.2 Kaha aputukile kuvanangu-la vyuma vyavivulu muvifwanyi-sa, kaha hakuvanangula ambilekuli vakivo ngwenyi: 3 “Ivwe-nu! Muka-kukuva ayile naku-kuva mbuto. 4 Kahomu apwi-le nakukuva, mbuto jimwe ja-holokelele kukulo yajila, kahatujila vejile, vajilile. 5 Kahambuto jikwavo jaholokelele ha-malolwa haze chikupu hazene-kele mavu amavulu, kaha jaso-kele washiwashi mwomwo kaha-pwile mavu amavuluko. 6 Olo-ze omu lyatutukile likumbi, ja-vaukile, kaha jomine chau mwo-mwo yakuzeneka kupwa namiji.7 Kaha mbuto jikwavo nawa ja-holokelele hamingonga, kahayizemingongayasokele nakujiki-visa, ngochokajeminemihakoko.

Page 71: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MAKO 4:8-28 Linongo kavalifwikilila mumbangoko 68

8 Oloze jikwavo jaholokelelehamavu amwenemwene, kaho-mu jasokele nakukula, japutuki-le kwima mihako, kaha jemine-nga eji 30, jikwavo 60, jeka 100.”9 Kaha ambile nawa ngwenyi:“Ou ali namatwitwi akwivwaevwilile.”

10 Jino omu apwile ukawenyi,vaze vapwile naikiye hamwe, na-vaze 12 vaputukile kumwihulahavifwanyisa. 11 Kaha ambilekuli vakivo ngwenyi: “Enu vana-mihane kutachikiza vyuma vya-jila vyakusweka vyaWanganawaKalunga, oloze kuli vaze valikuweluka, vyuma vyosena vilimuvifwanyisa, 12 mangananumba navatala, oloze kaveshikumonako, kaha numba tuhu na-vevwa, oloze kaveshi kumonamwalumbunukila manganako;chipwe kwalumuka mangana va-vakonekeleko.” 13 Kaha nawaambile kuli vakivo ngwenyi: “Ku-mana echi chifwanyisa enu ka-mwachitachikijileko, nyi evi vi-fwanyisa vikwavo vyosena navi-milumbunukila ngachilihi?

14 “Muka-kukuva eji kukuva-nga mazu. 15 Kukulo yajilakuze vanakuu mbuto, ava va-kivo vaze hakwivwa vene mazu,Satana himweza nakufumisamazu aze vanakuu muli vaki-vo. 16 Ngocho nawa, hamalo-lwa haze vanakuu mbuto, avavakivo vene vaze vanevu mazu,kaha hahaze vene hinavaweta-vila nakuwahilila. 17 Muli va-kivo kamweshi mijiko, oloze na-vatwalaho lika hatando yayi-ndende; jino omu vene nakwi-za malwa chipwe luyanjisa mwo-mwo yamazu, kaha hinavahu-kana. 18 Kaha nawa hamingo-nga haze vanakuu mbuto, avavakivo vene vaze vanevu mazu,

19 oloze kulizakamina hakatwa-mino kamyaka yino, nakutangi-sa changolo jaluheto, nakufwilachavyuma vyeka nawa navingi-la muli vakivo nakukivisa mazu,kaha nawahona kwima miha-ko. 20 Kukuminyinako, hama-vu amwenemwene haze vakuvilembuto, ava vakivo vaze veji kwi-vwanga mazu nakuwetavila ka-nawa nakwima mihako, vamwe30, vakwavo 60, veka 100.”

21 Kaha atwalileho lika na-kwamba kuli vakivo ngwenyi:“Uno linongo veji kulinehangamangana valifwikilile mumba-ngo, chipwe mwishi yakahela nu-mba? Kutala kaveshi kulinehamanganavalihake hachitumbiki-lo chalyoko nyi? 22 Mwomwokakweshi chuma chaswamanachize navakahona kusopololako,chipwe chuma chakusweka ka-nawa chize nachikahona kusolo-ka hatomako. 23 Wose ali na-matwitwi akwivwa evwilile.”

24 Ambile cheka kuli vakivongwenyi: “Hakenu muchima ku-vyuma muli nakwivwa. Chese-kelo chize muli nakwesekelanganacho vakwenu, chikiko navaka-myesekela nacho nayenu nawa,chikupu vene navakamihakilakovikwavo. 25 Mwomwo uze alinavyo navamuwezelako; oloze oukeshi navyoko, nachize ali nachonavamutambulacho.”

26 Kaha atwalileho lika na-kwamba ngwenyi: “Jino Wanga-na waKalunga unapu nge omumutu mwakuva mbuto hamavu.27 Mwasavala nakuhinduka, na-ufuku namusana, oloze jize mbu-to najisoka nakukula chakuzene-ka ikiye kutachikiza vyuma vilinakulingisa ngocho. 28 Mavueji kulisokeselanga avene miha-ko chikoki chikoki, chakulivanga

Page 72: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

69 Kuzachisa vifwanyisa. Mwaholesa peho MAKO 4:29–5:8

mitombo, numba kusoloke mi-twe, kukuminyinako himanonaakuhya lyehi kumitwe. 29 Olo-ze omu vene najihyambuto, kahahimwahichisamo chekeshi, mwo-mwo lwola lwakwaha lunahete.”

30 Kaha atwalileho lika na-kwamba ngwenyi: “Uno Wa-ngana waKalunga natuufwanyi-sa kuka, chipwe natuulumbu-nuna nachifwanyisa muka?31 Unafwane nge linona lyamu-setale, lize halwola valitumbilemumavu lyapwile lyalipululu ku-jimbuto jikwavo josena jahama-vu —, 32 oloze nge vanalitu-mbu, lyeji kusokanga nakupwalyalinene havisakwola vyosenanakupwa namitango yayinene,ngocho tujila vahelu vanahasekuwana kwakutwama mumuvu-le wayo.”

33 Ngocho ahanjikilenga ma-zu kuli vakivo muvifwanyisavyavivulu vyangachize, kwese-ka nomwo vahashilile kwivwa.34 Chikupu vene, kahanjikile-ngakuli vakivo chakuzeneka chi-fwanyisako, oloze apwilenga na-kulumbunwina tumbaji twenyivyuma vyosena kwauka wavo.

35 Kaha halikumbi lize, omukwalingile hikunatoko lye-hi, ambile kuli vakivo ngwe-nyi: “Tuzaukenu tuyenu mu-sali.” 36 Jino omu valingile hi-vanasuula lyehi lize liyongome-na, vayile nenyi muwato mwa-muze vene apwililile, kaha kuliikiye kwapwile nawa mato eka.37 Jino kwahuhwile nyamanga-nda wamunene chikuma, kahamakimba apwile nakwingila mu-wato, ngocho wato wapwile kwa-kamwihi nakuvomba. 38 Olozeikiye apwile kutongoyakunyima,nasavala hamusau. Ngocho va-muhindwile nakwamba kuli iki-

ye ngwavo: “Ove Muka-kunangu-la, uno kawazakamine ngwove hi-natunongako nyi?” 39 Hakwi-vwa ngocho, ahindukile naku-tenukila yize peho, kaha ambilekukalungalwiji ngwenyi: “Unda!Hola kulu!” Peho yatulile, kahakwaunjile keke. 40 Jino ambilekuli vakivo ngwenyi: “Mwomwoika munevwila woma? Kumananoholili kanda muchipwe nalu-fweleloko nyi?” 41 Oloze ve-vwile woma chikumakuma, kahavalihanjikishile mwavomwavongwavo: “Iya venyou? Mwomwonumbavene peho nakalungalwijivinononoka kuli ikiye.”

5 Jino vejile musali yakalunga-lwiji mungalila yavaka-Nge-

lase. 2 Kahomu Yesu afumi-ne muwato vamuhumanganyinekuli mutu washipilitu wamajilouze apwile nakufuminyina kuvi-mbumbe. 3 Ou mutu atwami-nenga kuvimbumbe, kaha pala-nga nakulwola kanelu, nau-mwe wauchi ahashile kumuka-sa lilengeko. 4 Mwomwo ka-kavulu vamukashilenga jikulinamalenge, oloze ambitwojwele-nga aze malenge, kaha jize jiku-li nawa ajihokwojwelenga; kahakakwapwile mutu apwile nango-lo jakumuhombolako. 5 Kahashimbu yosena, naufuku namu-sana, apwilenga nakuteta kuvi-mbumbe nakujipili, nakulipula-pula malolwa. 6 Oloze omuamwene Yesu hahasuku, alahi-lileko nakulifukula kuli ikiye.7 Kaha atetumukile nalizu lya-kukanguka ngwenyi: “Ove Yesu,Mwana wayou Kalunga Wakuli-tulaho Chikuma, vyuma muka-ze nangulinga nayove? Nguna-kushingi Kalunga ngwami, ka-nda unguyanjisako.” 8 Atetu-mukile ngocho mwomwo Yesu

Page 73: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MAKO 5:9-29 Vandemone muvangulu. Mwoka pwevo 70

amulwezelenga ngwenyi: “Oveshipilitu wamajilo, lovoka muliou mutu.” 9 Kaha Yesu aputu-kile kumwihula ngwenyi: “Liji-na lyove yove iya?” Kaha ambi-le kuli ikiye ngwenyi: “Lijina lya-mi yami Liyongomena mwomwotuvavavulu.” 10 Kaha amule-mbelelele mapapa kakavulu aho-ne kuhanga vashipilitu mungali-la yize.

11 Jino utangawaunene wava-ngulu wapwile kupili nakulya.12 Ngocho vashipilitu vamule-mbelelele ngwavo: “Tutume ku-vangulu, mangana twingile mulivakivo.” 13 Kaha avetavishile.Ngocho vaze vashipilitu vamaji-lo valovokele nakuya nakwingi-la muli vaze vangulu, kaha uzeutanga walupukilile kuze kwa-kumbolomoka nakukalyasa mu-kalungalwiji chu, vapwile kafwe2,000, kaha vosena valondoma-nyine mukalungalwiji. 14 Olo-ze tufunga twavo vachinyinenakuya nakwambulula chumakana munganda namuvikwazo,kaha vatu vejile nakutala vyu-ma vize vyasolokele. 15 Ngo-chovejile kuli Yesu, kahavamwe-ne uze muka-ndemone natwa-me, navwale kanawa, naliunjikaundutu, mutu vene uze apwile-nga navandemone; kaha vevwilewoma. 16 Kaha nawa, vaze va-mwene vyuma kanevi, vambuli-lile vakwavo omu chapwile kuliuze muka-ndemone nakuvangu-lu. 17 Ngocho vatu vaputuki-le kumulembelela ngwavo afumekujimbongi javo.

18 Jino omu apwile nakwingi-la muwato, uze vafumishile va-ndemone aputukile kulembele-laYesu mangana amwitavile aye-nga nenyi. 19 Oloze ikiye ka-mwitavilileko, ambile kuli iki-

ye ngwenyi: “Yakonga kumahyo-ve kuli vausokowove, ukavambu-lile vyuma vyosena nakulingilaYehova nomu nawa nakutetela.”20 Kaha ayile, aputukile kuvili-ka muNdekapole vyumavyosenaamulingilile Yesu, kaha vatu vo-sena valikomokelele.

21 Omu Yesu alingile hanaki-nduluka cheka nawato musa-li, kuli ikiye kwalihomenene li-yongomena lyalinene; kaha iki-ye apwile kukulo yakalungalwi-ji. 22 Jino Yailu, umwe wava-ze vaka-kutwaminyina musuna-ngonga ejile, kahomu amumwe-ne, alimbilile hamavu kuvilyachi-lo vyenyi 23 nakumulembelelalika ngwenyi: “Mwanami wapwe-vowamundende ali nakuviza chi-kuma. Ngunasakwililako mwa-ne, wizenga umusalike mavokoove mangana ahinduke, ayoye.”24 Hakwivwa ngocho, ayile ne-nyi. Kaha liyongomena lyalinenelyapwile nakumukavangiza okulili nakumushindakanya.

25 Jino kwapwile pwevoumwe uze apwile namusongowa-kuhita manyinga hamyaka 12,26 ayanjiwile chikuma hakumu-ka kuli vimbuke vavavulu, kahanawa amanyishile vikumba vye-nyi vyosena, chipwe ngocho ka-hindukileko, oloze musongo we-nyi wapwile nakuya nakumute-keleka lika. 27 Jino omu evwi-le vyuma vahanjikilenga haliYesu, ejile munyima yenyi mu-kachi kaliyongomena nakukwa-ta kuuvwalo waYesu wahelu,28 mwomwo ou pwevo apwile-nga nakulyamba ngwenyi: “Ka-chi nge nangukwata kaha kuu-vwalo wenyi wahelu, nanguhi-nduka.” 29 Kaha hahaze venemanyinga aze apwilenga nakuhi-ta omine chau, kaha evwile mu-

Page 74: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

71 MwanaYailu wapwevo mwasanguka MAKO 5:30–6:3

mujimba wenyi ngwenyi vana-muhindula lyehi kumusongo wa-upi.

30 Hahaze vene naYesu evwi-le ngwenyi muli ikiye munafumungolo, kaha alumukile muze mu-liyongomena, nakuputuka kwa-mba ngwenyi: “Iya nakwate kuu-vwalo wami wahelu?” 31 Olozetumbaji twenyi vaputukile kwa-mba kuli ikiye ngwavo: “Ove una-mono ngwove liyongomena lilinakukushindakanya, kaha wihu-le nawa ngwove, ‘Iya nangukwa-te?’ ” 32 Chipwe ngocho, apwi-le nakutalatala amone owo amu-kwachile. 33 Oloze uze pwevohakwivwa woma nakulizuzuki-la hakwijiva vinalingiwa kuli iki-ye, ejile nakulimbila hamavu ku-meso enyi nakumulweza mucha-nowosena. 34 KahaYesu ambi-le kuli ikiye ngwenyi: “Ove mwa-nami, lufwelelo lwove lunakuhi-ndula. Yakonga mukuunda, na-kupwauwakulikangula omuuna-hinduka lyehi kumusongo wovewaupi.”

35 Shimbu Yesu apwile naku-hanjika, vatu vamwe vakufumakuzuvo yayauze muka-kutwa-minyina musunangonga vejilekuli ikiye nakumulweza ngwavo:“Mwanove nafu lyehi! Ikaze uchi-li lika nakumuyanjishila Muka-kunangula?” 36 Oloze Yesu ha-kwivwa muze vapwile nakuha-njika, ambile kuli uze muka-kutwaminyina musunangongangwenyi: “Kanda wivwa woma-ko, ijiva kusolola kaha lufwele-lo.” 37 Jino Yesu ketavilile ku-mukava kuli mutu numba umwe-ko, shina Petulu naYakova naYo-wano ndumbwaYakova kaha.

38 Ngocho vejile kuzuvo yaya-uze muka-kutwaminyina mu-sunangonga, kaha amwene omu

vatu vanehele chizungo, no-mu vapwile nakulila jimbi-mbi, 39 kahomu engilile mu-kachi, ambile kuli vakivo ngwe-nyi: “Mwomwo ika muli nakune-hela chizungo nakulila? Ou mwa-nawamundende kafwileko, nasa-vala kaha tulo.” 40 Hakwivwangochovaputukile kumuseha na-kumufwefulula. Oloze omu ali-ngile hanavalovolamo lyehi vose-na, ambachile ise yayauze mwa-na nanaye navaze apwile navo,kaha engilile muze apwile uzemwana wamundende. 41 Kahaakwachile kulivoko lyauze mwa-na wamundende nakwamba kuliikiye ngwenyi: “Talita kumi,”kuwalumuna alumbununa ngwa-vo: “Ove mwanapwevo, nangwa-mba kuli ove ngwami, Katuka!”42 Kaha uze mwanapwevo aka-tukile washiwashi nakuputu-ka kutambuka. (Apwile namya-ka yakusemuka 12.) Kaha haha-ze vene visemi jenyi vawahilililechikumakuma. 43 Oloze Yesuavakanjile chikuma ngwenyi ka-nda kupwa mutu atela kutachi-kiza chuma kanoko, kaha ambi-le ngwenyi vamuhane vyakulyaalyenga.

6 Jino afumine kuze nakwizamungalila yakumahyenyi,

kaha tumbaji twenyi vamuka-vile. 2 Omu yahetele Samba-ta, aputukile kunangula mu-sunangonga, kaha vavavulu vazevapwile nakwivwilila valikomo-kelele nakwamba ngwavo: “Oumutu kana evi vyuma naviwanekulihi? Kaha awa mangana kanavanamuhanyinawo ika, nayeyimilimo yangolo yizachiwe ku-hichila muli ikiye? 3 Uno oukeshi ikiye muka-kusonga ma-liva, mwanaMaliya, kaha na-wa ndumbwaYakova, naYosefwe,

Page 75: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MAKO 6:4-21 Likumbi lyakusemuka chaHelote 72

naYuta, naShimonako nyi? Nava-ndumbwenyi vamapwevo kuma-na keshi ava tuli navo hamwe-ko nyi?” Ngocho vaputukile ku-hukana hali ikiye. 4 OlozeYesuatwalileho lika nakwamba kulivakivo ngwenyi: “Kapolofwetovamuvumbika kweka kaha, ke-shi mungalila yakumahyenyi,chipwe muli vausoko wenyi, chi-pwe muzuvo yenyiko.” 5 Kahakazachile milimo yangolo kuze-ko, shina kunangika kaha mavo-ko enyi hali vaka-kuviza vava-ndende nakuvoka. 6 Chikupuvene, alikomokelele mwomwo ka-vapwile nalufweleloko. Kaha ayi-le nakutambwojoka mumemboamungalila yize nakunangulavatu.

7 Jino asanyikile vaze 12,kaha aputukile kuvatuma vava-li vavali, nakuputuka kuvaha-na wata wakufungulula va-shipilitu vamajilo. 8 Avalweze-le nawa ngwenyi kanda vamba-tavimwe haungeji wavoko, shinamukombo kaha—kandavambatambolo, chipwe lipakumuna lya-vyakulya, chipwe jimbongo ja-unengu muvikapa vyavoko—9 oloze vavwale mendelo, kahakanda vavwala nawa uvwalouvaliko. 10 Kaha ambile nawakuli vakivo ngwenyi: “Mwesho-mwo muzuvo namwingila, twa-menu vene muze palanga nomunamukafuma muchihela kana.11 Kaha kweshokwo kuchihelanavakana kumitambula, chipwekumivwilila, hakufuma kuze, ka-litotomonenu lukungu kuvilya-chilo vyenu mangana chikapweunjiho kuli vakivo.” 12 Ngochovakatukile nakuya nakwambulu-la mangana vatu vahase kupihi-lila nakwalumuka; 13 kaha va-lowelenga vandemone vavavulu,

nakukwita maji vaka-kuviza va-vavulu nakuvoka.

14 Jino Mwangana Heloteevwile chuma kanechi, mwo-mwo lijina lyaYesu lyafumaka-nyine chikuma, kahavatu vapwi-le nakwamba ngwavo: “YowanoMuka-kumbapachisa vanamusa-ngula kuvafu, shikahomilimoya-ngolo yili nakuzachiwa muli iki-ye.” 15 Oloze veka vapwile na-kwamba ngwavo: “Elija.” Kahaveka nawa ngwavo: “Kapolofwe-to, ngana mwavapolofweto vaku-shikulu.” 16 Oloze omu Helo-te evwile chuma kana, aputukilekwamba ngwenyi: “Yowano uzengwatapilemutwe, ikiye vene va-nasangula.” 17 Mwomwo iveneHelote ikiye atumine vatu naku-kwata Yowano, kaha amukashilemuzuvo yaufunge mwomwo ya-Helochiya uze apwile pwevo lya-ndumbwenyi Fwilipu uze amba-chile ikiye Helote. 18 Mwo-mwoYowano ambilenga lika kuliHelote ngwenyi: “Jishimbi kaje-tavisa ove kumbata pwevo lya-ndumbwoveko.” 19 Jino Helo-chiya alaminyine Yowano koko,kaha asakilenga ngwenyi amuji-he, oloze kahashileko. 20 Helo-te evwilenga Yowano woma, ha-kutachikiza ngwenyi apwile lu-nga wakwoloka kaha nawa waji-la, kaha apwilenga nakumulamakanawa. Hakwivwa muze apwi-lenga nakuhanjika, kejivile mwa-kulingilako, oloze atwalileho likakwivwa kuwaha hakumwivwi-lila.

21 Oloze likumbi lyamwa-za kuli Helochiya lyahetele omuHelote awahishilile vilolo jenyivavalemu, natupitau vamaswa-lale vavakulwane, navakulwa-ne vavalemu vakuNgalileya ku-lya chachingoloshi halikumbilyakwanuka kusemuka chenyi.

Page 76: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

73 Helochiya mwalomba mutwe waYowano MAKO 6:22-40

22 Kaha mwanaHelochiya wa-pwevo ejile mukachi nakuki-na, kaha evwishile Helote ku-waha navaze nawa vasendavali-le nenyi hamwe. Jino mwanga-na ambile kuli uze mwanapwe-vo ngwenyi: “Ngulombe chesho-cho chuma unasake, kaha na-ngukuhanacho.” 23 Chikupuvene, alishingile kuli ikiye ngwe-nyi: “Cheshocho chuma naungu-lomba nangukuhanacho, chi-pwe vene chimbwa chawa-ngana wami.” 24 Uze mwana-pwevo alovokele, ayile nakwa-mba kuli naye ngwenyi: “Chu-ma muka ngwatela kulomba?”Naye ambile ngwenyi: “MutwewaYowano Muka-kumbapachi-sa.” 25 Hahaze vene engililenakuya washiwashi kuli mwa-ngana nakumulomba ngwenyi:“Ngunasake unguhane hahanovenemutwewaYowanoMuka-ku-mbapachisa hachenga.” 26 Nu-mba tuhu chuma kana chalingi-shile mwangana anyengetele,oloze kasakile kuleununa chumachize amulombeleko, mwomwoyalushingo alishingile kumesoavaze vasendavalile kumesa.27 Ngocho hahaze vene mwa-ngana atumine liswalale muka-kumulama anehe mutwe waYo-wano. Kaha ayile nakutapa mu-twe wenyi muzuvo yaufunge,28 kaha anehele uze mutwe ha-chenga nakuuhana kuli mwana-pwevo, kaha uze mwanapwevoauhanyine kuli naye. 29 Omutumbaji twenyi vevwile chumakana, vejile nakumbata mujimbawenyi nakuufunda muchimbu-mbe.

30 Kaha vaposetolo valiku-ngulwilile kuli Yesu, vamwa-mbulilile vyuma vyosena valingi-le navize vanangwile. 31 Kaha

ambile kuli vakivo ngwenyi:“Enu twayenu tuyenga kwaukawetu kupenge mukanoke cha-chindende.” Mwomwo kwapwi-le vatu vavavulu, ava vanakwi-za ava vanakuya, kaha kava-pwile nalwola lwakuhwima chi-pwe vene lwakulyako. 32 Ngo-cho vengilile muwato nakuya ku-chihela kwakuhonavatu kwaukawavo. 33 Oloze vatu vavamwe-ne vali nakuya, kaha vavavuluvatachikijile, ngocho vatu vose-na vakufuma kujinganda josenavayile jimbushi namahinji naku-livanga kuheta kuze. 34 Yesuhakulovoka muwato, amwene li-yongomena lyalinene, kaha ave-vwililile keke mwomwo vapwi-le nge mikoko vakuzeneka kafu-nga. Kaha aputukile kuvanangu-la vyuma vyavivulu.

35 Halwola kanelu likumbi hi-linahunguluka lyehi, kaha tu-mbaji twenyi vejile kuli ikiye na-kwamba ngwavo: “Kuno hikuchi-hela kwakuhonavatu, kaha nawalikumbi linahunguluka lyehi.36 Vasuule mangana vayengamuvikwazo namumembo akuji-ngulukako mangana vakalilanji-le vyakulya vyavo.” 37 Ambilekuli vakivo ngwenyi: “Vahanenuvyakulya.” Hakwivwa ngocho,vambile kuli ikiye ngwavo: “Unotuyenga nakulanda jimbolo jaji-ndenali 200 nakujihana kuvatuvalyenga tahi?” 38 Ikiye ambi-le kuli vakivo ngwenyi: “Mulinajimbolo jingahi? Yenu muta-le!” Omu valingile hivanamo-no lyehi, vambile ngwavo:“Jitanu, navaishi vavali nawa.”39 Kaha alwezele vatu vosenavasendavale mazavu mazavu ha-mwila ututa. 40 Kaha vase-ndavalile mumazavu mazavu,awa avatu 100, akwavo avatu 50.

Page 77: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MAKO 6:41–7:5 Mwatambuka hameya. Kuneha vaveji 74

41 Ambachile jino jize jimbolo ji-tanu navaze vaishi vavali, kahaatalile mwilu, nakulomba. Kahaapuzwile jize jimbolo nakupu-tuka kujihana kuli tumbaji ma-ngana vajitumbyejeke kuvatu,kaha apundwojwele vaze vai-shi vavali nakupangila vosena.42 Ngocho vosena valile, veku-chile, 43 kaha vakungulwilevihanda vyajimbolo vyasalile-ho, vazalishile mitonga 12 yato,chakuzeneka kulavilako vaishi.44 Vaze valile jize jimbolovapwi-le malunga 5,000.

45 Kaha hahaze vene alweze-le tumbaji twenyi vengile muwa-to mangana vatwamineko kuyamusali chakutalisa kuMbetesa-yita, shimbu ikiye mwachisuu-la aze mayongomena. 46 Olo-ze omu alingile hanalisalisa lye-hi navo, ayile kupili nakulomba.47 Omu kwalingile hikunatokolyehi, wato wapwile hakachi ka-kalungalwiji, oloze ikiye apwi-le uka wenyi kutunda. 48 Jinoomu avamwene vali nakupinda-sana chikuma hakuvuwa mwo-mwo yapeho yapwile nakulivetahali vakivo, kafwe hachilo cha-muchiwana, ejile kwakamwihinavakivo oku ali nakutambu-ka hakalungalwiji, oloze aso-lokele kwijiva nge mwavahamba-kana. 49 Hakumumona ali na-kutambuka hakalungalwiji, va-shinganyekele ngwavo: “Muvwi-mbimbi!” Kaha vatetumukile.50 Mwomwo vosena vamumwe-ne, kaha vevwile woma. Olozehahaze vene ambile kuli va-kivo ngwenyi: “Likolezezenu!Yami vene, kanda namwivwawo-mako.” 51 Kaha engilile mu-wato muze vapwile, kaha yizepeho yatulile. Hakumona chu-ma kana, valikomokelele chiku-

ma 52 mwomwo kavamwenemwalumbunukilile jize jimbolo-ko, kaha michima yavo nawa ya-honene lika kumona mwalumbu-nukilile vyuma.

53 Jino omu valingile hivana-zauka lyehi, vahetele kutundamuNgenesaleta, kaha vasuliki-le wato. 54 Kahomu vene valo-vokele muwato, vatu vamuta-chikijile, 55 kaha vayile jimbu-shi mwahita ngalila yize yose-na nakuputuka kumbachila ha-tuhela vaze vapwile nakuvizanakuvatwala kuze vamwivwilili-le. 56 Kaha kweshokwo engili-le, chipwe mumembo chipwe mu-jinganda chipwe muvikwazo, va-pwilenga nakumunehela vaka-kuviza kuvilanjilo, nakumule-mbelela ngwavo vakwate kahakujizombo jauvwalowenyi wahe-lu. Kaha vavavulu vaze vakwa-chileko vahindukile.

7 Jino vaFwaliseu navaka-ku-soneka vamwe vaze vafumi-

ne kuYelusalema vaungile kuliikiye. 2 Kahomu vamwene tu-mbaji twenyi vamwe vali naku-lya namavoko avo akujiluluka,kulumbununa nge, kumavokokwakuzeneka kusana — 3 ha-kuwana nge vaFwaliseu navaYu-leya vosena kaveshi kulyako ku-vanga vanasane kumavoko avokuheta nakuminguza mwomwoyakulinjilila kuvilika vyavaku-lwane vakushikulu, 4 chipwenawa hakufuma kuchilanjilo, ka-veshi kulyako kuvanga vanalito-mesa hakulisapwila meya, kahakuli nawa vilika vyeka vyavivu-lu vize vatambula nakuvilinjili-la, vyakufwana nge kumbwichi-ka jipasa namilondo navitengavyaunengu mumeya.— 5 Ngo-cho avavaFwaliseu navaka-kuso-nekavamwihwile ngwavo: “Mwo-

Page 78: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

75 Vilika vyavatu. Kolovane MAKO 7:6-24

mwo ika tumbaji twove kaveshikukavangiza vilika vyavakulwa-ne vakushikuluko, oloze vejikulyanga namavoko avo akuji-luluka?” 6 Ambile kuli vaki-vo ngwenyi: “Isaya apolofwe-tele kanawa vyayenu vaka-ku-lyonga, kweseka namuze vaso-neka ngwavo: ‘Vatu kanava vejikunguvumbikanga namivumboyavo kaha, oloze michima yavoyili kwakusuku nayami. 7 Ku-lemesaveji kungulemesanga che-ji kuyangamwamokomoko, mwo-mwo veji kunangulanga jishimbijavatu kupwa hivilongeselo vya-Kalunga.’ 8 Mweji kusezangaJishimbi jaKalunga nakulinjililakuvilika vyavatu.”

9 Kaha nawa ambile kuli vaki-vo ngwenyi: “Enu mweji kuleu-nunanga Jishimbi jaKalunga mu-kulunguluka mangana mulame-nga vilika vyenu. 10 Chaku-talilaho, Mose ambile ngwe-nyi, ‘Vumbikanga iso nanoko,’kaha nawa ngwenyi, ‘Ou mwa-saula ise chipwe naye, atela ku-fwa.’ 11 Oloze enu vatu mwejikwambanga ngwenu, ‘Kachi ngemutu mwamba kuli ise chipwekuli naye ngwenyi: “Cheshochonguli nacho chize chinahase ku-minganyalisa chinapu kolovane(kulumbununa nge, wana wa-kuhana Kalunga),” ’ 12 enu ka-mweshi kwitavisa cheka mutukana kulingila ise chipwenaye chuma numba chimweko.13 Ngocho mweji kuzeyesangamazu aKalunga mwomwo yavi-lika vyenu vize munaliselanga.Kaha mweji kulinganga navyu-ma vyeka vyavivulu vyakufwa-na ngana.” 14 Kaha asanyikilecheka lize liyongomena nakwa-mba kuli vakivo ngwenyi: “Ngwi-vwililenu enu muvosena manga-

na mumone munalumbunukilaano mazu. 15 Kakweshi chu-ma chakufuma kuweluka wamu-tu nachihasa kumujilulula ha-kuhita muli ikiyeko, oloze vyu-ma vize vyeji kulovokanga mulimutu vikiko vyeji kujilululangamutu.” 16 ——�

17 Jino omu engilile muzu-vo nakuseza lize liyongomena,tumbaji twenyi vaputukilekumwihula havifwanyisa kana.18 Ngocho ambile kuli vakivongwenyi: “Kumana namuli enunawa kunangakana chauchimochiwenya vakivo nyi? Uno ka-mwejivako ngwenu kakweshichuma chakufuma kuweluka na-chihasa kujilulula mutu haku-hita muli ikiye, 19 hakuwa-na nge kacheshi kuhita mumu-chima wenyiko oloze mujimolyenyi nakuya muchimbushutahi?” Hakuhanjika ngocho, aso-lwele ngwenyi vyakulya vyo-sena vyapwa vitoma. 20 Kahanawa ambile ngwenyi: “Chumachize cheji kulovokanga mulimutu chikiko cheji kujilulula-nga mutu, 21 mwomwo mutu-lo, mumichima yavatu, mukikovene mweji kufumangavishinga-nyeka vyavipi, namaujila, nawi-ji, nakujiha vatu, 22 namako-ji, nachipululu, navilinga vyaku-huka, namakuli, namuchima wa-kufwila vyavipi, naliso lyalushi-ushiu, nakusaula vyuma vyajila,nakulitohwesa, nakukaluhwisamuchima. 23 Evi vyumavyavi-pi vyosena vyeji kufumanga mu-tulo nakujilulula mutu.”

24 Kaha akatukile kufumakuze nakuya kujingalila jaku-Tule nakuShitone. Jino engilile

Mak 7:16� Mazu anahono kupwa mu-vesi yino, talenu kwinyikila chamwishihali Mat 17:21.

Page 79: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MAKO 7:25–8:7 Muka-lifuchi, nakaveveve navavoka 76

muzuvo, kaha kasakile mutunumba umwe atachikize okwoapwileko, oloze kahashile ku-liswekako. 25 Kaha kwapwi-le pwevo ukwechi mwanenyi wa-pwevo wamundende uze apwilenashipilitu wamajilo, omu evwi-le Yesu, hahaze vene ejilenakulimbila hamavu kuvilyachi-lo vyenyi. 26 Uze pwevo apwi-le kaHelase wakuSulofwenyi-sha, kaha atwalileho lika naku-mulembelela Yesu mangana alo-vole uze ndemone muli mwane-nyi. 27 Oloze ahanjikile kuliikiye ngwenyi: “Chatete echavana vekute, mwomwo kacha-pwa chakwoloka kumbata ku-lya chavana nakuchimbila kulivana vatuwako.” 28 Uze pwe-vo ambile kuli ikiye ngwenyi:“Mukikovene oveMwata, navanavatuwa vaze vali mwishi yame-sa veji kulyanga ungululu waku-fuma kukulya chavana vavande-nde.” 29 Hakwivwa ngocho,ambile kuli ikiye ngwenyi: “Ha-kuwana nge unakumbulula ngo-cho, yakonga; ndemone nalovokalyehi muli mwanove.” 30 Ngo-cho ayile kumahyenyi, awanyi-ne mwanenyi nasavala hakahela,kaha uze ndemone hanamulovo-ka lyehi.

31 Jino omu Yesu afumine ku-jingalila jakuTule, apulasanyi-ne muShitone nakuheta kuKalu-ngalwiji waNgalileya palanga na-mukachi kajingalila jaNdekapo-le. 32 Jino vatu vamunehelelekajika matwitwi uze apwile na-kalaka, kaha vamulembelelelengwavo amunangike livoko lye-nyi. 33 Amufumishile muliyo-ngomena nakuya nenyi kupenge,kaha engishile minwe yenyi mu-matwitwi enyi, kahomu afwiji-le maleji, akwachile halilimi lye-nyi. 34 Kaha atalile mwilu, ali-

shishimwine chikuma nakwa-mba kuli ikiye ngwenyi: “Efwa-ta,” kulumbununa nge, “Jiku-ka.” 35 Kaha matwitwi enyiajikukile, nalilimi lyenyi nawalize lyapwile nakalaka lyasovoke-le, kaha aputukile kuhanjika ka-nawa. 36 Kufumaho, avakanji-le ngwenyi kanda navalwezamutu numba umweko, oloze omuavakanjilenga chikuma, hakikojino vahyanyinemo kuvilika chu-ma kana. 37 Chikupu vene va-likomokelele chikumakuma na-kwamba ngwavo: “Nalingi vyu-mavyosena mwamwaza. Eji kuli-ngisanga natujika matwitwi ve-vwenga, natumama nawa vaha-njike.”

8 Hamakumbi aze, kwapwilecheka liyongomena lyaline-

ne kaha nawa kavapwile navya-kulyako, ngocho Yesu asanyikiletumbaji twenyi nakwamba kulivakivo ngwenyi: 2 “Liyongo-mena ngunalivwila keke, mwo-mwo vanashimbula nayami ma-kumbi atatu, kaha kaveshi na-vyakulyako. 3 Kachi nge na-nguvasuula vayenga nazala ku-mahyavo, navafwa chizava mu-jila, mwomwo vamwe vanafumukwakusuku chikupu.” 4 Olozetumbaji twenyi vamukumbu-lwile ngwavo: “Kulihize mutumwahasa kuwana jimbolo ja-kwikuchisa vatu ava kuchihelakuno kwakuhonavatu?” 5 Chi-pwe ngocho, avehwile ngwenyi:“Muli najimbolo jingahi?” Vambi-le ngwavo: “Jimbolo 7.” 6 Ngo-cho alwezele lize liyongomena li-sendavale hamavu. Kaha amba-chile jize jimbolo 7, alombele,ajipuzwile, nakuputuka kujiha-na kuli tumbaji tweji vajipangi-le kuvatu, kaha vajipangilile ku-liyongomena. 7 Vapwile nawa

Page 80: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

77 Kulisa vatu 4,000. Mwoka kapuputa MAKO 8:8-26

natuvaishi tumwe twatundende,kahomu alingile hanatukisulalyehi, avalwezele nawa vatupa-ngijele kuvatu. 8 Ngocho vose-na valile, vekuchile, kaha vaku-ngulwile vihanda vize vyasalile-ho, vazalishile mitonga yayine-ne 7 yato. 9 Vaze valile, vapwi-le kafwe malunga 4,000. Kuku-minyinako, avasuwile.

10 Jino hahaze vene engililemuwato natumbaji twenyi, kahavejile kungalila yaNdamanuta.11 Jino vaFwaliseu vejile, va-putukile kulipula nenyi jipami,kaha hakusaka ngwavo vamwe-seke, vasakile ngwavo avasolwe-le chinjikizo chakufuma mwilu.12 Ngocho alishimwokele chi-kuma mushipilitu yenyi nakwa-mba ngwenyi: “Mwomwo ika chi-semunwino chino chili nakusa-kila kumona chinjikizo? Chamu-chano vene nangwamba ngwa-mi: Chisemunwino chino kave-shi kukachisolwela chinjikizo-ko.” 13 Kufumaho, avasezele,engilile cheka muwato nakuyamusali.

14 Oloze tumbaji vavulyami-ne kumbata jimbolo, kaha kava-pwile navyeka muwatoko shinambolo yimwe kaha. 15 Kahaaputukile kuvahuhumuna chi-kuma ngwenyi: “Tonenunga, za-ngamenu nachimbalwila cha-vaFwaliseu nachimbalwila cha-Helote.” 16 Ngocho vaputuki-le kulipula jipami mwavomwa-vo mwomwo vakivo kavambachi-le jimboloko. 17 Yesu hakuta-chikiza ngocho, ambile kuli vaki-vo ngwenyi: “Ikaze muli nakuli-pulila jipami mwomwo yakuhonakumbata jimbolo? Noholyapwakanda munangakane nakumo-na mwalumbunukila manganakonyi? Uno michima yenu yichina-

hono lika kumona mwalumbunu-kila vyuma tahi? 18 ‘Enu mesomuli nawo, uno kamweshi kumo-nako nyi? Kaha matwitwi nawamuli nawo, uno kamweshi kwi-vwako nyi?’ Uno enu kamwe-shi kwanuka 19 omu ngwa-puzwilile vaze malunga 5,000jize jimbolo jitanuko nyi? Mwa-kungulwile mitonga yingahi ya-kuzala yavihanda vyajimbolovize vyasalileho?” Vambilekuli ikiye ngwavo: “Mitonga 12.”20 “Omu ngwapuzwilanga vazemalunga 4,000 jize jimbolo 7,mwakungululanga mitonga ya-yinene yakuzala yingahi yaviha-nda vyajimbolo vize vyasalanga-ho?” Vambile kuli ikiye ngwa-vo: “Mitonga 7.” 21 Jino ambi-le kuli vakivo ngwenyi: “Noholya-pwa kanda lika mumone mwalu-mbunukila manganako nyi?”

22 Kaha vahetele kuMbetesa-yita. Jino vatu vamunehelele ka-puputa, kaha valembelelele Yesungwavo amukwate. 23 Kahaakwachile kulivoko lyauze kapu-puta nakumutwala kusali yali-mbo. Kahomu alingile hanamu-fwijila lyehi maleji hameso enyi,amunangikilemavoko enyi naku-mwihula ngwenyi: “Uli nakumo-nako vimwe tahi?” 24 Uzemutu andwile meso enyi nakwa-mba ngwenyi: “Nguli nakumo-navatu, mwomwo nguli nakumo-na vyuma vimwe vili nakusolokange mitondo, oloze vili nakuta-mbwojoka.” 25 Jino anangikilecheka mavoko enyi hameso ayau-ze mutu, kaha uze mutu amwe-ne kanawa, meso enyi vawokile,kaha apwile nakumona vyumavyosena vinatamuka. 26 Ngo-cho amusuwile ayenga kumahye-nyi, nakwamba ngwenyi: “Kandamwingila mwimboko.”

Page 81: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MAKO 8:27–9:7 Kutenukila Petulu. Kwalumuka mweka 78

27 Yesu natumbaji twenyi va-yile jino kumembo akuKesali-ya Fwilipi, kaha mujila aputuki-le kwihula tumbaji twenyi ngwe-nyi: “Uno vatu vali nakwambangwavo ami yami iya?” 28 Va-mbile kuli ikiye ngwavo: “Yo-wano Muka-kumbapachisa; vekangwavo, Elija; veka nawa ngwa-vo, umwe wavapolofweto.”29 Kaha avehwile ngwenyi: “Nyienu ngwenu ami yami iya?” Pe-tulu akumbulwile ngwenyi:“Ove yove Kulishitu.” 30 Ha-kwivwa ngocho, avakanjile chi-kuma ngwenyi kanda navalwezamutu numba umwe vyaikiyeko.31 Kaha nawa aputukile kuva-nangula ngwenyi Mwanamutuatela kuhita muvihuli vyavivu-lu nakumukana kuli vakulwane,navapilishitu vavalemu, nava-ka-kusoneka, nakumujiha, kahamwakasanguka omu namukahi-ta makumbi atatu. 32 Chikupuvene, mazu awa apwile nakuwa-hanjika nakumika. Oloze Petu-lu amutwalile kupenge nakupu-tuka kumuhuhumuna. 33 Yesuanyingulukile, atalile tumbajitwenyi, kaha atenukilile Petulunakwamba ngwenyi: “Ove Sata-na, hita kunyima yami! Mwomwoove kawashinganyeka mwaya vi-shinganyeka vyaKalungako, olo-ze mwaya vishinganyeka vyava-tu.”

34 Jino Yesu asanyikile lize li-yongomena natumbaji twenyinakwamba kuli vakivo ngwe-nyi: “Kachi nge mutu mwasa-ka kungukavangiza, alikane ive-ne nakumbata chitondo chenyichakuyanjishila nakutwalaholika kungukavangiza. 35 Mwo-mwo wose mwasaka kulwilamwono wenyi mwakaujimba-lisa, oloze wose mwajimbalisa

mwono wenyi mwomwo yaya-mi kaha nawa mwomwo yamu-jimbu wamwaza, mwakaulwila.36 Chikupu vene, nganyo mu-kaze mwawanyinaho mutu ha-kuheta kaye kosena nakutokesamwono wenyi? 37 Chuma mu-kaze chikupu nahase mutu ku-hana chakutambasana namwo-no wenyi? 38 Mwomwo wesho-wo mwangwivwila sonyi ami na-mazu ami muchisemunwino chi-no chaukoji nashili, naMwana-mutu nawa mwakamwivwila so-nyi omu mwakeza muupahu waI-se navangelo vajila.”

9 Kaha nawa, ambile kuli va-kivo ngwenyi: “Chamuchano

vene nangwamba kuli enu ngwa-mi: Hali ava vanemana hano ha-vali vamwe vaze kaveshi ku-kafwako kuvanga chatete va-namono Wangana waKalungaunazame lyehi nangolo jawo.”2 Kahomu mwahichile maku-mbi 6, Yesu ambachile Petulu, na-Yakova, naYowano nakuya navohelu lyapili yakunyunga kwaukawavo. Kaha alyalumwine mwe-ka kumeso avo, 3 uvwalo we-nyi wahelu wavyakumine vya-kuvyaku, watomene to, kaha ka-kweshi muka-kutomesa uvwa-lo hano hamavu nahase kutome-sa uvwalo ngachizeko. 4 Kahanawa, kuli vakivo kwasolokeleElija naMose, vapwile nakushi-mutwila naYesu. 5 Jino Petu-lu hakumona chuma kana, ambi-le kuli Yesu ngwenyi: “Ove Lapi,nachiwaha kuli etu kutwamavene kuno, ngocho twitavise tu-tunge jimbalaka jitatu, yimweyayove, yimwe yaMose, yimweyaElija.” 6 Kaha Petulu kejivi-le mwakulingilako, mwomwo ve-vwile woma chikuma. 7 Kahakwejile livwi, lyavafwikile, kaha

Page 82: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

79 Elija. Mwoka mwana ali navandemone MAKO 9:8-25

muze mulivwi mwafumine lizungwalyo: “Ou ikiye Mwanami, oungwazanga, mwivwililenunga.”8 Hahaze vene omuvatalile kwo-sena jingulwishi ndo, kavamwe-ne cheka mutu numba umweko,shina Yesu kaha.

9 Omu vapwile nakushikumu-ka kufuma hapili, Yesu avaka-njile ngwenyi kanda navambu-lula chuma vamonanga kumu-tu numba umweko palanganomu mwakalinga Mwanamu-tu hanasanguka lyehi kuvafu.10 Kaha mazu kana vawalami-nyine kumichima yavo, oloze va-shimutwilile mwavomwavo mwa-lumbunukilile chihande chaku-sanguka kuvafu. 11 Kaha va-putukile kumwihula ngwavo:“Mwomwo ika vaka-kusonekaveji kwambilanga ngwavo ku-vanga chatete Elija neza?”12 Ambile kuli vakivo ngwenyi:“Elija mwalivanga kwiza naku-kindulwisa cheka vyuma vyose-na muze vyapwile, oloze mwo-mwo ika vasonekela kutalisakuli Mwanamutu ngwavo atelakuhita muvihuli vyavivulu naku-mumona kupwa wamokomoko?13 Oloze nangwamba kuli enungwami: Elija eza lyehi, kaha va-mulinga mweshomwo vasakilekumulinga, ngana muze vasone-kele vyaikiye.”

14 Jino omu vahetele kwaka-mwihi navakwavo tumbaji, va-mwene liyongomena lyalinenelinavajingilika, kaha vaka-kuso-neka vali nakulipula navo jipa-mi. 15 Kahomu vene liyongo-mena lyosena lyamumwene, vali-komokelele, kaha valahilile kuliikiye nakumumeneka. 16 Ngo-cho avehwile ngwenyi: “Vyumamuka muli nakulipula navo jipa-mi?” 17 Kaha mutu umwe mu-

liyongomena amukumbulwilengwenyi: “Ove Muka-kunangu-la, ngwakunehelanga mwanamiwalunga, mwomwo ali nashipili-tu waumama, 18 kaha heshohomwamukwachila, eji kumumbi-langa hamavu, kaha eji kutupu-langa lifulu kukanwa nakulinge-njunga kumazo enyi, kaha na-ngolo nawa jeji kumukumanga.Ngwalwezanga tumbaji twovemangana vamulovole, oloze ka-vahasangako.” 19 Kaha avaku-mbulwile ngwenyi: “Enu chise-munwino chakuhona lufwelelo,nangutwamanga nenu palanganakumwakauka? Nangumyeche-lela lika palanga nakumwakauka? Munehenu kuli ami.”20 Ngocho vanehele uze mwa-na walunga kuli ikiye. Oloze uzeshipilitu hakumona Yesu hahazevene atunyishile uze mwana, ka-homu alingile hanalimbuka lye-hi hamavu, alikochingile nakutu-pula lifulu kukanwa. 21 KahaYesu ehwile ise yayauze mwanangwenyi: “Chuma kanechi chi-nalingiwanga kuli ikiye hamya-ka yingahi?” Ambile ngwenyi:“Kufuma vene kuunyike wenyi,22 kaha kakavulu eji kumumbi-langa mukakahya namumeyamangana amunongese. Oloze ka-chi nge unahase kulingako chu-ma chimwe, twivwileko kekenakutukafwa.” 23 Yesu ambi-le kuli ikiye ngwenyi: “Ngwo-ve, ‘Kachi nge unahase’? Pu-ndu vene, vyuma vyosena vana-hase kuvilingila mutu uze ali na-lufwelelo.” 24 Hahaze vene iseyayauze mwana atambakanyinengwenyi: “Lufwelelo nguli nalwo!Ngukafweko oho ngunazenekalufwelelo!”

25 Yesu hakumona jino ngwe-nyi liyongomena lili nakulahila

Page 83: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MAKO 9:26-43 Tumbaji navalipula jipami haulemu 80

kuli vakivo, atenukilile uze shipi-litu wamajilo ngwenyi: “Ove shi-pilitu waumama, wakujika ma-twitwi, nangukwamba ngwami,mulovoke, kaha kanda ukamwi-ngila chekako.” 26 Kahomualingile uze mwana hanatete lye-hi nalizu lyakukanguka nakuko-nya chikuma, uze shipilitu alo-vokele, kaha uze mwana afwi-le zazauta, ngocho vatu vava-vulu vapwile nakwamba ngwa-vo: “Nafu!” 27 Oloze Yesu amu-kwachile kulivoko nakumukatu-la, kaha akatukile. 28 Kahomualingile hanengila lyehi muzuvo,tumbaji twenyi vamwihwile kwa-uka wavo ngwavo: “Mwomwo ikatwahonenanga kulovola uze nde-mone?” 29 Kaha ambile kulivakivo ngwenyi: “Ndemone wa-muyachou nahase kulovoka ku-vanga kaha nakulomba.”

30 Jino vafumine kuze na-kupulasana muNgalileya, olo-ze kasakile mutu numba umweatachikize chuma kanechiko.31 Mwomwo apwile nakunangu-la tumbaji twenyi nakuvalwe-za ngwenyi: “Mwanamutu na-vakamuhana mumavoko avatu,kaha navakamujiha, oloze chi-pwe tuhu navakamujiha, mwa-kasanguka omu namukahita ma-kumbi atatu.” 32 Oloze vakivokavamwene mwalumbunukililemazu enyiko, kahavevwilewomawakumwihula.

33 Kaha vejile kuKapelenau.Jino omuapwilemuzuvo, avehwi-le ngwenyi: “Vyuma muka mwa-pwanga nakulipula jipami mu-jila?” 34 Vakivo vaholele kulu,mwomwo mujila valipulanga ji-pami mwavomwavo vawane iyawamulemu. 35 Ngocho atwa-mine nakusanyika vaze 12 na-kwamba kuli vakivo ngwenyi:

“Kachi nge mutu umwe nasa-ke ngwenyi apwenga watete,kaha apwenga wakukuminyi-na kuli vosena, kaha nawa apwe-nga muka-kuvazachila vosena.”36 Kaha ambachile mwana wa-mundende, amwimikile muka-chi kavo, kaha amusachile na-kwamba kuli vakivo ngwenyi:37 “Wose mwatambula mwanawamundende nganou mwomwoyalijina lyami, nangutambula na-yami, kaha nawa wose mwangu-tambula ami, katambwile ami ka-hako, oloze nauze nawa angutu-mine ami.”

38 Yowano ambile kuli iki-ye ngwenyi: “Ove Muka-kuna-ngula, twamonanga mutu umweali nakulovola vandemone mu-lijina lyove, kaha twesekanga ku-mukanda, mwomwo kapwa-nga nakutambuka hamwe na-yetuko.” 39 Oloze Yesu ambi-le ngwenyi: “Kanda kweseka ku-mukandako, mwomwo kakwe-shi mutu mwazata mulimo wa-ngolo mulijina lyami mwahanji-ka hahaze vene mazu amapi haliamiko, 40 mwomwo ou kali-mbalaka nayetuko napu wetu.41 Mwomwo weshowo mwami-hana lupasa lwameya akunwamwomwo munapu muvatu va-Kulishitu, chamuchano vene na-ngumilweza ngwami, keshi chi-kupu kukatokesa fweto yenyi-ko. 42 Oloze wose mwahuka-nyisa umwe hali ava vavandendevaze vafwelela, nachiwaha chi-kuma kachi nge navamukashili-la lilolwa lyakuchekesa unga mu-shingoyenyi chiwenya lize eji ku-nyengumunanga chimbulu, na-kumumbila mukalungalwiji.

43 “Kaha kachi nge livoko lyo-ve lyeji kukuhukanyisanga, liva-tuleko; chinawahe kuli ove kwi-

Page 84: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

81 Ngehena. Pwenunga namungwa MAKO 9:44–10:15

ngila mukuyoya naulema wovekuhambakana kuya namavokoove avali muNgehena, muka-kahya kaze navahona kujima.44 ——� 45 Kachi nge chilya-chilo chove cheji kukuhukanyi-sanga, chivatuleko; chinawa-he kuli ove kwingila mukuyo-ya nautonji wove, kuhambaka-na kukumbila navilyachilo vyo-ve vivali muNgehena. 46 ——�47 Kahakachi nge liso lyove lyejikukuhukanyisanga, limbile; chi-nawahe kuli ove kwingila mu-Wangana waKalunga naliso li-mwe, kuhambakana kukumbi-la muNgehena nameso ove avali,48 muzemavunu avo kaveshi ku-fwako, kaha nawa kakahya kave-shi kukajimako.

49 “Mwomwo mutu himutuvatela kumulakumwina mungwawakakahya. 50 Mungwa wa-pwa wamwenemwene, oloze ka-chi nge mungwa nausamuka,kahangolo jawo namujikindulwi-sa cheka naka? Pwenunga namu-ngwa muli enu vavene, kaha twa-menunga mukuunda navakwe-nu.”

10 Akatukile kufuma kuzenakwiza kujingiza jaYule-

ya namusali yaYotau, kaha ma-yongomena ejile cheka kuli iki-ye. Ngocho aputukile cheka ku-vanangula nge muze alingile-nga shimbu yosena. 2 VaFwali-seu vapandamine jino kuli ikiye,kaha hakusaka ngwavo vamwe-seke, vamwihwile numba nge va-chitavisa lunga kulukulula� pwe-vo lyenyi. 3 Ikiye avakumbu-

Mak 9:44� Mazu anahono kupwa mu-vesi yino, talenu kwinyikila chamwishihali Mat 17:21. 46� Mazu anahono ku-pwa muvesi yino, talenu kwinyikila cha-mwishi hali Mat 17:21. 10:2� Chipwe,kutumbika.

lwile ngwenyi: “Nyi Mose ami-lwezele ngwenyi ika?” 4 Va-mbile ngwavo: “Mose etavishilekusoneka mukandawakujiha ulonakulukulula pwevo.” 5 OlozeYesu ambile kuli vakivo ngwe-nyi: “Hakukaluhwa chamichimayenu, hakiko vene amisonekelelelushimbi elu. 6 Oloze kufumavene kukuputuka kutanga vyu-ma, ‘Avatengele lunga napwevo.7 Shikaho lunga mwakaseza isenanaye, 8 kaha ava vavali na-vakapwanga musonyi umwe,’ngocho kaveshi cheka vavaliko,oloze musonyi umwe kaha.9 Shikaho chuma chize Kalungananungu� hamwe mutu kandaachihandununako.” 10 Omuvapwile cheka muzuvo, tumba-ji vaputukile kumwihula hachi-hande kanechi. 11 Kaha ambi-le kuli vakivo ngwenyi: “Wosemwalukulula pwevo lyenyi na-kumbata weka, navulumuna mu-longa waukoji kuli pwevo lyenyiuze nalukulula, 12 kaha kachinge pwevo mwaseza lunga lye-nyi nakusomboka kuli weka, na-lingi ukoji.”

13 Jinovatu vaputukile kumu-nehela vana vavandende manga-na avakwate mavoko enyi, olozetumbaji vavakanjile. 14 Yesuhakumona chuma kana evwilekupihya nakwamba kuli vakivongwenyi: “Vechenu vana vava-ndende vezenga kuli ami; kandakweseka kuvakanyisako, mwo-mwo Wangana waKalunga una-pu wavava vangana. 15 Cha-muchano vene nangwamba kulienu ngwami: Wose mwakanakutambula Wangana waKalu-nga nganomu mwana wamunde-nde eji kutambulanga vyuma,

Mak 10:9� MuchiHelase ngwavo, kuhakamutoka yimwe.

Page 85: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MAKO 10:16-32 Kalunga kaha wamwaza. Ngamela 82

chikupu vene keshi kwiza ku-kengilamoko.” 16 Kaha asachi-le vana mumavoko enyi nakupu-tukakuvakisula, nakuvanangikamavoko enyi.

17 Kahomu apwile nakuyamujila, mutu umwe alahilile kuliikiye nakumufukamina, kahaamwihwile ngwenyi: “Ove Muka-kunangula Wamwaza, vyumamuka ngwatela kulinga manga-na ngukaswane kuyoya chahayamyaka yosena?” 18 Yesu ambi-le kuli ikiye ngwenyi: “Mwo-mwo ika unanguvulukila ngwo-ve nguwamwaza? Naumwe pimbiapwa wamwaza, kuvanga umwekaha, ivene Kalunga. 19 Jishi-mbi wajitachikiza lyehi, jakwa-mba ngwavo, ‘Kanda kujiha mu-tuko, kanda kulinga ukojiko, ka-nda kwivako, kanda kwambulu-la unjiho wamakuliko, kanda ku-lyapula mutuko, vumbikanga isonanoko.’ ” 20 Uze lunga ambilekuli ikiye ngwenyi: “Ove Muka-kunangula, vyosena evi nguna-vilame kufuma kuunyike wami.”21 Yesu amutalile, kaha amuza-ngile nakwamba kuli ikiye ngwe-nyi: “Kuli chuma chimwe china-lihono kuli ove: Yako ukalanji-se vyumavyove nakuhana jimbo-ngo kuli vaka-kuhutwa, kaha na-ukapwa naluheto mwilu, kahatwayaupwengaumuka-kunguka-vangiza.” 22 Oloze omu evwilemazu vamukumbulwile, ahombe-le, kaha ayile nakunyengetela,mwomwo apwile navikumbavya-vivulu.

23 KahomuYesu alingile hana-vatale lyehi vosena, ambile kulitumbaji twenyi ngwenyi: “Nachi-kapwa chachikalu kuli vaze valinajimbongo kwingila muWanga-na waKalunga!” 24 Oloze tu-mbaji valikomokelele hamazu

enyi. Jino Yesu avakumbulwilengwenyi: “Enu vana, omwo cha-kaluhwa kwingila muWanganawaKalunga! 25 Chachashi kulingamela kuhita muliso lyando-ngo kuhambakana muka-luhe-to kwingila muWangana waKa-lunga.” 26 Kaha valikomokele-le jino chikuma nakwamba kuliikiye ngwavo: “Nyi iyaze nava-kalwila?” 27 Yesu avatalile na-kwamba ngwenyi: “Kuli vatu ka-chapwa chachashiko, oloze ka-cheshi ngocho kuli Kalungako,mwomwo vyuma vyosena vya-pwa vyavyashi kuli Kalunga.”28 Petulu aputukile kwambakuli ikiye ngwenyi: “Tala! Etutunaseze vyuma vyosena, kahatunapunga nakukukavangiza.”29 Yesu ambile ngwenyi: “Cha-muchano vene nangwamba kulienu ngwami: Kakweshi mutu na-seze zuvo, chipwe vandumbwe-nyi vamalunga, chipwe vama-pwevo, chipwe naye, chipwe ise,chipwe vana, chipwe mawandemwomwo yayami, kaha nawamwomwo yamujimbu wamwaza,30 uze mwazeneka kutambwila-ho mushimbu yino vyeka mapa-pa likulukaji—mazuvo, navandu-mbwenyi vamalunga, navava va-mapwevo, navanaye, navana, na-mawande, hohamwe naluyanji-sa—kaha mukatwamino kamya-ka yili nakwiza kulutwe, kuyoyachahaya myakayosena. 31 Shi-kaho, vavavulu vaze vapwavaku-livanga navakapwa vakukumi-nyina, kaha vakukuminyina na-vakapwa vakulivanga.”

32 Jino vapwile mujila naku-kanduka kuYelusalema, kahaYesu apwile nakuvatwaminyi-na kulutwe, kaha valikomokele-le, oloze vaze vakavilenga mu-nyima vaputukile kwivwawoma.

Page 86: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

83 Yakova naYowano navafwila vihela MAKO 10:33-51

Ambachile cheka vaze 12 naku-vatwala kupenge, nakuputukakuvalweza vyuma vize vamuto-ngwela kukamuwana ngwenyi:33 “Kuno jino tuli nakukandukakuYelusalema, kaha Mwanamu-tu navakamuhana kuli vapilishi-tu vavalemu nakuli vaka-kuso-neka, kaha navakamuhana mu-longawakumujiha nakukamuha-na kuvatu vakumafuchi eka,34 kaha navakamuhenda, nava-kamufwijila maleji nakumwi-pula vikote, nakumujiha, olozeomu namukahita makumbi ata-tu, mwakasanguka.”

35 Kaha Yakova naYowano,vana vaZevete, vejile kuli ikiyenakwamba ngwavo: “Ove Muka-kunangula, tuli nakusaka utu-lingile chose chuma natukulo-mba.” 36 Kaha ambile kuli va-kivo ngwenyi: “Muli nakusakangumilingile ika?” 37 Vambi-le kuli ikiye ngwavo: “Twita-vile tukatwamenga ou kulivokolyove lyachilyo, ou kulivoko lyo-ve lyachimoswe muupahu wove.”38 Oloze Yesu ambile kuli va-kivo ngwenyi: “Enu kamwata-chikijile chuma muli nakulo-mbako. Namuhasa kunwa lupa-sa elu nguli nakunwa, chipwe ku-mimbapachisa mulumbapachi-so elu vali nakungumbapachisaami nyi?” 39 Vambile kuli ikiyengwavo: “Eyo, natuhasa.” Hakwi-vwa ngocho, Yesu ambile kuli va-kivo ngwenyi: “Lupasa elu ngulinakunwa ami, namulunwa, kahalumbapachiso elu vali nakungu-mbapachisa ami, navamimbapa-chisalwo. 40 Oloze echi kutwa-ma kulivoko lyami lyachilyo chi-pwe kuchimoswe kacheshi cha-yami kuchihanako, oloze chaku-hana vaze vanawahishilacho lye-hi.”

41 Jino vaze vakwavo 10 omuvevwile ngocho, vaputukile kwi-vwila kupihyaYakova naYowano.42 Oloze omu alingileYesu hana-vasanyika lyehi, ambile kuli vaki-vo ngwenyi: “Enu munatachiki-za ngwenu vaze vasoloka kupwanangolo jakuyula vaka-mafuchi,veji kulilingisanga kupwa vaka-ka javo, kaha vatu javo vavalemuveji kusololanga ngolo javo halivakivo. 43 Echi kacheshi ngo-cho hali enuko; oloze wose mwa-saka kupwa wamulemu hali enuatela kupwa muka-kumizachila,44 kaha wose mwasaka kupwawatete hali enu atela kupwa ndu-ngo yavosena. 45 Mwomwo na-Mwanamutu kejile mangana va-muzachilenga milimoko, olozemangana avazachile milimo na-kuhana mwono wenyi kupwandando yakusokola vavavulu.”

46 KahavejilemuYeliko. Olozeomu apwile nakufuma muYelikonatumbaji twenyi naliyongome-na lyalinene, kutenga yajila kwa-twamine Mbalachimeu, mwana-Chimeu walunga uze apwile ka-puputa muka-kulombalomba.47 Kahomu evwile ngwavo ouikiye Yesu wakuNazaleta, apu-tukile kutambakana nakwambangwenyi: “Ove Yesu, MwanaNda-vichi, achinguteteleko!” 48 Ha-kwivwa ngocho, vatu vavavu-lu vaputukile kumukanda chiku-ma mangana ahole kulu, olozeikiye aswezele jino kutambakanangwenyi: “Ove MwanaNdavichi,achinguteteleko!” 49 NgochoYesu emanyine nakwamba ngwe-nyi: “Musanyikenu.” Kaha va-sanyikile uze kapuputa ngwavo:“Likolezeze! Katuka, Yesu ali na-kukusanyika.” 50 Kaha ambi-lile uvwalo wenyi wahelu, alupu-kile nakuya kuli Yesu. 51 Jino

Page 87: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MAKO 10:52–11:18 Kunyina hachimbulu, kuya mutembele 84

Yesu ambile kuli ikiye ngwe-nyi: “Vyuma muka uli nakusakangwovengukulingile?”Uze kapu-puta ambile kuli ikiye ngwenyi:“Ove Laponyi, ngutonese mesoami.” 52 Yesu ambile kuli ikiyengwenyi: “Yakonga kwove. Lu-fwelelo lwove lunakuhindula.”Hahaze vene meso enyi atonene,kaha aputukile kumukavangizamujila.

11 Jino omu vapwile kwaka-mwihi naYelusalema, ku-

Mbetefwaje naMbetane haPi-li yaMilive, Yesu atumine tu-mbaji twenyi vavali 2 nakuva-lweza ngwenyi: “Yenu mwi-mbo lize muli nakumona, kaho-mu vene namwingila namuwanalivuvu lyachimbulu vanamukaseuze kandavachinyinengaho lyehikuli mutuko, kaha mukasunune-nu nakumuneha. 3 Kachi ngemutumwamba kuli enu ngwenyi,‘Ika muli nakulingila chumechi?’Ambenu ngwenu, ‘Mwata ali na-kumusaka, kaha mwamukindu-lwisa cheka washiwashi kuno.’ ”4 Ngocho vayile, kaha vawanyi-ne uze livuvu lyachimbulu vana-mukashilila kwakamwihi nachi-kolo kuweluka kujila, kaha va-mukasunwine. 5 Oloze vatuvamwe vaze vemanyine kuze va-mbile kuli vakivo ngwavo: “Ikamuli nakukasunwina ou livuvulyachimbulu?” 6 Vakivo vava-lwezele ngana vene muze ambileYesu, kaha vavasuwile.

7 Kaha vanehele uze livuvulyachimbulu kuli Yesu, vamuha-kile uvwalo wavo wahelu, kahaatwamineho. 8 Kaha nawa, va-vavulu valile uvwalo wavo wahe-lu mujila, veka vatetele mitangoyamafwo muchipapa. 9 Kahavaze vatwaminyine kulutwe na-vaze nawa vakavilenga munyima

vatambakanyinenga lika ngwa-vo: “Tuli nakukulomba umu-lwile! Vakisula ou mweza muliji-na lyaYehova! 10 Vakisula shi-na Wangana ou uli nakwiza wa-setu Ndavichi! Tuli nakukulo-mba ove watwama mwilu umu-lwile!” 11 Jino engilile muYelu-salema, mutembele; kaha atali-letalile vyuma vyosena, kahomulyalingile likumbi hilinahungulu-ka lyehi, alovokele nakuya ku-Mbetane navaze 12.

12 Lichako, omu vafumine ku-Mbetane, evwile zala. 13 Ka-homu amwene mukuyu kwaku-suku uli namafwo, ayileko naku-tala numba nge mwawanako vi-mwe. Oloze hakuhetako, kawa-nyineko vimweko, shina mafwokaha, mwomwo kahapwile ha-ngonde yajikuyuko. 14 Ngo-cho, awambile ngwenyi: “Kandamutu numba umwe akalya chekamihako kuli oveko nahayamyakayosena.” Tumbaji twenyi vapwilenakwivwilila.

15 Kaha vejile kuYelusalema.Kuze, Yesu engilile mutembelenakuputuka kuhangamo vosenavaze vapwile nakulanjisa nava-ze vapwile nakulanda mutembe-le, kaha akatumwine jimesa java-ka-kutambasana jimbongo, navi-twamo vyavaka-kulanjisa maye-mbe, 16 kaha ketavishile mutukumbata chuma nakupulasananacho mutembeleko. 17 Kahaapwile nakuvanangula ngwe-nyi: “Uno kavasoneka ngwavo:‘Zuvo yami navakayivuluka-nga ngwavo zuvo yakulombelavaka-mafuchi osenako nyi?’ Olo-ze enu munayitenge kupwa winawakusendeleka wavihwanga.”18 Kaha vapilishitu vavalemunavaka-kusonekavevwile chumakana, kaha vaputukile kutonda-

Page 88: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

85 Mukuyu nauma. Kulomba cheji kuzatanga MAKO 11:19–12:4

tonda jila yakumujihilamo, mwo-mwo vamwivwile woma hakuwa-na nge vatu vosena valikomoke-lele hakunangula chenyi.

19 Kaha hamashikajamo, va-lovokele munganda. 20 Jinoomu vapwile nakuhita chime-nemene, vamwene uze mukuyuunomu chau swi nakumiji yawo.21 Ngocho Petulu hakuwanu-ka, ambile kuli ikiye ngwenyi:“Ove Lapi, tala, ou mukuyu wa-ngulanga unomu lyehi chau.”22 Yesu akumbulwile nakwa-mba kuli vakivo ngwenyi: “Pwe-nunga nalufwelelomuli Kalunga.23 Chamuchano vene nangwa-mbakuli enu ngwami, wosemwa-mba kupili yino ngwenyi, ‘Tutu-luka ukalimbile mukalungalwi-ji,’ kahamumuchimawenyi keshinakuhuhwasanako, oloze mwa-pwa nalufwelelo ngwenyi chumanahanjika nachilingiwa, kaha na-chipwa vene ngocho. 24 Shika-ho nguli nakumilwezela ngwami:Vyuma vyosena namulomba no-vyo namusaka, pwenu nalufwe-lelo ngwenu munavitambula lye-hi, kaha namukapwa navyovene.25 Kahomu namwimana nakulo-mba, konekelenu mutu chesho-cho chuma namivulumuna ma-ngana Senu uze ali mwilu ahasekumikonekela nayenu nawa ha-vilinga vyenu vyakuhingika.”26 ——�

27 Kaha vejile cheka kuYelu-salema. Jino omu apwile naku-tambuka mutembele, vapilishi-tu vavalemu, navaka-kusone-ka, navakulwane vejile kuli ikiye28 nakwamba ngwavo: “Watamukaweji kulinganga nawo vyu-

Mak 11:26� Mazu anahono kupwa mu-vesi yino, talenu kwinyikila chamwishihali Mat 17:21.

ma kanevi? Chipwe iya akuha-na wata kanou wakulinga vyu-ma kanevi?” 29 Yesu ambilekuli vakivo ngwenyi: “Nangu-mihula chihula chimwe. Nguku-mbululenu, kaha nayami nawanangumilweza wata kana ngwe-ji kulinganga nawo vyuma kane-vi. 30 Uno lumbapachiso lwa-Yowano lwafumine mwilu tahi,nyi lwafumine kuli vatu? Nguku-mbululenu.” 31 Ngocho vapu-tukile kulihanjikisa mwavomwa-vo ngwavo: “Kachi nge natwa-mba ngwetu, ‘Lwafumine mwi-lu,’ kaha mwamba ngwenyi, ‘Nyimwomwo ika mwahonene ku-mwitava?’ 32 Uno twambengangwetu, ‘Lwafumine kuli vatutahi’?” Oloze vevwile woma ku-hanjika ngocho kuliyongomena,mwomwo vatu vosena vamwene-nga ngwavo Yowano apwile chi-kupu kapolofweto. 33 Jino va-mukumbulwile Yesu ngwavo:“Katwatachikijileko.” Kaha Yesuambile kuli vakivo ngwenyi: “Na-yami nawa kangweshi kumilwe-za wata kana ngweji kulinganganawo vyuma kaneviko.”

12 Jino aputukile kuhanjikakuli vakivo navifwanyisa

ngwenyi: “Mutu umwe atumbi-le wande wamivinyo nakushita-ko lushito che ndo, kaha afuli-lemo chikamwino chavinyo na-kutungamo kaposhi; kaha au-selelele vaka-kulima nakuya ku-lifuchi lyeka. 2 Jino hangondeyivene yakwima mihako, atu-mine ndungo yenyi kuli vazevaka-kulima mangana akata-mbule mihako yimwe yakuwa-nde kuli vaze vaka-kulima.3 Oloze vamukwachile, vamu-vetele nakumuhilwisa mavoko-voko. 4 Kaha atumine chekandungo mukwavo kuli vakivo,

Page 89: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MAKO 12:5-24 Kuhulisa hamitelo, nahakusanguka 86

ou nawa vamuvetele kumutwenakumusaula. 5 Jino atumineweka nawa, ou nawa vamujihi-le, kaha atumine nawa veka va-vavulu, vamwe vavavetele, va-mwe vavajihile. 6 Kaha asali-le naumwe kaha, mwanenyi aza-nga. Kukuminyinako, amutumi-ne kuli vakivo nakwamba ngwe-nyi, ‘Mwanaminyi navakamu-vumbika.’ 7 Oloze vaze vaka-kulima valihanjikishile mwa-vomwavo ngwavo, ‘Ou ikiyevene swana. Twayenu tumujihe-nu, kaha uswana naupwa wetu.’8 Ngocho vamukwachile, vamu-jihile nakumumbila kusali ya-uze wande wamivinyo. 9 Jinouze mwenyawande wamivinyomwakavalinga muka? Mwakezanakunongesa vaze vaka-kulima,nakuhana uze wande wamivinyokuli veka. 10 Uno kanda mu-tangengaho lyehi chisoneka chi-noko nyi, ngwavo: ‘Lilolwa lizevakanyine vaka-kutunga lina-pu jino lilolwa lyamumbango lya-linene, 11 Yehova ikiye nachi-lingisa chipwenga ngocho, kahachinapu chakukomwesa kumesoetu’?”

12 Hakwivwangocho, vaputu-kile kutondatonda jila yakumu-kwachilamo mwomwo vatachiki-jile ngwavo chifwanyisa kanechinachitela vakivo, oloze vevwi-le womawaliyongomena. Ngochovamusezele, vayile.

13 Kufumaho, vamutuminyi-ne vaFwaliseu vamwe navaka-li-zavu lyaHelote, mangana vamu-wanyine katenga hamazu enyi.14 Omu vejile, vambile kuli iki-ye ngwavo: “Ove Muka-kuna-ngula, tunatachikiza ngwetuove umuka-kuhanjika muchano,kaha kawafwila vatu vakwivwi-le uselewako, mwomwo kawatala

vatu kumesoko, oloze weji kuna-ngulanga jila yaKalunga kwese-ka nomu mwaya muchano: Unovachitavisa kuhana Kesale mite-lo tahi, nyi chiku? 15 Twatelakuhana tahi, nyi katwatela kuha-nako?” Ikiye hakutachikiza ku-lyonga chavo, ambile kuli vakivongwenyi: “Muli nakungwesekelaika? Ngunehelenu ndenali nguyi-mone.” 16 Kaha vamunehele-le ndenali yimwe. Ngocho ambilekuli vakivo ngwenyi: “Uno echichifwanyisa namazu vasonekahovyeya?” Vambile kuli ikiye ngwa-vo: “VyaKesale.” 17 Yesu ambi-le jino ngwenyi: “Hanenu vyu-ma vyaKesale kuli Kesale, olo-ze vyuma vyaKalunga kuli Ka-lunga.” Kaha valikomokelele chi-kuma hali ikiye.

18 Jino vaSatuse vaze vejikwambanga ngwavo kusa-nguka kachatwamakoko, veji-le kuli ikiye nakumwihula ngwa-vo: 19 “Ove Muka-kunangula,Mose atusonekelele ngwenyi ka-chi nge mutu mwafwa nakuse-za pwevo, oloze kasezele mwa-nako, kaha ndumbwenyi atelakumbata uze pwevo nakumu-semena uze ndumbwenyi vana.20 Jino kwapwile malunga 7 va-mujimo limwe, watete ambachi-le pwevo, oloze omu afwile, ka-sezele vanako. 21 Kaha wamu-chivali amumbachile, oloze afwi-le chakuzeneka kuseza vana;omu mukiko chapwile nakuli wa-muchitatu nawa. 22 Vosena 7kavasezele vanako. Kukuminyi-nako, nauze pwevo nawa afwi-le. 23 Jino hakusanguka mwa-kapwa pwevo lyaumwe ulihi?Mwomwo vosena vaze 7 vamu-mbachile.” 24 Yesu ambile kulivakivo ngwenyi: “Munalimbenje,mwomwo kamwatachikiza Viso-

Page 90: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

87 Jishimbi jivali jajilemu MAKO 12:25-40

neka, chipwe ngolo jaKalungako.25 Mwomwo omu navakasangu-ka kuvafu, malunga kaveshi ku-kambatako, chipwemapwevo ku-kasombokako, oloze navakapwa-nga ngana mwavangelo mwilu.26 Jino kwiza kuchihande cha-vafu vaze navakasangula, unokanda mutangengaho lyehi muji-mbu wachiputa, mumukandawa-Moseko tahi, omu Kalunga ambi-le kuli ikiye ngwenyi: ‘Ami yamiKalunga kaApalahama, Kalu-ngakaIsaka,Kalunga kaYakova’?27 Ikiye kapwa Kalunga kavafu-ko, oloze wavava vavatonyi. Enumunalimbenje chikuma.”

28 Jino muka-kusonekaumwe uze ejile, avevwile vali na-kulipula jipami, kaha hakumo-na ngwenyi Yesu navaku-mbulula mujila yamwenemwe-ne, amwihwile ngwenyi: “Lushi-mbi muka lwapwa lwatete haJi-shimbi josena?” 29 Yesu aku-mbulwile ngwenyi: “Lwatete lu-kiko elu ngwavo, ‘Ivwa, Ove Isa-lele, Yehova Kalunga ketu apwaYehova umwe kaha, 30 kahawatela kuzanga Yehova Kalu-nga kove namuchimawove wose-na, namwono wove wosena, na-vishinganyeka vyove vyosena,nangolo jove josena.’ 31 Kahalwamuchivali lukiko vene elungwavo, ‘Watela kuzanga mu-kwenu nganomu walizanga ovelyavene.’ Kakweshi lushimbilweka lwalulemu kuhambaka-nejiko.” 32 Uze muka-kuso-neka ambile kuli ikiye ngwe-nyi: “Ove Muka-kunangula, una-hanjika vene mwaya muchano,‘Ikiye apwa Umwe kaha, kakwe-shi wekako shina Ikiye kaha,’33 kaha kuzanga Kalunga na-muchima wamutu wosena, na-kunangakana chamutu chosena,

nangolo jamutu josena, naku-zanga mukwenu mutu nganomuwalizanga ove lyavene, chale-ma chikuma kuhambakana ma-wana akulumba osena navimunavakuvatula.” 34 Yesu hakwi-vwa ngwenyi nakumbulula mu-jila yamangana, ambile kuli iki-ye ngwenyi: “Ove kaweshi kwa-kusuku naWangana waKalunga-ko.” Jino kakwapwile mutu nu-mbaumwe ahamukile kumwihu-la cheka chihulako.

35 Jino omu Yesu atwalileholika nakunangula mutembele,ambile ngwenyi: “Mwomwo ikavaka-kusoneka veji kwambangangwavo Kulishitu apwa mwana-Ndavichi? 36 Oloze ivene Nda-vichi hakumuhwiminyina nashi-pilitu yajila ambile ngwenyi, ‘Ye-hova ambile kuli Mwata wamingwenyi: “Twama kulivoko lyamilyachilyo palanga nomu nangu-kahaka vaka-kole jove mwishiyavilyachilo vyove.” ’ 37 IveneNdavichi amuvuluka ngwenyi,Mwata, kaha napu ngachilihimwanenyi?”

Kaha lize liyongomena lyaline-ne lyevwilenga kuwaha haku-mwivwilila. 38 Kahomu apwilenakunangula, atwalileho lika na-kwamba ngwenyi: “Zangamenunavaka-kusoneka vaze vasakakutambwojoka oku vanavwalemahina akukuluka nakusaka ku-vamenejeka kuvilanjilo 39 na-kusakavitwamovyakulutwe mu-sunangonga navihela vyaulemuchikuma kukulya chachingolo-shi. 40 Avavakivovaze veji ku-lyanga vikumba vyavatuliwe va-mapwevo, veji kusuhwisanga ku-lomba chavo mangana vavamonekuvatu; kusopesa chavo navaka-vasopesa nachikapwa chachine-ne.”

Page 91: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MAKO 12:41–13:12 Chinjikizo chamakumbi akukuminyina 88

41 Kaha atwamine kuzeamwenenga kanawavikashavya-mawana, nakuputuka kutalaomu liyongomena lyapwile naku-hakahaka jimbongo muvikashavyamawana, kaha vaka-luhetovavavulu vapwilenga nakuhaka-mo jimbongo jachichele jajivulu.42 Jino kwejile pwevo watuli-we muka-kuhutwa, ahakilemotujimbongo twachichele tuvalitwandando yayindende chiku-ma. 43 NgochoYesu asanyikiletumbaji twenyi nakwamba kulivakivo ngwenyi: “Chamuchanovene nangwamba kuli enu ngwa-mi, ou pwevo watuliwe muka-ku-hutwa nahakemo jajivulu kuha-mbakana vosena vaze vali naku-haka jimbongo muvikasha vya-mawana. 44 Mwomwo vosenavanahakemo jakufuma kujimbo-ngo javo jajivulu, oloze ikiye, na-kukalikiza chenyi nahakemo je-nyi jize apwanga najo josena ja-kulikafwa najo mukuyoya che-nyi.”

13 Omu Yesu apwile nakulo-voka mutembele, umwe

wavaze tumbaji twenyi ambilekuli ikiye ngwenyi: “Ove Muka-kunangula, tala awa malolwakana, nawawa mazuvo!” 2 Olo-ze Yesu ambile kuli ikiye ngwe-nyi: “Awa mazuvo amanene una-wamono nyi? Kakweshi chikupulilolwa numba limwe nalikasalahelu lyalikwavo hano chakuzene-ka kuliholwela hamavuko.”

3 Kahomu atwamine haPiliyaMilive haze amwenenga ka-nawa tembele, Petulu naYakovanaYowano naAndelei vaputukilekumwihula kwauka wavo ngwa-vo: 4 “Tulwezeko, Uno vyu-mevi navikasoloka mwaka uka,kaha nawa chinjikizo muka cha-kukatachikijilaho ngwetu vyu-

ma vyosenevi vinahete kuchiku-kulwishi?” 5 Jino Yesu aputu-kile kwamba kuli vakivo ngwe-nyi: “Zangamenu, kanda naku-kapwa mutu numba umwe atelakukamihungumwisako. 6 Va-vavulu navakeza mulijina lyaminakwamba ngwavo, ‘Yami veneikiye,’ kaha navakahungumwi-sa vavavulu. 7 Kaha nawa omunamukevwa jijita namijimbu ya-kuvuluka jijita, kanda namukali-zuzukila nawomako; vyumevivyatela kusoloka, oloze kukumachichili kanda.

8 “Mwomwo lifuchi limwe na-likafumbukila lifuchi likwavo,kaha wangana umwe naukafu-mbukila wangana ukwavo, kahakuvihela kweka nakweka na-kukapwa mindenda; nakukapwanawa kukeha chavyakulya. Evinavikapwa kuputuka chamiso-ngo yakusema.

9 “Oloze enu, zangamenunga;vatu navakamitwalanga kujiza-ngo jakusopela milonga, kaha na-vakamivetanga mujisunango-nga nakumilingisa mukemane-nga kumeso avanguvulu nava-myangana mwomwo yayami, ma-ngana chikapwe unjiho kuli va-kivo. 10 Kaha nawa, mujimbuwamwaza watela chatete kuwa-mbulula muli vaka-mafuchi ose-na. 11 Oloze hakumitwala na-kumihana kuli vakivo, kandanamukavangila kulizakaminavyuma namukahanjikako, mwo-mwo vyeshovyo navakamiha-na haola vene yize, kavihanjike-nu, mwomwo keshi yenu namu-kahanjikako, oloze shipilitu yaji-la. 12 Kaha nawa, mutu mwa-kahana ndumbwenyi vakamuji-he, ise yamutu mwakahana mwa-nenyi, kaha vana navakafumbu-kila visemi javo nakuvajihisa.

Page 92: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

89 VaKulishitu vamakuli. Chisemunwino MAKO 13:13-33

13 Kaha namukapwanga muva-tu vaze navakahunganga kulivatu vosena mwomwo yalijinalyami. Oloze ou mwakakachilapalanga nakusongo, ikiye nava-kalwila.

14 “Oloze omu namumonachuma chaunyengwe chize chi-ka-kuneha kulalisa chinema-na muze kachatela kwimanako,(ou mwatanga anangakane), jinovaze vali muYuleya vaputukekuchinyina kujipili. 15 Kahamutu uze ali helu lyazuvo ka-nda asulukahoko, chipwe kwi-ngila muzuvo yenyi ambate chu-ma chimweko, 16 kaha mutuuze ali kuwande kanda akindu-luka kuvyuma naseze kunyi-ma ambate uvwalo wenyi wahe-luko. 17 Lamba kuli mapwevovakwimita majimo nakuli vazenavakalelanga vana hamaku-mbi aze! 18 Twalenuho lika ku-lombanga mangana chikazene-ke kupwa hangonde yachishika,19 mwomwo makumbi aze na-wakapwa makumbi amalwa, azekanda asolokengaho lyehi ku-fuma kukuputuka kutanga vyu-ma vize atangile Kalunga pa-langa nakulwola vene luze, kahakaweshi kwiza kukasoloka che-kako. 20 Chikupu vene kuva-nga Yehova akakehese makumbiaze, mokomoko kakweshi ukwe-chi musonyi navakalwilako. Olo-ze mwomwo yavaze vasakula,vaze asakwile ivene, aze maku-mbi navakawakehesa.

21 “Jino kachi nge mutu mwa-mba kuli enu ngwenyi, ‘Talenu!Kulishitu ali kuno,’ chipwengwe-nyi, ‘Talenu! Uze ali kuze,’ ka-nda kwitavilako. 22 MwomwovaKulishitu vamakuli navapolo-fweto vamakuli navakeza, kahanavakalovola vinjikizo navyu-

mavyakukomwesa mangana ngechinahase, vakahungumwise na-vaze vene vasakula. 23 Olozeenu, zangamenunga; ami nguna-milweze chimweza vyuma vyo-sena.

24 “Oloze hamakumbi aze, ku-fuma hamalwa aze, likumbi nali-kelavawi, kaha kakweji keshi ku-kalovola myeji yenyiko, 25 va-tanganyika navakahosomokangamwilu, kaha ngolo jize jatwamamumelu najikalinyika. 26 Jinonavakamona Mwanamutu ali na-kwiza mumavwi nangolo jajine-ne naupahu. 27 Kaha mwaka-tuma vangelo jenyi nakukungu-lwila hamwe vatu jenyi asaku-la kufuma kumitamba yapeho yi-wana, kufuma kusongosongo ya-mavu mbwe nakusongosongo ya-lilu.

28 “Jino linangulenuko chu-ma chimwe kuchifwanyisa chi-no chamukuyu: Omu vene nau-soka mutango wawo wauhya na-kusokolwela mafwo, mweji kuta-chikizanga ngwenu ngonde yali-yena yili kwakamwihi. 29 Ngo-cho vene nayenu nawa, omunamumona vyumevi vili naku-soloka, tachikizenu ngwenu alivene kwakamwihi, kuvikolo.30 Chamuchano vene nangwa-mba kuli enu ngwami, chisemu-nwino chino chikupu vene ka-cheshi kuhitako palanga nomunavikasolokavyumavyosena evi.31 Lilu namavu navikahita, olo-ze mazu ami kaweshi kukahi-tako.

32 “Kutalisa kulikumbi lizechipwe kuola yize kakweshimutu numba umwe natachikiza-ko, chipwe vangelo vali mwilu,chipwe Mwana, shina Tata kaha.33 Vangulukenunga, tonenunga,mwomwo kamwatachikijile oho

Page 93: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MAKO 13:34–14:13 Kukwita Yesu maji. Paseka yahete 90

nalukejila lwola vatongolako.34 Chinafwane nge mutu apwilenakuya kulifuchi lyeka, uze ase-zele zuvo yenyi nakuhana watakuli vandungo jenyi, kuli mutuhimutu namulimo wenyi, kahaalwezele muka-kulama kuchiko-lo atonenga. 35 Shikaho tone-nunga, mwomwo kamwatachi-kijile oho mwejila Mwenyazu-voko, kwiji nyi hamashikajamo,nyi mukachi kaufuku, nyi ha-vandemba, nyi nachimenemene,36 mangana omu mwakeza mu-kumikasumuna, akahone kumi-wana muli mutulo. 37 Kahomunguli nakwamba kuli enu muki-ko munangwamba nakuli vosenangwami: Tonenunga.”

14 Jino kwalitulile makumbiavali shimbu kanda Pase-

ka naChiwanyino chaJimbolo Ja-kuzeneka Chimbalwilaviputuke.Kaha vapilishitu vavalemu nava-ka-kusonekavapwile nakutonda-tonda jila yakukwachilamo Yesukuzachisa makuli mangana va-mujihe; 2 mwomwo vapwile-nga nakwamba ngwavo: “Hachi-wanyinonyi chiku, pamovatu na-vakatula chizungo.”

3 Kahomu Yesu asendavalilekumesa kuMbetane muzuvo ya-muka-mbumba Shimona, pwevoumwe ejile nasaji yaalambashi-te� yamaji alivumba, analatu ha-yohayo, andandoyayinene chiku-ma. Kaha ajikwile yize saji yaala-mbashite nakuputuka kuhingu-nwina azemaji hamutwewaYesu.4 Hakumona chuma kana, va-mwevevwile kupihya nakwambangwavo: “Mwomwo ika awa majialivumba vanawenyekela ngana?5 Mwomwo maji awa alivumbakachi vanawalandulula handa-

Mak 14:3� Alambashite hisaji yalilolwa.

ndo yakuhambakana jindena-li 300 nakuhana jimbongo kanakuli vaka-kuhutwa!” Ngocho va-pihililile chikuma nauze pwe-vo. 6 Oloze Yesu ambile ngwe-nyi: “Mwechenu. Ika muli naku-saka kumwivwishila kupihya?Nazate mulimo wamwenemwenehali ami. 7 Mwomwo enu na-mupwanga navaka-kuhutwa shi-mbu yosena, kaha heshoho mu-nasakila namuhasa kuvalingilavyamwaza, oloze kamweshi ku-pwanga nayami shimbu yosena-ko. 8 Ikiye nalingi echi naha-se; nalivange kuhingunwina majialivumba hamujimba wami ha-kuwahishila chimweza vyaku-ngufunda ami. 9 Chamuchanovene nangwamba kuli enu ngwa-mi: Kweshokwo navakambulwi-la ou mujimbu wamwaza muka-ye kosena, nechi nawa nalingi oupwevo navakachivulukanga ma-ngana vakamwanukilengaho.”

10 Kaha Yuta Isakalyote,umwe hali vaze 12 ayile kuli va-pilishitu vavalemu manganangwenyi amusolole kuli vakivo.11 Vakivo hakwivwa ngocho, va-wahililile, kaha vamushikile ku-muhana jimbongo japalata. Kahaaputukile kutondatonda mwaku-musolwela kuli vakivo halwolalwamwaza.

12 Jino halikumbi lyatete lya-chiwanyino chajimbolo jaku-zeneka chimbalwila, haze vaha-nyinenga vimuna vaPaseka ngemuze valingilenga shimbu yose-na, tumbaji twenyi vambile kuliikiye ngwavo: “Kulihi unasa-ke ngwove tuyenga nakukuwahi-shila mangana ulileko Paseka?”13 Hakwivwa ngocho atuminetumbaji twenyi vavali nakwa-mba kuli vakivo ngwenyi: “Yenumunganda, kaha navamihuma-

Page 94: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

91 KuPili yaMilive. Petulu mwalisasa MAKO 14:14-34

ngana kuli lunga nambate mu-londo wameya. Kaha mukave-nu, 14 kahamweshomwo mwa-kengila, kamwambulilenu mwe-nyazuvo ngwenu, ‘Muka-kuna-ngula nambe ngwenyi: “Kape-te kavangeji kalihi, muze na-ngulila Paseka natumbaji twa-mi?” ’ 15 Kaha ikiye mwami-lweza kapete kakanene kahelu,kaze kali navyuma vanawahisalyehi, kaha tuwahishilenu venekuze.” 16 Ngochovaze tumbajivayile, vengilile munganda, kahavawanyine nge muze vene ava-lwezele, kahavawahishile vyaPa-seka.

17 Omu kwalingile hikunato-ko lyehi, ejile natumbaji twe-nyi 12. 18 Kahomu vasendava-lile kumesa nakulya, Yesu ambilengwenyi: “Chamuchano venenangwamba kuli enu ngwami:Umwe hali enu, ou ali nakulyanayami, mwangusolola kuli vaka-kole.” 19 Jino vaputukile ku-nyengetela, kaha mutu himutuambile kuli ikiye ngwenyi: “Yamitahi nyi?” 20 Ambile kuli vaki-vo ngwenyi: “Umwe hali enu 12,ou ali nakutata nayami hachengachimwe. 21 Eyo, Mwanamutumwayanganamuze vasoneka ku-talisa kuli ikiye, oloze lamba kulimutu uze mwasolola Mwanamu-tu kuli vaka-kole! Mutu kana ka-chi chawahile kuli ikiye kuhonavene nakusemuka.”

22 Kahomu vatwalileho likanakulya, anonele mbolo, alombe-le, ayipuzwile, kaha ayihanyinekuli vakivo nakwamba ngwenyi:“Tambulenu, eyi yinemanyinakomujimba wami.” 23 Kaha ano-nele lupasa, alombele nakuluha-na kuli vakivo, kaha vosena va-nwinemo. 24 Kaha ambile kulivakivo ngwenyi: “Elu lunema-

nyinako ‘manyinga ami achivwa-sano,’ aze navamwanga manga-na vakonekele jishili javatu vava-vulu. 25 Chamuchanovene na-ngwamba kuli enu ngwami: Ka-ngweshi chikupu kunwa che-ka vinyoko palanga nakulikumbilize omu nangukanwa vinyo vya-vihya muWangana waKalunga.”26 Kukuminyinako, omu vaku-mishile kwimbamyasoyakwalisaKalunga, valovokele nakuya ku-Pili yaMilive.

27 KahaYesu ambile kuli vaki-vo ngwenyi: “Enu muvosena na-muhukana, mwomwo vasonekangwavo: ‘Nangukaveta kafunga,kaha vaze mikoko navakalimwa-nga.’ 28 Oloze omu nangukali-nga hivanangusangula lyehi, na-ngukatwaminako kuya kuNgali-leya.” 29 Oloze Petulu ambilekuli ikiye ngwenyi: “Numba ngevakwetu vosena navahukana,aminyi nduma.” 30 Yesu ha-kwivwangocho, ambile kuli ikiyengwenyi: “Chamuchano vene na-ngwamba kuli ove ngwami, leloufuku vene uno, shimbu kandandemba atambike kamuchivali,naungukana mapapa katatu.”31 Oloze ikiye aputukile kuha-njika chikuma nangolo ngwenyi:“Kachi nge kuli kufwa nangufwi-la hamwe nayove, ami kangweshichikupu kukukanako.” Kaha na-vakwavo vosena nawa vaputuki-le kuhanjika mwomumwe.

32 Jino vejile kuchihela vavu-luka ngwavo Ngetesemane,kaha ambile kuli tumbaji twe-nyi ngwenyi: “Twamenu hano,shimbu nangulomba.” 33 Kahaambachile Petulu naYakova na-Yowano nakuya navo, kaha apu-tukile kunyengetela naku-lyonyinga chikuma kumuchimawenyi. 34 Ambile kuli vakivo

Page 95: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MAKO 14:35-54 Kuteta litwitwi lyandungo. Kuchina 92

ngwenyi: “Mwono wami uli na-kunyengetela chikuma kwijivakufwa kaha. Salenu hano, tone-nunga.” 35 Kahomu ayile cha-chindende kulutwe, alimbili-le hamavu nakuputuka kulo-mba ngwenyi, kachi nge china-hase, kaha ola kana yimuhite.36 Kaha ambile ngwenyi: “Apa,�Ove Tata, vyuma vyosena vya-pwa vyavyashi kuli ove; fumi-sa lupasa kanelu kuli ami. Olo-ze keshi munayi kusaka chami-ko, shina munayi kusaka chove.”37 Kaha ejile, kuwanavalimutu-lo, kaha ambile kuli Petulu ngwe-nyi: “Ove Shimona uli mutulo?Kawapwanga nangolo jakuha-sa kutona ola yimwe nayami ha-mweko nyi? 38 Enu malunga,tonenunga, lombenunga manga-na muhone kwingila muchese-ko. Shipilitu yinasake vene, olozemusonyi unahehela.” 39 Kahaayile cheka, alombele nakuhanji-ka vyuma vyovimwe. 40 Kahaejile cheka kuwana nawa valimutulo, mwomwo meso avo ale-mene natulo, ngocho kavapwi-le namazu eka akumukumbulu-lako. 41 Kaha ejile kamuchita-tu nakwamba kuli vakivo ngwe-nyi: “Shimbu yakufwana nganayino enu munasavala nakunoka!Kunahu! Ola jino yinahete! Tale-nu! Mwanamutu vanamuhanemumavoko avaka-shili. 42 Ka-tukenu, tuyenu. Talenu! Muka-kungusolola napandama kwaka-mwihi.”

43 Kaha hahaze vene, shimbuapwile nakuhanjika, Yuta, umwehali vaze 12 ejile naliyongome-na lize lyafumine kuli vapili-shitu vavalemu navaka-kusone-

Mak 14:36� Lizu lyachiAlamayiki lizelyalumbununa ngwavo “tata,” chipwe,“Ove Tata.”

ka navakulwane, vanambate ji-poko javo jamikwale najimbwe-chi. 44 Jino muka-kumusolo-la alivwasanyine navo chimwe-za chinjikizo ngwenyi: “Wesho-wo nangusweswenya, ikiye vene;mukasenu muyenga nenyi na-kumulama kanawa.” 45 Kahaejile swi nakuli Yesu na-kwamba ngwenyi: “Ove Lapi!”Kaha amusweswenyele chiku-ma. 46 Ngocho vamukwachilenakumukasa. 47 Oloze umwehali vaze vemanyine kuze, aso-lomwene poko yenyi yamukwa-le nakuveta ndungo yakapili-shitu wakulitulaho nakumuse-pula litwitwi lyenyi. 48 OlozeYesu ambile kuli vakivo ngwe-nyi: “Uno muneza najipoko jami-kwale najimbwechi kwijiva ngemuneza nakukwata chihwanga?49 Ngunapunga nayenu mute-mbele hakumbi hakumbi naku-nangula, oloze kamwangukashi-leko. Oloze chipwenga vene ngo-cho mangana Visoneka vitese-mo.”

50 Kaha vosena vamusezele,vachinyine. 51 Oloze mukwe-ze umwe walunga uze alijingili-kile lihina lyamwaza hamujimbawenyi, aputukile kumukavangiji-la hakamwihi, kaha vasakile ku-mukwata, 52 oloze asezele lizelihina lyenyi nakuchina uselese-le.�

53 Jino vatwalile Yesu kuli ka-pilishitu wakulitulaho, kaha va-pilishitu vavalemu vosena na-vakulwane navaka-kusoneka va-likungulwile hamwe. 54 OlozePetulu amukavangijile hakasukuswi nakuchipango chakapilishi-tu wakulitulaho, kaha atwami-ne hamwe navaka-kuzata kuzu-

Mak 14:52� Chipwe “kuhona kuvwalakanawa.”

Page 96: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

93 Mwamukana Yesu. Ndemba mwatambika MAKO 14:55–15:1

vo nakwotela kakahya. 55 Ha-lwola kanelu, vapilishitu vavale-mu navaka-Sunendeline vosenavapwile nakutondatonda unjihowakuvangijikila Yesu manganavamujihe, oloze kavawanyine nu-mba umweko. 56 Vavavulu va-pwile nakuhana unjiho wamaku-li wakumuvangijikila, oloze unji-ho wavo kawalitombwelengako.57 Kaha vamwe nawa vakatuki-lenga nakwambulula unjiho wa-makuli ngwavo: 58 “Twamwi-vwile mwamba ngwenyi, ‘Nangu-kashiula eyi tembele vatungilenamavoko, kaha mumakumbiatatu nangukatunga yeka, olozekeshi yakutunga namavokoko.’ ”59 Oloze chipwe hamilonga veneeyi, unjiho wavo kawayile mwo-mumweko.

60 Kukuminyinako, kapili-shitu wakulitulaho emanyinemukachi kavo nakwihula Yesungwenyi: “Kaweshi navyakuku-mbulula haunjiho ou vali nakwa-mbulula ava hali oveko tahi?”61 Oloze aholele kulu, kaha ka-kumbulwile lizu numba limwe-ko. Cheka nawa, kapilishitu wa-kulitulaho aputukile kumwihu-la ngwenyi: “Ove yove Kulishi-tu MwanaWayou Vakisula tahi?”62 Jino Yesu ambile ngwenyi:“Yami vene, kahenu namukamo-na Mwanamutu natwame kulivo-ko lyachilyo lyangolo, ali nakwi-za namavwi amwilu.” 63 Ha-kwivwa ngocho, kapilishitu wa-kulitulaho apulile uvwalo we-nyi nakwamba ngwenyi: “Ika-ze natusakila chekavinjihoveka?64 Munevu omu nasaula Kalu-nga. Munashinganyeka muka?”Vosena vamuhanyine mulongangwavo atela kufwa. 65 Kahavamwe vaputukile kumufwijilamaleji nakumufwika kumeso

enyi nakumulukula jikonyi na-kwamba kuli ikiye ngwavo: “Po-lofweta!” Kahomu vamuvetele ji-mbanda kumeso, tupasu vamu-mbachile.

66 Jino shimbu Petulu atwa-mine mwishi, muze vene muchi-pango, umwe hali vaze vanga-mba vamapwevo vakapilishituwakulitulaho ejile. 67 Kahahakumona Petulu ali nakwo-tela kakahya, amutalile swi na-kwamba ngwenyi: “Nayove nawawapwanga naYesu wakuNaza-leta.” 68 Oloze ikiye alihami-kile ngwenyi: “Ami kangwamu-tachikizako, kahovyo uli naku-hanjika nawa ami kungulumbu-nukila nduma,” kaha alovoke-le nakuya kukapete kawingililo.69 Kuze nawa, uze ngamba wa-pwevo amumwene, kaha aputu-kile cheka kwamba kuli vaze ve-manyine kuze ngwenyi: “Ou na-ikiye minavo.” 70 Kaha aputu-kile kukana cheka. Kahomu ha-hichile cheka katando kakande-nde vaze vemanyine kuze va-putukile kwamba kuli Petulungwavo: “Pundu vene nayoveuminavo, mwomwo umuka-Nga-lileya.” 71 Oloze ikiye aputuki-le kulyangula nakulishingangwenyi: “Ou mutu muli naku-vuluka ami kangwamutachikiza-ko!” 72 Kaha hahaze vene nde-mba atambikile kamuchivali;kaha Petulu anukile mazu aha-njikile Yesu kuli ikiye ngwenyi:“Shimbu kanda ndemba atambi-ke kamuchivali, naungukana ma-papa katatu.” Jino evwile kumu-chima kukola, kaha alilile.

15 Kaha hahaze vene kulu-ngulungu lyakucha, vapi-

lishitu vavalemu navakulwa-ne navaka-kusoneka, navaka-Sunendeline vosena vatwamine

Page 97: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MAKO 15:2-24 Kumeso aPilatu. Kumuhenda Yesu 94

punga, kaha vakashile Yesu, va-mutwalile nakumuhana kuli Pi-latu. 2 Kaha Pilatu amwihwilengwenyi: “Ove yove MwanganawavaYuleya tahi?” Yesu amuku-mbulwile ngwenyi: “Ove lyaveneunambemo lyehi.” 3 Oloze va-pilishitu vavalemu vapwile naku-muvangijikila vyuma vyavivulu.4 Jino Pilatu aputukile kumwi-hula cheka ngwenyi: “Kaweshinamazu akukumbululako tahi?Ivwa milonga kuvula vali naku-kuhana.” 5 Oloze Yesu kamu-kumbulwile numba lizu limweko,ngocho Pilatu alikomokelele chi-kuma.

6 Kaha hachiwanyino hichi-wanyino, Pilatu apwilenga naku-kasununa funge umwe, uze valo-mbelenga vatu. 7 Kaha halwo-la kana luze, mutu vavulukilengangwavo Mbalapa, apwile muzuvoyaufunge hamwe kaha navaka-kufumbukila fulumende vaze va-jihile vatu hakufumbukila chavofulumende. 8 Ngocho lize liyo-ngomena lyejile, kahavaputukilekumulomba Pilatu kweseka na-muze apwilenga nakuvalingila.9 Ikiye avakumbulwile ngwe-nyi: “Namusaka ngwenu ngumi-kasunwine Mwangana wavaYu-leya tahi?” 10 Mwomwo ejivi-le ngwenyi vapilishitu vavalemuvamuhanyine kuli ikiye haku-mwivwila lushiushiu. 11 Olo-ze vapilishitu vavalemu vasangu-mwine lize liyongomena manga-na valombe Pilatu avakasunwi-ne Mbalapa. 12 Cheka nawaPilatu avakumbulwile ngwenyi:“Nyi jino ou mwavuluka ngwenuMwangana wavaYuleya ngumu-linge muka?” 13 Vatambaka-nyine cheka ngwavo: “Musukikehachitondo!” 14 Oloze Pilatuatwalileho nakwamba kuli vaki-

vo ngwenyi: “Mwomwo ika? Chu-ma muka chachipi nalingi?” Olo-ze vakivo vatambakanyine chi-kuma ngwavo: “Musukike hachi-tondo!” 15 Ngocho Pilatu ha-kusaka ngwenyi asuulwise lizeliyongomena, avakasunwinyineMbalapa, kahomu alingile hana-vetesa lyehi Yesu vikote, amuha-nyine kuli maswalale vamusuki-ke hachitondo.

16 Vaze maswalale jino vamu-twalile muchipango, muzuvoyanguvulu, kaha vakungulwi-le lizavu lyamaswalale lyosena,17 kaha vamuvwikile uvwalowaungonyi, vavinjile nawa mu-chama wamingonga nakumu-vwikawo. 18 Kaha vaputuki-le kumumeneka ngwavo: “Mwo-yo wove, ove Mwangana wavaYu-leya!” 19 Kaha vamuvetelenganawa lihongo mumutwe naku-mufwijila maleji, kaha vafuka-minenga nakulifukula kuli ikiye.20 Kukuminyinako, omu vaku-mishile kumuhenda, vamuzulileuze uvwalo waungonyi nakumu-vwika cheka uvwalo wenyi wa-helu. Kaha vamutwalile manga-na vakamusukike hachitondo.21 Kaha nawa vashinjilile mutuapwile nakuhita kufuma kuchi-kwazo, lijina lyenyi Shimona wa-kuKulene, ise yaAlekesande na-Lufuse ngwavo ambate chitondochakuyanjishila Yesu.

22 Ngocho vamunehele kuchi-helavavuluka ngwavo Ngolongo-ta, kulyalumuna linalumbunu-na ngwavo, “Chihela chaChiko-la.” 23 Jino vesekele kumuha-na vinyo vyakufutula namila ya-kupendesa, oloze kavinwine-ko. 24 Kaha vamusukikile ha-chitondo, valipangilile uvwalowenyi wahelu hakuzachisa tu-tachikijilo vamone uvwalo mwa-

Page 98: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

95 Kumusukika kuNgolongota. Lihina MAKO 15:25-43

mbata mutu himutu. 25 Olavamusukikile hachitondo yapwi-le ola yamuchitatu.� 26 Kahahelu vasonekeleho mazu akuvu-luka mulonga wenyi vamuhanyi-ne ngwavo: “MwanganaWavaYu-leya.” 27 Kaha nawa kuli iki-ye vasukikileko vihwanga vava-li havitondo, umwe kuchilyo che-nyi kaha mukwavo kuchimoswe.28 ——� 29 Jino vaze vahichi-lenga mujila vapwile nakumusa-ula, nakupyakwojola mitwe yavonakwamba ngwavo: “Wo! Ovewa-mbile kushiula tembele nakuyi-tunga mumakumbi atatu, 30 li-lwile ove lyavene hakusulukaokwo kuchitondo chakuyanjishi-la.” 31 Chochimwe nawa nava-pilishitu vavalemu navaka-kuso-neka, vapwile nakuseha mwavo-mwavo ngwavo: “Alwilile veka;oloze ivene keshi kuhasa kuli-lwilako! 32 Mwechenu Kulishi-tu Mwangana waIsalele asulukejino hachitondo chakuyanjishila,mangana tumone numba twitavi-le.” Navaze vasukikile havitondohamwe naikiye vapwile nakumu-saula.

33 Omu yahetele ola yamuchi-tanu nayimwe� milima yafwiki-le lifuchi lize lyosena palanga na-kuola yamuchitanu najiwana.�34 Kaha haola yamuchitanu na-jiwana, Yesu atambakanyine na-lizu lyakukanguka ngwenyi:“Eli, Eli, lama savakata-nyi?” kuwalumuna analumbunu-na ngwavo, “Ove Kalunga kami,ove Kalunga kami, mwomwo ikaunangusezela?” 35 Kaha vatu

Mak 15:25� Kafwe 9:00, kuputukila ku-lava na 6:00 yachimene. 28� Mazu ana-hono kupwa muvesi yino, talenu kwinyi-kila chamwishi hali Mat 17:21.33� Kafwe 12:00, kuputukila kulavana 6:00 yachimene. 33� Kafwe 15:00.

vamwe vaze vemanyine kwaka-mwihi hakwivwa ngocho, vapu-tukile kwamba ngwavo: “Ivwenu!Ali nakusanyikaElija.” 36 Jinominavo umwe alahile, azove-sele chiponja� navinyo vinga-ngamina, achihakile kulihongo,kaha amuhanyine anwenga na-kwamba ngwenyi: “Mwechenu!Manenu tutale numba nge Eli-ja mweza nakumufumisaho.”37 Oloze Yesu atambakanyinenalizu lyakukanguka, kaha afwi-le. 38 Kaha lize lihina lyamu-chihela chajila lyapulikile muva-li, kufumisa kwilu mbwe nakwi-shi. 39 Kaha kapitau kama-swalale uze emanyinyine kuzeamwenenga kanawa Yesu, haku-monavyumavize vyasolokele ha-lwola lwakufwa chenyi, ambilengwenyi: “Pundu vene ou mutuapwanga MwanaKalunga.”

40 Kaha kwapwile nawa ma-pwevo vavavulu vapwile haha-suku nakutala, hali vakivo ha-pwile Maliya Mangatala, naMali-ya nevo yaYakova WamundendenaYose, kaha nawa naSalome,41 vaze vamukavilenga naku-muzachila omu apwile muNgali-leya, namapwevo veka vavavulunawavaze vakandukile nenyi na-kwiza kuYelusalema.

42 Jino omu lyalingile likumbihilinahunguluka lyehi, kaha ha-kuwana nge lyapwile LikumbilyaKulongesa Vyuma, hiliku-mbi lyakukokela kuSambata,43 kwejile Yosefwe wakuAli-mateya, chilolo wamulemu mu-Liuka lyaVaka-kutwama Punga,uze nawa apwilenga nakuvanda-mina Wangana waKalunga. Oumutu ahamukile nakuya kuli

Mak 15:36� Chuma chachivwovu cha-kufwana nge mupelo.

Page 99: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MAKO 15:44–16:16 Mapwevo kuya nakutala kuchimbumbe 96

Pilatu nakulomba mujimba wa-Yesu. 44 Oloze Pilatu ahuhwa-sanyine numba nge Yesu nafulyehi nyi chiku, kaha asanyikilekapitau kamaswalale nakumwi-hula ejive numba nge nafu lyehi.45 Ngocho omu awanyine unji-ho kuli uze kapitau kamaswala-le, etavishileYosefwe ambate uzemujimba. 46 Ngocho alanjile li-hina lyamwaza, amufumishile-ho, kaha amuvungilile halize li-hina lyamwaza nakumusavalikamuchimbumbe chize chapwilechakutota mulilolwa, kaha ashi-ndumwinyineko lilolwa lyali-nene kuchikolo chachimbumbe.47 Oloze Maliya Mangatala, na-Maliya naye yaYose vatwalileholika nakutala kuze vamusavali-kile.

16 Jino omu yalingile Samba-ta yinahichi lyehi, Mali-

ya Mangatala naMaliya naye ya-Yakova, naSalome, valanjile vyu-ma vyalivumba lyamwaza ma-ngana vezenga nakukwita mu-jimba wenyi. 2 Kaha nachime-nemene halikumbi lyatete mu-chalumingo, vejile kuchimbu-mbe, oho likumbi linatutukalyehi. 3 Kaha vapwile nakuli-hwojola ngwavo: “Iyaze mwatu-shindumwina lilolwa kuchikolochachimbumbe?” 4 Oloze omuvandwile meso avo, vamwene li-lolwa vanalishindumunako lye-hi, numba tuhu lyapwile lyali-nene chikuma. 5 Omu vengili-le muchimbumbe, vamwene mu-kweze walunga natwame kumu-tamba wachilyo, navwale lihinalyakukuluka litoma, kaha vevwi-le woma. 6 Kaha ikiye ambilekuli vakivo ngwenyi: “Kandakwivwa womako. Ngunatachiki-za ngwami enu muli nakutondaYesu wakuNazaleta, uze vasu-

kikanga hachitondo. Vanamusa-ngula lyehi; kunowauchiko. Tale-nu! Aha hakiko hachihela vamu-savalikanga. 7 Oloze yenu, mu-kalweze tumbaji twenyi naPetu-lu ngwenu, ‘Ikiye mwatwamina-ko kuya kuNgalileya; kuze kuki-ko vene namukamumwena, ngemuze amilwezele.’ ” 8 Jino omuvalovokele, vachinyine kufumakuze kuchimbumbe, vachikimi-ne nakulikomokela chikuma.Kaha kavalwezele mutu umwechumako, mwomwo vevwilewoma.

CHIKUKULWISHICHACHISUKU

Mumikanda yimwe yakushikulu (ya-Codex Alexandrinus, Codex Ephra-emi, Codex Bezae) najiMbimbiliya jeka(jaLatin Vulgate, Curetonian Syriac,Syriac Peshitta) vasonekamo nachiku-kulwishi chachisuku echi chili mwishi,oloze mumikanda yaCodex Sinaiticus,Codex Vaticanus, the Sinaitic Syriaccodex, naArmenian Version kavachiso-nekamoko:

9 Omu Yesu alingile hanasangu-ka lyehi nachimenemene halikumbi lya-tete muchalumingo, alisolwele chate-te kuli Maliya Mangatala uze valowe-le vandemone 7. 10 Ou pwevo ayilenakwambulwila vaze vapwilenga naYe-su, shimbu vapwile nakulishona naku-lila. 11 Oloze vakivo hakwivwa ngwa-vo Yesu nayoyo cheka kaha nawa Mali-ya namumono, kavetavileko. 12 Kahanawa, hakukuma chavyumevi, alisolwe-le cheka mujila yeka kuli veka vavali,omu vapwile nakutambuka nakuya ku-chikwazo, 13 kaha vakindulukile, va-mbulwile kuli vakwavo vosena. Navaki-vo nawa kavavetavilileko. 14 Olozekutwala muze, alisolwele jino kuli vaze11 omu vasendavalile kumesa, kaha ava-hanjikilile hakuhona kupwa nalufwele-lo, nahakunjinjila chamichima yavomwomwo vahonene kwitava vaze va-mumwene hivanamusangula lyehi kuva-fu. 15 Kaha ambile kuli vakivo ngwe-nyi: “Yenunga mukaye kosena nakwa-mbulula mujimbu wamwaza kuli vatuvosena. 16 Uzemwetava nakumumba-pachisa, navakamulwila, oloze uze mwa-

Page 100: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

97 Kangelo mweza kuli Zekaliya MAKO 16:17—LUKA 1:13

1 Hakumona nge vavavulu va-nesejeka lyehi kukungulu-

la nakusoneka mijimbu yavyu-ma vize twetavila muli etu,2 nge muze vatulwezelevyo vazevapwile vakaleho navaka-ku-zata milimo yakwambulula mu-jimbu kufuma vene kukuputukachavyumevi, 3 ngocho naya-mi nawa ngunachimono kupwachakutamo kukusonekelavyokweseka nomu muvyalikavilaove Teyofwilo wamulemu, mwo-mwo ngunahehwojola kanawamwaya vyuma vyosena kufu-ma kuze vyaputukilile, 4 ma-ngana ngwami utachikize kana-wa shindakanyi yavyumovyo va-napunga nakukunangula nama-zu ahakanwa.

5 Hamakumbi aze amwanga-na wavaYuleya, Helote, kwapwi-le kapilishitu umwe, lijina lyenyiikiye Zekaliya, wakumukana wa-Aviya, kaha pwevo lyenyi apwi-le umwe wavana vaAlone, lijinalyenyi ikiye Elizaveta. 6 Vose-na vavali vapwile vaka-kwoloka

kumeso aKalunga mwomwo va-tambukilenga mukwoloka mwa-ya jishimbi namuvyuma vyasaki-wa mujishimbi jaYehova josena.7 Oloze kavapwile namwanako,mwomwo Elizaveta apwile mu-mba, kaha vosena vavali vakulilechikuma.

8 Jino omu apwile nakuzatamulimo waupilishitu kumesoaKalunga hamakumbi amuka-na wavo, 9 vamusakwile engi-le muchihela chaYehova chaji-la mangana alumbe vize vyali-vumba lyamwaza nge omu mwa-ya chisemwa chakuzata muli-mo waupilishitu, 10 kaha liyo-ngomena lyavatu vosena vapwi-le nakulomba kuweluka hao-la yakulumba vize vyalivumbalyamwaza. 11 Jino kangelo ka-Yehova asolokele kuli ikiye, ne-mana kumutamba wachilyo wa-lijiko lyakulumbila vize vyali-vumba lyamwaza. 12 Omu Ze-kaliya amumwene, alizuzukili-le, kaha evwile woma. 13 Olo-ze uze kangelo ambile kuli ikiye

MUJIMBU WAMWAZA ASONEKELE

LUKA

cccdccc

kana kwitava navakamuhana mulonga.17 Kaha nawa, vaze navaketava navaka-solola vinjikizo vino: Navakalovolangavandemone mulijina lyami, navakaha-njikanga mumalimi, 18 navakanona-nga manoka namavoko avo, kaha kachinge navakanwanga chuma chaulembe,kacheshi kukavalinga mumweko. Nava-kanangikanga nawa mavoko avo halivaka-kuviza, kaha navakahinduka.”

19 Jino Mwata Yesu omu alingile ha-nakumisa lyehi kuhanjika navo, vamu-tambwile mwilu, kaha atwamine kulivo-ko lyachilyo lyaKalunga. 20 Ngocho,vayile vambulwile kwosena, kaha Mwa-

ta azachilenga navo hamwe, nakuku-ndwiza mujimbu kuhichila muvinjikizovize vazachilenga.

CHIKUKULWISHICHACHIHI

Mikanda yimwe yausula najiMbimbi-liya jimwe vyatwama nachikukulwishichachihi chino kufuma hali Mako 16:8:

Oloze vyosena vize vavashikile vavya-mbulwile mukavatu kuli vaze vapwilenaPetulu. Kaha nawa, kufuma havyu-mevi, Yesu ivene atumine luvila lwajilalwakwilila lwaulwilo wahaya myaka yo-sena kuhichila muli vakivo kufuma ku-musamuko swi nakumulauko.

Page 101: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

LUKA 1:14-32 Elizaveta mwemita. Ngavalyele 98

ngwenyi: “Ove Zekaliya kandawivwa womako, mwomwo kulo-mba chove chakulembelela vana-chivu lyehi, pwevo lyove Elizave-ta mwakakusemena mwana wa-lunga, kaha ukamuluka lijinangwove, Yowano. 14 Naukawa-hililanga nakulisamba chikuma,kaha vatu vavavulu navakevwakuwaha hakusemuka chenyi,15 mwomwo mwakapwanga wa-mulemu kumeso aYehova. Olo-ze katela kukanwa vinyo chipwewala wausasuko, kaha mwakaza-la nashipilitu yajila kufuma venekukusemuka, 16 kaha mwaka-kindulwisa vana vaIsalele vava-vulu kuli Yehova Kalunga kavo.17 Kaha nawa mwakatwamina-ko kulutwe lwaKalunga nashipi-litu ngana yaElija nangolo jenyi,mangana akakindulwise michi-ma yamasevo kuli vana vavo, na-kukindulwisa nawa vaka-kulika-nga kumangana amwenemweneavaka-kwoloka, nakumulongese-la Yehova vatu mangana akava-wane vakulizanga lyehi.”

18 Zekaliya ambile kuli uzekangelo ngwenyi: “Uno nangwi-jivila haka? Mwomwo ami ngu-kashinakaji, kaha pwevo lyaminawa hanakulu lyehi chikuma.”19 Uze kangelo amukumbulwi-le ngwenyi: “Ami yami Ngava-lyele uze eji kwimananga kume-so aKalunga, kaha vangutuma-nga kwiza nakuhanjika nove, na-kwambulula mujimbu wamwazawavyumevi kuli ove. 20 Olozetala, naupwanga ukamama, kahakaweshi kuhanjikangako pala-nga nakulikumbi lize navikaso-loka vyuma kana, mwomwo ka-wetavilile mazu amiko aze na-wakatesamo halwola lwawo va-watongwela.” 21 Jino vatu va-pwile lika nakuvandamina Zeka-

liya, kaha valikomokelele haku-shimbula chikuma muze mu-chihela chajila. 22 Oloze omualovokelemo kahashile kuhanji-ka kuli vakivoko, ngocho vata-chikijile ngwavo namono chu-ma chakukomwesa muze muchi-hela chajila. Kaha azachishile-nga jino mavoko hakuhanjikanavo, oloze apwile lika naumama.23 Jino omu akumine makumbienyi akuzata mulimo wajila, ayi-le kumahyenyi.

24 Jino kufuma hamakumbiaze, puwenyi Elizaveta emichi-le lijimo, kaha kalisolwelenga ive-ne kuvatuko hatukweji vatanu,nakwamba ngwenyi: 25 “Omumukiko vene nangulingi Yehovahamakumbi awa, nangwalakananakungufumisa kusauka nguna-saukanga kuvatu.”

26 Jino hakakweji wamuchi-tanu naumwe, uze kangelo Nga-valyele vamutumine kuli Kalu-nga ayenga kunganda yakuNga-lileyavavuluka ngwavoNazaleta,27 kuli mwanapwevo uze kandaachilisavaleho lyehi nalunga, uzevahuhwa lyehi kuli Yosefwe, lu-ngawakutangayaNdavichi, kahalijina lyayauze mwanapwevo iki-ye Maliya. 28 Kahomu Ngava-lyele engililemuze apwileMaliya,ambile ngwenyi: “Mwoyo wove,ove vakisula, Yehova ali nayo-ve.” 29 Oloze ikiye alikomoke-lele chikuma hamazu awa, kahaaputukile kushinganyeka awa-ne mwalumbunukilile kumene-ka kanechi. 30 Ngocho uze ka-ngelo ambile kuli ikiye ngwenyi:“Ove Maliya, kandawivwawoma-ko, mwomwoKalunga nakwivwi-la uselewa. 31 Tala! Nawimitalijimo, kaha naukasema mwanawalunga, ukamuluka lijina ngwo-ve, Yesu. 32 Ou mwakapwanga

Page 102: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

99 Elizaveta, Maliya navahanjika LUKA 1:33-55

wamulemu, kaha navakamuvu-lukanga ngwavo, Mwana wayouWakulitulaho Chikuma, kahaYe-hova Kalunga mwakamuhana li-tanda lyakakuluka yenyi Ndavi-chi, 33 mwakapwanga Mwa-ngana wavava vakuzuvo yaYako-va haya myaka yosena, kaha Wa-nganawenyi kaweshi kukakuma-ko.”

34 OlozeMaliya ambile kuli uzekangelo ngwenyi: “Uno nachi-pwa ngachilihi ngocho, hakuwa-na nge ami kanda nguchilisava-leho lyehi nalunga?” 35 Uze ka-ngelo amukumbulwile ngwenyi:“Shipilitu yajila nayiza hali ove,kaha ngolo jayou WakulitulahoChikuma najitwama hali ove. Shi-kaho ou mwakasemuka navaka-muvuluka ngwavo, wajila, Mwa-naKalunga. 36 Kaha kausokokove Elizaveta uze vavulukile-nga ngwavomumba, naikiye nawanemita lijimo lyamwana walungamuushinakaji wenyi, uno jino hi-kakweji wamuchitanu naumwe,37 mwomwo kakweshi mazu azenahanjika Kalunga nawahonakutesamoko.” 38 Jino Maliyaambile ngwenyi: “Tala, ami ndu-ngo yaYehova wapwevo! Chipwe-ngavenengochokwesekanamazuove.” Hakwivwa ngocho, uze ka-ngelo amusezele.

39 Ngocho Maliya akatuki-le hamakumbi aze, ayile lumbu-shi kungalila yajipili, kunga-nda yamuYuta, 40 kaha engili-le muzuvo yaZekaliya nakume-neka Elizaveta. 41 Jino omuElizaveta evwile Maliya mwa-mumeneka, kemba uze apwilemujimo lyenyi alyungunwine;kaha Elizaveta azalile nashipilituyajila, 42 kaha atambakanyi-ne nalizu lyakukanguka ngwe-nyi: “Ove yove vakisula hali ma-

pwevo vosena, kaha vakisulanawa shina mwanou mwakase-muka mujimo lyove! 43 Unoika ngunatokwela ngana, haku-ngutambukila kuli naye yaMwa-ta wami? 44 Mwomwo omungwevwanga lizu lyove lyaku-ngumeneka, kemba nalyungunu-na mujimo lyami nakulisambachikuma. 45 Awahilila nawashina pwevo ou etavilanga, mwo-mwo vyuma vize vanamuvuluki-la kufuma kuli Yehova navikate-samo.”

46 Maliya ambile ngwenyi:“Mwono wami naumutohwe-sanga Yehova, 47 kaha shipi-litu yami nayikinyinyinangamuli Mulwilo wami Kalunga,48 mwomwonatale hali ami ndu-ngo yenyi wapwevo uze ahonaulemu. Mwomwo kufuma veneoholili visemunwino vyosena na-vikangwambanga ngwavo, ngu-wakuwahilila, 49 mwomwoUze ukwechi ngolo nangulingi-la vyuma vyavinene, kaha liji-na lyenyi lyajila, 50 kaha kuvi-semunwino hivisemunwino, ku-tetela chenyi nachipwanga halivaze vamwivwa woma. 51 Na-zate vyuma vyangolo nalivokolyenyi, kaha vaka-kulitohwesahavyuma valihalila mumichimayavo navamwange lyehi mwa-mwa. 52 Nafumisa lyehi vatuvangolo hamatanda avo, kaha na-tohwesa vatu vakuhona ulemu;53 vaze vali nazala navekuchisanavyuma vyamwaza, kaha naki-ndulwisa vaka-luheto mavokovo-ko. 54 Nakafwe ngamba yenyiIsalele, mangana asolole ngwe-nyi ali nakwanuka lushiko lwe-nyi lwakutetela, 55 nge muzeahanjikile kuli vakakuluka jetungwenyi mwakatetela Apalaha-ma nambuto yenyi haya myaka

Page 103: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

LUKA 1:56–2:1 Yowano nasemuka. Mazu aZekaliya 100

yosena.” 56 Jino Maliya atwa-mine nenyi kafwe tukweji vata-tu, kaha akindulukile kumahye-nyi.

57 Jino makumbi aElizavetaakusapuluka atelemo, kaha ase-mene mwana walunga. 58 Jinovakwavo vaze atungile navo na-vausoko wenyi omu vevwilengwavo Yehova namutetela chi-kuma, vaputukile kuwahililanenyi hamwe. 59 Kaha hali-kumbi lyamuchitanu naatatu ve-jile nakujihana uze mwana, kahavasakile kumuluka lijina lya-ise ngwavo, Zekaliya. 60 Olo-ze naye akumbulwile ngwenyi:“Nduma! Lijina lyenyi Yowano.”61 Hakwivwa ngocho, vambilekuli ikiye ngwavo: “Kuli vauso-kowove kakweshi umwe atwamanalijina kaneliko.” 62 Jino ve-hwile ise kuzachisa mavoko ava-lweze lijina asakile kuluka uzemwana. 63 Kaha alombele lili-va lyakusonekaho, asonekelehongwenyi: “Lijina lyenyi ikiye Yo-wano.” Ngocho vosena valikomo-kelele. 64 Hahaze vene kanwakenyi kalokolokele, lilimi lyenyilyasovokele, kaha aputukile ku-hanjika nakumwalisa Kalunga.65 Jino vatu vosena vaze vatu-ngile navo vevwile woma, kahavyuma vyosenevi vaputukile ku-vihanjika mungalila yosena yaji-pili yaYuleya, 66 ngocho vose-na vaze vevwileko vavilaminyi-ne mumichima yavo nakwambangwavo: “Ou mwana kana mwa-kapwa ngachilihi?” Mwomwo li-voko lyaYehova lyapwanga chi-kupu nenyi hamwe.

67 Jino ise Zekaliya azalile na-shipilitu yajila, kaha apolofwe-tele ngwenyi: 68 “Vamukisu-lenga Yehova Kalunga kaIsa-lele, mwomwo nalakana vatu je-

nyi nakuvayovola. 69 Natuzu-ndwila lyehi lumbinga lwaulwi-lo muzuvo yangamba yenyi Nda-vichi, 70 nge muze ahanjiki-le kuhichila mutunwa twavapo-lofweto jenyi vajila vakushikulu71 vyaulwilo wakutulwila kulivaka-kole jetu, nakumavoko avo-senavaze vatuhunga, 72 naku-solola lutetelo lwenyi hali vaka-kuluka jetu, nakwanuka chivwa-sano chenyi chajila, 73 lushi-ngo luze alishingile kuli kaku-luka yetu Apalahama, 74 ma-ngana kufuma hakutuyovola ku-mavoko avaka-kole jetu, akatu-hane kutokwa chakumuzachila-nga mulimo wajila chakuzenekawoma 75 nakulyononona na-kwoloka kumeso enyi hamaku-mbi etu osena. 76 Oloze oveMwanaWamundende, navakaku-vulukanga ngwavo ukapolofwe-to kayou Wakulitulaho Chiku-ma, mwomwo naukatwamina-ko kulutwe lwaYehova nakumu-wahishila jijila jenyi, 77 naku-hana vatu jenyi chinyingi cha-kutachikiza ulwilo hakuvakone-kela jishili javo, 78 mwomwoyakeke yaKalunga ketu. Hake-ke kaneyi hakiko vene natuka-mwena musana wakufuma mwi-lu nge uze wahakututuka chali-kumbi, 79 nakumunyikilavazevatwama mumilima namumu-vwimbimbiwakufwa, nakutaliki-sa kanawa vilyachilo vyetu muji-la yakuunda.”

80 Kaha uze mwana ayilengalika nakukula nakuzama mushi-pilitu, kaha apwilenga mupambopalanga nakulikumbi lyakuliso-lola ivene hatoma kuli Isalele.

2 Jino hamakumbi aze, kuli Ke-sale Angusutu kwafumine lu-

shimbi lwakuya kumavu kwa-twama vatu kwosena mangana

Page 104: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

101 Yesu mwasemuka muMbetelema LUKA 2:2-23

vakalisonekese 2 (kulisoneke-sa kanechi chatete chapwile-ko omu Kulenyu apwile nguvu-lu waSulya), 3 kaha vatu vo-sena vaputukile kuya manga-na vakalisonekese, mutu himu-tu kunganda yenyi. 4 NaYose-fwe nawa akatukile kufuma ku-Ngalileya, munganda yaNazale-ta, nakuya kuYuleya kungandayaNdavichi yize vavuluka ngwa-vo Mbetelema, mwomwo apwi-le wakuzuvo yaNdavichi kahanawa afumine kutanga kane-yi. 5 Kaha ayile akalisoneke-se hamwe naMaliya, pwevo lye-nyi uze ambachile, kaha halwolakanelu Maliya apwile hanakulisalyehi. 6 Shimbu vapwile kuze,lwola lwakusapuluka lwahete-le. 7 Kaha asemene mwanenyiwalunga watwatwa, amujingili-le mulihina nakumusavalika mu-ulilo wavimuna, mwomwo muzu-vo yavangeji kamwapwile namu-mwe mwakusavala vakivoko.

8 Kaha mungalila yize nawamwapwile tufunga vatwamine-nga muchipapa nakulama vimu-na javo naufuku. 9 Kukasumu-ka kangelo kaYehova nemanakuli vakivo, kaha upahu waYeho-va wamunyikile hosena haze va-pwile, kaha vevwile woma chiku-ma. 10 Oloze uze kangelo ambi-le kuli vakivo ngwenyi: “Ka-nda namwivwa womako, mwo-mwo nangumyambulila mujimbuwamwaza uze naukaneha kuwa-hilila chachinene kuvatu vose-na, 11 mwomwo lelo lino ku-nganda yaNdavichi kunamise-mukila Mulwilo, ikiye Kulishitu,Mwata. 12 Kaha chinjikizo na-mukejivilaho echi: Namukawa-nakembawakuvungilamulihina,vanamusavalika muulilo wavi-muna.” 13 Kukasumuka, kuli

uze kangelo kwapwile jino mayo-ngomena amwilu ali nakumwali-sa Kalunga nakwamba ngwavo:14 “Vamutohwesenga Kalungauze atwama mwilu, kaha hamavuhapwenga kuunda muli vatu avaeji kwivwilanga kuwaha.”

15 Kahomu vafumine vaze va-ngelo kuli vakivo nakuya mwi-lu, tufunga vaputukile kulihanji-kisa mwavomwavo ngwavo: “Tu-yenu jino mbwe nakuMbetele-ma, tukamone chuma kanochochinasolokako chize natujimbwi-la Yehova.” 16 Kaha vayile wa-shiwashi, vawanyine Maliya na-Yosefwe nauze kemba nawa va-namusavalika muulilo wavimu-na. 17 Omu vamumwene, va-mbulwile mazu aze vavalweze-le kutalisa kulyou mwana wamu-ndende. 18 Kaha vosena vazevevwilekovalikomokelele havyu-mavize vavalwezele kuli vaze tu-funga, 19 oloze Maliya alaminemazu osena awa nakuwashinga-nyeka mumuchima wenyi amonemuwalumbunukilile. 20 Jinovaze tufunga vakindulukile na-kumutohwesa Kalunga naku-mwalisa havyuma vyosena vizevevwile navize vamwene, ngemuze vavalwezelevyo.

21 Jino omu lwahetele lwolalwakumujihana hanyima yama-kumbi 8, vamulukile lijina ngwa-vo, Yesu, lijina lize vamulukilekuli uze kangelo shimbu kandavachimwimite kuli naye.

22 Omu nawa lwahetele lwolalwakuvatomesangemwaya Jishi-mbi jaMose, vanehele uze mwanakuYelusalema mangana vakamu-hane kuli Yehova, 23 nge muzevasoneka muJishimbi jaYehovangwavo: “Wose mwana walungawatwatwa vatela kukamuvu-luka ngwavo wajila kuli Yehova.”

Page 105: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

LUKA 2:24-44 Shimeyone mwapolofweta. Mazu aAna 102

24 Kahavahanyine nawa chimu-na wakuvatula nge muze vambamuJishimbi jaYehova ngwavo:“Tutela vavali chipwe vana vatu-kwilimba vavali.”

25 Kaha kuYelusalema kwa-pwile mutu umwe lijina lyenyiikiye Shimeyone, mutu kanaapwile wakwoloka, muka-kule-mesa Kalunga, kaha apwile nawanakuvandamina omu navakave-ndejeka Isalele, kaha shipilitu ya-jila yapwile hali ikiye. 26 Kahanawa, vamulwezele lyehi kuli Ka-lunga kuhichila mushipilitu yaji-la ngwavo keshi kukalivanga ku-fwako kuvanga namono Kuli-shitu yaYehova. 27 Hakumu-twaminyina nangolo jashipili-tu, engilile jino mutembele, ka-homu visemi vanehele ou mwanawamundende, Yesu, manganava-mulinge nge mwaya chilika cha-muJishimbi, 28 ikiye atambwi-le uze mwana mumavoko enyi,kaha akiswile Kalunga ngwe-nyi: 29 “Ove Mwata Wakulitu-laho, unasuula jino ami ndu-ngo yove nguyenga mukuundakweseka namazu ove 30 mwo-mwo meso ami anamono lyehijila naukanehelamo ulwilo wove31 yize unalongesa lyehi kumesoavatu vosena, 32 himumunyiwakufumisa chiwuva hali vaka-mafuchi, kaha nawa hiupahuwavatu jove Isalele.” 33 Kahaise nanaye valikomokelele ha-vyuma apwile nakuhanjika haliuze kemba. 34 Kaha nawa Shi-meyone avakiswile, kaha ambilekuli naye yakemba Maliya ngwe-nyi: “Tala! Uno mwana vanamu-tongwela kukalingisa vavavu-lu muIsalele vakalimbuke naku-katuka cheka, nakukapwa nawachinjikizo chize navakalumbilisa35 (eyo, poko yamukwale yayi-

suku nayikatuvasana mumwonowove ove lyavene)manganavishi-nganyekavyamumichima yavatuvavavulu vikasoloke hatoma.”

36 Jino kwapwile nawa kapo-lofweto wapwevo, Ana, mwana-Fwanwele, wakumuyachi waA-shele. (Ou pwevo akulile chiku-ma, kaha atwamine nalunga lye-nyi myaka 7 kaha kufuma haku-limbata chavo, 37 kaha apwilejino tuliwe wamyaka yakusemu-ka 84.) Ikiye ejilenga shimbu yo-sena kutembele nakuzatangamulimo wajila naufuku namusa-na nakulijilikanga kulya naku-lombanga mujila yakulembelela.38 Kaha haola vene yize, apa-ndamine kwakamwihi nakupu-tuka kusakwilila Kalunga, naku-hanjikavyayauze mwana kuli vo-sena vaze vapwile nakuvandami-na kusokoka chaYelusalema.

39 Kahomu vakumishile kuli-nga vyuma vyosena kweseka na-Jishimbi jaYehova, vahilukile ku-nganda yavo yaNazaleta, kuNga-lileya. 40 Kaha uze mwana ayi-lenga lika nakukula nakujikiza,nakupwa namangana, kaha Ka-lunga atwalilengaho lika naku-mwivwila uselewa.

41 Jino visemi jenyi vapwile-nga nachilika chakuyanga kuYe-lusalema mwaka himwaka ku-chiwanyino chaPaseka. 42 Ka-homu Yesu ahetele mumyaka ya-kusemuka 12, vakatukile nakuyakweseka nomu valingilenga ha-lwola lwachiwanyino. 43 Omuakumine makumbi achiwanyino,vakatukile nakukinduluka, olozeuze kanyike Yesu asalile kunyi-ma muYelusalema chakuzenekavisemi jenyi kuchitachikiza.44 Hakushinganyeka ngwavo alimuchendo chimwe navakivo, va-tambukile tunda yalikumbi li-

Page 106: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

103 Yesu mutembele oho ali namyaka 12 LUKA 2:45–3:10

mwe, kaha vaputukile kumuto-ndela kuvausoko wavo nakuli ve-nyembo javo. 45 Omu vahone-ne kumuwana, vahilukile che-ka kuYelusalema nakumutonda-tonda chikuma. 46 Kahomumwahichile makumbi atatu, va-muwanyine mutembele, natwa-me mukachi kavaka-kunangu-la, ali nakuvevwilila nakuvehwo-jola. 47 Kaha vosena vaze va-pwile nakumwivwilila valikomo-kelele chikuma hakunangaka-na chenyi nomu akumbulwile-nga vihula. 48 Jino omu vamu-mwene, valikomokelele, kahanaye ambile kuli ikiye ngwe-nyi: “Ove mwanami, ikaze una-tulingila ngana? Tala, ami nai-so tunayanjiwa nakukutondato-nda.” 49 Ikiye ambile kuli va-kivo ngwenyi: “Uno mwapwanganakungutondela ika? Kamwata-chikijile ngwenu ami ngwate-la kupwa muzuvo yaTatako nyi?”50 Oloze vakivo kavamwenemwalumbunukilile mazu ahanji-kile kuli vakivoko.

51 Kaha akatukile nakuhilu-ka navo kuNazaleta, kaha atwa-lileho lika nakuliluula kulivakivo. Naye nawa alamine mazuosena awa mumuchima wenyi.52 Yesu apwile nakuya lika na-kuzovoloka mumangana, naku-kula, nakumwivwila uselewakuli Kalunga nakuli vatu.

3 Jino mumwaka wakupwisamulikumi nayitanu wachi-

yulo chaChivelyu Kesale, omuPondeu Pilatu apwile nguvu-lu waYuleya, Helote nawa apwi-le muka-kuyula mbongi yaNgali-leya, kaha ndumbwenyi Fwilipuapwile muka-kuyula jimbongi ja-Ituleya naTalakonyichi, kahanawa Lusanya apwile muka-ku-yula mbongi yaAvilene 2 mu-

makumbi aKayafwase naKapi-lishitu Wamulemu Anase, mazuaKalunga ejile kuli Yowano mwa-naZekaliya mupambo.

3 Ngocho ejile, kaha atambwo-jokele mujingalila japwile kwa-kamwihi naYotau, nakwambulu-la vyalumbapachiso luze lwapwachinjikizo chakupihilila nakwa-lumuka chakukonekela jishili,4 nge muze vasoneka mumuka-nda wamazu akapolofweto Isa-ya ngwavo: “Ivwenu! Mutu umweali nakuvilika mupambo ngwe-nyi: ‘Wahisenu jilayaYehova! Olo-lenu jijila jenyi. 5 Vinema vyo-senavatela kuvishikila, kaha jipi-li josena namikandu yosenavate-la kuvisalamisa, jijila jakuhengajatela kusungama, vihela vyami-lundu-milundu vyosena vyatelakuvilambisa, 6 kaha vakwechimusonyi vosena navakamona jilayaKalunga yakunehelamo ulwi-lo.’ ”

7 Shikaho aputukile kwambakumayongomena avaze vejilengangwavo vavambapachise kuli iki-ye ngwenyi: “Enu vana vaviye-nge, iyaze namihuhumuna nu-mba muchine utenu waKalu-nga ou uli nakwiza? 8 Shika-ho imenu mihako yize nayisololakupihilila nakwalumuka chenu.Kaha kanda namuputuka kulya-mba enu vaveneko ngwenu, ‘Etutuli natata Apalahama.’ Mwo-mwo nangwamba kuli enu ngwa-mi, Kalunga ali nangolo jakumu-katwila Apalahama vana kufu-ma kumalolwa awa. 9 Chikupuvene, ngimbu yili lyehi kumiji ya-mitondo. Ngocho, weshowo mu-tondo kaweshi nakwima miha-koyamwenemweneko, navautetanakuumbila mukakahya.”

10 Kaha aze mayongomenaapwile nakumwihula ngwavo:

Page 107: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

LUKA 3:11-27 Kumbapachisa Yesu, nakumuwavisa 104

“Vyuma muka jino twatela kuli-nga?” 11 Ikiye apwile nakuva-kumbulula ngwenyi: “Ou ali nau-vwalo uvali ahaneko umwe kuliou keshi nawoko, kahou ali na-vyakulya naikiye nawa alingemwomumwe.” 12 Navaka-ku-tambula mitelo nawa vejile ma-ngana ngwavo vavambapachise,kaha vambile kuli ikiye ngwa-vo: “Ove Muka-kunangula, vyu-ma muka twatela kulinga?”13 Ambile kuli vakivo ngwenyi:“Kanda kufwetesanga mutu mu-telo wakuhambakana hali uzevatomako.” 14 Kaha nawa ma-swalale vapwile nakumwihulangwavo: “Nyi etu twatela kuli-nga vyuma muka?” Kaha ambilekuli vakivo ngwenyi: “Kanda na-muyanjisa mutu numba umwe-ko chipwe kuvangila mutu mu-longako, oloze suulukenunga na-fweto yenu.”

15 Jino omu vatu vapwile na-kutalilila Kulishitu, vosena va-pwile nakulihwojola mumichi-ma yavo hali Yowano ngwavo:“Pamo ou ikiye vene Kulishitu?”16 Yowano avakumbulwile vose-na ngwenyi: “Aminyi nguli na-kumimbapachisa vene mumeya,oloze kuli nakwiza mutu nangu-hambakana ami ngolo, ami ka-ngwatelamo nakukasununa mi-hya yamendelo enyiko. Ikiyemwakamimbapachisa nashipili-tu yajila nakakahya. 17 Chipe-kwiso chenyi chili kulivoko lye-nyi mangana atomese hachizu-ngwilo chenyi to, nakukungulwi-la tiliku yenyi muzuvo yakutuli-kila, oloze muzungunyi mwaka-wocha nakakahya kaze kaveshikuhasa kujimako.”

18 Shikaho Yowano ahanjiki-le nawa mazu amavulu akuvale-mbelela, kaha atwalileho lika na-

kuvilika mujimbu wamwaza ku-vatu. 19 Oloze Helote muka-kuyula mbongi, kufuma haku-muhanjikila kuli Yowano hali He-lochiya pwevo lyandumbwenyi,nahavyuma vyavipi vyosena vizealingile, 20 alihakilileko che-kamulongaukwavo:WakwingisaYowano muzuvo yaufunge.

21 Kahomu valingile hivana-vambapachisa lyehi vatu vose-na, naYesu nawa vamumbapa-chishile. Jino omu apwile na-kulomba, mwilu mwasokolokele,22 kaha shipilitu yajila yakufwa-na nge liyembe yejile nakuwilahali ikiye, kaha mwilu mwafumi-ne lizu ngwavo: “Ove uMwanami,yove ngwazanga; ngunakwivwilakuwaha.”

23 Kaha nawa ivene Yesu, ha-kuputuka kuzata mulimo wenyi,apwile namyaka yakusemuka 30,kaha vamujinyinenga ngwavo,

mwanaYosefwe,Yosefwe mwanaHeli,

24 Heli mwanaMatate,Matate mwanaLevi,Levi mwanaMeleki,Meleki mwanaYanai,Yanai mwanaYosefwe,

25 Yosefwe mwanaMatachiya,Matachiya mwanaAmose,Amose mwanaNahume,Nahume mwanaEseli,Eseli mwanaNangai,

26 Nangai mwanaMayate,Mayate mwanaMatachiya,Matachiya mwanaSemeine,Semeine mwanaYoseke,Yoseke mwanaYota,

27 Yota mwanaYowanane,Yowanane mwanaLesa,Lesa mwanaZeluvavele,ZeluvavelemwanaSheyala-chele,

Sheyalachele mwanaNeli,

Page 108: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

105 Liyavolo mweseka Yesu. Wata wakaye LUKA 3:28–4:10

28 Neli mwanaMeleki,Meleki mwanaAte,Ate mwanaKosame,Kosame mwanaElematame,Elematame mwanaEle,

29 Ele mwanaYesu,Yesu mwanaEliyeze,Eliyeze mwanaYolime,Yolime mwanaMatate,Matate mwanaLevi,

30 Levi mwanaShimeyone,Shimeyone mwanaYuta,Yuta mwanaYosefwe,Yosefwe mwanaYoname,Yoname mwanaElyakime,

31 Elyakime mwanaMeleya,Meleya mwanaMena,Mena mwanaMatata,Matata mwanaNatane,Natane mwanaNdavichi,

32 Ndavichi mwanaYese,Yese mwanaOvete,Ovete mwanaMbowaze,Mbowaze mwanaSalamone,Salamone mwanaNashone,

33 Nashone mwanaAminatave,Aminatave mwanaAlanyi,Alanyi mwanaHezelone,Hezelone mwanaPeleze,Peleze mwanaYuta,

34 Yuta mwanaYakova,Yakova mwanaIsaka,Isaka mwanaApalahama,Apalahama mwanaTela,Tela mwanaNahole,

35 Nahole mwanaSelunge,Selunge mwanaLeu,Leu mwanaPelenge,Pelenge mwanaEvele,Evele mwanaShela,

36 Shela mwanaKainane,KainanemwanaAlapaka-shate,

Alapakashate mwanaSheme,Sheme mwanaNowa,Nowa mwanaLameke,

37 Lameke mwanaMetusela,Metusela mwanaEnoke,

Enoke mwanaYalete,Yalete mwanaMalalele,Malalele mwanaKainane,

38 Kainane mwanaEnoshe,Enoshe mwanaSete,Sete mwanaAlama,Alama mwanaKalunga.

4 Jino omuYesu azalile nashipi-litu yajila, afumine kuYotau,

kaha yize shipilitu yamutwalilemupambo 2 muze apwile ma-kumbi 40 nakumweseka kuli Li-yavolo. Kaha nawa, kalile chu-ma nachimweko hamakumbi aze,jino omu akumine aze maku-mbi, evwile zala. 3 Ngocho Li-yavolo ambile kuli ikiye ngwe-nyi: “Kachi nge umwanaKalu-nga, amba lilolwa eli lyalumu-ke kupwa mbolo.” 4 OlozeYesuamukumbulwile ngwenyi: “Vaso-neka ngwavo: ‘Mutu katela kuyo-yela hambolo kahako.’ ”

5 Ngocho Liyavolo amuka-ndwishile hapili, jino mukapya-pya kakandende kaha amulweke-sele mawangana osena aku-mavu kwatwama vatu. 6 JinoLiyavolo ambile kuli ikiyengwenyi: “Nangukuhana watahamawangana osenawa naupa-hu wawo, mwomwo vanguhana-wo ami, kaha ngweji kuuhana-nga kuli weshowo nangusaka.7 Shikaho nge ove naulifukulakuli ami, kahawatawosenou nau-pwawove.” 8 Yesu amukumbu-lwile ngwenyi: “Vasoneka ngwa-vo: ‘Watela kulemesanga YehovaKalunga kove, kaha ikiye kahawatela kuzachilanga mulimo wa-jila.’ ”

9 Kaha amutwalile nawa mu-Yelusalema, amwimikile helu lya-mbango yatembele, kaha ambilekuli ikiye ngwenyi: “Kachi ngeumwanaKalunga, limbile hama-vu kufuma hano, 10 mwomwo

Page 109: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

LUKA 4:11-29 Mwatanga Isaya. Yesu muNazaleta 106

vasoneka ngwavo: ‘Mwakahanavangelo jenyi lushimbi kutalisakuli ove mangana vakakukinge,11 kaha navakakuzundula na-mavoko avo, kuchina pamo nau-kahukana chilyachilo chove kuli-lolwa.’ ” 12 Yesu amukumbu-lwile ngwenyi: “Vamba ngwavo:‘Kawatela kwesekaYehova Kalu-nga koveko.’ ” 13 Ngocho omuLiyavolo akumishile kumwesekavyeseko vyosena, amusezele na-kuvandamina lwola lweka lwa-mwaza.

14 Jino Yesu azalile nango-lo jashipilitu nakukindulukakuNgalileya. Kaha vyuma vya-mwaza vize vahanjikile hali iki-ye vyatanjile mungalila yosenayize. 15 Ikiye aputukile che-ka kunangula mujisunangongajavo, kaha vatu vosena vamuvu-mbikilenga.

16 Kaha ejile kuNazaleta kuzevamulelelele, jino kweseka na-muze alingilenga halikumbi lya-Sambata, engilile musunango-nga, kaha emanyine manganaatange. 17 Ngochovamuhanyi-ne mukanda wakuvunga waka-polofweto Isaya, atanduwile uzemukanda wakuvunga, kaha awa-nyine haze vasoneka ngwavo:18 “Shipilitu yaYehova yili haliami mwomwo anguwavishile ma-ngana nguvilike mujimbu wa-mwaza kuli vaka-kuhutwa; angu-tumine ngwambulule mujimbuwakusokola vafunge, nakuto-nesa tupuputa, nakusokola vazevanachiki, 19 nakwambulu-la mwaka wauselewa waYehova.”20 Omu akumishile, ajingile uzemukanda wakuvunga, aukindu-lwishile kuli muka-kuzata musu-nangonga, kaha atwamine, nga-chize vatu vosena vaze vapwilemusunangonga vamushishikile.

21 Jino aputukile kwamba kulivakivo ngwenyi: “Lelo lino echichisoneka munevu vene nganachinatesamo.”

22 Vatu vosenavaputukile ku-hanjika mazu amwaza hali iki-ye, nakulikomokela hamazu aye-ma apwile nakulovoka mukanwakenyi, kaha vapwile nakwambangwavo: “Ou kumana keshi mwa-naYosefweko nyi?” 23 Hakwi-vwa ngocho, ambile kuli vakivongwenyi: “Chikupu vene namu-ngutela chishimo chino ngwenu:‘Ove chimbuke, lyuke ove lyave-ne; vyuma tunevu vize vinasolo-ka kuKapelenau, vizate nakunokungalila yakumahyove nawa.’ ”24 Oloze ambile ngwenyi: “Cha-muchano vene nangumilwezangwami, kakweshi kapolofwetonavetavila mungalila yakuma-hyenyiko. 25 Nangumilwezamuchano ngwami: MuIsalelemwapwile vatuliwe vavavulu ha-makumbi aElija halwola luzekwahonene kunoka vula myakayitatu natukweji 6, nakulingisamulifuchi lize lyosenamupwengazala yayinene yakalombolombo.26 Chipwe ngocho, Elija kava-mutumine kuya kuli umwe halivazemapwevoko, shina kuli pwe-vo watuliwe, wakunganda yaZa-lefwate, mulifuchi lyaShitone.27 Kaha nawa, muIsalele mwa-pwile vaka-mbumbavavavulu ha-makumbi akapolofweto Elisha,oloze naumwe wauchi vatomese-le, kuvanga uze kaSulya Namanekaha.” 28 Jino vosena vaze ve-vwile vyuma kanevi musunango-nga, vakwachilematoto, 29 va-katukile, vamulowele mukapa-chapacha kuweluka wangandanakumutwala kuze kwakumbo-lomoka kusongo yapili vene yizevatungilileho nganda yavo, ma-

Page 110: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

107 KuKapelenau. Kwambulula muYuleya LUKA 4:30–5:4

ngana vakamwandumwine ha-mavu. 30 Oloze ikiye aselukilemukachi kavo, aliyililile kwenyi.

31 Kaha ashikumukile kuKa-pelenau, kunganda yamuNgali-leya. Kaha apwile nakuvana-ngula haSambata, 32 ngochovalikomokelele mujila ana-ngwililengamo, mwomwo kuha-njika chenyi chapwile chawa-ta. 33 Jino muze musunango-nga mwapwile mutu apwile na-shipilitu wamajilo, kaha atamba-kanyine nalizu lyakukangukangwenyi: 34 “Ha! Ove Yesu wa-kuNazaleta, vyuma mukaze na-tulinga nayove? Unowezanga na-kutunongesa tahi? Ngunakuta-chikiza kanawa, ove yove Ou Wa-jilawaKalunga.” 35 OlozeYesuatenukilile uze shipilitu wamajilongwenyi: “Hola kulu, lovoka muliikiye.” Omu alingile uze ndemo-ne hanambili lyehi uze mutu ha-mavu mukachi kavo, uze ndemo-ne alovokele muli ikiye chakuze-neka kumuvulumuna. 36 Ha-kumona ngocho, vosena valiko-mokelele nakuputuka kulihanji-kisa mwavomwavo ngwavo: “Ku-hanjika chamuyachi muka veneechi, mwomwo ali nakwamba va-shipilitu vamajilo nalizu lyawatanangolo, kaha vali nakulovoka?”37 Ngocho mujimbu wakuvulu-ka ikiyewatanjile kumitambayo-sena yangalila yize.

38 Omu vafumine musuna-ngonga, akengilile muzuvo ya-Shimona. Jino nayewenu yaShi-mona apwile nakuviza musongowachishika chachinene, kahava-mulembelelele Yesu manganaamukafwe. 39 Ngocho apanda-mine kuli ikiye, ahanjikilile chizechishika, kaha chakumine. Ha-haze vene akatukile nakuputukakuvazachila.

40 Jino omu lyalingile liku-mbi hinaliya nakulauka, vose-na vaze vapwile navatu vaviji-le misongo yeka nayeka vavane-hele kuli ikiye. Ngocho apwilenakuvoka hakunangika mavokoenyi hali mutu himutu. 41 Na-vandemone nawa vapwile naku-lovoka muli vatu vavavulu na-kuteta nakwamba ngwavo: “OveuMwanaKalunga.” Avatenukili-le, kaha ketavishile vandemonevahanjikeko mwomwo vamuta-chikijile ngwavo ikiye Kulishitu.

42 Jino omu kwachele, Yesualovokele nakuyakuchihela kwa-kuhona vatu. Oloze mayongome-na aputukile kumutondatondaswi nakuze apwile, kaha vese-kele kumwimika mangana aho-ne kuvaseza. 43 Oloze ambilekuli vakivo ngwenyi: “Ngwa-tela kwambulula mujimbu wa-mwaza waWangana waKalunganakujinganda jeka nawa, mwo-mwo vikiko vene vangutuminyi-ne.” 44 Ngocho ayile nakwa-mbulula mujisunangonga jamu-Yuleya.

5 Halwola lumwe, omu Yesuemanyine kukulo yachijiva

chaNgenesaleta, liyongomenalyapwile nakumushindakanyanakwivwilila kumazu aKalunga.2 Kaha amwene mato avali va-nawasulika kungenge yachijiva,oloze vaka-kuta vaishi vafumine-mo, vapwile nakukosa moji avo.3 Yesu engilile muwato uze wa-pwile waShimona, kaha amu-lwezele asunune wato nakuune-ha chachindende natunda. Ngo-cho atwamine nakuputuka kuna-ngula aze mayongomena oku iki-ye ali muwato. 4 Omu akumi-shile kuhanjika, ambile kuli Shi-mona ngwenyi: “Twalawato kuzekwakukunama, kaha futenumoji

Page 111: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

LUKA 5:5-22 Kukwata vaishi. Kuka muka-mbumba 108

enu mukwate vaishi.” 5 OlozeShimona akumbulwile ngwenyi:“Ove Muka-kunangula, tunafu-lyangila ufuku wosena, kaha ka-twajihile ishi numba umweko,oloze kweseka namazu ove na-ngufuta moji.” 6 Jino omu vali-ngile ngocho, vakuchikililemovaishi vavavulu chikuma. Kahamoji avo aputukile nakumbitwo-joka. 7 Ngocho vanyachililekovaka-vuwa yavo muwato ukwavomangana vezenga vavakafweko,kaha vejile, vazalishile mato ose-na avali ambe, ngocho mato apu-tukile kuvomba. 8 Jino Shi-mona Petulu hakumona chumakana, alimbilile kumambuli aYe-su nakwamba ngwenyi: “OveMwata, fuma kuli ami, mwomwoami ngumuka-shili.” 9 Petulualikomokelele chikuma navose-na vaze apwile navo, mwomwoyakuvula chavaishi vakwachi-le, 10 kaha naYakova naYowa-no, vana vaZevete vaze vapwilevaka-vuwa yaShimona, navakivonawa valikomokelele. Oloze Yesuambile kuli Shimona ngwenyi:“Kanda wivwa womako. Kufumavene oholili naufutanga vatu.”11 Ngocho vakindulukile naku-sulika mato avo kutunda, kahavasezele vyuma vyosena, vamu-kavangijile.

12 Halwola lukwavo, omuapwile munganda yimwe, kweji-le lunga apwile namusongo wa-mbumba mujimbawenyi wosena.Jino omu amwene Yesu, alimbi-lile chameso hamavu nakumule-mbelela ngwenyi: “Ove Mwata,kachi nge unasake, unahase ku-ngutomesa.” 13 Kaha Yesuolwele livoko lyenyi, amukwachi-le nakwamba ngwenyi: “Nguna-sake vene. Toma.” Kaha haha-ze vene yize mbumba yamufumi-

ne. 14 Ngocho ahanyine uze lu-nga jindongi ngwenyi kandamwalweza mutu numba umwe-ko: “Oloze hakuwana nge unato-mo, yako ukalisolole kuli kapili-shitu nakuhana wana uze avulu-kile Mose, mangana chipwengaunjiho kuli vakivo.” 15 Ngochomujimbu wavyuma alingile wa-tanjilenga lika, kaha mayongo-mena amanene apwile nakuliku-ngulwila hamwe kuli ikiye na-kumwivwilila nakusaka kuvokakumisongo yavo. 16 Oloze iki-ye ayilenga lika kuchihela kwa-kuzeneka vatu nakulomba.

17 Jino chasolokele lwola lu-mwe hamakumbi aze, apwile na-kunangula vatu, kaha vaFwali-seu navaka-kunangula Jishimbivaze vafumine kumembo osenaakuNgalileya nakuYuleya naku-Yelusalema, navakivo vatwami-ne vene kuze, kaha ngolo jaYe-hova japwile hali ikiye manganaahindule vatu. 18 Kaha kweji-le malunga vambachile muka-ka-lepa hakahela kenyi, vapwile na-kutondatonda muuhichilo ma-ngana vamwingise mukachi,vamutumbike kumeso aYesu.19 Oloze omu vahonene kuwanamuuhichilo mwomwo yakuvulachavatu, vanyinyile hamulunguwazuvo, vambandumwine mate-ya amwe, kaha vamuzezumwi-ne nakahela kenyi hakachi ka-vatu vaze vapwile kumeso aYe-su. 20 Kahomu amwene lufwe-lelo lwavo, ambile ngwenyi: “Ovelunga, jishili jove vanakukone-kelajo.” 21 Jino vaze vaka-ku-soneka navaFwaliseu vaputu-kile kushimutwila mwavomwavongwavo: “Iyavenyou ali nakusau-la Kalunga? Uno keshi Kalungakaha ikiye eji kukonekelanga ji-shiliko nyi?” 22 Oloze Yesu ha-

Page 112: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

109 Kuka kalepa. Chiwanyino chaLevi LUKA 5:23-39

kwijiva vyuma vapwile nakushi-nganyeka, avakumbulwile ngwe-nyi: “Uno muli nakushinganyekaika mumichima yenu? 23 Cha-chashi chimwe chilihi, chakwa-mba ngwami, ‘Jishili jove va-nakukonekelajo,’ nyi chakwa-mba ngwami, ‘Katuka utambu-ke’? 24 Oloze hakusaka enumutachikize ngwenu Mwanamu-tu ali nawata hano hamavu wa-kukonekela jishili—” ambile kuliuze muka-kalepa ngwenyi: “Na-ngwambakuli ove ngwami: Katu-ka, mbata kahela kove, yakongakumahyove.” 25 Hahaze veneakatukile kumeso avo, ambachilenavize asavalilengaho, ayile ku-mahyenyi nakumutohwesa Kalu-nga. 26 Jino vosena valikomo-kelele chikuma nakuputuka ku-mutohwesa Kalunga, kaha ve-vwile woma nakwamba ngwavo:“Lelo tunamonovyumavyakuko-mwesa!”

27 Jino omu vyakumine vyu-mevi, alovokele, kaha amwenemuka-kutambula mitelo, liji-na lyenyi ikiye Levi, natwamekuzuvo yakutelela mitelo, kahaambile kuli ikiye ngwenyi:“Pwako umuka-kungukavangi-za.” 28 Kaha asezele vyumavyosena, akatukile, ayile naku-mukavangiza. 29 Kaha nawa,Levi amuwahishilile chiwanyi-no chakulya chachinene muzu-vo yenyi, kaha kwapwile liza-vu lyalinene lyavaka-kutambulamitelo navatu vekavaze vasenda-valile navo kumesa. 30 Jino va-Fwaliseu navaka-kusoneka javohakumona chumakanechi, vapu-tukile kutatwokesa tumbaji twe-nyi ngwavo: “Mwomwo ika mwejikulilanga nakunwina hamwe na-vaka-kutambula mitelo navaka-shili?” 31 Yesu avakumbulwile

ngwenyi: “Vaze vavakangule ka-veshi kusakiwa chimbukeko, ku-vanga vaze vali nakuviza kaha.32 Ami kangwejile nakusanyi-ka vaka-kwolokako, oloze shinavaka-shili mangana vapihilile na-kwalumuka.”

33 Vambile kuli ikiye ngwa-vo: “Tumbaji twaYowano vejikulijilikanga kulya kakavulunakulombanga mujila yakule-mbelela, navava vavaFwaliseunawa mukiko veji kulinganga,oloze ava vayove veji kulyanganakunwa.” 34 Yesu ambile kulivakivo ngwenyi: “Uno namuha-sa kulingisa masepa jamwenya-mwenga kulijilika kulya shimbumwenyamwenga achili hamwenavakivo numba? 35 Oloze ma-kumbi nawakeza omu navakafu-misa mwenyamwenga kuli vaki-vo; kaha hamakumbi aze numba-nyi vakalijilike kulya.”

36 Kaha nawa avalwezele chi-fwanyisa ngwenyi: “Kakweshimutu mwateta chikamba ku-uvwalo wauhya nakuchitonge-la hauvwalo wamwakako. Kachinge mwalinga ngocho, kaha chi-ze chikamba chachihya na-chipula uze uvwalo wamwaka,kaha nawa chize chikamba ka-cheshi kuya mwomumwe nauzeuvwalo wamwakako. 37 Kahanawa, kakweshi mutu mwalo-ngela vinyo vyavihya mujitu-ku javilambu vyamwakako. Ka-chi nge mwalinga ngocho, kahavize vinyo vyavihya navipula vi-lambu, kaha vinyo navimwanga-la, navilambu nawa navilyenye-ka. 38 Oloze vinyovyavihyava-tela kuvilongela mujituku javi-lambu vyavihya. 39 Mutu uzenanu lyehi vinyo vyamwaka ke-shi kusaka nawa kunwa vinyovyavihyako, mwomwo mwamba

Page 113: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

LUKA 6:1-19 Kwaha haSambata. Kuluka vaposetolo 110

ngwenyi, ‘Evi vyamwaka vina-wahe.’ ”

6 Jino haSambata yimwe apwi-le nakuhita mumawande ati-

liku, kaha tumbaji twenyi va-pwile nakuhela tumitwe twatili-ku nakuyifwenya mumavoko avonakulya. 2 VaFwaliseu vamwehakumona chuma kana, vambilengwavo: “Mwomwo ika muli na-kulingila chuma chize kavetavisakulinga haSambatako?” 3 Olo-ze Yesu avakumbulwile ngwenyi:“Uno kanda mutangengaho lye-hi muze alingile Ndavichi nava-tu vaze apwile navo omu vevwi-le zalako nyi? 4 Nomu engililemuzuvo yaKalunga nakutambu-la jize jimbolo jakutumbika ku-meso aKalunga nakujilya, naku-hanako jimwe kuli vaze apwilenavo, jimbolo jize kavetavisamutu numba umwe kulya shi-na vapilishitu kahako nyi?”5 Kaha atwalileho nakwambakuli vakivo ngwenyi: “Mwatawa-Sambata ikiye vene Mwanamu-tu.”

6 Kaha chasolokele haSamba-ta yeka nawa, engilile musuna-ngonga nakuputuka kunangu-la. Kaha muze mwapwile mutuwakusoseka livoko lyachilyo.7 Vaka-kusoneka navaFwali-seu vapwile nakumulama chiku-ma nameso vamone numba ngemwoka mutu haSambata manga-na vawane jila yakumuhanyina-mo mulonga. 8 Oloze ikiye eji-vile vyuma vapwile nakushi-nganyeka, numba ngocho, ambi-le kuli uze lunga wakusosekalivoko ngwenyi: “Katuka, ima-namukachi ketu.” Kaha akatuki-le, emanyine. 9 JinoYesu ambi-le kuli vakivo ngwenyi: “Nangu-mihula enu vatu ngwami, Uno

chimwe chilihi vetavisa kulingahaSambata, kulinga mwamwa-za nyi kulinga mwamupi, chipwekulwila mwono nyi kuunonge-sa?” 10 Kahomu alingile hana-vatale lyehi vosena, ambile kuliuze lunga ngwenyi: “Olola livo-ko lyove.” Uze lunga alingile venengocho, kaha livoko lyenyi lyalu-mukile cheka kupwa lyalambwe.11 Oloze vakivo vapihililile chi-kuma, kaha vaputukile kuliha-njikisa mwavomwavo vamonemwakumulingila Yesu.

12 Kaha chasolokele hamaku-mbi aze, ayile kupili nakulo-mba, kaha atwalileho lika naku-lomba kuli Kalunga ufuku wose-na. 13 Jino omu kwachele, asa-nyikile tumbaji twenyi, kaha asa-kwileho 12 vaze alukile nawangwenyi vaposetolo. 14 Vapwi-le ou Shimona uze alukile nawangwenyi, Petulu; nandumbwenyiAndelei; kaha naYakova naYowa-no; naFwilipu naMbalaTolomeu;15 naMateu naTomase; naYako-va mwanaAlefweu; naShimonavavulukilenga ngwavo, uze wa-twima; 16 naYuta mwanaYako-va; naYuta Isakalyote, uze amu-solwele kuli vaka-kole.

17 Jino ashikumukile navo ha-mwe nakuya nakwimana hachi-hela chakusalama, kaha kuzekwapwile liyongomena lyalinenelyatumbaji twenyi, nalizavu lya-linene lyavatu veka vakuYuleyakwosena nakuYelusalema, naku-chikulo chakalungalwiji kuTu-le nakuShitone, vaze vejile na-kumwivwilila nakusaka ngwa-vo avahindule kumisongo yavo.18 Navaze nawa vapwile naku-yanjiwa navashipilitu vamajilovavokile. 19 Kaha lize liyongo-mena lyosena lyasakilenga ngwa-vo limutute, mwomwo ngolo ja-

Page 114: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

111 Chihande chahaPili. Lamba LUKA 6:20-36

pwilenga nakulovoka muli ikiyenakuhindula vosena.

20 Kaha andwile meso enyi,atalile tumbaji twenyi nakuputu-ka kwamba ngwenyi:

“Mwawahilila enu vaka-kuhu-twa, mwomwoWanganawaKalu-nga unapu wayenu.

21 “Mwawahilila enu muli na-kwivwa zala oholyapwa, mwo-mwo navakamikuchisa.

“Mwawahilila enu muli nakuli-la oholyapwa, mwomwo namuka-sehelela.

22 “Mwawahilila enu, omu na-vamihunga kuli vatu, nakumiha-nga mukachi kavo, nakumisau-la, nakukana majina enu ngwavoamapi mwomwo yaMwanamutu.23 Sehelelenu halikumbi lize, li-sambenu, mwomwo fweto yenuyinapu yayinene mwilu, mwo-mwovyumevi vikikovene vapwi-lenga nakulinga navakakulukajavo kuli vapolofweto.

24 “Oloze lamba kuli enuvaka-luheto, mwomwo vyakumi-vendejeka navyo munavitambulalyehi vyosena.

25 “Lamba kuli enu muneku-ta oholyapwa, mwomwo namuke-vwa zala.

“Lamba kuli enu muli nakuse-helela oholyapwa, mwomwo na-mukalishona nakulila.

26 “Lamba kuli enu, omu vatuvosena navahanjika vyuma vya-mwaza hali enu, mwomwo vyu-mevi vikiko vene valingile nava-kakuluka javo kuli vapolofwetovamakuli.

27 “Oloze aminyi nangwambakuli enu muli nakwivwilila ngwa-mi: Twalenuho lika kuzangangavaka-kole jenu, nakulinga mwa-mwaza kuli vaze vali nakumi-hunga, 28 nakukisulavaze vali

nakumyangula, nakulombelakovaze vali nakumisaula. 29 Oumwakuveta mbanda kulikili li-mwe, mwalumwine nalikwa-vo nawa, kahou mwakutambulauvwalo wove wahelu, kanda ku-mukanyisa kutambula nauvwalowovewamukachiko. 30 Wesho-wo mwakulomba muhane, kahoumwakutambula vikumba vyove,kanda ukamwihulavyo chekako.

31 “Kaha nawa, muze muli na-kusaka ngwenu vatu valingemokuli enu, nayenu nawa lingenu-mo kuli vakivo.

32 “Kachi nge namuzanga-nga kaha vaze vamizanga enu,kaha navamyalishila halihize?Mwomwo chipwe vaka-shili vejikuzanganga vaze vavazanga.33 Kachi nge namulingangakaha mwamwaza kuli vaze vejikulinganga mwamwaza kuli enu,navamyalishila halihize? Mwo-mwo chipwe vaka-shili veji kuli-nganga mwomumwe. 34 Kahanawa, kachi nge namulevanyi-sanga kuvatu vaze munafwelelangwenu vanahase kukindulwisacheka, kaha navamyalishila hali-hize? Mwomwo chipwe vaka-shi-li veji kulevanyisanga kuli va-kwavo vaka-shili mangana ngwa-vo vakatambule cheka nge muzevanahane. 35 Oloze twalenuholika kuzanganga vaka-kole jenu,nakulinganga mwamwaza, naku-levanyisanga chakuzeneka ku-fwelela kutambula cheka, kahafweto yenu nayikapwa yayine-ne, kaha namukapwa muvanavayou Wakulitulaho Chikuma,mwomwo ikiye atwama naliko-ji kuli vaka-kuhona kusakwililanakuli vaka-kuhuka. 36 Shika-ho pwenunga lika muvaka-kute-tela nganomu apwa Senu muka-kutetela.

Page 115: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

LUKA 6:37–7:3 Kusopesa vakwenu. Lisoko muliso 112

37 “Kaha nawa, litwaminenukusopesanga vakwenu, kaha chi-kupu vene nayenu kaveshi ku-kamisopesako, litwaminenu ku-hananga vatu milonga, kaha chi-kupu vene nayenu kaveshi ku-kamihana milongako. Twalenu-ho lika kukonekelanga vakwenu,kaha nayenu nawa navakamiko-nekela. 38 Pwenunga muvaka-kuhana, kaha vatu navakamiha-na nayenu nawa. Navakahingu-nwina mujisweko jenu chesekelochamwenemwene, chakujinda,chakunyukumuna, chakuzalilila.Mwomwo chesekelo chize mulinakwesekelanga nacho vakwe-nu, chikiko navakamyesekela na-cho nayenu nawa.”

39 Jino avalwezele nawa chi-fwanyisa ngwenyi: “Kutalakapuputa nahase kutwaminyi-na mukwavo kapuputa nyi? Ku-tala vosena vavali kaveshi ku-lindumukila muwinako tahi?40 Muka-kulinangula kahamba-kana muka-kumunangulako, olo-ze wose uze vananangula mwa-kukupuka mwapwa ngana mwa-muka-kumunangula. 41 Nyiikazeweji kutalilanga chiswaswachize chili muliso lyandumbwo-ve, oloze kaweshi kumona liso-ko lize lili muliso lyove ove lyave-neko? 42 Nawamba ngachilihi-ze kuli ndumbwove ngwove, ‘Ovendumbwami, ngwitavile nguku-fumise chiswaswa chili mulisolyove,’ okunyi ove lyavene kawe-shi nakumona lisoko lili mulisolyoveko?Ovemuka-kulyonga! Va-ngila kulifumisa lisoko lili mulisolyove, numbanyi umone kanawamwakufumishila chiswaswa chi-li muliso lyandumbwove.

43 “Mwomwo kakweshi muto-ndo wamwenemwene weji kwi-manga mihako yakupolako, kaha

nawa kakweshi mutondo waku-pola weji kwimanga mihako ya-mwenemweneko. 44 Mwomwomutondo himutondo navautachi-kijila kumihakoyawo. Chakutali-laho, vatu kaveshi kwaha jikuyukumingongako, chipwe kwahamihako yavinyo kumitondo ya-mingongako. 45 Mutu wamwa-za eji kulovolanga vyuma vya-mwaza kuluheto lwamwaza lwa-mumuchima wenyi, oloze mutuwamupi eji kulovolanga vyumavyavipi kuluheto lwenyi lwalupi,mwomwokanwakenyi keji kuha-njikangavyumavinavulu mumu-chima wenyi.

46 “Nyi mwomwo ika mwejikungusanyikilanga ngwenu, OveMwata! Ove Mwata! oloze ka-mweshi kulinga vyuma ngwe-ji kuhanjikangako? 47 Wosemweza kuli ami nakwivwamazu ami nakuwakavangiza, na-ngumilwezou nalifwane nenyi:48 Nalifwane namutu uze apwi-le nakutunga zuvo, uze afulilenakukunamisa chihela chakwa-lilaho zuvo, kaha achalile hali-lolwa. Jino omu kwafumikile li-vaji, meya alivetele kuzuvo yize,oloze kawahashile kuyinyikisa-ko mwomwovayitungile kanawa.49 Oloze ou mwevwa mazu aminakuhona kuwakavangiza, nali-fwane namutu atungile zuvo ha-mavu chakuzeneka kwala chihe-la. Meya alivetele kuzuvo yize,kaha hahaze vene yashiukile,kaha kushiuka chazuvo yize cha-pihile chikuma.”

7 Omu akumishile kuhanjikamazu asakile kulweza vatu,

engilile muKapelenau. 2 Jinondungo yakapitau umwe uze va-zangile kuli kaka yenyi, apwilenakuviza chikuma, kaha apwilekwakamwihi nakufwa. 3 Omu

Page 116: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

113 Kapitau. Mwanatuliwe mwasanguka LUKA 7:4-21

kapitau evwile vyaYesu, atuminevakulwane vavaYuleya kuli iki-ye mangana vamulombe ezengaamuhindwile uze ndungo yenyi.4 Jino vakivo omu vejile kuliYesu, vaputukile kumulembelelachikuma ngwavo: “Ou mutu ate-la vene umulingile chuma kana,5 mwomwo azanga muyachiwetu, kaha ikiye nawa atutungi-lile sunangonga yetu.” 6 Ngo-cho Yesu akatukile nakuya navo.Oloze omu ahetele kwakamwi-hi nazuvo, uze kapitau kumanamwaka hanatumu lyehi masepajenyi vamulweze ngwavo: “OveMwata, kandauliyanjisako, mwo-mwo ami kangwatelamoko ovekwingila muzuvo yami. 7 Shi-kaho ngwamonanga ngwami ka-ngwatelamoko kwiza kuli ove.Oloze ijiva kuhanjika kaha lizu,kaha ngambayami mwahinduka.8 Mwomwo nayami ngwatwamanavatu vakwechi wata hali ami,kaha nawa ngukwechi maswala-le vaze vatwama mwishi yaya-mi, kaha ngweji kwambanga kuliumwe ngwami, ‘Yako!’ kaha hi-mwaya, kuli weka ngwami, ‘Twa-ya!’ kaha himweza, kuli ndungoyami ngwami, ‘Linga munganji!’kaha himwalingamo.” 9 OmuYesu evwile vyumevi, alikomo-kelele hali ikiye, kaha alumuki-le nakutala lize liyongomena lya-pwile nakumukavangiza nakwa-mba ngwenyi: “Nangumilwezangwami: Chipwe vene muIsalelekangwawanyinemo mutu numbaumwe ali nalufwelelo lwalunenengana eluko.” 10 Kahavaze va-tumine omu vakindulukile kuzu-vo, vawanyine uze ndungo hana-likangula lyehi.

11 Nakushimbula chiku, Yesuayile kunganda vavuluka ngwa-vo, Nane, ayile hamwe natumba-

ji twenyi, naliyongomena lyali-nene. 12 Omu ahetele kwaka-mwihi nachikolo changandayize,amwene vatu vali nakulovoka,vanakulika mufu walunga uzeapwile mwana umwe lyamunwekuli naye. Ou naye nawa apwiletuliwe. Kaha nawa lizavu lyava-tu vavavulu vakufuma muze mu-ngandavapwile hamwe nayou tu-liwe. 13 Omu Mwata amweneuze tuliwe, amwivwilile keke na-kwamba kuli ikiye ngwenyi:“Hola, kanda ulilako.” 14 Kahaaswenyeleko nakukwata kumu-sela, kaha vaze vaukulikile ve-manyine ndundulu. Kaha ambi-le ngwenyi: “Ove mukweze walu-nga, nangwamba kuli ove ngwa-mi: Hinduka!” 15 Ngocho uzemufu akondomokele nakuputu-ka kuhanjika, kaha Yesu amuha-nyine kuli naye. 16 Jino vatuvosena vevwile woma, kaha va-putukile kumutohwesa Kalungangwavo: “Muli etu munasolokakapolofweto wamunene,” ngwa-vo “Kalunga nalakana vatu je-nyi.” 17 Ngocho mujimbu wa-kuvuluka ikiye watanjile mu-ngalila yosena yize namuYuleyamwosena.

18 Jino tumbaji twaYowanovamulwezeleYowanovyumavyo-senevi. 19 NgochoYowano asa-nyikile tumbaji twenyi vavali,avatumine vakambe kuli Mwatangwavo: “Ove yove Uze Ali Na-kwiza tahi, nyi twatela kutalililaweka?” 20 Vaze malunga omuvejile kuli ikiye, vambile ngwa-vo: “Yowano Muka-kumbapachi-sa natutumu kuli ove ngwenyi,‘Ove yove Uze Ali Nakwiza tahi,nyi twatela kutalililako weka?’ ”21 Haola yize, okile vatu vava-vulu kukuviza chavo nakumi-songo yavo yayinene nakulovola

Page 117: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

LUKA 7:22-38 Yesu alile nakunwa, Yowano chiku 114

vashipilitu vakuhuka, nakutone-sa tupuputa vavavulu. 22 Shi-kaho, Yesu akumbulwile vazemalunga vavali ngwenyi: “Ki-ndulukenu mukamwambulile Yo-wano vyuma munamono nakwi-vwa ngwenu: Tupuputa vali na-kumona, vitonji vali nakutambu-ka, vaka-mbumba vali nakuvato-mesa, tujika matwitwi vali na-kwivwa, vafu vali nakuvasangu-la, kaha vaka-kuhutwa vali na-kuvambulila mujimbu wamwaza.23 Kaha awahilila ou nahono ku-hukana hali ami.”

24 Kahomu valingile vaze va-luwa vaYowano hivanayi lyehi,Yesu aputukile kuhanjika haliYowano kumayongomena ngwe-nyi: “Uno mupambo mwayile-mo mangana ngwenu mukataleika? Lihongo lyakupekwomwo-ka napeho tahi? 25 Nyi mwayi-le nakutala ika? Mutu waku-vwala uvwalo wahelu wamahi-na amavwovu tahi? Vaze veji ku-vwalanga uvwalo waupahu na-kutwama muuhando vali mu-mazuvo avamyangana. 26 Nyimwayile nakutala ika? Kapolo-fweto tahi? Enga, nangumilwe-za ngwami, ounyi nahambaka-na nakapolofweto. 27 Ou iki-ye vene uze vavuluka hakusone-ka ngwavo, ‘Ivwenu! Ami nangu-tuma muluwa wami alivange ku-lutwe lwove, uze mwakaliva-nga kuwahisa jila yove.’ 28 Na-ngumilweza ngwami: Hali vazevasemuwa kuli mapwevo kahe-shi wekawakuhambakanaYowa-noko, oloze mutu uze napu wa-mundende muWangana waKalu-nga, napu wamunene kuhamba-kana ikiye.” 29 (Kahomu vatuvosena navaka-kutambula mi-telo vevwile ngocho, vavuluki-le Kalunga ngwavo wakwolo-

ka, hakuwana nge vavambapa-chishile nalumbapachiso lwaYo-wano. 30 Oloze vaFwaliseu na-vaze vatachikijile chikuma Jishi-mbi valeunwine punga avahanyi-ne Kalunga hakuwana nge ka-vavambapachishile kuli Yowano-ko.)

31 “Shikaho vatu vamuchise-munwino chino nanguvafwanyi-sa kuli veya, kaha vakivo ve-ya? 32 Vanafwane nge vanava-vandende vanatwamekuchilanji-lo nakulitambakana navakwavo,nakwamba ngwavo: ‘Twamimbi-langa jipanda, oloze enu kamwa-kinangako; twalilanga jimbi-mbi, oloze enu kamwalilangako.’33 Chochimwe nawa, YowanoMuka-kumbapachisa neza, kahakeshi nakulya mbolo chipwe ku-nwa vinyoko, oloze muli nakwa-mba ngwenu: ‘Ali nandemone.’34 Kaha Mwanamutu neza, alinakulya nakunwa, oloze muli na-kwamba ngwenu: ‘Talenu! Mutuwakufwa hakulya nahakunwavi-nyo, sepa lyavaka-kutambula mi-telo navaka-shili!’ 35 Chipwengocho, mangana eji kulyambu-lulanga kupwa akwoloka kuvili-nga vyawo.”�

36 Jino mutu umwe hali va-Fwaliseu atwalileho lika nakula-nya Yesu mangana alyenga ne-nyi. Ngocho engilile muzuvo ya-yauze kaFwaliseu nakusenda-vala kumesa. 37 Kaha pwevoumwe uze vatachikijile ngwa-vo muka-shili munganda yize,ejivile ngwenyi Yesu nasendava-la kumesa muzuvo yakaFwali-seu, kaha anehele saji yaala-mbashite� yamaji alivumba,38 kaha ejile kunyima yaYesu

Luk 7:35� MuchiHelase ngwavo, kuva-na vawo. 37� Alambashite hisaji yalilo-lwa.

Page 118: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

115 Vaka-mikuli vavali. Navamuzachila Yesu LUKA 7:39–8:5

kuvilyachilo vyenyi, alilile naku-putuka kuzovesa vilyachilo vye-nyi namasoji, nakuwahunda naji-kambu jakumutwe wenyi. Kahanawa, amusweswenyele kanawakuvilyachilo vyenyi nakukwita-ko maji alivumba. 39 Jino ka-Fwaliseu uze alanyine Yesu ha-kumona chuma kana, alyambi-le ivene ngwenyi: “Kachi ou lu-nga apwanga kapolofweto, kachinatachikiza pwevo kanou ali na-kumukwata nomu apwa, ngwe-nyi muka-shili.” 40 Oloze Yesuamukumbulwile ngwenyi: “OveShimona, nguli nachuma chimwenangusaka kukulweza.” Ikiyeambile ngwenyi: “Ove Muka-ku-nangula, chihanjike!”

41 “Kwapwile malunga vava-li vapwile namikuli kuli mutuumwe muka-kulevanyisa; umweapwile namukuli wajindena-li 500, mukwavo jindenali 50.42 Jino omu vahonene kupwanavimwe vyakukindulwisa ku-mikuli yavo, avakonekelele vo-sena vavali namuchima wakusu-uluka. Shikaho, umwe ulihi haliava mwamuzanganga chikuma?”43 Shimona akumbulwile ngwe-nyi: “Mukumona chami shinauzevakonekelele mukuli waunenechikuma.” Yesu ambile kuli iki-ye ngwenyi: “Unayulu mwakwo-loka.” 44 Jino asetumukile na-kutala uze pwevo, kaha ambilekuli Shimona ngwenyi: “Unamu-mono ou pwevo nyi? Ami ngune-za muzuvo yove, ove kawanguha-nyine meya akusana kuvilyachi-lo vyamiko. Oloze ou pwevo na-zovesa vilyachilo vyami namaso-ji enyi nakuwahunda najika-mbu jakumutwewenyi. 45 Ovekawangusweswenyeleko; olozeou pwevo kufuma vene haolayize ngwezanga muno kalitwa-

minyine kungusweswenya ku-vilyachilo vyamiko. 46 Ove ka-wangukwichile maji kumutwewamiko, oloze ou pwevo nangu-kwichi maji alivumba kuvilya-chilo vyami. 47 Shikaho na-ngukulweza ngwami, mwomwoyachuma kanechi, jishili jenyi,numba jinapu jajivulu, vana-mukonekelajo mwomwo nasolo-la zangi yayinene, oloze ou va-nakonekela chindende, mwa-solola nawa zangi yayindende.”48 Jino ambile kuli uze pwevongwenyi: “Jishili jove vanaku-konekelajo.” 49 Kaha vaze va-sendavalile nenyi hamwe hakwi-vwa ngocho, vaputukile kuliha-njikisa vavene ngwavo: “Mutumuka venyou mwakonekela naji-shili?” 50 Oloze Yesu ambilekuli uze pwevo ngwenyi: “Lufwe-lelo lwove lunakulwili; liyile tuhukwove mukuunda.”

8 Kufumaho ayile nakuta-mbwojoka munganda hinga-

nda namulimbo hilimbo, nakwa-mbulula nakuvilika mujimbu wa-mwaza waWangana waKalunga.Kaha navaze 12 vapwilenga ne-nyi hamwe, 2 namapwevo va-mwe vaze Yesu alowele vashipili-tu vakuhuka nakuvoka kukuvi-za chavo, ou Maliya vavulukile-nga ngwavo Mangatala uze valo-wele vandemone 7; 3 naYowa-na pwevo lyaKuza muka-kula-ma vyuma vyaHelote; naSuzana;namapwevo veka vavavulu vazevapwile nakuvazachila navyumavyavo.

4 Jino omu liyongomena lyali-nene lyakungulukile hamwenavaze vayilenga nenyi kufu-ma munganda hinganda, ava-lwezele chifwanyisa ngwenyi:5 “Muka-kukuva ayile nakuku-va mbuto jenyi. Jino omu apwile

Page 119: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

LUKA 8:6-23 Chishimo chamuka-kukuva 116

nakukuva, jimwe jaholokelelekukulo yajila, ngocho vajilyata-ngilile, kaha tujila vamwilu vaji-lile. 6 Jikwavo jaholokelele ha-malolwa, kahomu jasokele, jomi-ne mwomwo kajapwile nameya-ko. 7 Jikwavo nawa jaholokele-le hamingonga, kaha yize mingo-nga yakulile najo hamwe naku-jikivisa. 8 Jikwavo jaholokele-le hamavu amwaza, kahomu jaso-kele, jemine mihako likulukaji.”Omu ahanjikile vyumevi, ata-mbakanyine ngwenyi: “Ou ali na-matwitwi akwivwa, evwilile.”

9 Oloze tumbaji twenyi vapu-tukile kumwihula mwalumbu-nukilile chifwanyisa kanechi.10 Ikiye ambile ngwenyi: “Enuvanamihane kutachikiza mwalu-mbunukila vyuma vyajila vyaku-sweka vyaWangana waKalunga,oloze kuvatu veka, vyuma vyo-sena vili muvifwanyisa, manga-na numba navatala, oloze kave-shi kumonako, kaha numba tuhunavevwa, oloze kaveshi kumo-na mwalumbunukila vyumako.11 Jino chino chifwanyisa cha-lumbunukila omu: Mbuto jikikomazu aKalunga. 12 Kukulo ya-jila kuze vanakuu mbuto, ava va-kivovene vaze vanevu mazu, jinoLiyavolo himweza nakufumisaaze mazu mumichima yavo ku-china navetava nakuvalwila.13 Kaha hamalolwa haze vana-kuu mbuto, ava vakivo vene vazeomu navevwa mazu, navawata-mbula nakuwahilila, oloze mulivakivo kamweshi mijiko; naveta-va hatando yayindende, oloze ha-lwola lwacheseko hinavalimbu-ka. 14 Kaha hamingonga hazevanakuu mbuto, ava vakivo venevaze vanevu mazu, oloze mwo-mwoyakutanguka navyumavya-kulizakamina, naluheto, navyu-

ma vyakwivwisa kuwaha muku-yoya, ngocho hinavakiva naku-zeneka kulovola mihako yaku-hya. 15 Kaha hamavu amwe-nemwene haze vanakuu mbuto,ava vakivo vene vaze omu nave-vwamazunamuchimawamwaza,wamwenemwene, hinavawalamanakwima mihako nalukakachila.

16 “Kakweshi mutu umwemwawika linongo nakulifwikili-la mumbango, chipwe kulihakamwishi yakahelako, oloze mwali-haka hachitumbikilo chalyo, ma-ngana vaze navengilamo vamo-ne mumunyi walyo. 17 Mwo-mwo kakweshi chuma chaswa-mana chize nachikahona kuso-lokako, chipwe chuma chaku-sweka kanawa chize navakaho-na kutachikiza chipwe kusolokahatomako. 18 Shikaho, hake-nu muchima kukwivwilila che-nu, mwomwo weshowo ali navyo,navamuwezelako vikwavo, olozeweshowo keshi navyoko, nachizevene ali nakushinganyeka ngwe-nyi ali nacho navamutambula-cho.”

19 Jino naye navandumbwe-nyi vejile kuli ikiye, oloze ka-vahashile kuheta kuze apwi-leko, mwomwo yaliyongomena.20 Ngocho vamulwezele ngwa-vo: “Noko navandumbwove vane-mana kuweluka, vanasake ngwa-vo vakumone.” 21 Ikiye avaku-mbulwile ngwenyi: “Mama nava-ndumbwami ava veji kwivwilila-nga mazu aKalunga nakuwaka-vangiza.”

22 Jino chasolokele lwola lu-mwe hamakumbi aze, ikiye na-tumbaji twenyi vengilile muwa-to, kaha ambile kuli vakivo ngwe-nyi: “Tuzaukenu tuyenu musa-li yachijiva.” Ngocho vasunwi-ne wato nakuya. 23 Oloze omu

Page 120: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

117 Vaka-Ngelase ngwavo Yesu ayenga LUKA 8:24-38

vapwile nakuya, Yesu asavali-le tulo. Jino hachijiva hakatuki-le nyamangandawamunene, ngo-cho wato waputukile kuzala na-meya, kaha kachi vengilile mu-ponde. 24 Kutwala muze va-pandamine kuli ikiye, vamuhi-ndwile nakwamba ngwavo: “OveMuka-kunangula, Ove Muka-kunangula, natunonga!” Kaho-mu ahindukile, atenukilile yizepeho nakungwanjanga chame-ya, ngocho vyatulile, kaha kwau-njile keke. 25 Jino ambile kulivakivo ngwenyi: “Lufwelelo lwe-nu luli halihize?” Oloze hakwi-vwawoma, valikomokelele naku-lihanjikisa mwavomwavo ngwa-vo: “Iyavenyou mwatenukila chi-pwe peho nameya nakuvilingisavyononoke kuli ikiye?”

26 Kaha vakasulikile jino ku-tunda mungalila yavaka-Nge-lase, musali yikwavo yakulita-lasana naNgalileya. 27 Kaho-mu vene afumine muwato naku-ya kutunda, vamuhumanganyi-ne kuli lunga umwe wamunga-nda yize uze apwile navandemo-ne. Ou lunga kavwalilenga uvwa-loko hatando yayisuku, kahakatwaminenga hazuvoko, olo-ze atwaminenga kuvimbumbe.28 Omu amwene Yesu, atetumu-kile nakulimbila hamavu kumesoenyi, kaha ahanjikile nalizu lya-kukanguka ngwenyi: “Ove Yesu,Mwana wayou Kalunga Wakuli-tulaho Chikuma, vyuma mukazenangulinga nayove? Ngunakule-mbelela, kanda unguyanjisako.”29 (Mwomwoamwambilengauzeshipilitu wamajilo mangana alo-voke muli uze lunga. Mwomwouze shipilitu amukwachile hato-ndo yayisuku, kaha kakavulu uzelunga vamukashilenga malengenajikuli, nakumulamanga, oloze

ambitwilenga vize vamukashile-nga, kaha uze ndemone amutwa-lilenga kuchihela kwakuhonavatu.) 30 Jino Yesu amwihwilengwenyi: “Lijina lyove yove iya?”Ikiye ambile ngwenyi: “Yami Li-yongomena,” mwomwo vande-mone vavavulu vengilile muliikiye. 31 Kaha vandemone va-twalileho lika nakumulembele-la ngwavo kanda avalweza vaye-nga muwina wakuzeneka kuku-mako. 32 Jino kuze kwapwileutanga wavangulu vavavulu va-pwile nakulya kupili, ngocho va-mulembelelele avetavise vengilemuli vaze vangulu. Kaha avetavi-shile. 33 Jino vaze vandemonevalovokele muli uze mutu naku-ya nakwingila muli vaze vangu-lu, kaha uze utanga walupukili-le kuze kwakumbolomoka naku-lyasa muchijiva chu, kaha valo-ndomanyine. 34 Oloze omu tu-funga vamwene vyuma vize vya-solokele, vachinyine nakuya na-kwambulula chuma kana munga-nda namuvikwazo.

35 Jino vatu vayile vakatalevyuma vize vyasolokele, kahavejile kuli Yesu, vawanyineuze mutu valowele vandemo-ne navwale kanawa, naliunji-ka undutu, natwame kuvi-lyachilo vyaYesu, kaha vevwilewoma. 36 Vaze vamwene vyu-ma kanevi, vambulilile vakwa-vo omu vahindwile uze muka-ndemone. 37 Ngocho vatu vo-sena vamungalila yosena yava-ka-Ngelase vamulwezele Yesuafume kuli vakivo, mwomwo ve-vwile woma chikuma. Kaha iki-ye engilile muwato mangana aki-nduluke. 38 Oloze lunga uzevalowele vandemone atwalile-ho lika nakulembelela Yesu ma-ngana amwitavile ayenga nenyi,

Page 121: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

LUKA 8:39–9:2 MwanaYailu mwafwa. Vaposetolo navavatuma 118

oloze ikiye asuwile uze lungangwenyi: 39 “Kinduluka tuhukumahyove, ukambululengavyu-ma nakulingila Kalunga.” Ngo-cho ayile nakuvilika mungandayosena vyuma vize vamulingililekuli Yesu.

40 Omu Yesu akindulukile, li-yongomena lyamutambwile na-likoji, mwomwo vosena vapwi-le nakumuvandamina. 41 Olo-ze lunga umwe, lijina lyenyi Yai-lu, ejile, ou lunga apwile muka-kutwaminyina musunangonga.Kaha alimbilile hamavu kuvilya-chilo vyaYesu nakuputuka ku-mulembelela mangana akengi-le muzuvo yenyi, 42 mwomwoapwile namwanenyi wapwevoumwekaha lyamunwe, kafwewa-myaka yakusemuka 12, apwilekwakamwihi nakufwa.

Omu Yesu apwile nakuyako,mayongomena apwile nakumu-shindakanya. 43 Kaha kwa-pwile pwevo umwe uze apwi-le namusongo wakuhita manyi-nga hamyaka 12, uze vahone-ne kuka kumutu numba umwe.44 Kaha ejile munyima yenyinakukwata kujizombo jauvwalowenyi wahelu, kaha hahaze veneaze manyinga apwilenga nakuhi-ta omine chau. 45 NgochoYesuambile ngwenyi: “Iya nangukwa-te?” Omu vakanyine vosena, Pe-tulu ambile ngwenyi: “Ove Muka-kunangula, mayongomena ali na-kulihomena kuli ove nakukushi-ndakana.” 46 Oloze Yesu ambi-le ngwenyi: “Kuli mutu umwenangukwate, mwomwo ngunevungolo jinangufumu.” 47 Uzepwevo omu amwene ngwenyi ka-hashile kuliswekako, ejile na-kuchikima nakulimbila hama-vu kumeso enyi, kaha alyambu-lwile kumeso avatu vosena ovyo

amukwachililile, nomu ahinduki-le hahaze vene. 48 Oloze Yesuambile kuli ikiye ngwenyi: “Ovemwanami, lufwelelo lwove luna-kuhindula; liyile tuhu kwove mu-kuunda.”

49 Shimbu Yesu apwile naku-hanjika, mutu umwe wakuzu-vo yayauze muka-kutwaminyinamusunangonga ejile nakwa-mba ngwenyi: “Mwanove nafulyehi; kanda umuyanjisa chekaMuka-kunangulako.” 50 Yesuhakwivwa ngocho, amukumbu-lwile ngwenyi: “Kanda wivwawomako, ijiva kufwelela kaha,kaha mwanove mwahinduka.”51 Omu ahetele kuzuvo, ketavi-lile mutu numba umwe kwingi-lamoko, shina Petulu naYowanonaYakova, naise yayauze kanyikewapwevo nanaye kaha. 52 Olo-ze vatu vosena vapwile nakuli-la nakulyonyinga hakufwa chau-ze kanyike wapwevo. Ngochoambile ngwenyi: “Holenu, kandanamulilako, mwomwo kafwile-ko, nasavala kaha tulo.” 53 Ha-kwivwa ngocho vaputukile ku-museha nakumufwefulula, mwo-mwo vatachikijile ngwavo nafu.54 Oloze ikiye amukwachile ku-livoko lyenyi nakumusanyikangwenyi: “Ove kanyike wapwe-vo, katuka!” 55 Kaha shipili-tu yenyi yahilukile cheka, kahahahaze vene akatukile. NgochoYesu avalwezele vamuhane vya-kulya. 56 Visemi jenyi vawahi-lilile chikumakuma, oloze ava-lwezele ngwenyi kanda valwezamutu numba umweko vyuma vi-nasoloka.

9 Jino akungulwile vaze 12nakuvahana ngolo nawata

wakufungulula vandemone vo-sena nakuka misongo yosena.2 Jino avatumine kuya nakwa-

Page 122: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

119 Yesu mwalisa vatu 5,000 najimbolo 5 LUKA 9:3-21

mbulula Wangana waKalu-nga, nakuhindula vaka-kuviza3 kaha ambile kuli vakivo ngwe-nyi: “Kanda namumbata vimwehaungeji wenuko, chipwe muko-mbo chipwe lipakumuna lyavya-kulya chipwe mbolo chipwe ji-mbongo jaunengu; chipwe ku-pwa nauvwalo wekako. 4 Olo-ze mweshomwo muzuvo namwi-ngila, twamenu vene muze pa-langa nomu namukafumamo.5 Kaha kweshokwo navakanavatu kumitambula, hakufumamunganda yize, kalitotomonenulukungu kuvilyachilo vyenu ma-ngana chikapwe unjiho kuli va-kivo.” 6 Jino vakatukile naku-ya mungalila yosena kulimbo hi-limbo nakuvilika mujimbu wa-mwaza, nakuka vatu kuvihelavyosena.

7 Jino Helote muka-kuyulambongi, evwile vyuma vyosenavyapwile nakusoloka, kaha ata-tasanyinenga chikuma mwomwovamwe vambilenga ngwavo Yo-wanovanamusangula lyehi kuva-fu, 8 kaha veka ngwavo, Elijanasoloka, oloze veka nawa ngwa-vo, umwe wavapolofweto vaku-shikulu nasanguka. 9 Heloteambile ngwenyi: “Yowano ngwa-mutapa lyehi mutwe. Nyi ou ngu-li nakwivwa ali nakulinga vyu-mevi iya?” Ngocho asakilengangwenyi amumone.

10 Kahomu vakindulukile va-posetolo, vamwambulilile Yesuvyuma vyosena vize valingile.Ngocho avambachile, ayile navokuchihela kwauka wavo munga-nda vavuluka ngwavo, Mbetesa-yita. 11 Oloze aze mayongome-na hakwijiva kuze apwile, amu-kavile. Ikiye avatambwile nali-koji nakuputuka kuhanjika navovyaWangana waKalunga, kaha

ahindwile vaze vasakiwile ku-voka. 12 Jino kwaputukile ku-toka. Kaha vaze 12 vejile na-kwamba kuli ikiye ngwavo: “Su-ula liyongomena liyenga mume-mbo namuvikwazo vinajingulu-kako vakawane kwakusavala na-vyakulya, mwomwo kuno tuli hi-kuchihela kwakuhona vatu.”13 Oloze ambile kuli vakivongwenyi: “Vahanenu vyakulya.”Vambile ngwavo: “Katweshi na-vyakulya vyekako, shina jimbolojitanu kaha navaishi vavali, ku-vanganyi pamo tuyenga etu va-vene nakulandavyakulya vyaku-zukisavatu vosena ava.” 14 Va-pwile kafwe malunga 5,000. Olo-ze ambile kuli tumbaji twenyingwenyi: “Valwezenu vasendava-le mumazavu mazavu avatu 50.”15 Valingile vene ngocho, kahavosena vasendavalile. 16 Jinoambachile jize jimbolo jitanu na-vaze vaishi vavali, kaha atalilemwilu, avikiswile, kaha apuzwi-le jize jimbolo nakupundula va-ishi, nakuputuka kuvihana kulitumbaji mangana vakivo vavitu-mbyejeke kuvatu. 17 Ngochovosena valile, vekuchile, kaha vi-handa vize vasezeleho vaviku-ngulwile nakuzalisa mitonga 12.

18 Halwola lweka nawa, omuapwile ukawenyi nakulomba, tu-mbaji valikungulwile hamwekuli ikiye, kaha avehwile ngwe-nyi: “Uno mayongomena ali na-kwamba ngwavo ami yami iya?”19 Vakivo vakumbulwile ngwa-vo: “Yowano Muka-kumbapa-chisa, veka ngwavo, Elija, vekanawa ngwavo, umwe wavapolo-fweto vakushikulu nasanguka.”20 Jino ambile kuli vakivo ngwe-nyi: “Nyi enu ngwenu ami ya-mi iya?” Petulu akumbulwilengwenyi: “Yove Kulishitu wa-Kalunga.” 21 Jino avakanjile

Page 123: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

LUKA 9:22-39 Kulikana ivene. Kulyalumuna mweka 120

chikuma ngwenyi kavatela ku-lweza mutu numba umwe chu-ma kanechiko, 22 oloze ambilengwenyi: “Mwanamutu atela ku-hita muvihuli vyavivulu naku-mukana kuli vakulwane navapi-lishitu vavalemu navaka-kusone-ka, nakumujiha, kaha halikumbilyamuchitatu navakamusangu-la.”

23 Jino atwalileho nakwambakuli vosena ngwenyi: “Kachinge mutu mwasaka kunguka-vangiza, alikane ivene naku-mbata hakumbi hakumbi chito-ndo chenyi chakuyanjishila na-kutwalaho lika kungukavangiza.24 Mwomwo wose mwasaka ku-lwila mwono wenyi mwakauji-mbalisa, oloze wose mwajimba-lisa mwono wenyi mwomwo ya-yami mwakaulwila. 25 Chiku-pu vene, chuma mukaze mwawa-nyinaho mutu kachi nge mwahe-ta kaye kosena, oloze mwaji-mbalisa mwono wenyi chipwekulivindamisa? 26 Mwomwoweshowo mwangwivwila ami so-nyi namazu ami, naMwanamu-tu mwakevwila sonyi mutu ka-nou omu mwakeza muupahu we-nyi nou waIse nou wavangelovajila. 27 Oloze nangumilwezamwamuchano ngwami: Hali avavanemana hano havali vamwevaze kaveshi kukafwako kuva-nga chatete vanamono WanganawaKalunga.”

28 Kahomu vene mwahichilekafwe makumbi 8 kufuma haku-hanjika mazu awa, Yesu amba-chile Petulu, naYowano, naYako-va, akandukile navo hapili naku-lomba. 29 Omu apwile nakulo-mba, kumeso enyi kwalumuki-le mweka, kaha uvwalo wenyiwatomene nakuvyakuma vya-kuvyaku. 30 Kaha nawa vatu

vavali vapwile nakushimutwi-la nenyi; vapwile Mose naElija.31 Vatu kanava vasolokele nau-pahu, kaha vaputukile kuhanji-ka vyakuya chenyi chize vamu-tongwelele lyehi kukatesamo ku-Yelusalema. 32 Jino meso aPe-tulu navaze apwile navo alemenenatulo, oloze omuvatonene kana-wa, vamwene upahu wenyi nava-ze malunga vavali vanemana ne-nyi hamwe. 33 Kahomu vapwi-le avanakuhandunukakuli ikiye,Petulu ambile kuli Yesu ngwe-nyi: “Ove Muka-kunangula, na-chiwaha kuli etu kutwama venekuno, ngocho twitavise tutungejimbalaka jitatu, yimwe yayove,yimwe yaMose, yimwe yaElija.”Ikiye kejivile vyuma apwile na-kuhanjikako. 34 Shimbu apwi-le nakuhanjika vyumevi, kweji-le livwi, kaha lyaputukile kuva-fwika. Jino omu lyavafwikile lizelivwi, vevwile woma. 35 Jinomuze mulivwi mwafumine lizungwavo: “Ou ikiye Mwanami,ou ngwasakula. Mwivwililenu-nga.” 36 Omu lyevwakanyinelize lizu, vamwene Yesu ali ukawenyi kaha. Oloze vakivovahole-le kulu, kaha hamakumbi aze ka-vambulilile mutu numba umwevyuma vize vamweneko.

37 Kaha likumbi lyakavangiji-leho, omu valingile hivanashiku-muka lyehi hapili, liyongomenalyalinene lyaliwanyine naYesu.38 Jino haze haliyongomenahapwile lunga atambakanyinengwenyi: “Ove Muka-kunangula,ngunakulembelela uchimutalemwanamiwalunga,mwomwo iki-ye mwanami umwe kaha lyamu-nwe, 39 kaha shipilitu eji ku-mukwatanga, kaha hahaze veneeji kutetanga, nakumukonyesanakumulingisa atupule lifulu ku-

Page 124: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

121 Yesu mwalovola ndemone muli mwana LUKA 9:40-59

kanwa kenyi, kaha eji kumule-mekanga, kaha keshi kumufumawashiko. 40 Shikaho, ngwale-mbelelanga tumbaji twove ma-ngana vamulovole, oloze kavaha-shileko.” 41 Yesu akumbulwi-le ngwenyi: “Enu chisemunwi-no chakuhona lufwelelo kahanawa chakuhingama, nangutwa-manga nenu nakumyechelela pa-langa nakumwaka uka? Mune-he mwanove kuno.” 42 Nomuvene apwile uze mukweze naku-pandama kuli Yesu, uze ndemo-ne amumbilile hamavu nakumu-tunyisa chikuma. OlozeYesu ate-nukililile uze shipilitu wamaji-lo, ahindwile uze mukweze naku-muhana kuli ise. 43 Kahavose-na valikomokelele hangolo jaKa-lunga jaukelenga.

Jino shimbu vapwile vosenanakulikomokela havyuma vyo-sena vize alingile, ambilekuli tumbaji twenyi ngwe-nyi: 44 “Ivwililenu kanawa na-kwanukanga mazu awa, mwo-mwo Mwanamutu vamutongwe-la kukamuhana mumavoko ava-tu.” 45 Oloze vakivo vahone-ne lika kumona mwalumbunu-kilile mazu apwile nakuhanjika.Mwomwo vavaswekelewo kuchi-na navamona omu alumbunukila,kahavevwile womawakumwihu-la hamazu kana awa.

46 Kaha vaputukile kulipu-la jipami mwavomwavo manga-na vejive owo apwile wamulemuchikuma hali vakivo. 47 JinoYesu, hakwijiva vyuma vapwilenakushinganyeka mumichimayavo, ambachile mwana wamu-ndende, amwimikile kwakamwi-hi naikiye 48 nakwamba kulivakivo ngwenyi: “Wose mwata-mbula mwana wamundende nga-nou mwomwo yalijina lyami, na-

ngutambula nayami nawa, kahawose mwangutambula ami, na-mutambula nauze nawa angutu-mine ami. Mwomwo ou mwali-lingisa kupwa wamundende halienu muvosena, ikiye vene wamu-lemu.”

49 Yowano akumbulwile ngwe-nyi: “Ove Muka-kunangula, twa-monanga mutu umwe ali naku-lovola vandemone mulijina lyove,kaha twesekanga kumukanda,mwomwo keshi kukukavangizanayetu hamweko.” 50 OlozeYesu ambile kuli ikiye ngwe-nyi: “Enu malunga, kanda kwe-seka kumukandako, mwomwoou kalimbalaka nayenuko, napuwenu.”

51 Jino omu apandamine ma-kumbi enyi akumutambula mwi-lu, ajikile meso enyi hajila ya-kuya kuYelusalema. 52 Ngo-cho avangilile kutumako valuwa.Kahavayile, vengilile mwimbo li-mwe lyavaSamaliya mangana va-kamuwahishile chimweza vyu-ma, 53 oloze vakivo kava-mutambwileko, mwomwo ngwa-vo afwililile kuya kuYelusalema.54 Omu tumbaji twenyi vaYako-va naYowano vamwene chumakanechi, vambile ngwavo: “OveMwata, nausaka tusanyike kaka-hya kufuma mwilu mangana ka-vanongese tahi?” 55 Oloze iki-ye alumukile, nakuvatenukila.56 Ngocho vayile kwimbo lyeka.

57 Jino omu vapwile nakuyamujila, lunga umwe ambilekuli ikiye ngwenyi: “Nanguku-kavangiza kweshokwo nauya.”58 Yesu ambile kuli ikiye ngwe-nyi: “Vamyumbwe vatwama na-menavo, tujila vahelu vatwa-ma namaswa avo, oloze Mwana-mutu keshi nahamwe hakusa-chila mutwe wenyiko.” 59 Jino

Page 125: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

LUKA 9:60–10:16 Yesu mwatuma vatu 70. Kwaha chinatoho 122

ambile kuli weka ngwenyi: “Pwa-ko umuka-kungukavangiza.” Uzemutu ambile ngwenyi: “Ngwita-vise chatete nguyenga nakufu-nda tata.” 60 Oloze ambile kuliikiye ngwenyi: “Veche vafu va-funde vafu javo, oloze ove yakoukavilike Wangana waKalungakwosena.” 61 Kaha weka nawaambile ngwenyi: “Ove Mwata,nangukukavangiza, oloze ngwi-tavise chatete nguyenga naku-salisavakuzuvoyami.” 62 Yesuambile kuli ikiye ngwenyi: “Ka-kweshi mutu nakwate kulitemolyakukoka navangombe, kaha hi-mwatala kuvyuma naseze kunyi-ma, atelamo muWangana waKa-lungako.”

10 Omu vyakumine vyumevi,Mwata atongwele veka 70,

kaha avatumine vavali vavali va-livange kuya kujinganda josenanakuvihela vyosena kuze mwa-kaya naikiye. 2 Jino aputukilekuhanjika kuli vakivo ngwenyi:“Mulimo wakwaha unatoho chi-kupu, oloze vaka-kuzata vana-pu vavandende. Shikaho mulo-mbenu Mwenyamulimo wakwa-ha mangana atume vaka-kuza-ta vayenga mumulimo wenyi wa-kwaha. 3 Yenunga. Ivwenu!Ami nguli nakumituma nge vanavamikoko mukachi katungunge.4 Kanda namumbata ngongayajimbongoko, chipwe lipaku-muna lyavyakulyako, chipwemendeloko, kaha nawa kanda na-mulimeneka namutu mujilako.5 Mweshomwo muzuvo namwi-ngila vangilenu kwamba ngwe-nu: ‘Muzuvo yino mupwenga ku-unda.’ 6 Kachi nge kamweshimutu asaka kuundako,� kaha na-

Luk 10:6� MuchiHelase ngwavo, mwa-nakuunda.

chihiluka cheka kuli enu va-vene. Oloze nge mwali, kaha ku-unda chenu nachitwama haliikiye. 7 Ngocho twamenu mu-zuvo vene yize nakulya naku-nwa vize navamihana, mwomwomuka-kuzata atela kumuhanafweto yenyi. Kaha kanda namu-kanungwojoka kujizuvoko.

8 “Kaha nawa, mweshomwomunganda namwingila kaha va-kivo hinavamitambula, lyenuvize navatumbika kumeso enu,9 nakuka vaka-kuviza vaze va-limo, kaha valwezenunga ngwe-nu: ‘Wangana waKalunga unezakwakamwihi nayenu.’ 10 Olo-ze mweshomwo munganda na-mwingila kaha hinavakanakumitambula, yenu mumaku-lakula ayo nakwamba ngwenu:11 ‘Nalukungu lwamungandayenu elu lunatukakachila ku-vilyachilo vyetu natumitoto-mwenalwo. Olozenyi tachikize-nu ngwenu WanganawaKalungauneza kwakamwihi.’ 12 Na-ngumilweza ngwami, navakate-tela chikuma Sotome mulikumbilize kuhambakana nganda kana.

13 “Lamba kuli ove Kolajine!Lamba kuli ove Mbetesayita!mwomwo kachi milimo yangoloyize vanalingila muli enu yiki-ko valingililile muTule naShito-ne, kachi vapihililile lyehi na-kwalumuka nakuvwala vikeleyinakutwama muuto. 14 Shika-ho, navakatetela chikuma TulenaShitone mulwola lwakusope-sa kuhambakana enu. 15 Kahaove nawa Kapelenau, kutala na-vakakuzezula mbwe nakwilu nu-mba? Naukashikumuka kuHe-tese!

16 “Ou mwamivwilila enu na-ngwivwilila nayami nawa. Kahoumwamileununa enu nanguleunu-

Page 126: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

123 Zanga Kalunga. KaSamaliya LUKA 10:17-33

na nayami nawa. Kaha nawa, oumwanguleununa ami naleununanawa uze angutumine.”

17 Jino vaze 70 vahilukilenakuwahilila, ngwavo: “OveMwata, chipwe vandemone va-naliluula kuli etu hakuzachi-sa lijina lyove.” 18 Hakwivwangocho, ambile kuli vakivo ngwe-nyi: “Ngwaputukanga kumonangwami Satana naholoka lye-hi nge muveso kufuma mwilu.19 Ivwenu! Ngunamihane watawakulyata manoka natuvwanda,nakuhonesa ngolo jamuka-kolejosena, kaha chikupu vene ka-kweshi chuma nachikamileme-kako. 20 Chipwe ngocho, ka-nda namuwahilila ngwenu vashi-pilitu vanaliluula kuli enuko, olo-ze wahililenu mwomwo majinaenu vanawasoneka lyehi mwilu.”21 Haola yize vene Yesu alisa-mbile muli shipilitu yajila nakwa-mba ngwenyi: “Ove Tata, Mwe-nyalilu namavu, ngunakwalisakumeso avatu, mwomwo vyume-vi unavaswekevyo vaka-manga-na navaka-kunangakana, olozeunavisolola kuli vakemba. Eyo,Ove Tata, mwomwo omu mu-kiko vene wevwila ove kuwaha.22 Vyuma vyosena vananguha-nevyo kuli Tata, kaha kakweshimutu amutachikiza Mwanako,shina Tata kaha, kaha nawa ka-kweshi mutu amutachikiza Tata-ko, shina Mwana kaha, nawesho-wo nawa navazanga kumusolwe-layo kuli Mwana.”

23 Ngocho alumukilile kuli tu-mbaji twenyi nakuvalweza ku-penge ngwenyi: “Awahilila mesoaze ali nakumonavyumamuli na-kumona enu. 24 Mwomwo na-ngwamba kuli enu ngwami: Va-polofweto navamyangana vava-vulu vasakile kumona vyumevi

muli nakumona enu, oloze kava-vimweneko, nakwivwa vyumevimuli nakwivwa enu, oloze kava-vivwileko.”

25 Jino mutu umwe uze ata-chikijile chikuma Jishimbi eji-le nakumweseka, kaha ambi-le ngwenyi: “Ove Muka-kuna-ngula, vyuma muka ngwatelakulinga numba ngukaswane ku-yoya chahaya myaka yosena?”26 Ambile kuli ikiye ngwenyi:“MuJishimbi vasoneka ngwa-vo ika? Weji kutangangamo nga-chilihi?” 27 Ikiye akumbulwi-le ngwenyi: “ ‘Watela kuzangaYe-hova Kalunga kove namuchimawovewosena, namwonowovewo-sena, nangolo jove josena navi-shinganyekavyove vyosena,’ ‘na-kuzanga mukwenu nganomu wa-lizanga ove lyavene.’ ” 28 Jinoambile kuli ikiye ngwenyi: “Una-kumbulula mwakwoloka; ‘twala-ho lika nakulinga ngocho kahamukatambula kuyoya.’ ”

29 Oloze uze mutu hakusakaalisolole ngwenyi wakwoloka,ambile kuli Yesu ngwenyi: “Unoiya chikupu napu mukwetu?”30 Yesu akumbulwile ngwe-nyi: “Mutu umwe apwile naku-fuma kuYelusalema nakushi-kumuka kuYeliko, kaha alitu-lukile navihwanga vaze vapu-kwile vyuma vyenyi nakumu-veta, kaha vayile, vamusezelenalezumuka. 31 Jino chasolo-kele nawa, kapilishitu umweapwile nakushikumuka mujilayize, oloze omu amumwene amu-kondolwele kutenga. 32 Cho-chimwe nawa, nakaLevi nawaomu ahetele hachihela chize, ha-kumumona amukondolwele ku-tenga. 33 Oloze kaSamaliyaumwe uze apwile nakuhita muji-la yize, ahetele haze apwile uze

Page 127: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

LUKA 10:34–11:9 Kulomba chaYesu. Ngongomwezenunga 124

mutu, kaha hakumumona amwi-vwilile keke. 34 Ngocho apa-ndamine kuli ikiye, ahingunwi-nyine maji navinyo hajimbandujenyi, kaha ajingileho. Amunyi-nyishile hakanyama kenyi naku-mutwala kuzuvo yavangeji vaka-mulame. 35 Lichako ambachi-le jindenali jivali, ajihanyine kulimwenyazuvo nakwamba ngwe-nyi, ‘Mulame kanawa, kaha je-shojo jikwavo nauhakilaho, na-ngukakufwetajo omu nanguka-hiluka kuno.’ 36 Iya hali avavatatu unamono ngwove ikiyealilingishile kupwa mukwavo wa-yauze alitulukile navihwanga?”37 Ikiye ambile ngwenyi: “Uzeamutetelele.” Yesu ambile jinokuli ikiye ngwenyi: “Yako ukali-ngenga ngocho nayove nawa.”

38 Jino omu vapwile nakuya,engilile mwimbo limwe. Kahapwevo umwe, lijina lyenyi Mali-ta, atambwile Yesu kupwa nge-ji yenyi muzuvo. 39 Ou pwevonawa apwile nandumbwenyi wa-pwevo uze vavulukilenga ngwa-vo, Maliya, ikiye atwamine ku-vilyachilo vyaMwata nakwivwili-la mazu enyi. 40 Oloze Malitaahungukile namilimo yayivuluyakuzata. Ngocho apandaminekuli ikiye nakwamba ngwenyi:“Ove Mwata, kawazakamine omunangusuvilila ndumbwami ngu-zate milimo ukawamiko nyi? Shi-kaho mulweze ezenga anguka-fweko.” 41 Oloze Mwata amu-kumbulwile ngwenyi: “Ove Ma-lita, ove Malita, uli nakuliza-kamina nakutanguka navyumavyavivulu. 42 Vyuma vyavi-ndende kaha vinakusakiwa, mo-komoko chimwe kaha. Maliyakwenyi nasakula chazano cha-mwaza, kaha kaveshi kukamuta-mbulachoko.”

11 Halwola lumwe, apwile ku-chihela chimwe nakulo-

mba, kahomu akumishile, umwewavaze tumbaji twenyi ambilekuli ikiye ngwenyi: “Ove Mwata,tunangule mwakulombela ngemuze Yowano nawa anangwiletumbaji twenyi.”

2 Jino ambile kuli vakivongwenyi: “Omu namulomba-nga, hanjikenunga ngwenu: ‘OveSetu, lijina lyove lipwenga lyajila.Wangana wove wizenga. 3 Tu-hane kulya chetu chaliku-mbi chize chinatemo mulikumbi.4 Kaha tukonekele jishili jetu,mwomwo nayetu nawa tweji ku-konekelanga wose ali namuku-li� kuli etu, kaha kanda ututwalamuchesekoko.’ ”

5 Kaha nawa, ambile kuli va-kivo ngwenyi: “Ngachilihi ngemutu umwe hali enu ali nase-pa lyenyi, kaha mwaya kuli iki-ye mukachi kaufuku nakwambakuli ikiye ngwenyi, ‘Ove sepalyami, ngulevaneko jimbolo ji-tatu, 6 mwomwo sepa lyamineza kuli ami kufuma haungejiwenyi, kaha kangweshi nakulyachakumuzumbulako.’ 7 Olozeuze sepa lyenyi muzuvo himwa-mukumbulula ngwenyi: ‘Echakunguyanjisa. Kuchikolo kwaku-soka lyehi, kaha ami navanavamivavandende tuli lyehi mukahe-la; kangweshi kuhinduka naku-kuhana vimweko.’ 8 Nangumi-lweza ngwami: Numba mwaka-na kuhinduka nakumuhana vi-mwe hakupwa sepa lyenyi, olo-ze mwomwo yaluzema lwenyi,mwahinduka nakumuhana vyu-ma nasake. 9 Ngocho, nangwa-mba kuli enu ngwami: Twalenu-ho lika kulombanga, kaha na-vakamihana; twalenuho lika ku-

Luk 11:4� Chipwe, shili.

Page 128: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

125 Ngwavo ngolo jakuli Mbelezembule LUKA 11:10-27

tondanga, kaha namukawana;twalenuho lika kungongomwe-zanga, kaha navakamisokolwe-la. 10 Mwomwo wose mwalo-mbanga mwatambula, kahawosemwatondanga mwawana, kahawose mwangongomwezanga na-vamusokolwela. 11 Chikupuvene, chisemi muka muli enu,nge mwanenyi mwamulombaishi, kaha himwamuhana lino-ka mukutela kumuhana ishi?12 Mokomoko nge mwalomba li-sanga, kaha himwamuhana ka-vwanda? 13 Shikaho kachi ngeenu, numba tuhu mwapwa mu-vakuhuka, oloze munatachikizamwakuhanyinamawana amwazakuli vanavenu, kahanyi Senu wa-mwilu mwahambakanamo chi-kuma kuhana shipilitu yajila kulivaze navamulombayo.”

14 Halwola lweka nawa, apwi-le nakulovola ndemone wauma-ma. Kahomu alingile uze ndemo-ne hanalovoka lyehi, uze mutuwaumama ahanjikile. Kaha azemayongomena alikomokelele.15 Oloze vamwe hali vakivo va-mbile ngwavo: “Eji kulovola-nga vandemone nangolo jaMbe-lezembule, muka-kuyula vande-mone.” 16 Oloze veka hakusa-ka ngwavo vamweseke, vasaki-le avasolwele chinjikizo cha-kufuma mwilu. 17 Hakutachi-kiza vishinganyeka vyavo, ambi-le kuli vakivo ngwenyi: “Wesho-wowangana naulimbalaka uvenenaunonga, kaha zuvo nayilimba-laka ivene nayishiuka. 18 Ngo-cho, kachi nge Satana nalifu-mbukila ivene, kaha wanga-na wenyi nawimana ngachilihi?Mwomwo enu mweji kwambangangwenu ngweji kulovolanga va-ndemone nangolo jaMbeleze-mbule. 19 Kachi nge ami ngwe-

ji kulovolanga vandemone na-ngolo jaMbelezembule, nyi vanavenu veji kulovolanga vandemo-ne nangolo jeya? Shikaho vanavenu navakapwila vaka-kumiso-pesa. 20 Oloze nge ami ngwe-ji kulovolanga vandemone namu-nwe waKalunga, kaha WanganawaKalunga chikupu vene una-mihichi. 21 Nge mutu wangolonalizange navitwa nakulamazuvo yenyi, vyuma vyenyi navi-pwanga vyape. 22 Oloze omunakwiza mutu weka wakumu-hambakana ikiye ngolo naku-mufungulula, mwamunyanga vi-twa vyenyi vyosena vize afwele-langa, nakumbata vikumba vye-nyi vize namupukula nakuvipa-ngila. 23 Ou keshi kuli amikoalimbalaka nayami, kahou keshikukungulwila hamwe nayamikoeji kumwanganga.

24 “Omu shipilitu wamajilomwalovoka muli mutu, mwa-hitangana muvihela mwazene-ka meya nakutonda kwakuno-kela, oloze omu mwawana kwa-pimbi, himwamba ngwenyi,‘Nangukinduluka cheka muzu-vo yami muze ngwalovokanga.’25 Kaha hakuheta kuze mwawa-na muzuvo mwakukomba, mwa-kuwahisa kanawa. 26 Jino hi-mwaya nakumbata vashipilituveka 7 vakumuhambakana iki-ye kuhuka, kahomu navalinga hi-vanengila mukachi, hikutwa-ma vene muze. Ngocho katwami-no kakukuminyina kamutu kananakapihya chikuma kuhambaka-na kakulivanga.”

27 Jino omu apwile nakuha-njika vyumevi, pwevo umwemuze muliyongomena atamba-kanyine nakwamba kuli iki-ye ngwenyi: “Lyawahilila liji-mo lize lyakwimichile, namavele

Page 129: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

LUKA 11:28-44 Chinjikizo chaYona. Lamba 126

aze wamwine!” 28 Oloze ikiyeambile ngwenyi: “Nduma, Vawa-hilila shina vaze veji kwivwilila-nga mazu aKalunga nakuwala-manga!”

29 Omu apwile mayongomenanakulihomena hamwe, ikiye apu-tukile kwamba ngwenyi: “Chi-semunwino chino chapwa chise-munwino chakuhuka; cheji ku-sakanga chinjikizo. Oloze ka-veshi kukachisolwela chinjiki-zo chekako, shina chinjikizo cha-Yona kaha. 30 Mwomwo ngemuzeYona apwile chinjikizo kulivaka-Nyineve, mukiko nawa na-Mwanamutu mumwakapwa chi-njikizo kuchisemunwino chino.31 Mwangana wapwevo waku-sulo navakamusangula mulwo-la lwakusopesa hohamwe na-vatu vachisemunwino chino,kaha mwakavapayisa mwomwoikiye afumine kujisongo jama-vu nakwiza nakwivwilila ma-ngana aSolomone. Oloze hanohali ou ahambakana Solomo-ne. 32 Malunga vakuNyinevenavakasanguka mulwola lwaku-sopesa hohamwe nachisemunwi-no chino, kaha navakachipayisamwomwo vakivo vapihililile na-kwalumuka hakwambulula cha-Yona. Oloze hano hali ou aha-mbakana Yona. 33 Mutu ngenawiki linongo, keshi kulihakamuchihela chakuswamanako,chipwe kulifwikilila mumbango-ko, oloze mwalihaka hachitumbi-kilo chalyo, mangana vaze nave-ngilamo vamone mumunyi wa-lyo. 34 Linongo lyamujimba li-kiko liso lyove. Nge liso lyove li-natale mumwe kaha, namujimbawove wosena nawa naumunyikazwalala, oloze nge linapu lyaku-huka, kaha namujimba wove wo-

sena nawa nawilava wi. 35 Shi-kaho, zangama kuchina mumu-nyi uze uli muli ove naupwa mili-ma. 36 Ngocho, kachi nge mu-jimba wove wosena unamunyi-ka zwalala chakuzeneka numbahamwe hanelava, kaha muji-mba wosena unamunyika zwala-la nganomu linongo lyeji kuku-munyikilanga.”

37 Omu alingile hanahanji-ka lyehi vyumevi, kaFwaliseuumwe amulanyine alyenga ne-nyi. Ngocho engilile mukachi na-kusendavala kumesa. 38 Olo-ze uze kaFwaliseu alikomokelelehakumonaYesu kavangilile kusa-na kumavoko hakulya kulya cha-mulunguko. 39 Oloze Mwataambile kuli ikiye ngwenyi: “Jinoenu vaFwaliseu, enu mweji kuto-mesanga kuweluka walupasa na-chenga, oloze mujitulo jenu mu-nazale chipululu navilinga vya-kuhuka. 40 Enu vatu vakuho-na mangana! Ou atengele kuwe-luka keshi ikiye atengele namu-tuloko nyi? 41 Ngocho hanenumawana alutetelo avyuma vizevili mutulo, kaha vyuma vyekavyosena navipwa vitoma kutali-sa kuli enu. 42 Oloze lambakuli enu vaFwaliseu, mwomwomweji kuhananga chakusokesamulikumi chalwenyi, napenga-none, navisakwola vyeka vyose-na, oloze mweji kuleununangachiyulo chakwoloka nazangi ya-Kalunga! Vyuma kana vamiha-nyine chilika chakuvilinganga,kaha nevi vikwavo nawa kamwa-tela kuvileununako. 43 La-mba kuli enu vaFwaliseu, mwo-mwomweji kuzangangavitwamovyakulutwe mujisunangonga,nakumimenejeka kuvilanjilo!44 Lamba kuli enu, mwomwo

Page 130: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

127 Yesu mwapayisa vaFwaliseu LUKA 11:45–12:7

mwapwa nge muvimbumbe vizevinahono kulumbunuka, ngochovatu navahitaho chakuhona ku-tachikiza!”

45 Kaha umwe hali vaze vata-chikijile chikuma Jishimbi aku-mbulwile ngwenyi: “Ove Muka-kunangula, hakuhanjika vyu-ma kanevi uli nakutusawila ku-mwe nayetu nawa.” 46 Jino iki-ye ambile ngwenyi: “Lamba na-kuli enu nawa mwatachikiza chi-kuma Jishimbi, mwomwo mwe-ji kutwikanga vatu viteli vya-vilemu kumbata, oloze enuvavene kamweshi kukwata kuvi-teli kana numba namunwe wenuumweko!

47 “Lamba kuli enu, mwo-mwo mweji kutunganga vimbu-mbe vyavapolofweto, oloze va-kakuluka jenu vakivo vavajihi-le! 48 Pundu vene munapu mu-vinjiho kuvilinga vyavakaku-luka jenu, kaha muli nakuva-kundwiza nawa, mwomwo va-kivo vajihile vapolofweto, kahe-nu muli nakutunga vimbumbevyavo. 49 Shikaho namanganaaKalunga nawa ambile ngwawo:‘Nangukavatumina vapolofwetonavaposetolo, kaha navakavaji-hajiha nakukayanjisa vamwe,50 mangana manyinga avapolo-fweto vosena vanamwange kufu-ma kukwala chihela chakaye va-kawehule kuchisemunwino chi-no, 51 kufuma vene kumanyi-nga aAvele nakuheta kumanyi-nga aZekaliya uze vajihilile mu-kachi kalijiko lyakulumbila nazu-vo.’ Chikupu vene nangumilwe-za ngwami, osena navakawehulakuchisemunwino chino.

52 “Lambakuli enu mwatachi-kiza chikuma Jishimbi, mwomwomwafumishileko sapi yachinyi-ngi; enu vavene kamwengililemo-

ko, kaha nawavaze vasakile kwi-ngilamo mwavajikililile!”

53 Ngocho omu alovokele,vaka-kusoneka navaFwaliseu va-putukile kumushinyinyika mwa-mupi nakumwihwojola vihulavyavivulu, 54 nakumuta lika-zo mangana vamuwanyine kate-nga kumazu mwahanjika.

12 Halwola kanelu, omu lya-kungulukile liyongomena

lyavatu makombakaji amavulunakulilyatalyata, chatete aputu-kile kuhanjika kuli tumbaji twe-nyi ngwenyi: “Zangamenu nachi-mbalwila chavaFwaliseu, chiki-ko vene kulyonga. 2 Oloze ka-kweshi chuma chakusweka ka-nawa chize navakahona kusolo-la hatomako, chipwe chuma cha-swamana chize navakahona ku-tachikizako. 3 Shikaho, vye-shovyo namuhanjika mumilimanavikevwakana musana weye,kaha vyeshovyo namuyevete-la kutupete kwaukawenu nava-kavyambulula helu lyamazuvo.4 Kaha nawa, nangwamba kulienu masepa jami ngwami: Kandanamwivwa woma vaze navajihamujimbako, kaha kufumaho ka-veshi kuhasa kulinga chuma che-kako. 5 Oloze nangumilwezaou mwatela kwivwa woma: Mwi-vwenu woma ou mwalinga ngehanajihi lyehi mutu, kaha ali na-wata wakumumbila muNgehena.Nangumilweza chikupu ngwami,Ou ikiye mwatela kwivwa woma.6 Kutala tujilili vatanu kaveshikuvalanda natujimbongo tuvalitwachicheleko numba? Chipwengocho, naumwe pimbi nava-vulyama kuli Kalunga. 7 Olo-ze enu najikambu jakumitweyenu vajilava lyehi josena ma.Kanda namwivwa womako; enu

Page 131: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

LUKA 12:8-26 Kwitavila Kulishitu. Kulizakamina 128

mwapwa muvavalemu kuhamba-kana tujilili vavavulu.

8 “Jino nangwamba kuli enungwami: Weshowo mwangwita-vila kumeso avatu, naMwanamu-tu nawa mwakamwitavila kume-so avangelo jaKalunga. 9 Olo-ze ou mwangukana kumeso ava-tu naikiye navakamukana nawakumeso avangelo jaKalunga.10 Wose mwahanjika lizu lyali-pi hali Mwanamutu, navakamu-konekelalyo, oloze wose mwa-saula shipilitu yajila kaveshi ku-kamukonekelachoko. 11 Kahaomu navakamineha kumeso ali-kungumbuwa nakuli vilolo vafu-lumende nakuvatu vakwechiwata, kanda namukalizakami-na mwakukalihakwila enu vave-ne chipwe vyuma namukahanji-kako, 12 mwomwo shipilitu ya-jila nayikaminangula haola veneyize vyuma mwatela kukahanji-ka.”

13 Jino umwe muze muliyo-ngomena ambile kuli ikiyengwenyi: “Ove Muka-kunangu-la, mulweze ndumbwami tulipa-ngile uswana wetu hakachi na-yami.” 14 Ambile kuli ikiyengwenyi: “Ove lunga, iya angu-tongola kupwa ngumuka-kuyu-la chipwe lihako hali enu vava-li?” 15 Jino ambile kuli vakivongwenyi: “Tonenunga, lilamenu-nga kuchipululu chosena, mwo-mwo numba tuhu mutu ali na-vyuma vyavivulu, kuyoya che-nyi kachafuma kuvyuma aheta-ko.” 16 Ngocho avalwezele chi-fwanyisa ngwenyi: “Wande wa-mutu umwe muka-luheto wemi-ne chikuma. 17 Shikaho apu-tukile kushinganyeka mumuchi-ma wenyi ngwenyi, ‘Nangulingamuka hakuwana nge kangwe-shi namwakukungulwila jimbu-

to jamiko?’ 18 Ngocho ambi-le ngwenyi, ‘Nangulinga ngana:Nangupuzula jizuvo jami jaku-tulikila nakutunga jeka jajine-ne, kaha mukiko vene nanguku-ngulwila manona ami osena na-vyuma vyami vyamwaza vyose-na, 19 kaha nangwamba mwo-no wami ngwami: “Ove mwonowami, uli navyuma vyamwazavyavivulu unalitulikila vyamya-ka yayivulu; ijiva kuhwimangajino, lyakonga, nwakonga, livwi-senga kuwaha.” ’ 20 Oloze Ka-lunga ambile kuli ikiye ngwenyi,‘Ove mutu wakuhona manga-na, ufuku uno vene navakuta-mbulamwonowove.Kahavyumaunalitulikila navikapwa vyeya?’21 Omu mukiko vene mwanapunamutu uze mwalilunjikila iveneluheto, oloze keshi naluheto kuliKalungako.”

22 Jino ambile kuli tumbajitwenyi ngwenyi: “Shikaho na-ngwamba kuli enu ngwami:Echenu kulizakaminanga ha-myono yenu ngwenu namulyaika, chipwe hamijimba ye-nu ngwenu namuvwala ika.23 Mwomwo mwono walema ku-hambakana vyakulya, namuji-mba nawa kuhambakana vya-kuvwala. 24 Achishinganyeke-nu hali makololo. Kaveshi ku-kuva mbutoko, chipwe kwaha-ko; kaha kaveshi nawa nachi-sete chipwe zuvo yakutulikila-ko. Chipwe ngocho, Kalunga ejikuvalisanga. Uno enu kamwale-ma chikuma kuhambakana tu-jilako numba? 25 Iyaze mulienu hakulizakaminanga mwaha-sa kuhakilako kuvite yimwe ku-tando yenyi yakuyoya? 26 Shi-kaho kachi nge munahono kuli-nga chumechi chachindende,ikaze muli nakuzakamina ha-

Page 132: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

129 Enu utanga. Kaselwa wakuzangama LUKA 12:27-45

vyumevi vinasaleko? 27 Achi-shinganyekenu omu jeji kukula-nga jitemo; kajeshi kufulyangi-lako, chipwe kutunga mahina-ko; oloze nangumilweza ngwami:Numba vene Solomone muupahuwenyi wosena, kavwalile uvwalowakulita natemo numba yimwe-ko. 28 Jino kachi nge Kalungaeji kuvwikanga vyuma vyakuso-ka hamavu, evi navipwako lelokaha hamene hinavavimbila mu-kakahya, kahanyi mwahambaka-namo chikuma kumivwika enu,enu vaka-lufwelelo lwalundende.29 Ngocho litwaminenu kuto-ndatonda vinamusaka kulya chi-pwe vinamusaka kunwa, kaha li-twaminenu nawa kulizakamina,30 mwomwo vyosena evi vikikovyuma veji kufwilanga chikumavaka-mafuchi, oloze Senu atachi-kiza ngwenyi nayenu mwasaki-wa vyuma kanevi. 31 Ngocho,twalenuho lika kutondanga cha-tete Wangana wenyi, kaha vyu-ma kanevi navakamihanavyo.

32 “Enu utangawamikoko wa-undende, kanda namwivwa wo-mako, mwomwo Senu amivwi-la kuwaha kumihana Wanga-na. 33 Lanjisenu vyuma vye-nu nakuhana mawana alutete-lo. Litongelenu tungonga twe-nu twajimbongo tuze katweshikusekako, lukiko vene luhetoluze kalweshi kuhwa mwiluko,muze mwiji mwahona kupanda-ma, chipwe katutu kulwenyeka-ko. 34 Mwomwo kuze kuli lu-heto lwenu, kwakuze vene naku-pwanga namichima yenu nawa.

35 “Vwalenu nakupwa valiza-nga lyehi, kaha manongo enuapwenga akuwika kakahya,36 kahenu vavene pwenungange vatu vaze vali nakuvanda-mina kaka yavo uze mwakindu-

luka kuchilika chaulo, manga-na ikiye hakuheta nakungongo-mweza, vakahase kumusokolwe-lako hahaze vene. 37 Vawahili-la vandungo vaze omu kaka yavomwaheta mwavawana vanatono!Chamuchano vene nangwambakuli enu ngwami: Mwakavwalauvwalo wachilika nakuvasenda-valisa kumesa, kaha mwakapa-ndama kuli vakivo nakuvazachi-la. 38 Vawahilila vandungo ka-nava, kachi nge kaka yavo mwe-za hachilo chamuchivali, chi-pwe chamuchitatu, nakuvawanavene ngocho! 39 Oloze tachiki-zenu ngwenu, kachi nge mwe-nyazuvo ejivanga haola mwezamwiji, kachi atonanga nakuzene-ka kwechelela zuvo yenyi vayi-pupe. 40 Nayenu nawa pwenu-nga mwalizanga lyehi, mwomwohaola yize kamwashinganyekele-ko, hakiko vene mweza Mwana-mutu.”

41 Jino Petulu ambile ngwe-nyi: “Ove Mwata, echi chifwa-nyisa unachilweze yetu kahatahi, nyi navatu vosena nawa?”42 Mwata ambile ngwenyi: “Iyachikupu napu kaselwa wakushi-shika, wakuzangama, uze nava-tongola kuli Kaka yenyi kumula-mina lizavu lyavangamba jenyi,avahanenga kulya chakutamohalwola lwakutamo? 43 Awa-hilila ndungo uze, nge Kaka ye-nyi hakuheta mwamuwana alinakulinga ngocho! 44 Chamu-chanovene nangumilweza ngwa-mi: Mwamutongola amulami-nenga vyuma vyenyi vyosena.45 Oloze kachi nge uze ndungomwalyamba mumuchima wenyingwenyi, ‘Kaka yami nashimbu-la kwiza,’ kaha himwaputukakuveta vaze vangamba vamalu-nga navaze vamapwevo, nakulya

Page 133: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

LUKA 12:46–13:2 Keshi kuundako, oloze kuhandununa 130

nakunwa nakupenda, 46 Kakayayauze ndungo mwakeza hali-kumbi lize kamufwelelele ngwe-nyi mwezako, nahaola yize ka-tachikijileko, kaha mwakamu-zangamisa chikuma nakumu-tongwela kuchihela chimwe na-vaze vakuhona kushishika.47 Jino ndungo uze atachikiji-le mwayile muchima wakaka ye-nyi, oloze himwahona kulizangachimweza, chipwe kulinga muzemwayile muchimawakaka yenyi,navakamuveta vikote vyavivu-lu. 48 Oloze uze ahonene kwiji-va kanawa kaha himwalingavyu-ma vyakutela kumuvetela viko-te, navakamuveta vyavindendekaha. Chikupu vene wose vaha-nyine vyavivulu, kuli ikiye nava-kasakako nawavyavivulu, kahouvanahane wata havyuma vyavi-vulu kuli vatu, kuli ikiye navaka-sakako nawavyavivulu chikuma.

49 “Ngwejile nakuputula ka-kahya hamavu, jino kachi ngekanepuka lyehi, kaha nangusa-ka ika nawa? 50 Chikupu vene,ngukwechi lumbapachiso luzenavakangumbapachisa, kahanguli nakulyonyinga kuvangavene nomu nalukahita! 51 Unomunashinganyeka ngwenu amingwejile nakuneha kuunda hanohamavu tahi? Nduma, oloze na-ngumilweza ngwami ngwejilenakuneha chihandwa muvatu.52 Mwomwo kufuma vene oholi-li, muzuvo muze muli vatu vata-nu namupwanga chihandwa, va-tatu navakindukila vavali, kahavavali navakindukila vatatu.53 Navalihandununa, ise yamu-tu mwakindukila mwanenyi wa-lunga, mwana walunga mwaki-ndukila ise, naye yamutu mwaki-ndukila mwanenyi wapwevo,mwana wapwevo mwakinduki-

la naye, nayewenu yamutu mwa-kindukila nayewenu, nayewenumwakindukila nayewenu yamu-tu.”

54 Jino atwalileho nakwambanawa kuliyongomena ngwe-nyi: “Omu mweji kumonanga li-vwi lili nakufwinda kumulau-ko, hahaze vene mweji kwamba-nga ngwenu, ‘Vula yanyamanga-nda nayinoka,’ kaha cheji ku-pwangavene ngocho. 55 Kaho-munawamweji kumonanga pehoyakusulo yili nakuhuhwa, mwe-ji kwambanga ngwenu, ‘Nakwi-za kaza yanonga,’ kaha yeji kwi-za vene. 56 Enu vaka-kulyo-nga, mwatachikiza kulumbunu-na omu eji kusolokangamavu na-lilu, nyi ngachilihi munahono ku-lumbununa lwola luno? 57 Ika-ze munazenekela kutachikizanawa enu vavene mwakwolo-ka? 58 Chakutalilaho, omu ulinakuya kuli muka-kuyula namu-ka-kole wove unavulumuna mu-longa, livwasane nenyi shimbumuchili mujila, manganaulifumi-se muvikokojola nenyi, kuchinamwakutwala kuli muka-kusope-sa, kaha muka-kusopesa himwa-kuhana kuli kapasu, kaha kapa-su himwakuhaka muzuvo yaufu-nge. 59 Nangukulweza ngwa-mi: Kaweshi kulovokamoko pala-nga nomu mukafweta kalumbo-ngo kachichele kamakumishilokandando yayindende chikuma.”

13 Halwola luze, kwapwilevatu vamwe vamulwezele

chihande chavaka-NgalileyavazePilatu afutwile manyinga avo na-wawa avimuna javo vakuvatula.2 Ngocho Yesu ambile kuli vaki-vo ngwenyi: “Enu munashinga-nyeka ngwenu vaze vaka-Ngali-leya hakuyanda ngachize vapwi-le vaka-shili chikuma kuhamba-

Page 134: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

131 Pihililenu nakwalumuka. Mukuyu LUKA 13:3-21

kana vakwavo vaka-Ngalileyavosena tahi? 3 Nangumilwezangwami, nduma, oloze kuvangamupihilile nakwalumuka, moko-moko nayenu nawa navakami-nongesa muvosena. 4 Chipwevatu 18 vaze kashiukilile kaposhikakuShilowame nakuvajiha, mu-nashinganyeka ngwenu, vakivovapwile vaka-shili chikuma ku-hambakana vakwavo vatu vose-na vatwama muYelusalema tahi?5 Nangumilweza ngwami, ndu-ma, oloze kuvanga mupihilile na-kwalumuka, mokomoko muvose-na navakaminongesamujilayoyi-mwe.”

6 Jino atwalileho nakuvalwe-za chifwanyisa chino ngwenyi:“Mutu umwe apwile namuku-yu atumbile muwande wenyi wa-mivinyo, kaha ayile nakutonda-ko mihako, oloze kayiwanyineko.7 Jino ambile kuli muka-kuzatamuwande wamivinyo ngwenyi,‘Tala, ngunezanga nakutondato-nda mihako kumukuyu uno ha-myaka yitatu, oloze kuyiwana-nga nduma. Upakule! Ikaze na-uzezekela tuhu mavu?’ 8 Ikiyeamukumbulwile ngwenyi, ‘Ovemwata, achiweche nauno mwakanawa mangana nguchipululekonakuhakako wilo, 9 kachi ngekulutwe naukema mihako, kahachamwaza, oloze nge pimbi, kahanaukaupakula.’ ”

10 Jino haSambata, apwi-le nakunangula vatu musuna-ngonga yimwe. 11 Kaha mwa-pwile pwevo apwilenga nashipi-litu wamajilo uze amuvijishi-le hamyaka 18, kahou pwevoazembamine chikuma, kahashi-lenga kwoloka chipwe chachi-ndendeko. 12 Omu Yesu amu-mwene, amusanyikile nakwa-mba kuli ikiye ngwenyi: “Ove

pwevo, unakasunuka kukuvizachove.” 13 Amunangikile ma-voko enyi, kaha hahaze veneolokele nakuputuka kumutohwe-saKalunga. 14 Olozemuka-ku-twaminyina musunangonga ha-kwivwa kupihya chikuma mwo-mwo Yesu noku mutu haSamba-ta, aputukile kuhanjika kuliza-vu ngwenyi: “Kulimakumbi 6 azevatela vatu kuzata milimo, shi-kaho hamakumbi kana awa, twa-yenu vamyuke, keshi nge hali-kumbi lyaSambatako.” 15 Olo-ze Mwata amukumbulwile ngwe-nyi: “Enu vaka-kulyonga, enumutu himutu keshi kukasunu-na ngombe yenyi chipwe chi-mbulu chenyi muchipaka naku-mutwala akanwemeya haSamba-tako numba? 16 Nyi ou pwevomwanaApalahama, ou vakashilekuli Satana hamyaka 18, kuma-na katelele kumukasununa mu-kuli kaneyi halikumbi lyaSamba-tako numba?” 17 Omu ahanji-kile vyumevi, vaka-kumwima-nyina nakole vosena vaputukilekwivwa sonyi, oloze lize liyongo-mena lyosena lyaputukile kwi-vwa kuwaha havyumavyaupahuvyosena vize alingile.

18 Shikaho atwalileho lika na-kwamba ngwenyi: “Uno Wanga-na waKalunga unafwane ngeika, kaha nanguwesekesa kuka?19 Unafwane nge linona lyamu-setale lize mutu ambachile naku-tumba mulitepa lyenyi, kaha lya-kulile nakupwa mutondo, kahatujila vahelu vejile nakutwama-nga mumaswavo kumitango.”

20 Kaha ambile cheka ngwe-nyi: “Wangana waKalunga na-nguwesekesa kuka? 21 Una-fwane nge chimbalwila chizepwevo ambachile nakuswekamuunga wakutesa muvyesekelo

Page 135: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

LUKA 13:22–14:4 Lihakenuho. “Owo mumbwe” Helote 132

vyavinene vitatu palanga nomuwafutunukile wosena.”

22 Kaha atambwojokelengamunganda hinganda namulimbohilimbo nakunangula vatu okuali nakuya haungeji wenyi kuYe-lusalema. 23 Jino mutu umweambile kuli ikiye ngwenyi: “OveMwata, uno ava navalwila vava-ndende kaha tahi?” Ambile kulivakivo ngwenyi: 24 “Lihake-nuho chikuma mangana mwi-ngilile kuchikolo chachindende,mwomwo nangumilweza ngwa-mi, vavavulu navakasaka kwi-ngilamo, oloze kaveshi kukahasa-ko. 25 Omu mwakalinga mwe-nyazuvo nakatuka lyehi naku-soka kuchikolo, kahenu hina-muputuka kwimana kuwelukanakungongomweza kuchikolonakwamba ngwenu, ‘Ove Mwa-ta, achitusokolweleko.’ Oloze iki-ye mwakamikumbulula ngwe-nyi: ‘Chatachikijileko oku muna-fumu.’ 26 Jino namukaputukakwamba ngwenu, ‘Twalilenga,twanwinenga kumeso ove, kahawanangwililenga mumakulakulaetu.’ 27 Oloze mwakamba kulienu ngwenyi, ‘Chatachikijilekooku munafumu. Fumenu kuliami, enu vaka-kuzatavilingavya-kuhenga muvosena!’ 28 Kwa-kuze vene kunamukapwanga na-kulila nakulingenjunga kumazoomu namukamona Apalahama,naIsaka, naYakova navapolofwe-to vosena muWangana waKalu-nga, oloze enu vanamimbili ku-weluka. 29 Kaha nawa, vatunavakafuma kumusamuko na-kumulauko, nakunote nakusu-lo, kaha navakeza nakusendava-la kumesa muWangana waKalu-nga. 30 Kaha kuvali vaze va-kukuminyina vaze navakapwavakulivanga, kaha kuvali vaze

vakulivanga vaze navakapwa va-kukuminyina.”

31 Haola vene yize, vaFwali-seu vamwe vejile nakwamba kuliikiye ngwavo: “Kuno fumako,yako kweka, mwomwo Helote alinakusaka kukujiha.” 32 Kahaambile kuli vakivo ngwenyi:“Yenu mukalweze owo mumbwengwenu, ‘Ivwa! Lelo nahamenenangulovola vandemone naku-hindula vaka-misongo, kaha ha-likumbi lyamuchitatu numbanyingukakumise.’ 33 Chipwe ngo-cho, ngwatela kutambuka unge-ji wami lelo nahamene nahame-nyauze, mwomwo kavachitavisakapolofweto kunongela kuwelu-kawaYelusalemako. 34 OveYe-lusalema, Ove Yelusalema, ovemuka-kujiha vapolofweto, ovemuka-kwasa malolwa vaze vana-tumu kuli ove, owo mapapa kanaocho kuvula ngwasakile kuku-ngulula vana vove nge muze cha-li eji kukungulwilanga vana ve-nyi mumavava enyi, oloze enuvatu kamwasakile ngochoko!35 Talenu! Zuvo yenu vanayise-ze nakumiselayo. Nangumilwezangwami, chikupu vene kamwe-shi kungumona chekako palanganomu namukamba ngwenu: ‘Va-kisula ou mweza mulijina lyaYe-hova!’ ”

14 Kaha halwola lumwe, omuengilile muzuvo yamu-

ka-kuyula umwe wavaFwaliseunakulya haSambata, vapwilenakumulama chikuma name-so. 2 Kaha kuli ikiye kwapwi-lemutu umweapwile namusongowalilupa-kuvova. 3 NgochoYesu ahanjikile kuli vaze vata-chikijile chikuma Jishimbi nava-Fwaliseu ngwenyi: “Uno vachita-visa kuka mutu haSambata tahi,nyi chiku?” 4 Oloze vakivo va-

Page 136: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

133 Ngeji wakulinyisa. Lanya vakuhutwa LUKA 14:5-21

holele kulu. Ngocho Yesu akwa-chile uze mutu, amukile naku-musuula ayenga. 5 Jino ambi-le kuli vakivo ngwenyi: “Iya halienu, kachi nge mwanenyi chipwengombe yenyi naholokela muwi-na halikumbi lyaSambata, kahamwazeneka kumufumisamo wa-shiwashi?” 6 Kaha kavahashi-le kumukumbulula cheka havyu-meviko.

7 Yesu alwezele chifwanyisavatu vaze valanyine hakumo-na omu vapwile nakulisakwi-la vihela vyaulemu. Ambile kulivakivo ngwenyi: 8 “Kachi ngemutu nakulanye kuchifupawe-nga, kanda ukasendavala mu-chihela chaulemuko. Pamo ha-lwola kanelu nalanye nawa mutuwamulemu kuhambakana ove,9 kaha uze amilanyanga mwe-za nakwamba kuli ove ngwenyi,‘Katuka, mangana ou asendava-leho.’ Kaha himukatukaho na-sonyi nakuya nakusendavalakuchihela chakusongo. 10 Olo-ze nge vanakulanye yako use-ndavale muchihela chakusongo,mangana omu mweza mutu uzenakulanye akwambe ngwenyi,‘Ove sepa lyami, yako kulutwekuze.’ Kaha mupwa naulemu ku-meso avakwenu vangeji vosena.11 Mwomwo wose mwalitohwe-sa ivene navakamwinyisa, kahaou mwalinyisa ivene navakamu-tohwesa.”

12 Kufumaho, ambile nawakumutu uze amulanyine ngwe-nyi: “Omu nauwahisa kulya cha-mulungu, chipwe chachingolo-shi, kandausanyika kahamasepajove, chipwe vandumbwove, chi-pwe vausoko wove, chipwe vaka-luheto vaze walihata navoko.Pamo ngwove lwola lumwe nava-kivo nawa navakakulanya cheka

nakukushishishilamo. 13 Olo-ze omu nauwahisa chiwanyinochakulya, lanyako vatu vakuhu-twa, navaka-kumbilikita, navito-nji, natupuputa, 14 kaha mu-kapwa uwakuwahilila, mwomwokaveshi navyuma vyakukushi-shishilamo chekako. Mwomwonavakakushishishilamo mulwo-la lwakusanguka chavaka-kwolo-ka.”

15 Umwe hali vaze vakwavovangeji hakwivwa vyumevi,ambile kuli ikiye ngwenyi: “Awa-hilila ou mwakalya mbolo muWa-ngana waKalunga.”

16 Yesu ambile kuli ikiyengwenyi: “Mutu umwe awahishi-le kulya chachingoloshi chachi-vulu, kaha alanyine vatu vavavu-lu. 17 Jino haola yakulya cha-chingoloshi, atumine ndungo ye-nyi akalweze vatu vaze alanyi-ne ngwenyi, ‘Twayenu, mwomwovyuma vyosena vinakumu lyehikuwahisa.’ 18 Oloze vosenava-putukile kuwana jijila jakulyo-ngelamo. Watete ambile kuli iki-ye ngwenyi, ‘Ngunalande wa-nde, kaha ngwatela kuya naku-utala, Nguli nakukulomba ungu-konekeleko.’ 19 Weka ambilengwenyi, ‘Ngunalande vango-mbe vakulimisa likumi vamujito-ka, kaha nguli nakuya nakuve-seka, Nguli nakukulomba ungu-konekeleko.’ 20 Kaha wekanawa ambile ngwenyi, ‘Kalinwa-ha vene ngunambate pwevo,shikaho kangweshi kuhasa kwi-zako.’ 21 Ngocho uze ndungoejile, ambulwile vyumevi kulikaka yenyi. Jino uze mwenya-zuvo akwachile utenu nakwa-mba kuli ndungo yenyi ngwe-nyi, ‘Yakonga washiwashi mu-makulakula namujijila janga-nda, unehe kuno vaka-kuhutwa,

Page 137: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

LUKA 14:22–15:7 Kuvangila kutwama hamavu nakulava 134

navaka-kumbilikita, natupupu-ta, navitonji.’ 22 Omu hahichi-le shimbu, uze ndungo ambilengwenyi, ‘Ove mwata, ngunali-ngi lyehi muze wambanga, olozevihela kuvichili lika.’ 23 Kahakaka yenyi amwambile uze ndu-ngo ngwenyi, ‘Yakonga mujijilanakumeluka, ukakunyule vatuvezenga mangana zuvo yami yi-zale. 24 Mwomwo nangumi-lweza ngwami: Hamalunga vazengwalanyanga, naumwe wauchimwamakila kukulya chami cha-chingoloshiko.’ ”

25 Jino mayongomena amane-ne apwile nakutambuka nenyihamwe, kaha Yesu alumukile na-kwamba kuli vakivo ngwenyi:26 “Kachi nge mutu mweza kuliami, oloze keshi kuhunga ise,nanaye, napuwenyi, navana ve-nyi navandumbwenyi vamalu-nga navava vamapwevoko, nu-mba vene namwono wenyi, ke-shi kuhasa kupwa kambaji kami-ko. 27 Weshowo mwahona ku-mbata chitondo chenyi chakuya-njishila nakungukavangiza, ke-shi kuhasa kupwa kambaji ka-miko. 28 Chakutalilaho, iyahali enu mwasaka kutunga ka-poshi, kaha mwazeneka chatetekutwama hamavu nakulava fwe-to yakutungisa, amone numbange ali najimbongo jakukamanyi-sa? 29 Mokomoko nahase kwa-la kaha chihela, oloze mwaho-na kukamanyisa, kaha vosenavaze vapwanga nakumona, va-nahase kuputuka kumusekeleka30 ngwavo: ‘Ou mutu aputuka-nga kutunga, oloze kahashile ku-manyisako.’ 31 Chipwe mwa-ngana muka mwaya nakwasa jitanamwangana mukwavo, mwa-zeneka chatete kutwama hama-vu nakukwata punga, amone nu-

mba nge ikiye namaswalale jenyi10,000 mwahasa kulwa nayauzemweza kuli ikiye namaswalale20,000? 32 Kachi nge namonongwenyi keshi kuhasa kulingangochoko, kaha mwatuma valu-wa jenyi vakashimutwile vyaku-neha kuunda shimbu uze achilikwakusuku. 33 Ngocho nawa,wose hali enu mwahona kusezavyumavyenyi vyosena, keshi ku-hasa kupwa kambaji kamiko.

34 “Mungwa wapwa vene wa-mwenemwene. Oloze kachi ngemungwa nausamuka, kaha ngo-lo jawo navajikindulwisa chekanaka? 35 Kaha kaweshi kuta-mo kuuhaka kumavu chipwe ku-wiloko. Vatu veji kuumbilangakuweluka. Ou ali namatwitwiakwivwa evwilile.”

15 Jinovaka-kutambulamite-lo vosena navaka-shili va-

pwile nakupandama kuli ikiyemangana vamwivwilile. 2 Ngo-cho vaFwaliseu navaka-kusone-kavapwile nakutatwokangwavo:“Ou mutu eji kwitavilangavaka-shili nakulya navo hamwe.”3 Jino avalwezele chifwanyisachino ngwenyi: 4 “Mutu mukahali enu ali namikoko jenyi 100,kaha hakujimbalisa umwe, mwa-hona kuseza vaze 99 mupambo,nakuya nakutonda uze najimba-la palanga nomu mwamuwana?5 Kaha nge namuwane, mwamu-veleka kuvifwiji vyenyi nakuwa-hilila. 6 Kahomu mwaheta ku-mahyenyi mwasanyika masepajenyi navaze alihata navo nakwa-mba kuli vakivo ngwenyi, ‘Wahi-lilenu nayami, mwomwo nguna-wane mukoko wami uze ajimba-langa.’ 7 Nangumilweza ngwa-mi, ngocho nawa mwilu mwejikupwanga kuwahilila chachine-

Page 138: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

135 Mukoko wakujimbala. Chimwange LUKA 15:8-24

ne hali muka-shili umwe mwapi-hilila nakwalumuka, kuhamba-kana hali vaka-kwoloka 99 vazekaveshi nakusakiwa kupihililanakwalumukako.

8 “Mokomoko pwevo muka alinajimbongo jachichele janda-like 10, kachi nge mwajimbali-sa lumwe, mwahona kuwika lino-ngo nakukomba muzuvo naku-lutonda chikuma palanga nomumwaluwana? 9 Kaha nge na-luwane, mwasanyika masepajenyi vamapwevo navaze alihatanavo, nakwamba ngwenyi, ‘Wa-hililenu nayami, mwomwo ngu-nawane lumbongo lwachichelelwandalike luze ngwajimbalisa-nga.’ 10 Ngocho, nangumilwe-za ngwami, vangelo jaKalungaveji kuwahililanga hali muka-shi-li umwe mwapihilila nakwalumu-ka.”

11 Jino ambile ngwenyi: “Mu-tu umwe apwile navana ve-nyi vamalunga vavali. 12 Kahauze wakanyike ambile kuliise ngwenyi, ‘Ove tata, nguhane-ko chazano chami oku kuviku-mba.’ Jino ikiye avapangilile vi-kumba vyenyi. 13 Omu mwa-hichile makumbi amandende,uze mwanenyi wakanyike aku-ngulwile vyenyi vyosena naku-ya kulifuchi lyeka lyakwaku-suku, kaha kuze akenyekele vi-kumba vyenyi vyosena haku-hungukila muvilinga vyakuhu-ka. 14 Omu amanyishile vyose-na, mulifuchi lize mwosena mwa-pwile zala yayinene yakalombo-lombo, kaha aputukile kukaliki-za. 15 Jino ayile nakulipanjikanakuli mutu umwe wavaze ve-nyalifuchi lize, kaha amutuminekuvisokolavyenyi nakufungava-ngulu. 16 Kaha asakilenga ku-lya namakolongozo aze valilenga

vangulu, oloze kakwapwile mutuumwe amuhanyine vimweko.

17 “Omu aputukile kushinga-nyeka cheka mwamangana,ambile ngwenyi, ‘Vatu jatata va-kukumuna vaze vali nakulyachachivulu omwo vavula, kaha-mi kuno nguli nakufwa zala!18 Nangukatuka nakuya kulitata nakukamba kuli ikiye ngwa-mi: “Ove tata, ngunalingi shilikuli Kalunga� nakuli ove.19 Kangwatelemo cheka kungu-vuluka ngwove ngumwanoveko.Ngulingise ngupwenga nge ngu-umwe wavatu jove vakukumu-na.” ’ 20 Ngocho akatukile na-kuya kuli ise. Oloze shimbu achi-pwile kwakusuku, ise amumwe-ne, amwivwilile keke, kaha ala-hile nakuya nakumupakata mu-kasamba, kaha amusweswenye-le chikuma. 21 Jino mwane-nyi ambile kuli ikiye ngwenyi,‘Ove tata, ngunalingi shili kuliKalunga nakuli ove. Kangwate-lemo cheka kunguvuluka ngwo-ve ngumwanoveko. Ngulingisengupwenga nge nguumwe wava-tu jove vakukumuna.’ 22 Olo-ze ise ambile kuli vandungo je-nyi ngwenyi, ‘Anguhwisenuko!Nehenu lihina lyakukuluka lya-kuhambakana kuwaha mumu-vwikelyo nakumuhaka kazeyakumunwe wenyi, nakumuvwi-ka namendelo kuvilyachilo vye-nyi. 23 Kaha nehenu uze mwa-nangombe wakununa, mujihenu,kaha tulyenu, tulivwisenu kuwa-ha, 24 mwomwo ou mwanamiafwanga, kaha nayoyo cheka, aji-mbalanga kaha ngunamuwane.’Kaha vaputukile kulivwisa ku-waha.

Luk 15:18� MuchiHelase ngwavo, ku-melu.

Page 139: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

LUKA 15:25–16:9 Ndumbwachimwange mwayayavala 136

25 “Jino mwanenyi wamuku-lwane apwile kuwande, kaho-mu apwile nakwiza nakuhetakwakamwihi nazuvo evwilevali nakwimba visaji nakuki-na. 26 Ngocho asanyikile nga-mba umwe nakumwihula amu-lweze vyuma vyapwile nakuso-loka. 27 Kaha ambile kuli iki-ye ngwenyi, ‘Ndumbwove neza,kaha iso najihi uze mwanango-mbe wakununa, mwomwo mwa-nenyi nakinduluka kuli ikiye wa-mukangule.’ 28 Oloze akwa-chile utenu, kaha kasakile kwi-ngila muzuvoko. Jino ise alovo-kele nakuputuka kumulembele-la. 29 Ikiye akumbulwile isengwenyi, ‘Achitale myaka kuvu-la ngunakuzachila, kaha kandanguzombokengaho lyehi lushi-mbi lwoveko, oloze kanda ungu-haneho lyehi mwanapembe ma-ngana ngulivwise kuwaha nama-sepa jami. 30 Oloze aha veneneza ou mwanove, ou akalile vi-kumba vyove namapwevo vau-jila, unamujihila mwanangombewakununa.’ 31 Jino ise ambilekuli ikiye ngwenyi, ‘Ove mwana-mi, ove unapunga lika nayami,kaha vyuma vyami vyosena vya-pwa vyove, 32 oloze chinatelatulivwise kuwaha nakusehelela,mwomwo ou ndumbwove afwa-nga, kaha nayoyo cheka, ajimba-langa kaha ngunamuwane.’ ”

16 Jino ambile nawa kuli tu-mbaji ngwenyi: “Muka-lu-

heto umwe apwile nakaselwa ke-nyi uze vakeshalile ngwavo alinakwenyeka vikumba vyenyi.2 Ngocho amusanyikile nakwa-mba kuli ikiye ngwenyi, ‘Ngachi-lihi evi nguli nakwivwa hali ove?Ngulumbunwine muunazachi-la mulimo wove wauselwa, mwo-mwo kaweshi kupwa cheka umu-

ka-kulama zuvoyinoko.’ 3 Jinouze kaselwa alyambile mumu-chima wenyi ngwenyi, ‘Nanguli-nga muka, hakuwana nge mwatawami mwangufumisa hamulimowauselwa? Ami kangweshi na-ngolo jakulimako, kaha nawa ku-lombalomba ngwachivwa sonyi.4 Eyo-o! Ngunatachikiza jino vi-nangulinga, mangana omu nava-ngufumisa hamulimo wauselwa,vatu vangutambule mumazuvoavo.’ 5 Kaha asanyikile vaka-mikuli vamwata wenyi, umwenaumwe kwamba kuli ou wate-te ngwenyi, ‘Uli namukuli wa-kuheta halihi kuli mwata wami?’6 Ambile ngwenyi, ‘Vyesekelo�vyavinene vyamaji amulive 100.’Kaha ambile kuli ikiye ngwe-nyi, ‘Waha mukandawove wachi-vwasano, kaha twama usoneke-ho washiwashi makumi atanu.’7 Kufumaho, ambile kuli wekangwenyi, ‘Nyi ove nawa uli na-mukuli wakuheta halihi?’ Ambi-le ngwenyi, ‘Vyesekelo� vyavi-nene vyatiliku 100.’ Kaha ambi-le kuli ikiye ngwenyi, ‘Waha mu-kanda wove wachivwasano, so-nekaho 80.’ 8 Kaha mwata we-nyi asangejekele uze kaselwa nu-mba tuhu kapwile wakwolokako,mwomwo alingile vyuma muma-ngana; mwomwo vana vakatwa-mino kamyaka yino vapwa va-mangana mujila yamwenemwe-ne kuchisemunwino chavo kuha-mbakana vana vamumunyi.

9 “Kaha nawa nangwambakuli enu ngwami: Likwachilenumasepa naluheto lwakuzenekakwoloka, mangana omu naluka-hwa, vakahase kumitambula mu-

Luk 16:6� Chipwe, “vyesekelo vyajimba-te.” Mbate yimwe yapwile kafwe jilita 22.7� Chipwe, “vyesekelo vyajikolo.” Koloyimwe yapwile kafwe jikilongalamu 170.

Page 140: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

137 Muka-luheto naLazalu LUKA 16:10-25

mautwamo ahaya myaka yose-na. 10 Mutu uze mwapwa wa-kushishika muvyuma vyavinde-nde, mwapwa wakushishika na-muvyuma vyavinene nawa, kahamutu uze mwahona kupwa wa-kwoloka muvyuma vyavinde-nde, mwahona kupwa wakwolo-ka namuvyuma vyavinene nawa.11 Shikaho nge kamwalisolwe-le kupwa vakushishika naluhetolwakuhona kwolokako, kaha iya-ze mwamifwelela nakumisela lu-heto lwamuchano? 12 Kahakachi nge kamwalisolwele ku-pwa vakushishika nachuma cha-mbalako, kaha iyaze mwamiha-na ocho chayenu? 13 Kakwe-shi ngamba wakuzuvo mwaha-sa kupwa ndungo wavamyata va-valiko, mwomwo nahase kuhu-nga umwe nakuzanga mukwa-vo, mokomoko mwalipanjika na-umwe nakulumbilisa mukwavo.Kamweshi kuhasa kupwa muva-ndungo jaKalunga naluheto ha-mweko.”

14 Jino vaFwaliseu, vaze va-pwile vaka-kuzanga jimbongo,vapwile nakwivwililavyumavyo-senevi, kaha vaputukile ku-mbwatula. 15 Shikaho ambilekuli vakivo ngwenyi: “Enu yenuvaze mweji kulivulukanga kuva-tu ngwenu muvaka-kwoloka, olo-ze Kalunga atachikiza michimayenu, mwomwo ocho vazezulahelu muli vatu, chapwa chaunye-ngwe kumeso aKalunga.

16 “Jishimbi naMazu aVapolo-fweto kuvyapwilenga palanganakuli Yowano. Kufuma venehaze, Wangana waKalunga va-chili nakuuvilika kupwa himu-jimbu wamwaza, kaha mutu hi-mutu ali nakulichichimikilako.17 Chikupu vene, chachashi lilunamavu kuhita kuhambakana

kamukila kamwe kasona yakuJi-shimbi kahite chakuzeneka ku-katesamoko.

18 “Wose mwalukulula� pwe-vo lyenyi nakumbata weka, nali-ngi ukoji, kaha wose mwambatapwevo kanou vanalukulula lyehikuli lunga lyenyi, nalingi ukoji.

19 “Kwapwile muka-luhetoumwe apwile nakuvwalanga ma-hina aungonyi nawawa amwa-za, nakulivwisanga kuwaha ha-kumbi hakumbi nakutwama mu-uhando. 20 Oloze kuchikolochenyi vatumbikilengako muka-kulombalomba umwe, lijina lye-nyi ikiye Lazalu uze apwile-nga navilonda mujimba wosena,21 kaha asakilenga kulya ungu-lulu waholokelenga kumesa ya-yauze muka-luheto. Kaha nava-tuwavejilenga nakumulasa kuvi-londa vyenyi. 22 Jino kutwalamuze, uze muka-kulombalombaafwile, kaha vangelo vamumba-chile nakumutwala kutulo yaA-palahama.

“Nauze muka-luheto nawaafwile, kaha vamufunjile.23 Kaha apwile nakuyanjiwamuHetese, ngocho andwile mesoenyi, kaha amwene Apalaha-ma hahasuku ali naLazalu ku-tulo yenyi. 24 Ngocho ata-mbakanyine ngwenyi, ‘Ovetata Apalahama, achingutete-leko, mutume Lazalu atupikesongo yamunwe wenyi mume-ya mangana angutuchise halili-mi lyami, mwomwo nguli naku-lyonyinga muno mukakahya ka-milangi.’ 25 Oloze Apalahamaambile ngwenyi, ‘Ove mwanami,anuka ngwove watambwile vyu-mavyove vyamwazavyosenamu-lwola wapwile nakuyoya, oloze

Luk 16:18� Chipwe, kutumbika.

Page 141: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

LUKA 16:26–17:12 Kukonekelanga. Vaka-mbumba likumi 138

Lazalu ikiye amwenenga vyu-ma vyavipi. Oholili jino vali na-kumuvendejeka kuno, oloze oveuli nakulyonyinga. 26 Kahakuhakila kuvyumevi nawa, mu-kachi kayetu nayenu vanahake-mowinawaunene, manganavazenavasaka kufuma kuno nakwi-za okwo kuli enu vahone, chi-pwe vatu vakufuma okwo na-kwiza kuno kuli etu vahone.’27 Jino ambile ngwenyi, ‘Ngechili ngocho ove tata, nguli na-kukulomba umutume kuzuvoyatata, 28 mwomwo nguli na-vandumbwami vamalunga va-tanu, mangana akavambulile ka-nawa unjiho kuchina navakivonawa navakengilamuchihela chi-no chakuyanjiwila.’ 29 OlozeApalahama ambile ngwenyi,‘Vali naMazu aMose naMazu aVa-polofweto, ngocho vatela ku-wevwililanga.’ 30 Jino ambilengwenyi, ‘Nduma, ove tata Apa-lahama, oloze kachi nge umwewakufuma kuvafu mwaya kulivakivo, kaha navapihilila nakwa-lumuka.’ 31 Oloze ambile kuliikiye ngwenyi, ‘Kachi nge kave-shi kwivwilila Mazu aMose na-Mazu aVapolofwetoko, kaha chi-pwe vene mutu wakufuma kuva-fu keshi kuvakunyulako.’ ”

17 Jino Yesu ambile kuli tu-mbaji twenyi ngwenyi:

“Vyuma vyakuhukanyisa vatukakweshi jilayakuvihoneselamo-ko. Olozenyi lamba kuli ou mwa-vineha! 2 Nachiwaha chikumakachi nge navamukashilila lilo-lwa lyakuchekesa unga mushi-ngo yenyi nakumumbila muka-lungalwiji kuhambakana kuhu-kanyisa umwe hali ava vavande-nde. 3 Lilamenunga enu va-vene. Kachi nge ndumbwovemwalinga shili, muhuhumune,

kaha nge mwapihilila nakwalu-muka, mukonekele. 4 Numbavene nge mwakuvulumuna ma-papa 7 halikumbi lyolimwe na-kwiza cheka kuli ove mapapa 7nakwamba ngwenyi, ‘Ngunapihi-lila nakwalumuka,’ watela kumu-konekela.”

5 Jino vaposetolo vambile kuliMwata ngwavo: “Tutohwesele lu-fwelelo lwetu.” 6 Mwata ambi-le ngwenyi: “Kachi nge mwapwa-nga nalufwelelo lwakweseka ha-mwe nalinona lyamusetale, mu-nahase kwamba kumundosa oungwenu, ‘Tukuka hano, litumbemukalungalwiji!’ kaha nawono-noka kuli enu.

7 “Iya hali enu ali nandungoyenyi uze ali nakulima chi-pwe ali nakulama utanga wavi-muna, kaha omu mwafuma ku-wande nakwiza hembo himwa-mwamba ngwenyi, ‘Twaya washiusendavale kumesa’? 8 Unoke-shi kwamba kuli ikiye ngwenyi,‘Nguwahishile kulya chami cha-chingoloshi, kaha vwala lipunu,unguzachile palanga nomu na-ngumanyisa kulya nakunwa nu-mba ove ulyenga nakunwako’nyi? 9 Kutala mwamusakwili-la uze ndungo mwomwo nali-ngi vyuma amulwezanga ku-linga tahi? 10 Ngocho naye-nu nawa, nge munalingi lyehivyosena vanamilweze kulinga,ambenu ngwenu, ‘Etu tuvandu-ngo vamokomoko kaha. Vyumatunalingi vikiko vene twatelangakulinga.’ ”

11 Kahomu apwile nakuya ku-Yelusalema, apwile nakuhitamukachi kaSamaliya naNgali-leya. 12 Kahomu apwile na-kwingila mwimbo limwe, vamu-humanganyine kuli vaka-mbu-mba 10, oloze vemanyine haha-

Page 142: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

139 Kanda kuhilukila vyuma vyakunyima LUKA 17:13-34

suku. 13 Kaha vatambakanyi-ne ngwavo: “OveYesu, ove Muka-kunangula, achituteteleko!”14 Kahomu avamwene ambilekuli vakivo ngwenyi: “Yenu mu-kalisolole kuli vapilishitu.” Jinoomu vapwile nakuya, vatomene.15 Minavo umwe, omu amwenengwenyi vanamuhindula, ahilu-kile nakutohwesa Kalunga nali-zu lyakukanguka. 16 Alimbi-lile chameso hamavu kuvilya-chilo vyaYesu nakumusakwilila.Kaha nawa apwile kaSamaliya.17 Yesu akumbulwile ngwenyi:“Uno ava vatomesanga kavapwa-nga 10 koko nyi? Nyi ava 9 valikulihi? 18 Kumana naveka va-uchi vanakinduluka nakumuto-hwesa Kalunga, shinou lungawa-kulifuchi lyeka kaha?” 19 Jinoambile kuli ikiye ngwenyi: “Katu-ka, liyile tuhu kwove; lufwelelolwove lunakuhindula.”

20 Likumbi limwe vamuhuli-shile kuli vaFwaliseu avalwezemwakanawizaWanganawaKalu-nga, kaha avakumbulwile ngwe-nyi: “Wangana waKalunga ka-weshi kwiza mujila yakuumonanamesoko. 21 Kaha nawa vatukaveshi kukambanga ngwavo,‘Talenu, uli kuno!’ chipwe ngwa-vo, ‘Uli kuzeko!’ mwomwo Wa-ngana waKalunga uli mukachikenu.”

22 Jino ambile kuli tumba-ji ngwenyi: “Makumbi nawake-za omu namukasaka kumonalikumbi limwe lyawaze makumbiaMwanamutu, oloze kamweshikukalimonako. 23 Kaha vatunavakamba kuli enu ngwavo, ‘Ta-lenu, ali kuze!’ chipwe ngwavo,‘Talenu, ali kuno!’ kanda namu-kayako, chipwe kuvakavangiza-ko. 24 Mwomwo nganomu wa-pwa muveso, hakuvesa weji ku-

munyikanga zwalala kumuta-mba walilu umwe mbwe naku-mutambawalilu ukwavo, ngochovene mumwakapwa naMwana-mutu. 25 Oloze chatete, atelakuhita muvihuli vyavivulu naku-mukana kuchisemunwino chino.26 Kaha nawa ngana muze cha-pwile mumakumbi aNowa, nga-chize mukiko vene munachika-pwa nawa namumakumbi aMwa-namutu: 27 Vapwilenga naku-lya, vapwilenga nakunwa, malu-nga vambachilenga mapwevo,mapwevo vavasombweselengakumalopalanganakulikumbi lizeengilile Nowa muwato, kaha Li-vaji lyejile nakuvanongesa vo-sena. 28 Chochimwe nawa ngemuze chapwile hamakumbi aLo-te: Vapwilenga nakulya, vapwi-lenga nakunwa, vapwilenga na-kulanda, vapwilenga nakula-ndulula, vapwilenga nakutu-mba, vapwilenga nakutunga.29 Oloze halikumbi lize alovo-kele Lote muSotome kwanokelevulayakakahyanasulufulu yaku-fuma mwilu, kaha yavanongese-le vosena. 30 Mukiko nawamu-nachikapwa halikumbi lize omumwakasoloka Mwanamutu.

31 “Halikumbi lize, mutu uzeali helu lyazuvo kanda akasulu-kaho nakumbata vyuma vyenyivili muzuvoko, kaha uze ali ku-wande naikiye nawa kandaakakinduluka kuvyuma vili ku-nyimako. 32 Anukenu pwevolyaLote. 33 Wose mwasaka ku-kinga mwono wenyi, mwauji-mbalisa, oloze wose mwajimba-lisa mwono wenyi, mwaulamawautonyi. 34 Nangumilwezangwami: Haufuku uze nakuka-pwa malungavavali hakahela ka-mwe; umwe navakamumbata,oloze mukwavo navakamuseza.

Page 143: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

LUKA 17:35–18:14 KaFwaliseu namuka-kutambula mitelo 140

35 Nakukapwa mapwevo vavalinakucheka unga kulilolwa lyoli-mwe lyakuchekesa unga; umwenavakamumbata, oloze mukwa-vo navakamuseza.” 36 ——�37 Kaha vakivo vambile kuli iki-ye ngwavo: “Ove Mwata, kulihizeokwo?” Ambile kuli vakivo ngwe-nyi: “Kweshokwo kuli mujimbawakufwa, kwakuze vene nawanavakungulukila vangonga.”

18 Jino atwalileho nakuva-lweza chifwanyisa chaku-

solola omu chalema kuli vakivokulombanga lwola lwosena naku-zeneka kuzeya 2 ngwenyi:“Munganda yimwe mwapwilemuka-kuyula umwe uze kevwi-lenga Kalunga womako, kahanawa kavumbikilenga mutuko.3 Munganda kana yize mwapwi-le nawa pwevo watuliwe, kahauze pwevo ejilenga lika kuli iki-ye nakumwamba ngwenyi, ‘Ngu-yulile mulonga tuli nawo na-muka-kole wami mwaya chiyulochakwoloka.’ 4 Oloze hahichi-le lwola lwalusuku ikiye ketavi-lileko, jino kufumaho alyambilemumuchimawenyi ngwenyi, ‘Nu-mba tuhu kangwamwivwa Kalu-nga womako, chipwe kuvumbi-ka mutuko, 5 oloze mwomwoyakunguyanjisanga lika kuli oupwevo watuliwe, nangumuyu-lila mwaya chiyulo chakwolo-ka, kuchina mwezanga lika na-kungukatalisa naluzema lwenyilwakungulombanga.’ ” 6 JinoMwata ambile ngwenyi: “Ivwenuomu ambile uze muka-kuyula nu-mba tuhu kapwile wakwolokako!7 Kutala Kalunga keshi kukali-nga mwaya chiyulo chakwoloka

Luk 17:36� Mazu anahono kupwa mu-vesi yino, talenu kwinyikila chamwishihali Mat 17:21.

kuvatu jenyi asakula vaze vejikumulililanga namusana naufu-ku, numba tuhu ikiye eji kuvata-lililanga chikokiko nyi? 8 Na-ngumilweza ngwami: Mwakali-nga washiwashi mwaya chiyu-lo chakwoloka kuli vakivo. Chi-pwe ngocho, omu mwakeza Mwa-namutu, kutala lufwelelo kane-lu chikupu vene mwakaluwanahano hamavu tahi?”

9 Oloze ahanjikile nawa chi-fwanyisa chino kuli vamwevaze valifwelelele vavene ngwa-vo vaka-kwoloka, vaze nawa va-mwenenga vakwavo kupwa va-mokomoko ngwenyi: 10 “Vatuvavali vayile mutembele nakulo-mba, umwe apwile kaFwaliseu,mukwavo apwile muka-kuta-mbula mitelo. 11 Uze kaFwa-liseu emanyine nakuputuka ku-lomba mumuchima wenyi ngwe-nyi, ‘Ove Kalunga, ngunakusa-kwilila, ami kangwapwa nganamwavatu vekako, vakivo vaka-kulyapula, vaka-kuhona kwolo-ka, vaka-ukoji—chipwe vene ku-pwa ngana mwayou muka-ku-tambula miteloko. 12 Ngwe-ji kulijilikanga kulya kavali mu-chalumingo; ngweji kuhanangavyakusokesa mulikumi kufumakuvyuma vyami vyosena ngwejikuwananga.’ 13 Oloze uze mu-ka-kutambula mitelo emanyinehahasuku, kaha kasakile nu-mba kwandula meso enyi naku-tala kwiluko, oloze alivetele-nga lika hapambo yenyi nakwa-mba ngwenyi, ‘Ove Kalunga,ngwivwileko keke ami muka-shi-li.’ 14 Nangumilweza ngwami:Ou mutu ayile kumahyenyi wa-kwoloka kuhambakana uze mu-kwavo, mwomwo wose mwali-tohwesa ivene navakamwinyisa,

Page 144: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

141 Muka-kuyula waluheto. Upi waupite LUKA 18:15-33

kaha wose mwalinyisa ivene na-vakamutohwesa.”

15 Jinovatu vaputukile kumu-nehela nawa vakemba javo ma-ngana avakwate mavoko enyi,oloze omu tumbaji twenyi va-mwene ngocho vaputukile kuva-kanda. 16 Oloze Yesu ava-lwezele vatu vamunehele vake-mba, nakwamba ngwenyi: “Ve-chenu vana vavandende veze-nga kuli ami; kanda kwesekakuvakanyisako. Mwomwo Wa-ngana waKalunga unapu wava-va vangana. 17 Chamuchanovene nangwamba kuli enu ngwa-mi: Wose mwakana kutambulaWangana waKalunga nganomumwana wamundende eji kuta-mbulanga vyuma, chikupu venekeshi kwiza kukengilamoko.”

18 Kaha muka-kuyula umweamwihwile ngwenyi: “Ove Muka-kunangula Wamwaza, vyumamuka ngwatela kulinga numbangukaswane kuyoya chahayamyaka yosena?” 19 Yesu ambi-le kuli ikiye ngwenyi: “Mwo-mwo ika unanguvulukila ngwo-ve nguwamwaza? Naumwe pi-mbi apwawamwaza, shina umwekaha, ivene Kalunga. 20 Ji-shimbi wajitachikiza lyehi ja-kwamba ngwavo: ‘Kanda kuli-nga ukojiko; kanda kujiha mutu-ko; kanda kwivako; kanda kwa-mbulula unjiho wamakuliko; vu-mbikanga iso nanoko.’ ” 21 Olo-ze ambile ngwenyi: “Vyosenaevi ngunavilamenga kufuma ku-unyike wami.” 22 Yesu hakwi-vwa ngocho, ambile kuli ikiyengwenyi: “Kuli chuma chimwechinalihono kuli ove: Kalanjisevyuma vyove vyosena nakupa-ngila jimbongo vatu vakuhutwa,kaha naukapwa naluheto mwilu,kaha twaya upwenga umuka-ku-

ngukavangiza.” 23 Omu evwi-le ngocho, anyengetelele chiku-ma, mwomwo apwile naluhetolwaluvulu.

24 Yesu amutalile nakwambangwenyi: “Nachikapwa chachi-kalu kuli vaze vali najimbongokwingila muWangana waKalu-nga! 25 Chikupu vene chacha-shi kuli ngamela kuhita muli-so lyandongo yakutongesa ku-hambakana muka-luheto kwi-ngila muWangana waKalunga.”26 Vaze vevwile mazu awa va-mbile ngwavo: “Nyi iyaze na-vakahasa kulwila?” 27 Ambi-le ngwenyi: “Vyuma vizekavyapwa vyavyashi kuvatu-ko, vyapwa vyavyashi kuli Ka-lunga.” 28 Oloze Petulu ambi-le ngwenyi: “Tala! Etu tunase-ze vyuma vyetu nakukukavangi-za.” 29 Yesu ambile kuli vakivongwenyi: “Chamuchano vene na-ngwamba kuli enu ngwami: Ka-kweshi mutu naseze zuvo, chi-pwe pwevo lyenyi, chipwe va-ndumbwenyi, chipwe visemi je-nyi, chipwe vana venyi mwomwoyaWangana waKalunga 30 uzemwazeneka chikupu kutambwi-laho vyavivulu chikuma mushi-mbu yino, kaha mukatwaminokamyaka yili nakwiza kulutwe,kuyoya chahaya myaka yosena.”

31 Jino ambachile vaze 12 na-kuvatwala kupenge, kaha ambi-le kuli vakivo ngwenyi: “Tale-nu! Tuli nakukanduka kuYelusa-lema, kaha vyuma vyosena vizevasoneka kuhichila muli vapo-lofweto kutalisa kuli Mwana-mutu navikatesamo vyose-na. 32 Chakutalilaho, navaka-muhana kuvatu vakumafuchieka, kaha navakamuhenda na-kumusaula nakumufwijila ma-leji, 33 kahomu navakalinga

Page 145: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

LUKA 18:34–19:12 Mwasanguka halikumbi lyamuchitatu 142

hivanamwipula lyehi vikote, na-vakamujiha, oloze halikumbilyamuchitatu mwakasanguka.”34 Oloze vakivo kavamwenemwalumbunukilile vyumavyose-na eviko, mwomwo mazu awa va-vaswekelelewo, kaha kavatachi-kijile mwalumbunukilile vyumaahanjikileko.

35 Jino omu apwile nakupa-ndama kwakamwihi naYeliko,kapuputa umwe atwamine ku-tenga yajila nakulombalomba.36 Omu evwile liyongomena lilinakuhita, aputukile kwihula va-mulweze vyuma vyapwile naku-soloka. 37 Vamulwezele ngwa-vo: “Yesu wakuNazaleta ali na-kuhita!” 38 Hakwivwa ngocho,atambakanyine ngwenyi: “OveYesu, MwanaNdavichi, achingu-teteleko!” 39 Kahavaze vatwa-minyineko vaputukile kumuka-nda ahole kulu, oloze ikiye aswe-zele jino kutambakana ngwenyi:“Ove MwanaNdavichi, achingu-teteleko!” 40 Jino Yesu ema-nyine, kaha avalwezele vamu-nehe kuli ikiye. Kahomu alingi-le hanapandama lyehi kwaka-mwihi, Yesu amwihwile ngwenyi:41 “Vyuma muka uli nakusakangwove ngukulingile?” Ambilengwenyi: “Ove Mwata, ngutone-se meso ami.” 42 Ngocho Yesuambile kuli ikiye ngwenyi: “Tona,lufwelelo lwove lunakuhindula.”43 Kaha hahaze vene meso enyiatonene, kaha aputukile kumu-kavangiza, nakumutohwesa Ka-lunga. Kaha nawa omu vatu vo-sena vamwene chuma kana, va-mwalishile Kalunga.

19 Kaha Yesu engilile muYe-liko, apwile nakupulasa-

namo. 2 Jino mwapwile lungavavulukilenga ngwavo Zakeu,apwile mukulwane wavaka-ku-

tambula mitelo, kaha nawa wa-luheto. 3 Ikiye asakile ngwe-nyi amone Yesu, oloze kahashi-leko mwomwo yaliyongomena,kaha ikiye nawa apwile wamwi-hi. 4 Ngocho alahilile kulutwenakunyina kumusuhwa manga-na amone Yesu, mwomwo kuzekukiko vene kwahichilile naji-la ayilengamoYesu. 5 Jino omuYesu ahetele kuze, atalile kwi-lu nakwamba kuli ikiye ngwe-nyi: “Ove Zakeu, suluka washi-washi, mwomwo lelo ngwatelakutwama muzuvo yove.” 6 Ha-kwivwa ngocho, asulukile washi-washi, kaha awahililile kumuta-mbula Yesu kupwa ngeji yenyi.7 Oloze omu vatu vamwene ngo-cho, vosena vatatwokele ngwa-vo: “Nayi nakutwama mwange-ji kuzuvo yamuka-shili.” 8 Olo-ze Zakeu emanyine nakwambakuli Mwata ngwenyi: “Tala! OveMwata, chimbwa chavikumbavyami nanguchihanavaka-kuhu-twa, kaha weshowo ngwalyapwi-le nakumutambula chuma ha-kumuvangijikila mulonga, na-ngumushishishilamo viwana.”9 Hakwivwa ngocho, Yesu ambi-le kuli ikiye ngwenyi: “Likumbilyalelo ulwilo uneza kuzuvo yino,mwomwo naikiye nawa apwamwanaApalahama. 10 Mwo-mwo Mwanamutu ejile nakuto-ndatonda vaze vajimbalile naku-valwila.”

11 Shimbu vapwile nakwivwi-lila kuvyumevi, ahanjikile nawachifwanyisa chikwavo, mwomwoapwile kwakamwihi naYelusale-ma, kaha vapwile nakushinga-nyeka ngwavo Wangana waKa-lunga nausoloka hahaze vene.12 Shikaho ambile ngwenyi:“Mutu umwe wakusemuka kuta-nga yayilemu ayile kulifuchi lya-

Page 146: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

143 Ali navyavivulu navamuhana vikwavo LUKA 19:13-33

pwile kwakusuku mangana aka-tambule ngolo jawangana naku-kinduluka cheka. 13 Asanyiki-le vandungo jenyi 10, avahanyinejimina 10 nakuvalweza ngwenyi,‘Sekasanenunga palanga nomunangukeza.’ 14 Oloze vaka-li-fuchi lyenyi vamuhungile, kahavatumine lizavu lyavaluwa va-mukave vakambe ngwavo, ‘Etukatwasakile ou mutu apwengamwangana wetuko.’

15 “Jino omu akindulukile,oku hanatambula lyehi ngolo ja-wangana, ambile ngwenyi vamu-sanyikile vandungo vaze aha-nyine jimbongo japalata ma-ngana atachikize jingahi vana-wanyinaho hakusekasana chavo.16 Jino watete ejile kumeso enyinakwamba ngwenyi, ‘Ove mwa-ta, mina yove yinaseme jiminajikwavo 10.’ 17 Ngocho ambilekuli ikiye ngwenyi, ‘Wazachila,ove ndungo wamwaza! Hakuwa-na nge unalisolola kupwa uwa-kushishika hachuma chachinde-nde chikuma, pwako nawata ha-jinganda 10.’ 18 Jino wamuchi-vali nawa ejile nakwamba ngwe-nyi, ‘Ove mwata, mina yove yi-naseme jimina jikwavo jitanu.’19 Ambile kuli ou nawa ngwe-nyi, ‘Nayove nawa pwako nawa-ta hajinganda jitanu.’ 20 Olo-ze mukwavo nawa ejile nakwa-mba ngwenyi, ‘Ove mwata, wahaminayove, ngwayikashililile hali-hina nakuyilama. 21 Ami ngu-napunga nakukwivwa woma,mwomwo umutu wamukalu, wejikutambulanga ovyo wazeneke-le kutulika, kaha weji kwaha-nga ovyo wazenekele kukuva.’22 Kaha ambile kuli ikiye ngwe-nyi, ‘Ove ndungo wakuhuka, ha-mazu amukanwa kove hakikovene nangukusopesela. Kuma-

na watachikijile ngwove ngwa-pwa ngumutu wamukalu, ngwo-ve ngweji kutambulanga ovyongwazenekele kutulika, nakwa-hanga ovyo ngwazenekele kuku-va? 23 Nyi ikawahonenene ku-twala lumbongo lwami lwapalatakunyambaulu? Kachi omu ngu-neza kachi ngunalutambula na-saku yalwo hamwe.’

24 “Ngocho ambile jino kulivaze vemanyineko ngwenyi, ‘Mu-tambulenu oyo mina, yihanenukuli ou ali najimina 10.’ 25 Olo-ze vambile kuli ikiye ngwavo,‘Ove mwata, ali lyehi najimina10!’— 26 ‘Nangwamba kuli enungwami: Wose ali navyo, nava-muwezelako vikwavo, oloze uzekeshi navyoko, nachize ali nachonavamutambulacho. 27 Kahanawa, vaka-kole jami ava vaho-nene kungusaka ngwavo ngu-pwenga ngumwangana wavo, va-nehenu kuno muvajihile kumesoami.’ ”

28 Ngocho, omu amanyishilekuhanjika vyumevi, atwaminyi-neko nakuya nakukanduka ku-Yelusalema. 29 Kahomu ahe-tele kwakamwihi naMbetefwa-je naMbetane hapili vavulukangwavo Pili yaMilive, atuminetumbaji vavali 30 nakuvalwe-za ngwenyi: “Yenu mwimbo lizemuli nakumona, kahomu namwi-ngilamo namuwana livuvu lya-chimbulu vanamukase, uze ka-nda vachinyinengaho lyehi kulimutuko. Mukasununenu naku-muneha. 31 Oloze nge mutumwamihula ngwenyi: ‘Mwomwoika muli nakumukasunwina?’Enu ambenu ngwenu: ‘Mwataali nakumusaka.’ ” 32 Ngochovaze atumine vayile, kaha va-muwanyine vene nge muze ava-lwezele. 33 Oloze omu vapwile

Page 147: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

LUKA 19:34–20:6 Kuhanga vaka-kusekasana muTembele 144

nakukasununa uze livuvu lya-chimbulu, venyayo vambile kulivakivo ngwavo: “Mwomwo ikamuli nakukasunwina ou livu-vu lyachimbulu?” 34 Kaha va-mbile ngwavo: “Mwata ali naku-musaka.” 35 Ngocho vamune-hele kuli Yesu, vahakile uvwalowavo wahelu hali uze livuvu lya-chimbulu, kaha vamunyinyishi-leho Yesu.

36 Omu apwile nakuya, vatuvapwilenga nakwala uvwalowavo wahelu mujila. 37 Kaho-muvene ahetele kwakamwihi na-jila yakuushikumukilo waPili ya-Milive, lizavu lyosena lyatumba-ji twenyi vaputukile kuwahili-la nakumwalisaKalunga namazuakukanguka hamilimo yangoloyosenayize vamwene 38 ngwa-vo: “Vakisula Ou mweza mwa-Mwangana mulijina lyaYehova!Mwilu mupwenga kuunda, nau-pahu nawa kuli ou atwama mwi-lu!” 39 Oloze vaFwaliseu va-mwe muze muliyongomena va-mbile kuli ikiye ngwavo: “OveMuka-kunangula, vatenukile tu-mbaji twove.” 40 Oloze aku-mbulwile ngwenyi: “Nangumi-lweza ngwami: Ava nge navaho-la, kaha malolwa nawatambaka-na.”

41 Kahomu ahetele kwaka-mwihi, amwene yize nganda,kaha ayilililile 42 ngwenyi:“Watelanga ove lyavene kachi ku-tachikiza vyuma vyakuneha ku-unda halikumbi lyalelo—olozejino vanavisweke kuchina mu-vimona nameso ove. 43 Mwo-mwokuli ove nakukezamakumbiaze vaka-kole jove navakatungakembwe yili namisomo nakuku-jingilika che ndo, kaha navaka-kuhaka muchingombela, naku-kushindakanyinamukachi kumi-

tamba yosena, 44 kaha nava-kakulindumwina hamavu nava-na vove vamuli ove, kaha kave-shi kukaseza lilolwa limwe helulyalikwavo muli oveko, mwomwokawatachikizanga lwola lwakwi-za nakukukekesako.”

45 Jino engililemutembele na-kuputuka kuhangamo vaze va-pwile nakulanjisa 46 nakwa-mba kuli vakivo ngwenyi: “Vaso-neka ngwavo: ‘Zuvo yami nayika-pwanga zuvo yakulombela,’ olo-ze enu munayitenge kupwa winawakusendeleka wavihwanga.”

47 Kaha nawa, ayilenga haku-mbi hakumbi nakunangula vatumutembele. Oloze vapilishitu va-valemu, navaka-kusoneka, nava-ze vavalemu havatu, vasakilengangwavo vamujihe, 48 kaha ka-vawanyine jila yakulingilamongochoko, mwomwo vatu vosenavalinjilililenga lika kuli ikiye na-kumwivwilila.

20 Likumbi limwe omu apwi-le nakunangula vatu mu-

tembele nakuvilika mujimbuwamwaza, vapilishitu vavalemunavaka-kusoneka hohamwe na-vakulwane vejile, 2 kaha va-mbile kuli ikiye ngwavo: “Tulwe-ze wata kana weji kulinganganawo vyuma kanevi, chipwe owoakuhana wata kanou.” 3 Iki-ye avakumbulwile ngwenyi: “Na-yami nawa nangumihula chihu-la chimwe, kahenu mungulwe-ze: 4 Uno lumbapachiso lwaYo-wano lwafumine mwilu tahi, nyilwafumine kuli vatu?” 5 Ngo-cho valihanjikishile mwavomwa-vo ngwavo: “Kachi nge natwa-mba ngwetu, ‘Lwafumine mwi-lu,’ kaha mwamba ngwenyi, ‘Nyimwomwo ika mwahonene ku-mwitava?’ 6 Oloze nge natwa-mba ngwetu, ‘Lwafumine kuli

Page 148: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

145 Navajiha swana. Lilolwa navalikana LUKA 20:7-26

vatu,’ kaha vatu vosena nava-twasa malolwa, mwomwo vava-kunyula ngwavo Yowano apwilekapolofweto.” 7 Ngocho vaku-mbulwile ngwavo kavatachikizaoku lwafumineko. 8 KahaYesuambile kuli vakivo ngwenyi: “Na-yami nawa kangweshi kumilwe-za wata kana ngweji kulinganganawo vyuma kaneviko.”

9 Jino aputukile kulweza vatuchifwanyisa chino ngwenyi:“Mutu umwe atumbilewandewa-mivinyo nakuusela vaka-kulima,kaha ayile kulifuchi lyeka, ashi-mbwileko chikuma. 10 Olozehangonde yivene yakwima miha-ko, atumine ndungo yenyi kulivaze vaka-kulima mangana va-kamuhane mihako yimwe ya-kuwande. Vaze vaka-kulima va-muvetele nakumuhilwisa mavo-kovoko. 11 Oloze atumine che-ka ndungo yenyi weka. Naiki-ye nawavamuvetele, vamusawilenakumuhilwisa mavokovoko.12 Kaha atumine cheka wamu-chitatu, naikiye nawa vamule-mekele nakumumbila kuwelu-ka. 13 Hakumona ngocho, uzemwenyawande ambile ngwenyi,‘Nangulinga ngachilihi? Nangu-tuma mwanami, ou ngwazanga.Ounyi pamo navakamuvumbika.’14 Omu vaka-kulima vamumwe-ne, valihanjikishile mwavomwa-vo ngwavo, ‘Ou ikiye vene swa-na; tumujihenu, mangana uswa-na upwenga wayetu.’ 15 Ngo-chovamumbilile kusali yauzewa-ndewamivinyo nakumujiha. Jinouze mwenyawande wamivinyomwakavalinga muka? 16 Mwa-keza nakunongesa ava vaka-kuli-ma nakuhana uzewande wamivi-nyo kuli veka.”

Vakivo hakwivwa ngocho, va-mbile ngwavo: “Chijilocho!”

17 Oloze ikiye avatalile nakwa-mba ngwenyi: “Nyi ano mazu va-soneka alumbunukila mulihi,akwamba ngwavo: ‘Lilolwa lizevakanyine vaka-kutunga linapujino lilolwa lyamumbango lyali-nene’? 18 Wose mwakaholoke-la halilolwa lize mwakasanyukasanyusanyu. Kaha wose nalika-holokela, nalikamuchika.”

19 Jino vaka-kusoneka nava-pilishitu vavalemu vasakile jinongwavo vamukwate haola veneyize, oloze vevwile woma vatu,mwomwo vatachikijile ngwa-vo chifwanyisa kanechi nachi-tela vakivo. 20 Kahomu vali-ngile hivanamulame lyehi name-so, vatumine vatu vakukumu-na mujila yakusweka vakalyo-nge kupwa nge vaka-kwoloka,mangana vamuwanyine kate-nga hamazu enyi, nakumuha-na jino kufulumende nakuwa-tawanguvulu. 21 Kahavamwi-hwile ngwavo: “Ove Muka-kuna-ngula, tunatachikiza ngwetuove weji kuhanjikanga nakuna-ngula mwakwoloka, kaha kawe-shi kutala mutu kumesoko, olo-ze weji kunangulanga jila yaKa-lunga kweseka nomu mwaya mu-chano: 22 Uno vatwitavisa ku-hana Kesale mitelo tahi, nyi chi-ku?” 23 Oloze ikiye atachikijilekulunguluka chavo, kaha ambilekuli vakivo ngwenyi: 24 “Ngu-lwekesenu ndenali. Uno echi chi-fwanyisa chiliho namazu vaso-nekahovyeya?” Vambile ngwavo:“VyaKesale.” 25 Kaha ambilekuli vakivo ngwenyi: “Shikahohanenu vyuma vyaKesale kuliKesale, oloze vyumavyaKalungakuli Kalunga.” 26 Ngachize,kavahashile kumuwanyina kate-nga hamazu awa kumeso avatu-ko, kaha valikomokelele hamazu

Page 149: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

LUKA 20:27–21:2 Kusomboka kumalunga 7. Tuliwe 146

avakumbulwile, ngocho vaholelekulu.

27 Oloze vaSatuse vamwe—va-ze veji kwambanga ngwavo ku-sanguka kachatwamakoko—ve-jile nakumwihula 28 ngwa-vo: “Ove Muka-kunangula, Mo-se atusonekelele ngwenyi: ‘Ka-chi nge mutu mwafwa nakuse-za pwevo, oloze kasezele mwana-ko, kaha ndumbwenyi atela ku-mbata uze pwevo nakumuseme-na uze ndumbwenyi vana.’29 Ngocho kwapwile malunga 7vamujimo limwe. Watete amba-chile pwevo, kaha afwile chaku-zeneka vana. 30 Ngocho wa-muchivali ambachile uze pwevo,31 nou wamuchitatu nawa amu-mbachile. Omu mukiko chapwi-le kuli vosena vaze 7; vosena va-fwile, kaha kavasezele vanako.32 Kukuminyinako, nauze pwe-vo nawa afwile. 33 Ngocho ha-kusanguka, mwakapwa pwevolyaumwe ulihi? Mwomwo vosenavaze 7 vamumbachile.”

34 Yesu ambile kuli vakivongwenyi: “Vana vakatwaminokamyaka yino veji kumbata na-kusomboka, 35 oloze vaze va-tamo kukaswana katwamino ka-myaka nayikezaho nakukasa-nguka kuvafu, kaveshi kuka-mbata chipwe kukasomboka-ko. 36 Chipwe kufwa kaveshikukafwa chekako, mwomwo na-vakapwa nge vangelo, kaha na-vakapwa nawa vana vaKalungahakupwa vana vakusanguka ku-vafu. 37 Oloze kutalisa kuchi-hande chavafu vaze navakasa-ngula, naMose ahanjikileho mu-mujimbu wachiputa hakuvulu-ka Yehova ngwenyi, ‘KalungakaApalahama, Kalunga kaIsa-ka, Kalunga kaYakova.’ 38 Iki-ye kapwa Kalunga kavafuko,

oloze wavava vavatonyi, mwo-mwo kuli ikiye vosena vavato-nyi.” 39 Kaha vaka-kusone-ka vamwe vakumbulwile ngwa-vo: “Ove Muka-kunangula, una-hanjika kanawa.” 40 Mwomwokavahashile cheka kuhamukanakumwihula chihula numbachimweko.

41 Ngocho ambile kuli vakivongwenyi: “Mwomwo ikaveji kwa-mbanga ngwavo Kulishitu apwamwanaNdavichi? 42 Oloze ive-ne Ndavichi ahanjika mumuka-nda waJisamu ngwenyi: ‘Yehovaambile kuli Mwata wami ngwe-nyi: “Twama kulivoko lyami lya-chilyo 43 palanga nomu na-ngukalingisa vaka-kole jove ku-pwa chitwamo chavilyachilo vyo-ve.” ’ 44 Ndavichi amuvulukangwenyi, Mwata; kaha napu nga-chilihi mwanenyi?”

45 Jino Yesu ambile kuli tu-mbaji oku vatu vosena vali na-kwivwilila ngwenyi: 46 “Za-ngamenu navaka-kusoneka vazevasaka kutambwojoka oku vana-vwale mahina akukuluka naku-saka kuvamenejeka kuvilanjilo,nakusaka vitwamo vyakulutwemusunangonga navihela vyaule-mu chikuma kukulya chachingo-loshi, 47 vaze nawa veji kulya-nga vikumba vyavatuliwe vama-pwevo, nakusuhwisanga kulo-mba chavo mangana vavamonekuvatu. Kusopesa chavo navaka-vasopesa nachikapwa chachine-ne.”

21 Jino omu Yesu andwilemeso enyi amwene vaka-

luheto vali nakuhakahaka ma-wana avo muvikasha vyamawa-na. 2 Kaha amwene pwevo wa-tuliwe muka-kukalikiza mwa-hakamo tujimbongo twachiche-

Page 150: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

147 Jita, mindenda, misongo yachihita LUKA 21:3-21

le tuvali twandando yayindendechikuma, 3 kaha ambile ngwe-nyi: “Chamuchano vene nangu-milweza ngwami: Ou pwevo wa-tuliwe numba tuhu muka-kuhu-twa, nahakemo jajivulu kuha-mbakana vosena. 4 Mwomwovosena ava vanahakemo jakufu-ma kujimbongo javo jajivulu, olo-ze ou pwevo, nakukalikiza che-nyi, nahakemo jenyi josena jaku-likafwa najo mukuyoya.”

5 Halwola lweka nawa omuvatu vamwe vapwile nakuhanji-ka vyatembele, nomu vayiwahi-shile namalolwa amwaza navyu-ma vyakuhana kuli Kalunga,6 ambile ngwenyi: “Evi vyumavyosena muli nakumona, ma-kumbi nawakeza omu kakweshikukapwa lilolwa limwe nalikasa-la helu lyalikwavo hano chaku-zeneka kuliholwela hamavuko.”7 Jinovamwihwile ngwavo: “OveMuka-kunangula, uno chikupuvyumevi navikasoloka mwakauka, kaha nawa chinjikizo mukachakukatachikijilaho lwola navi-kasoloka vyumevi?” 8 Ikiyeambile ngwenyi: “Zangamenu,kanda navamihungumwisako,mwomwovavavulu navakezamu-lijina lyami nakwamba ngwavo,‘Yami vene ikiye,’ chipwe ngwa-vo, ‘Lwola luvene lunapanda-ma.’ Kanda namukavakavangiza-ko. 9 Kaha nawa omu namuke-vwa jijita najipindangano, kandanamukalizuzukila nawomako.Mwomwo vyumevi vyatela cha-tete kusoloka, oloze kukuma ka-cheshi kusoloka hahaze veneko.”

10 Jino ambile kuli vakivongwenyi: “Lifuchi limwe nalika-fumbukila lifuchi likwavo, kahawangana umwe naukafumbu-kila wangana ukwavo, 11 na-kukapwa mindenda yayinene,

kaha kuvihela kweka nakwe-ka nakukapwa misongo yachihi-ta nakukeha chavyakulya, kahanakukapwa vyuma vyakwivwisavatu woma navinjikizo vyavine-ne vyakufuma mwilu.

12 “Oloze shimbu kanda vyu-ma vyosenevi visoloke, vatunavakamikwatanga nakumi-yanjisa, kaha navakamitwala-nga kujisunangonga nakujizu-vo jaufunge. Navakamitwala-nga nawa kumeso avamyanga-na navanguvulu mwomwo yali-jina lyami. 13 Elu nalukalu-muka kupwa lwola lwenu lwa-kuhana vatu unjiho. 14 Shika-ho kanda namuvangila kushi-nganyeka chimweza mumichimayenu mwakukalihakwila enu va-veneko, 15 mwomwo ami na-ngukamihana mazu namanga-na aze navakahona vaka-kumi-manyina nakole vosena kuli-ngulula chipwe kuhamikako.16 Kaha nawa chipwe visemijenu vene, navandumbwenu, na-vausoko wenu, namasepa jenu,navakamihana kuli vaka-kole,kaha enu vamwe navakamijiha,17 kaha namukapwanga muvatuvaze navakahunganga kuli vatuvosena mwomwo yalijina lyami.18 Oloze kakweshi lukambu lwa-kumitwe yenu numba lumwe na-lukatokako. 19 Hakukakachilachenu hakiko vene namukahete-la myono yenu.

20 “Kaha nawa omu namumo-na Yelusalema vanayijingilikakumaswalale che ndo, kaha ta-chikizenu ngwenu, lwola lwa-kuyilalisa lunapandama kwaka-mwihi. 21 Jino vaze vali mu-Yuleya vaputuke kuchinyinakujipili, kaha vaze vali mukachikaYelusalema vafumemo, kahanawavaze vali muvikwazo kanda

Page 151: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

LUKA 21:22–22:4 Lwola lwavaka-mafuchi. Tonenunga 148

vengila muyikikoko, 22 mwo-mwo awa himakumbi akuzanga-misa, mangana vyuma vyosenavasoneka vitesemo. 23 Lambakuli mapwevovakwimita majimonakuli ava navakalelanga vanahamakumbi aze! Mwomwo mu-lifuchi namukapwa vihuli vya-vinene, nautenu havatu vose-na, 24 kaha navakalindwomo-ka kuuvela wapoko yamukwale,nakuvatwala muufunge kumafu-chi osena, kaha Yelusalema na-vakayilyatangila kuli vaka-mafu-chi palanga nomu nalukatesamolwola vatongola lwavaka-mafu-chi.

25 “Kaha nawa, kulikumbi na-kukakweji nakuvatanganyikanakukapwa vinjikizo, kaha ha-mavu nawa vaka-mafuchi na-vakalyonyinga mwomwo yaku-hona kwijiva mwakulingila ha-kuvuma chakalungalwiji naku-nganjanga chamakimba enyi,26 kaha vatu navakalezumu-ka hakwivwa woma nahakuta-lilila nawa vyuma vize navikezakumavu kwatwama vatu, mwo-mwo ngolo jamelu najikalinyika.27 Jino navakamona Mwanamu-tu ali nakwiza mulivwi nango-lo naupahu waunene. 28 Olo-ze omu navikaputuka kusolokavyumevi, kajikizenu nakuzamambe, mwomwo kuyovoka chenuchili nakupandama kwakamwi-hi.”

29 Ngocho avalwezele chifwa-nyisa ngwenyi: “Achinyingililenumukuyu namitondo yeka yosena.30 Omu namuyimona yili naku-chivikila, mweji kutachikizangangwenu ngonde yaliyena yili jinokwakamwihi. 31 Ngocho naye-nu nawa, omu namumona vyu-mevi vili nakusolwojoka, tachi-kizenu ngwenu Wangana waKa-lungauli kwakamwihi. 32 Cha-

muchano vene nangwamba kulienu ngwami: Chisemunwino chi-no chikupu vene kacheshi kuhi-tako palanga nomu navikasolo-ka vyuma vyosena. 33 Lilu na-mavu navikahita, olozemazu amichikupu vene kaweshi kukahi-tako.

34 “Oloze lilamenunga enu va-vene mangana michima yenu yi-zeneke kulema mwomwo yaku-lya chikuma, nakunwa chikumanakulizakamina havyuma vya-mukuyoya, kuchina likumbi lizenalikeza hali enu mukumikasu-muna 35 nge kusovoka chamu-heto. Mwomwo nalikeza hali vo-senavaze vatwamakumavu kwo-sena. 36 Shikaho vanguluke-nunga lwola lwosena nakulomba-nga mujila yakulembelela ma-ngana mukahase kuchinavyumavyosena evi vatongola kukasolo-ka, nakukahasa kwimana kume-so aMwanamutu.”

37 Ngachize namusana apwi-lenga nakunangula vatu mute-mbele, kaha naufuku alovoke-lenga nakuya nakusavala kupi-li vavuluka ngwavo Pili yaMili-ve. 38 Kahavatu vosena vame-nekelenga chimenemene nakwi-za kuli ikiye kutembele naku-mwivwilila.

22 Jino Chiwanyino cha-Jimbolo Jakuzeneka Chi-

mbalwila chize vavuluka ngwa-vo Paseka, chapwile kwakamwi-hi. 2 Kaha nawa, vapilishituvavalemu navaka-kusoneka va-pwile nakutondatonda jila ya-mwaza yakumujihilamo Yesu,mwomwovevwilengawomavatu.3 Jino Satana engilile muli Yutauze vavuluka ngwavo Isakalyote,umwe wavaze 12, 4 kaha ayilenakuhanjika navapilishitu vava-lemu natupitau vatembele hajila

Page 152: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

149 Yuta mwasolola Yesu. Chivwasano LUKA 22:5-26

yamwaza yakumusolwelamo kulivakivo. 5 Hakwivwa ngocho,vawahililile, kaha valivwasanyi-ne kumuhana jimbongo japalata.6 Kaha etavilile, ngocho apu-tukile kutondatonda lwola lwa-mwaza lwakumusolola kuli vaki-vo chakuzeneka vatu kupwako.

7 Jino likumbi lyajimbolo ja-kuzeneka chimbalwila lyahete-le, lize lyakutela kuhana chimu-na waPaseka, 8 kaha atu-mine Petulu naYowano ngwe-nyi: “Yenu muwahise Pasekamangana tulyenga.” 9 Vambi-le kuli ikiye ngwavo: “Kulihiunasake ngwove tuwahishilekoPaseka?” 10 Ambile kuli vaki-vo ngwenyi: “Ivwenu! Omu na-mwingila munganda navamiwa-na kuli lunga nambate mulo-ndo wameya. Kaha mukavenuswi namuzuvo yize mwakengila.11 Kaha kahanjikenu kuli mwe-nyazuvo yize ngwenu, ‘Muka-ku-nangula nambekuli ove ngwenyi:“Kapete kavangeji kalihi, muzenangulila Paseka natumbaji twa-mi?” ’ 12 Kaha uze lunga mwa-milweza kapete kakanene kahe-lu kaze kali navyuma vanawahi-sa lyehi. Kaha wahishilenu Pase-ka kuze vene.” 13 Ngochovayi-le, vawanyine ngemuze vene ava-lwezele, kaha vawahishile Pa-seka.

14 Kutwala muze, omu lwahe-tele lwola, asendavalile kumesanavaposetolo hamwe. 15 Kahaambile kuli vakivo ngwenyi:“Ngunafwila chikuma kulyanenu Paseka eyi shimbu kandanguchiyande, 16 mwomwo na-ngumilweza ngwami: Kangwe-shi kukayilya chekako palanganomu navikalinga vyumovyo ye-manyinako Paseka hivinatesa-mo lyehi muWangana waKalu-

nga.” 17 Kaha atambwile lu-pasa, asakwililile nakwambangwenyi: “Wahenu, luhichisenu-mo munwengamo nakuliselase-la, 18 mwomwo nangumilwezangwami: Kufuma vene oholili ka-ngweshi kukanwa chekavinyokopalanga nomu naukezaWanganawaKalunga.”

19 Kaha nawa, anonele mbolo,asakwililile, ayipuzwile, kahaayihanyine kuli vakivo nakwa-mba ngwenyi: “Eyi yinemanyi-nako mujimba wami ou navaha-na hali enu. Twalenuho lika ku-linganga ngocho mungwanuki-lengaho ami.” 20 Kaha chochi-mwe nawa nalupasa, omu vali-ngile hivanali lyehi kulya chachi-ngoloshi, ambile ngwenyi: “Elulupasa lunemanyinako chivwa-sano chachihya hamanyinga amiaze navamwanga mwomwo ya-yenu.

21 “Oloze talenu, muka-ku-ngusolola ali nayami hamwe ku-mesa. 22 Mwanamutu mwayakwenyi kweseka nomu vachivu-lukile chimweza; olozenyi, lambakuli mutu uze mwamusolola kulivaka-kole!” 23 Ngocho vaputu-kile kushimutwila mwavomwavovawane iya hakachi kavo asakilekulinga chuma kanechi.

24 Kahavaputukile nawakuli-pula jipami mwavomwavo va-wane iya hakachi kavo apwi-le wamulemu chikuma. 25 Olo-ze Yesu ambile kuli vakivo ngwe-nyi: “Vamyangana javaka-mafu-chi veji kulilingisanga kupwavakaka javo, kaha vaze vatwa-ma nawata hali vakivo veji ku-vavulukanga ngwavo Vikwashi.26 Oloze enu kamwatela kupwangochoko. Ou wamulemu ha-kachi kenu apwenga nge kanyi-ke wamundende, kaha ou napu

Page 153: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

LUKA 22:27-46 Chivwasano chaWangana. Namikwale 150

twamina apwenga nge muka-ku-zachila vakwavo. 27 Uno wa-mulemu umwe ulihi, ou nasenda-vala kumesa tahi, nyi ou mwa-muzachila? Kumana keshi ou na-sendavala kumesako nyi? Olozeami nguli mukachi kenu mwamu-ka-kumizachila.

28 “Oloze enu yenu munalinji-lila nayami muvyeseko vyami,29 kahami nangulikasa nenuchivwasano nganomu Tata ali-kasa nayami chivwasano chaWa-ngana, 30 mangana mukalyenakunwa kumesa yami muWa-ngana wami, nakutwama hama-tanda mukayule miyachi yaIsale-le 12.

31 “Ove Shimona, ove Shimo-na, Satana nalombo enu vatumangana amipepe nge tiliku.32 Oloze ami nguli nakukulo-mbela mujila yakulembelela, ma-ngana lufwelelo lwove luzenekekukuma, kahove omu naukalingahiunalumuka cheka, kazamiki-se vandumbwove.” 33 Jino Pe-tulu ambile kuli ikiye ngwenyi:“Ove Mwata, ami ngunalizangelyehi kuya nove muzuvo yaufu-nge chipwe kufwa nove vene.”34 Oloze Yesu ambile ngwenyi:“Ove Petulu, nangukulwezangwami, lelo lino ndemba keshikulivanga kutambikako, kuva-nga unangukane mapapa katatungwove kawangutachikizako.”

35 Kaha nawa ambile kuli va-kivo ngwenyi: “Haze ngwamitu-mine chakuzeneka kumbata ka-ngonga kajimbongo nalipa-kumuna lyavyakulya namende-lo, kutala mwakalikijile nu-mba?” Vambile ngwavo: “Ndu-ma!” 36 Kaha ambile kuli va-kivo ngwenyi: “Oloze ou ali jinonakangonga kajimbongo amba-

te, nou ali nawa nalipakumunalyavyakulya ambate, kahou na-zeneka poko yamukwale alanji-se uvwalo wenyi wahelu alandeyimwe. 37 Mwomwo nangumi-lweza ngwami, mazu ano va-soneka atela kutesamo hali ami,akwamba ngwavo, ‘Kaha vamu-lavilile kumwe navatu vaupa-pwoki.’ Mwomwo mazu kana va-soneka hali ami ali nakutesamovene.” 38 Jino vambile ngwa-vo: “Ove Mwata, tala tuli najipo-ko jamikwale jivali.” Kaha ambi-le kuli vakivo ngwenyi: “Kunahujinatemo.”

39 Omu alovokele, ayile kuPiliyaMilive ngana muze alingilengashimbu yosena, kaha natumba-ji nawa vamukavile. 40 Haku-heta kuchihela chize, ambilekuli vakivo ngwenyi: “Twalenu-ho lika nakulomba kuchina na-mwingila mucheseko.” 41 Jinoikiye afumine kuli vakivo naku-ya katunda kakweseka hamwenakuze nakuholokela lilolwalyakwasa, kaha afukamine na-kuputuka kulomba 42 ngwe-nyi: “Ove Tata, kachi nge una-sake, fumisa lupasa kanelu kuliami. Oloze kanda ulinga mu-nayi muchima wayamiko, shi-na omu munayi muchima wayo-ve.” 43 Jino kangelo wakufu-ma mwilu asolokele kuli ikiye,kaha amuzamikishile. 44 Olo-ze omu alyonyingile, atwalileholika nakulomba chikuma, kahamavule enyi apwile nge mama-ta amanyinga anakusotokela ha-mavu. 45 Omu akatukile ha-kukumisa kulomba, ejile kulitumbaji kuvawana vali mutu-lo mwomwo vazeyele nachinye-ngo, 46 kaha ambile kuli vaki-vo ngwenyi: “Mwomwo ika mu-nasavalila tulo? Hindukenu mu-

Page 154: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

151 Kukasa Yesu. Petulu mwamukana LUKA 22:47-67

twaleho lika nakulomba, kuchi-na namwingila mucheseko.”

47 Shimbu apwile nakuhanji-ka, kwejile lizavu lyavatu, na-mutu vavuluka ngwavo Yuta,umwe hali vaze 12, apwile naku-vatwaminyina, kaha apandami-ne kuli Yesu nakumusweswenya.48 Oloze Yesu ambile kuli iki-ye ngwenyi: “Ove Yuta, uno una-solola Mwanamutu hakumuswe-swenya tahi?” 49 Vaze vapwi-le naikiye hakumonavyumavya-sakile kusoloka, vambile ngwa-vo: “Ove Mwata, tuvavete najipo-ko jamikwale tahi?” 50 Kahaumwe hali vakivo avetele venenandungo yakapilishitu waku-litulaho nakumusepula litwitwilyenyi lyachilyo. 51 Oloze Yesuakumbulwile ngwenyi: “Kunahuvechenu.” Kaha akwachile kuli-twitwi lyayauze mutu nakumu-ka. 52 JinoYesu ambile kuli va-pilishitu vavalemu natupitau va-tembele navakulwane vaze veji-le nakumukwata ngwenyi: “Unomuneza najipoko jamikwale naji-mbwechi kwijiva nge muneza na-kukwata chihwanga? 53 Omungwapwilenga nayenu mutembe-le hakumbi hakumbi, kamwa-ngukwachileko. Oloze yino yina-pu ola yenu, kaha nawa yawatawamilima.”

54 Jino vamukwachile, kahavamutwalile nakuya nakumwi-ngisa muzuvo yakapilishitu wa-kulitulaho, oloze Petulu apwi-le nakumukavangijila hakasu-ku. 55 Omu vawikile kakahyamukachi kachipango nakutwa-ma hamwe, naPetulu atwaminenavo hamwe. 56 Kaha ngambawapwevo umwe amwene Petulunatwame mucheya chakakahya,kaha amushishikile nakwambangwenyi: “Nayou nawa apwa-

nga nenyi.” 57 Oloze ikiyealihamikile ngwenyi: “Ove pwe-vo, ami kangwamutachikizako.”58 Omu hahichile kapyapya ka-kandende mutu weka nawa amu-mwene nakwamba ngwenyi: “Na-yove nawa uminavo.” Oloze Pe-tulu ambile ngwenyi: “Ove lu-nga, ami kangweshi nguminavo-ko.” 59 Omumwahichile kafweola yimwe, weka nawa aputukilekutokomenyaho chikuma ngwe-nyi: “Chikupu vene, nayou nawaapwanga nenyi, mwomwo nai-kiye muka-Ngalileya!” 60 Olo-ze Petulu ambile ngwenyi: “Ovelunga, ovyo uli nakuhanjika amikangwavitachikijileko.” Kahahahaze vene, shimbu apwile na-kuhanjika, ndemba atambikile.61 Jino Mwata anyingulukile na-kutala Petulu, kaha Petulu anu-kile mazu aMwata aze ambilekuli ikiye ngwenyi: “Lelo linoshimbu kanda ndemba atambi-ke, naungukana mapapa katatu.”62 Kaha alovokele kuweluka,alilile chikuma.

63 Jino malungavaze vakashi-le Yesu vaputukile kumuhendanakumuveta, 64 kahomu va-mufwikile lihina, vapwile naku-mwamba ngwavo: “Polofweta.Ou nakuvete iya?” 65 Kaha va-twalileho lika nakumwambavyu-ma vyeka vyavivulu vyakumusa-ula.

66 Kutwala muze, omu kwa-chele, lizavu lyavakulwane java-tu lize lyapwile navapilishitu va-valemu navaka-kusoneka lyali-kungulwile hamwe, kaha vamu-twalile muSunendeline yavo,nakwamba ngwavo: 67 “Ka-chi nge ove yove Kulishitu, tu-lweze.” Oloze ambile kuli vaki-vo ngwenyi: “Numba ngumilwe-za tuhu, kamweshi kwitavilako.

Page 155: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

LUKA 22:68–23:19 Kumeso aPilatu. Yesu mwahola kulu 152

68 Kaha nawa, numba ngumihu-la chihula, kamweshi kunguku-mbululako. 69 Oloze kufumavene oholili Mwanamutu mwa-twamanga kulivoko lyachilyolyaKalunga lyangolo.” 70 Ha-kwivwa ngocho, vosena va-mbile ngwavo: “Kumana, oveyoveMwanaKalungatahi?”Kahaambile kuli vakivo ngwenyi:“Enu vavene muli nakwambamongwenu yami vene.” 71 Kahavambile ngwavo: “Nyi ikaze natu-sakila cheka unjiho weka? Mwo-mwo etu vavene tunalivwila lye-hi mukanwa kenyi.”

23 Ngocho lizavu lyavo lyose-na lyakatukile nakumu-

twala kuli Pilatu. 2 Jino vapu-tukile kumuhana mulonga ngwa-vo: “Ou mutu kana twamuwana-nga ali nakulumbula lifuchi lye-tu nakukanyisavatu kutelamite-lo kuli Kesale, kaha nawa ngwe-nyi ikiye Kulishitu, mwanga-na.” 3 Jino Pilatu amwihwilengwenyi: “Ove yove MwanganawavaYuleya tahi?” Ikiye amuku-mbulwile ngwenyi: “Ove lyaveneuli nakwambamo.” 4 Jino Pi-latu ambile kuli vapilishitu vava-lemu nakumayongomena ngwe-nyi: “Ami kangwawanyine mu-longa halyou mutuko.” 5 Olo-ze vakivo vaputukile kutoko-menyaho ngwavo: “Eji kusowa-ngizanga vatu hakuvanangulamuYuleya mwosena, nakufumi-sa nawa kuNgalileyambwe naku-no.” 6 Hakwivwa ngocho, Pila-tu ehwile numba nge mutu ka-nou muka-Ngalileya. 7 Kaho-mu ejivile ngwenyi apwile waku-ngalila yaHelote, amutuminekuli Helote, uze naikiye nawaapwile muYelusalema hamaku-mbi kana aze.

8 Jino Helote hakumumonaYesu, awahililile chikuma, mwo-mwo hamakumbi amavulu asaki-lenga kachi amumone omu evwi-lenga vyaikiye, ngocho afwele-lele ngwenyi mwamona chinjiki-zo chimwe chakufuma kuli Yesu.9 Kaha aputukile kumwihula vi-hulavyavivulu, oloze ikiye kamu-kumbulwileko. 10 Chipwe ngo-cho vapilishitu vavalemu nava-ka-kusoneka vatwalileho lika na-kukatwojwoka nakumuhana mi-longa muutenu. 11 Jino Helotenamaswalale jenyi vamulumbili-shile, kaha amuhendele haku-muvwika uvwalo uvyakuma na-kumukindulwisa cheka kuli Pi-latu. 12 Kaha Helote naPilatuvalikwachile jino usepa haliku-mbi vene lize, mwomwo vapwile-nga lika nakolemukachi kavo ku-fuma vene kunyima.

13 Pilatu jino asanyikile va-pilishitu vavalemu navaka-ku-yula navatu vakwavo, 14 kahaambile kuli vakivo ngwenyi:“Mwangunehelanga ou mutungwenu ikiye ali nakusowangi-za vatu valikange. Jino ivwe-nu! Ngwamwihwojolanga kume-so enu, oloze kangwamuwana-nga namilonga muli nakumuha-nako. 15 Chipwe vene Helotekayiwanyineko, mwomwo namu-kindulwisa cheka kuli etu, nga-chize kavulumwine mulonga nu-mba umwe wakutela kufwilako.16 Shikaho nangumuzangamisanakumukasununa.” 17 ——�18 Oloze lizavu lyosena vazu-ngumukile ngwavo: “Ou muji-he, oloze tukasunwine Mbala-pa!” 19 (Mutu kana vamuhaki-

Luk 23:17� Mazu anahono kupwa mu-vesi yino, talenu kwinyikila chamwishihali Mat 17:21.

Page 156: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

153 Navamusukika mukachi kavihwanga LUKA 23:20-38

le muzuvo yaufunge hamulongawakufumbukila fulumende mu-nganda yize, nou wakujiha vatu.)20 Pilatu ahanjikile navo cheka,mwomwo asakile kukasununaYesu. 21 Jino vaputukile kuta-mbakana ngwavo: “Musukike ha-chitondo! Musukike hachitondo!”22 Kaha ahanjikile kamuchitatukuli vakivo ngwenyi: “Mwomwoika, chuma muka chachipi na-lingi ou mutu? Ami kangwamu-wanyine namulonga atela kufwi-lako; shikaho nangumuzangami-sa nakumukasununa.” 23 Ha-kwivwa ngocho, vatu vaputukilekutokomenyaho namazu akuka-nguka, nakusaka ngwavo vamu-sukike hachitondo, kaha mazuavo aputukile kumufungulula.24 Ngocho Pilatu avatwile chi-hande kweseka namuze vasaki-le vatu: 25 Akasunwine mutuvasakile vakivo uze apwile mu-zuvo yaufunge hamulonga wa-kufumbukila fulumende nou wa-kujiha vatu, oloze Yesu amwe-chele vamulinge kweseka namu-ze mwayile michima yavo.

26 Jino omu vapwile nakumu-twala Yesu, vakwachile Shimo-na, mutu umwe wakusemukilakuKulene uze apwile nakufumi-nyina kuchikwazo, kaha vamu-twikile chitondo chakuyanjishi-la mangana achimbate nakumu-kavangiza Yesu. 27 Kaha kwa-pwile lizavu lyalinene lyapwilenakumukava, namapwevo nawavaze vapwile nakulyonyinga na-kulila jimbimbi. 28 Yesu anyi-ngulukile, atalile vaze mapwevonakwamba ngwenyi: “Enu vanavaYelusalema vamapwevo, ka-nda namungulila amiko. Oloze li-lilenu enu vavene navana venu,29 mwomwomakumbi ali nakwi-

za omu vatu navakamba ngwa-vo, ‘Vawahilila vomba, namajimoaze kawasemene vanako, nama-vele aze kawamwishile vanako!’30 Jino navakaputuka kwambakujipili jajinene ngwavo, ‘Tushi-ukilenu!’ Nakwamba kujipili jaji-ndende nawa ngwavo, ‘Tufwi-kenu!’ 31 Kachi nge navalingavyumevi shimbu mutondo uchiliututa, kaha nachikapwa ngachi-lihi nge mutondo unomu?”

32 Kaha kwapwile vatu vekavavali, vaka-kupihisa, navakivonawa vapwile nakuvatwala vaka-vajihe hamwe naikiye. 33 Ka-homu vahetele kuchihelavavulu-ka ngwavo Chikola, kwakuzevene vamusukikile navaze vaka-kupihisa hamwe, umwe kuchi-lyo chenyi kaha mukwavo kuchi-moswe. 34 [[Oloze Yesu apwilenakwamba ngwenyi: “Ove Tata,vakonekele, mwomwo kavata-chikijile chuma vali nakulinga-ko.”]]� Kaha nawa, vazachishiletutachikijilo hakusaka kulipa-ngila uvwalo wenyi. 35 Kahavatu vemanyine nakutala. Olozevaka-kuyula vapwile nakumbwa-tula nakwamba ngwavo: “Alwili-le veka; mwechenu alilwile ive-ne kachi nge ikiye Kulishitu ya-Kalunga, Ou Vasakula.” 36 Na-maswalale nawa vamuhendele,vapandamineko nakumuhana vi-nyo vingangamina 37 nakwa-mba ngwavo: “Kachi nge oveyove Mwangana wavaYuleya, li-lwile ove lyavene.” 38 Kahahelu lyamutwe wenyi hapwilenawa mazu akusoneka ngwavo:“Ou ikiye Mwangana wavaYule-ya.”

Luk 23:34� Vipango vanalunjika vivalivivali, talenu kwinyikila chamwishi haliMat 16:3.

Page 157: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

LUKA 23:39–24:2 Chihwanga navamushika Palachise 154

39 Oloze umwe wavaze vaka-kupihisa vasukikile kuze, aputu-kile kusaula Yesu ngwenyi: “Ku-mana ove keshi yove Kulishitukonyi? Lilwile ove lyavene utulwi-le nayetu nawa.” 40 Oloze mu-kwavo amukumbulwile naku-mutenukila ngwenyi: “Kuma-na ove kaweshi nakwivwa Kalu-nga woma hakumona omu vana-kuzangamishila hamwe naikiye-ko nyi? 41 Etu chinatemo ku-tuzangamisa, mwomwo tuli na-kutambula evi vyatutela ha-vyuma tunalingi, oloze ou mutukalingile chuma chakuhenga-ko.” 42 Kaha ambile ngwenyi:“Ove Yesu, kangwanuke omunaukengila muWangana wove.”43 Yesu ambile kuli ikiye ngwe-nyi: “Chamuchano vene nangu-kulweza lelo lino ngwami, Muka-pwa nayami muPalachise.”

44 Jino yapwile ola yamuchi-tanu nayimwe,� oloze milima ya-fwikile kumavu kwosena pala-nga nakuola yamuchitanu naji-wana,� 45 mwomwo musanawechele kumunyika; kaha lize li-hina lyamuchihela chajila lyapu-likile hakachi mbwe nakwishi.46 Kaha Yesu atambakanyinenalizu lyakukanguka ngwe-nyi: “Ove Tata, nanguseza shipi-litu yami mumavoko ove.” Omuakumishile kuhanjika ngocho,afwile. 47 Oloze kapitau kama-swalale hakumona vyuma vizevyasolokele, aputukile kutohwe-sa Kalunga ngwenyi: “Chikupuvene ou mutu apwanga wakwo-loka.” 48 Jino aze mayongome-na akungulukilile kuze hakumo-na vyuma vize vyasolokele, va-

Luk 23:44� Kafwe 12:00, kuputukila ku-lava na 6:00 yachimene. 44� Kafwe15:00.

putukile kukinduluka nakulive-ta hajitulo javo. 49 Kaha nawa,vosena vaze valijivile nenyi, ve-manyine hahasuku. Namapwevonawavaze vamukavile hakufumakuNgalileya, kuvapwile nakuta-la vyuma vyosenevi.

50 Kaha kwapwile lungaumwe, lijina lyenyi ikiye Yose-fwe, wamuLiuka lyaVaka-kutwa-ma Punga, mutu wamwaza, wa-kwoloka. 51 Ikiye kalikundwi-jile navakwavo kupunga yavo na-muze valingileko. Ou mutu apwi-le wakuAlimateya, nganda yava-Yuleya, kaha apwilenga nakuva-ndamina Wangana waKalunga.52 Jino ou mutu ayile kuli Pila-tu nakulomba mujimba waYesu.53 Kaha aufumishileho nakuu-vungila halihina lyamwaza, kahaamusavalikile muchimbumbechakutota mulilolwa, muze ka-ndavasavalikengamo lyehi mufu.54 Jino lyapwile Likumbi lyaKu-longesaVyuma, kaha kuputuka�chaSambata chapwile kwaka-mwihi. 55 Olozemapwevovazevejile nenyi hakufuma kuNgali-leya, vakavangijile munyima,kaha vamwene chize chimbu-mbe, namuze vasavalikile muji-mba wenyi, 56 kaha vakindu-lukile vakawahise vyuma vyali-vumba lyamwaza namaji alivu-mba. Oloze halikumbi lyaSamba-tanyi vanokele kweseka nalushi-mbi.

24 Oloze halikumbi lyatetemuchalumingo, vejile ku-

chimbumbe oku vanambate vyu-ma vyalivumba lyamwaza vizevawahishile. 2 Kaha vawanyi-ne lize lilolwa vanalishindumu-nako lyehi kuze kuchimbumbe,

Luk 23:54� Chipwe, cheya chachingolo-shi.

Page 158: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

155 Kusanguka halikumbi lyamuchitatu LUKA 24:3-23

3 kahomu vengililemo, kavawa-nyinemo mujimba waMwata Ye-suko. 4 Kaha shimbu vapwilenakutatasana hachumakana, va-mwene malunga vavali vanavwa-le uvwalo uvyakuma vanema-na kuli vakivo. 5 Vaze mapwe-vo valizuzukilile nawoma oku va-natale chameso hamavu, ngochovaze malunga vambile kuli vaki-vo ngwavo: “Mwomwo ika mulinakutondela Ou wakuyoya kuva-fu? 6 [[Kuno wauchiko, vana-musangula lyehi.]]� Anukenumuze ahanjikile kuli enu shimbuapwile kuNgalileya 7 ngwenyi,Mwanamutu vatela kukamuha-na mumavoko avaka-shili naku-kamusukika hachitondo, olozehalikumbi lyamuchitatu mwaka-sanguka.” 8 Ngocho mazu enyivawanukile, 9 kaha vafuminekuze kuchimbumbe nakuya na-kwambulula vyuma vyosenevikuli vaze 11, navakwavo vosena.10 Mapwevo kana vapwile Mali-ya Mangatala, naYowana, naMa-liya naye yaYakova. Namapwevoveka nawa vaze vapwile navo ha-mwe, vapwile nakulweza vapose-tolo vyumevi. 11 Oloze vakivovamwene vyumavavalwezele ku-pwa vyamokomoko, kaha kaveta-vilile vaze mapwevoko.

12 [[Ngachize Petulu akatuki-le, alahilile kuchimbumbe, kahahakunongaminamo nakutalamo,amwene aze mahina vamujingileali haukawawo.Ngocho afumine-ko nakuya oku nalikomokela ha-vyuma vize vyasolokele.]]�

13 Kaha halikumbi vene lize,tumbaji vavali vapwile naku-

Luk 24:6� Vipango vanalunjika vivali vi-vali, talenu kwinyikila chamwishi haliMat 16:3. 12� Vipango vanalunjika vi-vali vivali, talenu kwinyikila chamwi-shi hali Mat 16:3.

ya kulimbo vavuluka ngwavo,Emau, lize lyapwila kafwe jiki-lomita likumi nayimwe kufumakuYelusalema, 14 kaha vapwi-le nakushimutwila mwavomwa-vo havyuma vyosena vize vyaso-lokele.

15 Jino omu vapwile naku-shimutwila nakulihwojola, ive-ne Yesu apandamine kuli vaki-vo nakuputuka kutambuka navo,16 oloze vakivo vahonene kumu-tachikiza. 17 Jino ambile kulivakivo ngwenyi: “Uno vyumamuka evi muli nakulihwojolamwenumwenu omu muli naku-tambuka mujila?” Kaha vema-nyine oku vanahombo kumeso.18 Umwe hali vaze vavali, liji-na lyenyi Keleyopa, amukumbu-lwile ngwenyi: “Uno unapu unge-ji kaha nawa uli nakutwama ukawove muYelusalema numba uze-neke kutachikiza vyuma vina-soloka muyikiko hamakumbianoko tahi?” 19 Kaha ambilekuli vakivo ngwenyi: “Vyumamukovyo?” Vambile kuli ikiyengwavo: “VyaYesu wakuNazale-ta uze ejile nakupwa kapolofwe-to wangolo mumilimo namuma-zu kumeso aKalunga nakume-so avatu vosena, 20 nomu va-pilishitu jetu vavalemu nava-ka-kuyula vamutwalanga ma-ngana vakamuhane mulonga wa-kumujiha nakumusukika hachi-tondo. 21 Oloze etu twafwele-langa ngwetu, ou mutu ikiyevene vatongwele kukasokola Isa-lele; kaha chikwavo nawa, lelo li-napu likumbi lyamuchitatu ku-fuma haze vyasolokanga vyume-vi. 22 Kaha nawa mapwevo va-mwe hali etu vatukomwesanga,mwomwo vayanga nachimene-mene kuchimbumbe, 23 olozekavawananga mujimba wenyiko,

Page 159: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

LUKA 24:24-44 Yesu mwasoloka kuli vaposetolo 156

kaha vakindulukanga nakwa-mba ngwavo vamonanga nawachuma chakukomwesa, vangelo,vaze vavalwezanga ngwavo ikiyewamutonyi. 24 Kaha vakwetuvamwe nawavayanga kuchimbu-mbe, kaha vawananga nge muzevambanga vaze mapwevo, olozeikiye kavamumonangako.”

25 Ngocho Yesu ambile kulivakivo ngwenyi: “Enu vaka-ku-hona mangana, kaha nawa vaka-michima yakushipwokela kwita-vila vyosena vize vahanjikile va-polofweto! 26 Uno kachamute-langa Kulishitu kuhita muvihulievi nakwingila muupahu wenyi-ko nyi?” 27 Kaha avalumbu-nwinyine vyuma vyosena vizevahanjika hali ikiye muVisonekavyosena, kuputukila vene kuMa-zu aMose naMazu aVapolofwetovosena.

28 Kukuminyinako, vahete-le kwakamwihi nalimbo lize va-pwile nakuya, jino ikiye ali-ngile nge himwasaka kuhamba-kana. 29 Oloze vamushinjililengwavo: “Twama nayetu, mwo-mwo likumbi hinaliya nakulau-ka, kaha kunatoko lyehi.” Hakwi-vwa ngocho, ayile nakutwamanavo. 30 Kahomu asendavalilekumesa, ambachile mbolo, ayi-kiswile, ayipuzwile nakuputukakuvahanayo. 31 Ngocho mesoavo ataunukile, kaha vamutachi-kijile kanawa, oloze ikiye alela-nganyine kuli vakivo. 32 Kahavalihanjikishile mwavomwavongwavo: “Uno katwapwanga na-kwivwa hyangu kumichima ye-tuko omu apwanga nakuhanji-ka kuli etu mujila, nomu apwa-nga nakutulumbunwina Visone-ka nyi?” 33 Kaha haola veneyize vakatukile nakukindulukakuYelusalema, kaha vawanyine

vaze 11 navaze vapwile navo va-nakunguluka hamwe, 34 valinakwamba ngwavo: “Chamucha-no vene Mwata vanamusangu-la, kaha alisololanga kuli Shimo-na!” 35 Jino vakivo nawa hiku-vahichilamo vyumavize vyasolo-kanga mujila, nomu vamutachi-kizanga hakupuzula yize mbolo.

36 Shimbu vapwile nakuhanji-ka vyumevi, ivene Yesu ejile na-kwimana mukachi kavo [[nakwa-mba kuli vakivo ngwenyi:“Kuunda chipwenga nayenu.”]]�37 Oloze vakivo vevwile womanakulizuzukila, mwomwo va-pwile nakushinganyeka ngwa-vovanamono shipilitu. 38 Ngo-cho ambile kuli vakivo ngwenyi:“Mwomwo ika munevwila woma,kaha muli nakukakasanyina ikamumichima yenu? 39 Talenukumavoko ami nakuvilyachilovyami mangana mutachikizengwenu yami vene; ngukwate-nu mwivwenga, mwomwo shipi-litu kayatwama namusonyi na-vifuhwa nge omu munangumo-no amiko.” 40 [[Kahomu aha-njikile ngocho, avalwekesele ma-voko enyi navilyachilo vyenyi.]]�41 Oloze shimbu vapwile ka-nda vachitavile mwomwo yaku-wahilila nakulikomokela, ambi-le kuli vakivo ngwenyi: “Mulikonavyakulya vimwe hano tahi?”42 Kahavamuhanyine chihandachaishi wakupepela, 43 ngo-cho achitambwile nakuchilila ha-meso avo.

44 Jino ambile kuli vakivongwenyi: “Awa akiko vene mazuami ngwahanjikile kuli enu shi-

Luk 24:36� Vipango vanalunjika vivalivivali, talenu kwinyikila chamwishi haliMat 16:3. 40� Vipango vanalunjika vi-vali vivali, talenu kwinyikila chamwi-shi hali Mat 16:3.

Page 160: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

157 Kulishitu mwaya mwilu LUKA 24:45—YOWANO 1:12

1 Hakuputuka Lizu kulyapwi-le, kaha eli Lizu lyapwilenga

naKalunga hamwe, kaha eli Lizulyapwile kalunga. 2 Ou apwi-lenga naKalunga hakuputuka.3 Vyuma vyosena vyapwilekokuhichila muli ikiye, kaha ka-kweshi chuma nachimwe cha-pwileko chakuzeneka ikiyeko.

Chuma chize chapwileko4 kuhichila muli ikiye shina ku-yoya, kaha chize kuyoya chapwi-le mumunyi wavatu. 5 Kahauze mumunyi uli nakumunyikamumilima, oloze milima yinaho-no kuufungulula.

6 Jino kwejile mutu uze va-tumine kupwa muka-kwima-nyinako Kalunga. Lijina lye-nyi apwile ikiye Yowano. 7 Oumutu ejile apwenga chinjiho,

mangana ahane unjiho wakuvu-luka mumunyi kana, manganavatu vakulisezaseza vosena va-hase kwitava kuhichila muli iki-ye. 8 Ikiye kapwile uze mumu-nyi kanako, oloze ejile nakuha-na unjiho wakuvuluka mumunyikana.

9 Mumunyi wamuchano uzeweji kumunyikilanga mutu hi-mutu wapwile kwakamwihi na-kwiza mukaye. 10 Ikiye apwi-le mukaye, kaha kaye kapwi-leko kuhichila muli ikiye, olo-ze kaye kakamutachikijileko.11 Ikiye ejile kumahyenyi, olozevatu jenyi kavamutambwileko.12 Oloze vosena vaze vamuta-mbwile, avahanyine wata waku-pwa vana vaKalunga, mwomwovasolwele lufwelelo mulijina

MUJIMBU WAMWAZA ASONEKELE

YOWANO

cccdccc

mbu ngwapwile nayenu hamwengwami, vyuma vyosena vaso-neka muJishimbi jaMose namu-Mazu aVapolofweto namuJisa-mu vyakutalisa kuli ami vyate-la kutesamo.” 45 Jino ajikwilevishinganyeka vyavo vamone ka-nawa mwalumbunukilile Visone-ka, 46 nakwamba kuli vakivongwenyi: “Omu mukiko vene va-soneka ngwavo Kulishitu mwa-kahita muvihuli nakukasangu-ka cheka kuvafu halikumbi lya-muchitatu, 47 kaha mulijinalyenyi mukiko navakambulwilavyakupihilila nakwalumuka cha-kukonekela jishili muli vaka-ma-fuchi osena—kuputukila venekuYelusalema. 48 Enu namu-

kapwa muvinjiho vavyuma ka-nevi. 49 Kaha ivwenu, ami na-ngumitumina chuma chize ashi-kile Tata. Shikaho enu twame-nunga muno munganda palanganomu namukatambula ngolo ja-kufuma mwilu.”

50 Jino avambachile nakuyanavo mbwe nakuMbetane, kahaolwele mavoko enyi nakuvakisu-la. 51 Kahomu apwile nakuva-kisula, ahandunukile kuli vaki-vo nakuputuka kuzezuka naku-ya mwilu. 52 Ngachize valifu-kwile kuli ikiye, kaha vakindulu-kile kuYelusalema nakuwahililachikuma. 53 Kaha vapwilengashimbu yosena mutembele naku-mukisula Kalunga.

Page 161: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

YOWANO 1:13-33 Wauchi amonaho lyehi Kalunga 158

lyenyi; 13 kaha vakivo kavase-muwile kumanyingako, chipwekukusaka chamusonyiko, chi-pwe kukusaka chalungako, olo-ze vasemuwile kuli Kalunga.

14 Ngocho eli Lizu lyejile na-kupwa musonyi nakutwama ha-mwe nayetu, kaha twamweneupahu wenyi, upahu uze watelamwana umwe kaha wakulipwi-la kufuma kuli ise; kaha apwi-le wakuzala nauselewa waKalu-nga, namuchano. 15 (Yowanoahanyine unjiho hali ikiye, kahanakuvilika avilikile vene—iki-ye vene uze ambilemo—ngwe-nyi: “Ou mweza munyima yaminanguvundu ami, mwomwo iki-ye kwapwile lyehi shimbu kandaami ngusemuke.”) 16 Mwo-mwo etu tuvosena tunatambula-ko kukuzalilila chenyi, nalikojilyalinene lyakutulunjikila hali-koji lyalinene. 17 Mwomwo Ji-shimbi vajihanyine kuhichilamuli Mose, oloze likoji lyaline-ne namuchano vyejile kuhichi-la muli Yesu Kulishitu. 18 Ka-kweshi mutu amonaho lyehi Ka-lungako; shina kalunga umwekaha wakulipwila uze ali kutuloyaIse ikiye namulumbununa.

19 Jino ou ukiko unjiho wa-Yowano omu vaYuleya vatumi-ne vapilishitu navaLevi kufu-ma kuYelusalema nakuya ku-li ikiye vakamwihule ngwavo:“Ove yove iya?” 20 Ikiye ka-kanyine kuvakumbululako, olo-ze ahanjikile hatoma ngwe-nyi: “Ami keshi yami Kulishi-tuko.” 21 Kaha vamwihwilengwavo: “Nyi yove iya? Yove Eli-ja tahi?” Kaha ambile ngwenyi:“Keshi yamiko.” “Uno yove UzeKapolofweto tahi?” Akumbulwi-le ngwenyi: “Nduma!” 22 Shi-kaho vambile kuli ikiye ngwa-

vo: “Ove yove iya? Mangana tu-kalweze vaze vatutumanga.Uno ove lyavene mulivulukangwove ngachilihi?” 23 Ambi-le ngwenyi: “Ami yami lizu lya-yauze ali nakuvilika mupambongwenyi, ‘Ololenu jila yaYeho-va,’ nge muze ambile kapolofwe-to Isaya.” 24 Jino vaze vatu-mine vafumine kuli vaFwaliseu.25 Kaha vamwihwile ngwavo:“Kachi nge ove keshi yove Kuli-shituko, chipwe Elijako, chi-pwe Uze Kapolofwetoko, nyiikaze uli nakumbapachishilavatu?” 26 Yowano avakumbu-lwile ngwenyi: “Ami ngweji ku-mbapachisanga vatu mumeya.Oloze mukachi kenu munemanamutu munahono enu kutachiki-za, 27 uze ali nakwiza munyi-ma yami, chipwe mihya yame-ndelo enyi ami kangwatelemokuyikasununako.” 28 Vyume-vi vavilingile muMbetane musa-li yaYotau muze Yowano apwilenakumbapachishila vatu.

29 Jino lichako Yowanoamwene Yesu ali nakwiza kuliikiye, kaha ambile ngwenyi: “Ta-lenu, Mwanamukoko waKalu-nga ou mwafumisa shili yaka-ye! 30 Ou ikiye vene uze ngwa-mbile ngwami, Munyima yaminamwiza lunga nanguvunduami, mwomwo ikiye kwapwilelyehi shimbu kanda ami nguse-muke. 31 Numba ami vene ka-ngwamutachikijileko, oloze chu-ma ngwejilile nakumbapachi-sa vatu mumeya shina ngwa-mi ahase kusoloka hatoma kuliIsalele.” 32 Yowano ahanyinenawa unjiho ngwenyi: “Ngwa-mwene shipilitu nayifuma mwi-lu nge liyembe, kaha yatwami-ne hali ikiye. 33 Numba amivene kangwamutachikijileko,

Page 162: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

159 Tumbaji vatete. Natanyele YOWANO 1:34-51

oloze Ou angutumine ngwenyingumbapachisenga vatu mume-ya ambile kuli ami ngwenyi, ‘We-showo mukamona shipilitu na-yifuma mwilu nakwiza naku-twama hali ikiye, ou ikiye venemuka-kumbapachisa muli shipi-litu yajila.’ 34 Kaha ami ngu-namono lyehi, kaha ngunaha-ne unjiho ngwami, ou ikiye veneMwanaKalunga.”

35 Kaha nawa lichako Yowa-no emanyine natumbaji twe-nyi vamwe vavali, 36 kaho-mu amwene Yesu ali nakuta-mbuka, ambile ngwenyi: “Ta-lenu, Mwanamukoko waKalu-nga!” 37 Vaze tumbaji twenyivavali vamwivwile omu aha-njikile, kaha vamukavile Yesu.38 JinoYesu alumukile, kahomuavamwene vali nakumukavangi-za, ambile kuli vakivo ngwenyi:“Muli nakutonda ika?” Vambi-le kuli ikiye ngwavo: “OveLapi (kulyalumuna linalumbu-nuna ngwavo, Ove Muka-kuna-ngula,) uli nakutwama kulihi?”39 Ambile kuli vakivo ngwenyi:“Twayenu, kaha namumona.”Ngocho vayile, vamwene kuzeapwile nakutwama, kaha vatwa-mine nenyi likumbi lize; ola yizevayile yapwile kafwe ola yamuli-kumi.� 40 Andelei, ndumbwa-Shimona Petulu, apwile umwewavaze vavali vevwile vyumaahanjikileYowano nakumukava-ngizaYesu. 41 Chatete avangi-lile kuwana ndumbwenyi Shimo-na nakwamba kuli ikiye ngwe-nyi: “Tunamuwane Meshiya”(kulyalumuna linalumbununangwavo, Kulishitu). 42 Kahaayile nenyi kuli Yesu. Jino omu

Yo 1:39� Kafwe 16:00, kuputukila kulavana 6:00 yachimene.

Yesu amutalile, ambile ngwe-nyi: “Ove yove Shimona mwa-naYowano; navakuvulukangangwavo Kefwase” (kulyalu-muna ngwavo, Petulu).

43 Lichako, Yesu asakile kuyakuNgalileya. Ngocho awanyi-ne Fwilipu nakwamba kuli iki-ye ngwenyi: “Pwako umuka-ku-ngukavangiza.” 44 Ou Fwilipuapwile wakuMbetesayita, waku-nganda yimwe naAndelei naPe-tulu. 45 Jino Fwilipu awanyi-ne Natanyele, kaha ambilekuli ikiye ngwenyi: “TunawaneYesu wakuNazaleta, mwanaYo-sefwe, uze vasonekele kuli MosemuJishimbi, uze vasonekelenawa namuMazu aVapolofweto.”46 Oloze Natanyele ambile kuliikiye ngwenyi: “Kutala kuNa-zaleta kunahase kufuma chu-ma chimwe chamwaza numba?”Fwilipu ambile kuli ikiye ngwe-nyi: “Twaya umone.” 47 Yesuamwene Natanyele ali nakwizakuli ikiye, kaha ahanjikile haliikiye ngwenyi: “Talenu, ou kaI-salele, muli ikiye kamweshi chi-kupumakuliko.” 48 Natanyeleambile kuli ikiye ngwenyi: “Una-ngutachikiza ngachilihi?” Yesuamukumbulwile ngwenyi: “Shi-mbu kanda Fwilipu akusanyike,ami ngwakumonanga lyehi omuwapwanga mwishi yamukuyu.”49 Natanyele amukumbulwilengwenyi: “Ove Lapi, ove uMwa-naKalunga, uMwangana waIsa-lele.” 50 Yesu amukumbulwi-le ngwenyi: “Uno unetavamwomwo ngunakulweze ngwa-mi ngwakumonanga lyehi mwi-shi yamukuyu tahi? Naukamonavyuma vyavinene kuhambaka-na nevi.” 51 Kaha ambile che-ka kuli ikiye ngwenyi: “Chamu-chano vene, chamuchano vene

Page 163: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

YOWANO 2:1-18 Chifupawenga muKana. Meya, vinyo 160

nangwamba kuli enu vatu ngwa-mi, namukamona mwilu muna-sokoloka, kaha vangelo jaKalu-nga vali nakunyina mwilu naku-suluka kuli Mwanamutu.”

2 Jino halikumbi lyamuchitatukwapwile chifupawenga mu-

Kana yakuNgalileya, kaha na-naye yaYesu kwapwile. 2 Yesunatumbaji twenyi navakivonawa vavalanyine kuchifupa-wenga kanechi.

3 Jino omu vyakumine vinyo,naye yaYesu ambile kuli ikiyengwenyi: “Kaveshi navinyoko.”4 Oloze Yesu ambile kuli ikiyengwenyi: “Mwomwo ikaze aminayove natulizakamina hachu-ma kana? Ola yami kanda yi-chihete.” 5 Kaha naye ambi-le kuli vaze vapwile nakuza-ta ngwenyi: “Vyeshovyo mwa-milweza, vilingenu.” 6 Jinokuze kwapwile milondo yama-lolwa 6 yameya yize vahakile-ko kweseka najishimbi javaYu-leya jakulitomesa, kaha mulo-ndo himulondo wahashile kulo-nga vyesekelo� vivali chipwe vi-tatu. 7 Yesu ambile kuli vaki-vo ngwenyi: “Zalisenu eyi milo-ndo nameya.” Kaha vayizalishi-le yato nahamivumbo. 8 Kahaambile kuli vakivo ngwenyi:“Switenumo jino mutwale kulimuka-kutwaminyina chiwanyi-no.” Kaha vatwalile. 9 Jinouze muka-kutwaminyina chiwa-nyino omu amakilile meya azevalumwine kupwa vinyo, ikiyekatachikijile oku vyafumine-ko, oloze vaka-kuzata vaze va-swichile aze meya vatachiki-jile, ngocho uze muka-kutwa-

Yo 2:6� Chesekelo chimwe chapwile ka-fwe kuputukila hajilita 44 swi naku 66.

minyina chiwanyino asanyiki-le uze mwenyamwenga 10 na-kwamba kuli ikiye ngwenyi:“Vatu vosena veji kuvangilangakulovola vinyo vyamwenemwe-ne, kahomu navalinga hivananunakupenda, numbanyi valovo-le vyavisamu. Oloze ove unala-me vinyo vyamwenemwene ku-heta noholili.” 11 Echi chinji-kizo alingileYesu muKana yaku-Ngalileya chapwile chakuputu-kilako kuvinjikizo vyenyi, kahaasolwele upahu wenyi, ngochotumbaji twenyi vafwelelele muliikiye.

12 Omu vyakumine vyumevi,ikiye nanaye navandumbwenyinatumbaji twenyi vayile kuKa-pelenau, oloze kavatwaminekomakumbi amavuluko.

13 Jino paseka yavaYuleya ya-pwile kwakamwihi, kaha Yesuayile kuYelusalema. 14 Kahamutembele awanyinemo vazevalanjishilenga vangombe na-mikoko namayembe navaka-kutambasana jimbongo va-natwame muvitwamo vyavo.15 Ngocho omu akumishile ku-nyota chikote chamikole, aha-ngile vosena vaze vapwile na-mikoko navangombe mutembe-le, kaha amwangile jimbongojachichele javaka-kutambasa-na nakukatumuna jimesa javo.16 Kaha ambile kuli vaze va-lanjishilenga mayembe ngwe-nyi: “Fumisenu vyumevi muno!Litwaminenu kulingisa zuvo ya-Tata kupwa zuvo yakusekasa-nyina!” 17 Tumbaji twenyi va-nukile muze vasoneka ngwavo:“Twima nguli nayo hazuvo yovenayingulya.”

18 Shikaho vaYuleya vaku-mbulwile nakwamba kuli iki-

Page 164: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

161 Kusemuka cheka kumeya, nakushipilitu YOWANO 2:19–3:11

ye ngwavo: “Chinjikizo mukanautulweza chakusolola ngwo-ve uli nangolo jakulinga vyu-ma kanevi?” 19 Yesu avaku-mbulwile ngwenyi: “Shiulenuyino tembele, kaha mumaku-mbi atatu nanguyitunga cheka.”20 Shikaho, vaYuleya vambi-le ngwavo: “Tembele yino vayi-tungile hamyaka 46, kahove uyi-tunge mumakumbi atatu kaha?”21 Oloze ikiye apwile nakuvu-luka tembele yamujimba wenyi.22 Kahomu alingile hivanamu-sangula lyehi kuvafu, tumbajitwenyi vanukile ngwavo omumukiko apwilenga nakuhanjika;kahavetavilile Chisoneka nama-zu aze ahanjikile Yesu.

23 Oloze omu apwilenga mu-Yelusalema kuchiwanyino cha-Paseka, vatu vavavulu vafwe-lelele mulijina lyenyi, hakumo-na vinjikizo vyenyi vize alingi-lenga. 24 Oloze Yesu kavafwe-lelele nakulyecha ivene kuli va-kivoko, mwomwo ikiye avata-chikijile vosena, 25 kaha nawakasakiwile mutu wakumulwe-za unjiho womu apwa mutuko,mwomwo ivene atachikijile vya-pwilenga muli mutu.

3 Jino kwapwile mutu umwewakuli vaFwaliseu, lij ina

lyenyi apwile ikiye Nyikote-mu, muka-kuyula wavaYuleya.2 Ejile kuli Yesu naufuku na-kwamba kuli ikiye ngwenyi:“Ove Lapi, tunatachikiza ngwe-tu ove hakupwa umuka-kuna-ngula, unafumu kuli Kalunga;mwomwo kakweshi mutu mwa-hasa kulinga vinjikizo kaneviweji kulinganga oveko, shina ku-vanga ali naKalunga.” 3 Yesuakumbulwile nakwamba kuliikiye ngwenyi: “Chamucha-

no vene, chamuchano vene na-ngwamba kuli ove ngwami, Ku-vanga mutu nasemuka cheka,mokomoko keshi kuhasa ku-mona wangana waKalungako.”4 Nyikotemu ambile kuli ikiyengwenyi: “Mutu mwahasa kuse-muka ngachilihi okunyi naku-lu lyehi? Kutala nahase kwingi-la kamuchivali mujimo lyana-ye nakusemuka cheka numba?”5 Yesu akumbulwile ngwenyi:“Chamuchano vene, chamucha-no vene nangwamba kuli ovengwami, Kuvanga mutu nase-muka kumeya nashipilitu, mo-komoko keshi kuhasa kwingi-la muwangana waKalungako.6 Chuma chize chinasemuwakumusonyi chinapu musonyi,kaha chuma chize chinasemu-wa kuli shipilitu chinapu shi-pilitu. 7 Kanda ulikomokela-ko omu ngunakulweze ngwa-mi, Enu vatu mwatela kusemu-ka cheka. 8 Peho yeji kuyangakweshokwo yinasake, kaha wejikwivwanga kuhuhwa chayo, olo-ze kaweshi kutachikiza oku yilinakufuma noku yili nakuyako.Ngocho omu mukiko vene mwa-napu namutu uze nasemuka kulishipilitu.”

9 Nyikotemu akumbulwilenakwamba kuli ikiye ngwenyi:“Uno vyumevi navihasa kupwangachilihi ngocho?” 10 Yesuakumbulwile nakwamba kuliikiye ngwenyi: “Ove wapwaumuka-kunangulawaIsalele, nyiunahono ngachilihi kutachikizavyuma kanevi? 11 Chamucha-no vene, chamuchano vene na-ngwamba kuli ove ngwami, Evitwatachikiza tweji kuvihanjika-nga, kahevi tunamono tweji ku-vyambululanga, oloze enu vatukamweshi kwitavilaunjiho tweji

Page 165: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

YOWANO 3:12-30 Kalunga azangile kaye echele mwana 162

kuhanangako. 12 Omu nguna-milweze vyuma vyahamavu enukamwetavileko, kaha namwita-vila ngachilihi nge nangumilwe-za vyuma vyamwilu? 13 Kahanawa kakweshi mutu umwe ayalyehi mwiluko, shina kaha uzeafumine mwilu, ivene Mwana-mutu. 14 Kaha nge muze Moseazezwile uze linoka helu mupa-mbo, ngachize nawa naMwana-mutu vatela kumuzezula helu,15 mangana wose mwamwitavaahase kupwa nakuyoya chahayamyaka yosena.

16 “Mwomwo Kalunga aza-ngile chikuma kaye ngocho aha-nyine mwanenyi umwe kahawa-kulipwila, mangana ngwenyiwose mwasolola lufwelelo muliikiye vakahone kumunongesa,oloze akapwe nakuyoya chahayamyaka yosena. 17 MwomwoKalunga katumine Mwanenyimukaye mangana ngwenyi aso-pese kayeko, oloze manganangwenyi kaye vakalwile kuhi-chila muli ikiye. 18 Ou asololalufwelelo muli ikiye kaveshi ku-kamusopesako. Kahou azenekakusolola lufwelelo vanamusope-sa lyehi, mwomwo nazeneka ku-solola lufwelelo mulijina lya-MwanaKalunga umwe kaha wa-kulipwila. 19 Jino hano haki-kovene hanapendamina kusope-sa hakuwana nge mumunyi une-za lyehi mukaye, oloze vatu va-nazange milima kuhambakanamumunyi, mwomwo vilinga vya-vo vyakuhuka. 20 Mwomwoou eji kulinganga vyuma vyau-nyengwe ahunga mumunyi,kaha keshi kwiza kumumunyi-ko, mangana vilinga vyenyi va-hone kuvisopolola. 21 Olozeou eji kulingangavyumavyamu-chano eji kwizanga kumumunyi,

manganavilingavyenyi visolokehakuwana nge navilingi kwese-ka namwaya muchima waKalu-nga.”

22 Omu vyakumine vyume-vi, Yesu natumbaji twenyi vayi-le mungalila yavaYuleya, kahaatwaminenga navo kuze naku-mbapachisa vatu. 23 Kaha Yo-wano nawa apwile nakumbapa-chisa vatu muEnone kwakamwi-hi naSalimi, mwomwo kuze kwa-pwile meya amavulu chikuma,kaha vatu vapwilenga nakuyakonakuvambapachisa; 24 mwo-mwo Yowano apwile kanda va-chimuhake muzuvo yaufunge.

25 Jino tumbaji twaYowanovaputukile kulipula jipami na-kaYuleyaumwe hachihande cha-kulitomesa. 26 Ngocho veji-le kuli Yowano nakwamba kuliikiye ngwavo: “Ove Lapi, mutuuze apwanga nayove musali ya-Yotau, uze wahananga unjihowakuvuluka ikiye, ali jino na-kumbapachisa vatu, kaha vatuvosena vali nakuya kuli ikiye.”27 Yowano akumbulwile ngwe-nyi: “Mutu keshi kuhasa kuta-mbula chuma numba chimweko,kuvanga vanamuhanecho kufu-ma mwilu. 28 Enu vavene mu-napu muvinjiho jami omu ngwa-mbile ngwami, Ami keshi yamiKulishituko, oloze vanangutu-mu kulutwe lwenyi. 29 Ou alinamwenga ikiye ivene mwenya-mwenga. Oloze sepa lyamwenya-mwenga, omu mwemana nakwi-vwa mwenyamwenga ali naku-hanjika, mwawahilila chiku-ma hakwivwa lizu lyenyi. Shika-ho echi kuwahilila chami china-zuku jino. 30 Ikiye atela kuyalika nakutohwelako, oloze amingwatela kuya lika nakukehela-ko.”

Page 166: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

163 Pwevo wakaSamaliya halishima YOWANO 3:31–4:14

31 Ou afuma mwilu ahamba-kana vosena. Ou wahamavuapwa wahamavu, kaha eji kuha-njikanga vyuma vyahamavu. Ouafuma mwilu ahambakana vose-na. 32 Evi amona nakwivwa,vikiko vene eji kwambululanga,kaha kakweshi mutu ali nakwi-tavila unjiho wenyiko. 33 Ka-hou netavila unjiho wenyi naha-keho katachikijilo kenyi ngwe-nyi Kalunga apwa wamuchano.34 Mwomwo ou vatuma kuli Ka-lunga eji kuhanjikanga mazuaKalunga, mwomwo Kalungakeshi kuhana shipilitu nakwese-kelako. 35 Ise azanga Mwane-nyi, kaha nahane vyuma vyose-na mulivoko lyenyi. 36 Ou aso-lola lufwelelo muli Mwana alinakuyoya chahaya myaka yose-na; ou keshi kwononoka Mwana-ko keshi kukamona kuyoyako,oloze utenu waKalunga naupwahali ikiye.

4 Jino omu Mwata ejivilengwenyi vaFwaliseu vane-

vu lyehi ngwavo Yesu alinakutunga tumbaji vavavulunakuvambapachisa kuhamba-kana Yowano— 2 numba tuhuivene Yesu kambapachishile-nga vatuko, oloze tumbaji twe-nyi vakivo vambapachishile-nga— 3 afumine kuYuleya na-kukinduluka cheka kuNgalile-ya. 4 Oloze achimwene kupwachakutamo kupulasana muSa-maliya. 5 Ngocho ahetele ku-nganda yimwe yaSamaliya vavu-luka ngwavo Sukale, kwakamwi-hi namavu aze Yakova ahanyinemwanenyi Yosefwe. 6 Kahakuze kukikovene kwapwile nali-shima lyaYakova. Jino omu Yesuazeyele mwomwo yakutambukaungeji, atwamine kuze kulishi-

ma. Eyi yapwile kafwe ola yamu-chitanu nayimwe.�

7 Jino pwevo umwe wakuSa-maliya ejile nakuswita meya.Kaha Yesu ambile kuli ikiyengwenyi: “Nguhaneko meyaakunwa.” 8 (Halwola kanelutumbaji twenyi vayile mu-nganda nakulanda vyakulya.)9 Shikaho uze pwevo wakaSa-maliya ambile kuli ikiye ngwe-nyi: “Uno naungulomba nga-chilihi meya akunwa okunyi ovewapwa ukaYuleya, ami ngupwe-vo wakaSamaliya?” (MwomwovaYuleya kavalihanjikisa na-vaSamaliyako.) 10 Yesu amu-kumbulwile ngwenyi: “Nge wa-tachikizangawanawakanyombowaKalunga, nou nawa ali na-kwamba kuli ove ngwenyi, ‘Ngu-haneko meya akunwa,’ kachiunamulombo ikiye, kaha kachinakuhane meya akuneha kuyo-ya.” 11 Uze pwevo ambile kuliikiye ngwenyi: “Ove mwata, ka-weshi nambekete yakuswichi-sa meyako, kaha lishima nawalyalisuku. Shikaho kulihi una-wane owo meya akuneha kuyo-ya? 12 Kutala ove unahamba-kana kaka yetu Yakova uze atu-hanyine lino lishima, uze nawaanwinengamo meya hohamwenavana venyi navimuna jenyinumba?” 13 Yesu amukumbu-lwile ngwenyi: “Wose mwanwakumeya awa mwakevwa lipwi-la cheka. 14 Oloze wose mwa-nwa kumeya aze nangumuha-na ami keshi kukevwa cheka li-pwilako, kaha meya aze nangu-muhana ami nawalumuka ku-pwa lishima lyameya muli iki-ye lyakuvweluka meya akuhana

Yo 4:6� Kafwe 12:00, kuputukila kulavana 6:00 yachimene.

Page 167: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

YOWANO 4:15-35 Kulemesa nashipilitu namuchano 164

kuyoya chahaya myaka yosena.”15 Uze pwevo ambile kuli ikiyengwenyi: “Ove mwata, nguhaneowo meya kana, mangana ngu-zenekenga kwivwa cheka lipwi-la chipwe kwizanga kuno naku-swita meya.”

16 Yesu ambile kuli ikiyengwenyi: “Yako, kasanyike lu-nga lyove mwizenga kuno.”17 Uze pwevo akumbulwilengwenyi: “Ami kangwatwa-ma nalungako.” Yesu ambilekuli ikiye ngwenyi: “Unahanji-ka vene mwakwoloka ngwove,‘Ami kangwatwama nalungako.’18 Mwomwo wasombokele ku-malunga vatanu, kahou lungauli nenyi oholyapwa keshi lu-nga lyove wakukumbatako. Shi-kaho, unahanjika vene mwamu-chano.” 19 Uze pwevo ambilekuli ikiye ngwenyi: “Ove mwata,ngunamono ngwami ove ukapo-lofweto. 20 Vakakuluka jetuvalemeselelenga Kalunga hapi-li yino; oloze enu vatu ngwenu,kuYelusalema kukiko kuchihelavatelavatu kulemeselangaKalu-nga.” 21 Yesu ambile kuli iki-ye ngwenyi: “Ove pwevo, ngwi-tavile, Ola yili nakwiza omu na-mukazeneka enu vatu kuleme-sela Tata hapili yino chipwe ku-Yelusalema. 22 Enu mweji ku-lemesanga vyuma kamwatachi-kizako; oloze etu tweji kule-mesanga vyuma twatachikiza,mwomwo ulwilowaputukila kulivaYuleya. 23 Chipwe ngocho,ola yili nakwiza, kaha yikikovene yino, omu vaka-kulemesavamuchano navamulemesangaTatamushipilitu namumuchano,mwomwo chikupu vene Tata alinakutondatonda vatu vangachi-ze vamulemesenga. 24 Kalu-

nga apwa Shipilitu, kaha vazevali nakumulemesa ikiye vate-la kumulemesa mushipilitu na-mumuchano.” 25 Uze pwevoambile kuli ikiye ngwenyi: “Ngu-natachikiza ngwami Meshiyaali nakwiza uze vavuluka ngwa-vo, Kulishitu. Kaha heshohomwakejila, mwakatulweza kana-wa vyuma vyosena.” 26 Yesuambile kuli ikiye ngwenyi: “Aminguli nakuhanjika nove yamivene ikiye.”

27 Jino halwola kanelu natu-mbaji twenyi vejile, kaha vali-komokelele mwomwo apwile na-kuhanjika napwevo. Oloze ka-kwapwile mutu numba umwekoambile ngwenyi: “Uli nakutondaika?” chipwe kwamba ngwenyi,“Mwomwo ika uli nakuhanjikilanenyi?” 28 Shikaho uze pwe-vo asezele mulondo wenyi wa-meya, ayile munganda nakulwe-zavatu ngwenyi: 29 “Twayenumumone mutu uze angulweza-nga vyuma vyosena ngwalinga.Mutu kana ngwavo azeneke ku-pwa Kulishitu?” 30 Kaha valo-vokele muze munganda nakupu-tuka kwiza kuli ikiye.

31 Halwola kanelu tumbaji va-pwile nakumulembelela ngwa-vo: “Ove Lapi, lyako.” 32 Olo-ze ikiye ambile kuli vakivo ngwe-nyi: “Ami nguli nakulya chamichize munazenekenu kutachiki-za.” 33 Shikaho tumbaji vali-hanjikishile mwavomwavo ngwa-vo: “Uno kuli mutu umwe namu-nehelavyakulya tahi?” 34 Yesuambile kuli vakivo ngwenyi: “Ku-lya chami shina kulinga mwa-ya muchima wayauze angutu-mine nakukumisa mulimo we-nyi. 35 Uno enu kamweshikwamba ngwenu kunasale tu-

Page 168: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

165 VaSamaliya navevwa; navafwelela YOWANO 4:36-54

kweji vawana numbanyi mulimowakwaha uputukeko nyi? Ivwe-nu! Nangwamba kuli enu ngwa-mi: Andulenu meso enu muta-le mawande, kaha namumonangwenu anatomasana lyehi na-kutela kwaha. 36 Muka-kwa-ha ali lyehi nakutambula fwe-to nakukungulula nawa miha-ko yakukuyoya chahaya mya-ka yosena, mangana muka-ku-kuva namuka-kwaha vawahililehamwe. 37 Omu mukiko nawaawa mazu anapwila amuchanongwavo, Umwe muka-kukuva,kaha mukwavo muka-kwaha.38 Ami ngwamitumine mukahevize mwazenekele kukilikichila.Vekavanakilikita, kahenu muna-nganyalilamo mukukilikita cha-vo.”

39 Jino vaSamaliya vavavuluvamuze munganda vafwelele-le muli ikiye mwomwo ya-mazu ayauze pwevo ambulwi-le unjiho ngwenyi: “Angulweza-nga vyuma vyosena ngwalinga.”40 Shikaho, omu vaSamaliyave-jile kuli ikiye, vaputukile ku-mulembelela ngwavo atwamenavo, kaha atwamine kuze ma-kumbi avali. 41 Ngocho vava-vulu nawa vetavile mwomwo ya-vyuma ahanjikile, 42 kaha va-mbile kuli uze pwevo ngwavo:“Etu katwetavile mwomwo ya-vyuma watulwezanga kahako;oloze tunalivwila etu vavene,kaha tunatachikiza ngwetu oumutu chikupu vene ikiye mulwi-lo wakaye.”

43 Omu akumine aze maku-mbi avali, afumine kuze naku-ya kuNgalileya. 44 Kaha iveneYesu ambulwile ngwenyi kapolo-fweto kavamuhana kavumbi ku-mahyenyiko. 45 Jino omu ahe-tele muNgalileya, vaka-Ngalile-

ya vamutambwile mwomwo va-mwene vyuma vyosena vize ali-ngile muYelusalema kuchiwa-nyino, mwomwo navakivo nawakuvayile kuze kuchiwanyino.

46 Kaha ejile cheka kuKanayakuNgalileya kuze alumwinemeya kupwa vinyo. Jino kwa-pwile ngamba yamwanganaumwe ukwechi mwanenyi wa-lunga apwile nakuviza muKape-lenau. 47 Ou mutu hakwivwangwavo Yesu neza lyehi muNga-lileya kufuma kuYuleya, ayilekuli ikiye nakumulembelela eze-nga nakuhindula mwanenyimwomwo apwile kwakamwihinakufwa. 48 Oloze Yesu ambi-le kuli ikiye ngwenyi: “Enu vatukamweshi chikupu kwitavakoshina kuvanga munamono vinji-kizo navyuma vyakukomwesa.”49 Uze ngamba yamwanganaambile kuli ikiye ngwenyi: “OveMwata, tuyenga shimbu kandamwanami afwenga.” 50 JinoYesu ambile kuli ikiye ngwe-nyi: “Yakonga tuhu kwove, mwa-nove nayoyo.” Uze mutu etavili-le mazu amulwezele Yesu, kahaayile kwenyi. 51 Oloze shimbuapwile nakuya, vandungo je-nyi vamuhumanganyine naku-mulweza ngwavo mwanenyi na-yoyo lyehi. 52 Shikaho apu-tukile kuvehula vamulweze olaalikangulanga. Ngocho vambi-le kuli ikiye ngwavo: “Chishikachamukumanga zau haola yamu-chitanu najivali.”� 53 Shikahoise ejivile ngwenyi yikiko veneola yize Yesu ambanga kuli iki-ye ngwenyi: “Mwanove nayoyo.”Ngocho ikiye navakuzuvo yenyivosena vetavile. 54 Kaha echi

Yo 4:52� Kafwe 13:00, kuputukila kulavana 6:00 yachimene.

Page 169: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

YOWANO 5:1-19 Muka-kuviza kuchijiva chaMbeteseta 166

chapwile chinjikizo chamuchi-vali alingile Yesu muNgalileyaomu afumine kuYuleya.

5 Omu vyakumine vyumevi,kwapwile jino chiwanyino

chavaYuleya, kaha Yesu ayi-le kuYelusalema. 2 Jino muYe-lusalema, kuchikolo chamikokokwatwama chijiva vavuluka mu-chiHepeleu ngwavo, Mbeteseta,chize chatwama najisenge jita-nu. 3 Mujisenge kaneji mwa-savalilenga vatu vavavulu, vaka-kuviza, natupuputa, navitonjinavaka-kusoseka mahinji na-mavoko. 4 ——� 5 Jino muzemwapwile lunga umwe uze avi-jile hamyaka 38. 6 Omu Yesuamwene ou mutu nasavala, na-kutachikiza nawa ngwenyi navi-jinga hatando yayisuku, amwi-hwile ngwenyi: “Unasake ku-pwa uwalambwe tahi?” 7 Uzemuka-kuviza amukumbulwilengwenyi: “Ove Mwata, ami ka-ngweshi namutu wakungwingi-sa muchijiva nge meya anavu-ndukako; oloze omu nangulingangwami nguyengamo, kaha mu-kwetu weka himwalivanga ku-shikumukamo.” 8 Yesu ambi-le kuli ikiye ngwenyi: “Katuka,mbata kahela kove, utambuke.”9 Ngocho uze mutu hahaze veneapwile walambwe, kaha amba-chile kahela kenyi nakuputukakutambuka.

Likumbi kana lyapwile lyasa-mbata. 10 Shikaho vaFwali-seu vaputukile kwamba kumutuuze vokile ngwavo: “Lino hiliku-mbi lyaSambata, kaha kavachi-tavisa kumbata kahela koveko.”11 Oloze ikiye avakumbulwile

Yo 5:4� Mazu anahono kupwa muvesiyino, talenu kwinyikila chamwishi haliMat 17:21.

ngwenyi: “Ou vene nanguhi-ndula kupwa nguwalambwe iki-ye ambanga kuli ami ngwenyi,‘Mbata kahela kove, utambu-ke.’ ” 12 Kaha vamwihwilengwavo: “Mutu muka vene owoakulwezanga ngwenyi, ‘Mbatakahela, utambuke’?” 13 Olo-ze uze vahindwile katachikijilemutu kanako, mwomwoYesu ali-ngile hanaseunuka lyehi, haku-wana nge kwapwile vatu vava-vulu.

14 Omu vyakumine vyumevi,Yesu awanyine cheka uze mutumutembele, kaha ambile kuli iki-ye ngwenyi: “Tala, unapu jinouwalambwe. Kanda ukalingashili chekako, kuchina chumachachipi chakuhambakana haliechi nachikeza kukakusoloke-la.” 15 Uze mutu ayile jino na-kulweza vaYuleya ngwenyi Yesuikiye amuhindulanga kupwawa-lambwe. 16 Shikaho, vaYuleyavamuyanjishilenga Yesu, mwo-mwo alingilenga vyumevi haSa-mbata. 17 Oloze Yesu avaku-mbulwile ngwenyi: “Tata achilinakuzata lika nakulelo lino,kaha nayami nawa chinguza-ta lika.” 18 Shikaho, vaYule-ya vasakilenga chikuma ngwavovamujihe, mwomwo kapwile na-kujilulula Sambata kahako, olo-ze apwilenga nawa nakuvulukaKalunga ngwenyi ikiye Ise, na-kulihaka haseteko yimwe naKa-lunga.

19 Shikaho, Yesu akumbulwi-le nakwamba kuli vakivo ngwe-nyi: “Chamuchano vene, chamu-chanovene nangwamba kuli enungwami, Mwana keshi kuhasakulilingila tuhu chuma uka we-nyiko, shinocho kaha mwamonaali nakulinga Ise. Mwomwo vye-shovyo vyuma eji kulinganga

Page 170: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

167 Vafu navevwa lizu lyaYesu YOWANO 5:20-38

Ikiye, vikikovene eji kulinganganaMwana nawa. 20 MwomwoIse azanga Mwana, ngocho ejikumulwezanga vyuma vyosenaeji kulinganga ivene, kaha mwa-kamulweza nawa milimo yaku-hambakana hali eyi, manganaenu mukalikomokele. 21 Mwo-mwo nganomu Ise eji kusangula-nga vafu nakuvayoyesa, ngochonaMwana nawa eji kuyoyesa-nga vaze nasake. 22 MwomwoIse keshi kusopesa mutu numbaumweko, oloze ahana kusopesachosena kuli Mwana, 23 ma-ngana vatu vosena vavumbike-nga Mwana nganomu vavumbi-ka Ise. Ou azeneka kuvumbikaMwana keshi kuvumbika naIseuze amutumineko. 24 Chamu-chano vene, chamuchano venenangwamba kuli enu ngwami,Ou mwevwa mazu ami naku-mwitava uze angutumine ali na-kuyoya chahaya myaka yosena,kaha keshi kumona kumusope-sako, oloze nafumu lyehi kuufunakuya kukuyoya.

25 “Chamuchano vene, cha-muchano vene nangwamba kulienu ngwami, Ola yili nakwi-za, kaha yikiko vene yino, omuvafu navevwa lizu lyaMwanaKa-lunga, kaha vaze vanevuko na-vayoya. 26 Mwomwo ngano-mu Ise atwama nakuyoya muliivene, ngocho nalingisa nawanaMwana apwenga nakuyoyamuli ivene. 27 Kaha namuha-ne wata wakusopesa, mwomwoapwa Mwanamutu. 28 Kandakulikomokela halyechiko, mwo-mwo ola yili nakwiza omu vo-sena vaze vali muvimbumbe na-vakevwa lizu lyenyi 29 naku-lovokamo, vaze valingile vyu-ma vyamwaza navakasangukila

kukuyoya, vaze valingile vyumavyaunyengwe navakasanguki-la kukuvasopesa. 30 Ami ka-ngweshi kuhasa kulilingila tuhuchuma uka wamiko; ngweji ku-sopesanga kweseka nomu ngwe-ji kwivwanga; kaha kusopesangweji kusopesanga ami cha-pwa chakwoloka, mwomwo ka-ngwasaka kulinga mwaya mu-chimawamiko, shinamwaya mu-chima wayauze angutumine.

31 “Kachi nge nanguhanaunjiho hali ami lyavene, ka-ha unjiho wami kaweshi wamu-chanoko. 32 Kwali weka uzeeji kuhananga unjiho hali ami,kaha ngunatachikiza ngwamiunjiho eji kuhananga hali amiunapu wamuchano. 33 Enumunatumu vatu kuli Yowano,kaha ikiye nahane unjiho wa-muchano hali ami. 34 Ami ka-ngweshi kwitavila unjiho wa-kufuma kumutuko, oloze ngulinakuhanjika vyumevi manganavamilwile. 35 Uze mutu apwi-le linongo lize lyakwachile ka-kahya nakumunyika, kaha enumwasakile kuwahilila chiku-ma mumumunyi wenyi hakata-ndo kakandende. 36 Oloze aminguli naunjiho wakuhambakanauze waYowano, mwomwo mili-moyize anguhanyine Tata ngwe-nyi nguyitesemo, eyi vene mili-mo nguli nakuzata, yili nakuha-na unjiho hali ami ngwayo, Tataikiye angutumine. 37 Kahanawa, Tata uze angutumine iki-ye ivene nahane unjiho hali ami.Enu kanda muchivwengaho lye-hi lizu lyenyi, chipwe kumumo-na omu apwako; 38 kaha mazuenyi kawatwama muli enuko,mwomwo enu kamwetavila uzevatumine kuli Kalungako.

Page 171: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

YOWANO 5:39–6:13 Visoneka vyahana unjiho. Kuka vatu 168

39 “Enu muli nakutalatalamuVisoneka, mwomwo muli na-kushinganyeka ngwenu kuhi-chila mumazu kana namuka-pwa nakuyoya chahaya mya-ka yosena; kaha awa mazu aki-ko vene ahana unjiho hali ami.40 Oloze enu kamute kwiza kuliami mangana mupwenga naku-yoya. 41 Ami kangweshi kwi-tavila kungutohwesa kuli va-tuko, 42 oloze ngunatachiki-za kanawa ngwami muli enu za-ngi yakumuzanga Kalunga yau-chimo. 43 Ami nguneza muliji-na lyaTata, oloze kamute kungu-tambula; kachi nge kwezangaweka mulijina lyenyi ivene, ka-chi munamutambula. 44 Na-muhasa ngachilihi kwitava oku-nyi enu muli nakulitohwesamwenumwenu, kaha nawa ka-mweshi nakusaka kumitohwesakuli Kalungako? 45 Kanda na-mushinganyeka ngwenu nangu-kamihana mulonga kumeso aTa-tako; oloze kwali uze eji kumiha-nanga milonga, ikiye Mose uzevene mwafwelela enu. 46 Chi-kupu vene nge mwamwitavileMose, kachi namungwitava na-yami nawa, mwomwo ikiye aso-nekele vyayami. 47 Oloze ngekamwetavila mazu asonekeleikiyeko, kaha namuhasa ngachi-lihi kwitavila mazu ami?”

6 Omu vyakumine vyumevi,Yesu ayile musali yakalunga-

lwiji waNgalileya, chipwe ngwa-vo waChivelya. 2 Oloze liyo-ngomena lyalinene lyapwile likanakumukavangiza, mwomwova-mwenenga vinjikizo vyakuko-mowesa alingilenga hali vaka-kuviza. 3 Ngocho Yesu aka-ndukile hapili, kaha atwaminehaze natumbaji twenyi. 4 Jino

Paseka yize yapwile chiwanyi-no chavaYuleya, yapwile kwa-kamwihi. 5 Shikaho omu Yesuandwile meso enyi nakumona li-yongomena lyalinene lili nakwi-za kuli ikiye, ambile kuli Fwili-pu ngwenyi: “Kulihi natulanjilajimbolo mangana avavalyenga?”6 Oloze ahanjikile ngocho ma-ngana amweseke, mwomwo ive-ne atachikijile chuma asakilekulinga. 7 Fwilipu amuku-mbulwile ngwenyi: “Jimbolo ja-kulanda najindenali 200 kajeshikuvazukisako hakulinga ngwa-vo mutu himutu atambule ka-mwe kamwe.” 8 Umwe wava-ze tumbaji twenyi, Andelei, ndu-mbwaShimona Petulu ambilekuli ikiye ngwenyi: 9 “Tuli na-kanyike walunga umwe ali na-jimbolo jambale jitanu natuva-ishi twatundende tuvali. Olozeevi naviya mulihi navatu vava-vulu vapwaha ngana?”

10 Yesu ambile ngwenyi: “Va-lwezenu vatu vasendavale.” Jinokuchihela chize kwapwile mwilawauvulu, ngocho malunga vazevasendavalile kuvula chavo cha-hetele kafwe 5,000. 11 NgochoYesu ambachile jize jimbolo, ka-homu alingile hanasakwilila lye-hi, ajipangilile kuli vaze vase-ndavalile; navaze vaishi vava-ndende nawa avapangililevo,kaha vazukile kweseka nomuvasakile vatu. 12 Oloze omuvekuchile, ambile kuli tumbajitwenyi ngwenyi: “Kungululenuvihanda vyajimbolo vinasalehomangana vizeneke kulyenyeka.”13 Shikahovavikungulwilile ha-mwe, vazalishile mitonga 12yato navihanda vyajimbolo ja-mbale jitanu vize vaseleho vazevalile.

Page 172: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

169 Mwakana kuyula. Navakava vyakulya YOWANO 6:14-32

14 Jino omuvatu vamwene vi-njikizo vize alingile, vaputuki-le kwamba ngwavo: “Chikupuvene, ou ikiye uze kapolofwetovambile ngwavo mwakeza muka-ye.” 15 Shikaho Yesu hakuta-chikiza ngwenyi vatu vanakusa-ka kwiza nakumukwata manga-na vamulingise kupwa mwanga-na, afumine kuze nakuya che-ka kupili kwauka wenyi.

16 Omu kwalingile hikuna-toko lyehi, tumbaji twenyi va-shikumukile kukalungalwiji,17 kahomu vengilile muwato,vaputukile kuya musali yakalu-ngalwiji kuKapelenau. Jino ha-lwola kanelu, kwelavile wi, kahaYesu apwile kanda eze kuli vaki-vo. 18 Kaha nawa hakalunga-lwiji haputukile kunganjanga,mwomwo kwapwile nakuhuhwapeho yayinene. 19 Oloze omuvalingile hivanavuu lyehi jikilo-mita kafwe jitanu chipwe jitanunayimwe, vamwene Yesu ali na-kutambuka hakalungalwiji, alinakwiza kwakamwihi nawato;kaha vevwile woma. 20 Olozeikiye ambile kuli vakivo ngwe-nyi: “Yami vene, kanda namwi-vwa womako!” 21 Shikaho va-suulukile kumwingisa muze mu-wato, kaha nakushimbula chikuwato wahetele kutunda kuze va-pwile nakuya.

22 Jino lichako, liyongomenalize lyemanyine musali yikwavoyakalungalwiji vamwene ngwa-vo kuze kakwapwanga wato we-kako shina uze kahawaundende,kaha nawa ngwavo Yesu kengi-langa muwato umwe natumbajitwenyiko, oloze ngwavo tumbajitwenyi vayanga uka wavo kaha.23 Jino mato akufuma kuChi-velya ejile kwakamwihi naku-ze valililile jize jimbolo asakwili-

lile Mwata. 24 Shikaho lize li-yongomena hakumona ngwavoYesu natumbaji twenyi kuze va-uchiko, vengilile mumato avoamandende nakuya kuKapele-nau vakamutonde Yesu.

25 Ngocho omu vamuwanyi-ne musali yakalungalwiji, va-mbile kuli ikiye ngwavo: “OveLapi, lwola muka wezangakuno?” 26 Yesu avakumbulwi-le ngwenyi: “Chamuchano vene,chamuchano vene nangwa-mba kuli enu ngwami, Enu ka-mweshi nakungutonda mwo-mwo yavinjikizo vize mwamona-ngako, oloze mwomwo ya-jimbolo jize mwalyanga nakwi-kuta. 27 Kanda kuzachila ku-lya chize cheji kupolangako, olo-ze zachilenu kulya chize chejikwililanga nakutwala kukuyo-ya chahaya myaka yosena chizemwamihana Mwanamutu; mwo-mwo halyou vene hakiko Ise Ka-lunga nahake katachikijilo ka-kusolola ngwenyi namwitavila.”

28 Shikaho vambile kuli iki-ye ngwavo: “Natulinganga mukamangana tuzatenga milimo ya-Kalunga?” 29 Yesu avakumbu-lwile ngwenyi: “Mulimo waKalu-nga ukiko vene ou, kusololangalufwelelo muli ou vatuma kuliIkiye.” 30 Shikaho vambilekuli ikiye ngwavo: “Jino chinji-kizo muka mulinga mangana tu-chimone nakukwitava? Uno na-uzata ika? 31 Vakakuluka jetuvalilenga mana mupambo ngemuze vasoneka ngwavo, ‘Avaha-nyine kulya chakufuma mwiluvalyenga.’ ” 32 Shikaho Yesuambile kuli vakivo ngwenyi:“Chamuchano vene, chamucha-no vene nangwamba kuli enungwami, Mose kamihanyine ku-lya chakufuma mwiluko, oloze

Page 173: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

YOWANO 6:33-53 Yesu—“kulya chakuneha kuyoya” 170

Tata eji kumihananga kulyachamuchano chakufuma mwi-lu. 33 Mwomwo kulya chaku-li Kalunga ikiye vene ou afumamwilu, ou eji kuhananga kuyoyakukaye.” 34 Shikaho vambilekuli ikiye ngwavo: “Ove Mwata,tuhanenga kulya kanocho shi-mbu yosena.”

35 Yesu ambile kuli vakivongwenyi: “Ami yami kulya cha-kuneha kuyoya. Ou mweza kuliami keshi kukevwa cheka zala-ko, kahou mwasolola lufwelelomuli ami keshi kukevwa chekalipwilako. 36 Ami ngwamba-nga kuli enu ngwami, Enu naku-mona munangumono lyehi, olo-ze kamwetavileko. 37 Wesho-wo mutu navanguhana kuli Tatamweza kuli ami, kahou mwezakuli ami chikupu vene kangwe-shi kumuhangako; 38 mwo-mwo nguneza kufuma mwilumangana ngulingenga mwayamuchima wayauze angutumine,keshi nge mwaya muchima wa-miko. 39 Omu mukiko mwa-ya muchima wayauze angutumi-ne, ngwenyi kanda ngujimbali-sa mutu numba umweko hava-tu vosena vaze nanguhane,oloze ngwenyi ngukavasangu-le halikumbi lyakukuminyina.40 Mwomwo omu mukiko venemwaya muchima waTata, ngwe-nyi wose mwamona Mwana na-kusolola lufwelelo muli ikiye,atela kupwa nakuyoya chahayamyakayosena, kahami nanguka-musangula halikumbi lyakuku-minyina.”

41 Shikaho vaYuleya vaputu-kile kutatwoka hali ikiye mwo-mwo ambile ngwenyi: “Ami yamikulya kanechi chakufuma mwi-lu,” 42 kaha vaputukile kwa-mba ngwavo: “Ou kumana ke-

shi ikiye Yesu mwanaYosefwe,ukwechi ise nanaye twatachiki-zako nyi? Nyi mwamba ngachili-hi oholili ngwenyi, ‘Ami ngu-nafumu mwilu’?” 43 Yesu ava-kumbulwile ngwenyi: “Echenukulitatwokesa mwenumwenu.44 Kakweshi mutu mwahasakwiza kuli amiko kuvanga vana-mukoko kuli Tata uze angutumi-ne; kahami nangukamusangu-la halikumbi lyakukuminyina.45 MuMazu avapolofweto va-sonekamo ngwavo, ‘Kaha vose-na navakavanangula kuli Yeho-va.’ Wose nevwilila Tata nakuli-nangula kuli ikiye, mweza kuliami. 46 Kakweshi mutu amu-mona lyehi Tatako, shina uzekaha afuma kuli Kalunga; ou iki-ye amumona Tata. 47 Chamu-chano vene, chamuchano venenangwamba kuli enu ngwami,Ou etava ali nakuyoya chahayamyaka yosena.

48 “Ami yami kulya chaku-neha kuyoya. 49 Vakakulukajenu valile mana mupambo, chi-pwe ngocho vafwile. 50 Echichikiko kulya chakufuma mwi-lu, mangana mutu alyengako na-kuzeneka kufwa. 51 Ami yamikulya chakuneha kuyoya, cha-kufuma mwilu; kachi nge mutumwalya kulya chino, mwayoya-nga haya myaka yosena; kahachamuchano vene kulya chizenanguhana kaye mangana kayo-ye, ukiko vene musonyi wami.”

52 Shikaho vaYuleya vapu-tukile kulipula jipami mwavo-mwavo ngwavo: “Ou mutumwatuhana ngachilihi musonyiwenyi tulyenga?” 53 NgochoYesu ambile kuli vakivo ngwe-nyi: “Chamuchano vene, cha-muchano vene nangwamba kulienu ngwami, Kuvanga mulye-

Page 174: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

171 Musonyi waYesu hikulya chamuchano YOWANO 6:54–7:3

nga musonyi waMwanamutu na-kunwa manyinga enyi, moko-moko muli enu kuyoya chau-chimo. 54 Ou mwalya muso-nyi wami nakunwa manyingaami ali nakuyoya chahaya mya-ka yosena, kahami nanguka-musangula halikumbi lyakuku-minyina; 55 mwomwo muso-nyi wami unapu kulya chamu-chano, kaha manyinga ami ana-pu kunwa chamuchano. 56 Oumwalya musonyi wami nakunwamanyinga ami mwalikata naya-mi, kaha ami nangulikata nai-kiye. 57 Nge muze vangutu-ma kuli Tata ou ayoya, nayaminawa ngwayoya mwomwo yaTa-ta, ngocho nayou nawa mwangu-lya ami, naikiye mwayoya mwo-mwo yayami. 58 Echi chikikokulya chakufuma mwilu. Ke-shi ngana muze valile vakaku-luka jenu nakufwako. Ou mwa-lya kulya chino mwayoyangahaya myaka yosena.” 59 Vyu-mevi avihanjikile omu apwilenakunangula likungumbuwa ku-Kapelenau.

60 Shikaho tumbaji twenyivavavulu omu vevwile chumakanechi, vambile ngwavo: “Mazukana amakalu, iyaze mwahasakuwevwilila?” 61 Oloze Yesuhakutachikiza mumuchima we-nyi ngwenyi tumbaji twenyi valinakutatwoka hachuma kana,ambile kuli vakivo ngwenyi:“Uno mazu awa anamihukanyi-sa tahi? 62 Nyi nachikapwangachilihi omu namukamumonaMwanamutu ali nakunyina na-kuya kuze apwilenga hakava-nga? 63 Shipilitu yikiko yejikuhananga kuyoya; musonyikawazata chuma nachimweko.Awa mazu ngunahanjika kulienu akiko shipilitu kaha nawa

akiko kuyoya. 64 Oloze halienu hali vamwe kaveshi kwita-vako.” Mwomwo kufuma venekukuputuka Yesu atachikijilevaze kaveshi kuketavako, nauzenawa mwakamusolola kuli vaka-kole. 65 Ngocho atwalileholika nakwamba ngwenyi: “Shi-kaho ngunambila kuli enu ngwa-mi, Kakweshi mutu mwahasakwiza kuli amiko, shina kuva-nga vanamuhanecho kuli Tata.”

66 Mwomwo yamazu kanaawatumbaji twenyi vavavulu va-kindulukile kuvyuma vasezelekunyima, kaha kavatambukile-nga cheka nenyiko. 67 Shika-ho Yesu ambile kuli vaze 12ngwenyi: “Nayenu nawa muna-sake kuya tahi?” 68 ShimonaPetulu amukumbulwile ngwe-nyi: “Ove Mwata, natuya kuliiyaze? Ove uli namazu akuyoyachahaya myaka yosena; 69 ka-hetu tunetava, kaha tunatachi-kiza ngwetu ove yove Ou Wa-jila waKalunga.” 70 Yesu ava-kumbulwile ngwenyi: “Kumanakeshi yami ngwamisakwile enu12 koko numba? Oloze minenuumwe napu muka-kuvangila va-kwavo.” 71 Apwile kumananakuvuluka Yuta mwanaShimo-na Isakalyote; mwomwo ou iki-ye vene uze mweza kukamuso-lola kuli vaka-kole numba tuhuapwile umwe wavaze 12.

7 Jino omu vyakumine vyume-vi, Yesu atwalileho lika na-

kutambwojoka muNgalileya,mwomwo kasakile kutambwo-joka muYuleyako, mwomwo va-Yuleya vasakilenga kumuji-ha. 2 Kaha chiwanyino chava-Yuleya chajitavanaku chapwi-le kwakamwihi. 3 Shikaho va-ndumbwenyi vambile kuli ikiye

Page 175: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

YOWANO 7:4-24 Mwaya kuchiwanyino mukulisweka 172

ngwavo: “Fuma kuno uyenga ku-Yuleya mangana natumbaji two-ve nawa vakamone milimo wejikulinganga. 4 Mwomwo ka-kweshi mutu mwalinga vyumamukusweka okunyi ikiye nasa-ke ngwenyi vamutachikize ku-vatuko. Kachi nge weji kulinga-nga vyumevi, lisolole kukaye.”5 Vandumbwenyi kavasolwelelufwelelo muli ikiyeko. 6 Shi-kaho Yesu ambile kuli vakivongwenyi: “Lwola lwami kandaluchihete, oloze enu lwola lwose-na lwenu. 7 Kaye kakeshi ku-hasa kumihunga enuko, olozekanguhunga ami, mwomwo amingweji kuhanangaunjiho kutali-sa kukaye ngwami, vilinga vya-ko vyapwa vyakuhuka. 8 Enuyenunga tuhu kuchiwanyino;oloze ami kangweshi kuyaoholili kuchiwanyino kanechi-ko, mwomwo lwola lwami ka-nda luchihete.” 9 Ngocho omuakumishile kuvalweza vyumevi,asalile muNgalileya.

10 Jino omu valingile vandu-mbwenyi hivanayi lyehi kuchi-wanyino, naikiye nawa ayile-ko, keshi hatomako, oloze muku-lisweka. 11 Shikaho vaYule-ya vaputukile kumutondato-nda hachiwanyino ngwavo: “Nyiuze mutu ali kulihi?” 12 Kahamayongomena apwile nakunyi-nyita chikuma hali ikiye. Va-mwe vapwile nakwamba ngwa-vo: “Mutu kanawamwaza.” Vekangwavo: “Nduma, kapwa mutuwamwazako, eji kuhungumwi-sanga vatu.” 13 Kakwapwilemutu apwile nakuhanjika vyai-kiye hatomako, mwomwovapwi-le nakwivwa woma vaYuleya.

14 Jino hakuheta kafwe ha-kachi kamakumbi achiwanyino,Yesu ayile mutembele, kaha apu-

tukile kunangula. 15 Kaha va-Yuleya valikomokelele nakwa-mba ngwavo: “Ou mutu kananapu ngachilihi nachinyingichakutachikiza vasona, okunyiikiye kalinangula kumashiko-lako?” 16 Yesu avakumbulwi-le ngwenyi: “Vyuma ngweji ku-nangulanga kavyapwa vyamiko,oloze vyapwa vyayauze angutu-mine. 17 Kachi nge mutumwasaka kulinga mwaya muchi-ma waIkiye, kaha mwatachikizanumba nge kunangula kanechinguli nakunangula chafuma kuliKalunga nyi ngweji kuhanjika-nga vyayami lyavene. 18 Mutumwahanjika vyenyi ivene ali na-kusaka kulitohwesa ivene; olo-ze ou asaka ngwenyi vamuto-hwese kuli uze atumine uno,napu wamuchano, kaha muli iki-ye kamweshi vilinga vyakuhe-ngako. 19 Uno Mose kamiha-nyine Jishimbiko numba? Olo-ze naumwe wauchi hali enu ejikwononokanga Jishimbi. Nyiika muli nakusaka kungujihi-la?” 20 Lize liyongomena lya-mukumbulwile ngwavo: “Uli na-ndemonenyi. Iyaze ali nakusa-ka kukujiha?” 21 Yesu avaku-mbulwile ngwenyi: “Ngwalinga-nga chuma chimwe kaha, olozemuvosena muchili nakulikomo-kela. 22 Shikaho Mose amiha-na lushimbi lwakujihana—keshingwavo lwafuma kuli Moseko,oloze lwafuma kuli vakakulu-ka jenu—kaha enu mweji kuji-hana mutu hasambata. 23 Ka-chi nge navajihana mutu hasa-mbata kuchina kuzomboka ji-shimbi jaMose, nyi namupihililangachilihi nayami omu ngunahi-ndula mutu wosena kupwa wa-lambwe hasambata? 24 Litwa-minenu kusopesanga mutu kwe-

Page 176: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

173 Navafwila kumujiha. Meya akuyoya YOWANO 7:25-42

seka nomu asoloka, oloze sopese-nunga mwaya kusopesa chakwo-loka.”

25 Shikaho vatu vamwe vazevatwaminenga muYelusalemavaputukile kwamba ngwavo:“Ou kumana keshi ikiye mutuvali nakusaka kujihako nyi?26 Talenu jino, ali nakuhanji-ka musana weye, kaha nevi va-nakumwamba vyauchi. Ikiyenyivaka-kuyula vanatachikiza chi-kupu ngwavo ou ikiye vene Kuli-shitu tahi? 27 Oloze etunyi tu-natachikiza noku afuma oumutu; oloze omu mwakeza Ku-lishitu, kakweshi mutu mwaka-tachikiza okwo mwakafumako.”28 Shikaho omuYesu apwile na-kunangula mutembele atamba-kanyine ngwenyi: “Muvosenamunangutachikiza, kaha muna-tachikiza noku ngwafuma nawa.Kaha nawa kangwalijilile amilyaveneko, oloze uze angutumi-ne kwatwama vene, kahenu ka-mwamutachikizako. 29 Amingunamutachikiza, mwomwongunapu ngumuka-kumwima-nyinako wakufuma kuli ikiye,kaha Ou ikiye angutumine ami.”30 Shikaho vasakile jino kumu-kwata, oloze kakwapwile mutuahashile kumukwata livokoko,mwomwo ola yenyi yapwile ka-nda yichihete. 31 Chipwe ngo-cho, vavavulu muliyongomenavafwelelele muli ikiye; kaha va-pwile nakwamba ngwavo: “Omumwakeza Kulishitu, kutalamwakalinga vinjikizo vyavivu-lu kuhambakana evi nalingi oumutu numba?”

32 VaFwaliseu vevwile lize li-yongomena lili nakuhanjejekavyumevi hali ikiye, kaha vapi-lishitu vavalemu navaFwaliseuvatumine tupasu vamukwate.

33 Shikaho Yesu ambile ngwe-nyi: “Nanguchitwama nenu ha-katando kakandende, numbanguyenga kuli uze angutumi-ne. 34 Namukangutonda, olo-ze kamweshi kukanguwanako,kaha kuze nangukapwa ami,enu kamweshi kukahasa kwi-zakoko.” 35 Shikaho vaYule-ya valihanjikishile mwavomwa-vo ngwavo: “Kulihize mwasakakuya ou mutu numba etu tuhonekumuwana? Uno mwasaka kuyakuli vaYuleya vaze vanalimwa-ngila muli vaHelase nakunangu-la nawa vaHelase tahi? 36 Unonatalikisa mulihi hakwambangwenyi, ‘Namukangutonda,oloze kamweshi kukanguwana-ko, kaha kuze nangukapwa ami,enu kamweshi kukahasa kwiza-koko’?”

37 Jino halikumbi lyakukumi-nyina, likumbi lyalinene lyachi-wanyino, Yesu emanyine, kahaatambakanyine ngwenyi: “Ka-chi nge kuli mutu nevu lipwila,ezenga kuli ami anwenga meya.38 Ou mwafwelela muli ami,‘Mutulo yenyi namulovokangatulwiji vameya akuneha kuyo-ya’ nganomu chahanjika Chiso-neka.” 39 Oloze ikiye apwilenakuvuluka shipilitu yize nave-za kukatambula vaze vafwelelamuli ikiye; halwola luze kakwa-pwile shipilituko, mwomwoYesuapwile kanda vachimutohwese.40 Shikaho vatu vamwe muliyo-ngomena vaze vevwile mazuawa vaputukile kwamba ngwa-vo: “Chikupu vene, ou ikiye veneUze Kapolofweto.” 41 Vekavapwile nakwamba ngwavo: “Ouikiye vene Kulishitu.” Olozevamwe ngwavo: “Kutala Kuli-shitu mwafuminyina kuNgalile-ya numba? 42 Uno Chisoneka

Page 177: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

YOWANO 7:43–8:13 Liyongomena nalilihandununa 174

kachahanjika ngwacho Kulishi-tumwakafuminyina kutangaya-Ndavichi, nakuMbetelema, li-mbo lize apwilenga Ndavichi-ko nyi?” 43 Shikaho, lize liyo-ngomena lyalihandunwine mwo-mwo yaikiye. 44 Kaha vamwevasakile ngwavo vamukwate,oloze kakwapwile mutu ahashilekumukwata namavoko enyiko.

45 Shikaho vaze tupasu vaki-ndulukile kuli vapilishitu va-valemu navaFwaliseu, kaha va-kivo vambile ngwavo: “Mwo-mwo ika munazenekela ku-muneha kuno?” 46 Vaze tupa-su vakumbulwile ngwavo: “Ka-nda kuchipwengaho lyehimutu weka ahanjika ngana-ko.” 47 Kaha vaFwaliseu va-kumbulwile ngwavo: “Uno na-yenu vanamihungumwisa tahi?48 Hali vaka-kuyula chipwe halivaFwaliseu, kutala hali mutuumwe namufwelela numba?49 Oloze liyongomena eli lya-kuhona kutachikiza Jishimbi

lyapwa lyavatu vakwangula.”50 Jino minavo umwe Nyikote-mu uze halwola lumwe kunyi-ma ejile kuli Yesu, ambile kulivakivo ngwenyi: 51 “Ngwetujishimbi jetu kajeshi kusopesamutuko kuvanga chatete vana-mwivwilila ivene nakutachikizavyuma ali nakulinga, nyi mwe-ka?” 52 Vakivo vamukumbu-lwile ngwavo: “Uno nayove nawawafuma kuNgalileya tahi? Tala-tala muVisoneka, kaha mumo-na ngwove kakweshi kapolofwe-to mwakafuminyina kuNgalile-yako.”�

8 12 Shikaho Yesu ahanjikilecheka kuli vakivo ngwenyi:

“Ami yami mumunyi wakaye.Ou mwangukavangizanga ami,chikupu vene keshi kukatambu-ka mumilimako, oloze mwapwa-nga namumunyi wakuneha ku-yoya.” 13 Jino vaFwaliseu va-mbile kuli ikiye ngwavo: “Uli na-kuhana unjiho hali ove lyavene;unjiho wove kaweshi wamucha-

� Mumikanda yakushikulu yaCodex Sinaiticus, Codex Vaticanus, naSinaitic Syriaccodex kavasonekamo mazu akufuma havesi 53 swi nakuvesi 11 yakapetulu 8 koko,aze hakuwatanga (alihandununa-handununa mumikanda namujiMbimbiliya jajivu-lu jachiHelase) ngwavo:

53 Ngocho vayile mutu himutu kumahyenyi.

8 Oloze Yesu ayile kuPili yaMilive. 2 Jino hakututuka chalikumbi, ejile chekakutembele, kaha vatu vosena vaputukile kwiza kuli ikiye, kaha atwamine na-kuputuka kuvanangula. 3 Jino vaka-kusoneka navaFwaliseu vanehele pwe-

vo vawanyine ali nakulinga ukoji, kahomu vamwimikile mukachi kavo, 4 vambi-le kuli Yesu ngwavo: “Ove Muka-kunangula, uno pwevo vanamuwane ali nakuli-nga ukoji. 5 MuJishimbi, Mose atulwezele ngwenyi vatu vangachize twatela ku-vasa malolwa. Nyi ove muhanjikaho ika?” 6 Vahanjikile ngocho vamweseke, ma-ngana ngwavo vawane hakumuhanyina mulonga. OlozeYesu anongamine, nakupu-tuka kusoneka namunwe wenyi hamavu. 7 Oloze omu vatwalileho nakumwihu-la, olokele nakwamba kuli vakivo ngwenyi: “Ou azeneka shili muli enu apwengawatete kwasa ou pwevo lilolwa.” 8 Kaha anongamine cheka, atwalileho lika na-kusoneka namunwe wenyi hamavu. 9 Oloze vaze vevwile vyumevi vaputukilekulovoka umwe naumwe, kuputukila vene kuvakulwane, kahaYesu asalile ukawe-nyi nayauze pwevo vemikile mukachi kavo. 10 Yesu olokele, kaha ambile kuli uzepwevo ngwenyi: “Ove pwevo, ava vatu vali kulihi? Naumwe wauchi nakuhane mu-longa?” 11 Uze pwevo ambile ngwenyi: “Naumwe wauchi, ove mwata.” Yesu ambi-le ngwenyi: “Nayami nawa kangweshi kukuhana mulongako. Yakonga tuhu kwo-ve; kufuma vene oholili kanda ukalinganga shili chekako.”

Page 178: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

175 Chinjiho wamuchano. Yesu afuma mwilu YOWANO 8:14-31

noko.” 14 Yesu avakumbulwi-le ngwenyi: “Numba tuhu ngu-li nakuhana unjiho hali ami lya-vene; unjiho wami unapu wamu-chano, mwomwo ngwatachikizaoku ngwafumine, noku nguli na-kuya. Oloze enu kamwatachiki-za oku ngwafumine noku ngu-li nakuyako. 15 Enu mweji ku-sopesanga kweseka nomu mwa-ya musonyi; oloze ami kangwe-shi kusopesa mutuko. 16 Ka-chi nge ami nangusopesa mutu,kusopesa chami nachipwa cha-muchano, mwomwo kangweshiuka wamiko, oloze Tata angu-tumine ali nayami. 17 Kahanawa muJishimbi jenu vasone-kamo ngwavo, ‘Unjiho wava-tu vavali unapu wamuchano.’18 Ami ngweji kuhananga unji-ho hali ami lyavene, kaha Tatanawa uze angutumine eji ku-hananga unjiho hali ami.”19 Shikaho vatwalileho lika na-kwamba kuli ikiye ngwavo: “Isoali kulihi?” Yesu akumbulwilengwenyi: “Enu kamwangutachi-kizako, naTata nawa kamwamu-tachikizako. Kachi mwanguta-chikizanga ami, kachi muna-mutachikiza naTata nawa.”20 Mazu awa awahanjikilile mu-chihela chakulamina vikashavyamawana omu apwile nakuna-ngulavatu mutembele. Oloze ka-kwapwile mutu ahashile kumu-kwatako, mwomwo ola yenyi ya-pwile kanda yichihete.

21 Shikaho ambile cheka kulivakivo ngwenyi: “Ami nangu-ya, kaha namukangutonda, olo-ze enu namukafwa mushili yenu.Okwo nguli nakuya ami, enukamweshi kuhasa kwizakoko.”22 Shikaho vaYuleya vaputuki-le kwamba ngwavo: “Uno mwa-ya nakulijiha tahi? Mwomwo

nambe ngwenyi, ‘Okwo ngulinakuya ami, enu kamweshi ku-hasa kwizakoko.’ ” 23 Ngochoatwalileho lika nakwamba kulivakivo ngwenyi: “Enu muva-hano hamavu; ami nguwamwi-lu. Enu muvahano hakaye; amikangweshi nguwahano hakaye-ko. 24 Shikaho ngwambilangakuli enu ngwami, Enu namuka-fwa mujishili jenu. Mwomwo ngekamweshi kwitavako ngwenu,ami yami ikiye, namukafwa mu-jishili jenu.” 25 Shikaho vapu-tukile kwamba kuli ikiye ngwa-vo: “Ove yove iya?” Yesu ambilekuli vakivo ngwenyi: “Ikaze na-ngulikachesela kuhanjika naye-nu? 26 Nguli navyuma vyavi-vulu vyakuhanjika kuli enu nevivyakuyula. Chikupu vene uzeangutumine apwa wamuchano,kahavyumavize ngwevwile kuliikiye, vikiko vene nguli nakuha-njika mukaye.” 27 Vakivo ka-vatachikijile ngwavo apwile na-kuhanjika vyaIse kuli vakivoko.28 Shikaho Yesu ambile ngwe-nyi: “Omu namukazezula Mwa-namutu helu numbanyi mukata-chikize ngwenu, ami yami ikiye,kaha ngwenu kangweshi naku-lilingila tuhu vyuma uka wami-ko; oloze ngweji kuhanjikangavyumevi nganomu vene angu-nangwile Tata. 29 Kaha uzeangutumine ali nayami; kangu-sezele uka wamiko, mwomwoshimbu yosena ngweji kulinga-nga vyuma vyakumwivwisa ku-waha.” 30 Omu apwile naku-hanjika vyumevi, vavavulu va-fwelelele muli ikiye.

31 Kaha Yesu atwalileho likanakwamba kuli vaYuleya vazevamwitavile ngwenyi: “Kachinge namutwamanga mumazu

Page 179: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

YOWANO 8:32-50 Liyavolo Ikiye “ise yakwonga” 176

ami, kaha chikupu vene mutu-mbaji twami, 32 kaha namuta-chikiza muchano, kaha mucha-no naumilingisa kupwa vakuli-hehwa.” 33 Vakivo vamuku-mbulwile ngwavo: “Etu tuvanavaApalahama, kaha kanda tu-chipwengaho lyehi tuvandungojamutuko. Nyi mwamba ngachi-lihi ngwove, ‘Namupwa vakuli-hehwa’?” 34 Yesu avakumbu-lwile ngwenyi: “Chamuchanovene, chamuchano vene na-ngwamba kuli enu ngwami,Wose muka-kulinga shili apwandungoyashili. 35 Kaha nawa,ndungo keshi kutwama navaku-zuvo yakaka yenyi haya mya-ka yosenako; oloze mwana mwa-twamanga haya myaka yosena.36 Shikaho kachi nge Mwanamwamilingisa kupwa vakuli-hehwa, kaha namupwanga va-kulihehwa vene. 37 Ngunata-chikiza vene ngwami enu mwa-pwa muvana vaApalahama; olo-ze muli nakusaka kungujiha,mwomwo mazu ami kaweshi na-kufukila muli enuko. 38 Vyu-ma ngwamwene omu ngwapwilenaTata, vikiko ngweji kuhanji-kanga; shikaho nenu nawa ovyomwevwa kuli senu vikiko mwe-ji kulinganga.” 39 Vakivo va-mukumbulwile ngwavo: “Etusetu Apalahama.” Yesu ambilekuli vakivo ngwenyi: “Kachinge enu mwapwa muvana vaA-palahama, kaha lingenu vilingavyaApalahama. 40 Oloze jinomuli nakusaka kungujiha, amimutu ngunamyambulila mucha-no ou ngwevwa kuli Kalunga.Apalahama kalingile ngochoko.41 Enu mweji kulinganga vili-nga vyasenu.” Vambile kuli iki-ye ngwavo: “Etu katwasemuki-

la muujilako; tuli naSetu umwekaha, Kalunga.”

42 Yesu ambile kuli vakivongwenyi: “Kachi Kalunga apwa-nga Senu, kachi munanguzange,mwomwo ngwafumine kuli Ka-lunga, kaha nguli kuno. Ami ka-ngwalijilile tuhu ami lyavene-ko, oloze Uze ikiye angutumi-ne. 43 Nyi mwomwo ika mu-nahonena kutachikiza vyumanguli nakuhanjika? Mwomwoenu kamweshi kuhasa kwivwili-la kumazu amiko. 44 Enumwapwa muvakuli senu Liyavo-lo, kaha mwasaka kulinga vyu-ma afwila senu. Ikiye apwilemuka-kujiha vatu omu aputu-kile kutanguka, kaha kazaminemumuchanoko, mwomwo muliikiye muchano wauchimo. He-shoho mwahanjikila kwonga, ejikuhanjikanga kweseka nomuapwa, mwomwo apwa muka-kwonga kaha nawa ise yakwo-nga. 45 Oloze hakuwana ngeami ngweji kuhanjikanga mu-chano, enu kamweshi kungwita-vako. 46 Iya hali enu mwangu-wana namulonga washili? Kachinge ngweji kuhanjikanga mu-chano, nyi mwomwo ika muna-honena kungwitava? 47 Ouapwa wakuli Kalunga eji kwi-vwililanga kumazu aKalunga.Hakiko vene mweji kuhonena-nga kwivwa, mwomwo kamwa-fuma kuli Kalungako.”

48 VaYuleya vamukumbulwi-le ngwavo: “Kumana katwoloka-ko hakwamba ngwetu, Ove uka-Samaliya kaha nawa uli nande-mone?” 49 Yesu akumbulwi-le ngwenyi: “Ami kangweshi na-ndemoneko, oloze ngweji ku-vumbikanga Tata, kahenu mwe-ji kungusaulanga. 50 Ami ka-ngweshi nakusaka kulitohwesa

Page 180: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

177 Yesu kwapwile shimbu kanda Apalahama YOWANO 8:51–9:10

ami lyaveneko; kwali Uze ali na-kuchisaka, kaha ikiye muka-ku-sopesa. 51 Chamuchano vene,chamuchano vene nangwambakuli enu ngwami, Kachi ngemutu mwalamanga mazu ami,keshi kukafwako.” 52 VaYu-leya vambile kuli ikiye ngwa-vo: “Tunatachikiza jino ngwetuuli nandemone. Apalahama afwalyehi, navapolofweto nawa; olo-ze ove ngwove, ‘Kachi nge mutumwalamanga mazu ami, keshikukafwako.’ 53 Kutala oveunahambakana setu Apalaha-ma uze afwa lyehi numba? Na-vapolofweto nawa vafwa lyehi.Ovewalimona ngwove yove iya?”54 Yesu avakumbulwile ngwe-nyi: “Kachi nge nangulitohwe-sa ami lyavene, kaha kutohwachami chinapu chamokomoko.Tata ikiye eji kungutohwesanga,uze vene muli nakwamba ngwe-nu ikiye Kalunga kenu; 55 olo-ze enu kamwamutachikijileko.Ami ngwamutachikiza. Nge na-ngwamba ngwami ami kangwa-mutachikizako, kaha nangu-pwa ngumuka-kwonga nge omumwapwa yenu. Oloze ami ngwa-mutachikiza, kaha nawa ngulinakulama mazu enyi. 56 SenuApalahama awahililile chiku-ma nalutalililo lwakukamonalikumbi lyami, kaha alimwene,ngocho awahililile.” 57 Shika-ho vaYuleya vambile kuli iki-ye ngwavo: “Ove kanda uchihe-te namumyaka yakusemuka 50,nyi Apalahama wamumwenengachilihi?” 58 Yesu ambilekuli vakivo ngwenyi: “Chamu-chano vene, chamuchano venenangwamba kuli enu ngwami,Shimbu apwile Apalahama ka-nda achisemuke, ami kungwa-pwile.” 59 Shikaho vanone-

le malolwa mangana ngwavo va-mwase; oloze Yesu aliswekele,kaha alovokele mutembele.

9 Jino omu apwile nakuhita,amwene mutu uze apwilenga

kapuputa kufuma kukusemukachenyi. 2 Kaha tumbaji twe-nyi vamwihwile ngwavo: “OveLapi, iya alingile shili numbaou mutu asemuke kapuputa,ivene tahi, nyi visemi jenyi?”3 Yesu akumbulwile ngwenyi:“Ou mutu kalingile shiliko, chi-pwe visemi jenyi vene kavalingi-le shiliko, oloze chapwile ngo-cho mangana milimo yaKalungayisoloke muli ikiye. 4 Twate-la kuzata milimo yayauze angu-tumine shimbu kuchili musa-na; ufuku uli nakwiza omu mutunaumwe wauchi mwahasa ku-zata. 5 Shimbu nguchili muka-ye, ngunapu ngumumunyi waka-ye.” 6 Omu akumishile kuha-njika vyumevi, afwijilile hama-vu, kaha aumbile kandambo na-maleji, kaha ahakile kaze kanda-mbo kenyi hameso ayauze mutu7 nakwamba kuli ikiye ngwe-nyi: “Yako ukasane muchijivachaShilowame” (lijina kana ku-lyalumuna lyalumbununa ngwa-vo, ‘Kutuma’). Ngocho ayile,akasanyine, kaha akindulukilehanatono lyehi.

8 Shikaho vaze alihachile na-vo, navaze vamumwenenga ha-kavanga kupwa muka-kulo-mbalomba, vaputukile kwambangwavo: “Ou kumana keshi ikiyeuze natwamenga nakulombalo-mbako nyi?” 9 Vamwe vambi-lenga ngwavo: “Ikiye vene.” Olo-ze veka ngwavo: “Nduma, nali-fwane nenyi kaha.” Uze mutuavalwezelenga ngwenyi: “Yamivene.” 10 Ngocho vaputukile

Page 181: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

YOWANO 9:11-28 Kuka kapuputa. VaFwaliseu navahulisa 178

kwamba kuli ikiye ngwavo: “Nyimeso ove anatono ngachilihi?”11 Ikiye akumbulwile ngwe-nyi: “Mutu uze vavuluka ngwa-vo Yesu aumbanga kandambo,kaha angushilanga hameso aminakwamba kuli ami ngwenyi,‘Yako kuShilowame ukasane.’Shikaho ngwayanga nakusana,kaha ngunatono.” 12 Hakwi-vwa ngocho, vambile kuli ikiyengwavo: “Mutu kana ali kulihi?”Ikiye ambile ngwenyi: “Kangwa-tachikijileko.”

13 Kaha vatwalile uze mutuapwile kapuputa kuli vaFwali-seu. 14 Likumbi lize Yesu au-mbile kaze kandambo nakuto-nesa meso enyi lyapwile nawalyaSambata. 15 Shikaho nava-Fwaliseu nawa vaputukile ku-mwihula vejive omu chapwanganumba meso enyi atone. Ambi-le kuli vakivo ngwenyi: “Angu-hakanga kandambo hameso ami,kaha ngwasananga, ngocho ngu-natono.” 16 Shikaho vaFwali-seu vamwe vaputukile kwambangwavo: “Ou mutu kana kafumakuli Kalungako, mwomwo keshikujilila Sambatako.” Oloze vekavaputukile kwamba ngwavo:“Uno mutu muka-shili mwahasangachilihi kulinga vinjikizo vya-ngachize?” Ngocho valihandu-nwine mukachi kavo. 17 Shi-kaho vambile cheka kuli uze ka-puputa ngwavo: “Nyi ove muha-njikaho ika hali ikiye hakuwanange nakutonesa meso ove?” Uzemutu ambile ngwenyi: “Ou hika-polofweto.”

18 Oloze vaYuleya kavetavi-leko ngwavo apwilenga kapu-puta kaha natono jino, palanganomu vasanyikile visemi jaya-uze mutu vatonesele. 19 Kahavavehwile ngwavo: “Uno ou ke-

shi ikiye mwanenu mweji kwa-mbanga ngwenu asemukile ka-puputa? Nyi chili ngachilihi ha-kuwana nge oholyapwa ali na-kumona jino?” 20 Kaha vise-mi jenyi vakumbulwile ngwa-vo: “Etu tunatachikiza ngwe-tu ou mwanetu vene, kaha nawaasemukile kapuputa. 21 Olo-ze omu chapwanga numba oho-lili amone, katwatachikijileko,chipwe ou amutonesanga mesoenyi, etu katwamutachikijileko.Mwihulenu ivene. Himutu waku-kola. Atela kulihanjikila ivene.”22 Visemi jenyi vahanjikile ngo-cho mwomwo vevwile woma va-Yuleya, mwomwo vaYuleya vali-vwasanyine lyehi ngwavo, kachinge mutu mwamwitavila ngwe-nyi ikiye Kulishitu, mutu kanavatela kumuhanga musunango-nga. 23 Shikaho visemi jenyivahanjikilile ngwavo: “Himutuwakukola. Mwihulenu ivene.”

24 Shikaho vasanyikile ka-muchivali uze mutu apwilengakapuputa nakwamba kuli iki-ye ngwavo: “Mutohwese Kalu-nga; etu tunatachikiza ngwe-tu mutu kanou apwa muka-shi-li.” 25 Ikiye nawa akumbulwi-le ngwenyi: “Numba apwa muka-shili, ami kangwatachikijile-ko. Oloze ngunatachikiza ngwa-mi, ngunapunga ngukapupu-ta, j ino oholyapwa nguli na-kumona.” 26 Shikaho vambilekuli ikiye ngwavo: “Akulinga-nga muka? Atonesanga ngachi-lihi meso ove?” 27 Avakumbu-lwile ngwenyi: “Ngwamilweza-nga lyehi, oloze enu kwivwa chi-ku. Nyi ika namusakila kwivwa-mo cheka? Nenu nawa munasa-ke kupwa tumbaji twenyi tahi?”28 Hakwivwa ngocho vamufu-tulwile ngwavo: “Ove ukamba-

Page 182: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

179 Mutu vanoku mwahakwila Kulishitu YOWANO 9:29–10:8

ji kayauze mutu, oloze etu tutu-mbaji twaMose. 29 Etu twata-chikiza ngwetu, Kalunga aha-njika kuli Mose; oloze mutu ka-nou etu katwatachikijile nokuafumako.” 30 Uze mutu ava-kumbulwile ngwenyi: “Echi hi-chuma chakukomwesa chiku-pu, hakuwana nge enu munaho-no kutachikiza oku afuma, oku-nyi ikiye atonesanga meso ami.31 Etu twatachikiza ngwetuKalunga keshi kwivwilila vaka-shiliko, oloze kachi nge mutunapu muka-kwivwa Kalungawoma nakulinga mwaya muchi-ma wenyi, eji kumwivwililanga.32 Kufuma vene kushikulu ka-nda vachivwengaho lyehi mutuatonesa meso amutu asemukilekapuputako. 33 Ou mutu ka-chi kafumanga kuli Kalunga-ko, kachi kahashile kulinga chu-ma numba chimweko.” 34 Va-kivo vamukumbulwile ngwavo:“Ove wazalile nashili hakusemu-ka chove, kaha musaka utuna-ngule etu tahi?” Ngocho vamu-hangile mukachi kavo!

35 Yesu evwile ngwavo uzemutu vanamuhange muka-chi kavo, kahomu amuwanyi-ne, ambile ngwenyi: “Ove una-fwelela muli Mwanamututahi?” 36 Uze mutu akumbu-lwile ngwenyi: “Ove mwata, iyavene owo, mangana ngufwele-le muli ikiye?” 37 Yesu ambi-le kuli ikiye ngwenyi: “Unamu-mono lyehi, kaha nawa ou alinakuhanjika nove ikiye vene.”38 Jino ambile ngwenyi: “OveMwata, ngunafwelela vene muliikiye.” Ngocho alifukwile kuliikiye. 39 Kaha Yesu ambilengwenyi: “Kusopesa kanechichikiko vene ngwejilile munomukaye, mangana vaze vahona

kumona vamonenga, kaha vazeveji kumonanga vapwenga tupu-puta.” 40 VaFwaliseu vamwevaze vapwile nenyi vevwile vyu-ma kanevi, kaha vambile kuliikiye ngwavo: “Uno nayetu tutu-puputa numba?” 41 Yesu ambi-le kuli vakivo ngwenyi: “Kachimwapwanga mutupuputa ka-chi kamwapwile nashiliko. Olo-ze enu munambe ngwenu, ‘Twejikumonanga.’ Kahanyi shili yenunayitwalaho lika.”

10 “Chamuchano vene, cha-muchano vene nangwa-

mba kuli enu ngwami, Ou mwa-zeneka kwingilila kuchikolo ha-kwingila mulimba lyamikoko,oloze mwanyinyila kweka, napumwiji kaha nawa muka-kupu-pa. 2 Oloze ou mwengilila ku-chikolo, ikiye kafunga kamiko-ko. 3 Muka-kulama kuchiko-lo mwamusokolwelako, kaha mi-koko navevwilila kulizu lyenyi,kaha mwasanyika mikoko jenyihalijina halijina nakuvalovola-mo. 4 Omu mwalinga hanalo-vola lyehi mikoko jenyi vose-na, ikiye himwavatwaminyina-ko, kaha mikoko hinavamukava-ngiza, mwomwo vatachikiza lizulyenyi. 5 Mutu weka kaveshichikupu kumukavangizako, olo-ze navamuchina, mwomwo kava-tachikiza mazu avatu vekako.”6 Yesu ahanjikile chino chifwa-nyisa kuli vakivo; oloze vakivokavatachikijile mwalumbunuki-lile vyuma apwile nakuhanjikakuli vakivoko.

7 Shikaho Yesu ambile chekangwenyi: “Chamuchano vene,chamuchano vene nangwa-mba kuli enu ngwami, Ami yamichikolo chamikoko. 8 Vosenavaze vaneza muchihela chami,

Page 183: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

YOWANO 10:9-29 Kafunga wamwenemwene. Mikoko veka 180

vanapu veji kaha nawa vaka-ku-pupa; oloze mikoko kavavevwili-lileko. 9 Ami yami chikolo;wose mwengila kuhichila muliami navamulwila, kaha mwengi-langa nakulovoka nakuwana ku-ulilo. 10 Mwiji keshi kwiza ka-hako, oloze eji kwizanga nakwi-va, nakujiha, nakwenyeka. Aminguneza mangana ngwami va-pwenga nakuyoya, mangana va-pwenga nacho chakumbwambu-muka. 11 Ami yami kafungawamwenemwene; kafunga wa-mwenemwene eji kwechelangamwono wenyi hali mikoko je-nyi. 12 Oloze mutu wakuku-muna uze keshi kafungako kahanawa keshi ikiye mwenyami-kokoko, hakumona kangungeali nakwiza, mwaseza mikokonakuchina—kaha uze kangu-nge himwavahukula nakuva-mwanga— 13 mwomwo ikiyenapu kaha mutu wakukumuna,kaha keshi kuzakamamikokoko.14 Ami yami kafunga wamwe-nemwene, kaha ngwatachikizamikoko jami, mikoko jami nawavangutachikiza ami, 15 kahangana muze angutachikiza Tata,nayami nawa mukiko ngwamu-tachikiza Tata; kaha nangwechamwono wami hali mikoko jami.

16 “Kaha nguli namikoko ve-ka nawa, vaze kaveshi vaku-limba linoko; navakivo nawangwatela kuvaneha, kaha nave-vwililanga kulizu lyami, kahanavapwanga utanga umwe, na-kafunga umwe. 17 Shikahovene anguzangila Tata, mwo-mwo ami nangwecha mwo-no wami mangana nguuta-mbule cheka. 18 Kaha kakwe-shi mutu mwangutambulawo-ko, oloze nangulyechelawo amilyavene. Ami ngukwechi wata

wakwecha mwono kana, kahanawa ngukwechi wata wakuuta-mbula cheka. Lushimbi lwakuli-nga chumechi ngwalutambwilekuli Tata.”

19 Jino mazu awa anehelecheka chihandwa muli vaYu-leya. 20 Vavavulu vapwile na-kwamba ngwavo: “Ali nandemo-ne, nazaluka. Ikaze muli naku-mwivwilila?” 21 Veka ngwa-vo: “Mazu awa kaweshi kuha-sa kufuma kuli mutu ali nande-moneko. Uno ndemone mwaha-sa kutonesa meso akapuputa nu-mba?”

22 Halwola luze, kuYelusale-ma kwapwile chiwanyino cha-kukunjika tembele. Ngondekana yapwile ngonde yachishi-ka, 23 kaha Yesu apwile naku-tambuka mutembele, musengeyaSolomone. 24 Shikaho va-Yuleya vamujingilikile nakupu-tuka kwamba kuli ikiye ngwa-vo: “Nautulingisanga tuhuhwa-sane palanga nakumwaka uka?Nge ove yove Kulishitu, kaha tu-lweze hatoma.” 25 Yesu ava-kumbulwile ngwenyi: “Ngwami-lwezanga lyehi, oloze enu ka-mwetavileko. Milimo nguli na-kuzata ami mulijina lyaTata, yi-kiko yili nakuhana unjiho haliami. 26 Oloze enu kamwetavi-leko, mwomwo kamweshi mu-mikoko jamiko. 27 Mikokojami veji kwivwililanga kulizulyami, kahami ngwavatachikiza,kaha veji kungukavangizanga.28 Ami nanguvahana kuyoyachahaya myaka yosena, kahachikupu vene kaveshi kukava-nongesako, ngocho kakweshiumwe mwakahasa kuvahuku-la mulivoko lyamiko. 29 Vyu-ma nanguhane Tata vyavilemuchikuma kuhambakana vyuma

Page 184: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

181 Mwana alikata naIse. Lazalu naviji YOWANO 10:30–11:9

vyeka vyosena, kaha kakweshiumwe mwahasa kuvihukula mu-livoko lyaTatako. 30 Ami na-Tata twapwa umwe.”

31 Jino vaYuleya vanonelecheka malolwa ngwavo vamwa-se. 32 Yesu avakumbulwilengwenyi: “Ami ngunamisolwe-la milimo yamwenemwene ya-yivulu yakuli Tata. Uno hamili-mo kaneyi, mulimo muka namu-ngwashila malolwa?” 33 Va-Yuleya vamukumbulwile ngwa-vo: “Etu katweshi kukwashi-la malwola hamulimo wamwene-mweneko, shina hakusaula Ka-lunga, mwomwo unalilingisakupwa ukalunga okunyi umu-tu kaha.” 34 Yesu avakumbu-lwile ngwenyi: “Uno kavasone-ka muJishimbi jenuko ngwa-vo, ‘Ami ngwambile ngwami:“Enu mutulunga” ’? 35 Kachinge vaze valangulwile nama-zu aKalunga, ikiye avavuluki-le ngwenyi ‘tulunga,’ kaha Chi-soneka nawa kaveshi kuhasakuchijimbanganako, 36 kaha-mi vanalingisa kupwa wajilakuli Tata nakungutuma muka-ye mungwambe ngwenu, ‘Unasa-ula Kalunga,’ mwomwo nguna-mbe ngwami, NguMwanaKalu-nga? 37 Kachi nge kangweshinakuzatamilimoyaTatako, kahakanda kungwitavako. 38 Olo-ze kachi nge nguli nakuyizata,numba tuhu enu kamweshi ku-ngwitavako, oloze itavenuko mi-limo mangana mutachikize na-kwitava lika ngwenu, Tata alika-ta nayami, kaha ami nawa ngwa-likata naTata.” 39 Shikaho,vasakile cheka kumukwata; olo-ze ikiye avaseunukile.

40 Ngocho akatukile chekanakuya musali yaYotau muzeapwilenga Yowano nakumba-

pachishila vatu hakavanga,kaha atwaminenga vene kuze.41 Kaha vatu vavavulu vejilekuli ikiye nakuputuka kwambangwavo: “Chikupu vene Yowanokalingile chinjikizo numba chi-mweko, oloze vyuma vyavivuluvize Yowano ahanjikile hali oumutu, vyosena vyapwile vyamu-chano.” 42 Kaha vatu vavavu-lu vaze vapwile kuze vafwelele-le muli ikiye.

11 Jino kwapwile mutu umweapwile nakuviza, ikiye La-

zalu wakuMbetane, wakwimbolyaMaliya nandumbwenyi Ma-lita. 2 Maliya uze akwichileMwata maji alivumba nakumu-hunda kuvilyachilo najikambujakumutwe wenyi, ikiye veneapwile nandumbwenyi Lazaluuze avijile. 3 Shikaho vandu-mbwenyi vamapwevo vatuminemazu kuli Yesu ngwavo: “Ivwa,ove Mwata! Mutu wove uze wa-zanga ali nakuviza.” 4 Olozeomu Yesu evwile ngocho, ambi-le ngwenyi: “Kuviza kanechi ka-cheshi chakutwala kukufwako,oloze chinapu chakumutohwese-laho Kalunga, mangana naMwa-naKalunga vahase kumutohwe-selaho.”

5 JinoYesu azangileMalita na-ndumbwenyi, naLazalu. 6 Ka-homu evwile ngwavo Lazalu alinakuviza, avandamine maku-mbi avali kuchihela kuze apwile.7 Jino kufumaho, ambile kuli tu-mbaji ngwenyi: “Tuyenu chekakuYuleya.” 8 Tumbaji vambilekuli ikiye ngwavo: “Ove Lapi, ka-linwomu vene vasakangavaYule-ya kukwasa malolwa, kaha kuki-ko nauya cheka nawa?” 9 Yesuakumbulwile ngwenyi: “Uno ka-kwatwama jola 12 jamusanako

Page 185: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

YOWANO 11:10-32 Lazalu mwafwa makumbi awana 182

nyi? Kachi nge mutu mwata-mbuka namusana, keshi kuhuka-na kuchuma numba chimweko,mwomwo ali nakumona mumu-nyi wakaye kano. 10 Oloze ka-chi nge mutu mwatambuka nau-fuku, mwahukana kuchuma chi-mwe, mwomwo mumunyi kawe-shi muli ikiyeko.”

11 Omu akumishile kuhanji-kavyumevi, ambile cheka ngwe-nyi: “Sepa lyetu Lazalu nasa-vala, oloze nanguyako manga-na ngukamuhindule.” 12 Shi-kaho tumbaji vambile kuli iki-ye ngwavo: “Ove Mwata, ka-chi nge nasavala, kaha mwahi-nduka.” 13 Oloze Yesu ahanji-kile vyakufwa chaLazalu. Olozevakivo vashinganyekele ngwa-vo apwile nakuhanjikavyakuno-ka chatulo. 14 Shikaho halwo-la kana luze, Yesu ambile kulivakivo hatoma ngwenyi: “Laza-lu nafu, 15 kahami ngunawa-hilila hali enu hakuwana ngeami kangwapwanga kuzeko, ma-ngana enu mwitave. Tuyenujino kuli ikiye.” 16 Ngocho To-mase, uze vavulukilenga ngwa-vo Mwanapasa, ambile kuli va-kwavo tumbaji ngwenyi: “Tuye-nu nayetu nawa mangana tuka-fwile nenyi hamwe.”

17 Omu Yesu ahetele, amuwa-nyine hali lyehi makumbi awanamuchimbumbe. 18 Jino Mbe-tane yapwile kwakamwihi na-Yelusalema, kafwe tunda yaji-kilomita jitatu. 19 Ngocho va-Yuleya vavavulu vejile kuli Ma-lita naMaliya mangana vavave-ndejeke hakufwa chandumbwa-vo. 20 Kahomu Malita evwilengwavo Yesu ali nakwiza, amu-sesele nakumuhumangana; olo-ze Maliya atwamine lika mu-zuvo. 21 Malita ambile jino

kuli Yesu ngwenyi: “Ove Mwa-ta, kachi wapwanga kunokachi ndumbwami kafwileko.22 Numba vene oholili nguna-tachikiza ngwami vyeshovyonaulomba kuli Kalunga, mwa-kuhanavyo.” 23 Yesu ambilekuli ikiye ngwenyi: “Ndumbwo-ve mwasanguka.” 24 Malitaambile kuli ikiye ngwenyi: “Ngu-natachikiza ngwami mwakasa-nguka omu nakukapwa kusa-nguka chahalikumbi lyakuku-minyina.” 25 Yesu ambile kuliikiye ngwenyi: “Ami yami kusa-nguka, yami kuyoya. Ou mwaso-lola lufwelelo muli ami, numbamwafwa tuhu, mwakayoya che-ka; 26 kahawose ali nakuyoyaoholyapwa nakusolola lufwelelomuli ami, keshi kukafwako. Une-tavila ngocho tahi?” 27 Mali-ta ambile kuli ikiye ngwenyi:“Eyo Mwata; ngunetava ngwa-mi ove yove Kulishitu Mwana-Kalunga, Uze ali nakwiza muka-ye.” 28 Omu akumishile kuha-njika ngocho, ayile, kaha asanyi-kile ndumbwenyi Maliya naku-muyevetela ngwenyi: “Muka-ku-nangula neza, ali nakukusa-nyika.” 29 Omu Maliya evwi-le ngocho, akatukile washiwashinakuya kuli ikiye.

30 Halwola kanelu, Yesuapwile kanda ahete mwimbo,oloze achipwile kuchihela kuzevamuhumanganyine kuli Mali-ta. 31 Shikaho vaYuleya vazevapwile nenyi muzuvo nakumu-vendejeka vamwene omu Mali-ya akatukile washiwashi naku-lovoka. Kaha vamukavile, ha-kushinganyeka ngwavo pamo alinakuya kuchimbumbe manga-na akalilileko. 32 Omu Mali-ya ahetele kuze apwile Yesu, ha-kumumona, alimbilile hama-

Page 186: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

183 Yesu mwalila. Lazalu mwasanguka YOWANO 11:33-52

vu kuvilyachilo vyenyi, nakwa-mba kuli ikiye ngwenyi: “OveMwata, kachi wapwanga kunokachi ndumbwami kafwileko.”33 Shikaho, omuYesu amumwe-ne ali nakulila, navaYuleya nawavaze vejile nenyi vali nakulila,nakulishishimuna, 34 ambi-le ngwenyi: “Munamusavalikakulihi?” Vambile kuli ikiyengwavo: “Ove Mwata, twaya uta-le.” 35 Yesu asotwele masoji.36 ShikahovaYuleyavaputukilekwamba ngwavo: “Talenu omwoamuzangile!” 37 Oloze vamwevambile ngwavo: “Uno ou mutuatonesanga meso ayauze kapu-puta, kahasanga kukinga mutukanou ahone kufwako nyi?”

38 Shikaho omu alingile Yesuhanalishishimuna cheka mumu-chima wenyi, ayile jino kuze ku-chimbumbe. Echi chimbumbechapwile chawina wakusendele-ka, kaha kwapwile kwakumba-njika lilolwa. 39 Yesu ambilengwenyi: “Fumisenuko eli lilo-lwa.” Malita ukwechi ndumbwe-nyi uze afwile, ambile kuli iki-ye ngwenyi: “Ove Mwata, oho-lyapwa nanuku, mwomwo mu-nahichi lyehi makumbi awana.”40 Yesu ambile kuli ikiye ngwe-nyi: “Uno kangwakulwezangangwami nge mwitava naumo-na upahu waKalungako nyi?”41 Shikaho, vafumishileko lizelilolwa. Jino Yesu andwile mesoenyi nakutala kwilu, kaha ambi-le ngwenyi: “Ove Tata, nguna-kusakwilila mwomwo unangwi-vu. 42 Chamuchano vene ngu-natachikiza ngwami weji ku-ngwivwanga shimbu yosena; olo-ze ngunambila ngocho mwomwoyaliyongomena eli linangujingi-lika, mangana vetave ngwavoyove wangutumine.” 43 Kaho-

mu akumishile kuhanjika vyu-mevi, atambakanyine nalizulyakukanguka ngwenyi: “OveLazalu, lovokamo!” 44 Mutuuze apwile wakufwa alovokele-mo, hanga vamukashilanga ku-mavoko nakumahinji namahi-na aze vamujingile, nakumesoenyi nawa hanga vamujingila-nga lilesu. Yesu ambile kuli vaki-vo ngwenyi: “Mukasununenu na-kumwecha ayenga.”

45 Shikaho vaYuleya vavavu-lu vaze vejile kuli Maliya, vazenawa vamwene chuma alingi-le Yesu vafwelelele muli ikiye;46 oloze vamwe vayile kuli va-Fwaliseu nakuvalweza vyumaalingile Yesu. 47 Ngocho va-pilishitu vavalemu navaFwali-seu vakungulwile vaka-Sune-ndeline, kaha vaputukile kwa-mba ngwavo: “Natulinga muka,hakuwana nge mutu kanou alinakulinga vinjikizo vyavivu-lu? 48 Kachi nge natumwe-chelela ngana, vatu vosena na-vafwelela muli ikiye, kaha va-Loma navakeza nakututambu-la chihela chetu nalifuchi lye-tu.” 49 Oloze minavo umwe,Kayafwase uze apwile kapilishi-tu wakulitulaho mumwaka kanauze, ambile kuli vakivo ngwe-nyi: “Enu kamwatachikiza chu-ma numba chimweko, 50 kahakamweshi kumona ngwenu chi-napu kutokwa kuli enu kupwanamutu umwe afwile vatu, ku-hambakana lifuchi lyosena va-linongeseko.” 51 Awa mazuahanjikile kawapwile enyi ive-neko; oloze hakupwa kapilishi-tu wakulitulaho mumwaka kanauze, apolofwetele ngwenyi Yesuvamutongwelele kufwila lifu-chi kana lize, 52 keshi nge lifu-chi lize kahako, oloze mangana

Page 187: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

YOWANO 11:53–12:13 Yesu mwafumako. Yuta mwiji 184

vana vaKalunga nawa vaze vali-mwangila kwosena akavakungu-lwile hamwe vakapwe umwe.53 Shikaho kufuma likumbivene lize, vaputukile kumutwa-ma punga mangana ngwavo va-mujihe.

54 Ngocho Yesu katambukile-nga cheka musanaweye muli va-Yuleyako, oloze afumine kuzenakuya kungalila yapwile kwa-kamwihi napambo, nakukengi-la munganda vavuluka ngwavo,Efwalime, kaha atwaminengamuze natumbaji. 55 Jino pase-ka yavaYuleya yapwile kwaka-mwihi, kaha vatu vavavulu va-mungalila kana vayile kuYe-lusalema shimbu kanda pasekamangana vakalitomese kwese-ka najishimbi. 56 Jino vapwi-le nakumutondatonda Yesu,kaha vapwilenga nakulihanji-kisa mwavomwavo oku vane-mana hamwe mutembele ngwa-vo: “Munashinganyeka muka?Uno keshi kwiza kuchiwanyi-noko tahi?” 57 Kaha vapilishi-tu vavalemu navaFwaliseu va-hanyine lyehi lundongi ngwavo,kachi nge kuli mutu natachikizaokwo ali, atela kwambulula, ma-ngana vamukwate.

12 Kahomu kwasalile maku-mbi 6 shimbu kanda Pa-

seka, Yesu ejile kuMbetane kuzeapwile Lazalu, uze vasangwi-le kuli Yesu kufuma kuvafu.2 Shikaho vamuwahishilile ku-lya chachingoloshi kuze, kahaMalita apwile nakuvazachila,oloze Lazalu apwile hali vazevasendavalile nenyi kumesa.3 Jino Maliya ambachile chi-mbwa chalita yamaji alivumba,analatu hayohayo, andando ya-yinene chikuma, akwichile ku-

vilyachilo vyaYesu, kaha ahu-njile kuvilyachilo vyaYesu naji-kambu jakumutwe wenyi. Kahazuvo yosena yayangililile na-livumba lyawaze maji. 4 Olo-ze Yuta Isakalyote, umwe wa-vaze tumbaji twenyi uze apwi-le kwakamwihi nakumusolo-la kuli vaka-kole, ambile ngwe-nyi: 5 “Mwomwo ika awa majialivumba vanahonena kuwala-ndulula jindenali 300 nakuji-hana vaka-kuhutwa?” 6 Ikiyehakuhanjika ngocho, kahanjiki-le mwomwo yakuzakama vaka-kuhutwako, oloze mwomwoapwile mwiji kaha nawa ikiyeapwile nachikasha chajimbo-ngo, apwilenga nakwiva jimbo-ngo vahakilengamo. 7 Shika-ho Yesu ambile ngwenyi: “Mwe-chenu mangana alame chilikakana hakuwahishila chimwezavyalikumbi lyakungufunda ami.8 Mwomwo enu namupwanganavaka-kuhutwa shimbu yose-na, oloze kamweshi kukapwa-nga nayami shimbu yosenako.”

9 Jino liyongomena lyalinenelyavaYuleya vatachikijile ngwa-vo Yesu ali kuze, kaha vayileko,keshi nge nakumona ikiye kaha-ko, oloze naLazalu nawa uze va-sangwile kuli Yesu kufuma ku-vafu. 10 Jino vapilishitu vava-lemu vatwamine punga yakuji-ha naLazalu nawa, 11 mwo-mwo vaYuleya vavavulu vapwilenakuya kuze nakufwelela muliYesu mwomwo yaLazalu.

12 Lichako, liyongomena lya-linene lize lyejile kuchiwanyinolyevwile ngwavo Yesu ali nakwi-za kuYelusalema. 13 Ngochovambachile mavale, kaha vamu-sesele nakumuhumangana, na-kuputuka kutambakana ngwa-vo: “Tuli nakukulomba umu-

Page 188: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

185 Lizu nalifuma mwilu. Mwangana wakaye YOWANO 12:14-34

lwile! Vakisula ou mweza muliji-na lyaYehova, ou apwa mwanga-na waIsalele nawa!” 14 JinoYesu awanyine mwanachimbulu,kaha atwamineho, nge muze va-soneka ngwavo: 15 “Ove mwa-naZeyone wapwevo, kanda wi-vwa womako. Ivwa! Mwanganawove ali nakwiza, natwame ha-livuvu lyachimbulu.” 16 Haka-vanga tumbaji twenyi kavata-chikijile mwalumbunukilile vyu-meviko, oloze omu vamutohwe-sele Yesu, hakiko vanukile jinongwavo kumanavyuma kanava-visonekele kutalisa kuli ikiye,kaha nawa vyuma kana vamuli-ngililevyo ikiye.

17 Ngocho vatu vaze vapwilenaYesu halikumbi lize asanyiki-le Lazalu muchimbumbe naku-musangula kuvafu, vatwalile-ho lika nakuhana unjiho wa-vyuma vamwene. 18 Kahomuvatu vevwile ngwavo Yesu nali-ngi chinjikizo kana, navakivova-musesele nakumuhumangana.19 Shikaho vaFwaliseu valiha-njikishile mwavomwavo ngwa-vo: “Nevi tuli nakulinga venevyauchi. Talenu! Kaye kosenakali nakumukavangiza.”

20 Jino hali vaze vejile naku-lemesa Kalunga kuchiwanyinohapwile navaHelase. 21 Kahavapandamine kuli Fwilipu uzeafumine kuMbetesayita yaku-Ngalileya, kaha vaputukile ku-mulomba ngwavo: “Ove mwa-ta, tuli nakusaka kumonaYesu.”22 Fwilipu ayile nakulwezaAndelei. Kaha Andelei naFwili-pu vayile nakumulweza Yesu.

23 Oloze Yesu avakumbulwilengwenyi: “Ola yinahete manga-na Mwanamutu vamutohwese.24 Chamuchano vene, chamu-

chanovene nangwamba kuli enungwami, Linona lyatiliku kuva-nga liholokele mumavu naku-fwa, mokomoko nalipwanga likalinona limwe; oloze kachinge nalifwa, nalisemunwina ma-nona amavulu. 25 Ou azangamwono wenyi mwaunongesa,oloze ou mwahunga mwono we-nyi muno mukaye, mwaukingamangana akapwe nakuyoya cha-haya myaka yosena. 26 Ka-chi nge mutu mwasaka kungu-zachila ami, angukavangize-nga, kaha kuze nguli ami, ku-kiko vene mwapwanga namu-ka-kunguzachila nawa. Kachinge mutu mwasaka kunguza-chila ami, kaha navamuvumbi-ka kuli Tata. 27 Jino mwonowami uli nakulyonyinga, kahangwambenga muka? Ove Tata,ngulwile kuola kaneyi. Olozechipwe ngocho, ola kaneyi yi-kiko vene ngwejililile. 28 OveTata, tohwesa lijina lyove.” Shi-kaho mwilu mwafumine lizungwavo: “Lijina lyami ngwalito-hwesa lyehi, kaha nangulitohwe-sa cheka nawa.”

29 Jino liyongomena lize lye-manyine kuze hakwivwa lizelizu, vaputukile kwamba ngwa-vo mukalateta. Veka ngwavo:“Kangelo nahanjika kuli ikiye.”30 Yesu avakumbulwile ngwe-nyi: “Lizu eli lineza mwomwoyayenu, keshi mwomwo yayami-ko. 31 Jino kaye kano vali na-kukasopesa; kaha muka-kuyu-la kano kaye navamukatumuna.32 Kaha ami, nge vananguzezu-la lyehi helu lyamavu, nanguka-kokavatu vakulisezasezavosenakwiza kuli ami.” 33 Yesu aha-njikile ngocho hakusolola mu-nachikapwa kufwa chenyi chi-ze mwakafwa. 34 Shikaho lize

Page 189: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

YOWANO 12:35–13:1 Vamwe vafwelelele, hinavevwa woma 186

liyongomena lyamukumbulwilengwavo: “Etu twevwa muJishi-mbi ngwavo Kulishitu mwatwa-manga haya myaka yosena; nyiove mwamba ngachilihi ngwo-ve Mwanamutu vatela kumuze-zula helu? Uno ou Mwanamutuikiye iya?” 35 Yesu ambile kulivakivo ngwenyi: “Mumunyi na-uchipwa mukachi kenu hatandoyayindende. Tambukenunga shi-mbu muchili namumunyi, kuchi-na milima nayimifungulula; ka-hou eji kutambukanga mumili-ma keshi kutachikiza okwo alinakuyako. 36 Shimbu muchilinamumunyi, sololenu lufwelelomumumunyi, mangana mupwe-nga muvana vamumunyi.”

Omu Yesu akumishile kuha-njika vyumevi, afumine kuzekuli vakivo nakuya nakuswa-ma. 37 Numba tuhu alingilevinjikizo vyavivulu kumeso avo,oloze kavafwelelele muli iki-yeko, 38 ngocho vateselemomazu akapolofweto Isaya azeahanjikile ngwenyi: “Ove Yeho-va, iyaze nafwelela vyumevi tu-nevu? Kaha livoko lyaYehovavanalisolwela iya?” 39 Isayaahanjikile cheka vyumovyo va-honenene kwitava ngwenyi:40 “Nelavisa meso avo nakuka-luhwisa michima yavo manganavahone kumona nameso avo, na-kumona nawa mwalumbunu-kila mangana namichima yavo,chipwe vene kwalumuka manga-na nguvahindule.” 41 Isayaahanjikile vyumevi, mwomwoamwene upahu wenyi, kaha aha-njikile vyaikiye. 42 Numbavene vaka-kuyula vavavulu va-fwelelele muli ikiye, oloze mwo-mwo yavaFwaliseu, kavamwita-vilile kumeso avatuko kuchinanavavahanga musunangonga;

43 mwomwo vazangile kuvato-hwesa kuvatu kuhambakana ku-vatohwesa kuli Kalunga.

44 OlozeYesu atambakanyinenakwamba ngwenyi: “Ou mwa-fwelela muli ami, kafwelelelemuli ami kahako, oloze namu-li uze nawa angutumine ami;45 kahou namono ami, namo-no nawa nauze angutumine ami.46 Ami nguneza nge mumunyimukaye, mangana wose mwa-fwelela muli ami ahone kutwa-manga mumilima. 47 Olozekachi nge mutu mwevwa mazuami nakuhona kuwalama, ka-ngweshi kumusopesako; mwo-mwo ami kangwejile nakuso-pesa kayeko, oloze nakulwilakaye. 48 Ou mwaleununa aminakuhona kwitavila mazu ami,kwali umwe mwakamusopesa.Mazu awa ngunahanjika akikovene nawakamusopesa haliku-mbi lyakukuminyina; 49 mwo-mwo ami kangwahanjikile mwa-yavishinganyekavyayami lyave-neko, oloze ivene Tata uze angu-tumine ikiye nanguhane lushi-mbi lwavyuma ngwatela kwa-mbulula navyuma ngwatela ku-hanjika. 50 Kaha nawa nguna-tachikiza ngwami lushimbi lwe-nyi lukiko vene luka-kunehakuyoya chahaya myaka yosena.Shikaho vyuma ngweji kuhanji-kanga ami, ngweji kuvihanjika-nga ngana muze angulwezavyoTata.”

13 Jino shimbu kanda chiwa-nyino chapaseka chihete,

Yesu atachikijile ngwenyi ola ye-nyi yinahete yakufuma munomukaye nakuya kuli Ise, kahahakuwana nge azangile vatu je-nyi vaze vapwile mukaye,avazangile palanga nakusongo.

Page 190: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

187 Kusanyisa vilyachilo vyavaposetolo YOWANO 13:2-19

2 Jino vapwile kukulya cha-chingoloshi, kaha nawa Liyavo-lo hanengisa lyehi vishinganye-ka vyakusolola Yesu kuli vaka-kole mumuchima waYuta Isaka-lyote mwanaShimona. 3 KahaYesu hakutachikiza ngwenyiIse nahane lyehi vyuma vyose-na mumavoko enyi, kaha nawangwenyi afumine kuli Kalunga,kaha apwile nakuya kuli Kalu-nga, 4 ngocho akatukile kuzekukulya chachingoloshi nakuzu-la uvwalo wenyi wahelu. Kahaambachile litwayi nakulijichi-kalyo mumbunda. 5 Kufuma-ho ahingunwinyine meya ha-mbashiya nakuputuka kusanyi-sa kuvilyachilo vyatumbaji twe-nyi nakuvihunda nalitwayi lizealijichikile mumbunda yenyi.6 Omu ahetele hali ShimonaPetulu, ikiye ambile ngwenyi:“Ove Mwata, nausaka kungusa-nyisa kuvilyachilo vyami tahi?”7 Yesu amukumbulwile ngwe-nyi: “Chuma nguli nakulinga,oholili kachakulumbunukili-leko, oloze nachikulumbunuki-la kulutwe.” 8 Petulu ambilekuli ikiye ngwenyi: “Ove kawe-shi kwiza kukangusanyisa ku-vilyachilo vyamiko.” Yesu amu-kumbulwile ngwenyi: “Kuvangangukusanyise, mokomoko kawe-shi kulikata nayamiko.” 9 Shi-mona Petulu ambile kuli iki-ye ngwenyi: “Ove Mwata, kaha-nyi kanda ungusanyisa kuvilya-chilo kahako, oloze nakumavo-ko nakumutwe nawa.” 10 Yesuambile kuli ikiye ngwenyi: “Ounasane lyehi mumujimba we-nyi keshi kusakiwa kumusanyi-sa wosenako, shina kuvilyachi-lo vyenyi kaha, mwomwo nato-mo lyehi wosena. Kahenu muna-tomo, oloze keshi nge muvosena-

ko.” 11 Mwomwo Yesu atachi-kijile mutu mwamusolola kulivaka-kole. Echi chikiko chamuli-ngishile ahanjike ngwenyi: “Ke-shi nge muvosena munatomo-ko.”

12 Jino omu alingile hanava-sanyisa lyehi kuvilyachilo vya-vo, kaha nawa hanavwale lye-hi uvwalo wenyi wahelu naku-sendavala cheka kumesa, ambilekuli vakivo ngwenyi: “Unochuma ngunalingi kuli enu mu-nachitachikiza tahi? 13 Enumweji kunguvulukanga ngwe-nu, ‘Muka-kunangula,’ ngwe-nu, ‘Mwata,’ kaha mweji kuha-njikanga mwakwoloka, mwo-mwo mukiko vene mungwapwa.14 Shikaho kachi nge ami Mwa-ta, ami Muka-kunangula, ngu-namisanyisa kuvilyachilo vye-nu, nayenu nawa mwatela kuli-sanyisa navakwenu kuvilyachilovyenu. 15 Mwomwo ami ngu-namituvila jila yakukavangiza,mangana nayenu nawa mulinge-ngomu ngunalingi ami kuli enu.16 Chamuchano vene, chamu-chanovene nangwamba kuli enungwami, Ndungo kahambakanakaka yenyiko, chipwe ou vana-tumu nawa kahambakana ou na-mutumuko. 17 Kachi nge mu-natachikizavyuma kanevi, kahanamuwahilila nge namuvilinga-nga. 18 Ami kangweshi naku-hanjika hali enu muvosenako;ami ngunatachikiza ava nguna-sakula. Oloze chili ngocho ma-ngana Chisoneka chitesemo,chakwamba ngwavo, ‘Ou apwi-lenga nakulya kuvyakulya vya-mi nangwalumukila.’ 19 Oho-lili vene ngana nangumilwezashimbu kanda chichisoloke, ma-ngana omu nachilinga nge chi-nasoloka lyehi, mwitave ngwenu

Page 191: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

YOWANO 13:20-38 Satana mwengila muli Yuta. Zangi 188

yami vene ikiye. 20 Chamu-chano vene, chamuchano venenangwamba kuli enu ngwami,Wose mwatambula ou nangutu-ma nangutambula nayami nawa.Kahou mwangutambula ami na-tambula nawa uze angutumine.”

21 Omu Yesu akumishile ku-hanjika vyumevi, alyonyingilemushipilitu yenyi, kaha ahanji-kile hatoma ngwenyi: “Chamu-chano vene, chamuchano venenangwamba kuli enu ngwami,Umwe hali enu mwangusolo-la kuli vaka-kole.” 22 Tumba-ji twenyi vaputukile kulitalata-la mwavomwavo, hakuhona ku-tachikiza owo apwile nakuvulu-ka. 23 Hali tumbaji twenyi ha-pwile umwe asendavalile kwaka-mwihi naYesu, kaha Yesu amu-zangilenga nawa. 24 ShikahoShimona Petulu azeukilile ku-lyou kambaji nakwamba kuli iki-ye ngwenyi: “Tulweze mutu ka-nou navuluka Yesu.” 25 Ngo-cho uze kambaji azeukilile hatu-lo yaYesu nakwamba kuli ikiyengwenyi: “Ove Mwata, iyaze ve-nyowo?” 26 Shikaho Yesu aku-mbulwile ngwenyi: “Ou nangu-hana kachihanda kambolo kazenangutata.” Ngocho omu atachi-le kachihanda kambolo, akaha-nyine kuli Yuta mwanaShimonaIsakalyote. 27 Kahomu alingi-le Yuta hanatambula lyehi kazekachihanda kambolo, Satanaengilile muli ikiye. ShikahoYesuambile kuli ikiye ngwenyi: “Echiuli nakulinga chilinge washi.”28 Oloze hali vaze vasendavalilekumesa kahapwile umwe atachi-kijile ovyo amwambililile ngo-choko. 29 Jino hakuwana ngeYuta ikiye apwilenga nachika-sha chajimbongo, vamwe vashi-nganyekele ngwavo Yesu apwile

nakumulweza ngwenyi: “Kala-nde vyuma tuli nakusaka hachi-wanyino,” chipwe ngwavo, aha-ne vyuma vimwe kuli vaka-ku-hutwa. 30 Shikaho omu alingi-le hanatambula lyehi kaze kachi-handa kambolo, hahaze vene alo-vokele. Kaha wapwile ufuku.

31 Omu alingile hanalovokalyehi, Yesu ambile ngwenyi:“Mwanamutu jino vanamuto-hwesa lyehi, naKalunga nawavanamutohwesa kuhichila muliikiye. 32 Kaha Kalunga lyave-ne nawa mwamutohwesa, mwa-mutohwesa vene oholyapwa.33 Enu vana vami ngwazanga,ami nanguchipwa nenu hatandoyayindende. Namukangutonda;kaha nge muze ngwambile kulivaYuleya ngwami, ‘Okwo nangu-ya ami, enu kamweshi kuhasakuyakoko,’ mukiko vene muna-ngumilweza nayenu nawa oholi-li. 34 Nguli nakumihana lushi-mbi lwaluhya ngwami muliza-ngenga navakwenu; kaha ngano-mu ngunamizangenga enu, na-yenu nawa lizangenunga nava-kwenu. 35 Hakupwa nazangiyakulizanga mwenumwenu, ha-kikovene navakatachikijilavatuvosena ngwavo, enu mwapwamutumbaji twami.”

36 Shimona Petulu ambilekuli ikiye ngwenyi: “Ove Mwa-ta, uli nakuya kulihi?” Yesu aku-mbulwile ngwenyi: “Okwo ngulinakuya ami ove kaweshi kuhasakungukava oholiliko, oloze nau-kangukava kulutwe.” 37 Pe-tulu ambile kuli ikiye ngwe-nyi: “Ove Mwata, nanguhone-na ika kukukava oholili? Na-ngwecha mwono wami hali ove.”38 Yesu amukumbulwile ngwe-nyi: “Ngwove nawecha mwo-no wove hali ami? Chamucha-

Page 192: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

189 Mautwamo amavulu. Ami yami jila YOWANO 14:1-19

no vene, chamuchano vene na-ngwamba kuli ove ngwami, Nde-mba keshi kulivanga kutambi-kako, kuvanga unangukane ma-papa katatu.”

14 “Michima yenu kanda yili-zakaminako. Sololenunga

lufwelelo muli Kalunga, solole-nunga lufwelelo nawa muli ami.2 Muzuvo yaTata muli mautwa-mo amavulu. Kachi kachapwa-nga ngochoko, kachi ngunami-lweze, mwomwo nguli nakuyanakumiwahishila chihela che-nu. 3 Kaha nawa, nge nguna-yi nakumiwahishila chihela che-nu, nangwiza cheka nakumita-mbula mwize kumahyami kuliami lyavene, mangana kuze ngu-li ami nayenu nawa mukatwame-ngako. 4 Kaha okwo nguli na-kuya, jila mwayitachikiza.”

5 Tomase ambile kuli ikiyengwenyi: “Ove Mwata, etu ka-twatachikijile okwo uli nakuya-ko. Nyi jila natuyitachikiza nga-chilihi?”

6 Yesu ambile kuli ikiye ngwe-nyi: “Ami yami jila, yami mucha-no, yami kuyoya. Mutu naumwewauchi mweza kuli Tata kuva-nga ahichile muli ami. 7 Ka-chi nge enu mwangutachikiza-nga ami, kachi munamutachiki-za naTata nawa; kaha kufumavene oholili munamutachikiza,kaha munamumono.”

8 Fwilipu ambile kuli ikiyengwenyi: “Ove Mwata, tulwezeIso, kaha kunahu.”

9 Yesu ambile kuli ikiye ngwe-nyi: “Ove Fwilipu, elu lwola lwa-lusuku ngunatwame nenu, ku-mana noholyapwa kanda uchi-ngutachikize nyi? Ou namonoami namono naTata nawa.Nyi mwamba ngachilihi ngwove,

‘Tulweze Iso’? 10 Uno kaweta-va ngwove ami ngwalikata naTa-ta, kaha Tata nawa alikata na-yamiko nyi? Vyuma ngweji ku-hanjikanga kuli enu, kavyapwavyayami lyaveneko; oloze Tatauze alikata nayami ikiye ali na-kuzata milimo yenyi. 11 Ngwi-tavenu ngwenu ami ngwalikatanaTata, kaha Tata nawa alika-ta nayami; nge chiku, kaha ita-venu mwomwo yamilimo veneeyi ngunazatenga. 12 Chamu-chano vene, chamuchano venenangwamba kuli enu ngwami,Ou mwasolola lufwelelo muliami, mwazatanga nawa mili-mo ngweji kuzatanga ami;kaha mwazatanga milimo ya-kuhambakana hali eyi, mwo-mwo ami nguli nakuya kuli Tata.13 Kaha nawa, cheshocho chu-ma namulomba mulijina lyami,nanguchilinga, mangana Tatavamutohwese kuhichila muliMwana. 14 Kachi nge namulo-mba chuma chimwe mulijina lya-mi, nanguchilinga.

15 “Kachi nge mwanguzanga,namulamanga jishimbi jami;16 kaha ami nangumulombaTata, kaha ikiye mwamihanamuka-kumikafwa weka manga-na atwamenga nenu haya mya-ka yosena, 17 yikiko shipilituyamuchano, yize kaye kakeshikuhasa kuyitambulako, mwo-mwo kaye kakamona shipilitu-ko, chipwe kuyitachikizako.Enu munayitachikiza, mwomwoyatwama nayenu, kaha yili nawamuli enu. 18 Ami kangweshikumiseza muushonako. Nangwi-za cheka kuli enu. 19 Namu-hita katando kakandende, kahakaye kakeshi kungumona che-kako, oloze enu namungumona-nga, mwomwo ami ngwayoya,

Page 193: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

YOWANO 14:20–15:6 Shipilitu. Tata anguhambakana ami 190

kaha nayenu nawa namuyoya-nga. 20 Halikumbi lize, namu-katachikiza ngwenu, ami ngwa-likata naTata, kaha enu mwa-likata nayami, kaha ami nawangwalikata nenu. 21 Ou etavi-la jishimbi jami nakujilama-nga, ou ikiye vene uze angu-zanga ami. Kaha nawa ou angu-zanga ami, navamuzanga kuliTata, kaha ami nawa nangumu-zanga nakulisolola hatoma kuliikiye.”

22 Jino Yuta, oloze keshi uzeIsakalyoteko, ambile kuli ikiyengwenyi: “Ove Mwata, ika uli na-kusakila kulisolola hatoma kulietu kaha, oloze kukaye chiku?”

23 Yesuamukumbulwile ngwe-nyi: “Kachi nge mutu anguzanga,mwalamanga mazu ami, kaha na-vamuzanga kuli Tata, kaha na-twiza kuli ikiye nakutwama ne-nyi. 24 Ou azeneka kunguza-nga ami keshi kulama mazu ami-ko; kaha mazu awa muli nakwi-vwakaweshi ayamiko, oloze apwaaTata uze angutumine.

25 “Vyumevi ngunavihanji-kanga kuli enu shimbu ngu-natwamenga nenu hamwe.26 Oloze muka-kumikafwa, shi-pilitu yajila, yize Tata mwaka-tuma mulijina lyami, ou ikiyevene mwakaminangulanga vyu-ma vyosena, nakumyanukisa-nga vyosena vize ngwamilwe-zelenga. 27 Nangumisela kuu-nda, nangumihana vene kuu-nda chami. Ami kangweshi ku-mihanacho nge muze kaye kejikuchihanangako. Michima yenukanda yilizakaminako, chi-pwe kulizuzukila nawomako.28 Mwevwanga muze ngwami-lwezanga ngwami, Nguli naku-ya, kaha nangwiza cheka kuli

enu. Kachi nge mwanguzanga,kachi munawahilila mwomwongwenu nguli nakuya kuli Tata,mwomwo Tata anguhambakanaami. 29 Shikaho ngunamilwe-ze shimbu kanda chichisoloke,manganomu nachilinga nge chi-nasoloka lyehi, enu muhase kwi-tava. 30 Ami kangweshi kuha-njika cheka mazu amavulu kulienuko, mwomwo muka-kuyulakano kaye ali nakwiza. Kaha ke-shi nangolo hali amiko, 31 olo-ze hakusaka kaye katachikizengwako ami ngwazanga Tata,ngocho nguli nakulinga mwayalushimbi angulwezele Tata. Ka-tukenu, tufumenu kuno.

15 “Ami yami muvinyo wa-muchano, kaha Tata iki-

ye muka-kulima. 2 Wose mu-tango wamuli ami wakuzene-ka kwima mihako, eji kuufumi-sangako, kaha wose weji kwi-manga mihako, eji kuutome-sanga mangana wimenga miha-ko yayivulu. 3 Enu munato-mo lyehi mwomwo yamazungunahanjika kuli enu. 4 Li-katenunga nayami, kaha aminawa nangulikata nayenu. Nga-nomu mutango kaweshi kuli-mina uvene mihakoko, kuva-nga uli kumuvinyo, chochimwenayenu nawa kamweshi kwima-ko, kuvanga mulikate nayami.5 Ami yami muvinyo, enu mu-mitango. Ou mwalikatanga na-yami, kaha ami nawa naikiye,ou ikiye vene mwemanga mi-hako yayivulu; mwomwo cha-kuzeneka ami, kamweshi kuha-sa kulinga chuma numba chi-mweko. 6 Kachi nge mutu ke-shi kulikata nayamiko, nava-mumbila nakufwana nge muta-ngo uze vanambili nakuma chau;

Page 194: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

191 Mumasepa jami. Kumihunga mukaye YOWANO 15:7-26

kaha vatu veji kukungulula-nga mitango kana nakuyimbilamukakahya, kaha hinayiwema.7 Kachi nge namulikatanga na-yami, kaha nawa nge mazu aminawatwamangamuli enu, lombe-nu tuhu cheshocho chuma mu-nasake, kaha navamilingilacho.8 Hakiko vene navamutohwe-selanga Tata, hakwimanga che-nu mihako yayivulu nakupwa-nga mutumbaji twami. 9 Ngemuze Tata anguzanga ami, na-muze nawa ngwamizanga enu,ngocho twamenunga muzangiyami. 10 Kachi nge namula-manga jishimbi jami, kaha na-mutwamanga muzangi yami,nganomu ngunalame ami jishi-mbi jaTata nakutwama muzangiyenyi.

11 “Ngunahanjika vyumevikuli enu mangana kuwahililachami chipwenga muli enu, kahakuwahilila chenu chizukemo.12 Elu lukiko lushimbi lwami,ngwami mulizangenga nava-kwenu nganomu ngunamizange-nga enu. 13 Naumwe wauchiali nazangi yakuhambakana eyi,mutu kwecha mwono wenyi halimasepa jenyi. 14 Kachi ngenamulinga vyuma nguli naku-milweza ami, kaha munapu mu-masepa jami. 15 Ami kangwe-shi kumivuluka cheka ngwamimuvandungoko, mwomwo ndu-ngo katachikiza vyuma eji kuli-nganga kaka yenyiko. Oloze amingunamivuluka ngwami, muma-sepa, mwomwo vyosena ovyongwevwa kuli Tata ngunami-lwezevyo. 16 Enu keshi yenumwangusakwile amiko, olozeami yami ngwamisakwile enu,kaha ngwamitongwele manganangwami mutwalengaho lika kwi-manga mihako, kaha nawa mi-

hako yenu yitwalengaho lika na-kwilila; mangana chose chumanamulomba kuli Tata mulijinalyami amihanecho.

17 “Ngunamilweze vyumevimangana ngwami mulizange-nga navakwenu. 18 Kachinge kaye kamihunga, tachiki-zenu ngwenu, kavangilile ku-nguhunga ami, numbanyi ka-mihunge enu nawa. 19 Kachinge mwapwanga muvakukaye,kachi kaye kanamizange mwo-mwo munapu muvatu jako. Olo-ze mwomwo enu kamweshi mu-vakukayeko, kaha nawa nguna-misakula mukaye, shikaho kayekanamihunga. 20 Anukenu-nga mazu aze ngwamilwezeleami ngwami, Ndungo kahamba-kana kaka yenyiko. Kachi ngevananguyanjisa ami, kaha nava-kamiyanjisa nayenu nawa; kachinge vanalame mazu ami, kahanavakalama mazu enu nawa.21 Oloze navakamilinga vyumavyosenevi mwomwo yalijina lya-mi, mwomwo kavatachikiza uzeangutumineko. 22 Kachi ngekangwejile nakuhanjika kuli va-kivoko, kachi kaveshi nashili-ko; oloze jino kaveshi namwaku-lipekela kushili yavoko. 23 Ouanguhunga ami ahunga naTatanawa. 24 Kachi nge kangwa-zachile muli vakivo milimo yizekavazataho lyehi kumutu weka-ko, kachi kaveshi nashiliko; olo-ze jino vanamono, kaha vana-nguhungu ami hohamwe naTatanawa. 25 Oloze chinapu ngo-cho mangana mazu aze vaso-neka muJishimbi javo atesemo,akwamba ngwavo, ‘Vanguhu-ngile tuhu chakuzeneka mulo-nga.’ 26 Omu mwakeza muka-kumikafwauze nangukamitumi-na ami kufuma kuli Tata, yikiko

Page 195: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

YOWANO 15:27–16:17 Shipilitu yamuchano. Kuya mwilu 192

shipilitu yamuchano, yize yejikufumanga kuli Tata, ikiye veneuze mwakahana unjiho hali ami;27 kaha enu nawa namukaha-na unjiho, mwomwo munapu-nga nayami hamwe kufumavenehaze ngwaputukilile.

16 “Ngunahanjika vyumevikuli enu kuchina namuka-

hukana. 2 Vatu navakamiha-nganga mujisunangonga. Chiku-pu vene ola yili nakwiza omuwose uze mwakamijiha mwa-kashinganyeka ngwenyi naza-te mulimo wajila kuli Kalunga.3 Oloze vyuma kana navakami-lingavyo mwomwo kavatachiki-za Tata chipwe amiko. 4 Chi-pwe ngocho, ngunamilweze vyu-mevi mangana omu nayikahetaola yavyo, mukavyanuke ngwe-nu ami ngwamilwezelevyo lyehi.

“Kufuma vene kunyima vyu-mevi kangwapwanga nakumi-lwezavyoko, mwomwo nguna-punga nayenu hamwe. 5 Jinonguli nakuya kuli uze angutu-mine, oloze naumwe wauchi halienu nangwihula ngwenyi, ‘Ulinakuya kulihi?’ 6 Oloze mwo-mwo ngunamilweze vyumevishikaho michima yenu yinazalenachinyengo. 7 Chipwe ngo-cho, nguli nakumilweza mucha-no ngwami, Kuya chami nachi-minganyalisa. Mwomwo kachinge kangweshi kuyako, kahamuka-kumikafwa keshi kwi-za kuli enuko; oloze kachi ngenanguya, kaha nangukamutumakuli enu. 8 Kaha omu mwake-za ikiye, mwakahana unjiho wa-kukunyula kaye omu yapwa shi-li nomu vyapwa vilinga vyakwo-loka nomu nawa chapwa kuso-pesa. 9 Chatete mwakavaku-nyula omu yapwa shili, mwo-

mwo kaveshi nakusolola lufwe-lelo muli amiko, 10 kaha mwa-kavakunyula omu vyapwa vili-nga vyakwoloka, mwomwo aminguli nakuya kuli Tata, kaha ka-mweshi kungumona chekako,11 kaha mwakavakunyula nawaomu chapwa kusopesa, mwo-mwo mwangana wakano kayevanamusopesa lyehi.

12 “Ami nguchili navyumavyavivulu vyakuhanjika kulienu, oloze oholili kamweshikuhasa kuvingisa vyosena mu-jitulo jenuko. 13 Oloze ikiyeomu mwakeza, yikiko shipili-tu yamuchano, mwakamitwa-minyina mwaya muchano wose-na, mwomwo keshi kukahanji-ka mwaya vishinganyeka vyenyiiveneko, oloze vyeshovyo eji kwi-vwanga vikiko vene mwakaha-njika, kaha nawa mwakamilwe-za vyuma vize navikasoloka ku-lutwe. 14 Ou ikiye vene mwa-kangutohwesa ami, mwomwoku-vyumavyami mwakambatakovi-mwe, kaha mwakamilwezavyo.15 Vyuma vyaTata vyosena vya-pwa vyami. Shikaho ngunahanji-kila ngwami, kuvyuma vyami ejikumbatangako vimwe nakumi-lwezavyo. 16 Namuhita kata-ndo kakandende, kaha kamweshikungumona chekako, kaha na-mukahita katando kakandendenawa, kaha namukangumona.”

17 Shikaho tumbaji twenyivamwe valihanjikishile mwa-vomwavo ngwavo: “Uno chume-chi nahanjika chinalumbunu-kila mulihi, hakwamba ngwe-nyi, ‘Namuhita katando kaka-ndende, kaha kamweshi kungu-mona chekako, kaha namuka-hita katando kakandende nawa,kaha namukangumona,’ kahanawa ngwenyi, ‘mwomwo ngu-

Page 196: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

193 Lombenu namutambula. Kufungulula YOWANO 16:18-33

li nakuya kuli Tata’?” 18 Kahavapwile nakwamba lika ngwavo:“Uno chumechi nahanjika china-lumbunukila mulihi, hakwambangwenyi, ‘namuhita katando ka-kandende’? Etu katwatachiki-jile vyuma ali nakuhanjikako.”19 Jino Yesu atachikijile ngwe-nyi vasakile kumwihula, ngo-cho ambile kuli vakivo ngwenyi:“Uno muli nakulihwojola mwe-numwenu hachuma kanechi,mwomwo ngunambe ngwami,Namuhita katando kakande-nde, kaha kamweshi kungumo-na chekako, kaha namukahi-ta katando kakandende nawa,kaha namukangumona tahi?20 Chamuchano vene, chamu-chanovene nangwamba kuli enungwami, Enu namukalila na-kuteta miteto, oloze kaye na-kakawahilila; enu namukalyo-nyinga, oloze kulyonyinga che-nu nachikalumuka kupwa ku-wahilila. 21 Pwevo nge ali na-kusapuluka, eji kulyonyinga-nga, mwomwo ola yenyi yina-hete lyehi; oloze nge hanase-me lyehi mwanenyi, malwa enyikeshi kuwanuka chekako mwo-mwo yakuwahilila chenyi ha-kuwana nge naseme nakunehamutu mukaye. 22 Shikaho na-yenu nawa, oholili muli naku-lyonyinga; oloze nangukamimo-na cheka, kaha michima yenunayikawahilila, kaha kuwahili-la chenu naumwe wauchi mwa-kamitambulacho. 23 Kaha ha-likumbi lize enu kamweshi ku-kangwihula chihula numba chi-mweko. Chamuchano vene, cha-muchano vene nangwamba kulienu ngwami, Kachi nge namu-kalomba chuma kuli Tata,mwakamihanacho mulijina lya-mi. 24 Kufuma vene kunyima

kamwalombaho lyehi chuma nu-mba chimwe mulijina lyamiko.Lombenu jino kaha namutambu-la, mangana kuwahilila chenuchizukemo.

25 “Ngunahanjika vyumevikuli enu muvifwanyisa. Ola yilinakwiza omu kangweshi ku-kahanjika cheka muvifwanyi-sa kuli enuko, oloze nangu-kamilweza hatoma vyuma vya-kuvuluka Tata. 26 Halikumbilize, namukamulomba Tata mu-lij ina lyami, oloze hakwa-mba ngocho, kangweshi nakulu-mbununa ngwami nangukapwa-nga nakumilombela kuli Tatako.27 Mwomwo ivene Tata ami-zanga, mwomwo munanguza-ngenga ami, kaha nawa mune-tava ngwenu ami ngwejilemwamuka-kwimanyinako Tata.28 Ami ngwafumine kuli Tata,kaha nguneza muno mukaye.Jino ngunakufuma muno muka-ye nakuya kuli Tata.”

29 Tumbaji twenyi vambilengwavo: “Kwivwa! Uli nakuha-njika jino hatoma, kaweshi na-kuhanjika nawa muvifwanyi-sako. 30 Tunatachikiza jinongwetu, ove watachikiza vyumavyosena, kaha kaweshi nakusa-kiwa mutu kukwihwila cheka-ko. Hachuma kanechi, tuneta-vila jino ngwetu ove wafumi-ne kuli Kalunga.” 31 Yesu ava-kumbulwile ngwenyi: “Kuma-na oholili hakiko munetavilajino? 32 Ivwenu! Ola yili na-kwiza, kaha yineza lyehi chiku-pu, mangana vamimwange na-kuya mutu himutu kumahye-nyi, kaha namunguseza ukawami; oloze kangweshi uka wa-miko, mwomwo Tata ali naya-mi. 33 Ngunahanjika vyume-vi kuli enu mangana mupwenga

Page 197: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

YOWANO 17:1-19 Echi chikiko kuyoya chahaya myaka 194

nakuunda kuhichila muli ami.Muno mukaye muli nakumonamalwa, oloze likolezezenu! Amingunafungulula lyehi kaye.”

17 Omu Yesu ahanjikile vyu-mevi, andwile meso enyi

nakutala kwilu, kaha ambilengwenyi: “Ove Tata, ola yinahe-te lyehi; mutohwese mwanove,mangana mwanove akutohweseove, 2 mangana ngana muzeunamuhane lyehi wata hali va-kwechi musonyi vosena, naikiyenawa ahase kuhana kuyoya cha-haya myaka yosena kuli vosenavaze unamuhane. 3 Echi chi-kiko kuyoya chahaya myaka yo-sena, kukutachikiza ove, ove Ka-lunga umwe kaha wamuchano,nayou nawa watumine, Yesu Ku-lishitu. 4 Ami ngunakutohwe-sa lyehi hamavu, hakuwana ngengunakumisa lyehi mulimo wa-nguhanyine kuzata. 5 Ngochojino, ove Tata, ngutohwese ngu-pwenga kusali yove nakupwa na-upahu uze ngwapwile nawo omungwapwilenga kuli ove shimbukanda kaye kachipweko.

6 “Ami ngunasolola lyehi li-jina lyove kuvatu ava wangu-hanyine kufuma mukaye. Va-pwilenga vayove, kaha wangu-hanyinevo ami, kaha vanala-me mazu ove. 7 Shikaho va-natachikiza jino ngwavo vyumavyosena wanguhanyine, vyafu-ma kuli ove; 8 mwomwo mazuawa wangulwezele ove nguna-valwezewo, kaha vanawetavi-la nakutachikiza chikupu ngwa-vo ami ngwejile mwamuka-ku-kwimanyinako, kaha vanetavanawa ngwavo yove wangutumi-ne. 9 Ami nguli nakuvalombe-lako vakivo; kangweshi nakulo-mbela kayeko, oloze shina vazekaha unanguhane; mwomwo va-

pwa vayove, 10 kaha vyumavyami vyosena vyapwa vyove,kaha vyove nawa vyapwa vyami,kaha vanangutohwesa mukachikavo.

11 “Kaha nawa ami kangwe-shi cheka mukayeko, oloze vaki-vovali mukaye, kahami nguli na-kwiza kuli ove. Ove Tata Waji-la, valame vatu kana avamwomwo yalijina lyove eli una-nguhane ami, mangana vapwe-ngaumwe nganomu twapwa etu.12 Omu ngunapunga navo, ngu-navalamenga mwomwo yalijinalyove eli unanguhane ami; kahangunavakinginga, ngocho nau-mwe wauchi muli vakivo vana-nongesa, shina uze kaha mwa-nakunonga, mangana chisone-ka chitesemo. 13 Oloze oholi-li nguli nakwiza kuli ove, kahanguli nakuhanjika vyumevi mu-kaye mangana kuwahilila chamichipwenga muli vakivo nakuza-lililamo. 14 Ami ngunavalwe-ze mazu ove, oloze kaye kanava-hungu, mwomwo vakivo kaveshivakukayeko, nganomu ngunaze-neka ami nawa kupwa nguwaku-kaye.

15 “Ami kangweshi nakulo-mba ngwami uvafumise muka-yeko, oloze ngwami uvalamemwomwo yayauze wakuhuka.16 Vakivo kaveshi vakukaye-ko, nganomu ngwazeneka amikupwa nguwakukaye. 17 Vali-ngise vapwenga vajila kuhichi-la mumuchano; mazu ove aki-ko vene muchano. 18 Ngano-mu wangutumine ami mukaye,nayami nawa ngwavatumu mu-kaye. 19 Kaha nguli nakulili-ngisa kupwawajila mwomwo ya-vakivo, mangana navakivo nawavapwenga vajila kuhichila mu-muchano.

Page 198: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

195 Navamusolola. Petulu namukwale YOWANO 17:20–18:11

20 “Ami kangweshi nakulo-mbela ava kahako, oloze navazenawa vali nakufwelela muli amikweseka namazu avo; 21 ma-ngana vosena vapwenga umwe,nganomu ove Tata walikata na-yami, kahami nawa nayove,ngocho navakivo nawa valika-te nayetu, mangana kaye ke-tave ngwavo yove wangutumi-ne. 22 Kaha nawa ngunava-hane upahu uze wanguhanyineami, mangana vapwenga umwe,nganomu twapwa etu umwe.23 Ami ngwalikata navakivo ka-hove nawa walikata nayami, ma-ngana kupwa chavo umwe chi-kupuke, mangana kaye kata-chikize ngwavo yove wangutu-mine, kaha nawa ngwavo wa-vazanga nganomu wanguzangaami. 24 Ove Tata, ngunasakengwami ava unanguhane nava-kivo nawa vapwenga nayamikuze nguli, mangana vamone-nga upahu wami ou unanguha-ne, mwomwo wanguzangile shi-mbu kanda kwala chihela cha-kaye. 25 Ove Tata wakwoloka,kaye kanahono chikupu kuku-tachikiza; oloze ami ngunakuta-chikiza, kaha navava nawavana-tachikiza ngwavo yove wangutu-mine. 26 Ami ngunalingisa li-jina lyove valitachikize, kaha na-ngukalilingisa vakalitachikizenawa, mangana zangi eyi una-nguzange nayo ami yipwengamuli vakivo, kahami nawa nguli-kate navakivo.”

18 Omu Yesu akumishile ku-hanjika vyumevi, ayile na-

tumbaji twenyi musali yachine-ma chaKichilone muze mwapwi-le milemba, kaha ikiye natumba-ji twenyi vengilile muze mumile-mba. 2 JinoYuta, muka-kumu-solola Yesu, naikiye atachikijile

kumilemba yize, mwomwo kuzekukiko Yesu natumbaji twenyivalikungulwilenga hamwe kaka-vulu. 3 Shikaho, Yuta amba-chile lizavu lyamaswalale, na-tupasu twavapilishitu vavale-mu, navava vavaFwaliseu na-kuya navo kuze oku vanamba-te jisoka, namanongo, navitwa.4 Jino Yesu hakutachikiza vyu-ma vyosena vize navilingiwakuli ikiye, ayile kuli vakivo na-kuvehula ngwenyi: “Muli naku-tonda iya?” 5 Vakivo vamuku-mbulwile ngwavo: “Yesu waku-Nazaleta.” Kaha ambile kuli va-kivo ngwenyi: “Yami uno.” JinoYuta, uze muka-kumusolola kulivaka-kole, naikiye nawa emanyi-ne navo.

6 Oloze omu ambile ngwenyi:“Yami uno,” vahilukile futa-nyima nakulimbukila hama-vu. 7 Shikaho avehwile chekangwenyi: “Muli nakutonda iya?”Vakivo vambile ngwavo: “YesuwakuNazaleta.” 8 Yesu avaku-mbulwile ngwenyi: “Ngunami-lweze lyehi ngwami yami uno.Shikaho nge yami muli naku-tonda, kaha ava vechenu vaye-nga.” 9 Alingile ngocho ma-ngana atesemo mazu ahanjikilengwenyi: “Hali ava unanguhane,kangwajimbalishileho mutu nu-mba umweko.”

10 Jino Shimona Petulu apwi-le napoko yamukwale, kaha ayi-solomwene nakuveta uze ndu-ngo yakapilishitu wakulitula-ho nakumuvatula litwitwi lye-nyi lyachilyo. Lijina lyayauzendungo apwile ikiye Malaku.11 Oloze Yesu ambile kuli Petu-lu ngwenyi: “Someka poko yovemuchindalo chayo. Uno lupasaelu nanguhane Tata kumana ka-ngwatela kulunwako numba?”

Page 199: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

YOWANO 18:12-28 Kumutwala kuli Kayafwase. Ndemba 196

12 Jino lize lizavu lyamaswa-lale, nakapitau kamaswalale wa-mukulwane, navaze tupasu twa-vaYuleya vamukwachile Yesunakumukasa. 13 Kaha vamu-twalile chatete kuli Anase; mwo-mwo apwile isewenu yaKaya-fwase uze apwile kapilishitu wa-kulitulaho mumwaka kana uze.14 Kayafwase ikiye vene uzeahanjikilile vaYuleya ngwenyichinapu kutokwa kuli vakivokupwa namutu umwe afwilevatu.

15 Jino Shimona Petulu naka-mbaji weka umwe vapwile naku-kavangiza Yesu munyima. Uzekambaji vamutachikijile kuli ka-pilishitu wakulitulaho, kaha iki-ye engilile naYesu hamwe mu-chipango chakapilishitu waku-litulaho, 16 oloze Petulu ema-nyine haweluka kuchikolo. Shi-kaho uze kambaji mukwavo, uzevatachikijile kuli kapilishitu wa-kulitulaho, alovokele nakuhanji-ka kuli muka-kulama kuchikolo,kaha amunehele Petulu muka-chi. 17 Kaha uze ngamba wa-pwevo muka-kulama kuchikoloambile jino kuli Petulu ngwenyi:“Ngwetu nayove nawa hiumwewatumbaji twayou mutu, nyimweka?” Ikiye ambile ngwenyi:“Ami kangweshi nguumwe wa-voko.” 18 Jino kuze kwema-nyine vandungo natupasu. Vawi-kile kakahya kaze vapwile na-kwotela mwomwo kwapwile chi-shika. NaPetulu nawa emanyinenavo nakwotela.

19 Ngocho kapilishitu wamu-lemu ehwile Yesu hali tumbajitwenyi nahakunangula che-nyi. 20 Yesu amukumbulwilengwenyi: “Ami ngunahanjika-nga kukaye musana weye.Kaha ngwapwilenga nakuna-

ngula shimbu yosena musuna-ngonga namutembele, muze vejikuliwanyinanga vaYuleya vose-na; kaha kangwahanjikilile chu-ma numba chimwe kupenge-ko. 21 Mwomwo ika uli naku-ngwihwila? Ihula ava vanevu-nga vyuma ngunahanjikangakuli vakivo. Tala! Ava vanata-chikiza vyuma ngunapunga na-kuhanjika.” 22 Omu akumi-shile kuhanjika ngocho, kapasuumwe uze emanyine kwakamwi-hi, avetele Yesu mbanda kumesonakwamba ngwenyi: “Ove, kapi-lishitu wamulemu umukumbu-lule ngocho?” 23 Yesu amuku-mbulwile ngwenyi: “Kachi ngengunahanjika vyuma vyakuhe-nga, ngulweze chuma nguna-hengesa; oloze kachi nge vyu-ma ngunahanjika vinapu vya-kwoloka, kaha unanguvetelaika?” 24 Jino Anase atumineYesu kuli kapilishitu wakulitula-ho Kayafwase, oku hanga vana-mukashila.

25 Jino Shimona Petulu ema-nyine, apwile nakwotela kaka-hya. Kaha vambile kuli iki-ye ngwavo: “Ngwetu nayovenawa hiumwe watumbaji twa-you mutu, nyi mweka?” Ikiyealihamikile ngwenyi: “Amikangweshi nguumwe wavoko.”26 Umwe hali vaze vandungo ja-kapilishitu wakulitulaho, haku-pwa kausoko kayauze vavatwi-le litwitwi kuli Petulu, ambilengwenyi: “Kumana ami kangwa-kumonanga nenyi hamwe mumi-lembako nyi?” 27 Oloze Petu-lu alihamikile cheka; kaha haha-ze vene ndemba atambikile.

28 Jino Yesu vamufumishi-le kuli Kayafwase nakumutwa-la kuzuvo yanguvulu. Elu lwa-pwile jino hilwola lwachimene.

Page 200: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

197 Wangana kaweshi wamukaye kanoko YOWANO 18:29–19:4

Oloze vakivo kavengilile muzu-vo yanguvuluko, ngwavo vaze-neke kulijilula mangana vahasekulya paseka. 29 ShikahoPila-tu alovokele kuweluka kuli vaki-vo, kaha ambile ngwenyi: “Mu-longa muka munamuwane nawoou mutu?” 30 Vakivo vamu-kumbulwile ngwavo: “Nge oumutu kapwanga muka-kuhe-ngesako, kachi katwamuhanyi-ne kuli oveko.” 31 Ngocho Pi-latu ambile kuli vakivo ngwenyi:“Mumbatenu enu vavene mumu-sopese kweseka nomu mwaya ji-shimbi jenu.” VaYuleya vambilekuli ikiye ngwavo: “Jishimbi ka-jatwitavisa etu kujiha mutuko.”32 Echi chapwile ngocho ma-ngana mazu ahanjikile Yesu ate-semo akusolola munachipwa ku-fwa chenyi chize mwaya naku-fwa.

33 Ngocho Pilatu engilile che-ka muzuvo yanguvulu, amusa-nyikile Yesu nakwamba kuli iki-ye ngwenyi: “Ove yove mwanga-na wavaYuleya tahi?” 34 Yesuakumbulwile ngwenyi: “Uno eviunahanjika hali ami vyayove lya-vene tahi, nyi veka vakivo vana-kulwezevyo?” 35 Pilatu aku-mbulwile ngwenyi: “Uno amingukaYuleya numba? Vaka-mu-yachi wove navapilishitu vava-lemu vakivo vanakunehe kuliami. Vyuma muka walinganga?”36 Yesu akumbulwile ngwenyi:“Wangana wami kaweshi wa-mukaye kanoko. Kachi nge wa-ngana wami wapwanga wamu-kaye kano, kachi vaka-kunguka-fwa vanalu mangana vazenekekungutwala kuli vaYuleya. Olo-zenyi wangana wami kaweshiwamukaye kanoko.” 37 Shi-kaho Pilatu ambile kuli ikiyengwenyi: “Chamwaza, jino ove

umwangana tahi?” Yesu aku-mbulwile ngwenyi: “Ove lya-vene uli nakwambamo ngwo-ve ngumwangana. Mwomwoechi chikiko vene ngwasemuki-lile ami, kahechi chikiko nawangwejililile muno mukaye, ma-ngana nguhane unjiho wakuvu-luka muchano. Wose ali kumu-chano eji kwivwililanga kulizulyami.” 38 Pilatu ambile kuliikiye ngwenyi: “Muchano chumamuka?”

Kahomu akumishile kuhanji-ka ngocho, alovokele naku-ya cheka kuli vaYuleya, kahaambile kuli vakivo ngwenyi: “Oumutu ami kangwamuwanyinenakatengako. 39 Kaha nawaenu mwatwama nachilika cha-kusaka ami ngumikasunwine-nga mutu umwe hapaseka. Shi-kaho namusaka ngwenu ngumi-kasunwine mwangana wavaYu-leya tahi?” 40 Jino vosena va-tambakanyine cheka ngwavo:“Keshi ouko, shina Mbalapa!”Oloze Mbalapa apwile chihwa-nga.

19 Shikaho, halwola luzevene, Pilatu ambachile

Yesu nakumwipula vikote.2 Kaha maswalale vavinjile mu-chama wamingonga nakumu-vwikawo kumutwe wenyi, va-muvwikile nawa uvwalo waheluwaungonyi; 3 kaha vaputuki-le kwizeza kuli ikiye nakwambangwavo: “Mwoyowove, ove Mwa-ngana wavaYuleya!” Kaha nawavapwilenga nakumuveta ji-mbanda kumeso. 4 Jino Pilatualovokele cheka kuweluka, kahaambile kuli vakivo ngwenyi:“Ivwenu! Nangumulovola naku-muneha kuli enu mangana mu-tachikize ngwenu, ami ka-ngwamuwanyine nakatengako.”

Page 201: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

YOWANO 19:5-20 “Talenu! Ou mutu!” Kumusukika 198

5 Ngocho Yesu alovokele kuwe-luka, oku navwale muchamawa-mingonga nauvwalo wahelu wa-ungonyi. Kaha Pilatu ambilekuli vakivo ngwenyi: “Talenu!Ou mutu!” 6 Oloze omu vapili-shitu vavalemu natupasu vamu-mwene, vatambakanyine ngwa-vo: “Musukike hachitondo! Mu-sukike hachitondo!” Pilatu ambi-le kuli vakivo ngwenyi: “Mu-mbatenu enu vavene mumusuki-ke hachitondo, mwomwo ami ka-ngwamuwanyine nakatengako.”7 VaYuleya vamukumbulwilengwavo: “Etu twatwama nalu-shimbi, kaha kweseka nalushi-mbi kana, atela kufwa, mwomwonalilingisa ivene kupwa mwana-Kalunga.”

8 Shikaho omu Pilatu evwi-le mazu vapwile nakuhanjika,evwile chikuma woma; 9 ngo-cho engilile cheka muzuvo ya-nguvulu, kaha ambile kuli Yesungwenyi: “Ove wafuma kulihi?”Oloze Yesu kamukumbulwileko.10 Kaha Pilatu ambile kuli iki-ye ngwenyi: “Kaute kuhanjikakuli ami tahi? Kawatachikijilengwove ami ngukwechi ngolo ja-kukukasununa, kaha nawa ngu-kwechi ngolo jakukusukika ha-chitondoko nyi?” 11 Yesu amu-kumbulwile ngwenyi: “Kaweshikuhasa kupwa nangolo hali ami-ko, shina kuvanga vanakuhane-jo kufuma mwilu. Shikaho venemutu uze nangunehe kuli ovenapwila nashili yayinene.”

12 Mwomwo yachumechi, Pi-latu atondelenga jila yakumuka-sunwinamo. Oloze vaYuleya va-tambakanyine ngwavo: “Kachinge mukasununa ou mutu, kahakaweshi usepa lyaKesaleko. We-showo mwalilingisa ivene ku-pwa mwangana, ali nakulikanga

kuli Kesale.” 13 Shikaho, Pila-tu hakwivwa mazu awa, amulo-wele Yesu kuweluka, kaha atwa-mine hachitwamo chakusope-la, hachihela vavuluka ngwavo,Chihela Chakwala Malolwa, olo-ze muchiHepeleu ngwavo Nga-mbata. 14 Eli lyapwile hiliku-mbi lyakuwahisa vyapaseka;kaha hapwile kafwe haola yamu-chitanu nayimwe.� Kaha Pilatuambile kuli vaYuleya ngwenyi:“Talenu! Mwangana wenu ou!”15 Oloze vakivo vatambakanyi-ne ngwavo: “Mujihe! Mujihe! Mu-sukike hachitondo!” Pilatu ambi-le kuli vakivo ngwenyi: “Ngwe-nu mwangana wenu ngumusu-kike hachitondo?” Vapilishituvavalemu vakumbulwile ngwa-vo: “Etu katweshi namwanga-na wekako, shina Kesale kaha.”16 Shikaho halwola luze vene,amuhanyine kuli vakivo manga-na vamusukike hachitondo.

Ngocho Yesu apwile jino mu-mavoko avo. 17 Kaha iveneambachile chitondo chakuyanji-shila, alovokele nakuya kuchihe-la kuze vavuluka ngwavo, Chi-hela chaChikola chize vavulu-ka muchiHepeleu ngwavo Ngo-longota; 18 kaha kuze kukikovamusukikilile hachitondo, na-veka vavali, ou kusali yimwe, oukusali yikwavo, kaha Yesu apwi-le hakachi. 19 Pilatu asone-kele nawa mazu nakuwahakahachitondo chakuyanjishila.Mazu kana vawasonekele ngwa-vo: “Yesu WakuNazaleta Mwa-ngana WavaYuleya.” 20 Shi-kaho vaYuleya vavavulu vata-ngilenga mazu kana, mwomwokuchihela kuze vasukikilile

Yo 19:14� Kafwe 12:00, kuputukila kula-va na 6:00 yachimene.

Page 202: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

199 Kulipangila uvwalo. Navamutuva YOWANO 19:21-34

Yesu hachitondo kwapwile kwa-kamwihi nanganda; mazu kanavawasonekele muchiHepeleu,muchiLatinyi, namuchiHelase.21 Oloze vapilishitu vavalemuvavaYuleya vaputukile kwambakuli Pilatu ngwavo: “Kanda uso-neka ngwove ‘Mwangana wa-vaYuleyako,’ oloze ngwove ouambile ngwenyi, ‘Yami Mwanga-na WavaYuleya.’ ” 22 Pilatuakumbulwile ngwenyi: “Evi ngu-nasoneka kunahu ngunavisone-ka lyehi.”

23 Jino omu valingile maswa-lale hivanamusukika lyehi Yesuhachitondo, vambachile uvwalowenyi wahelu, vaupangile muvi-handa viwana, liswalale hiliswa-lale ambachileho chihanda che-nyi, kaha vambachile nawa na-uvwalo wenyi wamukachi. Olo-ze uvwalo wamukachi kawapwi-le namunukoko, mwomwo vau-tungile chakuzeneka munukokufuma kushingo mbwe nakwi-shi. 24 Ngocho valihanjikishi-le mwavomwavo ngwavo: “Ka-nda tuupulako, oloze tuzachise-nu tutachikijilo tumone ou mwa-umbata.” Echi chapwile ngocho,mangana chisoneka chitesemo,chakwamba ngwavo: “Valipangi-lile mwavomwavo uvwalo wamiwahelu, kaha uvwalo wami wa-mukachinyi vazachishile tuta-chikijilo.” Ngocho maswalale va-lingile chikupu vyumevi.

25 Jino kwakamwihi nachito-ndo chaYesu chakuyanjishila,kwemanyine naye nandumbwa-naye wapwevo, naMaliya pwe-vo lyaKelopa, naMaliya Manga-tala. 26 Shikaho Yesu haku-mona naye, nakambaji kenyi uzeazangilenga vanemana haka-mwihi, ambile kuli naye ngwe-nyi: “Ove pwevo, tala! Mwano-

ve ou!” 27 Kufumaho ambilekuli uze kambaji ngwenyi: “Tala!Noko ou!” Kaha kufuma haolavene yize, uze kambaji ambachi-le Maliya nakuya nenyi kuma-hyenyi.

28 Kufumaho, omu Yesu ata-chikijile ngwenyi vyuma vyose-na vinalingiwa mangana chi-soneka chitesemo, ambilengwenyi: “Ngunevu lipwila.”29 Kuze apwile vatumbikilekomulondo wakuzala navinyo vi-ngangamina. Shikaho vahaki-le chiponja� chakuvombeka na-vinyo vingangamina kuchisa-chi chahusope� nakuchineha ku-kanwa kenyi. 30 Jino omu ali-ngile Yesu hanatambula lyehivize vinyo vingangamina, ambi-le ngwenyi: “Vyuma vyosena vi-natesamo jino!” kahomu azewi-le mutwe wenyi, echele shipilituyenyi.

31 Jino vaYuleya hakuwanange lyapwile Likumbi lyaKulo-ngesa Vyuma, kaha nawa kava-sakile mijimba yipwenga lika ha-vitondo vyakuyanjishila swi na-haSambatako (mwomwo lize li-kumbi lyaSambata lyapwile lya-lilemu,) ngocho valombele Pi-latu mangana mahinji avo va-wahokole nakufumisaho miji-mba yavo. 32 Shikaho maswa-lale vejile, vahokwele mahinjiamutu uze wakulivanga nawa-wa ayauze mukwavo, vaze va-sukikile havitondo naikiye ha-mwe. 33 Oloze hakuheta haliYesu, omu vamumwene ngwa-vo nafu lyehi, kavahokwele ma-hinji enyiko. 34 Jino umwehali vaze maswalale amutuvile

Yo 19:29� Chuma chachivwovu chaku-fwana nge mupelo. 29� Husope himu-yachi wambuto yimweyeji kupwanga na-visachi.

Page 203: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

YOWANO 19:35–20:12 Chimbumbe chamupolongwa. Navatalamo 200

likunga kuluhachi, kaha haha-ze vene kwalovokele manyinganameya. 35 Ou amwene vyu-mevi ikiye nahane unjiho, kahaunjiho wenyi unapu wamucha-no, kaha mutu kana atachikizangwenyi vyuma eji kuhanjika-nga vyamuchano, mangana na-yenu nawa mwitave. 36 Vyu-ma kana vyasolokele manganachisoneka chitesemo chakwa-mba ngwavo: “Kaveshi kukachi-ka chifuhwa chenyi numba chi-mweko.” 37 Kaha nawa chiso-neka cheka chamba ngwacho:“Navakatala kuli Uze vatuvile.”

38 Jino omu vyakumine vyu-mevi, Yosefwe wakuAlimate-ya uze apwilenga kambaji kaYe-su oloze azenekele kulisolola ha-toma hakwivwawomavaYuleya,alombele Pilatu mangana amwi-tavise afumiseho mujimbawaYe-su; kaha Pilatu amuhanyine li-sesa. Shikaho ejile, afumishile-ho mujimba wenyi. 39 NaNyi-kotemu, uze hakavanga ejilekuli Yesu naufuku, naikiye ejile,anehele mukutawamila namalo-we, pezo yawo yahetele kafwe ji-kilongalamu 32. 40 Ngochova-mbachile mujimba waYesu, vau-jingilile hamahina hohamwenavyuma vyalivumba lyamwa-za, nganomu mwaya chisemwachavaYuleya hakufunda vafu.41 Kaha kuchihela kuze vamu-sukikilile hachitondo kwapwilemilemba, kaha mumilemba kanamwapwile chimbumbe chachi-hya, muze kanda vasavalikenga-mo lyehi mufu. 42 Jino haku-wana nge lyapwile Likumbi lya-Kulongesa Vyuma lyavaYule-ya, kaha nawa chimbumbe kanachapwile hakamwihi, ngochovamusavalikile Yesu kwakuzevene.

20 Jino halikumbi lyatetemuchalumingo, Maliya

Mangatala ayile chimeneme-ne kuchimbumbe shimbu kwa-chipwile milima, kaha amwenelilolwa vanalifumisako lyehi ku-chimbumbe. 2 Shikaho alahi-le ayile kuli Shimona Petulu na-kuli uze kambaji mukwavo uzevazangilenga kuli Yesu, kahaambile kuli vakivo ngwenyi:“Mwata vanamufumisamo mu-chimbumbe, kaha katwatachiki-jile okwo vanamusavalikako.”

3 Jino Petulu nauze kamba-ji mukwavo, valovokele na-kuputuka kuya kuchimbumbe.4 Ngocho vosena vavali vaputu-kile kuya jimbushi; oloze uze ka-mbaji mukwavo alahile chiku-ma kuhambakana Petulu, kahaalivangile kuheta kuchimbu-mbe. 5 Kahomu anongaminenakutalamo, amwene aze mahi-na ali hamavu, oloze kengilile-moko. 6 Jino naShimona Pe-tulu nawa uze apwile nakumu-kava ahetele, kaha engilile muzemuchimbumbe. Kaha amweneaze mahina ali hamavu. 7 Lile-su lize lyapwile kumutwe wenyi,likiko kalyapwile hamwe nawa-ze mahina akwavoko, oloze lya-pwile lyakuvunga hauka walyo.8 Jino kambaji mukwavo uzealivangile kuheta kuchimbumbenaikiye engililemo, kaha amwe-ne, ngocho etavile. 9 Oloze ha-lwola luze, kaveulukile chisone-ka chakwamba ngwavo atela ku-sanguka kuvafuko. 10 Ngochovaze tumbaji vakindulukile ku-mahyavo.

11 Oloze Maliya emanyine ha-weluka kwakamwihi nachimbu-mbe nakulila. Jino anongami-ne nakutala muchimbumbe okuali nakulila, 12 kaha amwene-

Page 204: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

201 Mwasoloka kuli Maliya natumbaji YOWANO 20:13-27

mo vangelo vavali vanavwale vi-toma, vanatwame muze vasava-likile mujimba waYesu, ou ku-mitwe ou kumahinji. 13 Kahavambile kuli ikiye ngwavo: “Ovepwevo, uli nakulila ika?” Ambilekuli vakivo ngwenyi: “MwomwoMwata wami vanamufumisamo,kaha kangwatachikijile okwovanamusavalikako.” 14 Omuakumishile kuhanjika ngocho,alumukile nakutala kunyima,kaha amwene Yesu nemana, olo-ze kamutachikijile ngwenyi iki-ye Yesuko. 15 Yesu ambilekuli ikiye ngwenyi: “Ove pwe-vo, uli nakulila ika? Uli nakuto-nda iya?” Ikiye hakushinganye-ka ngwenyi pamo ou himuka-ku-limamumilemba, ambile kuli iki-ye ngwenyi: “Ove mwata, kachinge yove unamumbate, ngulwe-ze okwo unamusavalika, kahaminangumufumisako.” 16 Yesuambile kuli ikiye ngwenyi: “OveMaliya!” Kahomu Maliya alumu-kile, ambile kuli ikiye muchiHe-peleu ngwenyi: “Ove Laponyi!”(hakulyalumuna linalumbunu-na ngwavo “Ove Muka-kunangu-la!”) 17 Yesu ambile kuli iki-ye ngwenyi: “Echa kukakachi-la kuli ami. Mwomwo ami kandanguchiye mwilu kuli Tata. Olo-ze yako kuli vandumbwami uka-mbe kuli vakivo ngwove, ‘Aminguli nakuya mwilu kuli Tatauze apwa Senu nayenu, kuli Ka-lunga kami uze apwa Kalungakenu nayenu.’ ” 18 Maliya Ma-ngatala ayile, kaha anehele mu-jimbu kuli tumbaji ngwenyi:“Ngunamono Mwata!” Kaha ava-lwezele vyuma ahanjikile.

19 Omu kwalingile hikunato-ko lyehi halikumbi lize lyate-te muchalumingo, kuze vapwi-le tumbaji twaYesu mapito apwi-

le akupata mwomwo yakwivwawoma wavaYuleya, oloze Yesuejile nakwimana mukachi kavo,kaha ambile kuli vakivo ngwe-nyi: “Kuunda chipwenga naye-nu.” 20 Kahomu akumishilekuhanjika ngocho, avalweke-sele mavoko enyi nakuluhachilwenyi. Jino tumbaji vawahilililehakumumona Mwata. 21 Yesuambile cheka kuli vakivo ngwe-nyi: “Kuunda chipwenga naye-nu. Nganomu angutumine Tata,ngocho nayami nawa nangumi-tuma.” 22 Kahomu akumishi-le kuhanjika ngocho, avafutu-mwinyine peho nakwamba kulivakivo ngwenyi: “Tambulenushipilitu yajila. 23 Kachi ngenamukonekela vatu jishili javo,kaha jishili kana vanavakoneke-lajo; oloze kachi nge namusezajishili javatu, kaha jishili kana ji-nasale jalambwe.”

24 Oloze Tomase, umwe halivaze 12, uze vavulukilengangwavo Mwanapasa, kapwilenavo hamweko omu ejile Yesu.25 Ngocho tumbaji vakwavo va-pwile nakumulweza ngwavo:“Tunamono Mwata!” Oloze iki-ye ambile kuli vakivo ngwenyi:“Ami kuvanga ngunamono ji-mbandu jajimbambo mumavokoenyi, nakwingisa munwe wamimujimbandu jajimbambo, na-kwingisa livoko lyami kuluha-chi lwenyi, mokomoko kangwe-shi kwitavako.”

26 Jino omu mwahichile ma-kumbi 8, tumbaji twenyi va-pwile cheka muzuvo, kaha na-Tomase apwile navo hamwe. Nu-mba tuhu mapito apwile akupa-ta, Yesu ejile, emanyine muka-chi kavo nakwamba kuli vakivongwenyi: “Kuunda chipwenganayenu.” 27 Kufumaho ambile

Page 205: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

YOWANO 20:28–21:13 Yesu mwasoloka kamuchitatu kutumbaji 202

kuli Tomase ngwenyi: “Ingisamunwe wove omu, kaha talamavoko ami, neha nawa livo-ko lyove kuno ulingise kulu-hachi lwami, kaha litwaminekupwanga umuka-kuhuhwasa-na, oloze itavila.” 28 Toma-se amukumbulwile ngwenyi:“Ove Mwata wami, ove Kalungakami!” 29 Yesu ambile kuli iki-ye ngwenyi: “Uno unetava mwo-mwo unangumono tahi? Vawahi-lila vaze vanetavila numba tuhukavamweneko.”

30 Chikupu vene Yesu alingi-le vinjikizo vyeka vyavivulu ku-meso atumbaji twenyi vize ka-vasoneka muno mumukandawa-kuvungako. 31 Oloze evi vana-visoneka mangana enu mwita-ve ngwenu Yesu ikiye KulishituMwanaKalunga, kaha nawa ha-kwitava, muhase kupwa naku-yoya kuhichila mulijina lyenyi.

21 Omu vyakumine vyume-vi, Yesu alisolwele che-

ka kuli tumbaji twenyi kukalu-ngalwiji waChivelya. Kaha ku-lisolola chenyi chapwile ngana.2 Shimona Petulu naTomase,uze vavulukilenga ngwavo Mwa-napasa, naNatanyele wakuKa-na yakuNgalileya, navana vaZe-vete, natumbaji twenyi vakwa-vovavali vosenavapwile hamwe.3 Jino Shimona Petulu ambilekuli vakivo ngwenyi: “Ami ngulinakuya nakuta vaishi.” Vaze va-kwavo vambile kuli ikiye ngwa-vo: “Nayetu nawa natuya nove.”Ngocho vayile, vengilile muwa-to, oloze ufuku uze kavajihileishi numba umweko.

4 Kahomu kwayilenga naku-cha, Yesu emanyine kungenge,oloze tumbaji twenyi kavamu-tachikijile ngwavo ikiye Yesu-

ko. 5 Jino Yesu ambile kuli va-kivo ngwenyi: “Enu vana vamingwazanga, muliko navyaku-lya vimwe tahi?” Vakivo va-mukumbulwile ngwavo, “Ndu-ma!” 6 Kaha ambile kuli vaki-vo ngwenyi: “Fuchilenu lyoji ku-sali yawato kuchilyo, kaha na-mujiha vaishi.” Jino vafuchilelyoji, kaha kavahashile kuliko-kako mwomwo yakuvula chavai-shi. 7 Shikaho kambaji uze va-zangilenga kuli Yesu ambile kuliPetulu ngwenyi: “Uze hiMwa-ta!” Ngocho Shimona Petuluhakwivwa ngwenyi uze hiMwa-ta, avwalile uvwalo wenyi wahe-lu, mwomwo apwile uselesele,�kaha alimbilile hakalungalwiji.8 Oloze tumbaji vakwavo vejilemuwato waundende oku vali na-kukoka lyoji lyavaishi, mwo-mwo kavapwile kwakusuku na-tundako, vapwile kafwe jimita300 kaha.

9 Kahomu vakandukile kutu-nda, vamwene kakahya kuze,vanahakeho vaishi nambolo.10 Yesu ambile kuli vakivongwenyi: “Nehenuko vaishivamwe ava munajihi oholi-li.” 11 Shikaho Shimona Pe-tulu engilile muwato, akoke-lele kutunda lize lyoji lyazali-le navaishi vavanene, vapwile153. Numba tuhu vavulile chiku-ma, oloze lize lyoji kalyapuliki-leko. 12 Yesu ambile kuli vaki-vo ngwenyi: “Twayenu mulyau-le.” Naumwe wauchi hali tumba-ji twenyi ahamukile kumwihulangwenyi: “Ove yove iya?” mwo-mwo vatachikijile ngwavo ikiyevene Mwata. 13 Yesu anoneleyize mbolo nakuvahana, nava-

Yo 21:7� Talenu kwinyikila chamwishihali Mak 14:52.

Page 206: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

203 Petulu lisa mikoko jami YOWANO 21:14-25

ze vaishi nawa. 14 Echi chiki-ko kulisolola chamuchitatu ali-solweleYesu kuli tumbaji twenyikufuma halwola luze asangukilekuvafu.

15 Jino omu valingile hiva-namanyisa lyehi kulyaula,Yesu ambile kuli ShimonaPetulu ngwenyi: “Ove ShimonamwanaYowano, kutala wangu-zanga kuhambakana ava tahi?”Ambile kuli ikiye ngwenyi:“Eyo, Mwata, ove watachikizangwove ngwakuzanga.” Ambilekuli ikiye ngwenyi: “Lisangatumikoko twami twatundende.”16 Ambile cheka kuli ikiye ka-muchivali ngwenyi: “Ove Shi-mona mwanaYowano, kutalawa-nguzanga tahi?” Ambile kuli iki-ye ngwenyi: “Eyo, Mwata, ovewatachikiza ngwove ngwaku-zanga.” Yesu ambile kuli iki-ye ngwenyi: “Funganga tu-mikoko twami twatundende.”17 Ambile kuli ikiye kamuchi-tatu ngwenyi: “Ove ShimonamwanaYowano, kutalawanguza-nga tahi?” Petulu anyengetele-le mwomwoYesu ambile kuli iki-ye kamuchitatu ngwenyi: “Ku-tala wanguzanga tahi?” Ngo-cho ambile kuli ikiye ngwenyi:“Ove Mwata, ove watachikizavyuma vyosena; ove watachiki-za ngwove, ngwakuzanga.” Yesuambile kuli ikiye ngwenyi: “Li-sanga tumikoko twami twatu-ndende. 18 Chamuchanovene,chamuchano vene nangwambakuli ove ngwami, Omu wapwi-lenga ukanyike, walivwikile-nga ove lyavene, watambwojo-kelenga kweshokwo wasakile-nga. Oloze omu naukashinakaji-wa, naukolola mavoko ove, kahamutu weka mwakakuvwika na-

kukutwala kuze unazeneka ku-saka.” 19 Ahanjikile ngochohakusolola munachikapwa ku-fwa chenyi chize mwakatohwe-selaho Kalunga. Jino omu ali-ngile hanahanjika ngocho, ambi-le kuli ikiye ngwenyi: “Twalaholika nakungukavangiza.”

20 Petulu alumukile, kahaamwene kambaji uze vazangile-nga kuli Yesu ali nakuvakava,uze vene azeukilile nawa kutu-lo yaYesu omu vapwile kukulyachachingoloshi, uze nawa ambilengwenyi: “Ove Mwata, iyaze ve-nyowo mwasaka kukusolola?”21 Ngocho omu Petulu amu-mwene, ambile kuli Yesu ngwe-nyi: “Ove Mwata, nyi ou nawangachilihi?” 22 Yesu ambilekuli ikiye ngwenyi: “Kachi ngengunasake ngwami atwamengapalanga nomu nangukeza, kahaukalu wove uli halihi? Ove twa-laho lika nakungukavangiza.”23 Ngocho mazu awa atanjilemuli vandumbwetu ngwavo, ka-mbaji kana keshi kukafwako.Oloze Yesu kahanjikile kuli iki-ye ngwenyi, keshi kukafwakonduma, oloze ambile ngwenyi:“Kachi nge ngunasake ngwamiatwamenga palanga nomu na-ngukeza, kaha ukalu wove ulihalihi?”

24 Ou ikiye kambaji nahaneunjiho wavyumevi, ikiye asone-kele nawa vyumevi, kaha tuna-tachikiza ngwetu unjiho eji ku-hananga unapu wamuchano.

25 Kaha nawa, kuvili vyumavyeka vyavivulu alingilengaYesu, vikiko kachi nge vavisone-kele vyosena munona munona,ngunafwelela kaye kachi kake-shi nomu mwakulamina mika-nda yakuvungako.

Page 207: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

1 Ove Teyofwilo, mumukandawakulivanga ngwasoneke-

lemo vyuma vyosena vize Yesuaputukile kulinga nakunangula2 palanga nakulikumbi lize va-mutambwile mwilu, omu ali-ngile hanahane lyehi jindo-ngi kuhichila mushipilitu yaji-la kuli vaposetolo vaze asakwile.3 Omu alingile hanayande lye-hi, alisolwele wamutonyi nau-njiho wamwenemwene wauvulukuli vakivo. Vamumwene hama-kumbi 40, kaha apwilenga naku-valumbunwina vyawangana wa-Kalunga. 4 Kahomu aliwanyi-ne navo, avahanyine jindongi ejingwenyi: “Kanda namufuma mu-Yelusalemako, oloze vandami-nenunga vyuma vize namishikiTata, vize munevunga kuli ami;5 mwomwo chikupu vene Yowa-no ambapachishilenga nameya,oloze enu kamweshi kuhita ma-kumbi amavuluko, navamimba-pachisa muli shipilitu yajila.”

6 Jino omu valikungulwi-le hamwe, vamwihwile ngwavo:“Ove Mwata, uno wangana mu-ukindulwisa kuli vaIsalelehalwola luno tahi?” 7 Ambi-le kuli vakivo ngwenyi: “Ka-cheshi chenu kutachikiza lwo-la chipwe jingondeko, vize Tataatongola mungolo jenyi; 8 olo-ze namukatambula ngolo omushipilitu yajila nayikeza halienu, kaha namukapwanga mu-vinjiho jami muYelusalema, na-muYuleya mwosena, namuSa-maliya, nakuvihela vyakwaku-suku vyahamavu.” 9 Kahomuakumishile kuhanjika vyume-vi, vamuzezwile mwilu oku va-

kivo vali nakumutala, kaha li-vwi lyamufwikile, ngocho kava-mumwene chekako. 10 Kahashimbu vapwile nakushishikamwilu omu apwile nakuya, ku-kasumuka malunga vavali vaku-vwala uvwalo utoma vanema-na kuli vakivo, 11 kahavambi-le ngwavo: “Enu malunga vaku-Ngalileya, ika munemanyina na-kutala mwilu? Ou Yesu vanata-mbula mwilu kufuma kuli enu,mwakeza cheka mujila yoyimwemunamumwenamo hakuya mwi-lu.”

12 Jino vakindulukile chekakuYelusalema kufuma kupiliyize vavuluka ngwavo, Pili ya-Milive yize yatwama natunda ya-kufuma kuYelusalema yakwese-ka hamwe natunda� vetavishilemutu kutambuka halikumbi lya-Sambata. 13 Ngocho omu va-hetele, vayile kukapete kahelukuze vapwilenga nakutwama;ava vapwile vaPetulu, naYowa-no, naYakova, naAndelei, naFwi-lipu, naTomase, naMbalaTolo-meu, naMateu, naYakova mwa-naAlefweu, naShimona uze wa-twima, naYuta mwanaYakova.14 Vosena ava vakakachililengakukulomba namuchima wakuli-nunga hamwe, hohamwe nama-pwevo vamwe, naMaliya nayeyaYesu navandumbu jaYesu.

15 Hamakumbi kana aze, Pe-tulu emanyine mukachi kava-ndumbwenyi (lizavu lyavatu ka-fwe 120) nakwamba ngwenyi:

Vil 1:12� Tunda kana yapwile kafwe ji-mita 890, chipwe jikuvite 2,000. TalenuYos 3:4.

VILINGA VYAVAPOSETOLO

204

Page 208: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

205 Machiya mwashisa Yuta. Pendekoseta VILINGA 1:16–2:9

16 “Enu malunga, enu vandu-mbwami, chapwile chakutamochisoneka kutesamo, chize shi-pilitu yajila yapolofwetele kuhi-chila muli Ndavichi kutalisakuli Yuta uze apwile muka-ku-twaminyina vaze vakwachileYesu, 17 mwomwo vamulavili-le muli etu, kaha naikiye ata-mbwile chazano mumulimo uno.18 (Shikaho mutu kana alanji-le chipapa nafweto yahavilingavyakuhenga, kaha ikiye haku-holokela chamutwe hamavu, liji-mo lyenyi lyatuvikile, kaha mi-jingwa yenyi yosena yalovoke-le. 19 Echi chuma kana vachi-tachikijile kuvatu vosenavatwa-minenga muYelusalema, ngochochize chipapa vachivulukile mu-lilimi lyavo ngwavo, Akeletama,kulumbununa ngwavo, ChipapachaManyinga.) 20 Mwomwovasoneka mumukanda waJisa-mu ngwavo, ‘Kuutwamo wenyikupwenga kwahwilichi, kahakanda kukapwa muka-kutwa-makoko,’ kaha ‘Mulimo wenyiwaulama vakauzate kuli mutuweka.’ 21 Shikaho chatela haliava malunga vaze vatambukile-nga hamwe nayetu halwola lwo-sena luze MwataYesu apwilengamuli etu, 22 kuputukila venehakumumbapachisa kuli Yowa-no palanga nakulikumbi lize va-mutambwile muli etu, hapwe-nga umwe uze mwapwa chinjihonayetu hamwe kutalisa kukusa-nguka chenyi.”

23 Ngocho vasakwile vavali,ou Yosefwe, uze vavulukilengangwavo Mbalasava uze valukilenawa ngwavo Yushitu, kaha mu-kwavo Machiya. 24 Kaha valo-mbele ngwavo: “Ove Yehova, ovewatachikiza michima yavatu vo-

sena, tulweze hali ava vavali ouunasakula 25 mangana ashi-se hachihela chakutala mulimokanou nauposetolo, chize aseze-le Yuta nakuya jila yenyi ivene.”26 Ngocho vazachishile tutachi-kijilo, kaha katachikijilo kenyi-kile Machiya; kaha vamulavililekuli vaze vaposetolo 11.

2 Jino omu lyahetele likumbilyachiwanyino chaPende-

koseta, vosena vapwile kuchi-hela chimwe. 2 Kaha kukasu-muka kwilu hinakufuma lushi-ndo nge kuhuhwa chapeho ya-ngolo chikuma nakuyangililamuzuvo yosena yize vatwa-mine. 3 Kaha vamwene tumi-langi twakakahya twakufwanange malimi, kaha twalihandu-nwine, ngocho kamulangi hika-mulangi katwamine hali mutuhimutu, 4 kaha vosena vazali-le nashipilitu yajila, kaha vapu-tukile kuhanjika mumalimi aku-lisezaseza, nge muze shipilitu ya-vetavishilenga kuhanjika.

5 Halwola luze, vaYuleya va-ka-kulemesa Kalunga vakuma-fuchi ahamavu osena vatwami-nenga kuYelusalema. 6 Ngo-cho omu lwevwakanyine lushi-ndo, lize lizavu lyavatu lyau-ngile hamwe, kaha vatatasanyi-ne, mwomwo mutu himutu evwi-le tumbaji vali nakuhanjika mu-lilimi lyenyi. 7 Chikupu venevalikomokelele chikuma nakwa-mba ngwavo: “Talenu, uno vo-senava vali nakuhanjika ku-mana keshi vaka-Ngalileyako?8 Nyi chinapu ngachilihi haku-wana nge etu tuvosena mutu hi-mutu tuli nakuvevwa mumalimietu akusemuka nawo? 9 Etuvaka-Palachiya navaka-Mete

Page 209: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VILINGA 2:10-26 Kuhanjika mumalimi 206

navaka-Elame, navaka-kutwa-ma kuMesopotamya, nakuYule-ya nakuKapotosha, nakuPo-ndu nakungalila yaAja, 10 na-kuFwiluja nakuPamafulya, na-kuEjipitu nakujingalila jakuLi-vya, kwakamwihi naKulene, na-vaka-kuzuzumana vakufumakuLoma, tuvosena hituvaYule-ya navava valumuka lyehi ku-pwa vaYuleya, 11 navaka-Ke-lete navaka-Alavya, tuli nakwi-vwa tumbaji vali nakuhanjikamumalimi etu vyuma vyaukele-nga waKalunga.” 12 Enga, vo-sena valikomokelele, vatatasa-nyine nakulihanjikisa mwavo-mwavo ngwavo: “Uno chuma ka-nechi chinatalikisa mulihi?”13 Oloze veka vavahulamishilenakuputuka kwamba ngwavo:“Vanapende vinyo vyavihya.”

14 Oloze Petulu emanyine na-vaze 11, kaha ahanjikile kuli va-kivo nalizu lyakukanguka ngwe-nyi: “Enu malunga vakuYuleyanayenu muvosena mwatwamamuYelusalema, manenu ngumi-lweze jino, kaha ivwililenu kana-wa kumazu ami. 15 Ava vatukavapendeleko, nge omu muna-shinganyeka enu, mwomwo yinohiola yamuchitatu� yachimene.16 Olozenyi chumechi chikikovene vahanjikile kuhichila mulikapolofweto Yowele ngwavo,17 ‘Kalunga nambe ngwenyi:“Kaha hamakumbi akukuminyi-na, nangukahingunwina shipili-tu yami hali vakwechi musonyivosena, kaha vana venu vama-lunga navava vamapwevo nava-kapolofweta, kahavakweze jenuvamalunga navakamona vyuma

Vil 2:15� Kafwe 9:00, kuputukila kulavana 6:00 yachimene.

vyakuvamwenesa, kaha vaku-lwane jenu vamalunga navaka-lota vilota; 18 kaha nahali va-ndungo jami vamalunga nawanahali avavamapwevo nanguka-hingunwinaho shipilitu yami ha-makumbi aze, kaha navakapolo-fweta. 19 Kaha nangukasolo-la vyuma vyakukomwesa mwi-lu, navinjikizo nawa hamavu, na-manyinga nakakahya nawishi;20 likumbi nalikalumuka ku-pwa milima, kaha kakweji mwa-kalumuka kupwa nge manyi-nga shimbu kanda likumbi lya-linene lyapuho lyaYehova lihete.21 Kaha weshowo mwasanyikahalijina lyaYehova navakamu-lwila.” ’

22 “Enu malunga vaIsalele,ivwenu mazu awa: Yesu apwi-le muka-Nazaleta, mutu uze Ka-lunga asolwele hatoma kuli enukuhichila mumilimo yangolo na-vyuma vyakukomwesa navinji-kizo vize alingilenga Kalungakuli enu kuhichila muli ikiye,nganomu munatachikiza enuvavene. 23 Ou mutu vahanyi-ne nge muze mwaya kutongo-la chapunga yaKalunga nachi-nyingi chenyi chakwijivila chi-mweza vyakulutwe, enu mwa-mupapalilile hachitondo haku-zachisa vatu vaupapwoki na-kumujiha. 24 Oloze Kalungaamusangwile hakumujitula mu-mikole yakukufwa, mwomwokachahashile kutwalaho likakumulinjilila nangolo jachoko.25 Mwomwo Ndavichi ahanjikahali ikiye ngwenyi, ‘Yehova na-punga kumeso ami lwola lwose-na; mwomwo ali kulivoko lyamilyachilyo, shikaho kaveshi ku-hasa kungunyikisako. 26 Ngo-

Page 210: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

207 Mazu aPetulu. Kumbapachisa vatu 3,000 VILINGA 2:27-43

cho muchima wami wasehelele-le, kaha lilimi lyami lyawahi-lilile chikuma. Kaha namusonyiwami nawa nautwamanga na-lutalililo; 27 mwomwo ove ka-weshi kuseza mwono wami mu-Heteseko, chipwe kwechelela oualyononona apoleko. 28 Oveunangulweze jijila jakuyoya,kaha naukanguzalisa nakuwahi-lila hakupwa kumeso ove.’

29 “Enu malunga, enu vandu-mbwami, ngunahase kuhanjikamujila yakukasunuka kuli enukutalisa kuli mutwe watangaNdavichi ngwami, afwile, kahavamufunjile, kaha chimbu-mbe chenyi tuli nacho naku-likumbi lyalelo. 30 Hakuwa-na nge apwile kapolofweto kahanawa atachikijile ngwenyi Ka-lunga alishingile nakumushi-ka ngwenyi mwakatwamisa hali-tanda lyenyi umwe wakuli vazenavakasemuka kutanga yenyi,31 ngocho Ndavichi amwenechimweza vyuma vyakulutwe,kaha ahanjikile vyakusangukachaKulishitu ngwenyi, kavamu-sezele muHeteseko, kaha nawangwenyi musonyi wenyi kawa-poleleko. 32 OuYesu, Kalungaamusangwile, kahetu tuvose-na tunapu tuvinjiho. 33 Ngo-cho hakuwana nge vamuzezwi-le helu nakumutwamisa kulivo-ko lyachilyo lyaKalunga, naku-tambula nawa shipilitu yajilayize vamushikile kuli Ise, shika-ho nahingununa chumechi mu-namono enu nakwivwa. 34 OuNdavichi, mwilu kayilemoko,oloze ivene ambile ngwenyi, ‘Ye-hova ambile kuli Mwata wamingwenyi: “Twama kulivoko lya-mi lyachilyo 35 palanga nomunangukalingisa vaka-kole jove

kupwa chitwamo chavilyachilovyove.” ’ 36 Shikaho vakuzuvoyaIsalele vosena vatela kutachi-kiza chikupu ngwavo, Yesu uzemwasukikile enu hachitondo,Kalunga namulingisa lyehi ku-pwa ikiye Mwata kaha nawa Ku-lishitu.”

37 Jino hakwivwa ngocho, ve-vwile vangu kumichima yavo,kaha vambile kuli Petulu nava-posetolo vakwavo ngwavo: “Enumalunga, enu vandumbwe-tu, natulinga muka?” 38 Petu-lu ambile kuli vakivo ngwenyi:“Pihililenu nakwalumuka, kahavamimbapachise mutu himutumulijina lyaYesu Kulishitu ma-ngana vamikonekele jishili jenu,kaha namukatambula shipili-tu yajila yawana wakanyombo.39 Mwomwo lushiko kanelu va-namishikilwo enu navana venunavosena vaze vali kwakusu-ku, vosena vaze mwakasanyi-ka Yehova Kalunga ketu kwizakuli ikiye.” 40 Kaha ahanjiki-le nawa mazu eka amavulu aku-hana kanawa unjiho nakuvale-mbelela ngwenyi: “Lilwilenu ku-chisemunwino chino chakuhe-nga.” 41 Ngocho vaze vetavili-le mazu enyi namuchimawosenavavambapachishile, kaha hali-kumbi lize vawezeleleko myono�kafwe 3,000. 42 Kaha vatwali-leho lika nakukakachila kuku-nangula chavaposetolo, nakwa-zananga vyuma navakwavo, na-kulyanga vyakulya, nakulomba-nga.

43 Jino myono yosena yapu-tukile kwivwa woma, kahavyuma vyakukomwesa vyavivu-lu, navinjikizo nawavyaputukile

Vil 2:41� Chipwe, vatu.

Page 211: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VILINGA 2:44–3:13 Kulipangila vikumba. Petulu mwoka 208

kusoloka kuhichila muli va-posetolo. 44 Vosena vaze va-lumukile nakupwa vaka-kwita-va vapwilenga hamwe, nakwa-zananga vyuma vyavo vyose-na hamwe, 45 kaha valanjishi-lenga luheto lwavo navikumbavyavo, ngocho vize vawanyi-nyineho vavipangililenga kuva-tu vosena kweseka nakukalikizachamutu himutu. 46 Kaha ha-kumbi hakumbi valikungulwile-nga kutembele namuchima wa-kulinunga hamwe, valilengavyakulya kumazuvo avo, kahavalilenga nawa vyakulya vya-vo nakuwahilila namuchima wa-mwenemwene, 47 nakumwali-sanga Kalunga nakuvevwilangauselewa kuvatu vosena. Kahahakumbi hakumbi nawa Yeho-va atwalileho lika nakuhakilakokuli vakivo vatu vaze apwilenganakulwila.

3 Jino Petulu naYowano va-pwile nakuya kutembele

haola yakulomba, yize yapwileola yamuchitanu najiwana,�2 kaha lunga umwe uze apwi-le chitonji kufuma vene kukuse-muka chenyi vamumbachilengakuvatu. Kaha vapwilenga naku-mutumbikanga hakumbi haku-mbi kwakamwihi nachikolo cha-tembele, chize vavulukilengangwavo, Chikolo Chamwaza,mangana alombalombenga ma-wana alutetelo kuli vaze nave-ngilanga mutembele. 3 Omuamwene Petulu naYowano nava-saka kwingila mutembele, apu-tukile kuvalomba atambulemawana alutetelo. 4 Oloze Pe-tulu naYowano vamushishiki-

Vil 3:1� Kafwe 15:00, kuputukila kulavana 6:00 yachimene.

le nakwamba ngwavo: “Achitu-tale.” 5 Ngocho avatalile, ashi-nganyekele ngwenyi pamo mwa-tambulako kamwe kuli vakivo.6 Oloze Petulu ambile ngwenyi:“Ami kangweshi napalata naulu-ko, oloze echi nguli nacho chiki-ko nangukuhana: Mulijina lyaYe-su Kulishitu muka-Nazaleta, ta-mbuka!” 7 Ngocho amukwa-chile kulivoko lyenyi lyachilyonakumukatula. Kaha hahazevene vilyachilo vyenyi natuse-ndengele twenyi vyakwachilengolo; 8 kaha alizaminyinyi-ne navilyachilo vyenyi nakupu-tuka kutambuka. Ngocho engili-le navo mutembele nakutambu-ka nakutumbwojoka nakumwa-lisa Kalunga. 9 Kaha vatu vo-sena vamumwene ali nakuta-mbuka nakumwalisa Kalunga.10 Kaha vamutachikijile jinongwavo, ou ikiye mutu uze apwi-lenga nakutwama kuChikoloChamwaza chatembele nakulo-mbalomba mawana alutetelo,kaha valikomokelele nakuwahi-lila chikuma hachuma chasolo-kele kuli ikiye.

11 Shimbu alingile ou mutuhanga nalinjilila kuli Petulu na-Yowano, vatu vosena valahili-le kuli vakivo kuze vavuluki-le ngwavo, kusenge yaSolomo-ne, oku vanalikomokela havyu-ma vyasolokele. 12 Omu Petu-lu amwene chuma kana, ambi-le kuli vaze vatu ngwenyi: “Enumalunga vaIsalele, ikaze mulinakulikomokela hachumechi,chipwe muli nakutushishikilaika kwijiva nge etu yetu tuna-mutambukisa mungolo jetu chi-pwe hakulihana chetu muvyu-ma vyaukalunga? 13 Kalunga

Page 212: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

209 Kujiha Twamina Wamunene. 5,000 navetava VILINGA 3:14–4:4

kaApalahama, naIsaka, naYako-va, Kalunga kavakakuluka jetu,natohwesa Ngamba yenyi Yesuuze mwahanyine enu mumavokoavatu nakumukana kumeso aPi-latu omu asakile ngwenyi amu-kasunune. 14 Enu mwakanyi-ne chikupu mutu wajila wakwo-loka nakulomba ngwenu vami-suwile lunga uze apwile muka-kujiha vatu, 15 oloze Twami-na Wamunene wakutwala kuku-yoya mwamujihile. Jino Kalu-nga amusangwile kuvafu, kahaetu tunapu tuvinjiho hachumakanechi. 16 Ngocho kuhichi-la mulijina lyenyi, kaha nahalu-fwelelo lwetu mulijina lyenyi, oumutu munamono nakutachikizavanamuzamikisa nangolo. Kahalufwelelo elu tuli nalwo muliikiye lunamulingisa ou mutukupwa walambwe kumeso aye-nu muvosena. 17 Kaha jino,enu vandumbwami, ngunatachi-kiza ngwami mwachilingile ha-kuhona kutachikiza nganamuzevalingile nawa vaka-kumiyu-la. 18 Oloze mujila kaneyi, Ka-lunga natesamo vyuma aviliki-le chimweza kuhichila mutunwatwavapolofwetovosena ngwenyiKulishitu yenyi mwakayanda.

19 “Shikaho, pihililenu na-kwalumuka, kaha kindulukenucheka mangana jishili jenu vaji-jimbangane, mangana lwola lwa-kuhizumuna luhase kwiza kufu-ma kuli Yehova lyavene 20 ma-ngana ahase nawa kumituminaYesu uze apwa Kulishitu vamito-ngwela enu. 21 Ou mutu, meluatela kumulama palanga naku-lwola lwakukindulwisa chekavyuma vyosena muze vyapwile,vize Kalunga ahanjikile kuhichi-

la mutunwa twavapolofweto je-nyi vajilavakushikulu. 22 Chi-kupu vene naMose ambile ngwe-nyi, ‘Yehova Kalunga mwaka-mikatwila kapolofweto wamulivausoko wenu, wakufwana ngeami. Mwatela kwivwilila vyumavyosena mwamilweza. 23 Chi-kupu vene weshowo mwono na-ukakana kwivwilila kuli uzeKapolofweto, navakaunongesamuli vatu.’ 24 Kaha navapolo-fweto vosena nawa, kufuma kuliSamwele nakuneha kuli vazevamuswanyine munyima yenyi,vosena vahanjikilemo nakuvili-ka hatoma vyamakumbi awa.25 Enu munapu muvana vava-polofweto kaha nawa muvanavachivwasano chize Kalunga ali-kashile navakakuluka jenu, ha-kwamba kuli Apalahama ngwe-nyi, ‘Kaha kuhichila mumbutoyove, jitanga jahamavu josenanavakajikisula.’ 26 Omu Kalu-nga alingile hanasangula lyehiNgamba yenyi, amutumine cha-tete kuli enu amikisule haku-myalumuna muvosena musezevilinga vyenu vyakuhuka.”

4 Jino shimbu Petulu naYowa-no vapwile nakuhanjika ku-

vatu, vapilishitu vavalemu naka-pitau katembele navaSatuse ve-jile kuli vakivo. 2 Vakivo vapi-hililile mwomwo vapwile na-kunangula vatu nakuvilika ha-toma vyakusanguka chaYesukufuma kuvafu; 3 kaha vava-kwachile nakuvahaka muzuvoyaufunge swi nakulikumbi lya-kavangijileho, mwomwo kwa-tokele. 4 Olozenyi vavavuluvaze vevwililile kumazu, vetavi-le, kaha kuvula chamalunga va-hetele kafwe 5,000.

Page 213: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VILINGA 4:5-23 Kuvasopesa nakuvasokola muzuvo yaufunge 210

5 Kaha lichako, vaka-kuyulajavo navakulwane navaka-kuso-neka valikungulwile muYelusa-lema, 6 (kaha kwapwile nawanakapilishitu wamulemu Anase,naKayafwase naYowano naAle-kesande naveka vavavulu vazevapwile vausoko wakapilishituwamulemu), 7 kaha vavemiki-le mukachi nakuputuka kuve-hula ngwavo: “Uno chuma kanaenu munachilingi nangolo mukachipwe mulijina lyeya?” 8 JinoPetulu, hakuzala nashipilitu ya-jila, ambile kuli vakivo ngwenyi:

“Enu vaka-kuyula javatu, na-yenu vakulwane, 9 kachi ngelelo muli nakutwihula hami-limo yamwaza yinalingiwakuli ou mutu wamuluuta, na-kusaka nawa ngwenu mutachi-kize owo nahindula mutu kana,10 kaha manenu ngumilwezeenu muvosena, nayenu vaIsale-le vosena ngwami, mulijina lya-Yesu Kulishitu muka-Nazale-ta uze mwasukikile enu hachi-tondo, uze Kalunga asangwilekuvafu, muli ikiye mukiko na-pwila ou mutu walambwe na-kwimana kumeso enu. 11 Ouikiye ‘lilolwa lize mwalumbili-shile enu vaka-kutunga lize li-napu jino mutwe wamumbango.’12 Kaha nawa ulwilo kaweshimuli mutu wekako, mwomwokakweshi lijina lyeka hano ha-mavu lize vanahane muli vatulize vatela kutulwila nalyoko.”

13 Jino omu vamwene kumi-ka chaPetulu naYowano, nakwi-jiva nawa ngwavo vapwile vatuvakuzeneka kunanguka kahanawa hivatu vanganavene, ngo-cho valikomokelele. Kaha vava-tachikijile jino ngwavo vapwile-nga naYesu hamwe. 14 Kaho-

mu vapwile nakutala mutu uzevokile nemana navo hamwe, ka-vapwile namazu akuvalingulula-ko. 15 Ngocho vavalwezele va-lovoke muSunendeline, kaha va-putukile kuliwoyongola mwavo-mwavo 16 ngwavo: “Natulingamuka navatu kana ava? Mwo-mwo vanalingi vene chinjikizochakulumbunuka chize china-soloka kuvatu vosena vaze va-twama muYelusalema; kaha ka-tweshi kuhasa kuchihamikako.17 Oloze hakusaka ngwetu chu-ma kana chihone kutanda mulivatu, tuvakinjilenu nakuvalwe-za ngwetu kanda navahanjikacheka mulijina kana kuli mutunumba umweko.”

18 Ngocho vavasanyikile che-ka nakuvakanyisa ngwavo ka-nda navaya kumwe nakuhanji-ka chipwe nakunangula muli-jina lyaYesuko. 19 Oloze Pe-tulu naYowano vavakumbulwi-le ngwavo: “Yulenu enu vavene,numba nge chakwoloka kumesoaKalunga kumivwilila enu ku-hambakana kumwivwilila Ka-lunga. 20 Oloze etunyi katwe-shi kuhasa kulitwamina kuha-njika vyuma tunamono nakwi-vwako.” 21 Ngocho omu vava-kinjilile cheka, vavakasunwi-ne, mwomwo kavawanyine mu-longa wakuvazangamishilahokokaha nawa vevwile vatu woma,hakuwana nge vatu vosena va-pwile nakumutohwesa Kalu-nga hachuma chize chasoloke-le. 22 Kaha mutu uze valingi-lile chize chinjikizo chakumuhi-ndula apwile namyaka yakuse-muka yakuhambakana 40.

23 Omu valingile hivanava-kasununa lyehi, vayile kuli va-

Page 214: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

211 Kuvakanyisa kwambulula. Makuli aAnanyiya VILINGA 4:24–5:3

kwavo, kaha vavambulilile vyu-ma vyosena vize vapilishitu va-valemu navakulwane vahanjiki-le kuli vakivo. 24 Vakivo ha-kwivwa vyumevi, valombelekuli Kalunga namuchima waku-linunga hamwe ngwavo:

“Ove Mwata Wakulitulaho,Ove yove watangile lilu nama-vu nakalungalwiji navyumavyo-sena vilimo, 25 yove nawa wa-hanjikile nashipilitu yajila kuhi-chilamukanwakakakulukayetuNdavichi, ngamba yove ngwo-ve, ‘Mwomwo ika vaka-mafuchivazungumukilile, novyo nawavatu valihulikilile nakushinga-nyeka havyuma vyamokomoko?26 Vamyangana vahamavu va-litanjikile, kaha vaka-kuyulavalikungulwile hamwe naku-mwimanyina Yehova nakole na-you wenyi awavisa.’ 27 Chiku-pu vene, Helote naPondeu Pilatunavatu vakumafuchi navatu va-Isalele valikungulwilile hamwemunganda yino nakwimanyinanakole ngamba yove wajilaYesu,ou wawavishile, 28 manganavalinge vyuma vize watongwe-le chimweza mungolo jove na-punga yove ngwove vikasoloke.29 Kaha jino ove Yehova, nyi-ngilila kutukinjila chavo, kahaitavisa vandungo jove vatwale-ho lika kuhanjika mazu ove na-kumika chosena, 30 oku ha-nga unolwela livoko lyove naku-hindula vatu, oku nawavinjikizonavyumavyakukomwesavili na-kusoloka kuhichila mulijina lya-ngamba yove wajila Yesu.”

31 Kahomu vakumishile kulo-mba mujila yakulembelela, mu-chihela muze valikungulwili-le mwalinyikile; kaha vosena

vazalile nashipilitu yajila, kahavapwilenga nakuhanjika mazuaKalunga nakumika.

32 Kaha nawa, liyongomenalyavaze vetavile vapwile namu-chima umwe namwono umwe,kaha kakwapwile mutu avulu-kile chuma chimwe chakuviku-mba vyenyi ngwenyi chenyiko;oloze vazanyinenga vyuma vya-vo vyosena hamwe. 33 Kahanawa, vaposetolo vatwalileholika nakwambulula unjiho wa-kuvuluka kusanguka chaMwataYesu mujila yangolo; kaha halivakivo vosena hapwilenga liko-ji lyalinene. 34 Muli vakivo ka-mwapwile umwe akalikijileko;mwomwo vosena vaze vapwilenamawande chipwe namazuvo,vawalanjishilenga nakuneha ji-mbongo javyumavize valanjishi-lenga, 35 kaha vajinehelenganakujitumbika kumahinji ava-posetolo. Kaha vaposetolo vapa-ngililenga kuli mutu himutukweseka nakukalikiza chenyi.36 Ngocho Yosefwe, uze vavu-lukile kuli vaposetolo ngwavoMbalanape, kulyalumuna lina-lumbununa ngwavo, Mwana-Kuvendejeka, uze apwile kaLe-vi, wakusemukila kuKupulusu,37 apwile nawande, kaha aula-njishile nakuneha jimbongo na-kujihana kuli vaposetolo.

5 Oloze lunga umwe, lijina lye-nyi Ananyiya, napwevo lye-

nyi Safwila, valanjishile wa-nde wavo. 2 Oloze ambachi-leho jimbongo jimwe nakuji-sweka, kaha pwevo lyenyi na-ikiye atachikijile chuma kana,jino ou lunga aneheleko kahajimwe nakujihana kuli vapo-setolo. 3 Oloze Petulu ambile

Page 215: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VILINGA 5:4-20 Safwila mwalyonga, mwafwa 212

ngwenyi: “Ove Ananyiya, mwo-mwo ika Satana nengilila mu-muchima wove numba wonge-nga shipilitu yajila nakuswekajimbongo jimwe jawande wala-njisanga? 4 Uno ou wande ka-wapwanga wove omu unapu-nga kuli oveko nyi, numba veneomu waulanjisanga, uno jimbo-ngo kajapwanga jove nakulingamweshomwo wasakangako nyi?Nyi mwomwo ika unajinyina ku-linga chuma changachize mu-muchima wove? Ngocho kawo-ngele vatuko, oloze unongo Ka-lunga.” 5 Ananyiya hakwivwamazu awa, andumukile, kahaafwile. Ngocho vosena vaze ve-vwile chuma kana, vevwile chi-womawoma. 6 Oloze vakwezevakatukile nakumuvungila ha-mahina, kaha vamulowele, va-mutwalile nakumufunda.

7 Jino omu mwahichile tandokafwe yajola jitatu, napwevolyenyi nawa engilile, oloze kata-chikijile vyuma vyasolokeleko.8 Petulu ambile kuli ikiye ngwe-nyi: “Ngulweze, uno enu vavalimwalanjisangawande handandokaneyi tahi?” Ikiye ambile ngwe-nyi: “Eyo, twaulanjisanga ha-ndando kaneyi vene.” 9 Ngo-cho Petulu ambile kuli ikiyengwenyi: “Mwomwo ika enu va-vali mwalivwasananga nakwe-seka shipilitu yaYehova? Ivwa!Vaze vafundanga lunga lyovevali kuchikolo, kaha nayovenawa navakulovola.” 10 Kahahahaze vene andumukile kuma-hinji aPetulu, kaha afwile. Vazevakweze omu vengilile, vamu-wanyine hanafu lyehi, kaha va-mulowele, vamutwalile nakumu-funda kwakamwihi nalunga lye-nyi. 11 Ngocho chikungulwilo

chosena chevwile chiwomawo-ma, navosena vaze nawa vevwi-lenga vyumevi.

12 Kaha nawa, vaposetolo va-twalileho lika nakulinga vinji-kizo vyavivulu navyuma vya-kukomwesa muli vatu; kaha vo-sena vapwile hamwe musengeyaSolomone namuchima umwe.13 Numba tuhu kakwapwileumwe havatu vaze vapwile kuzeahamukile nakulinunga nava-kivoko, olozenyi vatu vamu-chivulu vavalishilenga chiku-ma. 14 Kaha nawa vaze veta-vile muli Mwata, mayongomenaamalunga nawawa amapwevo,vapwilenga lika nakuvawezelakuli vakivo. 15 Kaha vanehe-lenga nawa vaka-kuviza namu-makulakula nakuvasavalika ha-tuhela nahavisalo mangana omuPetulu mwahita kwakamwihi,muvwimbimbi wenyi uhase ku-kwata hali vamwe. 16 Kahanawa liyongomena lyavatu va-kujinganda jize jajingilikile Ye-lusalema vapwilenga lika naku-nehaneha vaka-kuviza navazevapwile nakuyanjiwa navashipi-litu vamajilo, kaha vosena vavo-kile.

17 Oloze kapilishitu waku-litulaho navosena vaze apwilenavo, vaze vapwile mukaliukakakuhanduka kavaSatuse kazekapwileko halwola kana, ve-vwile lisungu, kaha vakatukile18 nakukwata vaposetolo, kahavavahakile muzuvo yaufunge.19 Oloze kuheta naufuku, ka-ngelo kaYehova asokolwele ma-pito akuzuvo yaufunge, kahaavalowelemo nakwamba ngwe-nyi: 20 “Yenu mukemane mu-tembele, kaha katwalenuho lika

Page 216: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

213 Ononokenu Kalunga keshi vatuko VILINGA 5:21-36

nakuvambulila vatu mazu osenaakuyoya kanechi.” 21 Omu va-lingile hivanevu lyehi mazu awa,vengilile mutembele hakututu-ka chalikumbi, kaha vaputukilekunangula.

Jino omu ejile kapilishitu wa-kulitulaho navaze apwile navo,vasanyikile vaka-Sunendelinevosena nalizavu lyavakulwanejavana vaIsalele vosena, kahavatumine vatu kuzuvo yaufungengwavo vakavanehe. 22 Olozeomu tupasu vahetele kuze, ka-vavawanyine muze muzuvo yau-fungeko. Ngocho vakindulukile,vambulwile 23 ngwavo: “Zuvoyaufunge tunayiwane hanga va-yipachilanga kanawa natupachi-so twayo, navaka-kulama nawahanga vanemanyina kuvikolo,oloze hakusokololamo katwawa-nyinemo mutu numba umweko.”24 Jino omu kapitau katembelenavapilishitu vavalemu vevwi-le mazu awa, vasalile mulihayi-hayi havyuma kanevi mwomwokavejivile vyuma navifumaho-ko. 25 Oloze mutu umwe ejilenakuvalweza ngwenyi: “Ivwenu!Malunga vaze mwahakanga mu-zuvo yaufunge vali mutembele,vanemana nakunangula vatu.”26 Jino kapitau ayile natupa-su twenyi, kaha vavakwachilenakuvaneha, oloze kavavanehe-le nautenuko, mwomwo vevwi-le woma ngwavo vatu navavasamalolwa.

27 Ngocho vavanehele naku-vemika muSunendeline. Jinokapilishitu wakulitulaho ave-hwojwele 28 nakwamba ngwe-nyi: “Twamikandanga chiku-pu ngwetu kanda namunangu-la vatu mulijina kaneliko, olo-

ze talenu, munazalisa Yelusa-lema yosena nakunangula che-nu, kaha muli nakufwila kunehamanyinga ayou mutu hali etu.”29 Oloze Petulu navaposetolovakwavo vakumbulwile ngwavo:“Twatela kwononoka Kalungahakupwa ikiye muka-kuyula,kuhambakana vatu. 30 Kalu-nga kavakakuluka jetu asangwi-le Yesu, uze mwajihile enu haku-musukika hachitondo. 31 Ka-lunga amutohwesele nakupwaTwaminaWamunene kaha nawaMulwilo, nakumuhaka kulivokolyenyi lyachilyo mangana vaIsa-lele vahase kupihilila nakwalu-muka nakuvakonekela jishilijavo. 32 Kahetu tunapu tuvi-njiho havyuma kanevi, nashipili-tu yajila nawa, yize Kalunga na-hane kuli vaze vali nakumwono-noka hakupwa ikiye muka-ku-yula.”

33 Hakwivwa ngocho, vapihi-lilile chikuma, kaha vasakile ku-vajiha vosena. 34 Oloze lungaumwe wakaFwaliseu, lijina lye-nyi ikiye Ngamalyele, uze apwi-lenga muka-kunangula vatu Ji-shimbi, uze nawa valemeselengavatu vosena, emanyine muSune-ndeline nakwamba ngwenyivatu ava vavalovole chachinde-nde haweluka. 35 Jino ambilekuli vakivo ngwenyi: “Enu ma-lunga vaIsalele, zangamenu na-vyumevi muli nakusaka kulingakuvatu ava. 36 Chakutalilaho,kumakumbi akunyima kwapwi-le Teuta uze alivulukilenga ku-pwa mutu wamulemu, kaha ma-lunga vavavulu kafwe 400 vengi-lile muliuka lyenyi. Oloze vamu-jihile, kaha vosena vaze vonono-kelenga kuli ikiye vavamwangi-le, kaha kavasolokele chekako.

Page 217: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VILINGA 5:37–6:9 Kusakula malunga vakulindunuka 214

37 Jino kufuma hali ikiye, kwe-jile Yuta muka-Ngalileya hama-kumbi aze akulisonekesa, kahaakokele vatu vavavulu vamuka-ve. Kaha naikiye nawa anonge-le, kaha vosena vaze vonono-kelenga kuli ikiye vavamwa-ngile mwamwa. 38 Jino kwe-seka nomu vili vyuma, nangwa-mba kuli enu ngwami, Kandanamuvalinga mumweko, veche-nu; (mwomwo kachi nge kujinakana chipwe mulimo kanou vi-napu vyakuli vatu, kaha navi-kahona; 39 oloze kachi nge vi-napu vyakuli Kalunga, kahakamweshi kuhasa kuvihonesa-ko;) mokomoko namuwanamuli nakulwa naivene Kalunga.”40 Hakwivwa ngocho, vamwi-vwililile, kahavasanyikile chekavaposetolo, vavavetele, kaha va-vakanjile valitwamine kuhanji-ka cheka mulijina lyaYesu, kahavavechele vayenga.

41 Shikaho vakivo vafuminekumeso avaka-Sunendeline na-kuwahilila mwomwo Kalungaavamwene ngwenyi vanatemokuvafwefulwila halijina lyaYe-su. 42 Kaha hakumbi haku-mbi mutembele nakuzuvo hi-zuvo kavalitwaminyine kuna-ngula vatu nakwambulula muji-mbu wamwaza wakuvuluka Ku-lishitu, Yesuko.

6 Jino hamakumbi aze, omutumbaji vapwile nakuvula

chikuma, vaYuleya vaze vaha-njikilenga chiHelase vaputukilekutatwokesa vaYuleya vaze va-hanjikilenga chiHepeleu, mwo-mwo vatuliwe javo vamapwe-vo vapwilenga nakuvasuvililahakupanga vyakulya vyahaku-mbi hakumbi. 2 Ngocho vaze

12 vasanyikile lizavu lyatumbajihamwe nakwamba ngwavo: “Ka-cheshi kuwaha kuli etu kuse-za mazu aKalunga nakuzata mi-limo yakupangila vyakulya ku-jimesako. 3 Ngocho, enu va-ndumbwetu, tondenu malu-nga 7 vapuhoyamwaza muli enu,vakuzala nashipilitu namanga-na, nakuvaneha tuhase kuvato-ngola vazate mulimo kanou wa-ulemu; 4 mangana etu tuhakechikuma michima yetu kukulo-mba nakumulimo wakunangu-la mazu.” 5 Kahavyumavaha-njikile vyasuulwishile liyongo-mena lyosena, ngocho vasakwileSetefwano, lunga wakuzala na-lufwelelo nashipilitu yajila, na-Fwilipu naPolokolu, naNyikano-le, naChimone, naPalamena, na-Nyikolau, mutu wakuAndeyokauze alumukile kupwa kaYuleya.6 Kaha vavanehele kuvaposeto-lo, kahomu valingile vaposetolohivanalombo lyehi, vavanangiki-le mavoko avo.

7 Shikaho mazu aKalungaayilenga lika nakukula, kaha tu-mbaji muYelusalemavapwilengalika nakuvulilako chikumaku-ma; kaha liyongomena lyalinenelyavapilishitu lyaputukile kwo-nonoka kulufwelelo.

8 Jino Setefwano, uze apwilewakuzala nauselewa waKalunganangolo, alingilenga vyuma vya-kukomwesa vyavinene navinji-kizo nawa muli vatu. 9 Olozevatu vamwe vakuliuka vavulu-kilenga ngwavo Sunangonga ya-Vatu Vakusokoka, vejile hamwenavatu vakuli vaka-Kulene na-vaka-Alekesandelya, navaze va-kuShilisha navakuAja manga-na valipule jipami naSetefwano.

Page 218: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

215 Kukasa Setefwano. Kalunga naIsalele VILINGA 6:10–7:11

10 Chipwe ngocho, kavahashilekulingululamangana enyi nashi-pilitu yenyi yize ahanjikilenganayoko. 11 Jino vasowangijilemalunga kupenge vambengangwavo: “Tunamwivu mwaha-njikamazu akusaula Mose naKa-lunga.” 12 Kaha vasangumwi-ne vatu vakwavo navakulwane,navaka-kusoneka, kaha vamu-tulukile, vamukwachile nango-lo nakumutwala kuli vaka-Sune-ndeline. 13 Kaha vanehele vi-njiho vamakuli, vakivo vambi-le ngwavo: “Ou mutu keshi kuli-twamina kuhanjika mazu akusa-ula chino chihela chajila naJishi-mbiko. 14 Chakutalilaho, tu-namwivu mwamba ngwenyi ouYesu muka-Nazaleta mwakenye-ka chihela chino nakwalumu-na nawa vilika vize atuhanyineMose.”

15 Vosena vaze vatwaminemuSunendeline omu vamushi-shikile, vamwene ngwavo kume-so enyi kwapwile nge kumesoakangelo.

7 Oloze kapilishitu wakulitu-laho ambile ngwenyi: “Uno

vyumevi vyamuchano tahi?”2 Ikiye ambile ngwenyi: “Enumalunga, enu vandumbwami,nenu vatata, ivwililenu kuli ami.Kalunga waupahu alisolwelekuli kakuluka yetu Apalahamaomu apwile muMesopotamya,shimbu kanda achiye nakutwa-ma muHalane, 3 kaha ambilekuli ikiye ngwenyi, ‘Fuma mu-lifuchi lyove nakuli vausokowove, wize kulifuchi eli nangu-kulweza ami.’ 4 Kaha afumi-ne mulifuchi lyavaKalateya, eji-le nakutwama muHalane. Kaho-mu alingile ise hanafu lyehi, Ka-

lunga amulingishile afume kuzeatwaminenga nakwiza mulifu-chi eli muli nakutwama jino enu.5 Chipwe ngocho, kamuhanyi-ne uswana mulifuchi kaneliko,chipwe vene hamwe hakulyatachilyachilo chenyi; oloze amu-shikile kukamuhanalyo akalihe-te, nakutanga yenyi nawa yizenayikamukava munyima yenyi,okunyi ikiye kanda achisememwana. 6 Kaha nawa Kalungaamulwezele ngwenyi vaka-tangayenyi navakapwa vamwiza mu-lifuchi lyeka, kaha navakavengi-sa muundungo kuvatu, nakuka-vayanjisa myaka 400. 7 Kalu-nga ambile nawa ngwenyi, ‘Kahamuyachi uze navakazachila, aminangukausopesa, kahomu navi-kakuma vyumevi navakalovoka-mo, kaha navakanguzachila mu-limo wajila muchihela chino.’

8 “Kaha nawa alivwasanyinenenyi chivwasano chakujihana;ngachize Apalahama asemeneIsaka, kaha amujihanyine hali-kumbi lyakusokesa 8, kaha Isa-ka asemene Yakova, kaha Yako-va asemene mitwe yajitanga12. 9 Kaha yize mitwe yajita-nga yevwililile Yosefwe lisu-ngu, kaha vamulanjishile kuE-jipitu. Oloze Kalunga apwile-nga nenyi, 10 kaha amuyowe-le mumalwa enyi osena, naku-mulingisa vamwivwile uselewanakumumona kupwa wamanga-na kumeso amwangana waEji-pitu Fwalo. Kaha Fwalo amuto-ngwele kupwa nguvulu waku-yula Ejipitu nazuvo yenyi yose-na. 11 Jino muEjipitu mwose-na namuKanane mwaholokele-le zala yakalombolombo, nama-lwa amanene nawa; kaha vaka-kuluka jetu kavawanyinenga

Page 219: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VILINGA 7:12-31 Setefwano mwalihakwila. Mose nachiputa 216

vyakulyako. 12 Oloze Yakovaevwile ngwavo muEjipitu mulivyakulya, ngocho atumine vaka-kuluka jetu kuya ungeji watete.13 Kaha haungeji wamuchivali,Yosefwe alijimbwile kuli vandu-mbwenyi; kaha naFwalo ata-chikijile jino chisaka chaYose-fwe chosena. 14 Ngocho Yose-fwe atumine mazu, kaha asanyi-kile ise Yakova navausoko we-nyi vosena vezenga kufuma ku-chihela chize, myono� yosenayapwile 75. 15 Ngocho Yakovaayile kuEjipitu, kaha akafwilili-le vene kuze; kaha mukiko cha-pwile nakuli vakakuluka jetunawa. 16 Kaha vavanungulwi-lile kuShekeme nakuvasavalikamuchimbumbe chize Apalaha-ma alanjile nandando yimwe ya-jimbongo japalata kuli vana va-Hamole muShekeme.

17 “Omu lwola lwapwile na-kupandama kwakamwihi lwa-kutesamo lushiko luze Ka-lunga avilikile kuli Apala-hama, vatu muEjipitu vapwile-nga nakusemunwina nakuvula18 palanga nomu kwaswanyi-ne mwangana weka muEjipitu,uze kamutachikijile Yosefweko.19 Mwangana kanou afumbuki-lile muyachi wetu mujila yaku-lunguluka, nakushinjila vakaku-luka jetu vaseze vakemba javomwanganavene, mangana ngwe-nyi vazeneke kuyoya. 20 Lwo-la kanelu lukiko asemukile na-Mose, kaha apwile wamwazachikumakuma nakuli Kalungavene. Kaha vamulelele muzuvoyaise tukweji vatatu. 21 Kaho-mu vamusezele mwanganavene,mwanaFwalo wapwevo amuno-

Vil 7:14� Chipwe, vatu.

nele, kaha amulelele nge himwa-nenyi. 22 Ngocho Mose vamu-nangwile mwayile mangana ava-Ejipitu osena. Kaha apwile wa-ngolo mumazu enyi namuvilingavyenyi.

23 “Jino omu ahetele myakayakusemuka 40, alyambile mu-muchima wenyi ngwenyi mwa-ya nakutala omu vali nakutwa-ma vandumbwenyi, vana vaI-salele. 24 Kahomu amweneumwe vali nakumulinga mwa-mupi, amukafwileko, amulingili-leko sambanjinga ou vayanji-shile hakujiha uze kaEjipitu.25 Ikiye ashinganyekele ngwe-nyi vandumbwenyi pamo nachi-valumbunukila ngwavo Kalungaali nakuvalwila nalivoko lyenyi,oloze vakivo kachavalumbunu-kilileko. 26 Jino lichako, aso-lokele kuli vamwe omu vapwi-le nakuliveta, kaha esekele che-ka kuvaneha hamwe mukuundanakwamba ngwenyi, ‘Enu malu-nga, enu muwana-wakwenu. Nyimwomwo ika muli nakulilingilamwamupi?’ 27 Oloze uze apwi-le nakulinga mukwavo mwamu-pi afutulwile Mose nakwambangwenyi, ‘Iya nakutongola ku-pwaumuka-kutuyula kaha nawaumuka-kutusopesa? 28 Unounasake ngwove ungujihe ami,nganomu wajihanga uze kaEji-pitu zau tahi?’ 29 Mose hakwi-vwa mazu awa, achinyine, kahaapwile mwiza mulifuchi lyaMi-chane muze asemenene vana ve-nyi vamalunga vavali.

30 “Omu mwahichile myaka40, kangelo asolokele kuli ikiyemupambo yakuPili Shinai mu-milangi yakakahya muchiputa.31 Jino omu Mose amwene chu-

Page 220: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

217 Alone mwatunga mwanangombe waulu VILINGA 7:32-45

ma kana, alikomokelele. Olo-ze omu apandamine kwakamwi-hi mangana ngwenyi atale kana-wa, evwile lizu lyaYehova ngwe-nyi, 32 ‘Ami yami Kalunga ka-vakakuluka jove, Kalunga ka-Apalahama, naIsaka, naYako-va.’ Mose alizuzukilile nawoma,ngocho kahasukile kupandama-ko chekako mangana atale kana-wa. 33 Yehova ambile kuli iki-ye ngwenyi, ‘Zula mendelo kuvi-lyachilo vyove, mwomwo hachi-hela unemana hanapu hamavuajila. 34 Ami ngunamono chi-kupu omu vali nakuvayanjisavatu jami vali muEjipitu, kahangunevu mikemo yavo, ngochonguneza hamavu nakuvayovola.Twaya jino, nangukutuma kuE-jipitu.’ 35 Ou vene Mose, uzevakanyine ngwavo, ‘Iya naku-tongola kupwa umuka-kutuyulakaha nawa umuka-kutusopesa?’ou ikiye vene uze Kalunga atu-mine akapwe muka-kuyula kahanawa muka-kuyovola hakumu-kafwa kuli kangelo uze alisolwe-le kuli ikiye muchiputa. 36 Oumutu avatwaminyinyine omuakumishile kulinga vyuma vya-kukomwesa navinjikizo muEji-pitu, nahaKalungalwiji Uchila,namupambo muze vapwile ha-myaka 40.

37 “Ou ikiye Mose uze ambi-le kuli vana vaIsalele ngwe-nyi, ‘Kalunga mwakamikatwi-la kapolofweto wamuli vauso-ko wenu, wakufwana nge ami.’38 Ou ikiye uze ejile nakupwahalizavu lize lyakungulukili-le mupambo, uze apwile hamwenayauze kangelo ahanjikile kuliikiye haPili Shinai, ikiye likavene uze apwile navakakulukajetu, ikiye uze atambwile viha-

nde vyajila vyakuyoya nakumi-hanavyo enu. 39 Vakakulu-ka jetu vakanyine kumwonono-ka, vamulingulwile, kaha vaki-ndulukile kuEjipitu mumichimayavo 40 nakwamba kuli Alo-ne ngwavo, ‘Tutengele tulungavatutwaminyinenga. Mwomwoou Mose, ou atulowele mulifu-chi lyaEjipitu, katwatachikijilevyuma vinasoloka kuli ikiyeko.’41 Ngocho hamakumbi aze, va-tengele mwanangombe, kahava-nehele chimuna wakuvatula ku-likombelo lyavo, kaha vaputu-kile kuwahilila namilimo ya-mavoko avo. 42 Jino Kalungaalumukile nakuvaseza, aveche-le vazachilenga vyuma vyamu-melu mulimo wajila, nge muzevasoneka mumukanda wavapo-lofweto ngwavo, ‘Enu vakuzu-vo yaIsalele, uno vimuna vaku-jiha navava vakuvatula mwa-hanyinenga mupambo hamyaka40, mwavahanyinenga kuli aminumba? 43 Oloze enu mwa-mbachile mbalaka yaMoloke, na-tanganyika yakalunga kenu Le-fwane, vifwanyisa vize mwate-ngele mangana ngwenu muvi-lemesenga. Ngocho nangumitu-ndwila kwakusuku kuhambaka-na Mbavilone.’

44 “Vakakuluka jetu vapwile-nga nambalaka yaunjiho mupa-mbo, nge muze vene Kalungaahanyine jishimbi hakuhanji-ka kuli Mose ngwenyi akayi-tunge yakufwana nge yizeamwene. 45 Kaha vakakulu-ka jetu nawa vaze vayiswanyi-ne, vengilile nayo naYoshuwamulifuchi lize lyapwile lyamiya-chi yavatu veka vaze Kalungaahangile kumeso avakakulu-ka jetu. Kaha yatwaminengamo

Page 221: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VILINGA 7:46–8:3 Solomone mwatunga tembele 218

palanga nakumakumbi aNdavi-chi. 46 Kaha Ndavichi vamwi-vwilile uselewa kuli Kalunga,ngocho alombele vamuhane lise-sa lyakutunga zuvo yakutwama-mo Kalunga kaYakova. 47 Olo-ze Solomone ikiye amutungili-le zuvo. 48 Chipwe ngocho, ouWakulitulaho Chikuma keshikutwama mumazuvo akutunganamavokoko; nge omu ahanjikakapolofweto ngwenyi, 49 ‘Ye-hova nambe ngwenyi, lilu linapulitanda lyami, kaha mavu anapuchitwamo chakulyata vilyachi-lo vyami. Uno namungutungilazuvo yakufwana ngachilihi? Nyichihela chami chakunokela chi-lihi? 50 Uno livoko lyami keshilikiko lyatengele vyuma vyose-neviko numba?’

51 “Enu vatu vakunjinjavala,vakuzeneka kujihana kumichi-ma nakumatwitwi, enu lwo-la lwosena muli nakukanangashipilitu yajila; muze valingi-lenga vakakuluka jenu, muki-ko vene muli nakulinga nayenunawa. 52 Kapolofweto mukavahonene kuyanjisa kuli vaka-kuluka jenu? Chamuchano venevajihile vaze vavilikile chimwe-za vyakwiza chayaUze wakwo-loka, ou munapu jino enu mu-vaka-kumusolola kuli vaka-kolekaha nawa muvaka-kumujiha,53 enu mwatambwile Jishimbinge muze vene vajinehelele va-ngelo, oloze kamwajilamineko.”

54 Jino vakivo hakwivwavyumevi, vapihililile chikuma,kaha vaputukile kumungenju-ngila kumazo avo. 55 Olozeikiye hakupwa wakuzala nashi-pilitu yajila, ashishikile mwi-lu, kaha amwene upahu waKalu-

nga, naYesu nawa nemana kuli-voko lyachilyo lyaKalunga,56 kaha ambile ngwenyi: “Tale-nu! Ngunamono mwilu munaso-koloka, naMwanamutu nawa ne-mana kulivoko lyachilyo lyaKa-lunga.” 57 Hakwivwa ngocho,vatambakanyine namazu aku-kanguka, vajikile kumatwitwinamavoko avo, kaha vosena va-linungile hamwe nakumulupu-kila. 58 Kahomu vamumbililekuweluka wanganda, vaputuki-le kumwasa malolwa. Kaha vi-njiho vatumbikile uvwalo wavowahelu kuvilyachilo vyamukwe-ze umwe walunga vavulukile-nga ngwavo, Saulu. 59 Kaho-mu Setefwano vapwile naku-mwasa malolwa, alembelelelengwenyi: “Ove Mwata Yesu, ta-mbula shipilitu yami.” 60 Jinoomu afukamine hamavu, ata-mbakanyine nalizu lyakukangu-ka ngwenyi: “OveYehova, kandauvahana mulonga hashili kane-yiko.” Kahomu akumishile ku-hanjika ngocho, asavalile tulotwakufwa.

8 Oloze Saulu akundwijile mu-muchima wenyi ngwenyi va-

jihe Setefwano.

Jino halikumbi lize, vaputuki-le kuyanjisa chikuma chikungu-lwilo chize chapwile muYelusa-lema; vosena valimwangilile ku-jingalila jaYuleya naSamaliya,kufumisako kaha vaposetolo.2 Ngocho malunga vaka-kule-mesa Kalunga vambachile Sete-fwano nakumufunda, kaha va-mulilile chikuma. 3 Jino Sau-lu aputukile kukinjila chiku-ngulwilo naukenya. Apwilenganakulukuka zuvo hizuvo, kahaakokangijilenga malunga nama-

Page 222: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

219 Fwilipu mwambulula. Sapi yamuchivali VILINGA 8:4-22

pwevo, nakuvatwalatwala kuzu-vo yaufunge.

4 Oloze vaze valimwangile va-tambwojokele mungalila yosenanakwambulula mazu amujimbuwamwaza. 5 Jino Fwilipu ayi-le kunganda yaSamaliya naku-putuka kuvambulila vyaKulishi-tu. 6 Kaha mayongomena ali-nungile hamwe nakuhaka mu-chima kuvyuma apwile nakuha-njika Fwilipu omu vapwile na-kwivwilila nakutala vinjikizovize alingilenga. 7 Mwomwovavavulu vapwile navashipilituvamajilo, ngocho ava vashipili-tu vamajilo vatambakanyinenganamazu akukanguka, kaha valo-vokelenga. Kaha nawa vavavu-lu vaze vapwile vaka-kalepa na-vitonji, vavokile. 8 Kaha vatuvawahililile chikuma mungandayize.

9 Jino munganda yize mwa-pwile lunga umwe, lijina lye-nyi ikiye Shimona, uze alingile-nga visava nakukomwesa muya-chi wavaSamaliya, nakulya-mba ngwenyi ikiye apwile himu-tu umwe wamulemu. 10 Kahavatu vosena, kuputukila venekuli vaze vavandende nakutwa-la kuli vaze vavanene va-muhakilenga muchima nakwa-mba ngwavo: “Ou lunga ikiyevene Ngolo jaKalunga jize va-vuluka ngwavo Ngolo Jajinene.”11 Ngocho vamuhakilenga mu-chima, hakuwana nge napunganakuvakomwesa navisava vye-nyi hatando yayisuku. 12 Olo-ze vakivo omu vamwitavile Fwi-lipu uze apwile nakwambululamujimbu wamwaza wawanga-na waKalunga, nawalijina lya-Yesu Kulishitu, vavambapachi-shile, namalunga namapwevo.

13 NaShimona nawa alumuki-le nakupwa muka-kwitava, ka-homu valingile hivanamumba-pachisa lyehi, alikachilenga na-Fwilipu shimbu yosena; kaha ali-komokelelenga hakumona mili-mo yangolo chikuma navinjikizovize vyapwilenga nakusoloka.

14 Kahomu vaposetolo vazevapwile kuYelusalema vevwi-le ngwavo vaSamaliya vanetavi-la mazu aKalunga, vatuminePetulu naYowano vaye kuli va-kivo; 15 kaha vayileko, vava-lombelele mangana vatambu-le shipilitu yajila. 16 Mwomwohalwola luze shipilitu yajila ya-pwile kanda yichize hamutu nu-mba umwe hali vakivoko, oloze-nyi vavambapachishile mulijinalyaMwata Yesu kaha. 17 Ngo-cho vavanangikile jino mavokoavo, kaha vaputukile kutambulashipilitu yajila.

18 Jino omu Shimona amwe-ne vaposetolo vali nakuhanavatu shipilitu hakuvanangikamavoko avo, asakile ngwenyiavahane jimbongo, 19 nakwa-mba ngwenyi: “Nayami nawanguhanenuko wata kana manga-na wose nangunangika mavo-ko ami ahase kutambula shi-pilitu yajila.” 20 Oloze Petuluambile kuli ikiye ngwenyi: “Ojombongo jove japalata jinonge-le kumwe nayove lyavene, mwo-mwo unashinganyeka ngwovewana waKalunga wakanyombounahase kuulanda najimbongo.21 Ove kaweshi nachazano chi-mwe chipwe chihanda mumu-limo unoko, mwomwo muchi-ma wove kawolokele kumesoaKalungako. 22 Shikaho pihi-lila nakwalumuka kuupi wove,mulembelele Yehova, mangana

Page 223: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VILINGA 8:23-38 Fwilipu nachilolo wakaEchopa 220

nge chinahase, vakukonekelehavishinganyeka vyavipi vilimumuchima wove; 23 mwo-mwo ngunamono ngwami oveunyangwa yayisasu kaha nawaundungo kuvilinga vyakuhe-nga.” 24 Shimona akumbulwi-le ngwenyi: “Enu malunga, ngu-lombelenuko mujila yakulembe-lela kuli Yehova, mangana ha-vyumevi munavuluka hazenekekunguwana chuma numba chi-mwe.”

25 Shikaho omu valingile hi-vanakumisa kwambulula kana-wa unjiho nakuhanjika mazuaYehova, vakindulukile kuYelu-salema, kahomu vayilenga, va-mbulwilenga mujimbu wamwa-za mumembo amavulu avaSama-liya.

26 Oloze kangelo kaYehovaahanjikile kuli Fwilipu ngwe-nyi: “Katuka, yako kusulo kuji-la yakufuma kuYelusalema na-kuya kuNgaza.” (Eyi hijila yahi-ta mupambo.) 27 Ngocho, aka-tukile nakuya, kaha aliwanyi-ne nachilolo umwe wakaEcho-pa uze apwile nachihela chachi-nene muchiyulo chamwanganawapwevo Kandese wavaEchopa,kaha apwile nawa muka-kula-ma luheto lwosena lwamwanga-na. Ou lunga ayile kuYelusalemanakulemesa Kalunga, 28 olo-ze apwile jino nakukindulukaoku natwame mulitemba lye-nyi nakutangila helu mukandawakapolofweto Isaya. 29 Ngo-cho shipilitu yambile kuli Fwi-lipu ngwayo: “Pandama kwaka-mwihi uhate kulitemba kaneli.”30 Fwilipu alahilile kusali yali-temba kaha apwile nakumwi-vwa ali nakutangila helu muka-

nda wakapolofweto Isaya, kahaambile ngwenyi: “Uno vyuma ulinakutanga unavitachikiza chi-kupu tahi?” 31 Ikiye ambilengwenyi: “Uno chikupu nangu-hasa ngachilihi kuvitachikizachakuzeneka mutu wakungulu-mbunwinavyo?” Kaha amule-mbelelele Fwilipu anyine muli-temba atwame nenyi. 32 Jinomazu amuChisoneka aze apwi-le nakutangila helu shina awa,ngwavo: “Vamutwalile nge mu-koko nakumujiha, kaha nganamwamwanamukoko uze naho-lo kulu kuli muka-kumuteula,ngocho naikiye kalokolwele mu-kanwa kenyiko. 33 Halwolalwakumwinyisa, kavamuyulilemwaya chiyulo chakwolokako.Iya mwakahasa kulumbununamunona munona vyachisemu-nwino chenyi? Mwomwo kuyoyachenyi vanachifumisaho hama-vu.”

34 Jino uze chilolo akumbu-lwile Fwilipu ngwenyi: “Nguna-kukulembelela ungulweze, Unoou kapolofweto ali nakuvulu-ka iya? Ali nakulivuluka ive-ne tahi, nyi ali nakuvuluka mutuweka?” 35 Fwilipu alokolwelemukanwa kenyi, kaha aputuki-le naChisoneka chino kumwa-mbulila mujimbu wamwaza wa-Yesu. 36 Jino omu vapwile na-kuya mujila, vahetele kuze kwa-pwile meya, kaha uze chiloloambile ngwenyi: “Tala! Meyaawa; chuma muka nachinguho-nesa ami kungumbapachisa?”37 ——� 38 Ngocho uze chilo-lo ambile ngwenyi vemike lite-

Vil 8:37� Mazu anahono kupwa muvesiyino, talenu kwinyikila chamwishi haliMat 17:21.

Page 224: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

221 Saulu mwayanjisa vatu. Mwalumuka VILINGA 8:39–9:15

mba, kaha vosena vavali, naFwi-lipu nayauze chilolo, vashikumu-kile mumeya; kaha Fwilipu amu-mbapachishile. 39 Omu vaka-ndukile kufuma mumeya, shipi-litu yaYehovayamuhukwile Fwi-lipu washiwashi, kaha uze chilo-lo kahashile kumumona cheka-ko. Chipwe ngocho, atwalileholika naungeji wenyi nakuwahi-lila. 40 Oloze Fwilipu akalovo-kelele kuAzotu, kaha ahichilemungalila yosena nakutwalaholika kwambulula mujimbu wa-mwaza mujinganda josena pala-nga nomu akahetele kuKesaliya.

9 Oloze Saulu achipwile likanakuhwimasanyina tumba-

ji twaMwata nautenu, nakufwilakuvajiha, ngocho ayile kuli kapi-lishitu wakulitulaho, 2 amulo-mbele mikanda yakuya nayo ku-jisunangonga muNdamashiku,manganavosenavaze mwakawa-navakuli eyi Jila, namalunga na-mapwevo, akavanehe kuYelusa-lema vakukasa.

3 Jino omu apwile nakuya,apandamine kwakamwihi na-Ndamashiku, kaha kukasumu-ka mwilu hinamufuma mumunyiuze wamunyikilile hosena hazeapwile ikiye, 4 kaha alimbuki-lile hamavu, evwile lizu naliha-njika kuli ikiye ngwalyo: “OveSaulu, ove Saulu, uli nakungu-yanjishila ika?” 5 Ikiye ambi-le ngwenyi: “Ove Mwata, yoveiya?” Amukumbulwile ngwenyi:“Ami yami Yesu, ou uli nakuya-njisa. 6 Chipwe ngocho, katu-ka, ingila munganda, kaha nava-kulweza ovyo watela kulinga.”7 Jino malunga vaze vapwilenakutambuka nenyi vemanyi-ne oku vanafu chishima, kaha

lize lizu valivwile vene chikupu,oloze kavamwene mutu numbaumweko. 8 Jino Saulu akatu-kile hamavu, kaha numba tuhumeso enyi atonene, oloze kapwi-le nakumona chuma numba chi-mweko. Ngocho vamukwachi-le kulivoko nakumutwala mu-Ndamashiku. 9 Kaha hamaku-mbi atatu kamwenenga chumanumba chimweko, kaha kalilekochipwe kunwako.

10 Kaha muNdamashikumwapwile kambaji umwe va-vulukilenga ngwavo Ananyi-ya, kaha Mwata ambile kuli iki-ye muchakumumwenesa ngwe-nyi: “Ove Ananyiya.” Ikiye etavi-le ngwenyi: “Yami uno, Mwata.”11 Kaha Mwata ambile kuli iki-ye ngwenyi: “Katuka, yako ku-mukwakwa uze vavuluka ngwa-vo, Kwoloka, kahomu muhetakuzuvo yaYuta, ihula mutu va-vuluka ngwavo Saulu, waku-Talasu. Mwomwo ivwa, mutukana ali nakulomba, 12 kahamuchakumumwenesa, namo-no mutu vavuluka ngwavo Ana-nyiya mwengila muzuvo naku-munangika mavoko enyi ma-ngana aputuke kumona che-ka.” 13 Oloze Ananyiya aku-mbulwile ngwenyi: “Ove Mwa-ta, ou mutu ngunamwivungakuvatu vavavulu havyuma vya-vipi vyavivulu nalingi kulivaka-kujila jove muYelusale-ma. 14 Kaha neza nakuno na-wata wakuli vapilishitu vavale-mu mangana akase vosena vazenavasanyika halij ina lyove.”15 Oloze Mwata ambile kuli iki-ye ngwenyi: “Yako, mwomwo oumutu kuli ami napu chuma cha-kusakula, mangana akavilike li-jina lyami kuli vaka-mafuchi

Page 225: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VILINGA 9:16-31 Saulu mwamona cheka. Mwawana vaposetolo 222

nakuli vamyangana nakuli vanavaIsalele. 16 Mwomwo nangu-kamulweza hatoma vihuli vya-vivulu atela kukahitamo mwo-mwo yalijina lyami.”

17 Ngocho Ananyiya ayile na-kwingila muze muzuvo, kahaanangikile mavoko enyi hali iki-ye nakwamba ngwenyi: “Ovendumbwami Saulu, Mwata Yesuuze alisololanga kuli ove mu-jila muze wapwanga nakwizanangutumu mangana ngwenyiuputuke kumona cheka, kahanawa ngwenyi uzale nashipili-tu yajila.” 18 Hahaze vene mu-meso enyi mwaholokele vyumavyakufwana nge mavanda, kahaaputukile kumona cheka; ngo-cho akatukile, vamumbapachi-shile, 19 kaha alile vyakulyanakukwata ngolo.

Ngocho atwamine makumbiamwe natumbaji muNdamashi-ku, 20 kaha hahaze vene apu-tukile kwambulula vyaYesu mu-jisunangonga ngwenyi, Ou ikiyeMwanaKalunga. 21 Oloze vo-sena vaze vapwile nakumwi-vwilila valikomokelele nakwa-mba ngwavo: “Uno ou keshi iki-ye uze ajihile vosena vaze va-sanyikilenga halijina lyaYesumuYelusalema, kaha nawa ke-shi ikiye uze ejile kuno manga-na ngwenyi avakase nakuvatwa-la kuli vapilishitu vavalemukonyi?” 22 Oloze Saulu atwalile-ho lika nakukwata ngolo chiku-ma, kaha apwilenga nakupayi-sa vaYuleya vaze vatwaminengamuNdamashiku hakuvalumbu-nwina kanawa ngwenyi, ou ikiyeKulishitu.

23 Jino omu mwahichile ma-kumbi amavulu, vaYuleya va-

twamine punga mangana vamu-jihe. 24 Oloze yize punga yavovamutwamine, Saulu ayivwile.Kaha vapwile nakulama kuvi-kolo namusana naufuku manga-na ngwavo vamujihe. 25 Ngo-cho tumbaji twenyi vamumba-chile naufuku, vamuhakile mu-mutonga nakumulondwesa mu-lihanya lyahakembwe nakumu-zezumwina kuweluka.

26 Omu ahetele muYelusale-ma esekele kulipanjika kuli tu-mbaji; oloze vosena vamwivwi-le woma, mwomwo kavetavilengwavo hikambajiko. 27 Ngo-cho Mbalanape amuhakwilileko,kaha amutwalile kuli vaposetolonakuvalumbunwina munonamunona omu amwene Mwata ha-kuya mujila, nomu Mwata aha-njikile kuli ikiye, nomu omiki-le nakuhanjika mulijina lyaYesumuNdamashiku. 28 Kaha Sau-lu apwilenga navo hamwe, naku-litambwojokela kwenyi mukuli-hehwa muYelusalema, nakuha-njika mulijina lyaMwata mujilayakumika; 29 kaha ahanjikile-nga nakulipula jipami navaYule-ya vaze vahanjikilenga chiHela-se. Oloze vakivo vasakilengangwavo vamujihe. 30 Omu va-ndumbwenyi vatachikijile ngo-cho, vamunehele kuKesaliya,kaha vamusuwile ayenga kuTa-lasu.

31 Jino chikungulwilo chengi-lile mulwola lwakuunda muYule-ya mwosena namuNgalileya na-muSamaliya, kaha vachizami-shilenga; kahomu chapwilenganakumwivwa Yehova woma na-kutwama mwaya kuvendeje-ka chashipilitu yajila, chayile-nga lika nakutohwa.

Page 226: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

223 Petulu mwasangula Tavita. Kolonelyu VILINGA 9:32–10:4

32 Jino omu Petulu apwile na-kuhitangana mujingalila jose-na, ahetele nakuli vaka-kuji-la vaze vatwaminenga muLu-ta. 33 Kuze awanyineko lungaumwe, lijina lyenyi ikiye Ene-yase, uze asavalile myaka 8 ha-kahela kenyi, mwomwo apwilemuka-kalepa. 34 Kaha Petuluambile kuli ikiye ngwenyi: “OveEneyase, Yesu Kulishitu mwa-kuhindula. Katuka, ala kahelakove.” Kaha hahaze vene akatu-kile. 35 Jino vatu vosena vazevatwaminenga muLuta namu-chana chaShalone vamumwene,kaha valumukilile kuli Mwata.

36 Oloze muNjopa mwapwilekambaji umwe vavulukilengangwavo Tavita, kulyalumuna li-nalumbununa ngwavo, Ndokase.Ou pwevo azachilenga milimoyamwaza yayivulu nakuhana-nga mawana alutetelo. 37 Olo-ze hamakumbi aze avijile, kahaafwile. Ngocho vamusanyishilenakumusavalika mukapete ka-helu. 38 Jino hakuwana ngeLuta yapwile kwakamwihi na-Njopa, ngocho tumbaji hakwi-vwa ngwavo Petulu ali munga-nda kaneyi, vatumine malungavavali vayenga kuli ikiye va-kamulembelele ngwavo: “Ka-nda ushimbulako, twaya washikuli etu.” 39 Petulu hakwi-vwa ngocho, akatukile naku-ya navo hamwe. Kahomu ahete-le vamutwalile kukapete kahe-lu; kaha vatuliwe vamapwevovosena vejile kuli ikiye oku va-nakulila nakumulwekesa uvwa-lo wamukachi nauvwalo wahe-lu uze atongelenga Ndokase omuapwilenga navo. 40 Oloze Pe-tulu avalowelemo vosena, kaha

afukamine hamavu nakulomba.Jino alumukile nakutala chivi-mbi nakwamba ngwenyi: “OveTavita, katuka!” Kaha atonene,jino omu amwene Petulu, ahi-ndukile nakutwama. 41 Pe-tulu amwolovelele livoko lye-nyi, amukatwile, kaha asanyi-kile vaka-kujila navatuliwe va-mapwevo, avahanyineyo wa-mutonyi. 42 Chuma kana va-chitachikijile muNjopa mwose-na, kaha vatu vavavulu valumu-kile nakupwavaka-kwitava muliMwata. 43 Kaha Petulu atwa-mine makumbi amavulu muNjo-pa nauze muka-kukotongola ma-lambu vavulukilenga ngwavoShimona.

10 Jino muKesaliya mwapwi-le lunga umwe vavulukile-

nga ngwavo Kolonelyu uze apwi-le kapitau kalizavu lyamaswa-lale lize vavulukilenga ngwa-vo, lizavu lyavaItalya. 2 Ikiyeapwile mutu wakukomoka Ka-lunga nakumwivwawoma, nava-kuzuvo yenyi vosena nawa ha-mwe, kaha ahanyinenga vatumawana alutetelo amavulu, na-kulombanga lika mujila yakule-mbelela kuli Kalunga. 3 Kahakafwe haola yamuchitanu naji-wana� yachingoloshi, amwenekanawa kangelo kaKalunga mu-chakumumwenesa mweza kuliikiye nakwamba ngwenyi: “OveKolonelyu!” 4 Kolonelyu ashi-shikile uze kangelo, kaha evwi-le woma nakwihula ngwenyi:“Ove Mwata, ika?” Jino kange-lo ambile kuli ikiye ngwenyi:“Kulomba chove namawana ovealutetelo vinayi mwilu kupwa

Vil 10:3� Kafwe 15:00, kuputukila kula-va na 6:00 yachimene.

Page 227: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VILINGA 10:5-23 Petulu mwamona chimweso chatunyama 224

hivyumavyakukwanukilaho ku-meso aKalunga. 5 Ngocho,tuma jino malunga kuNjopa va-kasake Shimona uze vavulukanawa ngwavo, Petulu. 6 Ou lu-nga ali nakutwama naShimona,muka-kukotongola malambu,uze ali nazuvo yenyi kuchikulochakalungalwiji.” 7 Kahomuayile kangelo uze ahanjikile ne-nyi, Kolonelyu asanyikile vanga-mba jenyi vavali vakuzuvo, na-liswalale wakukomoka Kalungawahali vaze vamulaminenga shi-mbu yosena, 8 kaha avahichi-lilemo vyuma vyosena nakuva-tuma kuNjopa.

9 Lichako, omu vatwalilehokuya ungeji wavo nakuhetakwakamwihi nanganda yize, Pe-tulu ayile helu lyazuvo naku-lomba kafwe haola yamuchita-nu nayimwe.� 10 Oloze evwi-le zala, kaha asakile alyenga.Kaha shimbu vapwile nakuwa-hisa vyakulya, alezukilile mu-tulo, 11 kaha amwene mwi-lu munasokoloka, kaha chumachimwe chakumbachila cha-pwile nakufuma mwilu kwiji-va nge lihina lyalinene lize vana-kwachila kujisongo jalyo jiwanavali nakuchizezumwina hama-vu; 12 kaha mukachi mwapwi-le tunyama vamahinji awanaawana vosena, navyuma vyaku-halala hamavu vyosena, natuji-la vahelu vosena. 13 Kaha lizulyambile kuli ikiye ngwalyo:“Ove Petulu, katuka, jiha ulye-nga!” 14 Oloze Petulu ambi-le ngwenyi: “Nduma ove Mwa-ta, mwomwo ami kanda ngulye-ngangaho lyehi chuma chinapihi

Vil 10:9� Kafwe 12:00, kuputukila kula-va na 6:00 yachimene.

chipwe chamajiloko.” 15 Kahalizu lyambile cheka kuli ikiyengwalyo: “Vyuma natomesa lye-hi Kalunga ove kanda uvivulu-ka cheka ngwove vinapihiko.”16 Echi chasolokele ngocho ka-tatu, kaha hahaze vene chumachize chakumbachila vachitwa-lile cheka mwilu.

17 Jino shimbu Petulu apwilenakutatasana mumuchima we-nyi omu mwalumbunukilile chi-ze chakumumwenesa amwene,kumana mwaka malunga vazevatumine kuli Kolonelyu hi-vanehula lyehi okwo kwapwilezuvo yaShimona nakwimana ku-chikolo. 18 Kaha vasanyikilenakwihula numba nge Shimona,ou vavulukilenga ngwavo, Petu-lu kwali. 19 Omu Petulu apwi-le nakushinganyeka hachaku-mumwenesa amwene, shipilituyambile ngwayo: “Tala! Kuli ma-lunga vatatu vali nakukutonda.20 Ngocho katuka, shikumukaheshi, uyenga navo, kaha kandauhuhwasanako, mwomwo yamingunavatumu.” 21 Ngocho Pe-tulu ashikumukile heshi kulivaze malunga nakwamba ngwe-nyi: “Ami yami vene muli na-kutonda. Ika munejila kuno?”22 Vakivo vambile ngwavo: “Ka-pitau kamaswalale, Kolonelyu,lungawakwoloka, wakumwivwaKalunga woma uze nawa vasa-ngejekelenga kuli vaka-muyachiwavaYuleya vosena, vamulweza-nga jindongi jaKalunga kuhichi-la muli kangelo wajila manga-na vakutumine vatu vakulwe-ze uyenga kuzuvo yenyi, akevwevyuma muhanjika.” 23 Ngo-cho Petulu avengishile muzuvonakutwama navo.

Page 228: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

225 Sapi yamuchitatu. Kalunga katala kumesoko VILINGA 10:24-38

Kaha lichako, akatukile naku-ya, navandumbwenyi vamwe va-kuNjopa vayile nenyi hamwe.24 Kaha likumbi lyakavangiji-leho vengilile muKesaliya. JinoKolonelyu apwile nakuvava-ndamina, oku hanakungululalyehi vausoko wenyi namasepajenyi vaze alizangilenga navo.25 Omu Petulu apwile nakwi-ngila mukachi, Kolonelyu amu-sesele nakumuwana, kaha ali-mbilile hamavu kuvilyachilovyenyi, nakulifukula kuli iki-ye. 26 Oloze Petulu amukatwi-le nakwamba ngwenyi: “Imana;nayami nawa ngumutu kaha.”27 Kahomu apwile nakushimu-twila nenyi, engilile mukachi,awanyinemo vatu vavavulu va-nakunguluka, 28 kaha ambilekuli vakivo ngwenyi: “Enu mu-natachikiza kanawa ngwenu ka-vachitavisako kaYuleya kulika-ta namutu wakumuyachi weka,chipwe kumupandama. Chipwengocho, Kalunga nangulwezeami ngwenyi, kanda nguvulu-ka mutu ngwami napihi, chipwengwami wamajiloko. 29 Ngo-cho omu vangusanyikanga, amikangwakanyineko, nguneza.Shikaho ngulwezenu ovyo mu-nangusanyikila.”

30 Ngocho Kolonelyu ambilengwenyi: “Omu ngwapwanga na-kulomba muzuvo yami haola ya-muchitanu najiwana,� kafwemakumbi awana anahichimo lye-hi kuheta haola yino, ngwamo-nanga lunga wakuvwala uvwa-lo uvyakuma nemana kuli ami,31 kaha himwamba ngwenyi,‘Ove Kolonelyu, kulomba cho-

Vil 10:30� Talenu kwinyikila chamwishihavesi 3.

ve vanachivu, kaha mawana ovealutetelo vanawanuka kume-so aKalunga. 32 Shikaho tumavatu kuNjopa vakasanyike Shi-mona uze vavuluka nawangwavo, Petulu. Ou lunga alinakutwama muzuvo yaShimo-na, muka-kukotongola mala-mbu, kuchikulo chakalungalwi-ji.’ 33 Shikaho hahaze venengwakutuminanga vatu vaku-sanyike, kaha unalingi kanawaomu uneza. Kaha halwola luno,etu tuvosena tuneza kumesoaKalunga twivwilile vyuma vyo-sena ovyo vanakulweze kuli Ye-hova.”

34 Kaha Petulu hakwivwangocho, alokolwele mukanwakenyi nakwamba ngwenyi:“Ngunatachikiza jino ngwami,chamuchano vene Kalunga ka-tala vatu kumesoko, 35 olozemuli vaka-miyachi yosena, oueji kumwivwanga woma naku-linganga vyuma vyakwoloka,veji kumwitavilanga kuli Ka-lunga. 36 Kalunga atuminemazu kuli vana vaIsalele aku-vambulila mujimbu wamwazawakuunda kuhichila muli YesuKulishitu: Ou ikiye Mwata wa-vatu vosena. 37 Enu muna-tachikiza chihande chize va-hanjikilenga vatu mwahita Yu-leya yosena, chize chaputukili-le vene kuNgalileya, kufuma ha-lumbapachiso luze ambulwile-nga Yowano, 38 chize chaku-vuluka Yesu uze afumine ku-Nazaleta. Kalunga amuwavi-shile nashipilitu yajila nangolonawa, kaha ikiye ahichile mu-ngalila yosena nakulinga mwa-mwaza nakuhindulavosenavazevashinyinyikile kuli Liyavo-lo; mwomwo Kalunga apwilenga

Page 229: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VILINGA 10:39–11:10 Vaka-mafuchi vatete kumbapachisa 226

nenyi. 39 Jino etu tunapu tu-vinjiho kuvyuma vyosena vizealingile mungalila yavaYule-ya namuYelusalema; olozenyivamujihile nawa hakumusuki-ka hachitondo. 40 Kaha Kalu-nga asangwile Ou vene haliku-mbi lyamuchitatu nakumulingi-sa asoloke, 41 keshi kuli vatuvosenako, oloze kuli vinjihovazevatongwele chimweza kuli Ka-lunga, kuli etu vene, etu twali-le nenyi nakunwa nenyi omu ali-ngile hanasanguka lyehi ku-vafu. 42 Kaha nawa atulweze-le twambulile vatu mujimbu na-kuhana unjiho ngwetu, ou iki-ye vene Uze venyikile kuli Kalu-nga kupwa muka-kusopesavava-tonyi navafu. 43 Vapolofwetovosena vahana unjiho hali iki-ye ngwavo, weshowo mwafwele-la muli ikiye navamukonekela ji-shili jenyi kuhichilamulijina lye-nyi.”

44 Shimbu Petulu apwile na-kuhanjika vihande evi, shipilituyajila yejile hali vosena vaze va-pwile nakwivwilila mazu kana.45 Kaha vaka-kwitava vaze va-pwile vangalami, vaze vejile na-Petulu hamwe, valikomokelelemwomwo shipilitu yajila, yizeyapwa hiwana wakanyombo wa-kuli Kalunga, vapwile naku-yihingunwina nahavatu vaku-mafuchi eka nawa. 46 Mwo-mwo vavevwile vanakuhanjikamumalimi eka nakumutohwe-sa Kalunga. Jino Petulu aha-njikile ngwenyi: 47 “Kutalamutu mwahasa kukanyisa meyamangana ava vanatambula shi-pilitu yajila ngana mwayetu va-zeneke kuvambapachisa nyi?”48 Ngocho avalwezele ngwenyivavambapachise mulijina lyaYe-

su Kulishitu. Kahavakivo vamu-lombele atwame navo makumbiamwe.

11 Jino vaposetolo navandu-mbwetu vaze vapwile mu-

Yuleya vevwile ngwavo nava-tu vakumafuchi eka nawa vane-tavila mazu aKalunga. 2 Ngo-cho omu Petulu ejile kuYelusa-lema, vaze vapwile vaka-kuku-ndwiza ungalami vaputukile ku-mukokojwesa 3 ngwavo engi-lile muzuvo yamalunga vavilimanakulya navo. 4 Ngocho Petu-lu atwalileho lika nakuvalumbu-nwina munona munona ngwe-nyi:

5 “Ami ngwapwile mungandayaNjopa nakulomba, kaha ha-kulezukila mutulo, ngwamwenechakungumwenesa, chuma chi-mwe chakumbachila chili na-kufuma mwilu kwijiva nge li-hina lyalinene lize vanakwachi-la kujisongo jalyo jiwana valinakuchizezumuna, kaha chahe-tele kuli ami. 6 Hakushishi-kamo, ngwamwenemo tunya-ma vamahinji awana awana va-hamavu, natunyamavamuchipa-pa navyuma vyakuhalala natu-jila vahelu. 7 Kaha ngwevwi-le nawa lizu nalyamba kuli amingwalyo, ‘Ove Petulu, katuka,jiha ulyenga!’ 8 Oloze ngwa-mbile ngwami, ‘Nduma Mwa-ta, mwomwo mukanwa kami ka-nda mwingilengaho lyehi chu-ma chinapihi chipwe chama-jiloko.’ 9 Kaha lizu lyakufumamwilu lyakumbulwile kamuchi-vali ngwalyo, ‘Vyuma natomesalyehi Kalunga ove kanda uvivu-luka cheka ngwove vinapihiko.’10 Echi chasolokele ngocho ka-tatu, kaha vyuma vyosena vavi-

Page 230: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

227 Malwa nawepuka. Lijina—vaka-Kulishitu VILINGA 11:11-27

twalile cheka mwilu. 11 Kahahalwola vene luze, kuzuvo yizetwapwile kwemanyine malu-nga vatatu, vavatumine kwizakuli ami kufuma kuKesaliya.12 Ngocho shipilitu yangulwe-zele nguyenga navo, ngwayo ka-nda nguhuhwasanako. Navavavandumbwetu 6 nawa ngwayi-le navo, kaha twengilile muzuvoyayauze lunga.

13 “Kaha atwambulilile omuamwene uze kangelo nema-na muzuvo yenyi nakwambangwenyi, ‘Tuma vatu kuNjo-pa vakasanyike Shimona uzevavuluka nawa ngwavo, Petu-lu, 14 kaha ikiye mwakaku-lweza vyuma vize navikakulwi-la ove navakuzuvo yove vosena.’15 Oloze omu ngwaputukile ku-hanjika, shipilitu yajila yavaho-lokelele nge muze yatuholoke-lele etu hakuputuka. 16 Kahangwanukile mazu aMwata, muzeapwilenga nakwamba ngwenyi,‘Yowano ambapachishilenga na-meya, oloze enu navakamimba-pachisa muli shipilitu yajila.’17 Shikaho, kachi nge Kalungaavahanyine wana wakanyombowoumwe uze atuhanyine nayetunawa, etu tunetavila muli Mwa-ta Yesu Kulishitu, nyi ami yamiiyaze numba ngumukanyise Ka-lunga?”

18 Jino vakivo omu vevwilevyuma kanevi, vetavile mumi-chima yavo, kaha vamutohwese-le Kalunga ngwavo: “Chamwaza,navatu vakumafuchi eka nawaKalunga navetavisa vapihililenakwalumuka mangana vamonekuyoya.”

19 Ngocho vaze valimwangi-le mwomwo yamalwa aze epuki-le hali Setefwano, vayile mbwe

nakuFwenyisha nakuKupulu-su nakuAndeyoka, kaha kava-hanjikilenga mazu kuvatu veka-ko, kuvanga kuli vaYuleya kaha.20 Oloze malunga vamwe halivakivo vaze vafumine kuKupu-lusu nakuKulene, vaze vejile ku-Andeyoka, vaputukile kuhanji-ka kuvatu vaze vahanjikilengachiHelase, nakuvambulila muji-mbu wamwaza waMwata Yesu.21 Kaha nawa, livoko lyaYeho-va lyapwilenga navo hamwe,kaha vatu vavavulu vapwile jinovaka-kwitava, kaha valumukili-le kuli Mwata.

22 Mujimbu wakuvuluka va-kivo wahetele kuchikungulwi-lo chize chapwile muYelusale-ma, kaha vatumine Mbalana-pe ayenga mbwe nakuAndeyo-ka. 23 Omu ahetele kuze, ha-kumona likoji lyalinene lyaKalu-nga, awahililile nakuputuka ku-vakolezeza vosena vakakachile-nga lika kuli Mwata namuchimawakuzama mbe; 24 mwomwoMbalanape apwile lunga wa-mwaza wakuzala nashipilitu ya-jila nalufwelelo nawa. Kaha kuliMwata vawezeleleko vatu va-vavulu. 25 Ngocho Mbalanapeakatukile, ayile kuTalasu naku-tondatonda Saulu. 26 Kahomuamuwanyine, amunehele kuA-ndeyoka. Ngocho valikungulwi-lenga hamwe navo muchikungu-lwilo hamwaka wamuundu na-kunangula vatu vavavulu, kahakuAndeyoka kukiko vene vava-ngilile kuvuluka tumbaji kwese-ka nomu mwayile kutwaminyi-na chaKalunga ngwavo, vaka-Kulishitu.

27 Jino hamakumbi aze, va-polofweto vafumine kuYelu-salema nakwiza kuAndeyoka.

Page 231: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VILINGA 11:28–12:12 Kujiha Yakova. Petulu navamusokola 228

28 Kaha minavo umwe vavulu-kilenga ngwavo Angavu, ema-nyine nakuputuka kuhanjikakuhichila muli shipilitu ngwenyikumavu kwatwama vatu kwose-na kalinwomu kwizenga zala ya-kalombolombo; eyi zala kana ye-jile vene hamakumbi aze aKolo-chiu. 29 Kaha tumbaji vafwi-lilile kutuma vyuma vyakulika-fwa navyo kuli vandumbwavovaze vatwaminenga muYuleya,kweseka nomu ahashilile mutuhimutu; 30 kahomu mukikovalingile, vavitumine kuli va-kulwane hakuvihana kumavokoaMbalanape naSaulu.

12 Kafwe halwola luze, mwa-ngana Helote aputuki-

le kuyanjisa vamwe hali va-ze vapwile muchikungulwi-lo. 2 Kaha ajihile Yakova ndu-mbwaYowano napoko yamukwa-le. 3 Omu amwene ngwenyichinevwisa vaYuleya kuwaha,ayile nakukasa naPetulu nawa.(Echi chasolokele hamakumbiachiwanyino chajimbolo jaku-zeneka chimbalwila.) 4 Kahaamukwachile nakumuhaka mu-zuvo yaufunge, amuhanyine ku-mazavu akulishisashisa awa-na amaswalale aze apwile na-maswalale vawana vawana muli-zavu mangana vamulame mwo-mwo asakile ngwenyi omu nayi-kuma paseka numba amulovolekuvatu. 5 Ngocho Petulu va-mulaminyine muze muzuvo yau-funge; oloze chikungulwilo cha-pwile lika nakumulombelakochikuma kuli Kalunga.

6 Jino omu Helote apwilemwakamwihi nakulovola Pe-tulu, haufuku vene uze, Petu-lu asavalile tulo mukachi kama-

swalale vavali oku vanamuka-se malenge avali, kaha vaka-ku-lama vapwile kuchikolo nakula-ma zuvo yaufunge. 7 Jino kuliikiye kwemanyine kangelo ka-Yehova, kaha muze mukapetekazuvo yaufunge mwamunyiki-le zwalala. Uze kangelo anyi-kishile Petulu kuluhachi, amu-hindwile nakwamba ngwenyi:“Katuka washi!” Kaha malengeenyi aholokele kumavoko enyi.8 Uze kangelo ambile kuli iki-ye ngwenyi: “Vwala, likase me-ndelo ove.” Kaha alingile venengocho. Kukuminyinako, uzekangelo ambile kuli ikiye ngwe-nyi: “Vwalauvwalowovewaheluungukavangize lika.” 9 Kahaalovokele, atwalileho lika naku-mukavangiza, oloze katachikiji-le ngwenyi vize apwile nakuli-nga uze kangelo vyamuchanoko.Ikiye ashinganyekele ngwenyipamo ali nakumona chuma cha-kumumwenesa kaha. 10 Ka-homu vapulasanyine mukachikavaze vaka-kulama vatete na-vaze vamuchivali, vahetele ku-chikolo chafwelu chize chaku-lovokela munganda, kaha chi-ze chikolo chalisokolokelele chi-vene. Kahomu valovokele, vo-sena vayile mujila yimwe, kahahahaze vene uze kangelo amu-sezele. 11 Kahomu Petulu eu-lukile, ambile ngwenyi: “Ngu-natachikiza jino ngwami, chi-kupu vene Yehova atumanga ka-ngelo kenyi nakungupulululamulivoko lyaHelote nakuvyumavyosena vize vapwanga nakuta-lilila vaYuleya ngwavo navisolo-ka.”

12 Omu atachikijile ngocho,ayile kuzuvo yaMaliya, naye

Page 232: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

229 Petulu mwaliwana navandumbwenyi VILINGA 12:13–13:2

yaYowano uze vavulukile nawangwavo, Mako, kuze kwaliku-ngulwilile vavavulu nakulomba.13 Kahomu angongomwezelekuchikolo chakuwingililo, nga-mba wapwevo vavulukilengangwavo Londa, ejile nakutalako.14 Jino hakutachikiza kana-wa ngwenyi lizu kana lyaPetulu,kasokolwele kuchikoloko mwo-mwo yakuwahilila chikuma, olo-ze alahilile muzuvo nakuvalwe-za ngwenyi, Petulu nemana ku-chikolo kuweluka. 15 Vakivovambile kuli ikiye ngwavo: “Una-zaluka.” Oloze ikiye atwalileholika nakuhanjika nangolo ngwe-nyi vyuma apwile nakuvalwe-za vyamuchano. Kaha vakivovambile ngwavo: “Kahanyi ka-ngelo kenyi.” 16 Oloze Petu-lu apwile lika kuze nakungongo-mweza. Vakivo omu vasokolwe-leko vamumwene, kaha valiko-mokelele. 17 Oloze avaholese-le nalivoko lyenyi mangana va-hole kulu, nakuvalweza muno-na munona omu Yehova amulo-volanga muzuvo yaufunge, kahaambile ngwenyi: “Vyumevi ka-vyambululenu kuli Yakova na-kuli vandumbwetu.” Ngochoafumine kuze nakuya kuchihelacheka.

18 Jino omu kwachele, mulivaze maswalale mwepukile pi-ndangano yayinene hakusakakwijiva vyuma vyasolokele kuliPetulu. 19 Helote amutonde-le chikuma, kahomu ahonenekumuwana, avehwojwele vazevaka-kulama nakwamba ngwe-nyi vavatwale nakuvazangami-sa; kaha afumine kuYuleya, ayilekuKesaliya nakukatwama venekuze.

20 Jino Helote afutukilile chi-kumavatu vakuTule nakuShito-ne. Ngocho valinungile hamwenakwiza kuli ikiye, kahomu va-kunywile Mbalashitu uze apwi-le kaselwa kuzuvo yamwangana,vaputukile kushimutwila vya-kuneha kuunda, mwomwo lifu-chi lyavo lyatambwilenga kulyakufuma kulifuchi lyayou mwa-ngana. 21 Oloze halikumbi li-mwe lyachilika, Helote avwa-lile uvwalo wenyi wawanga-na, kaha atwamine hachitwamochakusopela nakuputuka kuha-njika kulikungumbuwa lyavatu.22 Kaha vaze vatu vakungulu-kile vaputukile kutambakanangwavo: “Olyo hilizu lyakalunga,kalyeshi lyamutuko!” 23 Kahahahaze vene kangelo kaYehovaamuvetele, mwomwo kamuto-hwesele Kalungako; kaha vamu-lile kuli mavunu, ngocho afwile.

24 Oloze mazu aYehova ayile-nga lika nakukula nakutanda.

25 Jino omu Mbalanape naSa-ulu vamanyishile mulimo wavowakutwala vyuma vyakukafwavatu muYelusalema, vakindulu-kile, kaha vambachile naYowa-no uze vavulukilenga ngwavo,Mako.

13 Jino muchikungulwilochamuAndeyoka, mwa-

pwile vapolofweto navaka-ku-nangula: Vapwile ou Mbalana-pe, ou Shimeyone uze vavulu-kilenga ngwavo, Nyijele, na-Lushiu wakuKulene, naMane-ne uze muvatangilile hamwe na-Helote muka-kuyula mbongi,kaha naSaulu. 2 Omu vapwi-le nakuzachilaYehova nakulijili-ka kulya, shipilitu yajila yambilengwayo: “Nguhandunwinenuho

Page 233: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VILINGA 13:3-18 Mbalanape naPaulu navavatuma vayenga 230

jino Mbalanape naSaulu vaye-nga kumilimo kaneyi ngunava-sanyikila.” 3 Jino omu valingi-le hivanalijilika lyehi kulya, na-kulomba, nakuvanangika mavo-ko avo, vavasuwile vayenga.

4 Ngocho ava malunga, haku-vatuma kuli shipilitu yajila, va-yile kuSelusha, kaha hakufumakuze vayile nawato mbwe naku-Kupulusu. 5 Kahomu vapwilemuSalame, vaputukile kwambu-lula mazu aKalunga mujisuna-ngonga javaYuleya. Vapwile na-Yowano nawa uze apwile muka-kuvakafwako.

6 Omu valingile hivanahichilyehi mulitungu lyosena lizembwe nakuPafwose, vawanyinelunga umwe wakaYuleya muka-kupanda kaha nawa kapolofwe-to wamakuli uze vavulukile-nga ngwavo Mbala-Yesu. 7 Iki-ye apwile hamwe nanguvulu Se-leju Paulu, lunga wakunanga-kana. Ou lunga asanyikile Mba-lanape naSaulu, mwomwo afwi-lile evwenga mazu aKalunga.8 Oloze ou Eluma muka-kupa-nda (mwomwo eli lijina Eluma,kulyalumununa lyalumbununangwavo muka-kupanda) aputu-kile kulihamika navo hakusakangwenyi atangule nguvulu ku-lufwelelo. 9 Jino Saulu uze va-vuluka nawa ngwavo Paulu, aza-lile nashipilitu yajila, kaha amu-shishikile chikuma 10 nakwa-mba ngwenyi: “Ove lunga wa-kuzala namakuli osena navili-nga vyavipi vyosena, ove mwa-naLiyavolo, ove muka-kole ku-vyumavyakwolokavyosena, ovekaweshi kulitwamina kutangisajijila jaYehova jakwolokako nyi?11 Ivwa jino, livoko lyaYehova

lili hali ove, kaha mupwa ukapu-puta, musana walikumbi kawe-shi kuumonako hatandoyimwe.”Kaha hahaze vene mbundu na-milima yamufwikile, kaha ayi-le noku noku nakutondatondavatu vamukwate kulivoko va-mutwaminyineko. 12 Jino uzenguvulu hakumona vyuma vizevyasolokele, alumukile naku-pwa muka-kwitava, mwomwoalikomokelele hakunangula ka-nechi chakuli Yehova.

13 Jino vaze malunga, hoha-mwe naPaulu, vakatukile nawa-to kuPafwose nakuheta kuPele-nga muPamafulya. Kaha Yowa-no avasezele, akindulukile kuYe-lusalema. 14 Oloze vakivo va-fumine kuPelenga nakwiza ku-Andeyoka muPishicha. Kaho-mu vengilile musunangonga ha-likumbi lyasambata, vatwamine.15 Jino omu Jishimbi naMazuaVapolofwetovalingile hivanavi-tange lyehi kumeso avatu, vaka-kutwaminyina musunangongavatumine lizu kuli vakivo ngwa-vo: “Enu malunga, enu vandu-mbwetu, kachi nge muli namazuamwe akukolezeza vatu, ahanji-kenu.” 16 Ngocho Paulu ema-nyine, kahomu avaholesele nali-voko lyenyi, ambile ngwenyi:

“Enu malunga, enu vaIsale-le, nayenu nawa vaka-kwivwaKalunga woma, ngwivwililenu.17 Kalunga kavatu avavaIsaleleasakwile vakakuluka jetu, kahaatohwesele vatu halwola vapwi-le vamwiza mulifuchi lyaEjipi-tu, kaha avalowelemo nalivokolyangolo. 18 Kaha kafwe ha-myaka makumi awana, Kalungaejivile kuvecha valilingilengatuhu vyuma vasakile mupambo.

Page 234: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

231 Yesu afwile oloze asangukile cheka VILINGA 13:19-36

19 Kahomu alingile hananonge-sa lyehi miyachi yeka 7 muli-fuchi lyaKanane, avapangililelize lifuchi kupwa uswana wavo;20 vyosenevi vyazachiwile ka-fwe hamyaka 450.

“Kahomu vyakumine vyume-vi, avahanyine vaka-kuyula va-vayulenga palanga nakuli kapo-lofweto Samwele. 21 Oloze ku-fuma haze, valombele vavahanemwangana, kaha Kalunga ava-hanyine Saulu mwanaKishe, lu-nga wakumuyachi waMbenjami-ne, hamyaka 40. 22 KahomuKalunga amufumishileho, ava-katwilile Ndavichi kupwa mwa-ngana wavo uze Kalunga aha-nyine unjiho hali ikiye ngwenyi,‘Ngunawane Ndavichi mwana-Yese, lunga ngwevwila kuwahakumuchima wami, uze mwakali-ngavyumavyosenavize ngwasa-ka.’ 23 Kaha kuvana vayou lu-nga, kukiko Kalunga nafumisamulwilo, Yesu, nakumuneha kuliIsalele kweseka nalushiko lwe-nyi. 24 Kaha shimbu apwileOu mulwilo kanda achize, Yowa-no alivangile kwambulila vatujaIsalele vosena vyalumbapachi-so luze lwapwa chinjikizo chaku-pihilila nakwalumuka. 25 Olo-ze omu Yowano apwile naku-kumisa mulimo wenyi, ambilengwenyi, ‘Enu munashinganye-ka ngwenu, ami yami iya? Amikeshi yami ikiyeko. Oloze ou alinakwiza munyima yami mende-lo akuvilyachilo vyenyi ami ka-ngwatelemo kuwakasununako.’

26 “Enu malunga, enu vandu-mbwami, enu vana vakuchi-saka chaApalahama, navaze va-li muli enu vaze veji kwivwa-nga Kalunga woma, mazu aulwi-

lo uno vanawatumu kuno kulietu. 27 Mwomwo vaka-kutwa-ma muYelusalema navaka-kuyu-la javo, Ou kavamutachikijile-ko, oloze omu vasopeselenga, va-teselengamo vyuma vahanji-kile muMazu avapolofweto, vizevene veji kutanganga haSamba-ta haSambata. 28 Kaha nu-mba tuhu kavamuwanyine na-mulongawakumujihilahoko, olo-ze vamulombele Pilatu manga-na vamujihe. 29 Jino omu va-kumishile kulinga vyuma vyose-na vize vasonekele vapolofwetohali ikiye, vamufumishile hachi-tondo nakumusavalika muchi-mbumbe. 30 Oloze Kalungaamusangwile kuvafu; 31 kahahamakumbi amavulu asolokele-nga kuli vaze vayile nenyi kufu-ma kuNgalileya nakuya kuYelu-salema. Ava vanapu jino vinjihojenyi kuli vatu.

32 “Ngocho etu tuli nakuvili-ka kuli enu mujimbu wamwa-za walushiko luze Kalunga ashi-kile vakakuluka jetu. 33 KahaKalunga nalutesamo lwosenakuli etu vana vavo hakumusa-ngula Yesu; nge muze vene va-chisoneka musamu yamuchiva-li ngwavo, ‘Ove umwanami, li-kumbi lyalelo lino ngunapu ngu-Iso.’ 34 Echi kusanguka amu-sangwile kuvafu mangana aze-neke kwiza cheka kukapola,achihanjika mumazu awa ngwe-nyi, ‘Enu vatu nangukamihanavize vyalikoji lyakwilila ngwa-shikile Ndavichi, vize vinatelakuvifwelela.’ 35 Ngocho aha-njika cheka musamu yikwavongwenyi, ‘Ove kaweshi kweche-lela ou alyononona apoleko.’36 Olozenyi Ndavichi azachile

Page 235: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VILINGA 13:37-52 Vaka-mafuchi navevwa, navetavila 232

mulimowaKalunga hamyaka ye-nyi, kaha asavalile tulo twa-kufwa, ngocho vamusavalikilekuze vapwile vakakuluka jenyi,kaha apolele. 37 Oloze uze va-sangwile kuli Kalunga kapole-leko.

38 “Shikaho, manenu ngumi-lweze jino enu vandumbwami,kuhichila muli Ou mukiko venevali nakumyambulila enu mazuakumikonekela jishili jenu;39 kaha kuvyuma vyosena vizevahonene kumisambisa kuhichi-la mujishimbi jaMose, weshowomwetava vanamusambisa lye-hi kuhichila muli Yesu. 40 Shi-kaho zangamenu mangana vyu-ma vanahanjika muMazu avapo-lofweto vizeneke kwiza hali enungwavo, 41 ‘Talenu, enu vaka-kulumbilisa, likomokelenu, le-langanenu, mwomwo ami ngu-li nakuzata mulimo hamakumbienu ano, mulimo uze kamweshichikupu kwitavilako numba ku-pwa tuhu mutu wakumilumbu-nwinawo munona munona.’ ”

42 Jino omu vapwile nakulo-voka, vatu vaputukile kuvale-mbelela mangana vihande evivakavihanjike cheka kuli va-kivo hasambata nayizaho nawa.43 Ngocho omu lizavu lyavaka-sunangonga lyalimwangile, va-Yuleya vavavulu vaze valemese-lenga Kalunga navatu vaze va-lumukile kupwa vaYuleya va-kavangijile Paulu naMbalanape,kaha vakivo hakuhanjika nava-tu kana ava, vaputukile kuvako-lezezavatwamenga lika mulikojilyalinene lyaKalunga.

44 Jino hasambata yakavile-ho, kafwe vatu vosena munga-nda vakungulukile hamwe na-

kwivwilila kumazu aYehova.45 Omu vaYuleya vamwene azemayongomena, vevwile lisungu,kahavaputukile kulingulula mu-jila yakasautu vyuma vize aha-njikilenga Paulu. 46 Kaha Pa-ulu naMbalanape vahanjikilemujila yakumika ngwavo: “Cha-pwanga chakutamo kuhanjikamazu aKalunga chatete kulienu. Oloze hakuwana nge mulinakuwakana kaha nawa enuvavene kamwalimwene ngwe-nu munatemo kupwa nakuyoyachahaya myaka yosenako, shi-kaho natwalumuka nakuya kulivaka-mafuchi eka. 47 Mwo-mwo naYehova atulweza muma-zu ano ngwenyi, ‘Ngunakuto-ngola upwenga umumunyi wava-ka-mafuchi eka, mangana upwe-nga uulwilo mbwe nakusongoso-ngo yamavu.’ ”

48 Omu vaka-mafuchi ekavevwile chuma kanechi, vapu-tukile kuwahilila, nakwali-sa mazu aYehova, kaha vose-na vaze vapwile namichima ya-mbwende yakutwala kukuyo-ya chahaya myaka yosena va-lumukile nakupwa vaka-kwita-va. 49 Kaha nawamazu aYeho-va ayile lika nakutandamwahitangalila yosena. 50 Oloze vaYu-leya vasowangijile mapwevo va-valemu vaze valemeselenga Ka-lunga, namalunga vavalemu va-munganda, kaha vaputukile ku-yanjisa Paulu naMbalanape na-kuvahangila kuweluka wajingi-za javo. 51 Ngocho vakivo va-vatotomwenene lukungu lwa-kuvilyachilo vyavo, kaha vayilekuIkonyume. 52 Kaha tumba-ji vatwalileho lika kupwa vaku-wahilila nakuzala nashipilitu ya-jila.

Page 236: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

233 Mutu navamuka muLusutala. VaHelase VILINGA 14:1-18

14 Jino muIkonyume, vengili-le hamwe musunangonga

yavaYuleya, kaha vahanjikilemujila yize yalingishile vatu va-vavulu chikuma vakuli vaYule-ya navaHelase valumuke naku-pwa vaka-kwitava. 2 Oloze va-Yuleya vaze vahonene kwitavavasowangijile vatu vakumafuchieka nakulumbula michima yavomangana vafumbukile vandu-mbwetu. 3 Shikaho vatwami-ne hatando yayisuku kuze na-kuhanjika nakumika nangolo ja-kuli Yehova uze asolwele unjihowamazu alikoji lyalinene hakwi-tavisa vinjikizo navyuma vya-kukomwesa vilingiwe kuhichi-la muli vakivo. 4 Ngocho vatuvavavulu vamunganda yize vali-handunwine hakachi; vamwevalipanjikile kuli vaYuleya, va-kwavo kuli vaposetolo. 5 Jinoomu vatu vakumafuchi eka na-vaYuleya navaka-kuyula javova-sakile kuvanyemukila manga-na ngwavo vavayanjise naku-vasa malolwa, 6 vakivo vevwi-le chuma kana, kaha vachinyi-nyine kujinganda jaLukanya na-Lusutala naNdeleve nakuvihelavyajingilikileko. 7 Kaha vayi-le lika nakuvilika mujimbu wa-mwaza kuze.

8 Jino muLusutala mwapwi-le nakutwama lunga wakulepu-ka kuvilyachilo vyenyi. Ou mutuapwile chitonji kufuma venekukusemuka chenyi, kaha ka-nda achitambukengaho lyehi.9 Ou lunga apwile nakwivwili-la Paulu omu apwile nakuha-njika, kahomu Paulu amushi-shikile chikuma nakumumonangwenyi ali nalufwelelo lwaku-tela kumuhindwilaho, 10 ngo-cho ahanjikile nalizu lyakuka-

nguka ngwenyi: “Katuka wima-ne navilyachilo vyove.” Kahaatumbukile, nakuputuka kuta-mbuka. 11 Kaha aze mayongo-mena hakumona chuma alingi-le Paulu, vahanjikile namazuakukanguka mulilimi lyavaLu-kanya ngwavo: “Tulunga vana-pu nge vatu, kaha vaneza kulietu!” 12 Kaha vaputukile ku-vuluka Mbalanape ngwavo, Zeu-se, oloze Paulu ngwavo Heleme-se, mwomwo ikiye ahanjikilengachikuma kuhambakana mukwa-vo. 13 Jino kapilishitu kaZeu-se uze apwile natembele yenyimwakamwihi nanganda, anehe-le vangombe namichama yajite-mo kuvikolo vyanganda, kahaikiye nawaze mayongomena va-sakile kuvahana mawana.

14 Oloze omu vaposetolo, va-Mbalanape naPaulu vevwilengocho, vapulile uvwalo wavowahelu nakulupukila mukachikalize liyongomena nakutamba-kana 15 ngwavo: “Enu malu-nga, ika muli nakulingila vyu-mevi? Nayetu nawa tuvatu, twe-ji kwivwanga nganomu mwejikwivwanga enu. Etu tuli naku-myambulila mujimbu wamwaza,mangana museze vyumevi vya-ufwefwelekete nakwalumukilakuli Kalunga ou ayoya, ou ata-ngile lilu namavu nakalungalwi-ji navyosena vilimo. 16 Kuvi-semunwinovyakunyima, echele-le vaka-mafuchi osena valita-mbukilenga tuhu mujijila javo,17 numba tuhu ikiye ahanyi-ne unjiho hakulinga mwamwa-za, hakumihana vula yakufu-ma mwilu, najingonde jakwi-ma mihako, nakusuulwisa mi-chima yenu navyakulya naku-mivwisa kuwaha.” 18 Numba

Page 237: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VILINGA 14:19–15:5 Paulu navamwasa malolwa muLusutala 234

tuhu vahanjikile vyumevi, olozevalipikile nawaze mayongomenahakuvakanyisa vahone kuvaha-na vimuna.

19 Oloze vaYuleya vejile ku-fuma kuAndeyoka nakuIkonyu-me, kaha vakunywile mayongo-mena, ngocho vashile Paulu ma-lolwa nakumukokela kuwelu-ka wanganda hakushinganye-ka ngwavo nafu lyehi. 20 Olo-ze omu tumbaji vamujingiliki-le, akondomokele nakwingilacheka munganda. Kaha lichakoafuminemo naMbalanape naku-ya kuNdeleve. 21 Omu valingi-le hivanavilika lyehi mujimbuwamwaza kunganda yize, naku-tunga tumbaji vavavulu, vaki-ndulukile cheka kuLusutala na-kuIkonyume nakuAndeyoka.22 Kaha vazamikishile myonoyatumbaji, vavakolezezele va-twamenga lika mulufwelelo, na-kwamba ngwavo: “Twatela kuhi-ta mumalwa amavulu hakwi-ngila muwangana waKalunga.”23 Kaha nawa, vavatongwelelevakulwane muchikungulwilo hi-chikungulwilo, ngocho hakuliji-lika kulya nakulomba, vavaku-njikile kuli Yehova uze vetavi-lile.

24 Kaha vapulasanyine muPi-shicha nakwiza muPamafulya,25 kahomu valingile hivana-hanjika lyehi mazu muPelenga,vayile kuAtalya. 26 Kufumakuze, vayile nawato kuAndeyo-ka kuze vavasolwelele lyehi liko-ji lyalinene lyakuli Kalunga ma-nganavazate mulimo uze vatese-lemo jino wosena.

27 Omu valingile hivanahetelyehi, kaha nawa hivanakungu-lwila lyehi chikungulwilo chose-na hamwe, vaputukile kuvahi-

chilamo vyuma vyosena vize ali-ngile Kalunga kuhichila muli va-kivo, nomu nawa asokolwelelevaka-mafuchi eka chikolo cha-kulufwelelo. 28 Ngocho va-twamine navaze tumbaji hata-ndo yayisuku.

15 Jino malunga vamwe veji-le kufuma kuYuleya naku-

putuka kunangula vandumbwe-tu ngwavo: “Kuvanga vamiji-hane kweseka nomu mwaya vi-lika vyaMose, mokomoko kave-shi kumilwilako.” 2 Oloze omuvalingile hivanalikokojwesa lye-hi chikuma naPaulu naMbalana-pe nakulipula navo jipami, vato-ngwele Paulu naMbalanape na-vakwavo vamwe mangana va-twale chihande kanechi kuli va-posetolo navakulwane kuYelusa-lema.

3 Ngocho omu chalingile chi-kungulwilo hichinavashinjikizalyehi, ava malunga vayile unge-ji wavo, kaha vapulasanyine mu-Fwenyisha namuSamaliya na-kulumbununa munona muno-na vyakwalumuka chavatu va-kumafuchi eka, kaha vevwishi-lenga vandumbwetu vosena ku-waha chikuma. 4 Omu vahete-le muYelusalema, vavatambwilenalikoji kuchikungulwilo, naku-li vaposetolo, nakuli vakulwa-ne, kaha vavahichililemo vyumavyosena vize alingile Kalungakuhichila muli vakivo. 5 Olo-ze vamwe vamukaliuka kakuha-nduka kavaFwaliseu, vaze va-lumukile nakupwa vaka-kwita-va vakatukile muvitwamo vya-vo nakwamba ngwavo: “Chate-la ava vatu vavajihane nakuva-lweza valamenga jishimbi jaMo-se.”

Page 238: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

235 Chihande chakujihana namanyinga VILINGA 15:6-22

6 Ngocho vaposetolo nava-kulwane valiwanyine manga-na vatale hachihande kanechi.7 Jino omu valipulile chiku-ma jipami, Petulu akatukile na-kwamba kuli vakivo ngwenyi:“Enu malunga, enu vandumbwa-mi, enu munatachikiza kanawangwenu kumakumbi akunyimaKalunga angusakwile ami mulienu mangana ngwenyi vaka-ma-fuchi ekavevwenga mazu amuji-mbu wamwaza mukanwa kami,mangana vetave. 8 Kaha Ka-lunga uze atachikiza vili mu-muchima asolwele unjiho haku-vahana ava shipilitu yajila, ngemuze alingile kuli etu nawa.9 Kaha kasolwele chihandwamukachi ketu navakivoko, olozeatomesele michima yavo mwo-mwo yalufwelelo. 10 Jino ika-ze muli nakwesekela Kalungahakuhaka toka hajishingo ja-tumbaji, eyi vahonene kumba-ta vakakuluka jetu chipwe yetuvene? 11 Oloze etu tunafwele-la ngwetu navakatulwila kuhi-chila mulikoji lyalinene lyaMwa-ta Yesu, ngana muze vafwelelanavakivo nawa.”

12 Ngocho lize lizavu lyosenalyaholele kulu, kaha vaputuki-le kwivwilila Mbalanape naPa-ulu omu vapwile nakuvahichi-lamo muvinjikizo vyavivulu na-muvyuma vyakukomwesa vizealingile Kalunga muli vaka-ma-fuchi eka kuhichila muli va-kivo. 13 Kahomu vakumishilekuhanjika, Yakova akumbulwi-le ngwenyi: “Enu malunga, enuvandumbwami, ngwivwililenu.14 Shimeyone� nahichimo lye-

Vil 15:14� Eyi hijila yikwavo yakusone-kelamo lijina lyaShimona (Petulu).

hi mwosena omu Kalunga avala-kanyine vaka-mafuchi eka lwolalwatete mangana ambatemo va-mwe muli vakivo vapwenga vatuvalijina lyenyi. 15 Omu muki-kovene mwaya naMazu aVapolo-fweto nawa, nge muze vasonekangwavo, 16 ‘Omu navikaku-mavyumevi, nangukakindulukanakutungulula cheka zuvo ya-Ndavichi yize yinashiuka; kahanangukatungulula vize vyayo vi-nalyenyeka nakukayikindulwi-sa cheka muze yapwile, 17 ma-ngana vatu vaze navakasalahovakahase kumutondatonda chi-kuma Yehova, hohamwe navatuvakumafuchi osenavaze vavulu-ka halijina lyami, mukiko mwa-nambe Yehova, ou ali nakuli-nga vyumevi 18 vatachikizakufuma kushikulu.’ 19 Shika-ho ami ngunamono ngwami vatuvakumafuchi eka vaze vali na-kwalumukila kuli Kalunga, ka-vatela kuvayanjisako, 20 olo-ze tuvasonekelenu mangana va-lihendenga kuvyuma vinapihimwomwo yakuvikombelela ku-makombelo, nakulihenda kuuji-la, nakuvyuma vyakunyotolola,nakumanyinga. 21 Mwomwokufuma kumyaka yakushikulu,Mazu aMose vanawambululangamunganda hinganda, kaha va-nawatangilanga helu mujisuna-ngonga hasambata hasambata.”

22 Jino vaposetolo navaku-lwane hohamwe nachikungu-lwilo chosena vachimwene ku-pwa chakutamo kusakula malu-nga vamwe muli vakivo naku-vatuma kuAndeyoka hamwe na-Paulu naMbalanape, vapwi-le ou Yuta uze vavulukilenganawa ngwavo Mbalasava, na-Shilase, malunga vaze vapwile

Page 239: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VILINGA 15:23–16:1 Paulu naMbalanape navalimbalaka 236

vaka-kutwaminyina muli va-ndumbwetu. 23 Kaha vasone-kele namavoko avo ngwavo:

“Etu vaposetolo nayetu vaku-lwane, etu vandumbwenu, tuna-meneka enu vandumbwetu va-kumafuchi eka, enu muli muA-ndeyoka, namuSulya, namuShi-lisha. 24 Tunevu ngwavo va-mwe vamuli etu vanamiyanjisanamazu avo nakulumbula myo-no yenu, numba tuhu etu katwa-vahanyine jishimbiko, 25 ngo-cho jino tunalivwasana tuvose-na kusakula malunga vakutu-ma kuli enu hamwe navatutwazanga, vaMbalanape naPau-lu, 26 malunga vaze vanechelyehi myono yavo mwomwo ya-lijina lyaMwata Yesu Kulishi-tu. 27 Shikaho tuli nakumi-tumina Yuta naShilase manga-na navakivo nawa vamilwezevyuma vyovimwe mutunwa twa-vo. 28 Mwomwo shipilitu yaji-la nayetu tunachimono kupwachakutamo kuhona kumiweze-lako chiteli cheka, shina vyume-vi vyavilemu kaha, 29 kulihe-ndanga kuvyuma vyakuvatwi-la kumakombelo, nakumanyi-nga, nakuvyuma vyakunyotolo-la, nakuujila. Kachi nge namuli-lamanga kanawa kuvyumevi,kaha namufukilanga. Twamenu-nga kanawa!”

30 Ngocho omu vavasuwileava malunga, vayile kuAndeyo-ka, kaha vakungulwilile hamwevatu vavavulu nakuvahana mu-kanda kana. 31 Kahomu va-kumishile kuutanga, vawahi-lilile hamazu akuvakolezeza.32 Hakuwana nge Yuta naShi-lase navakivo nawa vapwile va-polofweto, ngocho vakolezezelevandumbwetu namazu amavulu

nakuvazamikisa. 33 Ngochoomu valingile hivanashimbula-ko lyehi, vandumbwetu vavasu-wile mukuunda mangana vaki-nduluke kuli vaze vavatumine.34 ——� 35 Oloze Paulu na-Mbalanape vatwamine muAnde-yoka, nakunangula vatu nakuvi-lika mujimbu wamwaza wama-zu aYehova, hohamwe navakwa-vo veka vavavulu nawa.

36 Jino omu mwahichile ma-kumbi amwe, Paulu ambile kuliMbalanape ngwenyi: “Chiku-pu vene, tukinduluke cheka na-kutambukila vandumbwetu mu-nganda hinganda muze twambu-lwilile mazu aYehova manganatukamone omu vali.” 37 JinoMbalanape afwilile ambate na-Yowano uze vavulukilengangwavo, Mako. 38 Oloze Pau-lu ketavilile kumbata ou mutuvayenga nenyi hamweko, mwo-mwo avasele kuPamafulya na-kukana kuya navo kumulimo.39 Ngocho vaputukile kuliko-kojwesa chikuma, kaha valiha-ndunwine; ngocho Mbalanapeambachile Mako nakuya nenyinawato kuKupulusu. 40 Olo-ze Paulu asakwile Shilase, ka-homu valingile vandumbwetuhivanamuhane lyehi kumavokoaYehova amusolwele likoji lye-nyi lyalinene, akatukile nakuya.41 Kaha ahichile muSulya na-muShilisha nakuzamikisa viku-ngulwilo.

16 Ngocho ahetele kuNdele-ve nakuLusutala nawa.

Kaha kuze kwapwile kambajiumwe, lijina lyenyi ikiye Chi-

Vil 15:34� Mazu anahono kupwa muvesiyino, talenu kwinyikila chamwishi haliMat 17:21.

Page 240: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

237 “Zauka muno muMasetonya” VILINGA 16:2-17

moteu, mwana vasemene kulipwevo wakaYuleya muka-kwita-va, oloze ise apwile kaHelase,2 kahou Chimoteu vamusange-jekelenga kuli vandumbwetu va-muLusutala namuIkonyume.3 Paulu afwilile ambate ou lu-nga ayenga nenyi, ngocho amu-mbachile nakumujihana, mwo-mwo yavaYuleya vaze vapwile-nga muvihela kana vize, haku-wana nge vosena vatachikiji-le ngwavo ise apwile kaHela-se. 4 Jino omu vahichilengamujinganda, vapwilenga naku-sela vatu vaze vatwaminenga-mo jishimbi jize vakashile va-posetolo navakulwane vakuYe-lusalema, mangana vajilame-nga. 5 Shikaho vikungulwilovyatwalileho lika nakuzama mu-lufwelelo, kaha hakumbi haku-mbi vatu vapwile nakuya naku-vulilako lika.

6 Kaha nawa vahichile mu-Fwiluja namungalila yaNgale-sha, mwomwo shipilitu yajila ya-vakanyishile kuhanjika mazumungalila yaAja. 7 Omu vahe-tele kuMusha, vesekele ngwavovengile muMbitunya, oloze shi-pilitu yaYesu kayavetavishile-ko. 8 Ngocho vahambakanyi-ne Musha nakwiza kuTolowa.9 Kaha naufuku Paulu amwe-ne chuma chakumumwene-sa, amwene lunga wakuMase-tonya nemana nakumulembele-la ngwenyi: “Zaukamuno muMa-setonya utukafweko.” 10 Omuvene amwene chize chakumu-mwenesa, twasakile ngwetu tu-yenga muMasetonya, hakushi-nganyeka ngwetu Kalunga natu-sanyika mangana tukavilike mu-jimbu wamwaza kuli vakivo.

11 Shikaho twasunukile na-wato kufuma kuTolowa naku-ya swi nakuSamotelese, kahalichako twahetele kuNeyapo-le, 12 kaha kufuma kuze twa-yile kuFwilipi, nganda vayulile-nga vaLoma, yize yapwile nga-nda yayinene mungalila yaMa-setonya. Twatwamine maku-mbi amwe munganda kaneyi.13 Kaha halikumbi lyasambata,twalovokele kuchikolo changa-nda nakuya kuweluka kungengeyakalwiji kuze twashinganyeke-le ngwetu kukiko kwapwile chi-hela chakulombela; kaha twa-twamine nakuputuka kuhanji-ka kuli mapwevo vaze vakungu-lukile kuze. 14 Kaha pwevoumwe uze vavulukilenga ngwa-vo Luchiya, muka-kulanjisa ma-hina aungonyi, wakunganda ya-Tulachila, kaha nawa muka-kulemesa Kalunga, apwile na-kwivwilila, kaha Yehova aji-kwile mumuchima wenyi ma-ngana evwilile kanawa kuvyu-ma vize ahanjikilenga Paulu.15 Jino omu vamumbapachishi-le hohamwe navakuzuvo yenyi,atulembelelele ngwenyi: “Kachinge enu munangumono ngwenungunapu nguwakushishika kuliYehova, kaha ingilenu muzuvoyami mutwamemo.” Kaha atu-shinjilile palanga nomu twatwa-mine.

16 Kahomu twapwile nakuyakuchihela chakulombela, nga-mba umwe wapwevo uzeapwile nandemone wakutahi-sa, atuhumanganyine. Ou ka-nyike wapwevo apwilenga na-kunehela vakaka jenyi nganyoyayinene kuhichila mumulimowenyi wakutaha. 17 Ou ka-nyike wapwevo atwalileho lika

Page 241: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VILINGA 16:18-35 Paulu, Shilase navavaveta nakuvakasa 238

nakukavangiza Paulu nayetunakutambakana ngwenyi: “Avamalunga hivandungo jaKalungaWakulitulaho Chikuma, vazevali nakumyambulila jila yaulwi-lo.” 18 Kaha alingilenga ngo-cho hamakumbi amavulu. Ku-twala muze, chuma kana chafu-twishile Paulu kumuchima,kaha alumukile nakwamba kuliuze shipilitu ngwenyi: “Nangu-kwamba mulijina lyaYesu Kuli-shitu ngwami mulovoke.” Kahaalovokele haola vene yize.

19 Omu vakaka jenyi vamwe-ne jino ngwavo kalilo kavo kana-kumu, vakwachile Paulu naShi-lase nakuvakokela kuchilanjilokuli vaka-kuyula. 20 Kahomuvavatwalile kuli vakulwane va-fulumende, vambile ngwavo:“Ava malunga vali nakuneha lu-vundo chikuma munganda yetu.Vakivo hivaYuleya, 21 kahavali nakunangula vilika vyekavize kavatwitavisa etu kuvili-nga, chipwe kuvilamako haku-pwa etu tuvaLoma.” 22 Ngo-cho liyongomena lyavanyemu-kilile, kaha vakulwane vafulu-mende valwezele vatu vavapu-le uvwalo wavo, nakuvaveta ji-mbwechi. 23 Omu valingilehivanavavetevete lyehi chiku-ma, vavahakile muzuvo yaufu-nge, kaha valwezele uze muka-kulama kuzuvo yaufunge avala-me kanawa. 24 Ikiye hakumu-lweza ngocho, avambachile na-kuvahaka mukapete kahakachinakuvengisa mahinji avo muji-kuli.

25 Oloze mukachi kaufukuPaulu naShilase vapwile nakulo-mba nakwalisa Kalunga namya-so; kaha navafunge vakwavo va-

pwile nakuvevwilila. 26 Kahahahaze vene kwejile mundendawaunene, ngocho chihela chazu-vo yaufunge chalinyikile. Kahavikolo vyosena hahaze vene vya-sokolokele, najikuli javosenanawa jazokwojokele. 27 Omumuka-kulama kuzuvo yaufungealangumukile mutulo nakumo-na vikolo vyazuvo yaufunge vya-washi, asolomwene poko yenyingwenyi alijihe, mwomwo ashi-nganyekele ngwenyi vafungevanachinyimo lyehi. 28 Olo-ze Paulu atambakanyine nalizulyakukanguka ngwenyi: “Kandaulilemekako, mwomwo tuvose-na mutuli muno!” 29 Ngochoalombele manongo, kaha alu-pukilile mukachi, jino hakuli-zuzukila nawoma, alimbilile ha-mavu kumeso aPaulu naShilase.30 Jino avalowelemo nakwambakuli vakivo ngwenyi: “Enu va-myata, vyuma muka ngwatelakulinga mangana vangulwile?”31 Vakivo vambile ngwavo: “Ita-vila muli Mwata Yesu, kaha na-vakulwila, nayove navava vaku-zuvo yove nawa.” 32 Kaha va-hanjikile mazu aYehova kuli iki-ye hohamwe navosena vaze va-pwile muzuvo yenyi. 33 Kahaavambachile nakuya navo hao-la vene yize yaufuku nakuvako-sa hajimbandu javo. Jino ikiyenavakuzuvo yenyi vosena vava-mbapachishile hahaze vene.34 Ngocho avengishile muzuvoyenyi, avawahishilile vyakulyakumesa, kaha awahililile chiku-ma navaze vakuzuvo yenyi vose-na hakumona jino ngwenyi neta-vila lyehi kuli Kalunga.

35 Omu kwachele, vaze va-kulwane vafulumende vatumi-ne tupasu vakambe ngwavo:

Page 242: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

239 Vaka-Mbeleya navakekesa Visoneka VILINGA 16:36–17:11

“Vakasununenu ovo malunga.”36 Ngocho uze muka-kulamakuzuvo yaufunge atwalile mazuavo kuli Paulu ngwenyi: “Vaku-lwane vafulumende vanatumumalunga ngwavo enu vavali va-tela kumikasununa. Shikaho lo-vokenu jino, liyilenu tuhu kwe-nu mukuunda.” 37 Oloze Pau-lu ambile kuli vakivo ngwenyi:“Vatuvetelanga kumeso avatuchakuzeneka kutusopesa, haku-pwa etu tuvaLoma, nakutuhakamuzuvo yaufunge; kaha vatulo-wele jino kupenge? Nduma! Ve-zenga vavene vatulovolemo na-kutushinjikiza.” 38 Ngochovaze tupasu vayile nakwambu-lula awa mazu kuli vakulwanevafulumende. Kaha vakivo ve-vwile woma omu vevwile ngwa-vo malunga kana hivaLoma.39 Ngocho vejile nakuvalembe-lela, kahomu vavalowelemo na-kuvashinjikiza, vavalombele va-fume munganda. 40 Omu valo-vokele muze muzuvo yaufunge,vayile kuzuvo yaLuchiya, kaho-mu vamwene vandumbwetu, va-vakolezezele, kaha vafuminekonakuya.

17 Kaha vahichile jino muA-fwipole namuApolonya,

nakwiza kuTesolonyika kuzekwapwile sunangonga yavaYu-leya. 2 Jino kweseka namuzealingilenga Paulu, engilile mu-kachi kuli vakivo, kaha hajisa-mbata jitatu alijingishile navomuVisoneka, 3 avalumbunwi-nyine nakuvalweza unjiho kwe-seka nomu vasoneka ngwenyi,chatelele Kulishitu kumona lu-yando nakusanguka cheka ku-vafu, kaha ngwenyi: “Ou Yesunguli nakumyambulila ami, iki-

ye vene Kulishitu.” 4 Ngochovamwe valumukile nakupwavaka-kwitava, kaha valikachilenaPaulu naShilase, kaha navatuvavavulu vakuli vaHelase vazevalemeselenga Kalunga nama-pwevo vavalemu vavavulu nava-kivo nawavalingile vene ngocho.

5 Oloze vaYuleya hakwivwalisungu, vakungulwile malu-nga vakuhuka vaze vapwile na-kwimajala kuchilanjilo nakutu-nga lizavu lyandombo, kaha va-katwile chizungo munganda.Ngocho valukukile zuvo yaYa-sone nakutondatonda Paulu na-Shilase mangana vavanehe kuli-zavu lyandombo. 6 Omu va-honene kuvawana, vakokelele-mo Yasone navandumbwetu va-mwe nakuvatwala kuli vaka-ku-yula nganda oku vanakutamba-kana ngwavo: “Malunga vaze va-nanehenga pindangano kumavukwatwama vatu, vaneza nakunonawa, 7 kaha Yasone navata-mbula nachisambo. Malunga vo-sena ava, veji kulikanganga ku-jishimbi jaKesale nakwambangwavo kuli mwangana weka,Yesu.” 8 Omu liyongomena na-vaka-kuyula nganda vevwilevyumevi, vavangulukile; 9 ka-homu valingile hivanatambulalyehi chijikilo kuli Yasone naku-li vakwavo, vavasuwile vayenga.

10 Jino kuheta naufuku, va-ndumbwetu vasuwile Paulu na-Shilase mangana vayengakuMbeleya. Kahomu vahete-le kuze, vengilile musunango-nga yavaYuleya. 11 Jino vatuvamuMbeleya vapwile namu-chima wamwaza chikuma kuha-mbakana vaze vamuTesolonyi-ka, mwomwo mazu vawetavilile

Page 243: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VILINGA 17:12-25 Vaka-Epikule navaka-Shitoke 240

namuchima wakwanguhwa,kahavakekeselenga kanawa mu-Visoneka hakumbi hakumbi ma-ngana vamone numba nge vyu-ma kana muvyaya vene ngana.12 Shikaho vavavulu hakachikavo valumukile nakupwa vaka-kwitava, kaha namapwevo vava-lemu vavaHelase, namalunga va-vavulu nawa valingile vene ngo-cho. 13 Oloze omu vaYuleyavakuTesolonyika vatachikijilengwavo Paulu nambulula mazuaKalunga nakuMbeleya nawa,vayile nakuze nawamanganava-kasowangize mazavu avatu na-kuvevwisa kupihya. 14 Jinohahaze vene vandumbwetu va-suwile Paulu ayenga kukalunga-lwiji; olozenyi Shilase naChi-moteu vasalile kuze. 15 Olo-ze vaze vashinjikijile Paulu va-mutwalile mbwe nakuAtene, ka-homu alingile hanavalweze lye-hi ngwenyi vakalweze ShilasenaChimoteu vezenga washi kuliikiye, vakindulukile.

16 Jino shimbu Paulu apwi-le nakuvavandamina muAte-ne, afutukile mushipilitu yenyihakumona nganda kana yina-zale namakombelo. 17 Ngochoengilile musunangonga nakupu-tuka kulijingisa navaYuleya na-vatu veka vaze valemeselengaKalunga, kaha alijingishile nawahakumbi hakumbi navaze ali-wanyinenga navo kuchilanji-lo. 18 Oloze vaka-Epikule va-mwe navaka-Shitoke vaze va-pwile vaka-kukava manganaakaye, vaputukile kulipula ne-nyi jipami, kaha vamwe vapwi-le nakwamba ngwavo: “Vyumamukaze mwasaka kutulweza oumuka-kundengula?” Veka ngwa-vo: “Anakwivwakana nge muka-

kwambulula vyatulunga vaku-mafuchi eka.” Vambile ngochomwomwo apwile nakuvilika mu-jimbu wamwaza waYesu nawouwakusanguka. 19 Ngocho va-mukwachile nakumutwala haPi-li yaAlese, kaha vambile ngwa-vo: “Natuhasa kutachikiza echikunangula chachihya uli naku-nangula tahi? 20 Mwomwo ulinakuhanjika vyuma vimwe vya-ungeji kumatwitwi etu. Shi-kaho tunakusaka tutachikizemunatalikisa vyuma kanevi.”21 Mwomwo vaka-Atene vose-na, navaka-mafuchi eka vaze va-twaminenga kuze, hakushikamakavapwilenga nakushimutwilavyuma vyekako, shina kwambu-lula chipwe kwivwilila kuvyumavyavihya kaha. 22 Jino Pauluemanyine mukachi kavo haPiliyaAlese nakwamba ngwenyi:

“Enu malunga vamuAtene,ami ngunamono ngwami enumwasoloka kupwa muvaka-kwi-vwa tulunga woma kuhambaka-na vakwenu vosena. 23 Cha-kutalilaho, omu ngwapwanganakutambwojoka munganda na-kutalatala kanawa vyuma mwa-lemesa, ngwamonanga nawa liji-ko lyakulumbila limwe haze va-nasoneka ngwavo, ‘Kuli Kalu-nga Vazeneka Kutachikiza.’ Shi-kaho ou vene muli nakulemesachakuzeneka kutachikiza, iki-ye vene ou nguli nakwambululakuli enu. 24 Kalunga uze ata-ngile kaye navyosena evi vili-mo, Ikiye hakupwa Mwata wali-lu namavu, katwama mujite-mbele jakutunga namavoko-ko, 25 kaha nawa kaveshi ku-muzachila namavoko avatu kwi-jiva nge himuka-kukalikizako,mwomwo ikiye lyavene eji ku-

Page 244: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

241 Kalunga kapwa kaponya. Akwila naPilishila VILINGA 17:26–18:7

hananga vatu vosena kuyoyanakuhwima navyuma vyosena.26 Kaha kumutu umwe alowe-leko miyachi yavatu yosena ma-ngana ngwenyi vatwamenga ha-mavu hosena, kaha ahakilekolwola lwakutongola nakupu-la jingiza javihela vyakutwamavatu, 27 mangana vatondeto-nde Kalunga, chipwe vene ku-mupupuchila nakumuwana,mwomwo ikiye kapwa kwaku-suku nayetu tuvosena mutu hi-mutuko. 28 Ngachize twayo-ya, tweji kutambukanga, kahanawa twapwako mwomwo yaiki-ye, nge omu vahanjika vatu jenuvamwe vaka-kusoneka tushimu-twiji ngwavo, ‘Mwomwo nayetunawa tuvana venyi.’

29 “Shikaho etu hakupwa tu-vana vaKalunga, katwatela ku-shinganyeka ngwetu Kalungaafwana nge ulu, chipwe palata,chipwe lilolwa, chipwe nge vyu-ma vyakusonga nawino wavatuchipwe navyuma vatakako, ndu-ma. 30 Enga, Kalunga naliu-la myaka yize vatu vatwamine-nga chakuhona kutachikiza, olo-ze oholyapwa ali nakulwezavatukwosena ngwenyi vapihilile na-kwalumuka. 31 Mwomwo na-sakula lyehi likumbi lize najinyikukasopesamukwoloka kumavukwatwama vatu, kuhichila mulilunga uze atongola, kaha nafwe-lelesa nawa vatu vosena haku-wana nge namusangula lyehi ku-vafu.”

32 Omu vevwile vyakusangu-ka chavafu, vamwe vaputuki-le kumuhulamisa, oloze veka va-mbile ngwavo: “Natukeza na-kukwivwilila cheka hachihandekana.” 33 Ngocho Paulu afu-mine mukachi kavo, 34 olo-

ze malunga vamwe valipanjiki-le kuli ikiye, kaha valumuki-le nakupwa vaka-kwitava. Halivakivo hapwile naNdeyonyishu,muka-kuyula wazango yahaPiliyaAlese, napwevo umwe vavulu-kilenga ngwavo Ndamale, nava-kwavo veka nawa.

18 Omu vyakumine vyu-mevi, Paulu afumine ku-

Atene nakwiza kuKolinde.2 Kaha awanyine kaYuleyaumwe vavulukile ngwavo Akwi-la, wakusemukila kuPondu uzeapwile mukufuma kuItalya na-pwevo lyenyi Pilishila, mwo-mwo Kolochiu ahanyine lushi-mbi ngwenyi, vaYuleya vosenavafume muLoma. Ngocho Pau-lu ayile kuli vakivo, 3 jino ha-kuwana nge azachilenga mu-limo woumwe navakivo, ngochoatwamine kuzuvo yavo, kaha va-zachililenga hamwe, mwomwovapwilenga vaka-kutunga ji-mbalaka. 4 Oloze Paulu apwi-lenga nakuhanjika vihande mu-sunangonga hasambata hasa-mbata, kaha apwilenga nakuku-nyula vaYuleya navaHelase.

5 Jino omu Shilase naChimo-teu vejile kufuma kuMasetonya,Paulu aputukile kuhundanganamulimo wakwambulula mazu,kaha ambulilile vaYuleya ma-ngana asolole unjiho ngwenyi,Yesu ikiye Kulishitu. 6 Olozeomu vatwalileho lika kumuha-mika nakumusaula, atotomwe-ne uvwalo wenyi wahelu nakwa-mba kuli vakivo ngwenyi: “Ma-nyinga enu apwenga hamitweyenu. Ami ngunatomo. Kufu-ma vene oholili nanguya kuvatuvakumafuchi eka.” 7 Ngochoafumine kuze, ayile nakwingila

Page 245: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VILINGA 18:8-24 Paulu kumeso aNgalyo. Apolo 242

muzuvo yalunga umwe vavulu-kile ngwavo Chichiyu Yushi-tu, muka-kulemesa Kalunga,uze apwile nazuvo vanungasa-nyine nasunangonga. 8 OlozeKulishipu, muka-kutwaminyi-na musunangonga, alumukilenakupwa muka-kwitava muliMwata, navaze vakuzuvo ye-nyi vosena hamwe. Kaha nava-ka-Kolinde vavavulu vaze ve-vwile mazu, vaputukile kwitavanakuvambapachisa. 9 Kahanawa naufuku, Mwata ahanjiki-le kuli Paulu muchakumumwe-nesa ngwenyi: “Kanda wivwawomako, oloze twalaho lika ku-hanjikanga, kanda uhola kulu-ko, 10 mwomwo ami nguli na-yove, kaha kakweshi mutu mwa-kulukuka nakukulemekako;mwomwo nguli navatu vavavu-lumungandayino.” 11 Ngochoatwaminenga kuze mwakaumwe natukweji 6, nakunangulamazu aKalunga mukachi kavo.

12 Jino halwola Ngalyo apwi-le nguvulu kuAkaya, vaYuleyavalinungile hamwe nakufumbu-kila Paulu, kaha vamukwachilenakumutwala kuchitwamo cha-kusopela 13 nakwamba ngwa-vo: “Ou lunga ali nakukunyulavatu mangana valemesenga Ka-lunga mujila yalimbalaka naji-shimbi.” 14 Oloze omu Pauluasakile kuhanjika, Ngalyo ambi-le kuli vaYuleya ngwenyi: “EnuvaYuleya, kachi nge vyapwa-nga vilinga vimwe vyakuhenga,chipwe vyavipi chikuma, kachingunejiva kutwalaho lika naku-mivwilila. 15 Oloze hakuwanange hivikokojola kaha vyamazunamajina najishimbi jenu, vita-lenu enu vavene. Ami kangwa-sakile ngupwenga muka-kusopa

vyuma kaneviko.” 16 Shikahoavahangile kuchitwamo chaku-sopela. 17 Ngochovatu vosenavakwachile Sosetene, muka-ku-twaminyina musunangonga na-kuputuka kumuvetela kulutwelwachitwamo chakusopela. Olo-ze Ngalyo kahakile muchimawe-nyi kuvyuma kaneviko.

18 Omu Paulu alingile hana-twameko cheka makumbi ama-vulu, asalishile vandumbwetu,kaha afumine kuze nakuya na-wato kuSulya, hohamwe naPili-shila naAkwila, oho hanateulalyehi kumutwe wenyi muKene-keleya mwomwo yalushiko lwe-nyi. 19 Ngocho vahetele kuE-fwesu, kaha avasezele kuze; olo-ze ikiye ayile nakwingila musu-nangonga nakushimutwila nava-Yuleya. 20 Numba tuhu va-twalileho lika nakumulombamangana atwame cheka kuzehalwola lwalusuku, oloze ikiyeketavileko, 21 avasalishile na-kuvalweza ngwenyi: “Kachi ngeYehova netava, kaha nanguka-kinduluka cheka kuli enu.”Kaha afumine nawato kuEfwesu22 nakwiza kuKesaliya. Kahaayile� nakumeneka chikungu-lwilo, kufumaho ayile jino kuA-ndeyoka.

23 Kahomu alingile hanatwa-me lyehi makumbi amwe kuze,afumineko, apulasanyine muvi-hela vyosena vyamungalila ya-Ngalesha naFwiluja nakuzami-kisa tumbaji vosena.

24 Jino kaYuleya umwe va-vulukilenga ngwavo Apolo, wa-kusemukila kuAlekesandelya,ejile muEfwesu; apwile lungamuka-kuhanjika kanawa, kaha

Vil 18:22� Kafwe kuYelusalema.

Page 246: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

243 Ungeji wamuchitatu VILINGA 18:25–19:13

atachikijile chikuma Visoneka.25 Ou lunga vamunangwile na-mazu ahakanwa mwaya jila ya-Yehova, kaha ‘hakusava nashi-pilitu,’ apwile nakuhanjika na-kunangula mwakwoloka vyu-mavyakuvulukaYesu, oloze ata-chikijile kaha vyalumbapachisolwaYowano. 26 Aputukile ku-hanjika nakumika musunango-nga, kahomu Pilishila naAkwilavamwivwile, vamumbachile na-kumulumbunwina jila yaKalu-nga mwakwoloka. 27 Jino ha-kuwana nge asakile kuya ku-Akaya, vandumbwetu vasone-kelele tumbaji, vavalembelele-le vamutambule nalikoji. Ngo-cho omu ahetele kuze, akafwilechikuma vaze vetavile kuhi-chila mulikoji lyalinene lyaKalu-nga; 28 mwomwo asolwele ha-toma nangolo ngwenyi vaYuleyavalimbenja, oku ali nakuvalwe-za naVisoneka ngwenyi Yesu iki-ye Kulishitu.

19 Jino halwola lumwe, omuApolo apwile muKolinde,

Paulu apulasanyine mujingalilajakutunda nakwiza kuEfwesu,kaha awanyine tumbaji vamwe;2 kaha ambile kuli vakivo ngwe-nyi: “Omu mwalumukile naku-pwa muvaka-kwitava, mwata-mbwile shipilitu yajila tahi?” Va-kivo vambile kuli ikiye ngwavo:“Etu kanda tuchivwengaho lye-hi ngwavo kwatwama shipilituyajila.” 3 Kaha ambile ngwe-nyi: “Nyi vamimbapachishile na-lumbapachiso muka?” Vakivovambile ngwavo: “Nalumbapa-chiso lwaYowano.” 4 Pauluambile ngwenyi: “Yowano amba-pachishilenga nalumbapachisoluze lwapwa chinjikizo chaku-

pihilila nakwalumuka, nakulwe-za vatu vetavile muli uze apwi-le nakwiza munyimayenyi, ikiyevene Yesu.” 5 Vakivo hakwi-vwa ngocho, vavambapachishilemulijina lyaMwataYesu. 6 Ka-homu Paulu avanangikile ma-voko enyi, shipilitu yajila yejilehali vakivo, kaha vaputukile ku-hanjika mumalimi eka, nakupo-lofweta. 7 Vosena vapwile ka-fwe malunga 12.

8 Ngocho hatukweji vatatu,engililenga musunangonga na-kuhanjika nakumika, kaha aha-njikilenga vihande nakulijingisanavo mujila yakuvakunyula ha-vyuma vyawangana waKalunga.9 Oloze vamwe omu vanjinjili-le nakukana kwitava, nakusau-la eyi Jila kumeso avatu vose-na, Paulu afumine kuli vakivo,kaha natumbaji nawa avafumi-shileko, ngocho hakumbi haku-mbi ahanjikilenga vihande mu-zuvo yakukungulukila yahashi-kola yaTulanu. 10 Alingilengangocho hamyaka yivali, ngochovosena vaze vatwaminenga ku-ngalila yaAja, vaYuleya navaHe-lase, vevwilenga mazu aMwata.

11 Kaha Kalunga azachilengamilimo yangolo yakulipwila ku-hichila muli Paulu, 12 ngochovatu vambachilenga malesu na-mapunu� akumujimba wenyi na-kuwatwalanga kuli vaka-kuviza,kaha misongo yavafuminenga,navashipilitu vakuhuka nawavalovokelenga. 13 Oloze vaYu-leya vamwe vaze vatambwojo-kelenga kwosena nakulovola va-ndemone, navakivo vesekele ku-zachisa lijina lyaMwata Yesu

Vil 19:12� Mahina akuliuva hatulo aku-likinga nawo kumajilo.

Page 247: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VILINGA 19:14-28 Kwocha mikanda yavisava. Ndemetelyu 244

nakulivulukila vaze vapwile na-vashipilitu vakuhuka; kaha va-mbilenga ngwavo: “Nangumya-mba halijina lyaYesu ou vejikwambululanga kuli Paulu.”14 Jino kwapwile vana vamalu-nga 7 vakapilishitu wamulemuwakaYuleya uze vavulukilengangwavo Seva, navakivo nawavalingilenga ngocho. 15 Olozeshipilitu wakuhuka avakumbu-lwile ngwenyi: “Ami Yesu ngwa-mutachikiza, naPaulu nawa ngu-namwijiva; nyi enu yenu veya?”16 Ngocho lunga uze apwile na-shipilitu wakuhuka, avazombo-kelele, avapikasanyine vosenanakuvafungulula, ngocho va-chinyine muzuvo yize useleseleoku vanavalemeka. 17 Chumakana vachitachikijile kuli vaYu-leya navaHelase vosena vaze va-twaminenga muEfwesu; ngachi-ze vosenavevwile woma, kaha li-jina lyaMwataYesu valitohwese-lenga. 18 Kaha vavavulu vazevalumukile nakupwa vaka-kwi-tavavapwilenga nakwiza nakwi-tavila vilinga vyavo nakuvya-mbulula hatoma. 19 Kaha va-vavulu vaze valingilenga visavavanehele mikanda yavo hamwenakuyochela kumeso avatu vo-sena. Ngachize valavile jindandojayo, kaha vajiwanyine jinahe-te mujimbongo japalata 50,000.20 Ngocho mazu aYehova ayile-nga lika nakukula nakuzamamujila yangolo.

21 Jino omu vyakumine vyu-mevi, Paulu ajinyine mushipi-litu yenyi ngwenyi omu mwali-nga hanahichi lyehi muMaseto-nya namuAkaya, mwakaya ku-Yelusalema. Kaha ambile ngwe-nyi: “Omu nangukaheta kuze,ngwatela kukaya nakuLoma na-

wa.” 22 Ngocho atumine tu-mbaji twenyi vavali, ChimoteunaElasatu vaze vapwilenga na-kumuzachila vayenga kuMase-tonya, oloze ikiye asalile munga-lila yaAja, kaha ashimbwilemo.

23 Jino halwola luze, kwalo-vokele pindangano yayinene ku-talisa kulyeyi Jila. 24 Mwo-mwo kwapwile lunga umwe, liji-na lyenyi Ndemetelyu, muka-ku-fula palata, kaha anehelelengavitotombwe nganyo yayinenehakufulanga tujitembele twa-palata twaAletemese; 25 kahaikiye avakungulwilile hamwenavosena vaze vazachilenga mi-limo yangachize, nakwambangwenyi: “Enu malunga, enumunatachikiza ngwenu kumili-mo kaneyi kukiko vene tunawa-nyina luheto lwetu. 26 Kahanawa, enu munamono nakwivwaomu Paulu nakunyulavatu vava-vulu nakwalumunavishinganye-ka vyavo, keshi nge muno mu-Efwesu kahako, oloze kafwe na-mungalila yaAja yosena hakwa-mba ngwenyi ava tulunga vaku-tenga namavoko kaveshi chiku-pu tulungako. 27 Kaha nawachuma nachipihyako shina cha-kumona nge mulimo wetu ke-shi ukiko kaha navahombwanyi-sako nduma, oloze natembeleyakalunga wapwevo wamuneneAletemese navayimona kupwayamokomoko, kaha naukelengawenyi ou veji kuvumbikanga ku-vatu vamungalila yaAja yosenanakumavu kwatwama vatu, ka-linwomu vauhumbule.” 28 Va-kivo hakwivwa ngocho vakwa-chile matoto, kaha vaputukilekutambakana ngwavo: “Alete-mese wavaka-Efwesu apwa wa-munene!”

Page 248: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

245 Pindangano muEfwesu, nakuyitulisa VILINGA 19:29–20:3

29 Ngocho munganda yizemwapwile pindangano, kaha vo-sena valahilile hamwe muzu-vo yakuhemena, oku vali na-kukokangiza vaNgayu naAli-shitaku, malunga vaka-Maseto-nya vaze vatambukililenga ha-mwe naPaulu. 30 Paulu asaki-le kachi engile mukachi kulivaze vatu, oloze tumbaji kava-mwitavishileko. 31 Navatu va-mwe vaka-kulongesa viwanyi-no navyakuhemahema vaze va-pwile masepa jenyi vamutumi-nyine mazu nakumulembelelaahone kwingila muzuvo yakuhe-mena kuchina mwahaka mwo-no wenyi muponde. 32 Kahavamwe vapwile nakutambakanaava namwavo, ava nawa namwa-vo; mwomwo lize lizavu lyapwi-le mulihayihayi, kaha vavavu-lu kavatachikijile ovyo vyavali-ngishile valikungulwile hamwe-ko. 33 Ngocho vatu vafumishi-le Alekesande muze muliyongo-mena, kaha vaYuleya vamwi-mikile kulutwe; jino Alekesa-nde avaholesele nalivoko lye-nyi, asakile ngwenyi ahakulehachihande kana kumeso avatu.34 Oloze omu vamutachikijilekanawa ngwavo kaYuleya, vose-na vatambakanyine hamwe ka-fwe hajola jivali ngwavo: “Alete-mese wavaka-Efwesu apwa wa-munene!”

35 Omu alingile muka-kuso-neka vyuma vyamunganda ha-naholesa lyehi lize liyongomena,ambile ngwenyi: “Enu malungavamuEfwesu, mutu muka halienu uze azeneka chikupu kuta-chikiza ngwenyi nganda yava-ka-Efwesu yikiko yika-kulamatembele yaAletemese nachifwa-nyisa chize chaholokele mwilu?

36 Jino hakuwana nge vyumevinaumwe wauchi mwahasa kuvi-hamikako, shikaho mwatela ku-hola kulu, nakuzeneka kulingavyuma mukulusuka. 37 Mwo-mwo ava malunga munanehekuno, kavapwa vihwanga va-jitembeleko chipwe vaka-kusa-ula kalunga ketu wapwevoko.38 Shikaho kachi nge Ndemete-lyu navitotombwe vaze ali navovali namulonga namutu umwe,kwakusopela kwokukwo, na-vanguvulu nawa kuvali; veche-nu vezenga nakwambulula milo-nga vanalivulumuna. 39 Olo-ze kachi nge kuli vihande vye-ka munakutonda kuhambakanahalyevi, kaha vatela kuvivatwi-la kuliuka lyavaka-kuyula mwa-ya jishimbi. 40 Mwomwo na-tupwa muukalu chikupu, nava-tuhana mulonga wakufumbuki-la fulumende havyuma vinasolo-ka lelo, mwomwo katweshi ku-hasa kulumbununa ovyo vinali-ngisa eli lizavu lyandombo liku-ngulukile hanoko.” 41 Kaho-mu alingile hanahanjika lyehivyumevi, asuwile lize lizavu lya-vatu.

20 Omu chalingile chizungokana hichinaholo lyehi,

Paulu atumine vatu vasanyi-ke tumbaji, kahomu alingile ha-navakolezeza lyehi nakuvasali-sa, aputukile kuya nakutambwo-joka muMasetonya. 2 Omu ali-ngile hanahichi lyehi mujingali-la jize nakukolezeza tumbajinamazu amavulu, ejile muHe-lase. 3 Kaha atwamine tukwe-ji vatatu kuze, j ino hakuwa-na nge vaYuleya vamutwami-ne punga omu asakile kuya na-wato kuSulya, ngocho alumwine

Page 249: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VILINGA 20:4-20 Kusangula Yutuku. Kuzuvo hizuvo 246

vishinganyeka vyenyi nakuki-nduluka cheka mujila yakupu-lasana muMasetonya. 4 Kahavatu vaze vatambukilenga ne-nyi vapwile Sopate mwanaPulu-su wakuMbeleya, naAlishitaku,naSekundu vakuli vaka-Tesolo-nyika, naNgayu wakuNdeleve,naChimoteu, navaze vakungali-la yaAja, vaTukiku naTolofwi-mu. 5 Vakivo valivangile kuyakaha vatuvandaminyine muTo-lowa; 6 oloze etu twakatuki-le nawato kuFwilipi omu akumi-ne makumbi achiwanyino cha-jimbolo jakuzeneka chimbalwi-la, kaha mumakumbi atanu twa-hetele kuli vakivo muTolowa;ngachize twatwamine kuze ma-kumbi 7.

7 Halikumbi lyatete muchalu-mingo, omu twalikungulwile ha-mwe mangana tulyenga vyaku-lya, Paulu aputukile kuhanji-ka kuvatu vakungulukile, mwo-mwo ajinyine kukatuka likumbilyakavangijileho; kaha atwalile-ho lika nakuhanjika namukachikaufuku. 8 Ngocho mukapetekahelu muze twalikungulwili-le mwapwile manongo amavulu.9 Jino munjanena mwatwami-ne mukweze walunga umwe, liji-na lyenyi ikiye Yutuku, ikiyeasavalile chikuma tulo omu Pa-ulu apwile nakuhanjika, nga-chize andumukile oku ali mu-tulo nakuholokela hamavu ku-fuma hazuvo yahelu yamuchita-tu, kahavamunonele hanafu lye-hi. 10 Paulu ashikumukile he-shi, kaha alimbilile hali ikiyenakumukumbachila nakwambangwenyi: “Holenu, kanda namu-zungumukako, mwomwomwonowenyi muuli.” 11 Jino akandu-kile cheka kuzuvo yahelu na-

kuputuka kulya vyakulya. Kahaatwalileho lika nakushimutwilanavo swi nakukututuka chaliku-mbi, kufumaho akatukile naku-ya. 12 Ngocho vakivo vamba-chile uze mukweze walunga na-kuya nenyi wamutonyi, kahachavavendejekele chikuma.

13 Jino etu twalivangile kuyakuwato, kaha twasunukile naku-ya kuAso kuze twajinyine ngwe-tu tukengishileko Paulu muwa-to, mwomwo omu mukiko atu-lwezele, mwomwo ikiye ajinyinekuya kuze namahinji. 14 Ka-homu atuwanyine kuAso, twa-mwingishile muwato nakuya ku-Mitulene. 15 Jino lichako omutwafumine nawato kuze, twahe-tele kuze kwalitalasana naKiyo-se, oloze likumbi lyakavangijile-ho twemanyine kuSamose, kahalikumbi likwavo lyakavangijile-ho nawa twahetele kuMiletu.16 Paulu kasakile kuhita muE-fwesuko, kuchina ngwenyi mwe-nyekela lwola mungalila yaAja;mwomwo apwile nakwanguhwi-sa mangana nge nahase, akahe-te kuYelusalema halikumbi lya-chiwanyino chaPendekoseta.

17 Oloze omu apwile kuMile-tu atumine mazu kuEfwesu aku-sanyika vakulwane vachikungu-lwilo. 18 Omu vahetele kuliikiye, ambile kuli vakivo ngwe-nyi: “Enu munatachikiza kana-wa omu ngwapwilenga nenu ku-fumavene kulikumbi lyatete lizengwalyachile mungalila yaAja,19 nakumuzachilanga Mwatanakulinyisa chosena, namaso-ji, navyeseko vize vyanguwanyi-nenga hakungutwamatwama ji-punga kuli vaYuleya; 20 okunawa kangwalitwaminyine ku-milweza chuma chimwe chaku-

Page 250: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

247 Vakulwane navalila hakuya chaPaulu VILINGA 20:21-38

vyumavyanganyoko, chipwe ku-litwamina kuminangulanga ku-meso avatu vosena nakuzuvo hi-zuvoko. 21 Oloze ngwahanyi-ne kanawa unjiho kuli vaYule-ya nakuli vaHelase wakupihililanakwalumuka nakwiza kuli Ka-lunga nakupwa nalufwelelo muliMwata wetu Yesu. 22 Kahaivwenu jino, ami shipilitu yina-ngukwate, shikaho nguli naku-ya kuYelusalema. Numba tuhukangwatachikijile vyuma navi-kanguwana kuzeko, 23 olozeshipilitu yajila yili nakungulwe-za kuswa kumwe ngwayo ma-lenge namalwa vili nakungu-vandamina kunganda hinga-nda. 24 Chipwe ngocho, ka-ngweshi kumona mwono wamikupwa waulemuko, chikalu ku-ngunakumisa jila yami namuli-mo uze ngwatambwile kuli Mwa-ta Yesu wakuhana kanawa unji-howamujimbuwamwazawaliko-ji lyalinene lyaKalunga.

25 “Kaha ivwenu jino, amingunatachikiza ngwami wauchihali enu ngwambulilile wanga-na mwakamona cheka chihangachamiko. 26 Ngocho ngunami-sanyika mupwenga muvinjiho li-kumbi lyalelo ngwami ami ngu-natomo lyehi kumanyinga avatuvosena, 27 mwomwo kangwa-litwaminyine kumilweza mwo-sena mwaya punga yaKalunga-ko. 28 Hakenunga muchimakuvyuma vyayenu vavene, na-kuutanga wosena nawa, uze ha-ukiko vanamitongola enu kulishipilitu yajila kupwa tulama,mangana mufungenga chiku-ngulwilo chaKalunga chize ala-njile namanyinga aMwanenyi.29 Ami ngunatachikiza ngwami

omu nangulinga hingunayi lye-hi, tungunge vaulyanyi nava-kengila muli enu, kaha kaveshikukatetela utangako, 30 kahamuli enu vavene nawa namuka-katuka malunga vamwe nava-kahanjika vyuma vyakuhinga-ma mangana vakakoke tumbajivakavakavangizenga vakivo.

31 “Shikaho tonenunga, kahaanukenunga ngwenu hamyakayitatu, namusana naufuku, ka-ngwalitwaminyine kumilembe-lela mutu himutu namasojiko.32 Kaha jino ngunamihane kuliKalunga nakumazu alikoji lye-nyi lyalinene aze nawahasa ku-mitunga nakumihana uswanauze uli muli vosena vaze valingi-sa lyehi kupwa vajila. 33 Amikangwafwililile palata yamu-tu naumweko, chipwe ulu we-nyi, chipwe uvwalo wenyiko.34 Enu vavene munatachikizangwenu awa mavoko ami angu-zachilile vyuma vize ngwaka-likijile navaze nawa ngwapwi-le navo. 35 Ami ngunamihanechakutalilaho muvyuma vyose-na mangana ngwami nayenu ha-kukilikitanga chikuma muka-fwe vaze vazeya, kaha mwatelakwanukanga nawa mazu aMwa-taYesu, omu ambile ivene ngwe-nyi, ‘Kuhana cheji kunehangakuwahilila chikuma kuhamba-kana kutambula.’ ”

36 Kahomu atulishile ku-hanjika vyumevi, afukami-ne hamavu navakivo hamwe,kaha alombele. 37 Ngocho vo-sena valilile chikuma, kaha va-mukumbachilile Paulu nakumu-sweswenya chikuma, 38 mwo-mwo vevwile ushona chiku-manyi hamazu aze ahanjikile

Page 251: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VILINGA 21:1-16 Angavu mwahuhumuna Paulu 248

ngwenyi kaveshi kukamona che-ka chihanga chenyiko. Ngochovamushinjikijile swi nakuwato.

21 Kahomu twalingile hitu-nalihandununa lyehi navo

nakusununa wato, twayile swinakuKose, kaha likumbi lyaka-vangijileho twahetele kuLote-se, kaha hakufuma kuze twayilekuPatala. 2 Kahomu twawa-nyine wato uze wapwile nakuza-uka musali muFwenyisha, twa-nyinyinemo nakuya. 3 Omutwahetele haze twamwene ka-nawa litungu lyaKupulusu, twa-mbilile litungu kana kumuta-mba wachimoswe nakuya kuSu-lya, kaha twakasulikile kuTu-le, mwomwo oku kukiko vatele-le kulongolwela viteli vyapwilemuwato. 4 Ngocho twatonde-le tumbaji, kahomu twavawa-nyine, twatwamine navo kuzemakumbi 7. Oloze vakivo ku-hichila mushipilitu vamulweze-le Paulu kakavulu ngwavo ka-nda akalyata muYelusalema-ko. 5 Omu lwateselemo lwolaluze twatelele kutwama kuze,twakatukile nakutwalilila unge-ji wetu; oloze vakivo vosena, na-mapwevo navana, vatushinjiki-jileko nomu twalovokele mu-nganda yize swi nakuchikulo.Kaha twafukamine kuchikulonakulomba, 6 kaha twalisali-shile navo. Kufumaho twengililemuwato, oloze vakivo vakindu-lukile kumahyavo.

7 Kahomu twafumine nawa-to kuTule, twakahetele jino ku-Tolemai, kaha twamenekele va-ndumbwetu nakutwama navo li-kumbi limwe. 8 Lichako twa-katukile twayile nakuheta ku-Kesaliya, kaha twengilile mu-

zuvo yaFwilipu, muka-kwa-mbulula mujimbu wamwaza,uze apwile umwe wavaze malu-nga 7, kaha twatwamine ne-nyi. 9 Ou lunga apwile nava-na venyi vamapwevo vawanavavajike vaze vapolofwetele-nga. 10 Omu twalingile hitu-natwame lyehi makumbi ama-vulu kuze, kwejile kapolofwetoumwe kufuma kuYuleya, lijinalyenyi ikiye Angavu, 11 kahaejile kuli etu, atambwile muhyawaPaulu nakulikasawo kumavo-ko nakumahinji enyi nakwa-mba ngwenyi: “Shipilitu yajilayinambe ngwayo, ‘Omu mukikovaYuleya munavakakasa mwe-nya uno muhya muYelusalema,nakukamuhana mumavoko ava-tu vakumafuchi eka.’ ” 12 Jinoomu twevwile ngocho, etu na-vatu vakuchihela chize, twa-putukile kumulembelela ngwe-tu kanda mwaya kuYelusalema-ko. 13 Jino Paulu akumbulwi-le ngwenyi: “Ika muli nakuli-lila nakuzeyesa muchima wami?Enu mwatela kutachikiza ngwe-nu, ami kwami ngunalizange lye-hi, keshi nge kungukasa kahako,oloze nakufwa nawa kuYelusa-lema mwomwo yalijina lyaMwa-taYesu.” 14 Omu akanyine ku-kunyuka, ngocho twejivile kwi-tavila mumichima yetu nama-zu awa ngwetu: “Echenu mwayamuchima waYehova mulingiwe.”

15 Jino omu akumine maku-mbi kana, twawahishile vya-ungeji wetu, kaha twaputuki-le kuya kuYelusalema. 16 Olo-ze tumbaji vamwe vakuKesali-ya vayile nayetu hamwe naku-tutwala kuli Nasone waku-Kupulusu, kambaji umwe wa-kulivanga, mwenyazuvo yize

Page 252: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

249 Chilika chakulitomesa hatembele VILINGA 21:17-30

vatuwahishilile etu kutwama-mo. 17 Omu twahetele muYe-lusalema, vandumbwetu vatu-tambwile namuchima wakuwa-hilila. 18 Oloze likumbi lyaka-vangijileho Paulu engilile naye-tu hamwe muzuvo nakuya kuliYakova; kaha vakulwane vosenakuvapwile kuze. 19 Kaha ava-menekele nakuputuka kuvahi-chilamo munona munonavyumavize Kalunga alingile muli vaka-mafuchi eka kuhichila mumuli-mo wenyi.

20 Hakwivwa ngocho vaputu-kile kutohwesa Kalunga, kahavambile kuli Paulu ngwavo:“Ove ndumbwetu, unamono omuanavulu makombakaji avaka-kwitava muli vaYuleya; kaha vo-sena vali natwima yakukavangi-za Jishimbi. 21 Oloze jino va-nevunga lingwavo lyakwambangwavo ove unapunga naku-nangula vaYuleya vosena vamu-li vaka-mafuchi eka vasosolokekuJishimbi jaMose, hakuvalwe-za ngwove kanda vajihana vanavavoko, chipwe kulinga mwa-ya vilika vyetu vyachisemwa.22 Kaha jino natulinga ngachi-lihi? Mwomwo kukwivwa na-vakwivwa vene ngwavo uneza.23 Shikaho linga vyumevi natu-kulweza: Tuli namalunga vawa-na vaze vanalishiki lushiko na-Kalunga. 24 Mbata ava malu-nga uyenga navo, ukalitomesehamwe navakivo kweseka naji-shimbi nakuvafwetela vyosenanavakasaka, mangana namitweyavo nawa vakayiteule. Kahavatu vosena navakatachikizangwavo lingwavo vanakuvuluki-la ove kumana lyamakuli, olo-ze ngwavo nayove kumana uli

nakutambuka mukulonga, kahanawa uli nakulama Jishimbi.25 Olozenyi vaka-kwitava va-muli vaka-mafuchi eka, etu tu-navatumina lyehi mazu aze tu-nayulu ngwetu, vatela kulilama-nga kuvyuma vanavatwila ku-makombelo, nakumanyinga, na-kuvyumavyakunyotolola, naku-ujila.”

26 Jino lichako, Paulu amba-chile vaze malunga nakuyanavo, kaha alitomesele hamwenavakivo kweseka najishimbinakwingila mutembele, naku-valweza oho nawakakumina ma-kumbi akulitomesa mwaya Ji-shimbi, noho navahanyina wanawahali mutu himutu.

27 Jino omu makumbi 7 apwi-le kwakamwihi nakukuma, va-Yuleya vakuAja hakumona Pa-ulu mutembele, valingishile li-yongomena lyosena linehe li-wayanga, kaha vamukwachi-le 28 nakutambakana ngwa-vo: “Enu malunga vaIsalele, tu-kafwenuko! Ou ikiye lunga uzeeji kunangulanga vatu vosenakwosena vyuma vyakufwefulu-la vatu jetu, naJishimbi jetu, na-chihela chino, kaha nawa engi-shile navaHelase muno mute-mbele, ngocho najilulula chinochihela chajila.” 29 Mwomwohakavanga vamwene Tolofwi-mu wakuEfwesu ali hamwe na-Paulu munganda, kaha va-pwile nakushinganyeka ngwa-vo namutembele namwingisa-mo. 30 Kaha munganda yo-sena mwakatukile chizungo,kaha vatu vejile jimbushi, va-mukwachile Paulu nakumuko-kela kuweluka watembele, kahahahaze vene vasokele mapito.

Page 253: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VILINGA 21:31–22:5 Paulu navamulwila kuli maswalale 250

31 Kahomu vasakile ngwavovamujihe, kapitau wamukulwa-ne walizavu lyamaswalale ata-mbwile mujimbu ngwavo muYe-lusalema mwosena muli pinda-ngano; 32 kaha hahaze veneambachile maswalale natupitauvamaswalale nakulahila kuli va-kivo. Jino vakivo omu vamweneuze kapitau kamaswalale wamu-kulwane navaze maswalale, vali-twaminyine kuveta Paulu.

33 Jino uze kapitau kamaswa-lale wamukulwane apandaminekwakamwihi, kaha amukwachi-le nakulweza vatu ngwenyi va-mukase namalenge avali; kahaehwile ejive mutu kana navyu-ma nalingi. 34 Oloze vamwemuze muliyongomena vaputu-kile kutambakana ava namwa-vo, ava nawa namwavo. Ngochoomu ahonene kuwana mashinanamasongo mwomwo yaliuya,avalwezele vamutwale kuchilo-mbo chamaswalale. 35 Jinoomu Paulu ahetele kujindo-ndelo, maswalale vamuvelekelemwomwo lize liyongomena lya-pwile nautenu; 36 mwomwo li-zavu lyavatu lyavakavangijilenakutambakana ngwavo: “Muji-henu!”

37 Omu valingile ngwavo va-mwingise Paulu muchilombochamaswalale, ambile kuli uzekapitau kamaswalale wamuku-lwane ngwenyi: “Uno mungwita-visa nguhanjike mazu amwe kuliove tahi?” Ikiye ambile ngwe-nyi: “Kumana weji kuhanjika-nga chiHelase? 38 Ove keshiyove uze kaEjipitu asangumwi-ne vatu vafumbukile fulume-nde hamakumbi akunyima na-kumbata vasamalyamba 4,000

nakuvatwala mupamboko nyi?”39 Jino Paulu ambile ngwenyi:“Ami ngukaYuleya wakuTalasumuShilisha, ngumutu wakunga-nda yayilemu. Shikaho, nguna-kulembelela ngwami, ngwitavi-se nguhanjike kuvatu kanava.”40 Kahomu alingile hanamuha-ne lyehi lisesa, Paulu emanyinehajindondelo, aholesele vatu na-livoko lyenyi. Jino omu vaholelekulu, ahanjikile kuli vakivo mu-lilimi lyachiHepeleu ngwenyi:

22 “Enumalunga, enu vandu-mbwami, nenu vatata,

ngwivwililenu omu nanguliha-kwila kumeso enu.” 2 (Jinoomu vevwile ali nakuhanjikakuli vakivo mulilimi lyachiHepe-leu, vaholele kulu, kaha ambi-le ngwenyi:) 3 “Ami nguka-Yuleya, ngwasemukilile muTa-lasu yakuShilisha, oloze ngwa-tangilile munganda yino kutu-ngi yaNgamalyele, vanguna-ngwilenga mwosena mwaya Ji-shimbi javakakuluka jetu, kahangwapwilenga natwima yaku-muzachila Kalunga, nganomumuli nakulinga enu muvosena li-kumbi lyalelo. 4 Ami ngwaya-njishilenga vatu vakuli eyi Jilambwe nakukuvajiha, ngwaka-shilenga malunga namapwevonakuvatwalatwala kuzuvo yau-funge, 5 kaha kapilishitu wa-kulitulaho nalizavu lyavakulwa-ne vosena vanahase kupwa vi-njiho jami havyumevi. Kahangwatambwile namikanda kulivakivo yakuya nayo kuli vandu-mbwetu muNdamashiku, ngwa-yileko mangana ngwami navazevapwile kuze nawa ngukavane-he kuYelusalema vakukasa ma-ngana vavazangamise.

Page 254: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

251 Paulu navamwalumuna muNdamashiku VILINGA 22:6-23

6 “Kahomu ngwapwile naku-ya nakupandama kwakamwi-hi naNdamashiku, kafwe hamu-lungu, kukasumuka mwilu hina-mufuma mumunyi waunene na-kumunyikila hosena haze ngwa-pwile ami, 7 kaha ngwalimbu-kilile hamavu nakwivwa lizu na-lihanjika kuli ami ngwalyo, ‘OveSaulu, ove Saulu, uli nakungu-yanjishila ika?’ 8 Ami ngwa-kumbulwile ngwami, ‘Ove Mwa-ta, yove iya?’ Kaha ambile kuliami ngwenyi, ‘Ami yami YesuwakuNazaleta, ou uli nakuya-njisa.’ 9 Jino malunga vaze va-pwile nayami vamwene mumu-nyi, oloze kavevwile lizu lya-mutu uze apwile nakuhanjikakuli amiko. 10 Ngocho ngwa-mbile ngwami, ‘Ove Mwata, vyu-ma muka ngwatela kulinga?’Mwata ambile ngwenyi, ‘Katu-ka, yako muNdamashiku, kahamuze navakulweza vyuma vyo-sena ovyo vanakutongwela lye-hi kulinga.’ 11 Oloze hakuwa-na nge kangwahashile kumonachuma numba chimweko mwo-mwo yaupahu wamumunyi, ngo-cho vaze ngwapwile navo vangu-kwachile kulivoko nakungutete-kela, kaha ngwahetele muNda-mashiku.

12 “KahaAnanyiya, lungawa-kumwivwa Kalunga woma kwe-seka namwaya Jishimbi, uzevasangejekelenga kuli vaYule-ya vosena vaze vatwaminengakuze, 13 ejile kuli ami. Kahaemanyine mwakamwihi nayaminakwamba ngwenyi, ‘Ove Sau-lu, ove ndumbwami, tona cheka!’Kaha halwola vene luze ngwato-nene nakumumona. 14 Ikiyeambile ngwenyi, ‘Kalunga kava-kakuluka jetu nakusakula ma-

ngana ngwenyi utachikize mwa-ya muchima wenyi, umone Uzewakwoloka nakwivwa lizu lya-mukanwa kenyi, 15 mwomwonaupwangauchinjiho chenyi ku-vatu vosena havyumevi unamo-no nakwivwa. 16 Jino uli na-kulangishila ika? Katuka vaku-mbapachise, kaha sana jishilijove hakusanyikanga Mwata ha-lijina lyenyi.’

17 “Oloze omu ngwakindulu-kile kuYelusalema nakupwa mu-tembele nakulomba, ngwalezu-kilile mutulo, 18 kaha ngwa-mwene Mwatamwamba kuli amingwenyi, ‘Anguhwisako, fumawashi muYelusalema, mwomwokaveshi kuhasa kwitavila unji-howovewakunguvuluka amiko.’19 Kaha ngwambile ngwami,‘Ove Mwata, vakivovanatachiki-za kanawa ngwavo ami ngwaka-shilenga nakuvetaveta vaka-kwitava musunangonga hisu-nangonga; 20 kahomuvamwa-ngile manyinga achinjiho cho-ve Setefwano, nayami nawa ku-ngwemanyine nakulikundwizanavo nakulama uvwalo waheluwavaze vapwile nakumujiha.’21 Oloze ambile kuli ami ngwe-nyi, ‘Yakonga kwove, mwomwoami nangukutuma kwakusukukuli vaka-mafuchi eka.’ ”

22 Jino vakivo vatwalileholika nakumwivwilila nomuahanjikile mazu kana. Kahavahanjikile namazu akuka-nguka ngwavo: “Mutu wanga-na mujihenu afume hano hama-vu, mwomwo katelemo kuyo-yako!” 23 Jino hakuwana ngevapwile nakutambakana naku-tapwojola uvwalo wavo wahe-lu nakufundwila lukungu helu,

Page 255: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VILINGA 22:24–23:6 Kumutwala kuli vaka-Sunendeline 252

24 kapitau kamaswalale wamu-kulwane ambile ngwenyi vamwi-ngise Paulu muchilombo chama-swalale, nakwamba nawa ngwe-nyi vamwipule vikote ambulu-le, mangana atachikize ovyo vi-nalingisa numba vatu vatamba-kane ngocho. 25 Kahomu Pa-ulu vamwolwele mujimba we-nyi mangana vamwipule vikote,ambile kuli kapitau kamaswala-le uze emanyine hakamwihi nai-kiye ngwenyi: “Uno vachitavisakuli enu malunga kuveta mutuwakaLoma uze kanda vachiha-ne mulonga tahi?” 26 Jino uzekapitau kamaswalale hakwi-vwa ngocho, ayile kuli kapitaukamaswalale wamukulwane na-kwambulula ngwenyi: “Uno mu-linga muka nayou mutu? Mwo-mwo mutu kana hikaLoma.”27 Ngocho uze kapitau kama-swalale wamukulwane ayile na-kwamba kuli ikiye ngwenyi:“Ngulweze, uno ukaLoma tahi?”Ikiye ambile ngwenyi: “Eyo.”28 Jino uze kapitau kamaswala-le wamukulwane ambile ngwe-nyi: “Lisesa lyakupwa mwenya-lifuchi ngwalilanjile najimbongojajivulu.” Paulu ambile ngwenyi:“Oloze aminyi ngwasemuka na-lyo.”

29 Shikaho hahaze vene ma-lunga vaze vasakile kumwipu-la vikote mangana ambulule, va-musosolokele; kaha uze kapi-tau kamaswalale wamukulwaneevwile woma hakumona ngwe-nyi apwile kaLoma kaha nawaamukasanga mumalenge.

30 Jino lichako, omu apwilenakusaka atachikize kanawaovyo vaYuleya vanamuhanyinamulonga, amukasunwine, kaha

alwezele vapilishitu vavalemunavaka-Sunendeline vosenavali-kungulule. Ngocho anehele jinoPaulu nakumwimika mukachikavo.

23 Omu Paulu ashishikilechikuma vaka-Sunende-

line, ambile ngwenyi: “Enu ma-lunga, enu vandumbwami, amingunatwamenga nachivezu cha-mi chitoma kumeso aKalungaswi nakulelo lino.” 2 Hakwi-vwa ngocho, kapilishitu wakuli-tulaho Ananyiya alwezele vazevemanyine kwakamwihi naiki-ye ngwenyi vamuvete kukanwa.3 Jino Paulu ambile kuli ikiyengwenyi: “Ove muka-kulyonga,�Kalunga mwakuveta. Ove una-twame ngwove ungusopese kwe-seka namwaya Jishimbi, kahovemutu youmwe nawa uzombokeJishimbi hakwamba ngwove va-nguvete?” 4 Vaze vemanyinekwakamwihi vambile ngwavo:“Uno uli nakusaula kapilishituwakulitulaho waKalunga tahi?”5 Kaha Paulu ambile ngwenyi:“Enu vandumbwami, ami ka-ngwatachikizanga ngwami hika-pilishitu wakulitulahoko. Mwo-mwo vasoneka ngwavo: ‘Kawa-tela kuhanjika mazu amapi halimuka-kuyula vatu jenuko.’ ”

6 Jino omu Paulu amwenengwenyi chimbwa chimwechavatu chapwile chavaSatu-se, chikwavo chavaFwaliseu,atambakanyine muSunendeli-ne ngwenyi: “Enu malunga, enuvandumbwami, ami ngukaFwa-liseu, ngumwanavaFwaliseu.Ami vali nakungusopesela halu-talililo lwakusanguka chavafu.”

Vil 23:3� Chipwe, ove mbango yakukwi-ta napemba.

Page 256: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

253 Valifumbile mangana vamujihe Paulu VILINGA 23:7-20

7 Omu ahanjikile ngocho, viko-kojola vyakatukile mukachi ka-vaFwaliseu navaSatuse, kaha li-zavu lyalihandunwine hakachi.8 Mwomwo vaSatuse veji kwa-mbanga ngwavo, kakwatwamakusanguka chavafuko, ngwavokakwatwama kangeloko chipweshipilituko, oloze vaFwaliseuveji kuhanjikanga hatoma ku-meso avatu ngwavo vyosena evikuvyatwama. 9 Ngocho kwe-pukile mazu akulikalwomwoke-la, kaha vaka-kusoneka vamwevakuliuka lyavaFwaliseu ve-manyine nakuputuka kuhami-ka mujila yautenu ngwavo: “Etukatwawanyine mulonga muli oumutuko, oloze nge shipilitu chi-pwe kangelo ikiye ahanjikangakuli ikiye,—.” 10 Kahomu vi-kokojola vyatohwele chikuma,kapitau kamaswalale wamuku-lwane evwile woma ngwenyi Pa-ulu navamutanya, ngocho atu-mine lizavu lyamaswalale ngwe-nyi vamuhukule mukachi kavonakumuneha muchilombo cha-maswalale.

11 Oloze ufuku wakavangiji-leho Mwata emanyine kuli iki-ye nakwamba ngwenyi: “Umi-ka chikuma! Mwomwo nganomuunahane lyehi kanawa unjihomuYelusalema havyuma vyaku-nguvuluka ami, ngocho mukikonawa watela kuhana unjiho na-muLoma nawa.”

12 Omu kwachele, vaYuleyavalifumbile, valishingile lushi-ngo ngwavo kaveshi kulyako,chipwe kunwako kuvanga va-najihi Paulu. 13 Malunga vazevalifumbile nakulishinga lushi-ngo vahambakanyine 40;14 kaha vayile kuli vapilishitu

vavalemu nakuli vakulwane na-kwamba ngwavo: “Tunalishi-ngi lyehi etu vavene ngwetu ka-tweshi kulya chuma numba chi-mweko, kuvanga tunajihi Pau-lu. 15 Jino enu, navaka-Sune-ndeline, mwatela kulweza kapi-tau kamaswalale wamukulwanemangana amusuule Paulu kulienu nakulyongela nge muli na-kusaka cheka kuhituluka kana-wa muchihande chenyi. Olozeomu mwakalinga shimbu kandaachihete kwakamwihi, etu natu-kalizanga kumujiha.”

16 Oloze mwana walungavasemene kuli ndumbwaPau-lu wapwevo evwile kafutakavo vashinganyekele kulinga,kaha ayile, engilile muchilo-mbo chamaswalale nakumuhi-chilamo Paulu. 17 Ngocho Pa-ulu asanyikile kapitau kama-swalale umwe nakwamba ngwe-nyi: “Mutwale ou mukweze wa-lunga kuli kapitau kamaswa-lale wamukulwane, mwomwoali namazu amwe akumulweza.”18 Ngocho amumbachile naku-mutwala kuli kapitau kama-swalale wamukulwane nakwa-mba ngwenyi: “Uze funge Pau-lu angusanyikanga, kaha angu-lombanga ngwenyi ngunehe oumukweze walunga kuli ove,mwomwo ali namazu amwe aku-kulweza.” 19 Uze kapitau ka-maswalale wamukulwane amu-kwachile kulivoko lyenyi, ayilenenyi kupenge nakumwihwojo-la kwaukawavo ngwenyi: “Mazumuka unakusaka ngwove ungu-lweze?” 20 Ambile ngwenyi:“VaYuleya vanalivwasana kuku-lomba mangana ngwavo usuulePaulu kuli vaka-Sunendeline ha-mene, hakulyongela ngwavo vali

Page 257: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VILINGA 23:21–24:2 Navatwala Paulu kuKesaliya, kuli Fwelise 254

nakusaka vatachikize vyavivu-lu hachihande chenyi. 21 Olo-ze ove kanda uvetavilako, mwo-mwo malunga vakuhambakana40 vanamuswaminyina, vanali-shingi lushingo ngwavo kaveshikulyako chipwe kunwako kuva-nga vanamujihi; kaha oholili va-nalizange lyehi, vali nakuva-ndamina mazu ove akuvetavi-sa.” 22 Shikaho kapitau kama-swalale wamukulwane asuwileuze mukweze walunga nakumu-lweza ngwenyi: “Kanda mulwe-za mutu numba umwe ngwoveunangujimbwila vyumeviko.”

23 Kaha asanyikile tupitauvamaswalale vavali nakwambangwenyi: “Longesenumaswalale200 muyenga kuKesaliya haolayamuchitatu� yaufuku, navaka-tuvalu 70, navaka-makunga 200.24 Kaha nawa, nehenu tuvaluvamunyinyiseho Paulu manga-na vakamuhetese kanawa kulinguvulu Fwelise.” 25 Kahaasonekele mukandawamazu anongwenyi:

26 “Ami Kolochiu Lushase,ngunatumu mukanda kuli oveNguvulu Fwelise wamulemu:Ngunameneka mwane! 27 Oulunga vamukwatanga kuli vaYu-leya, kaha vasakanga ngwavovamujihe, oloze ami ngwalovo-kanga hahaze vene nalizavu lya-maswalale nakumupululula, ha-kwivwa ngwavo ikiye kaLoma.28 Jino hakusaka ngwami ngu-tachikize mulonga vanamuha-ne, ngwamutwalanga muSune-ndeline yavo. 29 Kaha ngwa-monanga ngwami mulonga va-namuhane unafumu havikokojo-

Vil 23:23� Kafwe 21:00, kuputukila ku-lava na 18:00 yachingoloshi.

la vyaJishimbi javo kaha, olozekavamuwanyine namulonga nu-mba umwe wakutela kumujihi-laho, chipwe kumukashilahoko.30 Jino hakuwana nge vana-ngulweze punga vanamutwame,ngocho ngunamutumu washiwa-shi kuli ove, nakulweza nawavaka-kumuhana mulonga ngwa-mi mulonga kana vanamuhanevawambulule kumeso ove.”

31 Shikaho vaze maswalalevambachile Paulu kweseka na-jindongi vavahanyine, kaha va-mutwalile kuAndepatale na-ufuku. 32 Jino lichako, valwe-zele vaze vaka-tuvalu vayenganenyi, kaha vakivo vakindulu-kile kuchilombo chamaswalale.33 Jino vaze vaka-tuvalu vahe-tele kuKesaliya, vahanyine uzemukanda kuli nguvulu, kaha va-hetesele nawa Paulu kuli iki-ye. 34 Ngocho nguvulu atangi-le uze mukanda nakumwihulaejive kungalila afuma, kaha ata-chikijile kanawa ngwenyi waku-Shilisha. 35 Jino ambile ngwe-nyi: “Nangwivwilila kanawa chi-hande chove omu naveza nawavaka-kukuhana mulonga.” Kahaambile ngwenyi vamulaminemuzuvo yaHelote yawangana.

24 Omu mwahichile maku-mbi atanu, kapilishitu wa-

kulitulaho Ananyiya ejile na-vakulwane vamwe, nalihakoumwe, lijina lyenyi ikiye Telutu-lu, kaha valwezele nguvulu mu-longa waPaulu. 2 Omu vamu-sanyikile, Telutulu aputukilekwambulula mulonga waPaulukuli Fwelise ngwenyi:

“Etu tweji kumonanga kuu-nda chachivulu kuhichila muliove, kaha nawa vyuma vili na-

Page 258: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

255 Paulu mwalihakwila kuli Fwelise VILINGA 24:3-20

kuwahilako lika mulifuchi linomwomwo yamangana ove aku-shinganyekela chimweza vya-kulutwe, 3 kaha shimbu yo-sena nakuvihela vyosena, vyu-mevi tweji kuvitambulanga na-kusakwilila chikumakuma, OveFweliseWamulemu. 4 Ami ka-ngweshi nakusaka kukuzezeka-ko, oloze nguli nakukulembele-la ngwami mulikoji lyove utwi-vwilile chachindende. 5 Mwo-mwo ou lunga napu kakulanga-nyi, muka-kuneha tato yakufu-mbukila fulumende muli vaYule-ya vosena vakumavu kwatwamavatu kwosena, kaha nawa ikiyetwamina wakaliuka kakuha-nduka kavaka-Nazaleta. 6 Iki-ye nawa uze asakile kujilululanatembele, oloze twamukwachi-le. 7 ——� 8 Ove lyavene ha-kumwihwojola unahase kulivwi-la vyuma vyosena evi tuli naku-muhanyina mulonga.”

9 NavaYuleya nawa vamunye-mukilile nakwitavila ngwa-vo vyuma kana vyamuchano.10 Omu nguvulu anengwile ku-mutwewenyi nakwitavisa Pauluahanjike, Paulu ambile ngwenyi:

“Hakutachikiza kanawangwami ove unapunga umuka-kuyula vaka-lifuchi lino hamya-ka yayivulu, ngocho ngunawa-hilila kulihakwila ami lyave-ne, 11 nge omu nayove nawaunahase kuwana unjiho ngwove,kamwahichile makumbi akuha-mbakana 12 kufuma haze ngwa-yile kuYelusalema nakulemesaKalungako; 12 kaha vakivokavanguwanyine nguli nakuli-

Vil 24:7� Mazu anahono kupwa muvesiyino, talenu kwinyikila chamwishi haliMat 17:21.

pula jipami namutu mutembe-leko, chipwe kusangumuna liza-vu linehe ndombo mujisuna-ngonga chipwe munganda yose-nako, nduma. 13 Numba vaki-vo vene kaveshi kuhasa kusolo-la unjiho wavyumevi vali naku-nguhanyina ami mulonga oho-lyapwako. 14 Oloze chuma na-ngwitavila kumeso ove shinangwami, ami nguli nakuzachi-la Kalunga kavakakuluka jetumulimo wajila nganomu mwayakulemesa vanakuvuluka vaki-vo ngwavo ‘kaliuka kakuhandu-ka,’ mwomwo ngwetavila vyu-ma vyosena vavuluka muJishi-mbi nevi vasoneka muMazu ava-polofweto; 15 kaha nguli nalu-talililo lwakuli Kalunga, lutali-lilo luze vali nalwo navava vatunawa, ngwami nakukapwa kusa-nguka chavaka-kwoloka nacha-vaka-kuhona kwoloka. 16 Shi-kaho vene ngweji kukilikichila-nga shimbu yosena manganangupwenga nachivezu chakuze-neka kuvulumuna mulonga ku-meso aKalunga nakumeso ava-tu. 17 Jino omu mwahichilemyaka yayivulu, ngwejile kulivaka-lifuchi lyami nguvahanemawana alutetelo, namawanaeka. 18 Omu ngwapwile na-kulinga vyumevi, vanguwanyi-ne mutembele hingunalitome-sa lyehi kweseka najishimbi, ka-ngwapwile nalizavu lyavatuko,chipwe kukatula liuyako. Oloze-nyi kwapwile vaYuleya vamwevakungalila yaAja 19 vaze va-telanga navakivo kwiza kume-so ove mangana nge nguli namu-longa havyuma kana, kaha va-nguhanewo. 20 Numba veneava malunga vali hano vechenu

Page 259: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VILINGA 24:21–25:8 Kusanguka chavaka-kwoloka navaka-kuhenga 256

vavuluke vavene mulonga va-nguwanyine nawo omu ngwema-nyine kumeso avaka-Sunende-line, 21 kuvanga pamo chumachize ngwatambakanyine omungwemanyine mukachi kavo,chakwamba ngwami, ‘Ami valinakungusopesela lelo kumesoenu hachihande chakusangukachavafu!’ ”

22 Oloze Fwelise hakutachi-kiza kanawa unjiho wayeyi Jila,emikile chihande kana nakwa-mba ngwenyi: “Nangukayula vi-hande vyenu heshoho mwakeji-la Lushase, kapitau kamaswala-le wamukulwane.” 23 Kahaalwezele kapitau kamaswala-le ngwenyi ou lunga vamulame,oloze kanda vamukasa malenge-ko, nakumulweza nawa ngwe-nyi kanda akanyisa masepa je-nyi kumuzakamako.

24 Omu mwahichile makumbiamwe, Fwelise ejile napwevolyenyi Ndulushila uze apwile ka-Yuleya, kaha asanyikile Paulu,amwivwililile ahanjike havyu-ma etavila muli Kulishitu Yesu.25 Kahomu apwile nakuhanjikahachihande chakuvuluka kwo-loka, namuchima wakulikanyi-sa, nakusopesa chize nachike-za, Fwelise alizuzukilile nawo-ma, kaha ambile ngwenyi: “Oho-lili yako tuhu kwove, oloze omunangukawana lwola lwambwe-nde, nangukakusanyika cheka.”26 Tuyokutuyoku nawa, ikiyeafwelelele ngwenyi Paulu pamomwamuhanako jimbongo. Shi-kaho apwilenga nakumusanyi-ka kakavulu nakushimutwila-nga nenyi. 27 Oloze omu mwa-hichile myaka yivali, Fwelise va-mushishile kuli Poloshu Fwese-

tu; jino Fwelise hakusaka ngwe-nyi vaYuleya vamwivwile usele-wa, amusezele Paulu wakukasamumalenge.

25 Omu alingile Fwesetu ha-nahete lyehi mungalila

yize nakuputuka kuyula, mwa-hichile kaha makumbi atatu,kaha afumine kuKesaliya na-kuya kuYelusalema; 2 kahavapilishitu vavalemu namalu-nga vavalemu vavaYuleya vamu-lwezele mulonga waPaulu. Ngo-cho vaputukile kumulembelela,3 nakumulomba avevwile usele-wa mangana atume vatu vane-he Paulu kuYelusalema, kahavakwachile punga ngwavo va-muswaminyine mangana vamu-jihile mujila. 4 Oloze Fwesetuavalwezele ngwenyi Paulu ate-la kutwama kuKesaliya naku-mulamina vene kuze kaha nawangwenyi kalinwomu akatukenakuyako. 5 Ngocho ambilengwenyi: “Veshovo vanapu va-twamina hakachi kenu, vakatu-ke nakuya nayami hamwe ma-ngana vakamuhane mulonga,kachi nge mutu kana nalingichuma chakuhenga chikupu.”

6 Ngocho omu alingile hana-twame lyehi navakivo kafwe ma-kumbi 8 nyi 10 ngana, ayile ku-Kesaliya, jino lichako atwaminehachitwamo chakusopela, kahaalwezele vatu vanehe Paulu.7 Ikiye omu ejile, vaYuleya vazevejile kufuma kuYelusalema ve-manyine kuli ikiye jingulwishi,vamuhanyinenga milonga yayi-vulu yayipi chikuma, yize kava-hashile kusolola unjihoko.

8 Oloze Paulu alihakwililengwenyi: “Ami kangwalingileshili numba yimwe kuJishimbi

Page 260: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

257 Fwesetu mwambulula kuli mwangana Angalipa VILINGA 25:9-22

javaYuleya, chipwe kutembele,chipwe kuli Kesaleko.” 9 JinoFwesetu hakusaka ngwenyi va-Yuleya vamwivwile uselewa,amukumbulwile Paulu ngwenyi:“Kutala musaka kuya kuYelusa-lema vakakusopesele kuze ku-meso ami havyumevi tahi?”10 Oloze Paulu ambile ngwe-nyi: “Ami ngunemana kuchi-twamo chaKesale chakusope-la, kuno kukiko vatela kunguso-pesela. Ami kangwalingile chu-ma chachipi kuli vaYuleyako,nge omu unejiva nayove nawa.11 Kachi nge ngunapu chikupungumuka-kuhengesa nakuvulu-muna mulonga wakutela kufwa,ami kangweshi kuchina kufwa-ko; oloze nge vyuma kana valinakunguhanyina mulonga ka-vyeshi vyamuchanoko, kaha ka-kweshi mutu ali nalisesa lyaku-nguhana kuli vakivo mwomwoyakusaka kuvevwisa kuwaha-ko. Ngunalombo chihande cha-mi vakachisope kuli ivene Kesa-le!” 12 Jino Fwesetu, omu ali-ngile hanahanjika lyehi nalizavulyavaka-kutwama punga, aku-mbulwile ngwenyi: “Unalombolyehi chihande chove vakachiso-pe kuli ivene Kesale; kahaze na-uya vene kuli Kesale.”

13 Jino omu mwahichile ma-kumbi amwe, mwangana Angali-pa naMbelenyise vejile muKesa-liya mangana vameneke Fwese-tu. 14 Ngocho omu vatwaminekuze makumbi amavulu, Fwe-setu amuhichililemo mwanganamulonga wosena waPaulu ngwe-nyi:

“Kuno kuli lunga umwe vase-zele mwafunge kuli Fwelise,15 kahomu ngwapwile kuYe-

lusalema, vapilishitu vavale-mu navakulwane javaYuleyavangulwezele mulonga wenyi,nakungulomba ngwavo ngumu-sopese nakumuhana mulonga.16 Oloze ngwavakumbulwilengwami, lushimbi lwavaLomakalwetavisa kuhana mutu ku-mavoko avaka-kumuhana mulo-nga hakusaka kaha kuvevwisakuwahako shimbu kanda achili-mone navo meso nameso naku-hasa kulihakwila ivene mulo-nga vanamuhane. 17 Shika-ho, omu vejile vosena kuno, amikangwalangishileko, oloze li-chako ngwatwamine hachitwa-mo chakusopela, kaha ngwa-lwezele vatu vanehe uze lunga.18 Omu vemanyine vaze vaka-kumuhana mulonga, kavamu-vulukilile vyuma vyavipi ngeomu ngwashinganyekele ami-ko. 19 Oloze vapwile nakuli-pula nenyi kaha jipami hachi-hande chakulifukula kutulungatwavo, nahali lunga umwe va-vuluka ngwavo Yesu uze afwi-le, oloze uze avulukilenga Paulungwenyi wamutonyi. 20 Ngo-cho, omu ngwahonene mwaku-linga havikokojola kana, ngwa-mwihwile numba nge mwasakakuya kuYelusalema vakamuso-pesele kuze havihande kanevi.21 Oloze omu Paulu alombelengwenyi vamukase mumalengenakuvandamina Angusutu Wa-mulemu akayule mulonga we-nyi, ngocho ngwalwezele vatuvamulame palanga nomu nangu-kamutuma kuli Kesale.”

22 Jino Angalipa ambile ku-li Fwesetu ngwenyi: “Naya-mi nawa ngunakusaka ngumwi-vwe ou lunga.” Fwesetu ambile

Page 261: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VILINGA 25:23–26:10 Mwemana kumeso amwangana Angalipa 258

ngwenyi: “Naukamwivwa hame-ne.” 23 Kaha lichako, Anga-lipa naMbelenyise vejile nau-kelenga waunene, kaha vengi-lile muzuvo yakusopela milo-nga hohamwe natupitau vama-swalale vavakulwane namalu-nga vaka-ulemu vamungandayize, kaha Fwesetu alwezelevatu vanehe Paulu, ngocho va-munehele. 24 Fwesetu ambilengwenyi: “Ove Mwangana Anga-lipa, nayenu malunga muvose-na muli nayetu muno, munamu-mono ou lunga, ou vene vangu-lombele vaYuleya vosena naku-Yelusalema nakuno nawa ngwa-vo nguvahaneyo, nakutambaka-na ngwavo katela kuyoya cheka-ko. 25 Oloze ami ngwamwenengwami kalingile chuma chaku-tela kufwilako. Shikaho ou lu-nga, omu alombele ngwenyi va-kamuyule kuli Angusutu Wamu-lemu, ngocho ngwambile ngwa-mi nangumutuma. 26 Olozeami kangweshi navimwe vya-kusonekela Mwata wami halyoumutuko. Shikaho ngunamunehekumeso enu, chikumanyi kume-so ove, ove Mwangana Angalipa,mangana hakukumisa kuhehwo-jola mulonga wenyi, ami nguwa-ne vinangusoneka. 27 Mwo-mwo ami ngunamono ngwamikacheshi chamanganako kutu-ma funge chakuzeneka kuvulu-ka mulonga vanamuhaneko.”

26 Angalipa ambile kuli Pa-ulu ngwenyi: “Ngunakwi-

tavila ulihakwile ove lyavene.”Jino Paulu olwele livoko lyenyinakuputuka kulihakwila ngwe-nyi:

2 “Ove Mwangana Angalipa,ngunawahilila hakulihakwila le-

lo kumeso ove havyuma vyo-sena evi vananguvulukila vaYu-leya, 3 chikumanyi mwomwoove ukuluwa muvilika vyosenavyamuli vaYuleya namuvyumaveji kulikokojwesanga. Shikahongunakulombo ngwami unguta-lilile chikoki nakungwivwililakanawa.

4 “Enga, chiyoyelo ngunayo-yonga kufuma kuunyike wamiomu ngwatwaminenga mulivaka-lifuchi lyami namuYelusa-lema, vanachitachikiza kuli va-Yuleya vosena 5 vaze vangwi-jivile kunyima, kaha kachi ngevanasake, vanahase kunguha-nyina unjiho ngwavo ngwapwi-lenga ngukaFwaliseu wamukali-uka kakuhanduka kaze kakavi-lenga chikuma mwaya kuna-ngula chetu. 6 Jino oholili hi-ngunemana kuno nakungusope-sa halutalililo lwami lwakutalili-la vyuma vize Kalunga ashikilevakakuluka jetu; 7 okunyi na-miyachi yetu likumi nayivali na-yikiko nawa yili nakutalilila ku-kamona kutesamo chalushikokana hakumuzachila chikumamulimo wajila namusana naufu-ku. Kaha Ove mwangana, lutali-lilo kanelu, lukiko vene vali na-kunguhanyina mulonga kuli va-Yuleya.

8 “Mwomwo ika enu vatumweji kuhonenanga kwitavi-la ngwenu Kalunga eji kusa-ngulanga vafu? 9 Ami ngwe-njikijile ngwami ngwatela ku-linga vyuma vyavivulu vyakwi-manyina nakole lijina lyaYesuwakuNazaleta. 10 Evi vikikovene ngwalingilenga muYelusa-lema, kaha vaka-kujila vavavulungwavahakilenga mujizuvo jau-

Page 262: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

259 Paulu mwalumbununa kwalumuka chenyi VILINGA 26:11-24

funge, omu ngwatambwile watakuli vapilishitu vavalemu; kaho-mu vasakilenga ngwavo vavaji-he, nayami nawa ngwetavilile-nga. 11 Kaha ngwesekelengakuvashinjila mangana vaseze lu-fwelelo lwavo hakuvayanjisangakakavulu mujisunangonga jose-na; ngocho hakuwana nge ngwa-vakenyukilile chikuma, ngwayi-lenga nakuvayanjisa nakujinga-nda jeka nawa.

12 “Omu ngwapwile nakuta-kajala vyumevi, ngwakashileungeji wakuya kuNdamashikuoku hingunatambula lyehi watanalisesa kuli vapilishitu vavale-mu, 13 kaha hajila, omu liku-mbi lyahetele hamulungu, Ovemwangana, ngwamwene mumu-nyi wakufuma mwilu wakuha-mbakana kuvyakuma chaliku-mbi nakungumunyikila ami na-vaze ngwapwile nakutambukanavo. 14 Kahomu twalingiletuvosena hitunalimbukila lye-hi hamavu, ngwevwile lizu na-lihanjika kuli ami mulilimi lya-chiHepeleu ngwalyo, ‘Ove Sau-lu, ove Saulu, uli nakunguyanji-shila ika? Kwasanga lihinji lyo-ve kumyumba nachikulemeka.’15 Oloze ami ngwambile ngwa-mi, ‘Ove Mwata, yove iya?’ KahaMwata ambile ngwenyi, ‘Amiyami Yesu, ou uli nakuyanjisa.16 Chipwe ngocho, katuka wi-mane namahinji ove. Evi viki-ko vene ngunalisolwela kuli ovemangana ngukusakule upwe-nga ungamba, uchinjiho kuvyu-mevi unamono, navyuma vizenangukakumwenesa vyakutali-sa kuli ami; 17 kaha nanguka-kuyovola kuvatu kanava nakulivaka-mafuchi, kuze nangukutu-ma ami, 18 mangana ukavato-

nese meso avo, ukavalumune ku-fuma kumilima nakwiza kumu-munyi, nakufuma kuwata waSa-tana nakwiza kuli Kalunga, ma-ngana vavakonekele jishili javonakuswana uswana uze uli mulivaze valingisa lyehi kupwa va-jila mwomwo yalufwelelo lwavomuli ami.’

19 “Shikaho, ove MwanganaAngalipa, ami kangwalikangi-le kuchuma chize vangu-mwenesele chakufuma mwilu-ko, 20 oloze ngwayile chate-te nakwambulula mujimbu kulivaze vapwile muNdamashiku,kufumaho ngwayile kuli vazevapwile muYelusalema namu-ngalila yosena yaYuleya naku-li vaka-mafuchi eka ngwami,vatela kupihilila nakwalumu-ka nakwiza kuli Kalunga haku-linganga vyuma vize navisololakupihilila nakwalumuka chavo.21 Evi vikiko vangukwachililevaYuleya mutembele nakusa-ka ngwavo vangujihe. 22 Olo-ze hakungukafwa kuli Kalu-nga, ngunatwalengaho lika na-kuhana unjiho kuvatu vamoko-moko nakuvatu vavalemu na-kulikumbi lyalelo, kaha ami ka-ngweshi kuhanjika vyuma vye-kako, shina vize kaha vavulukilemuMazu avapolofweto namuMa-zu aMose ngwavo navikasoloka,23 ngwavo Kulishitu mwakaya-nda, kaha ikiye hakupwa watetekusanguka kuvafu, mwakambu-lula mumunyi kuvatu ava, naku-li vaka-mafuchi eka nawa.”

24 Jino omu apwile nakuha-njika vyumevi hakulihakwilaivene, Fwesetu ambile nalizulyakukanguka ngwenyi: “OvePaulu, unazaluka! Kunanguka

Page 263: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VILINGA 26:25–27:8 Paulu mwalihakwila. Mwaya nawato kuLoma 260

chikuma chili nakukuzalukisa!”25 Oloze Paulu ambile ngwenyi:“Ove Fwesetu Wamulemu, amikangwazalukileko, nguli naku-hanjika mazu amuchano kahanawa amangana. 26 Chikupuvene, mwangana ou nguli naku-hanjika nenyi mujila yakukasu-nuka, natachikiza kanawa vyu-mevi; mwomwo ngunakunyukangwami havyumevi kaheshi chi-mwe chinaswamana kuli ikiye-ko, mwomwo nachimwe chauchichalingiwile kupenge. 27 OveMwangana Angalipa, uno Mazuavapolofweto wawafwelela tahi?Ngunatachikiza ngwami, wawa-fwelela vene.” 28 Oloze Anga-lipa ambile kuli Paulu ngwenyi:“Mukatando kakandende kaha,mungukunyula ngupwenga ngu-muka-Kulishitu.” 29 Hakwi-vwa ngocho, Paulu ambile ngwe-nyi: “Ngunamulombo Kalungangwami numba mukatando ka-kandende chipwe mutando ya-yinene, keshi nge yove kahako,oloze navosena ava vali naku-ngwivwilila lelo, kachi navapwanganomu ngwapwa ami, oloze-nyi chakuzeneka kupwa muma-lenge.”

30 Jino mwangana akatukile,nanguvulu naMbelenyise na-malunga vaze vatwamine navo.31 Oloze omu vapwile nakuli-mwanga vaputukile kulihanji-kisa mwavomwavo ngwavo: “Oulunga keshi nakulinga chumachakutela kufwilaho chipwekumukashilahoko.” 32 Kahanawa Angalipa ambile kuli Fwe-setu ngwenyi: “Kachi nge ou lu-nga kalombanga chihande che-nyi vakachisope kuli Kesaleko,kachi vanamukasununa.”

27 Jino omu vatuyulile ngwa-vo tuyenga kuItalya na-

wato, vakivo vambachile Pau-lu navafunge vamwe nakuvaha-na kuli kapitau kamaswalale va-vulukile ngwavo Yulyu, waku-lizavu lyamaswalale lyaAngusu-tu. 2 Omu twengilile muwatokuAndalamuchiyu, uze wapwi-le nakuya kuvihela vyakukalu-ngalwiji kungalila yaAja, twasu-nukile nakuya; kaha naAlishita-ku muka-Masetonya wakuTeso-lonyika apwile nayetu. 3 Kahalichako, twasulikile kuShitone,jinoYulyu asolwelele Paulu liko-ji, kaha amusuwile ayenga kulimasepa jenyi vakamuzakame.

4 Kaha twasunukile nawatokuze, oloze hakuwana nge kwa-pwile peho yize yahuhwilengakufuminyina kulutwe lwetu,ngocho twahichile kwakamwihinalitungu lyaKupulusu lize lya-tukingile kupeho; 5 kaha twa-pulasanyine nawato hakalunga-lwiji kwakamwihi naShilisha na-Pamafulya, nakukasulika mu-chau kuMula muLusha. 6 Jinokuze, kapitau kamaswalale awa-nyine wato wakuAlekesandelyauze wapwile nakuya kuItalya,kaha atwingishilemo. 7 Omutwatambukile nawato chiko-ki chikoki hamakumbi amavu-lu, twahetele kuKinyitu olozenakupindasana. Jino hakuwanange peho yatuhonesele tutwa-leho kuya ungeji wetu, ngochotwayile kuSalamone kuze litu-ngu lyaKelete lyatukingile kupe-ho, 8 kahomu twakulishile li-tungu kana oku nakupindasana,twahetele kuchihela chimwe va-vuluka ngwavo Vyau Vyamwa-za, kuze kwapwile kwakamwihinanganda yaLaseya.

Page 264: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

261 Wato navauhungumuna nanyamanganda VILINGA 27:9-24

9 Omu hahichile tando yayi-suku, kaha nawa hakalungalwi-ji hihanapihi lyehi kutambuka-ho nawato, oku chilika chaku-lijilika kulya chalikumbi lyaku-fwika hajishili hichinahichi lye-hi, ngocho Paulu avahuhumwine10 hakwamba kuli vakivo ngwe-nyi: “Enu malunga, ami nguna-mono ngwami kutambuka nawa-to nachenyeka nakutokesa vya-vivulu, keshi nge viteli nawa-to kahako, oloze namyono yetunawa.” 11 Oloze kapitau ka-maswalale evwililile mazu amu-ka-kutambukisa wato namwe-nyawato, keshi vyuma vize aha-njikile Pauluko. 12 Jino haku-wana nge kuchau kakwawahilekutwamako hangonde yachishi-kako, ngocho vavavulu vambilengwavo vasunune wato nakuyakuFwenyise vakatwameko ha-ngonde yachishika, kuchau cha-kuKelete chize chatala kumusa-muko.

13 Kahomu nawa peho yaku-sulo yaputukile kuhuhwa chi-ndende, vakivo vashinganyekelengwavo vyuma vajinanga navi-zachiwa, shikaho vakokele chi-kungo chakwimikisawato naku-putuka kuya nakukulisa litungulyaKelete. 14 Omu hahichilekapyapya kakandende, kwejilepeho yanyamanganda vavulukangwavo, Yulakwilo. 15 Kaho-mu peho yalivetele hawato, na-kuuhonesa utalise tongo yawokumwizapeho, twawechele jino,kaha twapekumukile napeho.16 Jino twakalovokelele kuli-tungu limwe lyalindende vavu-luka ngwavo, Kauta lize lyatu-kingile kupeho, kaha twapinjilechikuma hakusaka tukoke watowaundende uze wapwile hameya

kutongo yakunyima. 17 Omuvalingile hivanaunyinyisa lye-hi, uze wato waunene vaputu-kile kuuselwisa jifungo manga-na vaukase ukole; kaha hakwi-vwa woma ngwavo navahungu-muka nakukakachila hausekese-ke waSulute, vambwembweselemikokili, ngocho vahungumuki-le napeho. 18 Oloze hakuwa-na nge twanganjangile chiku-ma napeho yanyamanganda, li-chako vaputukile kumbila vitelimumeya mangana wato uleluke;19 kaha halikumbi lyamuchita-tu vyuma vyakutambukisa watovavimbachile vavene namavokoavo nakuvimbila mumeya.

20 Jino omu likumbi nava-tanganyika vyahonene kuso-loka hamakumbi amavulu, okunawa peho yayinene yanyama-nganda yapwile lika nakutu-huhwa, katwafwelelele chekangwetu natuyoyako. 21 Kaho-mu hahichile shimbu yayisukuchakuzeneka kulya, Paulu ema-nyine mukachi kavo nakwambangwenyi: “Enu malunga, kachimwevwililile chikupu mumazuami nakuzeneka kukatuka na-wato kuKelete, kachi vyuma ka-vyalyenyekele nakutoka ngana-ko. 22 Chipwe ngocho ami na-ngumilweza ngwami wahilile-nu, mwomwo hali enu kaheshikupwa mwono naufwako, shinawato kaha. 23 Mwomwo nau-fuku, kuli ami kwemananga ka-ngelo kaKalunga kami ou angu-heta, ou nawa ngweji kuzachila-nga mulimo wajila, 24 kahaambanga ngwenyi, ‘Ove Paulu,kanda nawivwa womako. Wa-tela kwimana kumeso aKesa-le, kaha ivwa! Kalunga mulikojilyenyi mwavakinga vosena vaze

Page 265: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VILINGA 27:25-42 Vosena 276 navayovoka. Wato nauvomba 262

uli nakutambuka navo muwato.’25 Shikaho, enu malunga, wa-hililenu; mwomwo ngunafwele-la Kalunga ngwami vyuma navi-soloka nganomu vene vanangu-lweze. 26 Oloze kuvanganyimakimba atumbile kulitungu li-mwe.”

27 Jino omu wahetele ufukuwakupwisa mulikumi nauwa-na, nakuhungwomwoka napehonoku noku hakalungalwiji wa-Andalya, jino mukachi kaufukuvaka-kuzata kuwato vaputuki-le kuhumikiza ngwavo hivali na-kupandama kwakamwihi natu-nda. 28 Kaha vapimine kuku-nama chameya, vawanyine ji-mita 36; ngocho vatambukilekocheka katando kakehi, kaha va-pimine cheka, vawanyine jimi-ta 27. 29 Jino hakwivwawomangwetu makimba pamo nawa-tupekumwina kuchihela chi-mwe chamalolwa, vazezumwi-nyine mumeya vikungo vyakwi-mikisa wato viwana vyakutongoyakunyima, kaha vafwilile ka-chi kuchenga washi. 30 Olozeomu vaka-kuzata kuwato vasa-kile ngwavo vafume muwato va-chine, vazezumwinyinewatowa-undende hakalungalwiji naku-lyonga nge vali nakusaka kuze-zumwina mumeya vikungo vya-kwimikisa wato vyakutongo ya-kulutwe, 31 kaha Paulu ambi-le kuli kapitau kamaswalale na-kuli maswalale ngwenyi: “Avamalunga kuvanga vatwame mu-wato, mokomoko kaveshi ku-milwilako.” 32 Jino maswala-le vavatwile mikole yawato wau-ndende nakuwecha usale.

33 Jino kuheta kwakamwihinakucha, Paulu aputukile kuko-lezezavosenamanganavalyenga

vyakulya, ngwenyi: “Lelo lina-pu jino likumbi lyakupwisa mu-likumi naawana munatwamenganakutalilila munavipwa vyu-ma, kaha munejiva kutwamachakuzeneka kulya vyakulya.34 Shikaho nguli nakumikoleze-za mulyenga vyakulya manga-na mukwate ngolo; mwomwo ka-kweshi lukambu lwakumutwewamutu umwe hali enu nalu-nongako.” 35 Omu alingile ha-nahanjika lyehi ngocho, anone-le nawa mbolo, asakwililile kuliKalunga kumeso avosena, kahaayipuzwile nakuputuka kulya.36 Ngocho vosena vawahililile,kahavaputukile kulyavyakulya.37 Jino etu tuvosena twapwilemuwato, twapwile myono 276.38 Omu valingile hivanekutalyehi, vahehwishile wato haku-mbila tiliku mukalungalwiji.

39 Jino omu kwachele, vaki-vo kavatachikijile yize tundako,chipwe ngocho vamwene chihu-kula chimwe chapwile nachise-keseke, kaha vafwilile ngwavo,nge navahasa, vakasulike watokuze. 40 Ngocho vavatwilekovikungo vyakwimikisa wato na-kuvyecha vijiminyine mukalu-ngalwiji, nakukasununa nawa ji-ngoji jakuvilapo vyakupingu-lwisa, kahomu vazezwilile mu-peho lihina lyakulutwe lyakuta-mbukisa wato, vayile kuze ku-chisekeseke. 41 Oloze omu va-hetele haze haliwanyina mitayivali, wato washinjile hamavu,kaha tongo yakulutwe yakaka-chililemo mbe, oloze tongo yaku-nyima yaputukile kupazwojokamuvihanda mwomwo yakutenu-ka chamakimba. 42 Hakumo-na ngocho, maswalale vafwililengwavo vajihe vafunge, kuchina

Page 266: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

263 Paulu navamusuma kulinoka VILINGA 27:43–28:15

vamwe navahalila kutunda na-kuchina. 43 Oloze kapitau ka-maswalale asakile akinge Paulu,ngocho avakanjile kulinga muzevajinyine. Kaha alwezele vazenavahasa kuhalavalimbile haka-lungalwiji nakulivanga kuhetakutunda, 44 numbanyi vakwa-vo veka vakavangizeho, vamwehamaliva, vakwavo havihandavyakuwato. Ngocho vosena va-hetele kanawa kutunda.

28 Omu twalingile hitunahe-te kanawa kutunda, haki-

ko twatachikijile jino ngwetu li-tungu kana valivuluka ngwavo,Melita. 2 Ngocho vatu vakuzevaze vahanjikilenga lilimi lye-ka, vatusolwelele likoji lyakuli-pwila. Vakivo vawikile kakahyanakututambula nalikoji tuvose-na hakuwana nge vula yapwilenakunoka, kaha nawa kwapwi-le chishika. 3 Oloze omu Pa-ulu akongolwele mukuta waji-tete nakuuhaka hajiko, hasolo-mokele chiyenge mwomwo ya-kakahya nakukakachila kulivo-ko lyenyi. 4 Jino vatu vakuzevaze vahanjikilenga lilimi lye-ka, hakumona uze linoka wau-lembe nazezalala kulivoko lya-Paulu, vaputukile kulihanjiki-sa mwavomwavo ngwavo: “Chi-kupu vene ou lunga himuka-ku-jiha vatu, kaha numba nayovo-ka tuhu hakalungalwiji, olozeChiyulo kachamwitavilile atwa-leho lika nakuyoyako.” 5 Pau-lu amijilile uze linoka waulembemukakahya, kaha kalemanyine-ko. 6 Oloze vakivo vapwile na-kumutalijiza ngwavopamomwa-jimba, mokomoko ngwavo linwo-mu alimbuke nakufwa. Olozeomu vamutalijijile hatando yayi-suku chakuzeneka kumona chu-

ma chimwe chachipi hali ikiye,valumwine vishinganyekavyavonakuputuka kwamba ngwavo hi-kalunga.

7 Jino kwakamwihi nachihe-la kana kwapwile mande alungaumwe wamulemu wahaze hali-tungu, lijina lyenyi ikiye Pu-vuliu; ikiye atutambwile na-chisambo, kaha atwamine naye-tu nakuwahilila makumbi ata-tu. 8 Jino ise yaPuvuliu asa-valile, apwile nakuviza muso-ngo wachishika nou wakuhi-chisa manyinga, kaha Pauluengilile mukachi kuli ikiye, alo-mbele, kaha amunangikile ma-voko enyi, amukile. 9 Omu ali-ngile ngocho, vatu vosena vaha-litungu lize vaze vapwile nami-songo, vaputukile kwiza kuli iki-ye, kaha avokile. 10 Kaha va-tuvumbikile nawa hakutuhanamawana amavulu, jino omu twa-lingile hinatusunuka nawato va-tulongejekele vyuma vyakulika-fwa navyo.

11 Omu mwahichile tukwejivatatu, twakatukile nakuya na-wato uze wapwile nakatachikiji-lo ngwavo “VanavaZeuse.” Watokana wafumine kuAlekesande-lya, kahawatwamine ngonde ya-chishika yosena halitungu kana.12 Omu twasulikile muchau ku-Sulakuse, twatwamine kuze ma-kumbi atatu, 13 kaha kufumakuze twanyengumukile naku-kaheta kuLejume. Omu mwahi-chile likumbi limwe, peho yaku-sulo yahuhwile, kaha twahete-le kuPuteyole halikumbi lyamu-chivali. 14 Kuno jino twawa-nyine vandumbwetu, kaha va-tulembelelele tutwame navo ma-kumbi 7; kufumaho twayile ku-Loma. 15 Kaha vandumbwetu

Page 267: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VILINGA 28:16-28 Kukasa Paulu. Mwahanjika kuvaYuleya 264

kuze omu vatwivwile, vatusese-le swi nakuChilanjilo chaApiu,nakuJizuvo jaVangeji Jitatu. Ka-homu Paulu avamwene amusa-kwililile Kalunga, kaha ajikijile.16 Kukuminyinako, omu twe-ngilile muLoma, Paulu vamwita-vishile kutwama ukawenyi nali-swalale amulamenga.

17 Oloze omu mwahichile ma-kumbi atatu, asanyikile vaze va-pwile malunga vavalemu va-vaYuleya. Omu valikungulwi-lile hamwe, ambile kuli vakivongwenyi: “Enu malunga, enu va-ndumbwami, numba tuhu amikangwalingile chuma chimwechachipi kuvatu chipwe kuvili-ka vyavakakuluka jetuko, olo-ze vangufumishile kuYelusale-ma ngufunge nakunguhana mu-mavoko avaLoma. 18 Kahava-kivo omu vakumishile kungwi-hwojola, vasakile ngwavovangu-kasunune, mwomwo kavangu-wanyine namulonga wakunguji-hilahoko. 19 Oloze omu vaYu-leya vakanyine ngwavo kandavangukasununako, changulingi-shile ngulombe mangana chi-hande chami vakachisope kuliKesale, oloze keshi ngwavongwapwile nakusaka kuwanyi-na vaka-lifuchi lyami mulonga-ko, nduma. 20 Shikaho venengwalombele ngwami ngumimo-ne nakuhanjika nayenu, mwo-mwo ami vanangukase lilengelino mwomwo yachuma ochoatalilila Isalele.” 21 Vakivo va-mbile kuli ikiye ngwavo: “Etukatwatambwile mikanda yaku-fuma kuYuleya yakuhanjika halioveko, chipwe vene vandumbwe-tu vaze vaneza kuno, kaheshiumwe nambulula chipwe kuha-njika chuma chachipi hali oveko.

22 Oloze tunachimono kupwachakutamo ngwetu tukwivwi-lile omu unashinganyekela ove,mwomwo mwamuchano veneaka kaliuka kakuhanduka tuna-tachikiza ngwetu vakahanjikamwamupi kuvihela vyosena.”

23 Jino vakivo valikashile ne-nyi likumbi lyakuliwana, kahavatu vavavulu vejile kuli iki-ye muzuvo yize atwaminenga.Kaha kufuma kuchimene swinakuchingoloshi, avalumbunwi-nyine chihande chosena haku-vambulila kanawa unjiho wawa-nganawaKalunga mangana ava-kunyule havyuma vyakuvulukaYesu vyakufuma mujishimbi ja-Mose namuMazu aVapolofweto.24 Vamwe vaputukile kwitavilavyuma vize ahanjikile; veka ka-vetavileko. 25 Hakuwana ngevahonene kulivwasana mwavo-mwavo, Paulu ahanjikile mazuawa omu vapwile nakulimwangangwenyi:

“Shipilitu yajila yahanjikilekanawa kuli vakakuluka jenukuhichila muli kapolofweto Isa-ya 26 ngwayo, ‘Yako kuli va-tu ava ukambe ngwove: “Kwi-vwa namwivwa, oloze chikupuvene kamweshi kumona mwa-lumbunukila vyumako; kahakutala namutala, oloze chiku-pu vene kamweshi kumonako.27 Mwomwo michima yavatuava yinambumbula, kwivwa va-nevu namatwitwi avo, oloze va-naliula, kaha nawavanalalavika,kuchina navamona nameso avo,nakwivwa namatwitwi avo, na-kumona namichima yavo mwa-lumbunukila vyuma, nakwalu-muka mangana ami nguvahi-ndule.” ’ 28 Shikaho mwatela

Page 268: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

265 Kulikolezeza VILINGA 28:29—WAVAKA-LOMA 1:12

cccdccc

1 Ami Paulu, ndungo yaYe-su Kulishitu, ami vasanyi-

ka nakupwa kaposetolo, ami va-handwila kumujimbu wamwa-za waKalunga, 2 mujimbu uzeKalunga ashikile chimweza ku-hichila muli vapolofweto jenyimuVisoneka vyajila, 3 waku-vuluka Mwanenyi uze afuminekumbuto yaNdavichi nge omumwaya musonyi, 4 oloze mu-ngolo jashipilitu yajila, vamuvu-lukile ngwavo MwanaKalungahakumusangula kuvafu—enga,ikiye vene Yesu Kulishitu Mwa-tawetu, 5 kaha muli ikiye mu-kiko vene vatusolwelele liko-ji lyalinene nauposetolo, manga-na vaka-mafuchi vosena vonono-ke hakupwa nalufwelelo mwo-mwo yalijina lyenyi, 6 kahahali vaka-mafuchi kana hakikonayenu nawa vamisanyika na-kupwa vakuli Yesu Kulishitu—7 kuli enu muvosena muli mu-Loma, enu vazanga kuli Kalu-nga, enu vasanyika nakupwavaka-kujila:

Kuli enu kupwenga likoji lyali-nene nakuundavyakuli KalungaSetu naMwata Yesu Kulishitu.

8 Chatete, nguli nakumusa-kwilila Kalunga kami kuhichilamuli Yesu Kulishitu hali enu mu-vosena, mwomwo lufwelelo lwe-nu vali nakuluhanjika kwahi-ta kaye kwosena. 9 MwomwoKalunga ou ngweji kuzachila-nga mulimo wajila nashipili-tu yami hakwambulula mujimbuwamwaza wakuvuluka Mwane-nyi, napu chinjiho chami omungweji kutwalangaho lika ku-mivuluka shimbu yosena muku-lomba chami 10 nakulembele-la ngwami, kachi nge vyuma na-vitambuka kanawa, nangwizakuli enu, kachi nge omu muki-komunayi muchimawaKalunga.11 Mwomwo ngunafwila kumi-mona, mangana ngwami ngu-mihaneko wana wakushipilitu,mangana nayenu muzame mbe;12 mokomoko ngwami manga-na tukahase kulikolezeza, mutuhimutu kuhichila mulufwelelo

MUKANDA

WAVAKA-LOMAWAKULI KAPOSETOLO PAULU

kwijiva ngwenu jila yize Kalu-nga mwakanehelamo ulwilo, va-nayitumu lyehi kuli vaka-mafu-chi; kaha vakivo navayivwililachikupu.” 29 ——�

30 Ngocho atwamine kuzemyaka yivali yamuundu muzuvo

Vil 28:29� Mazu anahono kupwa muvesiyino, talenu kwinyikila chamwishi haliMat 17:21.

yenyi yakufwetela, kaha vose-

na vaze vejilenga kuli ikiye ava-

tambwilenga nalikoji, 31 kaha

avambulilile wangana waKalu-

nga, nakuvanangula vyumavya-

kuvuluka Mwata Yesu Kuli-

shitu hakuhanjika mujila ya-

kukasunuka chikuma, chakuze-

neka vyuma vimwe vyakumuho-

nesa.

Page 269: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-LOMA 1:13-27 Vilinga vyaKalunga muvyakutenga 266

lwamukwavo, nalwelu lwayenunalwelu lwayami.

13 Enu vandumbwami, amikangwasakile ngwami muho-ne kutachikizako, ngwajinyi-ne kakavulu kwiza kuli enu,oloze jino ngwahungama pala-nga nakulelo. Ngwasakile kwi-za okwomanganangwami ngwa-hengako mihako yimwe namu-li enu nawa, nganomu nguna-he lyehi muli vaka-mafuchi eka.14 Ami ngumuka-mukuli kulivaHelase nakuli vamwiza, na-kuli vaka-mangana nakuli vaka-kuhona mangana. 15 Ngocho,nguli nakufwila kwiza naku-vilika mujimbu wamwaza na-kuli enu nawa muli muLoma.16 Mwomwo ami kangwevwi-la sonyi mujimbu wamwazako,mwomwo unapu chikupu ngolojaKalunga jakuneha ulwilo kuliweshowo ali nalufwelelo, cha-tete kuli vaYuleya, kaha naku-li vaHelase nawa; 17 kaha mu-ukiko, kwoloka chaKalunga chi-li nakusoloka kumutu kuhichi-la mulufwelelo, kaha nawa mwo-mwo yalufwelelo lwenyi, nga-na muze vasoneka ngwavo:“Oloze muka-kwoloka mwayoya-nga mwomwo yalufwelelo lwe-nyi.”

18 Mwomwo utenu waKalu-nga unasoloka kufuma mwiluhavilinga vyosena vyakuhonakumwivwa Kalunga woma na-havilinga vyakuhona kwolokavyavatu vaze vali nakutangika-nga muchano mujila yakuzene-ka kwoloka, 19 mwomwo vye-shovyovatachikiza hali Kalungavinasoloka hatoma muli vaki-vo, mwomwo Kalunga avisolwe-le kuli vakivo. 20 Mwomwo vi-linga vyenyi evi vahona kumo-

na, numba vene ngolo jenyi ja-haya myaka yosena nauKalu-nga wenyi, vyasoloka hatomakufuma vene kukutenga cha-kaye nakuya kulutwe, mwomwovavimwena kuvyuma atenga,mangana vakazeneke kuwanamwakulipatungwila; 21 mwo-mwo numba tuhu vamutachi-kijile Kalunga, kavamutohwese-le ngwavo ikiye Kalungako, chi-pwe kumusakwilila nduma, olo-ze valumukile nakupwa vaka-kushinganyeka vyaufwefwele-kete, kaha michima yavo yaku-hona kunangakana yelavile na-milima. 22 Numba tuhu vali-mwene kupwa vaka-mangana,oloze valumukile kupwa vile-ya, 23 kaha upahu waKalungaou ahona kuya nakupola vauta-mbasanyine navifwanyisa vya-vatu vakuya nakupola, navye-vi vyatujila navyuma vyamahi-nji awana awana navyuma vya-kuhalala.

24 Shikaho, hakusaka chavokulinga mwayile kufwila chami-chima yavo, Kalunga avechele-le valilingile tuhu vilingavyamajilo, mangana mijimbayavo yisauke hakachi kavo vave-ne. 25 Vakivo vatambasanyi-ne muchano waKalunga nakwo-nga, kaha valemesele vyumavyakutenga nakuvizachila muli-mo wajila, muchishishisa chaU-ze avitengele, uze vakisula hayamyaka yosena. Amene. 26 Shi-kaho vene Kalunga avechelelevevwenganga najipeha jakuli-savala chaunyengwe, mwomwomapwevo vamuli vakivo vaseze-le kulinga muze vavatengelelenakulinga mweka muze kavava-tengeleleko; 27 ngocho nama-lunga nawa, vasezele kulisavala

Page 270: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

267 Vilinga vyaujila. Kusopesa vakwenu WAVAKA-LOMA 1:28–2:10

namapwevo ngana muze vavate-ngelele, oloze vasavile nakulika-hukila mwavomwavo, malunganavakwavo malunga, valingile-nga vyuma vyaunyengwe, kahavatambwile fweto yavo yosenayakuvazangamisa, kweseka na-kuhenga chavo.

28 Kaha hakuwana nge kava-sakile kupwa nachinyingi cha-kwoloka chakumutachikiza Ka-lungako, shikaho Kalunga ave-chelele vapwenga navishinga-nyeka vize ahunga ikiye, manga-na valingenga vyuma vize ka-vyatelamoko. 29 Vazalilililenavilinga vyakuhenga vyose-na, navilinga vyakuhuka, nachi-pululu, naupi, nakuzala nalushi-ushiu, nakujiha vatu, navikoko-jola, namakuli, namuchima wa-kufwila kupihisa vakwavo, na-kupwa vaka-saki, 30 vaka-ku-tungulavakwavo, vaka-kuhungaKalunga, vaka-kasautu, vaka-kulitohwesa, vaka-kulitukwojo-la, vaka-kutaka vyuma vyavi-pi, vaka-kulikanga kuli vise-mi, 31 vaka-kuhona kumonamwalumbunukila vyuma, vaka-kuzeneka kwitavila vivwasa-no, vaka-kuzeneka kuzanga va-kwavo, vaka-kuzeneka kutetela.32 Numba tuhu vakivo vanata-chikiza kanawa lushimbi lwa-kwoloka lwaKalunga lwakwa-mba ngwenyi, vaka-kulinga vyu-ma kanevi vatela kufwa, vakivokavakumina hakuvilinga kaha-ko, oloze veji kulikundwizanganawa navaze veji kuvilinganga.

2 Shikaho, ove mutu, numbaupwa iya, kaweshi nomu

mwakulipatungwilako kachinge musopesa mukwenu; mwo-mwohachumochomusopeselahomukwenu, uli nakulipayisa ove

lyavene, mwomwo nayove uli na-kusopesa vakwenu weji kulinga-nga vyuma vyovimwe. 2 Tu-natachikiza jino ngwetu kuso-pesa chaKalunga chaya mwa-ya muchano hakuvapayisa vazeveji kulinganga vyuma vyango-cho.

3 Ove mutu, unashinganyekangwove naukahasa kuchina ku-sopesa chaKalunga hakusope-sa vaze veji kulinganga vyumakana okunyi nayove uli nakuvili-nga tahi? 4 Nyi weji kulumbi-lisanga kutohwa chalikoji lye-nyi, nomu ashipwokela kutenu-ka, nomu eji kutalililanga chiko-ki hakuwana nge kawatachiki-za ngwove Kalunga, mulikoji lye-nyi, ali nakukulingisa upihililenakwalumukako tahi? 5 Olo-ze ove hakunjinjila nahakupwanamuchima wakuhona kupihili-la nakwalumuka, uli nakuliko-kela ove lyavene utenu waKa-lunga halikumbi lyenyi lyaute-nu lyakusolola kusopesa che-nyi chakwoloka. 6 Kaha iki-yemwakashishishilamomutuhi-mutu kweseka navilinga vyenyi.7 Kaha vaze vali nakusaka upa-hu naulemu namijimba yakuho-na kuya nakupola, mwakavaha-na kuyoya chahaya myaka yose-na hakukakachila chavo mumu-limo wamwaza; 8 kaha vaka-vikokojola, vaze kavononokamuchanoko, oloze vononoka vi-linga vyakuhenga, navakamonautenu namatoto. 9 Kaha ma-lwa naluyando navikeza hamwo-no wamutu himutu uze eji ku-linganga vyuma vyavipi, chate-te kuli vaYuleya, kaha nakuli va-Helase nawa; 10 olozemutu hi-mutu uze eji kulinganga vyumavyamwaza, mwakamona upahu

Page 271: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-LOMA 2:11-28 Linga vyuma weji kunangulanga 268

naulemu nakuunda, chatete kulivaYuleya, kaha nakuli vaHela-se nawa. 11 MwomwoKalungakeshi kutala vatu kumesoko.

12 Vosena vaze valingile shi-li chakuzeneka jishimbi, navaka-nonga nawa chakuzeneka jishi-mbi; oloze vosena vaze valingi-le shili mujishimbi navakava-sopesa najishimbi. 13 Mwo-mwo vaka-kwivwilila jishimbikeshi vakivo vanapu vaka-kwo-loka kumeso aKalungako, shinavaka-kukavangiza jishimbi va-kivo navakavulukila kwoloka.14 Mwomwo vatu vakumafuchieka vaze vahona jishimbi, omunavalinga vyuma vyamujishi-mbi kweseka nachisemwa cha-vo, vatu kanava, numba tuhukaveshi najishimbiko, oloze va-kivo vavene vanapu jishimbi.15 Avavakivovene vaze veji ku-sololanga milimo yajishimbi va-soneka lyehi mumichima yavo,oku vivezu vyavo vili nakuha-nyina hamwe unjiho navakivo,kaha vishinganyeka vyavo, navi-vahana milonga, chipwe kuva-hakwila. 16 Echi nachikapwa-ko halikumbi lize omu Kalungamwakazachisa Kulishitu Yesuhakusopesa vyuma vyavatu vya-kusweka, kweseka nomu wayamujimbu wamwaza ngweji kuvi-likanga ami.

17 Jino kachi nge ove walivu-luka ngwove ukaYuleya, kahaweji kukundaminanga hajishi-mbi nakulisashila muli Kalunga,18 kaha nawawatachikiza mwa-ya muchimawenyi nakukundwi-zavyumavinahambakana kuwa-ha, mwomwo veji kukunangula-nga namazu ahakanwa kufumamuJishimbi; 19 kaha unaku-nyuka nawa ngwove ove wapwa

utwamina watupuputa, unapuumumunyi kuli vaze vali mumi-lima, 20 umuka-kwolola vazevahona mangana, umuka-ku-nangula nawa vana vavande-nde, kaha nawa unatachikiza-ko mumwe mwaya chinyingi na-mwaya muchano muJishimbi—21 shikaho ove weji kunangula-nga mukwenu, kaweshi kulina-ngula ove lyaveneko tahi? Oveweji kwambululanga ngwove“Kanda kwivako,” uno weji kwi-vanga tahi? 22 Ove weji kwa-mbanga ngwove “Kanda kulingaukojiko,” uno weji kulingangaukoji tahi? Ove weji kwivwila-nga makombelo unyengwe, unoweji kwivanga vyuma vyamuji-tembele tahi? 23 Ove weji ku-lisashilanga mujishimbi, unoweji kufwefululanga Kalungahakuzombwojoka chove Jishi-mbi tahi? 24 Mwomwo “lijinalyaKalunga vali nakulisaula-ngamuli vaka-mafuchi ekamwo-mwo yayenu,” nge omu vaso-neka.

25 Mwomwo ungalami nauku-nganyalisa kuvanga kaha ngemulingangamwaya jishimbi; olo-ze kachi nge umuka-kuzombwo-joka jishimbi, kaha ungalamiwove unalumuka lyehi kupwaulima. 26 Shikaho kachi ngechilima eji kulamanga vyumavyakwoloka vyaJishimbi, kuta-la ulima wenyi kaveshi kuumo-na ngwavo ungalamiko numba?27 Kahou napu chilima kumu-sonyi hakukavangiza chenyi Ji-shimbi, mwakusopesa ove ukwe-chi jishimbi vasoneka kaha nawaungalami oloze umuka-kuzo-mbwojoka jishimbi. 28 Mwo-mwo kaYuleya keshi ou vamonakuvatu kupwa kaYuleyako, kaha

Page 272: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

269 Ungalami. Kalunga wamuchano WAVAKA-LOMA 2:29–3:19

nawa ungalami wenyi kaweshiou wakumusonyiko. 29 OlozekaYuleya shina ou napu kaYule-ya mutulo, kaha ungalami wenyiunapu ou wakumuchima kuhi-chila mushipilitu, keshi kuhichi-la mujishimbi vasonekako, ndu-ma. Kaha mutu kanou veji ku-mwalisanga kuli Kalunga keshikuli vatuko.

3 Jino kaYuleya nawahila ha-lihize? Nyi ungalami watwa-

ma nanganyo mukaze? 2 Ka-Yuleya nahambakana vakwavomwosena. Chatete, mwomwo va-vafwelelele nakuvasela vihandevyajila vyaKalunga. 3 Uno ka-chi chapwa ngachilihi? Kachinge vamwe vazenekele lufwele-lo, kutala kukana chavo kufwe-lela kachi chalingishile kushi-shika chaKalunga chiyenga mu-ufwefwelekete tahi? 4 Chijilo-cho! Kalunga vamumonenga ku-pwa wamuchano, oloze vatu vo-sena vavamonenga kupwa vaka-kwonga, nge omu vasonekangwavo: “Mangana ove vakumo-ne kupwa uwakwoloka kuma-zu ove, nakuhasa kusamba omunavakusopesa.” 5 Oloze ka-chi nge vilinga vyetu vyakuhe-nga navijimbula kwoloka chaKa-lunga, kaha natwamba ngwetuika? Uno natwamba ngwetu Ka-lunga apwa wakuhenga hakulo-volautenuwenyi tahi? (Ami ngu-li nakuhanjika nganomu vatwa-la vatu.) 6 Chijilocho! Kachinge Kalunga apwa wakuhenga,nyi kaye mwakakasopesa nga-chilihi?

7 Oloze kachi nge kwongachami chinalingisa muchanowa-Kalunga vautachikize chiku-ma nakuneha upahu kuli ikiye,nyi mwomwo ika vali nakungu-

sopesela ngwavo ngumuka-shili?8 Kaha natuhonena ika kwa-mba ngana muze muveji kutu-vangijikilanga malunga vamwengwavo etu tweji kuhanjikangangwetu: “Tulingenu vyuma vya-vipi mangana vyuma vyamwa-za visoloke”? Kusopesa navava-sopesa vatu kana chinayi mwa-ya chiyulo chakwoloka.

9 Natwamba ngachilihi jino?Kutala etu tunavahambakanavakivo tahi? Nduma! Mwomwotunambe lyehi ngwetu vaYule-ya navaHelase vosena vatwamamushili, 10 nge omu vasone-ka ngwavo: “Kakweshi mutu wa-kwolokako, numba vene umwe,11 kakweshi mutu anangakana-ko, kaha nawa kakweshi mutueji kumutondatondanga Kalu-ngako. 12 Vatu vosena vana-pyapumuka, vosenavanalumukanakupwa vamokomoko; kakwe-shi mutu numba umwe eji ku-sololanga likojiko, naumwe venewauchi.” 13 “Miliu yavo yina-pu nge vimbumbe vyahululu, va-nambembejekavakwavo namali-mi avo.” “Kumivumbo yavo kuliulembe wamanoka.” 14 “Mu-tunwa twavo munazale mbe na-mazu akwangula namazu ama-pi.” 15 “Mahinji avo eji kulahi-langa kukumwanga manyinga.”16 “Mujij ila javo mwatwamalwenyeka naluyando, 17 kahakavatachikijile jila yakuunda-ko.” 18 “Kaveshi nawoma wa-Kalunga kumeso avoko.”

19 Jino tunatachikiza ngwe-tu, vyeshovyo jeji kwambangaJishimbi, jeji kuvivulukilangaava vali muJishimbi, manganatunwa twosena vatuholese kulu,mangana kaye kosena vaka-hase kukasopesa kuli Kalunga.

Page 273: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-LOMA 3:20–4:7 Vosena vanalingi shili 270

20 Shikaho, kakweshi ukwechimusonyi navakavulukila kwolo-ka kumeso enyi hamilimo yamu-jishimbiko, mwomwo jishimbi ji-kiko jalingisa mutu apwenga na-chinyingi chakwoloka chakuta-chikiza shili.

21 Oloze jino kwoloka cha-Kalunga chinasoloka hatomachakuzeneka jishimbi, nge omunawa vanachihanyina unjihomuJishimbi namuMazu aVapolo-fweto; 22 chikiko vene kwolo-ka chaKalunga chahakufwelelamuli Yesu Kulishitu, chize chi-li navosena vaze vali nalufwele-lo. Mwomwo kuli Kalunga chiha-ndwa chauchiho. 23 Mwomwovosena vanalingi shili, kaha va-nahono kuheta haseteko yaupa-hu waKalunga, 24 kaha kwo-loka chize vali nakuvavulukilahalikoji lyenyi lyalinene kuhi-chila mukuvakula nandando ya-kusokola yaKulishitu Yesu, chi-napu chawana wakanyombo.25 Kalunga amuhanyine kupwawanawakufwika hajishili javazenavafwelela mumanyinga enyi.Kalunga alingile ngocho manga-na asolole kwoloka chenyi, mwo-mwo apwile nakuvatalilila chi-koki nakuvakonekela jishili javojize vavulumwine lyehi kushi-kulu. 26 Chapwile ngocho ma-ngana asolole kwoloka chenyinakumyaka yino nawa, manga-na apwenga wakwoloka chipwevene nomu mwavulukila mutukwolokauze ali nalufwelelo muliYesu.

27 Jino kulisasa chili kulihi-ze? Kacheshiko chekako. Nalu-shimbi muka? Nalushimbi lwa-milimo tahi? Nduma, nalushimbilwalufwelelo. 28 Mwomwo tu-namono ngwetu, mutu veji ku-

muvulukila kwoloka halufwele-lo chakuzeneka milimo yamuji-shimbi. 29 Uno Kalunga apwaKalunga kavaYuleya kaha tahi?Uno kapwa nawa Kalunga kava-tu vakumafuchi ekako nyi?Enga, apwa nawa wavatu va-kumafuchi eka. 30 Hakuwanange Kalunga apwa umwe kaha,ikiye vene uze mwavavulukilavangalami kwoloka halufwele-lo lwavo, nakuvulukila nawa vi-lima kwoloka halufwelelo lwa-vo. 31 Uno tuli nakujimbanga-na jishimbi mwomwo yalufwele-lo lwetu tahi? Chijilocho! Olozeetu tuli nakulama jishimbi.

4 Hakuwana nge chili ngo-cho, natwamba ngwetu nga-

chilihi hali Apalahama, ouapwa kakuluka yetu kumuso-nyi? 2 Chakutalilaho, kachinge Apalahama vamuvulukililekwoloka hamilimo yenyi, kachiali naha hakulisashila; oloze ke-shi kuli Kalungako. 3 Uno chi-soneka chahanjika ngachilihi?Chahanjika ngwacho, “Apalaha-ma asolwele lufwelelomuli Yeho-va, kahavamumwene kupwawa-kwoloka.” 4 Jino mutu uze ejikuzatanga, fweto yenyi kaveshikuyimona kupwa hilikoji lyali-neneko, oloze hichuma chize va-tela kumuhana. 5 Jino kumu-tu uze keshi kuzatako, uze mwa-fwelela muli ou eji kuvulukila-nga kwolokamutuuze ahonaku-mwivwa Kalunga woma, halu-fwelelo lwenyi navamumona ku-pwa wakwoloka. 6 Omu muki-ko nawa ahanjika naNdavichihakuwahilila chamutu uze na-vavulukila kwoloka kuli Kalu-nga chakuzeneka milimo ngwe-nyi: 7 “Vawahilila vaze vana-konekela lyehi vilingavyavovya-

Page 274: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

271 Apalahama wakwoloka halufwelelo WAVAKA-LOMA 4:8-21

upapwoki, vaze vanafwikila lye-hi jishili javo; 8 awahililamutuuzeYehova mwakahona chikupukutala hashili yenyi.”

9 Uno echi kuwahilila kanaveji kuchivwanga kuli vangala-mi kaha tahi, nyi nakuli vilimanawa? Mwomwo tweji kwamba-nga ngwetu: “Halufwelelo lwe-nyi Apalahama hakiko vamu-mwenenene kupwawakwoloka.”10 Jino apwile ngachilihi halwo-la vamumwene kupwa wakwolo-ka? Apwile ngalami tahi, nyi chi-lima? Kapwile ngalamiko olozeapwile chilima. 11 Kaha ata-mbwile chinjikizo chakumujiha-na, chize chapwile katachikiji-lo kakusolola nge apwile wakwo-loka kuhichila mulufwelelo luzeapwile nalwo shimbu apwile chi-lima, mangana apwenga sevo ya-vosena vaze vatwama nalufwe-lelo numba tuhu vilima, manga-na navakivo nawa vavamone ku-pwa vakwoloka; 12 manganaapwenga nawa ise yavana vau-ngalami, keshi kuli vaze valamaungalami wachisemwa kahako,oloze nakuli vaze veji kutambu-kanga mukulonga mwaya lufwe-lelo luze apwile nalwo kakulukayetu Apalahama shimbu apwilemuulima.

13 Mwomwo lushiko luze va-mushikile Apalahama ngwavomwakapwa swana wakuswanakaye, kavaluhanyine kuli ikiyechipwe kumbuto yenyi kuhichi-la mujishimbiko, oloze mwomwoyakwoloka chenyi hakupwa na-lufwelelo. 14 Mwomwo kachinge vaze valama jishimbi vaki-vo vanapu vaswana, kaha lufwe-lelo lunapu lwamokomoko, kahanalushiko kana lunajimbangana.15 Mwomwo Jishimbi jeji kune-

hanga utenu, oloze okwo kwa-zeneka kupwa lushimbi nakuzo-mboka lushimbi nawa kacheshi-koko.

16 Shikaho, lufwelelo luki-ko lwalingishile numba lushikoluze vamushikile lukahase ku-pwako kweseka nalikoji lyaline-ne lyaKalunga, mangana lushi-ko kana lukazame mbe kumbu-to yenyi yosena, keshi kuli vazeveji kulamanga Jishimbi kaha-ko, oloze nakuli vosena vazeveji kulamanga lufwelelo lwa-Apalahama uze apwa setu tu-vosena. 17 (Nge muze vasone-ka ngwavo: “Ami ngunakutongo-la upwenga usevo yavaka-ma-fuchi amavulu.”) Echi chasolo-kele kumeso aKalunga Uze va-fwelelele kuli Apalahama, Ka-lunga uze eji kulingisanga vafuvayoye, nakuvuluka nawa vyu-ma vyazeneka kupwako kwijivange kuvili. 18 Numba tuhu ka-pwile navyakumulingisa apwe-nga nalutalililoko, oloze haluta-lililo, apwile nalufwelelo manga-na apwenga sevo yavaka-mafu-chi amavulu nge omu vahanjikangwavo: “Mukiko vene munayi-kapwa mbuto yove.” 19 Nu-mba tuhu ikiye kazeyele kulu-fweleloko, oloze amwene muji-mba wenyi kwijiva nge waku-fwa, mwomwo apwile namya-ka yakusemuka kafwe likulu-kaji, nakumona nawa ngwenyilijimo lyaSala linahituka lye-hi. 20 Oloze mwomwo yalushi-ko lwaKalunga, kakakasanyi-ne nakuhona kufwelelako, olo-ze akwachile ngolo halufwe-lelo lwenyi, nakumutohwesaKalunga, 21 kaha akunyukilengwenyi omu nashiki lyehi Ka-lunga mwahasa nakulingamo

Page 275: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-LOMA 4:22–5:15 Umwe mwaneha kufwa, umwe kuyoya 272

nawa. 22 Shikahovene “vamu-mwene kupwa wakwoloka.”

23 Ngocho lizu lyakwambangwavo “vamumwene” kavaliso-nekelele ikiye kahako, 24 olo-ze valisonekelele nayetu nawa,etu vatelele kumona kupwa va-kwoloka, mwomwo twetavilamuli ou asangwile Mwata wetuYesu kuvafu. 25 Ikiye vamwe-chele mwomwo yavilinga vyetuvyakuhingika, uze vasangwilenawamanganavatumone kupwavakwoloka.

5 Shikaho hakuwana nge va-natuvulukila lyehi kwolo-

ka mwomwo yalufwelelo, tutwa-menunga mukuunda naKalungakuhichila muli MwatawetuYesuKulishitu, 2 muli ikiye nawamukiko vene tunahashila kwi-ngila mulikoji lyalinene eli tu-limo jino hakupwa nalufwele-lo; kaha tuwahililenu halutali-lilo lwakukatambula upahu wa-Kalunga. 3 Keshi halyechi ka-hako, oloze tuwahililenu nawashimbu tuchili mumalwa, haku-wana nge tunatachikiza ngwe-tu malwa eji kunehanga lukaka-chila; 4 kaha lukakachila lwejikunehanga katwamino kaze ve-tavila; kaha katwamino kaze ve-tavila keji kunehanga lutalililo,5 kaha lutalililo kana kalwe-shi kukatutwala kukupayako,�mwomwo zangi yaKalungavana-yihingunwina lyehi mumichimayetu kuhichilamushipilitu yajilayize vatuhana.

6 Mwomwo shimbu twapwiletuvakuhehela, Kulishitu haku-heta halwola vatongola afwililevatu vakuhona kumwivwaKalu-nga woma. 7 Mwomwo kacha-

Lom 5:5� Chipwe, kwivwisa sonyi.

vula mutu kufwila mutu wakwo-lokako; oloze mutu nahase pamokuhasuka nakufwila mutu wa-mwaza. 8 Oloze Kalunga aso-lola lyehi zangi yenyi kuli etu,mwomwo shimbu twachipwile-nga tuvaka-shili, Kulishitu atu-fwilile. 9 Shikaho, hakuwanange vanatuvulukila jino kwolo-ka hamanyinga enyi, hakiko na-chihambakana chikumanyi ku-tulwila kuutenu kuhichila muliikiye. 10 Mwomwo omu twa-pwilenga tuvaka-kole vatuwa-nyishile naKalunga kuhichilamukufwa chaMwanenyi, jinohakuwana nge vanatuwanyi-sa lyehi, hakiko nachihambaka-na chikumanyi kutulwila naku-yoya chenyi. 11 Keshi ngochokahako, oloze tuli nakuwahili-la nawa muli Kalunga kuhichilamuliMwatawetuYesuKulishitu,muze tunamwena kutuwanyisajino naKalunga.

12 Shikaho, nge muze shili ye-ngilile mukaye kuhichila mulimutu umwe nakufwa nawa ku-hichila mushili, ngocho kufwachatanda kuli vatu vosena mwo-mwo vosena valingile shili—.13 Mwomwo shili muyapwile-nga mukaye palanga nakuJi-shimbi, oloze shili kaveshi ku-yivulukila mutuko nge jishi-mbi jauchiko. 14 Chipwe ngo-cho, kufwa chapwilenga naku-yula mwamwangana kufumavene kuli Alama nakuheta kuliMose, nahali vaze vene vazene-kele kulinga shili nge muze azo-mbokele Alama lushimbi, ou va-nafwanyisa kuli uze apwile na-kwiza.

15 Oloze uze wana kawalyese-ka hamwe nakuhingika kana-ko. Hakuwana nge kukuhingika

Page 276: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

273 Wana waKalunga. Lumbapachiso WAVAKA-LOMA 5:16–6:8

chayauze mutu umwe vavavu-lu vafwile, oloze likoji lyalinenelyaKalunga nawanawenyi waka-nyombo uze wejile nalikoji lyali-nene kuhichila muli mutu umweYesu Kulishitu, vyambwambu-mukile chikuma havatu vavavu-lu. 16 Kaha nawa, nganyo ya-fumine hawanawakanyombo ka-yalyeseka navyuma vyafuminehashili alingile mutu umweko.Mwomwo kusopesa chize chejilehakuhingika chimwe, chanehe-le kupayisa, oloze wanauze weji-le havilinga vyakuhingika vyavi-vulu, walingishile vatu vavavu-lukile kwoloka. 17 Mwomwokachi nge kukuhingika chayau-ze mutu umwe, kufwa chayulilemwamwangana kuhichila mulimutu uze, kaha vaze veji kuso-lwelanga likoji lyalinene lyalivu-lu, nawana wakanyombo wauvu-lu wavilinga vyakwoloka, nava-hambakana chikumanyi kuyu-la mwavamyangana mukuyoya,kuhichilamuli mutu umwe, YesuKulishitu.

18 Ngocho, nge omu vapayi-shile vatu vosena hakuhingikachimwe kaha, mukiko nawavatuvosena navavavulukila kwolo-ka chakutwala kukuyoya hamu-limo wakwoloka wamutu umwekaha. 19 Mwomwo nge muzevavalingishile vavavulu kupwavaka-shili hakulikanga chayauzemutu umwe, mukiko nawa mu-navavalingisa vavavulu kupwavakwoloka hakwononoka chaya-uze mutu umwe. 20 Kaha Ji-shimbi jejile nakupwako manga-na vilinga vyakuhingika vivule.Oloze kuze yavulilile shili kuki-ko kwavulilile chikuma naliko-ji lyalinene nawa. 21 Mwomwoyaka? Mangana nge muze shili

yayulile mwamwangana muku-fwa, mukiko nawa nalikoji lya-linene munaliyula mwamwanga-na kuhichila mukwoloka chaku-twala kukuyoya chahaya mya-ka yosena muli MwatawetuYesuKulishitu.

6 Shikaho, natwamba ngwe-tu ika? Uno tutwaleho lika

nakutwama mushili manganangwetu likoji lyalinene livu-le tahi? 2 Chijilocho! Haku-wana nge etu twafwa lyehi ku-shili, natuhasa ngachilihize ku-twalaho lika nakutwama mu-shili? 3 Nyi munahono kuta-chikiza ngwenu etu tuvosenavambapachishile muli Kulishi-tu Yesu vatumbapachishile mu-kufwa chenyiko tahi? 4 Shika-ho, etu vatufunjilile naikiye ha-mwe kuhichila mulumbapachi-so lwetu mukufwa chenyi, ma-ngana nge muze vasangwile Ku-lishitu kuvafu kuhichila mu-upahu waIse, nayetu nawa tu-tambukenga mujila yayihya ya-kuyoya. 5 Mwomwo kachi ngevanatunungu hamwe naikiyemukufwa chakufwana nganachize chenyi, kaha navakatunu-nga nawa naikiye hamwe muku-sanguka chakufwana ngana chi-ze chenyi; 6 mwomwo tunata-chikiza ngwetu utu wetu wa-mwaka vausukikile naikiye ha-mwe hachitondo, mangana mu-jimba wetu washili uzeneke ku-pwa nangolo hali etu, manganatuzeneke kutwalaho lika kupwavandungo kushili. 7 Mwomwoou nafu lyehi, nasambe lyehi ku-shili yenyi.

8 Kaha nawa kachi nge tuna-fwila naKulishitu hamwe, ka-ha tunafwelela ngwetu natuyo-yelanga nawa naikiye hamwe.

Page 277: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-LOMA 6:9–7:1 Likoji lyalinene. Fweto yashili kufwa 274

9 Mwomwo tunatachikiza ngwe-tu Kulishitu, omu vanamusa-ngula lyehi kuvafu, keshi kwi-za kukafwa chekako, kufwa ka-cheshi cheka nawata hali ikiye-ko. 10 Mwomwo kufwa chizeafwile, afwile kamwe kaha ku-nahu kushili; oloze kuyoya ayo-ya, ayoyela Kalunga. 11 Ngo-cho nayenu nawa, limonenungaenu vavene kupwa muvakufwalyehi kushili, oloze mwayoyelaKalunga kuhichila muli Kulishi-tu Yesu.

12 Shikaho kanda namweche-lela shili yitwaleho lika naku-yula mwamwangana mumijimbayenu yakuya nakufwa nakumi-lingisamwononokenga kukufwi-la chayoko. 13 Kaha nawa ka-nda namutwalaho lika nakuha-navilyovyamijimbayenukushilikupwavitwavyamilimo yakuhe-ngako, oloze lihanenu enu vave-ne kuli Kalunga mwavaka-kuyo-ya vanafumu kuvafu, nakuhananawavilyovyamijimbayenu kuliKalunga kupwa vitwa vyami-limo yakwoloka. 14 Mwomwoshili kayatela kupwa nawatahali enuko, hakuwana nge enukamweshi mujishimbiko, olozemuli mulikoji lyalinene.

15 Kaha twambenga ngachili-hi? Uno tulinge tuhu shili mwo-mwo ngwetu katweshi mujishi-mbiko, oloze tuli mulikoji lyali-nene tahi? Chijilocho! 16 Unokamwatachikijile ngwenu ngenamutwalaho lika nakulihanaenu vavene kumutu umwe mwa-vandungo vakwononoka, kahamunapu muvandungo jamutumunononoka, chipwe vashili ya-kutwala kukufwa, chipwe va-kwononoka chakutwala kukwo-lokako nyi? 17 Oloze tunaku-

sakwilila Kalunga hakuwanange halwola lumwe mwapwile-nga muvandungo jashili, olozemwononokele namichima yenukukunangula chize vamikunji-kile enu. 18 Enga, hakuwanange vamilingishile kupwa va-kulihehwa kushili, mwapwilejino muvandungo kukwoloka.19 Ami nguli nakuhanjika nga-nomu vatwala vatu, mwomwoyakuhehela chenu kumusonyi;mwomwo nge muze mwahanyi-ne vilyovyamijimbayenu vipwe-nga vandungo kumajilo naupa-pwoki wakutwala kuupapwoki,ngocho jino hanenu vilyo vyami-jimba yenu vipwenga vandungokukwoloka chakutwala kukuji-la. 20 Mwomwo omu mwapwi-lenga muvandungo jashili, mwa-pwilenga vakulihehwa kukwo-loka.

21 Jino mihako muka mwa-pwilenga nakwaha halwola kanaluze? Vyuma vize muli nakwi-vwila sonyi oholili. Mwomwomakumishilo avyumavize, hiku-fwa. 22 Oloze oholili, omu va-namilingisa lyehi kupwa vakuli-hehwa kushili nakupwa jino mu-vandungo kuli Kalunga, muli na-kwaha mihako yenu yakutwalakukujila, kaha hakukuminyinahikuyoya chahaya myaka yose-na. 23 Mwomwo fweto yashilikufwa, oloze wana uze Kalungaeji kuhananga ukiko vene kuyo-ya chahaya myaka yosena kuhi-chila muli KulishituYesu Mwatawetu.

7 Enu vandumbwami, uno chi-nafwane nge kamwatachiki-

zako, (mwomwo nguli nakuha-njika kuli vaze vatachikiza jishi-mbi,) ngwenu, Jishimbi jili na-wata hamutu shimbu omu achi-

Page 278: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

275 Vafu kujishimbi. Ukalu waPaulu WAVAKA-LOMA 7:2-16

li wamutonyi nyi? 2 Chakuta-lilaho, pwevowakusomboka aka-shiwa kuli lunga lyenyi najishi-mbi shimbu lunga lyenyi achiliwamutonyi; oloze nge lunga lye-nyi nafu, uze pwevo nakasunu-ka kulushimbi lwakuli lunga lye-nyi. 3 Ngocho, kachi nge uzepwevo mwasomboka kuli lungaweka shimbu lunga lyenyi achi-li wamutonyi, kaha navamuvu-luka ngwavo, chikoji wapwevo.Oloze nge lunga lyenyi nafu lye-hi, kaha nalihehwe lyehi kulu-shimbi lwakuli lunga lyenyi, ngo-cho keshi kupwa chikoji wapwe-vo nge mwasomboka kuli lungawekako.

4 Ngocho, enu vandumbwa-mi, nayenu nawa vamilingishilekupwa muvafu kuJishimbi kuhi-chila mumujimba waKulishitu,mangana mupwenga muvakuliweka, muvayou vasangwile ku-vafu, mangana tumwiminengaKalunga mihako. 5 Mwomwoshimbu twayoyelenga kwesekanomu mwaya musonyi, jipeha ja-vilinga vyashili jize vasangu-mwine naJishimbi, jazachile-nga muvilyo vyamijimba yetumangana jimenga mihako yaku-twala kukufwa. 6 Oloze jinotunakasunuka lyehi kuJishimbi,mwomwo tunafu lyehi kuvyumavize vyatutangikilenga, manga-na tupwenga tuvandungo muji-layayihyakuhichilamushipilitu,keshi nge mujila yamwaka kuhi-chila mujishimbi vasonekako.

7 Ngocho natwamba ngwe-tu ika? Uno Jishimbi jinapushili tahi? Chijilocho! Chiku-pu vene kachi kakwapwile Jishi-mbiko, kachi shili kangwayita-chikijileko. Chakutalilaho, lwi-so kachi kangwalutachikijileko,

nge Jishimbi kajambile ngwa-jo: “Kawatela kwivwa lwisoko.”8 Oloze shili hakuwana kengi-lilo kuhichila mujishimbi, yane-hele lwiso lweka nalweka muliami, mwomwo omu kwazeneke-le kupwa jishimbi shili yapwi-le yakufwa. 9 Halwola kwaze-nekele kupwa jishimbi, amingwapwile nguwamutonyi; olo-ze omu jejile jishimbi, shili ya-yoyele cheka, oloze ami ngwa-fwile. 10 Kaha jishimbi jize ja-pwile jakutwala kukuyoya, amingwajimwene ngwami jakutwa-la kukufwa. 11 Mwomwo shi-li hakuwana kengililo kuhichilamujishimbi, yangutangishile na-kungujiha kuhichila mujishimbikana. 12 Ngocho Jishimbi ja-pwa jajila, kaha nalushimbi eluvanatulweze nawa lwapwa lwaji-la, lwakwoloka, lwamwaza.

13 Uno chuma chamwaza chi-nangunehela kufwa tahi? Chi-jilocho! Oloze shili yinalumu-ka kupwa kufwa kuli ami, ma-ngana shili yisoloke nge yiki-ko yinakuneha kufwa kuli amikuhichila muchuma chamwa-za; mangana shili yisweze kupi-hya chikuma kuhichila muji-shimbi. 14 Mwomwo tunata-chikiza ngwetu, Jishimbi ja-pwa jakushipilitu; oloze amingumutu wakumusonyi, vala-njisa lyehi muundungo washi-li. 15 Mwomwo ami kangwa-tachikijile vyuma nguli nakuli-ngako. Mwomwo vyuma ngwa-saka kulinga, kangwavilinga-ko; oloze vyuma ngwahunga, vi-kiko vene ngweji kulinganga.16 Shikaho kachi nge vyumavize kangwasaka kulingako,vikiko vene ngweji kulinga-nga, kaha ngunetavila ngwami

Page 279: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-LOMA 7:17–8:9 Funge kulushimbi lwashili 276

Jishimbi japwa jamwenemwene.17 Oloze jino ami kangweshi na-kuvilingako, shina shili yize ya-twama muli ami. 18 Mwomwongunatachikiza ngwami muliami, mokomoko ngwami, mumu-sonyi wami, kamwatwama chu-ma chamwazako; mwomwo ngu-li namuchima wakufwila kuli-nga vyuma vyamwenemwene,oloze kangweshi nangolo jaku-linga vyuma kanako. 19 Mwo-mwo vyamwaza vize ngwasakakulinga, kangwavilingako, olo-ze vyavipi vize kangwasaka kuli-ngako, vikiko vene ngwejikulinganga. 20 Jino kachi ngengweji kulinganga vize kangwa-saka kulingako, kaha keshi yaminguli nakulinga vyuma kanako,shina shili yize yatwama muliami.

21 Shikaho ngunawane lushi-mbi elu kutalisa kuli amingwami: Omu nangusaka kuli-nga vyuma vyakwoloka, vyumavyavipi vikiko naviza muliami. 22 Ami ngweji kwivwi-langa chikupu kuwaha ji-shimbi jaKalunga kweseka na-mutu wami wamutulo, 23 Olo-ze ngunamono lushimbi lwekamumujimbawami lunakulwa na-lushimbi elu lwamuvishinganye-ka vyami nakungutwalanga mu-ufunge walushimbi lwashili elululi muvilyo vyamujimba wami.24 Omu ngwavindama ami! Iya-ze mwanguyovola kumujimbauno uli nakungutwala kukufwakanechi? 25 Ngunamusakwili-la Kalunga kuhichila muli YesuKulishitu Mwata wetu! Ngochojino, muvishinganyeka vyami,ami ngwapwa ngundungo kuji-shimbi jaKalunga, oloze kumu-sonyi ngwapwa ngundungo ku-lushimbi lwashili.

8 Shikaho vaze valikata naKu-lishituYesu kaveshi naha ha-

kuvapayishilako. 2 Mwomwolushimbi lwashipilitu yize yejikuhananga kuyoya hakulikatanaKulishitu Yesu, lunamilingi-sa lyehi kupwa vakulihehwakulushimbi lwashili nakufwa.3 Ocho jahonene Jishimbi kuli-nga mwomwo yakuhehela cha-musonyi, Kalunga achilingilehakutuma Mwanenyi mukuli-fwana namusonyi washili ma-ngana afumiseko shili, nakupa-yisa shili mumusonyi, 4 ma-ngana vyuma vyakwoloka vya-Jishimbi vitesemo muli etu, etutweji kutambukanga mwaya shi-pilitu, keshi nge omu mwaya mu-sonyiko. 5 Mwomwo vaze va-tambuka mwaya musonyi, vaji-ka vishinganyeka vyavo havyu-ma vyamusonyi, oloze vaze va-tambukamwaya shipilitu, vajikavishinganyeka vyavo havyumavyashipilitu. 6 Mwomwo ku-jika vishinganyeka havyumavyamusonyi cheji kunehangakufwa, oloze kujikavishinganye-ka havyuma vyashipilitu che-ji kunehanga kuyoya nakuu-nda; 7 mwomwo kujika vishi-nganyeka havyuma vyamuso-nyi cheji kunehanga kole na-Kalunga, mwomwo musonyi ka-waliluula kujishimbi jaKalunga-ko, kaha kaweshi kukaliluulako.8 Ngocho vaze vatambuka mwa-ya musonyi kaveshi kuhasa ku-mwivwisa Kalunga kuwahako.

9 Oloze nge shipilitu yaKa-lunga yatwama chikupu mulienu, kahenu kamweshi nakuta-mbuka mwaya musonyiko, shi-na mwaya shipilitu. Oloze kachinge mutu keshi nashipilitu ya-Kulishituko, kahamutukanaka-

Page 280: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

277 Katweshi vandungoko, oloze tuvana WAVAKA-LOMA 8:10-26

pwa wakuli ikiyeko. 10 Olozekachi nge Kulishitu alikata na-yenu, kaha mujimba unafu mwo-mwo yashili, oloze shipilitu yina-pu kuyoya mwomwo yakwoloka.11 Jino kachi nge shipilitu yaya-uze asangwile Yesu kuvafu ya-twamamuli enu, kahou asangwi-le Kulishitu Yesu kuvafu, mwa-kayoyesa namijimba yenu nawayize yakuya nakufwa kuhichilamuli shipilitu yenyi yize yatwa-ma muli enu.

12 Ngocho jino, enu vandu-mbwami, tuli nachilika, keshichakumusonyi mangana tuyoye-nga mwaya musonyiko, nduma;13 mwomwo kachi nge namuyo-yangamwayamusonyi, kaha chi-kupu vene namufwa; oloze kachinge vilingavyamujimba namuvi-jiha nashipilitu, kaha namuyoya-nga. 14 Mwomwo vosena vazevatwaminyina nashipilitu ya-Kalunga, vakivo vene vana va-Kalunga. 15 Mwomwo enu ka-mwatambwile shipilitu yaundu-ngo yakumivwisa cheka woma-ko, oloze mwatambwile shipili-tu yakumitavila kupwa muva-na, yize tweji kutambakana-nga nayo ngwetu: “Apa,� OveTata!” 16 Shipilitu yivene yejikuhananga unjiho nashipilituyetu ngwayo tuvana vaKalunga.17 Jino kachi nge tuvana, kahatunapu tuvaswana nawa: Vaswa-na jaKalunga chikupu, oloze va-swana vakuswana naKulishituhamwe, chikalu kaha tuli naku-yanjiwila hamwe mangana vatu-tohwesele nawa hamwe.

18 Ngocho ngunamono ngwa-mi vihuli viliko lwola luno, na-vikakuminamo hakuvyesekesa

Lom 8:15� Talenu kwinyikila chamwi-shi hali Mak 14:36.

naupahu uze naveza kukasolo-la muli etu. 19 Mwomwo vyu-ma vyakutanga vyosena vili na-kuvandamina nakutalilila chi-kuma lwola lwakusololavanava-Kalunga. 20 Mwomwo vyumavyakutanga vyaluukile kuufwe-fwelekete, keshi nge vivene vya-liluwileko, oloze kuhichila muliuze aviluwile mangana halutali-lilo, 21 vyuma vyakutanga na-vikiko nawa vakavilingise ku-pwa vyakulihehwa kuundungowakuya nakupola, nakwingilamukulihehwa chaupahu chava-na vaKalunga. 22 Mwomwotunatachikiza ngwetu vyakuta-nga vyosena vili nakulikemene-na hamwe mikemo nakwivwilahamwe kukola palanga nakule-lo lino. 23 Kaha keshi ngochokahako, oloze nayetu nawa, etutuli lyehi namihako yatete, yiki-ko vene shipilitu, nayetu nawatuli nakulikemenenanga mike-mo mujitulo jetu, shimbu tuli na-kuvandamina chikuma kutwita-vila kupwa tuvana, chikiko venekutukula kumijimba yetu na-ndando yakusokola. 24 Mwo-mwo vatulwililile mulutalililokanelu; oloze lutalililo luze lu-natesamo lyehi kalweshi kupwacheka lutalililoko, mwomwo ka-chi nge mutu namono lyehi chu-ma apwanga nakutalilila, ku-tala mwachitalilila lika nyi?25 Oloze kachi nge tuli nakuta-lilila ocho chichili kanda tumo-ne, kaha natutwalaho lika kuchi-vandamina chikuma nalukaka-chila.

26 Chochimwe nawa nashi-pilitu, yeji kutukafwanga-ko muvyuma twahehela; mwo-mwo ukalu uze twatela kulo-mbela kweseka nomu twatela

Page 281: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-LOMA 8:27–9:4 Kutongola chimweza. Zangi yaKalunga 278

kulomba, etu katwautachikijile-ko, oloze shipilitu yivene yeji ku-tulembelelangako hakulikeme-nena chetu natuhona kutufulamazu. 27 Kaha ou eji kutala-talanga mumichima natachiki-za omuyinatwale shipilitu, mwo-mwo yili nakuvalembelelakovaka-kujila kweseka nomu mwa-ya muchima waKalunga.

28 Tunatachikiza jino ngwetuKalunga eji kulingisanga mili-mo yenyi yosena yilikwatasanehamwe mangana yinehe kuwa-ha kuli vaze vazanga Kalu-nga, vaze vene asanyika kwese-ka nomu mwaya kujina chenyi;29 mwomwo vaze atachikijilechatete avatongwele nawa chi-mweza vakapwenga vakufwa-na nganomu afwana Mwanenyi,mangana ikiye akapwenga twa-twa muli vandumbwenyi vava-vulu. 30 Kaha nawa, vaze ato-ngwele chimweza, vakivo venevaze asanyikile nawa; kaha vazeasanyikile, vakivo vene vazeavulukilile kwoloka nawa. Ku-kuminyinako, vaze avulukililekwoloka, vakivo vene vaze ato-hwesele nawa.

31 Jino natwamba ngwetu ikahavyumevi? Kachi nge Kalungaali kuli etu, kaha iyaze mwatwi-manyina nakole? 32 Kalungauze akanyine numba vene kute-tela Mwanenyi, oloze amweche-le hali etu tuvosena, mwahonangachilihi hamwe naMwanenyikutuhana vyuma vyosena mu-jila yalikoji? 33 Iyaze mwaha-sa kuhana mulonga ava asa-kula Kalunga? Kalunga Ikiyeeji kuvavulukilanga kwoloka.34 Nyi iyaze mwavapayisa? Ku-lishitu Yesu ikiye vene uze afwi-le, enga, ikiye vene uze vasa-

ngwile kuvafu, uze ali kulivokolyachilyo lyaKalunga, uze nawaeji kutulembelelangako.

35 Nyi iyaze mwatuhandunu-na kuzangi yaKulishitu? Ma-lwa tahi, nyi luyando tahi, nyiluyanjisa tahi, nyi zala tahi,nyi uvu tahi, nyi ponde tahi, nyipoko yamukwale tahi? 36 Chi-li vene nge muze vasoneka ngwa-vo: “Vali nakutujihajiha likumbilyosena mwomwo yayove, vatu-mona nge tumikoko navatwa-la nakujiha.” 37 Olozenyi mu-vyuma vyosenevi tuli nakufu-ngulula chikupu kuhichila muliou atuzangile. 38 Mwomwongunakunyuka ngwami, chi-pwe kufwa, chipwe kuyoya, chi-pwe vangelo, chipwe jifulume-nde, chipwe vyuma viliko, chi-pwe vyuma navikeza kulutwe,chipwe jingolo, 39 chipwe ku-jindama helu, chipwe kukuna-ma, chipwe chuma cheka chaku-tanga, kavyeshi kuhasa kutuha-ndununa kuzangi yaKalunga eyiyili muli Kulishitu Yesu Mwatawetuko.

9 Nguli nakuhanjika muchanomuli Kulishitu; kangweshi

nakulyongako, hakuwana ngechivezu chami chili nakuhanaunjiho nayami hamwe muli shi-pilitu yajila, 2 ngwami, ngulinachinyengo chachinene navi-kola vyakuzeneka kukuma mu-muchima wami. 3 Mwomwoami kachi yami ngwahandunu-kanga kuli Kulishitu mwamu-tu wakwangula mwomwo yava-ndumbwami, vausoko wami ngeomu mwaya musonyi, 4 vazevapwa vaIsalele. Vakivo vave-tavila kupwa vana, nakuvaha-na upahu, navivwasano, naJishi-mbi, namulimo wajila, najishi-

Page 282: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

279 Mbuto yaApalahama WAVAKA-LOMA 9:5-22

ko. 5 Kuli vakivo kukiko kwa-fumavakakuluka jetu, kaha kulivakivo nawa kukikovene kwafu-mine Kulishitu nge omu mwayamusonyi: Kaha Kalunga, ou alihelu lyavyosena, vamukisulengahaya myaka yosena. Amene.

6 Oloze kacheshi nge mazuaKalunga anayi mwamokomo-koko. Mwomwo keshi nge vo-sena vaze vasemuka kuli Isale-le vapwa chikupu “Isaleleko.”7 Mwomwo numba vanapu tuhumbuto yaApalahama, keshi ngevosena hivanako, nduma, olo-ze: “Vaze navakavuluka ngwavo‘mbuto yove’ navakeza kuhichilamuli Isaka.” 8 Echi chinakulu-mbununa nge, vana vakumuso-nyi keshi vakivo chikupu vanavaKalungako, oloze vana vaku-lushiko vakivo vene vamona ku-pwa mbuto. 9 Mwomwo mazualushiko ambile ngwawo: “Ha-lwola ngana luno, nangukezacheka, kaha Sala mwakapwa na-mwana walunga.” 10 Keshinge aha kahako, oloze naLave-ka nawa omu emichile lijimo lya-vapasa lyakuli uze lunga umwe,kakuluka yetu Isaka. 11 Mwo-mwo omu vapasa vapwile kandavachisemuke kaha nawa kandavalinge chuma chimwe chamwa-za chipwe chaunyengwe, ngochohakusaka kujina chaKalungakutalisa kukusakula chitwaleholika nakupendamina hali Ou ejikusanyikanga, oloze keshi ngehamilimoko, 12 vachambilekuli Laveka ngwavo: “Mukulwa-ne mwakapwa ndungo kuli ka-nyike.” 13 Nge muze vasonekangwavo: “Ngwazangile Yakova,oloze Esau ngwamuhungile.”

14 Jino natwamba ngwetuika? Uno kuli Kalunga kwatwa-

ma kuhengesa numba? Chiji-locho! 15 Mwomwo ahanjikakuli Mose ngwenyi: “Nangutete-laweshowo nangusaka kutetela,kaha nangwivwila keke wesho-wo nangusaka kwivwila keke.”16 Ngocho jino, echi kachape-ndamina hakusaka chamutu-ko, chipwe hakukilikita� chenyi-ko, nduma, oloze chapendami-na hali Kalunga uze atwama na-lutetelo. 17 Mwomwo Chiso-neka chamba kuli Fwalo ngwa-cho: “Mwomwo yachumechi, shi-kaho vene ngunakwechelela ma-ngana ngwami, ngusolole ngo-lo jami kuhichila muli ove, kahamangana ngwami, lijina lyamivakalivilikenga hamavu hose-na.” 18 Shikaho jino, ou nasa-ke Kalunga amutetele mwamu-tetela, kahou nasake kunjinjava-la mwamwecha anjinjavale.

19 Shikaho nawamba kuliami ngwove: “Mwomwo ika ejikuwanyinanga vatu tutenga?Uno iyaze nalikange omu mwa-ya muchima wenyi?” 20 Ovemutu, ove yove iyaze nu-mba umuhilwile Kalunga mazu?Kutala chuma chakutenga na-chamba kuli muka-kuchitengangwacho, “Mwomwo ika una-ngutengela ngana?” 21 Kuta-la muka-kutenga vyuma keshinawata wakuumba ndambo na-kuhasa kutenga chuma chimwechamulimo waulemu, chikwa-vo chamulimo wakuhona ule-mu kumuunga woumweko nu-mba? 22 Kaha ngachilihize,hakuwana nge Kalunga apwi-le nalisesa lyakusolola utenuwenyi nakulingisa ngolo jenyi

Lom 9:16� MuchiHelase ngwavo, ku-laha.

Page 283: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-LOMA 9:23–10:7 Vyuma vyakutetela. Twima yamakuli 280

vajitachikize, oloze ikiye omi-kile nakutalilila chikoki vyumavyautenu evi vyatela kunonge-sa? 23 Jino kachi nge alingilengocho mangana kutohwa chau-pahu wenyi akachisolole havyu-ma vyakutetela vize awahishilechimweza mangana vikapwenganaupahu, 24 vikiko vene yetu,etu asanyikile, keshi muli vaYu-leya kahako, oloze namuli vaka-mafuchi eka nawa, kaha yika-ze? 25 Chili nganomu ahanji-ka nawa muli Hozeya ngwenyi:“Vaze vazenekele kupwa vatujami nangukavavuluka ngwa-mi ‘vatu jami,’ kaha pwevo uzevahonene kuzanga nangukamu-vuluka ngwami, ‘ngwakuzanga’;26 kaha kuchihela kuze vava-mbilile ngwavo, ‘Enu kamweshimuvatu jamiko,’ kwakuze venenavakavavulukila ngwavo, ‘vanavaKalunga ou ayoya.’ ”

27 Kaha nawa, Isaya atamba-kana nakuvuluka Isalele ngwe-nyi: “Numba tuhu kuvula cha-vana vaIsalele nachikapwange musekulula wakukalunga-lwiji, oloze vaze vasalaho vaki-vo navakalwila. 28 MwomwoYehova mwakahituluka mumi-longa hamavu, mwakayikuku-lula nakuyivatula washiwashi.”29 Kaha nganomu nawa ahanji-kile chimweza Isaya ngwenyi:“Kachi nge Yehova wamayongo-mena katuselele mbutoko, kachitunapu ngana mwaSotome, ka-chi vanatulingisa nawa kupwangana mwaNgomola.”

30 Jino natwamba ngwetuika? Ngwetu vatu vakumafuchieka, numba tuhu vazenekele ku-kava kwoloka, vakivo vawanyi-ne kwoloka chize chafuma ha-lufwelelo; 31 oloze Isalele, nu-

mba tuhu akavangijile lushimbilwakwoloka, oloze kateselemolushimbi kaneluko. 32 Mwo-mwo ika? Mwomwo kwoloka ka-chitondele nalufweleloko, olozekwijiva nge chakutonda navili-nga kaha. Ngocho vahukanyi-ne “kulilolwa lyakuhukanyisa,”33 nge muze vasoneka ngwa-vo: “Talenu! MuZeyone nguli na-kwalamo lilolwa lyakuhukanyi-sa, lilolwa lyakulimbwisa, olozeou mwajika lufwelelo lwenyi ha-likiko keshi kukapayako.”�

10 Enu vandumbwami, vyu-ma nguli nakufwila mu-

muchima wami, nakulomba cha-mi chakulembelela echi ngu-li nakuvalombelako kuli Kalu-nga, vinapu chikupu vyaulwi-lo wavo. 2 Mwomwo nguna-vahanyina unjiho ngwami, valinatwima yakumuzachila Kalu-nga; oloze keshi nge mwaya chi-nyingi chakwolokako; 3 mwo-mwo, hakuzeneka kutachikizakwoloka chaKalunga, nahaku-saka ngwavo vazamise kwolo-ka chavo vavene, shikaho kava-liluwile kukwoloka chaKalunga-ko. 4 Mwomwo Kulishitu ikiyenapu kukuma chaJishimbi, ma-ngana weshowo mwasolola lu-fwelelo apwenga wakwoloka.

5 Mwomwo Mose asonekangwenyi mutu uze nalingimwaya kwoloka chamuJishimbi,mwayoyanga nacho. 6 Olozekwoloka chakufuma halufwele-lo chinahanjika ngwacho: “Ka-nda wamba mumuchima wove-ko ngwove, ‘Iyaze mwayamwilu?’ kulumbununa nge, ku-nehaKulishitu hamavu. 7 Chi-pwe ngwove, ‘Iyaze mwashiku-

Lom 9:33� Chipwe, kwivwisa sonyi.

Page 284: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

281 Kusanyika halijina lyaYehova WAVAKA-LOMA 10:8–11:2

muka muwina wakuzenekakukuma?’ kulumbununa nge,kusangula Kulishitu kuvafu.”8 Oloze Chisoneka chahanjikangwacho ika? Ngwacho: “Mazuali hakamwihi nayove, ali mu-kanwa kove namumuchimawove,” akiko vene “mazu” alu-fwelelo, awa tuli nakwambulula.9 Mwomwo kachi nge muhanji-ka hatoma kumeso avatu ‘mazuali mukanwa kove’ ngwove Yesuikiye Mwata, nakusolola lufwe-lelo mumuchima wove ngwove,Kalunga amusangwile kuvafu,kaha navakulwila. 10 Mwo-mwo mutu eji kusololanga lu-fwelelo namuchima manganaapwenga wakwoloka, oloze ejikuhanjikanga hatoma nakanwamangana awane ulwilo.

11 Mwomwo Chisoneka cha-mba ngwacho: “Naumwe wauchimwajika lufwelelo lwenyi haliikiye mwakapayako.” 12 Mwo-mwo hali kaYuleya nahali kaHe-lase kaheshi chihandwako, mwo-mwo vosena Mwata wavo you-mwe kaha, uze atwama nalu-heto lwakuhana vosena vaze na-vamusanyika ikiye. 13 Mwo-mwo “weshowo mwasanyika ha-lijina lyaYehova navakamulwi-la.” 14 Oloze navahasa kumu-sanyika ngachilihi ou vazenekakufwelela? Kaha navahasa nga-chilihi kufwelela ou vazene-ka kwivwa? Kaha nawa nava-hasa ngachilihi kwivwa cha-kuzeneka mutu wakuvambuli-la? 15 Kaha navahasa ngachi-lihi kwambulula kachi nge ka-vavatumineko? Nge muze vaso-neka ngwavo: “Omwo vyawahavilyachilo vyavaze veji kuvili-kanga mujimbu wamwaza wa-vyuma vyamwaza!”

16 Chipwe ngocho, vosena ka-vononokele kumujimbu wamwa-zako. Mwomwo Isaya ambilengwenyi: “Ove Yehova, iyazenafwelela muvyumevi vanevukuli etu?” 17 Ngocho lufwele-lo lweji kwizanga havyuma nevumutu.Kahamutu eji kwivwangavyuma kana kuhichila mumazuakuvuluka Kulishitu. 18 Chi-pwe ngocho nangwihula ngwa-mi, Uno kavevwileko nyi? Chiku-pu vene, “vivumo vyamazu avovyayile kumavu kwosena, kahamazu avo ayile kujisongosongojakumavu kwatwama vatu.”19 Chipwe ngocho nangwihulangwami, Uno Isalele katachiki-jileko nyi? Chatete Mose ambi-le ngwenyi: “Ami nangukami-vwisa lisungu enu vatu hakuza-chisa vaze kavapwa vaka-lifuchilyaIsaleleko; nangukamisowa-ngiza mukevwe matoto hakuza-chisa vaka-lifuchi vakuhona ma-ngana.” 20 Oloze Isaya himwo-mika chikuma nakwamba ngwe-nyi: “Vanguwanyine kuli vazevazenekelenga kungutonda; va-ngutachikijile kuli vaze vazene-kelenga kungwihula.” 21 Olo-ze hakuvuluka Isalele, himwa-mba ngwenyi: “Ngunolola mavo-ko ami likumbi lyosena kuli vatuvakulikanga kaha nawa vaka-kulingulula.”

11 Jino nanguhulisa ngwami,uno Kalunga nakane vatu

jenyi numba? Chijilocho! Mwo-mwo nayami nawa ngukaIsa-lele, nguwakumbuto yaApala-hama, nguwakumuyachi wa-Mbenjamine. 2 Kalunga kaka-nyine vatu jenyi vaze atachiki-jile hakavangako. Enu kumanakamwatachikijile muze chaha-njika Chisoneka hali Elija, omu

Page 285: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-LOMA 11:3-18 Vasalaho. Kulwila vaka-mafuchi 282

alembelelele Kalunga nakuyaya-vala hali Isaleleko nyi? 3 “OveYehova, vakivo vanajihi vapo-lofweto jove, vanasande maji-ko ove akulumbila, kaha yamiuka wami kaha ngunasaleho,kaha vali nakutonda jino mwo-no wami.” 4 Oloze mazu aKa-lunga ambile ngachilihi kuli iki-ye? Ambile ngwawo: “Ngunalise-la malunga 7,000, vaze vanakanekumufukamina Mbale.” 5 Shi-kahovene nahalwola luno, kuva-li nawa ava vasalaho nge mwayakusakula chaKalunga mwomwoyalikoji lyalinene. 6 Hakuwa-na nge kusakula chenyi chezamwomwo yalikoji lyalinene, ka-hanyi kacheshi kwiza mwomwoyamilimoko; mokomoko likojilyalinene kaveshi kulivulukacheka ngwavo hilikoji lyaline-neko.

7 Jino ngwetu ngachilihi?Chuma chize ali nakutondato-nda chikuma Isalele, kachiwa-nyineko, oloze vaze vasakula va-chiwanyine. Kahavakwavovekavahonene uhashi wakushinga-nyeka kanawa; 8 nge muze va-soneka ngwavo: “Kalunga nava-hane shipilitu yakusavala chiku-ma tulo, nameso akuhona kumo-na, namatwitwi akuhona kwi-vwa, palanga nakulikumbi lya-lelo.” 9 Kaha nawa Ndavichiambile ngwenyi: “Echenu mesayavo yalumuke kupwa muheto,nakupwa chiliva, nakupwa chi-mbunji chakuhukanyisa, naku-pwa fweto yakuvashishishilamo;10 echenumeso avo elavewi ma-ngana vahone kumona, nakuze-mbeka mitanda yavo shimbu yo-sena.”

11 Shikaho nanguhulisa ngwa-mi, Kutala vahukanyine nakuli-

mbuka chikupu nyi? Chijilocho!Oloze kukuhingika chavo kuki-ko kunejila ulwilo kuvatu va-kumafuchi eka, mangana chive-vwise vakivo lisungu. 12 Jinokachi nge kuhingika chavo chi-napu luheto kukaye, kaha nawakukeha chavo chinapu luhetokuvatu vakumafuchi eka, ka-hanyi kuvula chavo vosena na-chikapwa luheto lwaluvulu chi-kuma!

13 Jino nguli nakuhanjikakuli enu munapu muvatu va-kumafuchi eka. Hakuwana ngengukaposetolo kuli vaka-ma-fuchi eka, ngweji kutohwesa-nga mulimo wami, 14 manga-na ngwami pamo nguhase kwi-vwisa lisungu vaze vanapu vatujami, nakulwila vamwe vamu-li vakivo. 15 Mwomwo kachinge kumbila vavambilile china-lingisa kaye vakawanyise naKa-lunga, kahanyi kuvetavila chavonachikapwa chikupu kuyoya ku-fuma kuvafu. 16 Kaha nawa,kachi nge chihanda chamuunga�chize vanahane kupwa miha-ko yatete chinapu chajila, kahanamuunga wosena nawa wajila;kaha kachi nge mwiji wamuto-ndo unapu wajila, kaha namita-ngo nawa yajila.

17 Jino kachi nge mitango yi-mwe vayinongeleko, oloze ovenumbatuhuumulivewakuchipa-pa, vakunungile mukachi kayonakutambwila hamwe maji aku-mwiji wamulive kana, 18 ka-nda ulivwimba kumitangoko.Mwomwo numba naulivwimbakumitango, anuka ngwove ke-shi yove unasokesa mwijiko, olo-

Lom 11:16� Eli lizu muunga, lili nakulu-mbununa unga uze vanachiki.

Page 286: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

283 Jijila jaKalunga kavajilengezako WAVAKA-LOMA 11:19-36

ze mwiji ukiko vene unasokesaove. 19 Jino nawamba ngwo-ve: “Mitango vayinongelekomangana vangunungileko ami.”20 Omu mukiko! Vayinongele-kovene mwomwoyakuhona cha-vo lufwelelo, oloze ove unema-na mwomwo yalufwelelo. Shi-kaho kanda ulivwimbako, olozeivwanga woma. 21 Mwomwokachi nge Kalunga katetelelemitango yivene yakumutondo-ko, kaha chipwe ove nawa keshikukutetelako. 22 Achishinga-nyeke omu lyapwa likoji lyaKa-lunga nautenu wenyi. Vaze vali-mbukile vamwene utenu wenyi,oloze ove mumona likoji lyaKa-lunga, chikalu kaha nge nautwa-manga mulikoji lyenyi; mokomo-ko nayove nawa navakakuteta-ko. 23 Kaha navakivo nawa,kachi nge navazeneka kutwala-ho lika kupwa vakuhona lufwe-lelo, kaha navakavanungilako;mwomwo Kalunga nahase kuva-nungilako cheka. 24 Mwomwokachi nge ove vakutetele kumu-live wakulisokela muchipapa na-kukunungila kumulive wakuli-ma kuzewazenekele ove kusoke-lako, kahanyi mitango yakumu-live uvenewakulima nayihamba-kana chikuma kuwaha kuyinu-ngila cheka kumulive wayo yi-vene!

25 Mwomwo enu vandu-mbwami, ami kangwasakilengwami muhone kutachikizaevi vyuma vyajila vyakuswe-kako, mangana muzeneke ku-limona ngwenu muvakuzanga-ma; ngwami muli Isalele kamwe-shi chikumauhashi wakushinga-nyeka kanawako, kuvanga ku-vula chosena chavatu vakuma-fuchi eka chinazuku, 26 ngo-

cho mujila kaneyi, vosena va-muli Isalele navakavalwila.Nge muze vasoneka ngwavo:“Muka-kuyovola mwakalovo-ka muZeyone, kaha mwakafu-misa vilinga vyakuhona kumwi-vwaKalungawomamuli Yakova.27 Kaha echi chikiko vene chi-vwasano chami nangukalivwa-sana navo omu nangukafumisajishili javo.” 28 Enga, kutali-sa kumujimbu wamwaza, vakivovanapu vaka-kole mangana enumutokwelemo, oloze kutalisakukusakula chaKalunga, vaki-vo vavazanga mwomwo yavaka-kuluka javo. 29 Mwomwo Ka-lunga keshi kukevwila kupihyamawana enyi ahana nakusanyi-ka chenyi asanyika vamweko.30 Mwomwo nge muze mwalika-ngile enu kuli Kalunga halwo-la lumwe, oloze munawane jinokumitetela mwomwo yakulika-nga chavo, 31 ngocho navavanawa muholyapwa vanalikangenakumilingisa enu vamitetele,mangana navakivo nawa vaha-se jino kuvatetela. 32 Mwo-mwo Kalunga nasokelela vosenahamwe mukulikanga, manganangwenyi akavatetele vosena ha-mwe.

33 Omwo lwajiminyina luhe-to lwaKalunga namangana enyinachinyingi chenyi! Omwo ku-sopesa chenyi vahona kuchi-hehula nomu jijila jenyi vaho-na kujilengeza! 34 Mwomwo“iyaze natachikiza vishinganye-ka vyaYehova, mokomoko iyazenapu muka-kumulweza manga-na?” 35 Mokomoko “iyaze ali-vangile kumuhana chuma ma-ngana ikiye amushishishile-mo cheka?” 36 Mwomwo vyu-ma vyosena vyafuma kuli ikiye,

Page 287: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-LOMA 12:1-16 Mujimba waYesu. Zachisa wana wove 284

vyapwako kuhichila muli ikiye,kaha vyapwako mwomwo yaiki-ye. Kuli ikiye kupwenga upahuhaya myaka yosena. Amene.

12 Ngocho nguli nakumile-mbelela hakeke yaKalu-

nga, enu vandumbwami, ngwa-mi hanenu mijimba yenu mwa-chimuna wakuvatula wamuto-nyi, wajila, wakwitavila kuli Ka-lunga, ou wapwa mulimo wajilawakuzata nauhashi wenu waku-shinganyeka. 2 Kaha litwami-nenu kulifwanyisanga namwayakatwamino kamyaka yino, olo-ze alumukenu mweka hakulingi-sa vishinganyeka vyenu kupwavyavihya, mangana mutachikizekanawa mwaya muchima waKa-lunga, ngwenu mwamwaza, mu-kiko vetavila, kaha mwakuku-puka.

3 Mwomwo kuhichila muliko-ji lyalinene eli vanangusolwelaami, nangwamba kuli mutu hi-mutu ali muli enu ngwami, ka-nda alishinganyeka mwekamwakuhambakanomu mwamu-tela kushinganyekako; oloze ku-shinganyeka chenyi chipwengachakushinganyeka mwamanga-na, nganomu Kalunga nahanekumutu himutu seteko yenyiyalufwelelo. 4 Mwomwo nga-nomu tuli navilyo vyavivulumumujimba umwe, vilyo vyose-na evi kavyeshi kuzata mulimowoumweko, 5 ngocho nayetunawa, numba tuhu tuvavavulu,tunapu mujimba umwe muli Ku-lishitu, oloze tuvosena mutu hi-mutu tunapu tuvilyo vanungilahamwe navakwetu. 6 Jino ha-kuwana nge tuli namawana aku-lisezaseza kweseka nalikoji lya-linene lize vatusolwelele, kachi

nge unapu wana waupolofwe-to, kaha tupolofwetenunga kwe-seka nalufwelelo luze vatuha-na; 7 kachi nge unapumulimo,kaha tutwalenuho lika nakuzatamulimo kana; chipwe uze eji ku-nangulanga, atwaleho lika naku-nangula chenyi; 8 chipwe uzeeji kulembelelanga, atwaleholika nakulembelela chenyi; kahauze eji kupangijelanga, atwale-ho lika nakupangijela namuchi-ma umwe; kaha uze eji kutwa-minyinanga, atwaleho lika na-kutwaminyina naunyongochi-ma; kaha uze eji kutetelanga,atwaleho lika nakutetela namu-chima wakuwahilila.

9 Zangi yenu yipwenga yaku-zeneka kulyonga. Hungenungavyuma vyavipi, kakachilenungakuvyumavyamwaza. 10 Kuza-ngi yaundumbu, pwenunga na-muchima wakulizanga chiku-ma navakwenu. Kaha hakuliso-lwela kavumbi navakwenu, pwe-nunga vatete kulinga ngocho.11 Pwenunga natwima, kandanamupwa nauvwako. Savenu na-shipilitu. Zachilenunga Yeho-va. 12 Wahililenunga nalutali-lilo lwenu. Kakachilenunga ha-kumona malwa. Lombenunganaluzema. 13 Azanenunga na-vaka-kujila kweseka nakukali-kiza chavo. Sololenunga chisa-mbo. 14 Twalenuho lika kuki-sulanga vaze veji kumiyanjisa-nga; kisulenunga, kaha kandanamwangulangako. 15 Wahili-lenunga navaze veji kuwahilila-nga; lilenunga navaze veji ku-lilanga. 16 Pwenunga namu-chima wakumona vakwenu nga-nomu mwalimona enu vavene;kanda namupwanga navishi-nganyeka vyakuzezuka heluko,

Page 288: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

285 Kulinga sambanjinga. Mawata WAVAKA-LOMA 12:17–13:10

oloze kavangizenunga vyumevivyazeneka ulemu. Kanda namu-limona ngwenu muvakuzanga-mako.

17 Kanda kuhungasana upinaupi kumutuko. Lingenungavyuma vyamwenemwene kume-so avatu vosena. 18 Kachi ngechinahase, kweseka nomu na-muhashila, twamenunga muku-unda navatu vosena. 19 Enungwazanga, kanda namulingasambanjingako, oloze selenu chi-hela utenu waKalunga; mwo-mwo vasoneka ngwavo: “Kuli-nga sambanjinga chinapu cha-mi; ami nangukavashishishila-mo, mukiko mwanambe Yeho-va.” 20 Oloze “kachi nge mu-ka-kole wove nevu zala, muli-se; kachi nge nevu lipwila, mu-hane vyakunwa; mwomwo ha-kulinga ngocho, naulunjikamakala akakahya hamutwe we-nyi.” 21 Kanda namwechelelaupi umifungululeko, oloze twa-lenungaho lika kufungululangaupi hakulinganga mwamwaza.

13 Mwono himwono� uluuke-nga kumawata, mwomwo

kakweshi wata vazeneka kwita-visa kuli Kalungako; kaha ma-wata aze aliko vawahaka mu-vihela vyawo vize vetavisa kuliKalunga. 2 Shikaho ou mwa-likanga kuwata ali nakulika-nga kuvyuma alongesa Kalu-nga; kaha vaze vanalikange ku-vyuma alongesa Kalunga nava-kavasopesa. 3 Mwomwo vazevali nakuyula veji kuvevwangawoma, keshi kuli vaka-kulingavilinga vyamwazako, shina kulivaka-kulinga vilinga vyavipi.Kutala musaka kutwama chaku-

Lom 13:1� Chipwe, mutu himutu.

zeneka kwivwawomawata tahi?Twalaho lika kulinganga mwa-mwaza, kaha ukiko naukwalisa;4 mwomwo ukiko unapu uka-kuzachila Kalunga hali ove ma-ngana ukukafwenga. Oloze ka-chi nge uli nakulinganga vyumavyavipi, kaha ivwa woma, mwo-mwo kawambata tuhu poko ya-mukwale chamumbachilako.Ukiko unapu uka-kuzachila Ka-lunga, uka-kulinga sambanjinganakusololautenu kumutuuze ejikulinganga vyuma vyavipi.

5 Shikaho chatela kuli enuvatu kwononokanga, keshimwomwo yautenu kahako, olo-ze mwomwo yachivezu chenunawa. 6 Shikaho muli naku-fwetelanga nawa mitelo, mwo-mwo vaze vali nakuyula vana-pu vangamba jaKalunga vaku-zachila vatu, vaze vali nakuza-ta milimo kaneyi shimbu yose-na. 7 Hanenu vosena vize vya-tela kuvahana, kuli uze mwasa-ka mutelo, muhanenu mutelo;kuli uze mwasaka mulambu, mu-hanenu mulambu; kuli uze mwa-saka kumwivwawoma, mwivwe-nu woma; kuli uze mwasaka ku-muvumbika, muvumbikenu.

8 Kanda namukatwama na-mukuliwamutu numbaumweko,shina oukahawakulizanga nava-kwenu, mwomwo ou azanga mu-kwavo natesamo lyehi jishimbi.9 Mwomwo jishimbi jakwambangwavo, “Kawatela kulinga uko-jiko, Kawatela kujiha mutu-ko, Kawatela kwivako, Kawatelakwivwa lwisoko,” nalwesholwolushimbi lweka luliko nawa, jo-sena vanajiwanyisa hamwe mu-mazu ano ngwavo: “Watela ku-zanga mukwenu nganomu wa-lizanga ove lyavene.” 10 Zangi

Page 289: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-LOMA 13:11–14:12 Kanda kulisopesa havyakulyako 286

kayeshi kuzata vyuma vyavipikumutuko; shikaho zangi yikikovene kutesamo mwaya jishimbi.

11 Lingenunga ngocho nawa,mwomwo enu myaka yino muna-yitachikiza, ngwenu ola yinahe-te lyehi mangana mutone kutu-lo twenu, mwomwo oholili ulwi-lo wetu uli mwakamwihi ku-hambakana halwola luze twalu-mukile nakupwa vaka-kwita-va. 12 Ufuku hinauya naku-kuma; kaha musana kalinwomuwizenga. Shikaho tuzulenu mi-limo yamilima, kaha tuvwalenujino vitwa vyajita vyamumunyi.13 Tutambukenunga mwamwe-nemwene nge mumusana, keshimuviwanyino vyaliuya namu-kupendako, keshi mukulisava-la mujila yakuhenga namuvili-nga vyakuzungumako, keshimuvikokojola namulisunguko.14 Oloze vwalenu Mwata YesuKulishitu, kaha kanda namushi-nganyekelanga chimweza mwa-kulingila vyuma wafwila muso-nyiko.

14 Tambulenu mutu ou nahe-hela mulufwelelo lwenyi,

oloze kanda kusopesa muze na-shinganyeka mutuko. 2 Mutuuze ali nalufwelelo, mwalyavyuma vyosena, oloze ou nahe-hela mwalya visakwola kaha.3 Ou mwalya kanda alumbili-sa ou mwakana kulyako, kahoumwakana kulya kanda asope-sa ou mwalyako, mwomwo Ka-lunga namutambula mutu kana.4 Ove yove iyaze numba usope-se ngamba yamutu weka? Nu-mba emana, numba alimbuka,ocho chili kuli mwata wenyi ive-ne. Chikupu vene, navamwimi-ka, mwomwo Yehova nahase ku-mwimika.

5 Mutu umwe mwamona li-kumbi limwe ngwenyi linale-me kuhambakana likwavo; mutumukwavo mwamona likumbilimwe ngwenyi linapu nganamwamakumbi akwavo osena;echenu mutu himutu akunyukekanawa muvishinganyeka vye-nyi. 6 Ou eji kulamanga liku-mbi, eji kulilamanga mwomwoyaYehova. Kaha nawa ou eji ku-lyanga, eji kulyanga mwomwoyaYehova,mwomwo eji kusakwi-lilanga Kalunga; kahou eji ku-kananga kulya, eji kukanangakulya mwomwo yaYehova, olozeeji kumusakwililanga Kalunga.7 Naumwe wauchi chikupu halietu, eji kuyoyanga mwomwo ya-yiveneko, kaha nawa wauchi ejikufwanga mwomwo yayivene-ko; 8 mwomwo chipwe nge na-tuyoya, natuyoya mwomwo ya-Yehova, kaha chipwe nge natu-fwa, natufwa mwomwo yaYeho-va. Shikaho, chipwe nge natuyo-ya chipwe nge natufwa, tunapuvakuli Yehova. 9 Mwomwo vi-kikovene Kulishitu afwililile na-kuyoya cheka, mangana apwe-nga Mwata wavafu navavatonyi.

10 Nyi mwomwo ika weji ku-sopeselanga ndumbwove? Chi-pwe ikaze weji kulumbilishila-nga ndumbwove? Mwomwo tu-vosena natukemana kulutwelwachitwamo chaKalunga cha-kusopela. 11 Mwomwo vaso-neka ngwavo: “Yehova na-mbe ngwenyi, ‘Omu ngwayo-ya tu, mambuli osena nawaka-ngufukamina, kaha lilimi hili-limi nalikalitavila hatoma kuliKalunga.’ ” 12 Ngocho etu tu-vosena mutu himutu mwakalya-mbulula ivene kuli Kalunga ha-vilinga vyenyi.

Page 290: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

287 Kukavangiza kuunda. Kulitambula WAVAKA-LOMA 14:13–15:8

13 Shikaho kanda natulisope-sanga cheka navakwetuko, olo-ze enu likasenu ngwenu, kamwe-shi kuhaka chimbunji chakuhu-kanyisa ndumbwenu mujila ye-nyiko, chipwe chuma chaku-mulimbwisako. 14 Ami nguna-tachikiza, kaha nawa ngunaku-nyukamuli MwataYesu ngwami,kakweshi chuma nachimwe cha-lipihila chiveneko; kuvangakahangemutu ivene mwachimo-na ngwenyi chinapihi, kaha kuliikiye chinapihi vene. 15 Mwo-mwo kachi nge ndumbwove alinakunyengetela mwomwo yaku-lya chove, kaha kaweshi nakuta-mbuka cheka kweseka namwayazangiko. Ou vafwililile kuli Kuli-shitu kanda naumwenyeka mwo-mwo yakulya choveko. 16 Shi-kaho kanda namulingisa kuwa-ha mweji kulinganga vachiha-njike mujila yakumilemekako.17 Mwomwo wangana waKalu-nga keshi nge kulya nakunwa-ko nduma, oloze kwoloka nakuu-nda nakuwahilila kuhichila mulishipilitu yajila. 18 Mwomwoou mwazachila Kulishitu muji-la kaneyi, napu wakwitavila kuliKalunga kaha nawa navamwi-vwila kuwaha kuli vatu.

19 Ngocho jino, tukavangize-nunga vyuma vyakuneha kuu-nda, navyumavize vyakulitunganavakwetu. 20 Litwaminenukwenyeka milimo yaKalungamwomwo yavyakulya. Chamu-chano vene, vyuma vyosena vi-natomo, oloze chinapihi kulimutu uze mwalya halwola luzenahase kuhukanyisa mukwa-vo. 21 Chinawahe kukana ku-lya nyama chipwe kunwa vinyochipwe kulinga chuma chimwechakuhukanyisa ndumbwove.

22 Olwo lufwelelo kana uli na-lwo, twamanga nalwo ove lya-vene kumeso aKalunga. Awa-hilila mutu ou mwazeneka ku-lisopesa ivene havyuma neta-vila ivene kulinga. 23 Nge alinakuhuhwasana, oloze himwa-lya, kaha nalipayisa lyehi, mwo-mwo kalile nalufweleloko. Chi-kupu vene, cheshocho mwali-nga mutu chakuzeneka lufwele-lo chinapu shili.

15 Shikaho etu vakujikiza,twatela kukafwa vaze va-

kuhona kujikiza mukuhehelachavo, keshi kulisuulwisa-nga etu vavene kahako. 2 Etutuvosena mutu himutu asuu-lwisenga mukwavo navyumavyakumukafwa nakumutunga.3 MwomwonumbaKulishitu ka-lisuulwishile iveneko; kwesekanamuze vasoneka ngwavo: “Ku-toleka chavaze vapwilenga na-kukutoleka ove chineza haliami.” 4 Mwomwo vyuma vyo-sena vize vasonekele hakava-nga vavisonekelele kutunangulaetu, mangana kuhichila muku-kakachila chetu namukuvende-jeka chamuVisoneka tuhase ku-pwa nalutalililo. 5 Jino Kalu-nga uze eji kuhananga ngolo ja-kukakachila, uze nawa eji kuve-ndejekanga, amihane muvosenamuchima umwe ngana uze apwi-le nawo Kulishitu Yesu, 6 ma-ngana mulinunge hamwe naku-tohwesa Kalunga, Ise yaMwa-ta wetu Yesu Kulishitu nakanwakamwe.

7 Shikaho litambulenunga na-vakwenu, nge muze atutambwileKulishitu nawa, mangana Kalu-nga vamutohwesenga. 8 Mwo-mwo nangwamba ngwami Ku-lishitu vamulingishile kupwa

Page 291: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-LOMA 15:9-24 Kulihuhumuna. Ngalila yayihya 288

muka-kuzachila vangalami mwo-mwo yamuchano waKalunga,mangana azamise jishiko jize Ka-lunga ashikile vakakuluka javo,9 kaha mangana vaka-mafuchieka vatohwese Kalunga halu-tetelo lwenyi. Nge muze vaso-neka ngwavo: “Shikaho nangu-kwalisanga hatoma muli vaka-mafuchi eka, nakwimbanga mya-so yakulemesa lijina lyove.”10 Kaha nambe cheka ngwe-nyi: “Wahililenu, enu vaka-ma-fuchi eka, navatu jenyi hamwe.”11 Kaha ambile nawa ngwenyi:“Enu vaka-mafuchi muvosena,mwalisenungaYehova, kahavatuveka naveka vosena vamwali-senga.” 12 Kaha Isaya nambecheka ngwenyi: “Nakukapwamwiji waYese, kaha kuukiko na-kukapwa umwe mwakakatukanakuyula vaka-mafuchi; hali iki-ye hakiko navakajika vaka-ma-fuchi lutalililo lwavo.” 13 KahaKalunga uze eji kuhananga luta-lililo amizalise nakuwahilila cho-sena nakuunda hakufwelela che-nu muli ikiye, mangana mupwe-nganalutalililo chikumakuhichi-la mungolo jashipilitu yajila.

14 Jino ami ngunakunyukahali enu vandumbwami ngwa-mi, nayenu nawa munazale na-kuwaha, omu vanamizalisa lye-hi nachinyingi chosena, naku-hasa nawa kulihuhumuna na-vakwenu. 15 Oloze nguli na-kumisonekela hatoma havyumavimwe ngwami ngumyanukisecheka, mwomwo yalikoji lyaline-ne eli vanangusolwela kuli Kalu-nga 16 mangana ngupwengangungamba yaKulishitu Yesuwakuzachila vatu muli vaka-ma-fuchi eka. Ami nguli nakuzatamulimo wajila wamujimbu wa-

mwaza waKalunga, mangana ouwana wavaka-mafuchi eka vaha-se kuwitavila kuli Kalunga, ha-kuwana nge vanaujilika lyehinashipilitu yajila.

17 Shikaho nguli naha hakuli-sambila muli Kulishitu Yesu ha-vyuma vyakutalisa kuli Kalu-nga. 18 Mwomwo kangweshikulusuka nakuvuluka vyumavyekako, shina vize kaha Kuli-shitu nazate muli ami manganavaka-mafuchi vononoke, kuhi-chila mumazu ami namuvilingavyami, 19 nakuhichila nawamungolo javinjikizo navyumavyakukomwesa, namungolo ja-shipilitu yajila; ngocho kufu-ma kuYelusalema nakujingulu-ka mbwe nakuIlulikume, nguna-mbulula kanawa mujimbu wa-mwaza wakuvuluka Kulishitu.20 Shikaho ngwalikashile chi-kupu ngwami kangweshi kuvili-ka mujimbu wamwaza kuze ve-vwa lyehi lijina lyaKulishituko,kuchina nangutungilanga ha-chihela chamutu weka; 21 olo-ze nge muze vasoneka ngwavo:“Vaze kavatambwile mujimbuwakuvuluka ikiyeko navakamo-na, kaha vaze vazenekele kwi-vwa, navakamona mwalumbu-nukila vyuma.”

22 Shikaho kakavulu ngwa-honenenga kwiza kuli enu.23 Oloze jino kangweshi nanga-lila yimwe ngunazeneka kwa-mbulwila muvihelavinoko, kahanawa hamyaka yoseneyi ngu-nafwilanga chikuma kwiza kulienu. 24 Kaha ngunafwelelangwami omu nangupwa haunge-ji wakuya kuSepanya, kuvangangukamimone, kaha nawa ngwa-mi, enu mukangushinjikizekohakuya kuze omu nangukalinga

Page 292: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

289 Fwivi muka-kuzata. Vikungulwilo WAVAKA-LOMA 15:25–16:10

nge hingunasuuluka lyehi haku-twamako nenu katando kamwe.25 Oloze muholyapwa nguli na-kusaka kuya kuYelusalema ma-ngana ngukazachile vaka-kujila.26 Mwomwo vaze vali kuMase-tonya nakuAkaya vanevu ku-waha kukungulula vyuma vya-vo nakuvihana kupwawana kulivaka-kuhutwavamuli vaka-kuji-la muYelusalema. 27 Punduvene, vanevu kuwaha kulingangocho, oloze vapwile vene na-mukuli wakulinga vyuma kanakuli vakivo; mwomwo kachi ngevaka-mafuchi eka vanazana mu-vyuma vyakushipilitu vyavaka-kujila, kaha chatela nakuli vaka-mafuchi eka nawa kuvazachilavakivo navyuma vyavo vyaku-mujimba. 28 Shikaho omu na-ngukalinga hingunakumisa lye-hi vyumevi nakuhetesa kana-wa wana ou kuli vakivo, numba-nyi ngukahichile okwo kuli enuhakuya kuSepanya. 29 Kahangunatachikiza nawa ngwami,omu nangukeza kuli enu nangu-keza najikisu jakutamo jakuliKulishitu.

30 Jino enu vandumbwami,nguli nakumilembelela kuhichi-la muli Mwata wetu Yesu Kuli-shitu nakuhichila nawa muzangiyashipilitu ngwami, kilikitenu-nga nayami hamwe mukulombachenu chakungulombelako kuliKalunga, 31 mangana nguka-yovoke kuli vaka-kuhona kwi-tava muYuleya, kaha nawa ma-ngana mulimo wami wakuzachi-la Yelusalema vakawitavile kulivaka-kujila, 32 mangana omunangukeza kuli enu nakuwahili-la nge mwaya muchima waKalu-nga, ngukahizumuke nayenu ha-mwe. 33 Kalungauze eji kuha-

nanga kuunda atwamenga naye-nu muvosena hamwe. Amene.

16 Ngunajimbula ndumbwe-tu wapwevo Fwivi kuli

enu, ikiye muka-kuzachila chi-kungulwilo chize chili muKe-nekeleya, 2 mangana muhasekumutambula muli Mwata ngeomu mwatela kuli vaka-kuji-la, kaha nawa mangana mumu-kafweko muvyuma vyosena na-visakiwa kumukafwa kuli enu,mwomwo naikiye nawa apwamuka-kukingavavavulu, nayamikumwe.

3 Ngumenekelenuko PilishilanaAkwila, vakivo vakwetu mu-twazachila muli Kulishitu Yesu,4 vaze vanahake kuyoya� cha-vo muponde mwomwo yamwonowami, kaha keshi nge yami kahangunavasakwililako, oloze navi-kungulwilo vyavaka-mafuchieka nawa. 5 Kaha menekenunawa chikungulwilo chize chilimuzuvo yavo. Menekenu mu-kwetu ngwazanga Epenetu uzenapu muhako watete waKulishi-tu kuAja. 6 Menekenu Maliyauze amizachilililemilimoyayivu-lu. 7 Menekenu vausoko wamivaAndolonyiku naYunya, vakivovakwetu vafunge, malunga vazevanatachikiza kanawa kuli va-posetolo, vaze nawa vanalikate-nga naKulishitu halwola lwalu-suku kuhambakana yami.

8 Ngumenekelenuko Apilya-tu, ikiye mukwetu ngwazangamuli Mwata. 9 Menekenu Ulu-vanu, ikiye mukwetu mutwaza-chila hamwe muli Kulishitu, na-mukwetu ngwazanga nawa Sata-ke. 10 Menekenu Apele, ou ve-tavila muli Kulishitu. Menekenu

Lom 16:4� MuchiHelase ngwavo, jishi-ngo.

Page 293: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-LOMA 16:11-27 Vaka-kuneha vihandwa. Vyuma vyajila 290

vaze vakuzuvo yaAlishitovulu.11 Menekenu kausoko kami He-lochone. Menekenu vaze vaku-zuvo yaNalashisu vaze vali muliMwata. 12 Menekenu Tulu-fwina naTulufwosa, mapwe-vo vaze vali nakuzata chiku-ma muli Mwata. Menekenu Pele-se uze twazanga, mwomwo aza-chile milimo yayivulu muli Mwa-ta. 13 Menekenu Lufuse uzevasakula muli Mwata, nanayeuze ngwamona kupwa mama.14 Menekenu Asukulitu naFwe-lengone naHelemese naPatolo-va naHelemase navandumbwetuvaze vali navo hamwe. 15 Me-nekenu Fwilolongu naYulya, na-Neleu nandumbwenyi wapwe-vo, naOlumupa, navaka-kujilavosena vaze vali navo hamwe.16 Limenekenu navakwenu na-kulisweswenya chajila. Viku-ngulwilo vyosena vyaKulishituvinamimenekako.

17 Jino nguli nakumilembele-la enu vandumbwami ngwami,jikenu meso enu hali vaze vejikunehanga vihandwa navyumavyakuhukanyisa vakwavo, vizevyalimbalaka nakunangula chi-ze mwalinangula, kaha lihende-nu kuli vakivo. 18 Mwomwovatu vangachize kavapwa va-ndungo jaMwatawetuKulishitu-ko, oloze vapwa vandungo vaku-zachila vipepa vyavo; kaha ha-kuhanjika nachilembekeshi na-hakuhanjika mazu akulambisa,veji kutangisanga michima ya-vava vazeneka kutachikiza upi.19 Kaha kwononoka chenu chi-nasoloka kuvatu vosena, shika-ho ngunawahilila hali enu. Olo-ze ngunasake ngwami enu mu-pwenga namangana kuvyumavyamwaza, oloze muvakuzene-

ka kutachikiza vimwe kuvyumavyavipi. 20 Kaha Kalunga uzeeji kuhananga kuunda kalinwo-mu achikile Satana mwishi yavi-lyachilo vyenu. Likoji lyalinenelyaMwatawetuYesu Kulishitu li-pwenga nayenu.

21 Mukwetu mutwazachilaChimoteu namimenekako, kahanavausoko wami vaLushiu naYa-sone naSosepate nawa vanami-meneka.

22 Ami Telechiu, ami nguna-soneka mukanda uno, ngunami-meneka muli Mwata.

23 Ngayu, muka-kunguta-mbula muzuvo yenyi kaha na-wa muka-kutambula chiku-ngulwilo chosena, namimeneka-ko. Elasatu, kaselwa wangandanamimenekako, nandumbwenyiKwalatu nawa namimenekako.24 ——�

25 Jino kuli uze nahase kumi-zamisa kweseka namujimbu wa-mwaza uze ngweji kuvilikangaami, nakwambulula kana cha-kwambulula vyaYesu Kulishitu,nge omu chaya kusolola kanachakusolola vyuma vyajila vya-kusweka vize vanalamenga mu-uholela hamyaka yayivulu chi-kuma, 26 oloze jino vanaviso-lola lyehi, kaha vanavijimbulakuli vaka-mafuchi osena kuhi-chila muvisoneka vyaupolofwe-to kweseka nalushimbi lwaKalu-nga wahaya myaka yosena, ma-ngana chinehe kwononoka cha-kufuma halufwelelo. 27 KuliKalunga, ou apwa ukawenyi wa-mangana, kupwenga upahu ku-hichila muli Yesu Kulishitu hayamyaka yosena. Amene.

Lom 16:24� Mazu anahono kupwa mu-vesi yino, talenu kwinyikila chamwishihali Mat 17:21.

Page 294: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

1 Ami Paulu, ami vasanyikakupwa kaposetolo kaYesu

Kulishitu nge mwaya muchimawaKalunga, nguli hamwe na-ndumbwetu Sosetene, 2 kahanguli nakusonekela enu muli ku-chikungulwilo chaKalunga chi-ze chili muKolinde, kuli enu va-jilika lyehi muli Kulishitu Yesu,enu vasanyika kupwa vaka-ku-jila, navosena vaze vali kwose-na vaze vali nakusanyika haliji-na lyaMwata wetu Yesu Kulishi-tu, ikiye Mwata wavo nawa:

3 Kuli enu kupwenga likojilyalinene nakuunda vyakuli Ka-lunga Setu naMwata Yesu Kuli-shitu.

4 Ngweji kumusakwililangaKalunga shimbu yosena hali enuhalikoji lyalinene lyaKalungalize vamisolwela enu muli Kuli-shitu Yesu; 5 mwomwo mu-vyuma vyosena vamihetesa lye-hi luheto muli ikiye, muuhashiwosena wakuhanjika namuchi-nyingi chosena, 6 nomu nawavanauzamisa unjiho wakumuvu-luka Kulishitu muli enu, 7 ma-ngana kuzeneke kupwa wanaumwe naulihona muli enu, omumuli nakutalilila lwola lwakuso-lola Mwata wetu Yesu Kulishitu.8 Ikiye mwamizamisanga nawapalanga nakusongo, manganamukazeneke kupwa nachumachakumihanyina mulonga muli-kumbi lyaMwata wetu Yesu Ku-lishitu. 9 Kalunga apwawaku-shishika, ou ikiye uze amisanyi-kile mulikate naMwanenyi YesuKulishitu Mwata wetu.

10 Enu vandumbwami, ngu-namilembelela jino kuhichilamulijina lyaMwata wetu YesuKulishitu ngwami, muvose-na muhanjikenga mwomumwe,ngwami muli enu kanda namu-pwa vihandwako, oloze ngwamimupwenga muvakulinunga ka-nawa muvishinganyeka vyovi-mwe namukujina chochimwe.11 Mwomwo vamwe vakuzuvoyaKolowe vanangulweze vya-yenu vandumbwami ngwavo,muli enu muli vikokojola.12 Chuma nguli nakuhanjikashina echi, ngwami, mutu hi-mutu muli enu eji kwambangangwenyi: “Ami nguwakuli Pau-lu,” mukwavo ngwenyi, “Aminguwakuli Apolo,” weka ngwe-nyi, “Ami nguwakuli Kefwase,”mukwavo nawa ngwenyi, “Aminguwakuli Kulishitu.” 13 Ku-lishitu vanamupangununa. UnoPaulu vamusukikile hachito-ndo mwomwo yayenu numba?Nyi vamimbapachishile mulijinalyaPaulu numba? 14 Nguna-musakwilila Kalunga mwomwokangwambapachishile minenunaumweko, shina Kulishipu na-Ngayu kaha, 15 kuchina mutuumwe mwamba ngwenyi vami-mbapachishile mulijina lyami.16 Enga, ami ngwambapachi-shile nawa vaze vakuzuvo ya-Setefwana. Oloze kuli ava vekakangwatachikijileko numbange ngwambapachishileko va-mwe nyi chiku. 17 MwomwoKulishitu kangutumine manga-na ngwenyi ngumbapachisengavatuko, oloze mangana ngwenyi

MUKANDA

WAVAKA-KOLINDEWAKULIVANGA WAKULI KAPOSETOLO PAULU

291

Page 295: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-KOLINDE 1, 1:18–2:5 Mangana akaye. Vasanyika 292

nguvilikenga mujimbu wamwa-za, keshi namangana akuhanji-ka hakanwako, kuchina chito-ndo chakuyanjishila chaKulishi-tu navachimona kupwa chamo-komoko.

18 Mwomwo mazu akuvulukachitondo chakuyanjishila anapuauleya kuli ava vali nakuya na-kunonga, oloze kuli etu vali na-kulwila anapu ngolo jaKalunga.19 Mwomwo vasoneka ngwavo:“Mangana avaka-mangana na-ngukawanongesa, kaha kuna-ngakana chavaka-kunangukanangukachikana.” 20 Muka-mangana ali kulihi? Muka-kuso-neka ali kulihi? Muka-kuhami-ka wakatwamino kamyaka yinoali kulihi? UnoKalunga kasolwe-le mangana akaye kupwa uleya-ko numba? 21 Hakuwana ngemumangana aKalunga, kaye ka-honene kumutachikiza Kalunganamangana ako, ngocho Kalu-nga evwile kuwaha kulwila vazevali nakwitava kuhichila muule-yawavyumavali nakwambulula.

22 MwomwovaYuleyaveji ku-lombanga vavasolwele vinjikizo,kaha vaHelase veji kusakangamangana; 23 oloze etu kwetutweji kwambululanga Kulishituuze vasukikile hachitondo, kahakuli vaYuleya hichuma chaku-hukanyisa vatu, kaha kuli vaka-mafuchi eka hiuleya; 24 olo-ze kuli vaze vasanyika lyehi, na-vaYuleya navaHelase, Kulishi-tu ikiye ngolo jaKalunga kahanawa ikiye mangana aKalunga.25 Mwomwo chuma chauleyachaKalunga chili namanganakuhambakanavatu, kaha chumachakuhehela chaKalunga chilinangolo kuhambakana vatu.

26 Mwomwo enu vandu-mbwami, munamono ngwenu

hali enu vasanyikile, vavavu-lu kaveshi vaka-mangana kumu-sonyiko, vavavulu kaveshi vaka-ngoloko, vavavulu kaveshi vaku-semukila kutanga yayilemuko;27 oloze Kalunga asakwile vyu-ma vyauleya vyakaye, manga-na evwise sonyi vatu vamanga-na; kaha nawa Kalunga asakwi-le vyuma vyakuhehela vyakaye,mangana evwise sonyi vyumavyangolo; 28 kaha nawa Ka-lunga asakwile vyuma vyamo-komoko vyakaye navyuma vizevalumbilisa, navyuma vize ka-vyeshiko mangana anongesevyuma vize viliko, 29 kuchinamutu umwe mwakalisasa kume-so aKalunga. 30 Oloze mwo-mwo yaikiye shikaho muli na-kulikata naKulishitu Yesu, ounapu mangana akuli Kalungakuli etu, ikiye nawa kwoloka,ikiye kujila, ikiye muka-kukulanandando yakusokola; 31 ma-ngana chipwenga nge muze va-soneka ngwavo: “Ou mwalisa-sa alisashile muli Yehova.”

2 Ngocho enu vandumbwami,omu ngwejile kuli enu naku-

vilika vyuma vyajila vyakuswe-ka vyaKalunga, kangwejile na-kuvihanjika namazu akukanga-nako, chipwenamangana akuka-nganako. 2 Mwomwo ami ka-ngwajinyine kutachikiza chu-ma cheka muli enuko, shinaYesuKulishitu kaha, uze vasukikilehachitondo. 3 Kahomu ngwe-jile kuli enu ngwapwile waku-hehela, ngwapwile nawoma, na-kuchikima chikuma; 4 kahahanjikiso yami navyuma ngwa-mbulwile kavyapwile namazuamangana akukunyulako, olo-ze vyapwile naunjiho washipili-tu nangolo, 5 mangana lufwe-

Page 296: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

293 Mangana aKalunga WAVAKA-KOLINDE 1, 2:6–3:5

lelo lwenu luzeneke kupendami-na hamangana avatu, shina ha-ngolo jaKalunga.

6 Etu tweji kuhanjikangavyamangana muli ava vanaku-lu lyehi, keshi vyamangana aka-twamino kamyaka yinoko, chi-pwe avaka-kuyula vakatwaminokamyakayinoko, vaze vali naku-ya nakunonga. 7 Oloze twejikuhanjikangavyamangana aKa-lunga avyumavyajila vyakuswe-ka, mangana akusweka aze Ka-lunga atongwele chimweza shi-mbu twapwile tutwamino twa-myaka kana tuchili kanda, ma-ngana akatunehele upahu.8 Awa mangana kana, kakweshimuka-kuyula numba umwe wa-katwamino kamyaka yino awa-tachikijileko, mwomwo kachinge vawatachikijile, kachi Mwa-ta waupahu kavamusukikile ha-chitondoko. 9 Oloze nge muzevasoneka ngwavo: “Vyuma vizeKalunga nawahishilavatu vamu-zanga, liso linahono kuvimona,litwitwi linahono kuvivwa, kahanawa kavyengilile mumuchimawamutuko.” 10 Oloze Kalunganavisolola kuli etu kuhichila mu-shipilitu yenyi, mwomwo shipili-tu yeji kutalatalanga muvyumavyosena, namuvyuma vyakuji-minyina vyaKalunga.

11 Mwomwo iyaze hali vatunatachikiza vyuma vyamutu,ngwetu kuvanga kaha shipilituyamutu yize yili muli ikiye? Ngo-cho nawa, naumwe wauchi nata-chikiza vyuma vyaKalunga, ku-vanga shipilitu yaKalunga kaha.12 Jino etu, katwatambwile shi-pilitu yakayeko, oloze shipili-tu yakuli Kalunga, mangana tu-tachikize vyuma vize vanatuha-ne kuli Kalunga mujila yaliko-ji. 13 Vyuma kanavikiko vene

tweji kuhanjikanga nawa, keshinamazu vanangula namanganaavatuko, oloze nawaze vanangu-la nashipilitu, omu natulumbu-nuna vyuma vyakushipilitu ku-zachisa mazu akushipilitu.

14 Mutu wakumujimba keshikutambula vyuma vyashipilituyaKalungako, mwomwo vinapuuleya kuli ikiye; kaha keshi ku-hasa kuvitachikizako, mwomwoveji kuvikekesanga mujila yaku-shipilitu. 15 Oloze mutu wa-kushipilitu eji kukekesangavyu-ma vyosena, kaha ikiye kave-shi kumukekesa kumutu numbaumweko. 16 Mwomwo “iyazenatachikiza vishinganyeka vya-Yehova numba amunangule?”Oloze etu tuli navishinganyekavyaKulishitu.

3 Ngocho enu vandumbwami,ami kangwahanjikile kuli

enu kwijiva nge kuvatu vakushi-pilituko, oloze kwijiva nge ku-vatu vakumusonyi kaha, kwiji-va nge kuli vakemba muli Ku-lishitu. 2 Ami ngwaminwishi-le mavele, kangwamilishile ku-lya chakutafunyako, mwomwohalwola luze kamwapwile mu-vakujikizako. Kaha chipwe oho-lyapwa vene kanda muchijikize,3 mwomwo muchili muvakumu-sonyi. Hakuwana nge muli enumuli lisungu navikokojola, ku-tala kamweshi muvatu vakumu-sonyiko nyi, kaha nawa kamwe-shi nakutambuka nganomu va-tambuka vatuko nyi? 4 Mwo-mwo nge mutu mwamba ngwe-nyi: “Ami nguwakuli Paulu,” mu-kwavo ngwenyi: “Ami nguwaku-li Apolo,” kutala kamweshi ngemuvatu kahako nyi?

5 Nyi Apolo ikiye iyaze? KahaPaulu nawa ikiye iyaze? Vana-pu vaka-kuzachila kaha, vaze

Page 297: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-KOLINDE 1, 3:6–4:1 Kalunga ikiye eji kukolesanga 294

vamilingishile enu mwalumu-ke nakupwa vaka-kwitava,nge muze Mwata avahanyinemutu himutu mulimo wakuzata.6 Ami ngwatumbile, Apolo atu-kumwinyine meya, oloze Kalu-nga ikiye akoleselenga; 7 ma-ngana ou mwatumba, chipweou mwatukumwina meya vaze-neke kumwalisa, shina Kalungauze eji kukolesanga. 8 Ngachi-ze ou eji kutumbanga nou ejikutukumwinanga meya vanapuumwe, oloze mutu himutu mwa-katambula fweto yenyi kwesekanakukilikita chenyi. 9 Mwo-mwo etu tuvaka-kuzachila ha-mwe naKalunga. Enu vatu mu-napu wande uze ali nakulimaKalunga, munapu zuvo atungaKalunga.

10 Ami hakupwa ngumuka-kutunga wamangana, ngwalilechihela kweseka nalikoji lyaline-ne lyaKalunga lize vangusolwe-lele, oloze weka ali nakutungila-ho. Ngocho mutu himutu anyi-ngililenga omu ali nakutungilahachihela kana. 11 Mwomwonaumwe wauchi mwahasa kwalachihela chekako, shinechi cha-kwala lyehi, chikiko vene YesuKulishitu. 12 Jino kachi ngehachihela kana mutu mwatungi-laho ulu, chipwe palata, chipwemalolwa andando yayinene, chi-pwe vyuma vyamitondo, chipwemwila, chipwe visachi, 13 mu-limo wamutu himutu naukaso-loka omu wapwa, mwomwo li-kumbi lize nalikausolola, mwo-mwo naukasoloka nakakahya;kaha kakahya kavene nakakese-ka mulimo natungu mutu himu-tu. 14 Kachi nge mulimo wa-mutu uze natungilaho naukasa-laho, kaha mwakatambula fwe-to; 15 oloze kachi nge muli-

mo wamutu naukashituka, kahamwakavindama, oloze ikiye na-vakamulwila; chipwe ngocho na-chikapwa kwijiva nge nahichimukakahya.

16 Uno kamwatachikijilengwenu enu vatu munapu te-mbele yaKalunga, kaha ngwe-nu shipilitu yaKalunga yatwamamuli enuko tahi? 17 Kachi ngemutu mwenyeka tembele yaKa-lunga, kaha Kalunga mwamwe-nyeka naikiye; mwomwo tembe-le yaKalungayinapu yajila, kahaenu yenu vene tembele kana.

18 Mutu kanda akalitangi-sa iveneko: Kachi nge hali enuhali mutu nashinganyeka ngwe-nyi ali namangana mukatwami-no kamyaka yino, alilingise ku-pwa chileya, mangana apwengamuka-mangana. 19 Mwomwomangana akaye kano anapu ule-ya kuli Kalunga; mwomwo va-soneka ngwavo: “Vaka-manga-na eji kuvakwachilanga kuku-lunguluka chavo.” 20 Kahanawa ngwavo: “Yehova atachiki-za ngwenyi vishinganyeka vya-vaka-mangana vyapwavyaufwe-fwelekete.” 21 Shikaho kandanakupwa mutu mwalisashila-nga hali vatu vakwavoko; mwo-mwovyumavyosenavinapu vye-nu, 22 chipwe Paulu, chipweApolo, chipwe Kefwase, chipwekaye, chipwe kuyoya, chipwe ku-fwa, chipwe vyuma viliko, chi-pwe vyuma navikeza, vyosenavinapu vyenu; 23 kaha enunawa munapu muvakuli Kulishi-tu, kaha Kulishitu nawa napuwakuli Kalunga.

4 Mutu atela kutumona ngwe-nyi tuvaka-kukafwa vaKu-

lishitu, ngwenyi tutuselwa ha-vyuma vyajila vyakusweka

Page 298: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

295 Kavenunga vyuma vasoneka WAVAKA-KOLINDE 1, 4:2-16

vyaKalunga. 2 Ngocho jinochuma vatonda muli tuse-lwa shina kupwa vakushishi-ka. 3 Kuli ami chinapu chamo-komoko kungukekesa kuli enu,chipwe kujizango javatu jakuso-pela milonga. Mwomwo chipweami lyavene kangweshi kulike-kesako. 4 Mwomwo ami ka-ngwatachikijile chuma numbachimwe chakulihanyina ami lya-vene mulongako. Oloze chipwengocho, kangwalimona ngwaminguwakwolokako, mwomwo oueji kungukekesanga shina Yeho-va kaha. 5 Shikaho kanda na-muyula chuma numba chimwe-ko shimbu kanda lwola luveneluhete, kuvanga Mwata neza.Ikiye mwakaneha vyumavyaku-sweka vyamumilima kumusana,nakusolola hatoma vyuma vaji-na vatu mumichima yavo, kahakufumaho mutu himutu numbavakamwalise kuli Kalunga.

6 Jino enu vandumbwami,vyumevi ngunavipanjikisa kuliami lyavene nakuli Apolo, ma-ngana munganyalileho, kahanawa mulinangule kuli etu lu-shimbi elu ngwavo: “Kanda ku-zombwesa muvyuma vasoneka-ko,” mangana muzeneke kuli-vwimba, nakuzanga mutu umwenakulumbilisa mukwavoko.7 Mwomwo iyaze nakulingisaupwenga uwamulemu kuhamba-kana mukwenu? Uno chuma chi-kaze uli nacho chize wazenekelekutambula? Jino kachi nge wa-chitambwile chikupu, kaha ika-ze uli nakulisashila kwijiva ngekawachitambwileko?

8 Enu vatu ngwetu munazu-ku lyehi, nyi mweka? Ngwetumunahete lyehi luheto, nyi nga-chilihi? Ngwetu munaputukalyehi kuyula mwavamyanga-

na chakuzeneka yetu, nyi mwe-ka? Kachi mwaputukanga kuyu-la mwavamyangana, kachi chi-nawahe mangana nayetu nawatuyule mwavamyangana naye-nu. 9 Mwomwo ami ngunamo-no ngwami, etu vaposetolo, Ka-lunga natunehe mukukuminyi-na hatoma mwavatu vanato-ngwela kukufwa, mwomwo tu-napu tuchuma chize navata-la kukaye, kuli vangelo naku-li vatu. 10 Etu tuvileya mwo-mwo yaKulishitu, oloze enu mu-nazangama muli Kulishitu; etutunahehela, oloze enu munajiki-za; enu vanamitohwesa, etu va-natusaula. 11 Palanga naku-ola yino tuchili lika nakwivwazala nalipwila nawa, kaha tuchi-li lika nauvu, kaha chivatuluku-la lika jikonyi, kaha katweshi na-membo akutwamako, 12 kahatuchili lika nakufulyangila, na-kuzata milimo namavoko etu.Hakututukana, etu tweji kuki-sulanga; hakutuyanjisa, etu twe-ji kumikanga; 13 hakutuva-ngijikila vyavipi, etu tweji ku-kumbululanga mujila yayivwo-vu; etu tunapu kwijiva nge swa-li yakaye, kwijiva nge tumajiloavyuma vyosena palanga naku-lelo lino.

14 Ami kangweshi nakusone-ka vyumevi mangana ngwamingumivwise sonyiko, oloze ma-ngana ngumihuhumune mwava-na vami ngwazanga. 15 Mwo-mwo numba tuhu muli navaka-kumilama 10,000 muli Kulishi-tu, oloze chikupu vene kamwe-shi namasenu vavavuluko; mwo-mwo muli Kulishitu Yesu amingunapu ngusenu kuhichila mu-mujimbu wamwaza. 16 Shika-ho ngunamilembelela ngwami,

Page 299: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-KOLINDE 1, 4:17–5:12 Fumisenumo muka-ujila 296

pwenunga muvaka-kungulonde-zeza. 17 Shikaho vene ngulinakumitumina Chimoteu, haku-pwa ikiye mwanami ngwazangamuli Mwata kaha nawawakushi-shika; ikiye mwakamyanukisa-nga mwaya jijila jami jakulingi-lamovyumavyakupandama kuliKulishitu Yesu, nganomu ngulinakunangula kwosenamuchiku-ngulwilo hichikungulwilo.

18 Vamwe vanalivwimbi kwi-jiva nge ami kangweshi kwizakuli enuko. 19 Oloze nangwi-za kuli enu kalinwomu kachi ngeYehova netava, kaha nangwizanakutachikiza ngolo javaze va-nalivwimbi, keshi nge ovyo vejikuhanjikangako. 20 Mwomwowangana waKalunga kawape-ndamina hakuhanjikako, olo-ze hangolo. 21 Enu munasakeika? Munasake ngwenu ngwize-nga kuli enu namukombo tahi,nyi nazangi nashipilitu yayi-vwovu?

5 Chinevwakana ngwavo mulienu muli ujila, ngwavo mi-

nenu umwe ali nakulinga ujilanapwevo lyaise, kaha ujila kanachipwe muli vaka-mafuchi wa-uchimo. 2 Uno munevu kuwa-ha hachuma kana tahi? Kuta-la kamwatela kulishona, ma-ngana mutu uze nalingi chu-ma kana vamufumise muli enu-ko nyi? 3 Numba tuhu kumuji-mba kangweshi nayenuko, olozekushipilitu nguli nayenu, kahangunasopesa lyehi mutu nali-ngi chuma kana, kwijiva ngengwapwanga nayenu hamwe.4 Omu namukungulukila ha-mwe mulijina lyaMwata wetuYesu, nayami nawa nguli na-yenu hamwe mushipilitu nango-lo jaMwata wetu Yesu, 5 kaha

mwatela kuhana mutu wango-cho kuli Satana mangana yizetato yamusonyi yinonge manga-na nawa shipilitu vakayilwilemulikumbi lyaMwata.

6 Chuma muli nakulisashila-ho kacheshi chamwazako. Unokamwatachikijile ngwenu chi-mbalwila chachindende chejikufutunwisanga muunga wose-nako nyi? 7 Shikaho fumise-nu chimbalwila chamwaka mulienu, mangana mupwenga mu-muungawauhya, nganomu mwa-pwa lyehi muvakuzeneka chi-mbalwila. Mwomwo Kulishitu,paseka yetu, vanamuhane lye-hi mwachimuna wakuvatula.8 Shikaho tulamenunga chiwa-nyino, keshi nachimbalwila cha-mwakako, chipwe nachimbalwi-la chavilinga vyavipi navyevivyakuhukako, oloze najimbolojakuzeneka chimbalwila, jikikokushishika namuchano.

9 Ngwamisonekelele mumu-kanda wami ngwami mulitwa-mine kulikatanga navaka-ujila,10 ami kangweshi nakuvulukavaka-ujila vakaye kano, chipwevaka-chipululu, chipwe vaka-ku-lyapula, chipwe vaka-makombe-loko. Mwomwo nge chapwangangocho, kahanyi kuvanga mufu-me mukaye. 11 Oloze jino ngu-li nakumisonekela ngwami muli-twamine kulikata naweshowomutu vanavuluka ngwavo, ndu-mbwetu uze napu muka-ujila,chipwe muka-chipululu, chi-pwe muka-makombelo, chipwemuka-kusaula, chipwe muka-ku-penda, chipwe muka-kulyapula,ngwami mutu wangocho chipwekulya kanda mukalya nenyiko.12 Uno kusopesa vaze vali ku-weluka himilimo yami numba?Kumana enu kamweshi kusope-

Page 300: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

297 Kaveshi kukaswana Wangana WAVAKA-KOLINDE 1, 5:13–6:15

sa vaze vali mukachiko numba?13 Uno Kalunga keshi kusope-sa vaze vali kuwelukako numba?Mufumisenu uze muka-kuhukamuli enu.

6 Kachi nge muli enu mulimutu umwe ali nachihande

namukwavo, kutala eji kuha-sukanga nakuya kuzango yaku-sopela kumeso avatu vakuho-na kwoloka, mukutela kuya kulivaka-kujila tahi? 2 Uno ka-mwatachikijile ngwenuvaka-ku-jila navakasopesa kayeko nyi?Kaha kachi nge kaye navakaka-sopesa kuli enu, kutala kamwa-telemo kusopa tumilonga twatu-ndendeko tahi? 3 Uno kamwa-tachikijile ngwenu natukasope-sa vangeloko nyi? Nyi natuho-nena ika kusopa vihande vya-mukuyoya chino? 4 Jino kachinge muli navihande vyamuku-yoya chino vize mwatela kuso-pa, kutala vatu vaze vamona ku-chikungulwilo kupwa vamoko-moko vakivo namuneha vapwe-nga vaka-kusopa tahi? 5 Ngu-li nakuhanjika ngocho manganangumivwise sonyi. Uno chikupuvene muli enu kamweshi muka-mangana umwe mwahasa kuyu-la mulonga uze uli mukachi ka-vandumbwenyiko nyi? 6 Olo-ze namuwana ndumbwetu mwa-twala ndumbwenyi kuzango ya-kusopela nakwimana kumesoavaka-kuhona kwitava!

7 Chikupu vene munahonolyehi, nge muli nakulitwala na-vakwenu kujizango jakusope-la milonga. Ikaze namukanyinakwecha tuhu vamivulumune mi-longa? Ikaze namukanyina kwe-cha tuhu vamilyapule? 8 Mwo-mwo nayenu vene mweji kuvu-lumunanga nakulyapulanga va-

kwenu, vakivo nawa hivandu-mbwenu.

9 Uno kamwatachikijile ngwe-nu vatu vakuhona kwoloka kave-shi kukaswana wangana waKa-lungako nyi? Kanda navamihu-ngumwisako. Mwomwo vaka-uji-la, chipwe vaka-makombelo, chi-pwe vaka-ukoji, chipwe malu-nga valihana vavasavale kuva-kwavo malunga, chipwe malu-nga vaka-kusavala vakwavo ma-lunga, 10 chipwe veji, chipwevaka-chipululu, chipwe vaka-ku-penda, chipwe vaka-kusaula, chi-pwe vaka-kulyapula, kaveshi ku-kaswanawanganawaKalungako.11 Kaha omu mukiko mumwa-pwilenga nayenu vamwe. Olozevanamisanyisa lyehi nakumito-mesa, vanamilingisa lyehi ku-pwa vajila, vanamivulukila lyehikwoloka mulijina lyaMwatawetuYesu Kulishitu namuli shipilituyaKalunga ketu.

12 Vyuma vyosena vangwita-visavyo mujishimbi; oloze keshivyuma vyosena vika-kunganya-lisako. Vyuma vyosena vangwi-tavisavyo mujishimbi; oloze ka-ngweshi kwitavila chuma nu-mba chimwe chingwonononeko.13 Vyakulya vinapu vyalijimo,kaha lijimo linapu lyavyakulya;oloze Kalunga mwakanongesanalijimo navyakulya. Jino muji-mba kawapwa waujilako, olozewapwawambalawaMwata; kahaMwata apwa wambala wamuji-mba. 14 Oloze Kalunga asa-ngwile Mwata kuvafu, kaha na-yetu nawa mwakatusangula na-ngolo jenyi.

15 Uno kamwatachikijilengwenu mijimba yenu yinapuvilyo vyaKulishituko nyi? Jinoami ngumbate vilyo vyaKuli-shitu nguvinungile kuli pwevo

Page 301: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-KOLINDE 1, 6:16–7:13 Chinenu ujila. Vyamuulo 298

waujila nawa? Chijilocho!16 Uno kamwatachikijile ngwe-nu ou nalinungu napwevo wau-jila napu nenyi mujimba umwe-ko nyi? Mwomwo ikiye ngwenyi:“Ava vavali navapwanga muso-nyi umwe.” 17 Oloze ou nali-nungu naMwata napu nenyi shi-pilitu yimwe. 18 Chinenu uji-la. Yeshoyo shili mwalinga mutuyinapu yakuweluka wamujimbawenyi, oloze ou mwatwalaholika nakulinga ujila ali nakuli-nga shili kumujimba wenyi ive-ne. 19 Uno kamwatachikijilengwenu mujimba wenu unaputembele yashipilitu yajila yilimuli enu, eyi muli nayo yaku-fuma kuli Kalungako nyi? Kahanawa, enu kamwaliheta enu va-veneko, 20 mwomwo vamila-njile nandando. Ngocho enu vatumutohwesenunga Kalunga mu-mijimba yenu.

7 Jino kutalisa kuvyuma vizemwasonekele, chinawahe

kuli lunga kachi kanda akwa-ta� hapwevoko; 2 oloze mwo-mwo yakulisala chaujila, lungahilunga apwenga napwevo lye-nyi, kaha nawa pwevo hi-pwevo apwenga nalunga lye-nyi. 3 Lunga ahanenga pwe-vo lyenyi ovyo vyatela kumu-hana, kaha napwevo nawa ali-ngenga mwomumwe kuli lungalyenyi. 4 Pwevo keshi nangolohamujimbawenyi iveneko, olozelunga lyenyi ikiye ali najo; cho-chimwe nawa, lunga keshi na-ngolo hamujimba wenyi ivene-ko, oloze pwevo lyenyi ikiye alinajo. 5 Kanda namuliminanga

1Ko 7:1� Kulumbununa nge, ‘Kandakumbata pwevo nakulisavalanga nenyi-ko.’

ovyo mwatela kulihanako, shinakuvanga muvosena munalivwa-sana ngocho hatando yimwe,manganamuhase kuzachisa lwo-la kukulomba, nakuhasa nawakuliwana cheka, kuchina Sata-na mwamyesekanga hakuho-na chenu muchimawakulikanyi-sa. 6 Ami ngunamitavisa mu-linge ngocho, keshi nge kumi-hana lushimbiko. 7 Oloze ngu-nasake ngwami vatu vosena ka-chi vapwanga nganomu ngwa-pwa ami. Chipwe ngocho, mutuhimutu ali nawana wenyi vamu-hana kuli Kalunga, ou mweka oumweka.

8 Jino nangwamba kuli vajikenakuli vatuliwe ngwami, china-wahe kuli vakivo kutwama nga-nomu ngwatwama ami. 9 Olo-ze kachi nge kaveshi namuchimawakulikanyisako, kaha vengiletuhu muulo, mwomwo chinawa-he kwingila muulo kuhambaka-na kuwema napeha yakufwilakulisavala.

10 Ngunakuhana jindongivaze valimbata, oloze keshi ya-miko, shina Mwata, ngwamipwevo kanda ahandunuka kulilunga lyenyiko; 11 oloze ka-chi nge mwahandunukako, kahaatwamenga lika chakuhona ku-somboka, mokomoko ahilukecheka kuli lunga lyenyi; kahalunga katela kuseza pwevo lye-nyiko.

12 Oloze kuli veka, ami, ke-shi nge Mwatako, nangwambangwami: Kachi nge ndumbwe-tu umwe ali napwevo lyenyi uzeketavako, oloze pwevo netavilakutwama nenyi, kaha lunga ka-nda akaseza uze pwevo lyenyi-ko; 13 kachi nge pwevo ali na-lunga lyenyi uze ketavako, olo-

Page 302: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

299 Punga yavaka-kulimbata WAVAKA-KOLINDE 1, 7:14-29

ze lunga netavila kutwama ne-nyi, kaha kanda akaseza uze lu-nga lyenyiko. 14 Mwomwo lu-nga uze ketavako vanamulingi-sa kupwa wajila hali pwevo lye-nyi, kaha pwevo uze ketavakovanamulingisa kupwawajila halilunga lyenyi muka-kwitava; mo-komoko vana venu kachi vana-pu vamajilo, oloze jino vanapuvajila. 15 Oloze kachi nge uzeketavako mwasaka kufumako,afumeko tuhu; kaha ndumbwe-tu walunga chipwe ou wapwe-vo keshi muundungo hachumakanako, oloze enu Kalunga na-mihane kuunda. 16 Mwomwoove pwevo, ove kawatachikijilengwove pamo mukahasa kulwi-la lunga lyoveko nyi? Chipwe ovelunga, ove kawatachikijile ngwo-ve pamo mukahasa kulwila pwe-vo lyoveko nyi?

17 Chipwe ngocho, mutu hi-mutu atambukenga kweseka na-muze Yehova namuhanyina cha-zano chenyi, kweseka namuzenawa vanamusanyikila kuli Ka-lunga. Kaha omu mukiko venengunalweze vikungulwilovyose-na. 18 Uno kuli mutu vasanyi-kile oku wakujihana tahi? Kahakanda mwalilingisa kupwa chi-limako. Uno kuli mutu vasa-nyikile oku achili muulimatahi? Kaha kanda vamujiha-nako. 19 Ungalami wamoko-moko, kaha ulima nawa wamo-komoko, oloze chachilemu shi-na kulamanga jishimbi jaKa-lunga. 20 Mweshomwo apwili-lilemo mutu himutu omu va-musanyikile, atwamenga venengocho. 21 Uno vakusanyiki-le oku undungo tahi? Kaha ka-nda ulizakamina hachuma ka-nako; oloze kachi nge nauha-

sa kulilingisa kupwa uwakuli-hehwa, kaha linga vene ngo-cho. 22 Mwomwo wose uze alimuli Mwata uze vasanyikile okundungo, napu mutu wakusoko-ka waMwata; chochimwe nawa,ouvasanyikile okuwakulihehwalyehi, napu ndungo yaKulishi-tu. 23 Enu vamilanjile nanda-ndo; litwaminenu kupwanga va-ndungo javatu. 24 Enu vandu-mbwami, mweshomwo apwilili-lemo mutu himutu omu vamusa-nyikile, atwamengavene ngochokuli Kalunga.

25 Jino kutalisa kuli vajike,�kangweshi nalushimbi lwaku-li Mwatako, oloze nangumilwe-za omu ngwashinganyeka ami,hakupwa ngumutu uze vate-telelele kuli Mwata manganangupwenga nguwakushishika.26 Shikaho kweseka nakatwa-mino kaliko oholyapwa, nguna-shinganyeka ngwami nachiwa-ha kuli mutu kutwama mwesho-mwo vene apwa. 27 Uno una-kashiwa kuli pwevo tahi? Litwa-mine kutondatonda jila yaku-kasunukilamo. Uno unakasunu-ka kuli pwevo tahi? Litwaminekutondatonda pwevo. 28 Olo-ze numba nge mwingila muulo,kaweshi kulinga shiliko. Kahanawa kachi nge mujike� mwe-ngila muulo, keshi kulinga shi-liko. Oloze vaze navalinga ngo-cho navamonangamalwa mumu-sonyi wavo. Kaha ami ngunasa-ke ngwami ngumikinge.

29 Kaha nawa enu vandu-mbwami, nangwamba ngwami

1Ko 7:25� Lizu lyachiHelase vazachisahano lyalumbununa vatu vaze kanda va-lisavaleho lyehi napwevo chipwe nalu-ngako. 28� Talenu kwinyikila chamwi-shi muvesi 25.

Page 303: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-KOLINDE 1, 7:30–8:2 Kumbachila muli Mwata 300

lwola lunalituluko lunakehe. Ku-fuma oholili, vaze vali nama-pwevovapwenga nge kaveshi na-voko, 30 kaha vaze veji kuli-langa vapwenga nge vaze ka-veshi kulilako, kaha vaze vejikuwahililanga vapwenga ngevaze kaveshi kuwahililako, kahavaze veji kulandanga vapwe-nga nge vaze kaveshi navyuma-ko, 31 kaha vaze vali nakuza-chisa kaye kano, vapwenga ngevaze kaveshi nakukazachisa chi-kumako; mwomwo vyuma vina-kulingiwa mukaye kano vili na-kuya nakwalumuka. 32 Ngu-nasake chikupu ngwami mu-twamenga chakuhona kuliza-kamina. Lunga uze kambatako,eji kuzakamanga vyuma vya-Mwata mangana awane mumwa-hasa kulingisa Mwata amwivwi-le kuwaha. 33 Oloze lunga uzeambata, eji kuzakamanga vyu-mavyakaye mangana awane mu-mwahasa kulingisa pwevo lyenyiamwivwile kuwaha, 34 kahanalipangununa hakachi. Kahanawa, pwevo wakuzeneka kuso-mboka, nauze kanda achilisava-leho lyehi nalunga, eji kuzaka-manga vyuma vyaMwata, ma-ngana apwenga wajila nakumu-jimba nakushipilitu. Oloze pwe-vo asomboka, eji kuzakama-nga vyuma vyakaye manganaawane mumwahasa kulingisa lu-nga lyenyi amwivwile kuwaha.35 Kaha nguli nakuhanjika ngo-chomanganangumikafwe, keshimangana ngwami ngumishinyi-nyikeko, oloze mangana ngwa-mi ngumikolezeze mulingengamuze munatela, mangana muli-hanenga shimbu yosena kuliMwata chakuzeneka chuma cha-kumitangula.

36 Oloze kachi nge mutu na-shinganyeka ngwenyi ali naku-yanjiwa kutwama ujike,� kachinge nahichi hatwitwi yaukweze,jino namono ngwenyi omu mu-kiko chatela kupwa, alinge tuhumunayi muchima wenyi, keshikulinga shiliko. Kaha vengiletuhu muulo. 37 Oloze kachinge mutu naundu mumuchimawenyi, kaha keshi nakukalikiza-ko, oku nawa ali nangolo jakwo-nonona muchima wenyi, kahanajinyi nawa mumuchima wenyikutwamaujike,�mwalinga mwa-mwaza. 38 Ngocho ou mwase-za nawa ujike wenyi nakwingilamuulo nalingi mwamwaza, olozeou mwazeneka kwingila muulomwalingamwamwaza kuhamba-kana.

39 Pwevo nakashiwa chikalukaha lunga lyenyi wamutonyi.Oloze kachi nge lunga lyenyimwasavala tulo twakufwa, kahapwevo napu wakulihehwa ku-somboka cheka kuli weshowomwazanga, shina muli Mwatakaha. 40 Oloze kweseka na-vishinganyeka vyami, mwawa-hilila chikuma kachi nge mwa-twama tuhu nganomu vene ali,kaha ngunashinganyeka chiku-pu ngwami, nayami nawa ngulinashipilitu yaKalunga.

8 Jino kutalisa kuvyakulyavyakuhana kumakombelo,

tunatachikiza ngwetu tuvosenatuli nachinyingi. Chinyingi chi-ka-kuneha kulivwimba, olozezangi yika-kutunga. 2 Nu-mba tuhu mutu nashinganyeka

1Ko 7:36� MuchiHelase, ujike vanavu-luka hano, shina kutwama chakuzenekakulisavala namutu kufuma vene kuku-semuka. 37� Talenu kwinyikila cha-mwishi muvesi 36.

Page 304: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

301 Kulya chakumakombelo WAVAKA-KOLINDE 1, 8:3–9:6

ngwenyi atachikiza vyuma vi-mwe, mutu kana katachikijilekanawa vyuma kana nge muzeatela kuvitachikizako. 3 Olo-ze nge mutu azanga Kalunga,mutu kana vamutachikiza kuliKalunga.

4 Jino kutalisa kukulya vya-kulyavyakuhana kumakombelo,tunatachikiza ngwetu, likombe-lo lyamokomoko mukaye, kahanawa kakweshi Kalunga weka-ko, shina umwe kaha. 5 Mwo-mwo numba tuhu kuvali vaze va-vuluka ngwavo, “tulunga,” chi-pwe mwilu chipwe hamavu, ngemuze vene kwatwama “tulunga”vavavulu “navamyata” vavavu-lu, 6 oloze kuli etu kuli Kalu-nga umwe kaha, Setu, kuli iki-ye kukiko kwafuma vyuma vyo-sena, kaha twapwako mwomwoyaikiye; kaha nawa kuli Mwataumwe kaha, YesuKulishitu, muliikiye mukiko munejila vyumavyosena, nayetunawatwapwakokuhichila muli ikiye.

7 Chipwe ngocho, keshi ngevosenavali nachinyingi kanechi-ko; oloze vamwe hakuwanange kunyima valikachilenga na-makombelo, veji kumonangavyakulya veji kulyanga kwiji-va nge vyakuhana kumakombe-lo, kaha chivezu chavo hakupwachakuhehela, cheji kupihyanga.8 Oloze kulya kacheshi kutu-pandamisa kuli Kalungako; ka-chi nge katweshi kulya vyaku-lyako, katweshi kukalikiza chu-ma numba chimweko, kaha ka-chi nge natulya, katweshi kuwa-nyinaho chuma numba chimwe-ko. 9 Oloze twalenuho lika na-kunyingilila mangana olyo lise-sa lyenu muli nalyo lizeneke ku-pwa chimbunji chakuhukanyisavaze vahehela. 10 Mwomwo

kachi nge mutu mwakumonaove muka-chinyingi unasendava-la kumesa nakulya mutembeleyalikombelo, kutala chivezu cha-mutu uze ahehela kacheshi ku-mulingisa jino alyenga vyakulyavyakuhananga kumakombelokonyi? 11 Chikupu vene, mutuuze nahehela, uze apwa ndu-mbwove vafwilile kuli Kulishitu,uli nakumwenyeka nachinyingichove. 12 Ngocho omunamuli-nga shili kuli vandumbwenu na-kulemeka vivezu vyavo vize vi-nahehela, muli nakulinga shilikuli Kulishitu. 13 Shikaho, ka-chi nge kulya nachihukanyisandumbwami, kaha kangweshikukalya cheka nyamako, manga-na nguzeneke kuhukanyisa ndu-mbwami.

9 Uno kangweshi nguwakuli-hehwako numba? Uno ka-

ngweshi ngukaposetoloko nu-mba? Uno kangwamumona lye-hi Yesu Mwata wetuko numba?Kutala enu kamweshi mumiha-ko yakumilimo yami muli Mwa-tako numba? 2 Numba tuhukangweshi ngukaposetolo kuva-tu vamweko, olozenyi kuli enuchikupu vene ngukaposetolo,mwomwo enu munapu mukata-chikijilo kauposetolo wami haliMwata.

3 Kulihakwila chami nanguli-hakwila kuli vaze veji kungu-kekesanga shina chino ngwami:4 Uno katweshi nalisesa lyaku-lya nakunwako numba? 5 Unokumana katweshi nalisesa lya-kutambwojoka napwevo muka-kwitava, ngana mwavaposeto-lo veka vosena, navandumbu ja-Mwata naKefwaseko numba?6 Uno kumana yami kaha na-Mbalanape tunazeneka kupwa

Page 305: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-KOLINDE 1, 9:7-20 Lima, zungula nalutalililo 302

nalisesa lyakulitwamina kuzatamilimo yakukayeko tahi? 7 Li-swalale mukaze eji kuzatanganakulifwetelanga vyuma ivene?Iyaze eji kutumbangawande wa-mivinyo nakuzeneka kulya mi-hako yawo? Mokomoko iyazeeji kufunganga utanga wavimu-na nakuzeneka kunwako maveleamwe avimuna kana?

8 Kutala vyumevi nguli na-kuvihanjika nganomu vatwa-la vatu numba? Uno naJishimbinawa kajahanjika vyumevikonumba? 9 Mwomwo mujishi-mbi jaMose vasonekamo ngwa-vo: “Kawatela kukasa kukanwakangombe omu ali nakuzungulatilikuko.” Uno hano Kalunga alinakuzakama vangombe numba?10 Uno chuma kana keshi na-kuchihanjikila yetuko numba?Enga, etu yetu vene vachisone-kelele, mwomwo mutu uze ejikulimanga, namutu uze eji ku-zungulanga nawa, vatela kuza-ta nalutalililo ngwavo navaka-lyako.

11 Kachi nge etu twakuvilevyuma vyakushipilitu kuli enu,kutala nachihenga nge natwahavyuma vyakumujimba kuli enu-ko numba? 12 Kachi nge vekavali nalisesa lyakutambula vyu-ma kuli enu, kahetu katweshikuhambakanamo kulinga ngo-choko numba? Chipwe ngochokatwazachishile lisesa kanako,oloze tuli nakulikwachisa mu-vyuma vyosena mangana tuze-neke kujikinyina mujimbu wa-mwaza waKulishitu. 13 Unokamwatachikiza ngwenu vazeveji kuzatanga milimo yajila,veji kulyanga kuvyuma vyaku-tembele, kaha vaze veji kuzata-nga milimo kulijiko lyakulumbi-la shimbu yosena, veji kutambu-

langa chazano chavo kulijikolyakulumbilako nyi? 14 Cho-chimwe nawa, Mwata alwezavaze veji kuvilikanga mujimbuwamwaza vayoyelenga hamuji-mbu wamwaza.

15 Oloze ami kangwazachishi-le chuma numba chimwe kuvyu-meviko. Chikupu vene vyumakana kangwavisonekele manga-na ngwami vikazachiwe ngochokuli amiko, mwomwonachiwahakuli ami kufwa kuhambakanamutu angutambule vyuma vizengweji kulisashilanga! 16 Jinokachi nge nguli nakuvilika muji-mbu wamwaza, echi kacheshi hi-chuma chakulisashilako, mwo-mwo chinapu chilika kuli ami.Chikupu vene nge kangweshikuvilika mujimbu wamwazako,lamba kuli ami! 17 Kachi ngenangulinga chuma kana nakusu-uluka, kaha nguli nafweto yami;oloze numba nge kangweshi ku-chilinga nakusuulukako, chochi-mwe lika, nguli namulimo wau-selwa uze vanguhana. 18 Jinofweto yami yikiko yika? Yeyivene ngwami, hakuvilika muji-mbu wamwaza nguhase kwa-mbululamujimbuwamwaza cha-kuzeneka kwenyekelaho vimwe,kuchina nanguzachisa lisesa lya-mi mujila yakuhenga hamuji-mbu wamwaza.

19 Mwomwo numba tuhu ngu-napu wakulihehwa kuvatu vo-sena, oloze ngunalilingisa ku-pwa ngundungo kuli vosena,mangana ngunganyale vatu va-vavulu. 20 Ngocho kuli vaYu-leya, ngwalilingishile kupwangukaYuleya, mangana ngunga-nyale vaYuleya; kuli vaka-ku-lama jishimbi, ngwalilingishi-le kupwa ngumuka-kulama jishi-mbi, numba tuhu ami lyavene ka-

Page 306: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

303 Kulukula mujimba wami WAVAKA-KOLINDE 1, 9:21–10:11

ngweshi ngumuka-kulama jishi-mbiko, mangana ngunganyalevaka-kulama jishimbi. 21 Kulivaka-kuzeneka jishimbi, ngwa-lilingishile kupwa ngumuka-ku-zeneka jishimbi, numba tuhuami lyavene kangweshi ngumu-ka-kuzeneka jishimbi kuli Kalu-ngako, oloze ngumuka-kulamajishimbi muli Kulishitu, manga-na ngunganyale vaka-kuzene-ka jishimbi. 22 Kuli vaka-ku-hehela, ngwalilingishile kupwangumuka-kuhehela manganangunganyale vaka-kuhehela.Ngunalilingisa kupwa nguvyu-ma vyosena kuvatu vakulise-zaseza vosena, mangana numbachipwa tuhu ngachilihi, nguha-se kulwilako vamwe. 23 Kahangweji kulinganga vyuma vyo-sena mwomwo yamujimbu wa-mwaza, mangana nguwazanekuvatu veka.

24 Uno kamwatachikiza ngwe-nu vaka-kulaha kuchilahilo vejikulahanga vosena, oloze umwekaha ikiye eji kutambulanga fwe-toko nyi? Ngocho lahenunga mu-jila yize nayimilingisa muka-tambule fweto. 25 Kaha nawa,mutu himutu uze eji kwazana-nga mukuhema chakulitapa, ejikusololanga muchima wakulika-nyisa muvyuma vyosena. Vaki-vo veji kuchilinganga manga-na ngwavo vakatambule mucha-ma wakuya nakupola, oloze etumangana tukatambule mucha-ma wakuhona kuya nakupola.26 Shikaho, ami kangweshi na-kulaha chakuzeneka kutachi-kiza okwo nguli nakuyako; mu-jila nguli nakwashilamo jiko-nyi jami, kangweshi nakujasa na-kuveta pehoko; 27 oloze ngwe-ji kulukulanga mujimbawami na-kuwingisa muundungo, kuchina

pamo, omu ngunambulula lyehimazu kuli veka, ami lyavene hina-vangukana.

10 Jino enu vandumbwami,ngunasake mutachikize

ngwenu, vakakuluka jetu vose-na vapwile mwishi yalivwi, kahavosena vahichile mukalunga-lwiji, 2 kaha vosena vavamba-pachishile muli Mose kuhichi-la mulivwi namukalungalwi-ji, 3 kaha vosena valile ku-lya chakushipilitu chochimwe4 kaha nawa vosena vanwinekunwa chakushipilitu chochi-mwe. Mwomwo vapwilenga na-kunwa kulilolwa lyakushipilitulize lyavakavangijilenga, kaha li-lolwa kana lyemanyinyinekoKu-lishitu. 5 Chipwe ngocho, va-vavulu Kalunga kavevwilililekuwahako, mwomwo vavalali-shile mupambo.

6 Jino vyumevi vyapwile vya-kutalilaho kuli etu, mangana tu-zeneke kufwila vyuma vyavipinge muze vavifwilililile vakivo.7 Kaha kanda namupwa muva-ka-makombeloko, nge muze va-pwile vakwavo vamwe; nganamuze vasoneka ngwavo: “Vatuvatwamine nakulya nakunwa,kahavakatukile nakulivwisa ku-waha.” 8 Kaha kanda natuli-nganga ujilako, nge muze va-lingile vamwe ujila, kaha kwa-fwile vatu 23,000 mulikumbi li-mwe kaha. 9 Kaha nawa ka-nda natumwesekangaYehovako,nge muze vamwesekele vamwe,kaha vavanongesele kuli ma-noka. 10 Kaha kanda namu-pwanga muvaka-kutatwokako,nge muze vatatwokele vakwa-vo vamwe, kaha vavanongeselekuli muka-kunongesa. 11 Jinovyumevivyasolokele kuli vakivo

Page 307: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-KOLINDE 1, 10:12-30 Makombelo. Mesa yaYehova 304

mangana vipwenga vyakutalila-ho, kaha vavisonekelele kutuhu-humuna etu, etu vene tuli naku-yoyela kukukuma chatutwami-no twamyaka yino.

12 Ngocho ou nashinganye-ka ngwenyi nemana azangamekuchina mwalimbuka. 13 Ka-kweshi vyeseko vyeka vinami-waneko shinavize kahavyeji ku-wananga vatu vosena. Oloze Ka-lunga apwa wakushishika, kahakeshi kumyecha vamyeseke ku-hambakana omu munakuminangolo jenuko, oloze omu navimi-wana vyeseko, mwamisela nawakuulovokelo mangana enu muvi-hase.

14 Shikaho, enu vakwetungwazanga, chinenu kulemesamakombelo. 15 Ami nguli na-kuhanjika nge kuvatu vakuna-ngakana; ijivenu enu vavenevyuma nanguhanjika. 16 Unolupasa lwakisu elu tweji kuki-sulanga, keshi chikiko kwazanakumanyinga aKulishituko nu-mba?Unomboloyize tweji kupu-zulanga, keshi chikiko kwazanakumujimba waKulishituko nu-mba? 17 Mwomwo kuli mboloyimwe, etu numba tuhu tuva-vavulu, tunapu mujimba umwe,mwomwo tuvosena tuli nakulyakumbolo yoyimwe.

18 Achishinganyekenu haliIsalele wakumusonyi. Kutalavaze veji kulyangavimunavaku-vatula kaveshi kwazana hamwenalijiko lyakulumbilako numba?19 Uno nguli nakwamba ngwa-mi ika? Kutala nguli nakwambangwami chuma chakuvatwilakumakombelo chapwa chachile-mu numba, chipwe ngwami li-kombelo lyapwa lyalilemu nu-mba? 20 Nduma, oloze ngwa-mi vyuma vize veji kuvatulanga

vaka-mafuchi veji kuvivatwila-nga kuli vandemone, keshi kuliKalungako, kaha ami kangweshinakusaka mupwenga muvaka-kwazana navandemone hamwe-ko. 21 Enu kamwatela kunwa-nga lupasa lwaYehova nalupasalwavandemoneko; enu kamwa-tela kulyanga “kumesa yaYeho-va” nakumesa yavandemoneko.22 Uno “tuli nakusangumunaYehova evwenga lisungu” tahi?Uno tunamuhambakana ngolonumba?

23 Vyuma vyosena vavitavisamujishimbi, oloze keshi vyose-na vika-kunganyalisako. Vyumavyosena vavitavisa mujishimbi,oloze keshi vyosena vika-kutu-ngako. 24 Mutu himutu kandamwasakanga kulinganyalisa ive-neko, oloze anganyalisenga va-kwavo.

25 Munahase kutwalaho likanakulya cheshocho navalandu-lula muchilanjilo chanyama,chakuzeneka kwihula mwomwoyachivezu chenu; 26 mwomwo“mavu navyeshovyo vyatwama-hovyapwavyaYehova.” 27 Ka-chi nge umwe hali vaka-kuho-na kwitava namisanyika kuku-lya, kahenu nawa munasake ku-yako, lyenu tuhu vyeshovyo na-vamihana, chakuzeneka kwihu-laho mwomwo yachivezu che-nu. 28 Oloze kachi nge mutuumwe mwamilweza ngwenyi:“Echi chakuvatwila kulikombe-lo,” kaha kanda namukalyako-ko, mwomwo yamutu uze na-milweze, kaha nawa mwomwoyachivezu. 29 Kangweshi na-kwamba chivezu choveko, shi-na chamukwenu. Mwomwo ku-lihehwa chami navachisopeselaikaze kuchivezu chamutu weka?30 Kachi nge hakulya ngweji

Page 308: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

305 Kufwika kumutwe WAVAKA-KOLINDE 1, 10:31–11:16

kusakwililanga Kalunga, mwo-mwo ika navangwambila mwa-mupi hachuma chize ngweji ku-sakwililanga Kalunga?

31 Shikaho, numba nge mulinakulya chipwe muli nakunwa,chipwe cheshocho muli naku-linga, lingenunga vyuma vyo-sena mujila yize nayimutohwe-sa Kalunga. 32 Kanda namu-pwa muvaka-kuhukanyisa va-Yuleya, chipwe vaHelase, chi-pwe chikungulwilo chaKalunga-ko, 33 nge muze nayami ngu-li nakwivwisanga kuwaha vatuvosena muvyumavyosena, keshimanganangwami ngulinganyali-se ami lyaveneko, oloze ngwamingunganyalise vavavulu, manga-na vakahase kuvalwila.

11 Pwenunga muvaka-ku-ngulondezeza, nganomu

ngunapu ami nawa ngumuka-ku-londezeza Kulishitu.

2 Jino ngunamisangejeka,mwomwo muvyuma vyosenamunangwanuka, kaha muli na-kulama vilika nge muze venengwamiselelelevyo. 3 Olozengunasake mutachikize ngwe-nu, mutwe walunga hilungaapwa Kulishitu; kaha mutwe wa-pwevo apwa lunga lyenyi; kahamutwe waKulishitu apwa Kalu-nga. 4 Wose lunga mwalomba,chipwe mwapolofweta oku na-fwiki chuma chimwe kumutwewenyi, nasaula mutwe wenyi;5 oloze wose pwevo mwalombachipwe mwapolofweta chakuze-neka kufwika kumutwe wenyi,nasaula mutwe wenyi, mwomwochinapu mwomumwe nganamwapwevo uze ali namutwe wa-kuteula. 6 Mwomwo nge pwe-vo keshi kufwika kumutwe we-nyiko, kaha vakambe nawa jika-mbu jenyi; oloze kachi nge chi-

napu chasonyi pwevo kukambachipwe kuteula jikambu jenyi,kaha afwike kumutwe.

7 Lunga katela kufwika ku-mutwe wenyiko, mwomwo ikiyenapu chifwanyisa chaKalunga,kaha nawa napu upahu wenyi;oloze pwevo napu upahu walu-nga. 8 Mwomwo lunga kafumakuli pwevoko, oloze pwevo afu-ma kuli lunga; 9 kaha nawa,lunga kavamutengele mwomwoyapwevoko, oloze pwevo vamu-tengele mwomwo yalunga.10 Shikahovene pwevo atela ku-pwa nachinjikizo chakuliluulahamutwe wenyi mwomwo yava-ngelo.

11 Kaha nawa kutalisa kuliMwata, pwevo kalimanyina ha-lwenyi chakuzeneka lungako,lunga nawa kalimanyina ha-lwenyi chakuzeneka pwevoko.12 Mwomwo nge muze pwe-vo afuma kuli lunga, ngo-cho nalunga nawa apwako kuhi-chila muli pwevo; oloze vyu-ma vyosena vyafuma kuli Kalu-nga. 13 Achiyulenu enu vave-ne: Uno chakutamo kuli pwe-vo kulomba kuli Kalunga cha-kuzeneka kufwika kumutwe we-nyi tahi? 14 Uno kamwalina-ngula ngwenu, kweseka nomumwaya chisemwa, kachi ngelunga ali najikambu jajisuku,kaha najimusawisa, 15 olozekachi nge pwevo ali najikambujajisuku, kaha jinapu upahu we-nyiko nyi? Mwomwo jikambu ji-kikovamuhana mukutela kumu-hana chuma chakufwika kumu-twe. 16 Oloze kachi nge kulimutu mwasaka kulipula jipamimwomwo yakukava vilika vye-ka, etu katweshi navilika vyeka-ko, chipwe vene muvikungulwi-lo vyaKalunga mwapimbi.

Page 309: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-KOLINDE 1, 11:17-34 Kulya chaMwata 306

17 Ami kangweshi nakumisa-ngejeka hakumihana eji jindo-ngiko, mwomwo kulikungulu-la chenu mweji kulikungulula-nga chinapu chakulinga vyu-ma vyavipi, keshi vyamwazako,nduma. 18 Mwomwo chatete,ngunakwivwa ngwavo muli enumunakupwanga vihandwa omunamulinga nge munalikungu-lula muchikungulwilo; kaha na-yami ngunetavila vene ngocho.19 Mwomwo muli enu kuvangamupwenga tumauka twakuha-nduka, mangana vatu vaze ve-vwila kuwaha kuli Kalunga va-soloke hatoma muli enu.

20 Shikaho, omu namukungu-lukila hamwe kuchihela chi-mwe, kacheshi kupwa chacha-shi kulila hamwe kulya chaMwa-ta chachingoloshiko. 21 Mwo-mwo enu hakulya kulya kana,mutu himutu eji kuvangilangakumbata kulya chenyi chachi-ngoloshi nakulya, kaha vamweveji kupwanganazala, kahavekaveji kupendanga. 22 Uno ka-mweshi chikupu namazuvo aku-lilamo nakunwinamoko numba?Uno muli nakulumbilisa chiku-ngulwilo chaKalunga nakwivwi-sa sonyi vaze vahona vyuma-ko tahi? Uno nguhanjike vyumamukaze kuli enu? Uno ngumisa-ngejeke tahi? Kangweshi kumi-sangejeka hachuma kanechiko.

23 Mwomwo chuma chizengwatambwile kuli Mwata,ami ngwaminangwilecho nawa,ngwami, haufuku uze MwataYesu apwile kwakamwihi naku-musolola kuli vaka-kole, ano-nele mbolo, 24 kahomu ali-ngile hanasakwilila lyehi, ayi-puzwile nakwamba ngwenyi:“Eyi yinemanyinako muji-mbawami ou navahana hali enu.

Twalenuho lika kulinganga ngo-cho mungwanukilengaho ami.”25 Alingile mwomumwe nalupa-sa nawa, omu alingile hanali lye-hi kulya chachingoloshi, ambi-le ngwenyi: “Elu lupasa lunema-nyinako chivwasano chachihyahamanyinga ami. Twalenuholika kulinganga ngocho, omu na-munwanga lupasa elu, mungwa-nukilengaho ami.” 26 Mwo-mwo omu namulyanga mbolo eyinakunwanga lupasa elu, muli na-kuvilika kufwa chaMwata pala-nga nomu mwakeza.

27 Ngocho wose mwalyambolo eyi, chipwe mwanwa lu-pasa elu lwaMwata mujila yaku-zeneka kutela, mwapwa namu-longa hamujimba waMwata na-hamanyinga enyi. 28 Chatete,mutu atela kulikekesa amonenge natemo, numba jino alyengambolo eyi nakunwa lupasa elu.29 Mwomwo ou mwalya naku-nwa, kachi nge kejivile munalu-mbunukila mujimbako, kahaali nakulya nakunwa chakutwa-la kukumusopesa. 30 Shika-ho vene vavavulu muli enu va-pwila vakuzeya kaha nawa va-kuvizaviza, kaha vavavulu va-nasavala lyehi tulo twakufwa.31 Oloze kachi nge natulikeke-sa nakumona omu twapwa, kahakaveshi kutusopesako. 32 Olo-ze nge vanatusopesa, kahaYeho-va ikiye natuzangamisa, kuchi-na kutupayishila hamwe naka-ye. 33 Shikaho, enu vandu-mbwami, omu namulikungululahamwe nakulya kulya chaMwa-ta chachingoloshi, livandamine-nu navakwenu. 34 Kaha ngemutu umwe ali nazala, alile ku-zuvo yenyi, mangana omu namu-likungulwila hamwe, chizene-ke kutwala kukumisopesa. Olo-

Page 310: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

307 Mawana ashipilitu WAVAKA-KOLINDE 1, 12:1-18

ze vihande vikwavovinalitulukonangukavitala omu nangukezaokwo.

12 Jino enu vandumbwami,kutalisa kumawana aku-

shipilitu, kangwasakile ngwamimuhonenga kwijivako. 2 Mu-natachikiza ngwenu, omu mwa-pwilenga muvatu vakumafuchi,vamilumbwilile kumakombeloakuhona kuhanjika, nakukava-nga kweshokwo navamitwala.3 Shikaho ngunasake mutachi-kize ngwenu, mutu naumwe wa-uchi hakuhanjika nashipilituyaKalunga mwamba ngwenyi:“Yesu wakwangula,” kaha wa-uchi nawa mwamba ngwenyi:“Yesu ikiye Mwata,” kuvanga na-shipilitu yajila kaha.

4 Jino kuli mawana akulise-zaseza, oloze shipilitu yoyimwekaha; 5 kaha kuli milimo ya-kulisezaseza, oloze Mwata you-mwe kaha; 6 kaha kuli kuza-ta chakulisezaseza, oloze Kalu-ngayoumwe kahauze eji kuzata-nga milimo yosena muli vatu vo-sena. 7 Oloze milimo yashipi-litu vanayihane kuli mutu hi-mutu mangana yinganyalisevatu. 8 Chakutalilaho, umwevanamuhane hanjikiso yama-ngana kuhichila muli shipilitu,mukwavo vanamuhane hanjiki-so yachinyingi kuhichila mulishipilitu yoyimwe, 9 mukwa-vo vanamuhane lufwelelo ku-hichila muli shipilitu yoyimwe,mukwavo vanamuhane mawa-na akuhindula vaka-kuviza ku-hichila muli yize vene shipili-tu, 10 mukwavo kuzata mili-mo yangolo, mukwavo kupo-lofweta, mukwavo kunangaka-na mazu vahwima, mukwavo ku-hanjika malimi akulisezaseza,

mukwavo kulumbununa mali-mi eka. 11 Oloze milimo yose-na eyi, veji kuyizatanga kuli shi-pilitu yoyimwekaha, nakupangi-la mutu himutu kweseka nomumwaya kusaka chayo.

12 Mwomwo nganomu mu-jimba wapwa umwe kaha,oloze watwama navilyo vyavivu-lu, kaha vilyo vyosena vyamu-jimba kana, numba tuhu vya-pwa vyavivulu, vinapu mujimbaumwe kaha, ngocho omu muki-ko mwanapu naKulishitu nawa.13 Mwomwo chamuchano vene,kuhichila muli shipilitu yimwe,etu tuvosenavatumbapachishilemumujimba umwe, chipwe tuva-Yuleya chipwe tuvaHelase, chi-pwe tuvandungo chipwe tuva-kulihehwa, kaha tuvosena vatu-nwishile shipilitu yimwe.

14 Mwomwo mujimba chiku-pu kawapwa chilyo chimwe ka-hako, oloze vilyo vyavivulu.15 Kachi nge chilyachilo nacha-mba ngwacho: “Ami kangwe-shi nguchihanda chamujimba-ko mwomwo kangweshi ngulivo-koko,” echi keshi chikiko nachi-lingisa chilyachilo chihone ku-pwa chihanda chamujimbako.16 Kaha kachi nge litwitwi na-lyamba ngwalyo: “Ami kangwe-shi nguchihanda chamujimba-ko mwomwo kangweshi nguliso-ko,” echi keshi chikiko nachili-ngisa litwitwi lihone kupwa chi-handa chamujimbako. 17 Ka-chi nge mujimbawosenawapwa-nga liso, kachi uhashi wakwi-vwa naupwa kulihize? Kachi ngemujimbawosenawapwanga kwi-vwa kaha, kachi uhashi wakuhu-mbika livumba naupwa kulihi-ze? 18 Oloze jino Kalunga na-longesa chilyo hichilyo chamuji-mba nge muze evwila kuwaha.

Page 311: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-KOLINDE 1, 12:19–13:5 Omwo yalema zangi 308

19 Kaha kachi vyosena vya-pwanga chilyo chimwe kaha, ka-chi mujimba naupwa kulihize?20 Oloze jino kuli vilyo vyavivu-lu, oloze mujimba umwe kaha.21 Kaha liso kalyeshi kuhasakwamba kulivoko ngwalyo: “Ka-ngweshi nakukusakako”; chi-pwe nawa mutwe kaweshi kuha-sa kwamba kuvilyachilo ngwa-wo: “Kangweshi nakumisaka-ko.” 22 Oloze navilyo vyamuji-mba vize vyasoloka vene kupwavyakuhehela, vyapwa vyavile-mu, 23 kaha vihanda vyamuji-mba vize twashinganyeka ngwe-tu kavyeshi naulemuko, vikikotwamona kupwa vyavilemu chi-kuma, kaha vihanda vyetu vizevyasoloka kupwa vyamokomo-ko, vikiko vene twavumbika chi-kuma, 24 oloze vihanda vyetuvyamwaza kavyeshi kusakiwavyuma vimweko. Chipwe ngo-cho, Kalunga natungu mujimbanakuhana ulemu waunene ku-chihanda chize chahonene ule-mu, 25 mangana mumujimbamuzeneke kupwa chihandwa,oloze mangana vilyo vyawo vili-zakamenga kanawa navikwavo.26 Kaha kachi nge chilyo chi-mwenachiyanda, kahavilyovyo-sena naviyanjila hamwe nachiki-ko; mokomoko, kachi nge chilyochimwe navachitohwesa, kahavilyo vyosena naviwahilila ha-mwe nachikiko.

27 Jino enu munapu mumuji-mba waKulishitu, kaha enu mu-vosena mutu himutu munapuchilyo chawo. 28 Kaha Kalu-nga nasakula vatu vakulisezase-za muchikungulwilo, vatete va-posetolo, vamuchivali vapolo-fweto, vamuchitatu vaka-kuna-ngula, kufumaho milimo yango-lo, kufumaho mawana akuhi-

ndula vaka-kuviza, kaha mili-moyakukafwavatu, kahauhashiwakutwaminyina, kaha malimiakulisezaseza. 29 Uno vose-na vanapu vaposetolo numba?Uno vosena vanapu vapolofwe-to numba? Uno vosena vana-pu vaka-kunangula numba? Unovosena vanapu vaka-kuzata mi-limo yangolo numba? 30 Unovosena vali namawana akuhi-ndula vaka-kuviza numba? Unovosena veji kuhanjika mumali-mi eka numba? Uno vosena va-napu vaka-kwalumuna mazu nu-mba? 31 Oloze fwilenunga chi-kuma mawana amanene. Kahaami nawa nangumilweza jila ya-kuhambakana kuwaha.

13 Kachi nge nanguhanjikamalimi avatu nawawa ava-

ngelo, oloze nanguhona kupwanazangi, kaha ngunapu nge chi-vumo changunga, chipwe ngevyema vyachifwoyo vanahumu-na. 2 Kachi nge nguli nawa-na wakupolofweta nakutachi-kiza vyuma vyajila vyakuswe-ka vyosena nachinyingi chose-na, kaha nawa nge nguli nalu-fwelelo lwakuhasa kunungulu-la jipili, oloze nge kangweshi na-zangiko, kaha nguwamokomo-ko. 3 Kachi nge nanguzachisavyuma vyami vyosena manga-na ngulise vatu, nakwecha muji-mbawami mangana ngulitukwo-jole, oloze nge kangweshi naza-ngiko, kaha nevi nangunganyali-laho vene vyauchi.

4 Zangi yika-kutalilila chiko-ki kaha nawa yika-kutetela. Za-ngi kayevwa lisunguko, kayeshikulitukwojolako, kayeshi kuli-vwimbako, 5 kayeshi kulingamwakuhingamako, kayeshi ku-fwila vyuma vyayo yiveneko, ka-

Page 312: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

309 Kuhanjika mumalimi WAVAKA-KOLINDE 1, 13:6–14:9

yeshi kusangumuka washi ndo-mboko. Kayeshi kulama koko-ko. 6 Kayeshi kuwahilila navi-linga vyakuhengako, oloze yejikwivwilanga kuwaha muchano.7 Yeji kufwikangavyumavyose-na, nakwitavila vyuma vyosena,nakutalilila vyuma vyosena, na-kukakachila muvyuma vyosena.

8 Zangi kayakumako. Olozekachi nge kuli mawana akupo-lofweta, navakawafumisako; ka-chi nge kuli mawana akuha-njika malimi, nawakakuma;kachi nge kuli chinyingi, na-vakachifumisako. 9 Mwo-mwo tuli nachinyingi cha-mweseke, kaha tweji kupo-lofwetanga nawa mwamwese-ke; 10 oloze omu nachiza chizechakukupuka mwosena, numbaechi chamweseke vakachifumi-seko. 11 Omu ngwapwilengangukanyike, ngwahanjikilengangana mwakanyike, ngwashi-nganyekelenga ngana mwa-kanyike, ngwamwenengavyumangana mwakanyike; oloze omungunakulu lyehi, ngunaseze vili-nga vyaunyike. 12 Mwomwooholyapwa tuli nakumona vyu-mamukufuvalala hakutalilamu-chitalilo chachikungo, oloze jinonatukavimona meso nameso.Oholili ngunejiva mwamweseke,oloze nangukejiva vyuma kana-wa nganomu vangwijiva ami ka-nawa. 13 Oholyapwa, kunali-tulu vyuma vitatu, lufwelelo, lu-talililo nazangi; oloze zangi yiki-ko yinahambakana vyosena evi.

14 Fwilenunga kusolola za-ngi, kaha fwilenunga chi-

kuma mawana akushipilitu, olo-ze chikumanyi fwilenunga kupo-lofweta. 2 Mwomwo ou eji ku-hanjikanga mulilimi lyeka keshi

kuhanjika kuvatuko, oloze kuliKalunga, mwomwo wauchi ejikwivwangako, oloze eji kuha-njikanga vyuma vyajila vyaku-sweka kuhichila mushipilitu.3 Oloze ou eji kupolofwetangaeji kutunganga vatu nakuvako-lezeza nakuvavendejeka naha-njikiso yenyi. 4 Kahou eji ku-hanjikanga mulilimi lyeka ejikulitunganga ivene, oloze ou ejikupolofwetanga eji kutungangachikungulwilo. 5 Ami nguna-sake jino ngwami muvosena mu-hanjikenga mumalimi eka, olozechikumanyi ngunasake ngwamimupolofwetenga. Chikupu veneou eji kupolofwetanga ahamba-kana ou eji kuhanjikanga muma-limi eka, kuvanga pamo alumu-ne mazu enyi mulilimi lize na-vevwa vatu mangana chikungu-lwilo vachitunge. 6 Enu va-ndumbwami, kachi nge ngwamingwizenga oholili nakuhanjikamumalimi eka chakuzeneka ku-hanjika mujila yakusolola vyu-ma kuli enu, chipwe nachinyi-ngi, chipwe naupolofweto, chi-pwe nakunangula, kaha mwa-mwaza muka ngunalingi kulienu?

7 Omu mukiko vene mucha-pwa nakuvyuma vyakuzenekakuyoya vize vyeji kuvumanga,vyakufwana nge panda, chipwekalyalya. Kuvanga vivumo vili-lunge kanawa, mokomoko ovyovanembi hapanda, chipwe haka-lyalya navavitachikiza ngachi-lihi? 8 Mwomwo nge lunetanaluvuma chivumo chakuze-neka kulumbunuka, iyaze mwa-lizanga kuya kujita? 9 Cho-chimwe nawa nayenu, kuvangamuhanjike mumalimi enu ma-zu amashi kwivwa, mokomoko

Page 313: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-KOLINDE 1, 14:10-25 Vana vavandende kuupi 310

evi munahanjika navavitachiki-za ngachilihi? Chikupu vene na-muhanjikila mupeho kaha.10 Muno mukaye munahase ku-pwa jihanjikiso jakulisezase-za, oloze kakweshi hanjikiso yi-mwe yinazeneka kupwa nomuyalumbunukilako. 11 Jino ka-chi nge ami nanguhona kwi-vwa mwalumbunukila hanjikisokana, kaha nangupwa nge ngu-muka-lifuchi lyeka kuli uze alinakuhanjika, kaha uze ali naku-hanjika nawa mwapwa nge hi-muka-lifuchi lyeka kuli ami.12 Ngocho nayenu nawa, haku-wana nge mweji kufwilanga chi-kuma mawana akushipilitu, li-vulishilenu mawana aze nawatu-nga chikungulwilo.

13 Shikaho, ou eji kuhanjika-nga mulilimi lyeka, alombengamangana ahasenga nawa kwalu-muna mazu enyi. 14 Mwomwokachi nge nguli nakulomba mu-lilimi lyeka, wana wami washi-pilitu ukiko uli nakulomba, olo-ze vishinganyeka vyami kavye-shi nakuzatako. 15 Jino nguli-nge muka? Nangulomba nawanawashipilitu, kaha nangulombanawa navishinganyeka vyami.Nangwimba mwaso wakwalisanawana washipilitu yami, kahanangwimba nawa mwaso wa-kwalisa navishinganyeka vyami.16 Mokomoko, kachi nge mwali-sa Kalunga nawana washipilitu,kaha mutu wakuzeneka kulina-ngula mwahasa ngachilihi kwa-mba ngwenyi, “Amene” kuvyu-ma uli nakusakwilila, hakuwanange ikiye katachikijile vyumaulinakuhanjikako? 17 Enga, oveuli nakusakwililanga vene mu-jila yamwenemwene, oloze mu-kwenu kaweshi nakumutunga-ko. 18 Ngunamusakwilila Ka-

lunga, mwomwo ami ngweji ku-hanjikanga mumalimi eka ama-vulu kuhambakana enu muvose-na. 19 Chipwe ngocho, nachi-waha ami kuhanjika mazu atanuaze navevwa muchikungulwilo,mangana ngunangule vakwetunamazu ahakanwa, kuhambaka-na kuhanjika mazu 10,000 muli-limi lyeka.

20 Enu vandumbwami, kandanamupwa muvana vavandendemuuhashi wenu wakunangaka-nako, oloze pwenunga muvanavavandende kuupi; kaha muuha-shi wenu wakunangakana pwe-nunga mwakula lyehi. 21 Va-soneka muJishimbi ngwavo: “Ye-hova nambe ngwenyi, ‘Nanguka-hanjika kuli vatu ava namalimiavaka-mafuchi eka namivumboyavatu veka, oloze navakakanakungwivwilila.’ ” 22 Ngochomalimi eka anapu chinjikizo kulivaka-kuhona kwitava keshi kulivaka-kwitavako, oloze upolofwe-to unapu wavaka-kwitava ke-shi wavaka-kuhona kwitavako.23 Shikaho kachi nge chikungu-lwilo chosena nachilikungulwilahamwe kuchihela chimwe naku-hanjika vosena mumalimi eka,kaha nge namwingilavatu vaku-zeneka kulinangula, mokomokovakuhona kwitava, kutala kave-shi kumyamba ngwavo munaki-ndamako nyi? 24 Oloze kachinge enu muvosena muli naku-polofweta, kaha mutu wakuho-na kwitava, chipwe wakuzenekakulinangula mwengilamo, kahamwevwa ngwenyi vanamuhanji-kila nakumukekesa kanawa kulivosena. 25 Kaha vyuma vya-kuswamanavyamumuchimawe-nyi hinavisoloka nakumulingi-sa alimbile chameso hamavu na-kumulemesa Kalunga ngwenyi:

Page 314: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

311 Muvatela kulinga mapwevo WAVAKA-KOLINDE 1, 14:26–15:5

“Chikupu vene Kalunga ali mulienu.”

26 Jino nachipwa ngachili-hi enu vandumbwami? Enu ha-kukungulukila hamwe, umwemwemba samu, mukwavo mwa-nangula, mukwavo mwasololavyuma, mukwavo mwahanjikamulilimi lyeka, mukwavo mwa-lumbununa mazu. Vyumavyose-na vilingenunga mangana muli-tungenga navakwenu. 27 Ka-chi nge mutu umwe mwahanjikamulilimi lyeka, kaha chipwengangocho kuli vavali chipwe vata-tu kunahu, kaha vahanjike ounahenyi ou nahenyi, kaha umweatela kwalumuna mazu avo mu-lilimi navevwa vatu. 28 Olozekachi nge kakweshi muka-kwa-lumuna mazuko, kaha atela ku-hola kulu muchikungulwilo, ali-hanjikise ivene nakuhanjikakuli Kalunga. 29 Kaha nawavapolofweto vavali chipwe va-tatu vahanjike, kaha ava vo-sena vawane mwalumbunuki-la mazu. 30 Oloze kachi ngeumwe vanamusolwela vyumashimbu natwame kuze, kaha uzemuka-kuhanjika watete aholekulu. 31 Mwomwo enu muvo-sena munahase kupolofwetaumwe naumwe, mangana vose-na valinangule nakuvakolezeza.32 Kaha mawana ashipilitu ava-polofweto atela kupwa mungo-lo javapolofweto. 33 MwomwoKalunga kapwaKalungawaliwa-yangako, oloze wakuunda.

Nge omu chapwa muvikungu-lwilo vyavaka-kujila vyosena,34 mapwevo vaholenga kulumuvikungulwilo, mwomwo va-kivo kavavetavisa kuhanjika-ko. Oloze valiluulenga, ngemuze jahanjika nawa Jishimbi.35 Jino nge vanasake kulina-

ngula vyuma vimwe, kaha vate-la kwihula malunga javo kuma-hyavo, mwomwo chinapu chaso-nyi pwevo kuhanjika muchiku-ngulwilo.

36 Uno kuli enu kukiko kwa-fumine mazu aKalunga tahi, nyiejile kuli enu uka wenu kaha?

37 Kachi nge mutu nashinga-nyeka ngwenyi apwa kapolo-fweto chipwe ngwenyi vamuha-na wana washipilitu, kaha atelakwitavila ngwenyi vyuma ngulinakusoneka kuli enu vinapu ji-shimbi jaMwata. 38 Oloze ka-chi nge mutu mwahona kuvita-chikiza, kaha mwatwamangalika chakuhona kuvitachikiza.39 Ngocho, enu vandumbwami,fwilenunga chikuma kupolofwe-tanga, kaha kanda namukanyisavatu kuhanjika mumalimi eka-ko. 40 Oloze vyuma vyosenavilingenunga mwamwenemwe-ne kaha nawa mwakulonga.

15 Jino enu vandumbwami,nangumyanukisa muji-

mbu wamwaza uze ngwavilikilekuli enu, uze vene mwetavilile,uze nawa unamilingisa muzamembe. 2 Kaha nayenu nawavalinakumilwila, kachi nge namuli-njilila lika kumujimbu wamwa-za uze ngwamyambulilile, kuva-nganyi pamo kupwa chenu vaka-kwitava chapwile chakulishinatuhu.

3 Mwomwovyumavyatete vi-ze ngwamihanyine vikiko ngwa-tambwile nayami nawa, vyaku-vuluka ngwavo, Kulishitu afwili-lile jishili jetu nganomu vyaha-njika Visoneka, 4 kaha vamu-funjile, kaha vamusangwile ha-likumbi lyamuchitatu nganomuvyahanjika Visoneka, 5 kahaalisolwele kuli Kefwase nakuli

Page 315: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-KOLINDE 1, 15:6-25 Kusanguka chavafu 312

vaze 12. 6 Kufumaho asolo-kele kuli vandumbwetu vaku-hambakana 500 halwola lumwekaha, kaha vavavulu kuvachi-li nakulelo lino, numba tuhu va-mwe vanasavala lyehi tulo twa-kufwa. 7 Kufumaho asolokelekuli Yakova, nakuli vaposetolovosena, 8 kaha kukuminyina-ko asolokele kuli ami nawa kwi-jiva nge kumutu wakusemukauvisu.

9 Mwomwo ami yami wamu-ndende hali vaposetolo vosena,kaha kangwatelemo kunguvulu-ka ngwavo kaposetoloko, mwo-mwo ngwayanjishilenga chiku-ngulwilo chaKalunga. 10 Olo-ze halikoji lyalinene lyaKalu-nga hakiko ngunapwila nge omunguli. Kaha likoji lyenyi lyaline-ne lize vangusolwelele ami ka-lyayile mwanganaveneko, kahangwakilikichile kuhambakanavosena, oloze keshi nge hau-kawamiko, shina halikoji lyaKa-lunga lize nguli nalyo. 11 Shi-kaho, numba ngupwa ami nu-mba vakivo, evi vikiko twejikwambululanga, kaha omu mu-kiko vene mumwetavilile.

12 Jino kachi nge vali nakwa-mbulula ngwavo Kulishitu va-musangula kuvafu, nyi mwo-mwo ika vamwe hali enu vejikwambanga ngwavo kusangu-ka chavafu chauchiko? 13 Ka-chi nge kusanguka chavafu cha-uchiko chikupu, kahanyi na-Kulishitu vene kavamusangula-ko. 14 Kaha kachi nge Kulishi-tu kavamusangulako, kaha kwa-mbulula chetu chinapu chakuli-shina chikupu, nalufwelelo lwe-tu nawa lunapu lwakulishinatuhu. 15 Kaha nawa, tunapujino tuvinjiho vamakuli vaKalu-

nga, mwomwo tunahane unjihohali Kalunga ngwetu asangwi-le Kulishitu, kaha echi chinapunge tuli nakuhanjika hali uze ka-vasangulako kachi nge vafu chi-kupu kaveshi kuvasangulako.16 Mwomwo kachi nge vafu ka-veshi kuvasangulako, kaha chi-pwe Kulishitu nawa kavamu-sangulako. 17 Jino kachi ngeKulishitu kavamusangulako,kaha lufwelelo lwenu lunapulwamokomoko; kaha namupwalika mujishili jenu. 18 Kahanavaze vasavala tulo twaku-fwa muli Kulishitu, navakivonawavananongelela. 19 Kachinge kutalilila tunatalilila muliKulishitu chinapu kaha chamu-kuyoya chino, kaha etu yetu va-tela kwivwila ushona kuhamba-kana vatu vosena.

20 Oloze jino Kulishitu vamu-sangula kuvafu, ikiye mihakoyatete yavaze vanasavala lyehitulo twakufwa. 21 Hakuwanange kufwa chejile kuhichila mulimutu umwe, ngocho nakusangu-ka chavafu nawa cheza kuhichi-la muli mutu umwe. 22 Mwo-mwo nganomu vali nakufwa vo-sena muli Alama, ngocho nawamuli Kulishitu mukiko vene na-vakayoyesela vosena. 23 Olo-ze mutu himutu nahenyi: Miha-ko yatete ivene Kulishitu,kaha namwiza vaze vakuli Kuli-shitu halwola lwakupwako che-nyi. 24 Kufumaho, himakumi-shilo, omu mwakahana wanga-na kuli Ise Kalunga kenyi, omumwakalinga nge hananongesalyehi jifulumende josena nama-wata osena nangolo jeka josena.25 Mwomwo atela kuyula mwa-mwangana palanga nomu Kalu-nga mwakahaka vaka-kole vo-

Page 316: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

313 Kulikata navatu vavapi WAVAKA-KOLINDE 1, 15:26-42

senamwishi yavilyachilovyenyi.26 Kufwa, muka-kole wakuku-minyina, navakachifumisako.27 Mwomwo Kalunga “aluwilevyuma vyosena mwishi yavilya-chilo vyenyi.” Oloze muka-kwi-mba jisamu hakwamba ngwenyi‘vyuma vyosena vanaviluula,’chasoloka hatoma nge kavuluki-lile kumwe nauze aluwile vyumavyosena kuli ikiyeko. 28 Ka-homu navikalinga vyuma vyose-na hivanaviluula lyehi kuli iki-ye, kaha nayivene Mwana nawamwakaliluula kuli Ou aluwilevyuma vyosena kuli ikiye, ma-ngana Kalunga apwenga vyumavyosena kuli vosena.

29 Mokomoko vaze vali naku-mbapachisa mangana vapwengavafu navakalinga mukaze? Ka-chi nge vafu kaveshi kukasangu-kako, kaha ikaze vali nakuva-mbapachishila mangana vapwe-nga vafu? 30 Kaha ikaze tulinakuhakila kuyoya chetu mupo-nde lwola lwosena? 31 Ngwejikulitalasananga nakufwa haku-mbi hakumbi. Omu mukiko veneenu vandumbwami, nge kutesanakulisamba chami ngweji kuli-sambanga hali enu muli Kuli-shituYesuMwatawetu. 32 Ka-chi nge ngunalipikinga navisu-ma kuEfwesu, nge muze vana-linginga vatu veka, kaha na-chingunganyalisa ikaze? Ka-chi nge vafu kaveshi kukava-sangulako, kahanyi “tulyenunakunwa, mwomwo hamene na-tufwa.” 33 Kanda navamihu-ngumwisako. Kulikata nava-tu vavapi cheji kwenyekangavilinga vyamwaza. 34 Shinga-nyekenu mwamangana muli-nge mwaya kwoloka, kaha ka-nda namulinganga shiliko, mwo-

mwo vamwe kaveshi nachinyi-ngi chakutachikiza Kalungako.Ami nguli nakuhanjika ngochomangana mwivwenga sonyi.

35 Chipwe ngocho, mutuumwe nahase kwamba ngwenyi:“Unovafu navakavasangula nga-chilihi? Uno navakeza namiji-mba yangachilihi?” 36 Ovemutu wakuhona mangana! Ochomutumba kacheshi kulovokanakupwa chachitonyiko kuva-nga chivangile kufwa, 37 kahaocho mutumba kaweshi kutu-mba mujimba wacho uze nauka-kulako, oloze mutumba kaha li-nonaukawalyo, numba lipwa lya-tiliku, numba lyambuto yeka,38 oloze Kalunga mwalihanamujimba nge omu nasakila ive-ne, kaha mbuto himbuto mwayi-hana mujimba wayo. 39 Keshinge misonyi yosena yapwa yoyi-mweko, oloze kwatwama muso-nyiwavatu, kaha kwatwamamu-sonyi watunyama, kaha kwa-twama nawa musonyi watuji-la, kaha ukwavo nawa wavaishi.40 Kaha kwatwama nawa miji-mba yamwilu namijimba yaha-mavu; oloze upahu wamijimbayamwilu wapwa weka, kaha ouwamijimba yahamavu nawa wa-pwa weka. 41 Upahu waliku-mbi wapwa weka, kaha upahuwakakweji wapwa weka, kahaupahu wavatanganyika nawawapwa weka; kaha chipwe upa-hu watanganyika hitanganyi-ka walihandununa.

42 Ngocho omu mukiko cha-pwa nakusanguka chavafunawa. Mujimba navaufunda�nakuya nakupola, navausangu-la wakuhona kuya nakupola.

1Ko 15:42� MuchiHelase ngwavo, nava-utumba.

Page 317: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-KOLINDE 1, 15:43–16:2 Mumunyi wakuneha kufwa 314

43 Navaufundawakuhona kavu-mbi, navausangula nakupwa wa-upahu. Navaufunda wakuhehe-la, navausangula nakupwa wa-ngolo. 44 Navaufunda mwa-mujimba wanyama, navausa-ngula mwamujimbawakushipili-tu. Kachi nge kwatwama muji-mba wanyama, kaha kwatwamanawa namujimba wakushipili-tu. 45 Omu mukiko vene vaso-neka, ngwavo: “Mutu wateteAlama apwile jino mwono wa-kuyoya.” Alama wakukuminyi-na apwile jino shipilitu yakuha-na kuyoya. 46 Ngocho uze wa-kushipilitu keshi ukiko watete-ko. Oloze uzewamujimbawanya-ma ukiko watete, kaha kufuma-ho numba jino uze wakushipili-tu. 47 Mutu watete afuma ku-mavu, kaha wakuumba naluku-ngu; mutu wamuchivali afumamwilu. 48 Nganomu apwa ouwakuumba nalukungu, mukikomuvapwa nawa navaze vakuu-mba nalukungu; kaha nganomuapwa ou wamwilu, mukiko mu-vapwa nawa navaze vamwilu.49 Kaha nganomu twafwanachifwanyisa chayou wakuumbanalukungu, mukiko nawa muna-tukafwana chifwanyisa chayau-ze wamwilu.

50 Oloze, enu vandumbwami,ngunakwamba ngwami, ukwe-chi musonyi namanyinga keshikuhasa kuswana wangana wa-Kalungako, chipwe echi chaku-ya nakupola kacheshi kuhasakuswana chize chakuhona kuyanakupolako. 51 Ivwenu! Na-ngumilweza vyuma vyajila vya-kusweka ngwami: Tuvosena ka-tweshi kukasavala tulo twaku-fwako, oloze tuvosena nava-katwalumuna mweka, 52 mu-kapyapya kaha, mukukemwina

chaliso, halwola lwaluneta lwa-makumishilo. Mwomwo lunetanalukavuma, kaha vafu navaka-vasangula vakuhona kuya naku-pola, kaha etu navakatwalumu-na mweka. 53 Mwomwo echichakuya nakupola chatela ku-vwala chize chakuhona kuyanakupola, kaha echi chakuyanakufwa chatela kuvwala chi-ze chakuhona kuya nakufwa.54 Oloze echi chakuya nakupo-la omu nachivwala chize cha-kuhona kuya nakupola, nechinawa chakuya nakufwa omu na-chivwala chize chakuhona kuyanakufwa, numba jino chitese-mo mazu aze vasoneka ngwa-vo: “Kufwa vanachiminyi hayamyaka yosena.” 55 “Ove ku-fwa, kufungulula chove chilihi-ze? Ove kufwa, mumunyi woveulihize?” 56 Mumunyi waku-neha kufwa ukiko vene shili,kaha ngolo jashili jikiko vene Ji-shimbi. 57 Oloze tusakwilile-nu Kalunga mwomwo natuha-ne kufungulula kana kuhichilamuli MwatawetuYesuKulishitu!

58 Ngocho, enu vandumbwa-mi ngwazanga, pwenunga va-kuzama mbe, vakuzeneka kuso-soloka, shimbu yosena pwenu-nga navyavivulu vyakuzata mu-mulimo waMwata, hakutachiki-za ngwenu kukilikita chenu ka-cheshi chakulishina tuhuko ku-talisa kuli Mwata.

16 Jino kutalisa kukukungu-lulawanawakuhanavaka-

kujila, kavangizenunga jindongijize ngwahanyine vikungulwilovyakuNgalesha. 2 Halikumbilyatete muchalumingo hichalu-mingo, mutu himutu alamenga-ko vimwe kweseka nomu naha-shila, mangana mukazeneke ku-

Page 318: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

315 Chikolo chinasokoloka WAVAKA-KOLINDE 1, 16:3-24

kungulula wana omu nangwizaokwo. 3 Oloze omu nanguhe-ta okwo, nangukatuma malungavaze namukasakula mumikandayenu, mangana vakatwale wanawalikoji lyenu kuYelusalema.4 Kachi nge nachikasakiwa na-yami nawa kuya kuze, kaha na-vakaya nayami hamwe.

5 Oloze nangukeza kuli enuomu nangukalinga hingunapula-sana lyehi muMasetonya, mwo-mwo muMasetonya mukikovene nangupulasana; 6 kahapamo nangukatwama nayenu,chipwe kumanyisa vene ngo-nde yachishika okwo, manganaenu mukangushinjikizeko haku-ya okwo nangukaya. 7 Mwo-mwo kangweshi nakusaka ngu-mimone muwashiwashi nakumi-hambakanako, mwomwo nguna-kufwila kutwama nenu hatandoyayisuku, kachi nge Yehova ne-tava. 8 Oloze nanguchitwa-ma kuno kuEfwesu palanga na-kuchiwanyino chaPendekoseta;9 mwomwo chikolo chachinenechakuzata milimo vanangusoko-lwelacho, oloze kuli vaka-kolevavavulu.

10 Oloze kachi nge Chimoteumweza okwo, mutambulenu ka-nawa atwame chakuzenekawoma mukachi kenu, mwomwoali nakuzata mulimo waYehovange mwayami nawa. 11 Shika-ho kanda navamulumbilisa kulimutu numba umweko. Kaha mu-kamushinjikizako mukuunda,mangana akeze kuno kuli ami,mwomwo nguli nakumuvanda-mina navandumbwetu hamwe.

12 Jino kutalisa kuli ndu-mbwetuApolo, ngwamulembele-langa kakavulu ngwami ezengakuli enu navandumbwetu ha-

mwe, kaha ikiye kasakile kwizaoholiliko; oloze mwakeza nge na-wane lwola.

13 Tonenunga, imanenungambe mulufwelelo, lingenu-nga mwaulunga, jikizenunga.14 Vyuma vyenu vyosena vili-ngenunga muzangi.

15 Jino ngunamilembelela,enuvandumbwami ngwami: Enumunatachikiza ngwenu vakuzu-vo yaSetefwana vanapu mihakoyatete yakuAkaya, kaha nawavanalihane kumulimo wakuza-chila vaka-kujila. 16 Shikahonayenu nawa liluulenunga ku-vatu vangachize, nakuli vosenavaze vali nakulivwasana naku-zata chikuma. 17 Oloze ngu-nawahilila hakupwako chaSete-fwana naFwotonatu naAkai-ku, mwomwo vakivo vanamima-nyinako enu munazeneka ku-pwa kuno. 18 Mwomwo vana-hizumuna shipilitu yami nayeyiyenu nawa. Shikaho vumbikenu-nga vatu vangachize.

19 Vikungulwilo vyakuAjavi-namimenekako. Akwila naPili-shila hohamwe nachikungulwilochamuzuvo yavo vanamimenekanamuchimawosena muli Mwata.20 Vandumbwetu vosena vana-mimenekako. Limenekenu na-vakwenu nakulisweswenya cha-jila.

21 Ami Paulu ngunamimene-ka namazu awa ngunasoneka na-livoko lyami.

22 Kachi nge mutu kamuza-nga Mwatako, kaha mutu ka-na apwenga wakwangula. OveMwata wetu, twaya! 23 Likojilyalinene lyaMwata Yesu lipwe-nga nayenu. 24 Zangi yami yi-pwenga nayenu muvosena mwa-likata naKulishitu Yesu.

Page 319: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

1 Ami Paulu, kaposetolo ka-Kulishitu Yesu nge mwaya

muchima waKalunga, nguli ha-mwe nandumbwetu Chimoteu,kaha nguli nakusonekela enumuli kuchikungulwilo chaKalu-nga chize chili muKolinde, naku-li vaka-kujila vosena vali muA-kaya mwosena:

2 Kuli enu kupwenga likojilyalinene nakuunda vyakuli Ka-lunga Setu naMwata Yesu Kuli-shitu.

3 Vamukisulenga Kalunga,Ise yaMwata wetu Yesu Kulishi-tu, Setu wakutetela, kaha nawaKalunga wakuvendejeka chose-na, 4 uze eji kutuvendejeka-nga mumalwa etu osena, manga-na nayetu nawa tuhase kuvende-jeka vaze vali mumalwa akuli-sezaseza nakuvendejeka chizeveji kutuvendejekanga kuli Ka-lunga. 5 Mwomwo nganomuvinavulu vihuli tuli nakumo-na hali Kulishitu, nakuvendeje-ka vali nakutuvendejeka kuhi-chila muli Kulishitu nawa china-vulu. 6 Ngocho, kachi nge tulimumalwa, kahechi chinapu hi-chuma chakumivendejeka enunakumilwila; kachi nge etu valinakutuvendejeka, kahechi chi-napu hichuma chakumivendeje-ka enu mangana chimikafwemukakachile muvihuli vyovi-mwe vize tuli nakumona naye-tu. 7 Kaha lutalililo lwetu tulinalwo hali enu lunapu lwaku-zama mbe, mwomwo tunatachi-kiza ngwetu, nganomu muli na-kwazana nayetu hamwe muvi-

huli, mukiko vene namwazanyi-na nayetu hamwe mukuvendeje-ka nawa.

8 Mwomwo enu vandumbwa-mi, etu katwasakile ngwetu mu-hone kwijiva malwa etu aze twa-mwene mungalila yaAjako,omwo vatushinyinyikile chiku-makuma kuhambakana namu-ngolo jetu, ngocho katwatachi-kijile numba nge natuyoyako.9 Kaha twakunyukile ngwetuvanatuhane mulonga wakutu-jiha. Echi chapwile ngocho ma-ngana tuhonenga kulifwelela etuvavene, oloze tufwelelenga Kalu-nga uze eji kusangulanga vafu.10 Ikiye atuyowele muponde ya-yipi yakufwa, kaha mwatuyovo-la nawa, kaha tunatalilila nawakuli ikiye ngwetu mwatuyovola-nga lika. 11 Kaha nayenu nawamunahase kutukafwako nakulo-mba chenu chakulembelela, ma-ngana vatu vavavulu vatulombe-lengako kuli Kalunga nakulo-mba chakusakwilila, hauselewaeji kutwivwilanga omu eji kuku-mbululanga kulomba chavatu va-vavulu.

12 Mwomwo chuma tweji ku-lisashilanga, chize chivezu che-tu nawa chinahanyinaho unjiho,chikiko vene echi ngwetu, ku-twama tunatwamenga mukayechikumanyi nayenu china-punga chajila, kaha nawa cha-kutwama namuchima wamwe-nemwene waukalunga, keshinge namangana akumusonyi-ko, oloze nalikoji lyalinene lya-Kalunga. 13 Mwomwo etu ka-

MUKANDA

WAVAKA-KOLINDEWAMUCHIVALI WAKULI KAPOSETOLO PAULU

316

Page 320: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

317 Chijikilo—shipilitu WAVAKA-KOLINDE 2, 1:14–2:4

tweshi nakumisonekela vyumavyekako shina vize mwatachi-kiza kanawa chipwe mwetavi-la; kaha ngunafwelela ngwaminamutwalaho lika nakutachiki-za vyumevi palanga nakuso-ngo, 14 nge omwo munetavilaenu vamwe ngwenu, etu tunaputuvatu vaze muli nakulisashila-ho enu, mukiko nawa munamu-kapwa enu kuli etu mulikumbilyaMwata wetu Yesu.

15 Ngocho, hakupwa nalu-fwelelo kanelu, ngwasakilengwami nguvangile kwiza okwokuli enu, mangana muhase ku-wahilila kamuchivali, 16 kahahanyimayakumimonako chachi-ndende numba ngukaye kuMa-setonya, kaha nge ngunakindu-luka cheka kuli enu kufuma ku-Masetonya, numba jino muka-ngushinjikize hakuya kuYuleya.17 Omu ngwasakile kulingangocho, kutala ngwapwile na-kuseseka numba? Kutala ngwejikujinanga vyuma kwesekanomu mwaya musonyi, nakwita-vilanga kaha ngwami “Eyo,Eyo,” chipwe ngwami “Nduma,Nduma” tahi? 18 Oloze haku-wana nge Kalunga twamufwe-lela, ngocho mazu etu kuli enukaweshi Eyo okunyi Nduma-ko. 19 Mwomwo MwanaKalu-nga, Yesu Kulishitu uze vambu-lwile mukachi kenu kuli etu,kuli ami vene naShilivanu na-Chimoteu, ikiye kapwile Eyookunyi Ndumako, oloze Eyo yi-napu Eyo kuli ikiye. 20 Mwo-mwo numba jishiko jaKalunga ji-vula tuhu ngachilihi, josena ji-napu Eyo kuhichila muli iki-ye. Shikaho kuhichila muli iki-ye mukiko vene tuli nakwambilangwetu “Amene” kuli Kalunga,nakumunehela upahu kuhichi-

la muli etu. 21 Oloze Kalungaikiye eji kutuzamisanga ngwe-nyi, enu nayetu tuvakuli Kuli-shitu, kaha nawa ikiye vene atu-wavishile. 22 Ikiye nawa ounahake katachikijilo kenyi halietu, kaha natuhane lyehi chijiki-lo chavyuma navikeza kulutwe,yikiko vene shipilitu, mumichi-ma yetu.

23 Jino nangulishinga Kalu-nga kupwa chinjiho chamingwami, ocho ngunahonenakwiza okwo kuKolinde, ngu-nasake ngwami nguhone kumi-vwisaushona chikuma. 24 Ka-ngweshi nakwamba ngwami etutuvamyata halufwelelo lwenu-ko, oloze tunapu tuvakwenu mu-twazachila hamwe mangana mu-pwenga vakuwahilila, mwomwohalufwelelo lwenu hakiko venemunemanyina.

2 Mwomwo ami ngunajinyimumuchima wami ngwami,

kangweshi nakusaka ngwizengakuli enu nakumivwisa chinye-ngoko. 2 Mwomwo kachi ngeami nangumivwisa chinyengo,kaha iyaze mwangwivwisa ku-waha, ngwetu shina you venengunevwisa chinyengo? 3 Shi-kaho ngwasonekelele chuma ka-nechi, mangana omu nangwizaokwo, vatu vaze ngwatela ku-wahilila navo vazeneke kungwi-vwisa chinyengo; mwomwo ngu-nafwelela ngwami vyuma vizevyeji kungwivwisanga kuwa-ha, vikiko vene vyeji kumivwi-sanga nayenu muvosena kuwa-ha. 4 Mwomwo yamalwa ama-vulu nakulyonyinga kumuchi-ma wami, shikaho ngwasone-kele kuli enu namasoji amavu-lu, keshi nge mangana ngwa-mi ngumivwise chinyengoko,

Page 321: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-KOLINDE 2, 2:5–3:3 Kukindulwisa mutu 318

oloze mangana mutachikize za-ngi yami yayinene nguli nayohali enu.

5 Jino kachi nge mutu umwenevwisavakwavo chinyengo, ka-ha kevwishile ami chinyengo-ko, oloze nevwisa muvosena chi-nyengo kuseteko yimwe. Oloze-nyi ami kangwasakile kumi-lweza vyumevi namazu aute-nuko. 6 Kuzangamisa vanaza-ngamisa mutu wangocho kulivavavulu chinatemo, 7 ngo-cho jino, mwatela kumukoneke-la namuchima wosena naku-muvendejeka, kuchina hamwemutu kana mwahomba nachi-nyengo chachinene. 8 Shika-ho ngunamilembelela mumuso-lwele cheka zangi yenu.9 Mwomwo evi vikiko ngwaso-nekelele kuli enu mangana ngu-mone numba nge namwononokamuvyuma vyosena. 10 Kachinge namukonekela mutu chuma,nayami nawa nangumukoneke-lacho. Mwomwo cheshocho ngu-nakonekela (kachi nge ngunako-nekela chuma chimwe), chinapuchakuminganyalisa enu kumesoaKulishitu, 11 kuchina kutu-fungulula kuli Satana, mwomwoetu katwahona kutachikiza tu-futa twenyiko.

12 Jino omu ngwahetele mu-Tolowa nakuvilika mujimbu wa-mwaza waKulishitu, oku nawachikolo chakuzata milimo hiva-nangusokolwelacho lyehi muliMwata, 13 shipilitu yami ka-yanokeleko mwomwo ndumbwa-mi Chituse kangwamuwanyi-neko. Ngocho ngwavasalishile,kaha ngwafumine kuze nakuyakuMasetonya.

14 Oloze vamusakwililengaKalunga uze eji kututwaminyi-

nanga shimbu yosena muchendochavaka-kufungulula vaze valinakulisamba hakulikata cha-vo naKulishitu, kaha kuhichi-la muli etu ali nakulingisa livu-mba lyachinyingi chakumuta-chikiza ikiye livwakane kuvihe-la kwosena! 15 Mwomwo kuliKalunga etu tunapu tulivumbalyamwaza lyaKulishitu hali vazevali nakulwila, nahali vaze valinakunonga; 16 kaha kuli vazevali nakunonga, tunapu tulivu-mba lyakufwa lyakutwala kuku-fwa, kaha kuli vaze vali nakulwi-la, tunapu tulivumba lyakuyo-ya lyakutwala kukuyoya. Kahaiyaze natemo kanawa kuzatavyuma kanevi? 17 Yetu vene;mwomwo katweshi tuvaka-ku-sekasana mazu aKalunga nga-nomu vapwa vatu vavavuluko,oloze tweji kuhanjikanga mwa-mwenemwene mukulikata na-Kulishitu, hakupwa tuvatu vatu-ma kuli Kalunga, vaze ali naku-mona nawa Kalunga.

3 Uno tuli nakuputuka kuli-j imbula cheka etu vave-

ne tahi? Uno natusakiwa kwi-za namikanda yakutujimbulakuli enu, chipwe yakufuma nayokuli enu, nganamwavatu vamwetahi? 2 Enu yenu vene muka-nda wetu, wakusoneka mumi-chima yetu, uze vatachikiza, uzenawa vali nakutanga kuli vatuvosena. 3 Mwomwo enu mwa-solola ngwenu yenu mukandawaKulishitu wakusoneka kulietu vaka-kuzata, uze kaweshiwakusoneka naulomboko, olozenashipilitu yaKalunga ou ayoya,uze kaweshi wakusoneka havi-handa vyamalolwako, oloze ha-vihanda vyamusonyi, hamichi-ma yetu.

Page 322: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

319 Chiuva chinafwiki michima WAVAKA-KOLINDE 2, 3:4–4:3

4 Etu tuli nalufwelelo muliKalunga, kuhichila muli Kulishi-tu. 5 Keshi nge etu vavene tu-nalihashila kupwavakutamo ka-nawa kumona chuma chimwengwetu chakufuma kuli etu va-veneko, oloze kutamo chetu cha-fuma kuli Kalunga, 6 uze na-tulingisa kupwavakutamo kana-wa mangana tupwenga tuvaka-kuzachila chivwasano chachi-hya, keshi nge chajishimbi vaso-nekako, oloze chashipilitu; mwo-mwo jishimbi vasoneka jeji ku-twalanga kukufwa, oloze shipili-tu yeji kuyoyesanga.

7 Kachi nge jishimbi jize jejikutwalanga kukufwa, jize nawajapwile jakwola hamalolwa, jeji-le naupahu nakulingisa vana va-Isalele vahone kushishika ku-meso aMose mwomwo yaupa-hu uze wapwile kumeso enyiuze wapwile nakuya nakukuma,8 kaha jize jakufuma kushipili-tu najihonena yikaze kuhamba-kanamo chikuma kupwa naupa-hu? 9 Mwomwo kachi nge ji-shimbi jize jeji kutwalanga ku-kufwa japwile naupahu, kahanyijize jakufuma kukwoloka jina-hambakanamo chikuma upahu.10 Chikupu vene, jize valingi-shile kupwa naupahu hakavangavanajitambula jino upahu, mwo-mwo yaupahu ou unajihambaka-na. 11 Mwomwo kachi nge jizejakuya nakukuma jejile naupa-hu, kahanyi eji jejile nakutwamanajihambakanamo chikuma ku-pwa naupahu.

12 Hakuwana nge tuli nalu-talililo kanelu, shikaho tuli na-kuhanjika mujila yakukasunu-ka chikuma, 13 kaha katwe-shi nakulinga chuma alingileMoseko, omu aliwuvile chiwu-

va kumeso enyi manganavana vaIsalele vahone kushishi-ka swi nakumakumishilo aupa-hu uze wapwile nakuya naku-kuma. 14 Oloze vishinganye-ka vyavo vyambumbwile. Mwo-mwo nakulikumbi lyalelo linochize chiwuva hanga chichililika chakuhona kufukununa ha-kutanganga chivwasano cha-mwaka, mwomwo kuchifumisa-ko kuvanga kuhichila muli Kuli-shitu kaha. 15 Kaha nakuli-kumbi lyalelo lino, omu navata-ngaMazu aMose, chiwuva hangachinavafwikila kumichima yavo.16 Oloze heshoho mutu mwalu-mukila kuli Yehova, chiwuva na-vachifumisako. 17 Jino Yeho-va ikiye Shipilitu, kaha oku kulishipilitu yaYehova kukiko venekuli kulihehwa. 18 Oloze etutuvosena, shimbu tuli namesoetu akuwuulula lyehi chiwuvanakusolola upahu waYehova ngevitalilo, vali nakutwalumwinamuchifwanyisa chochimwe, ku-fuma kuupahu umwe nakutwa-la kuupahu ukwavo, ngana venemuze alingaYehova ou apwa Shi-pilitu.

4 Hakuwana nge tuli namuli-mo kanou kweseka nalute-

telo luze vatusolwelele, shikahovene tweji kuhonenanga kuze-ya; 2 jino tunambili lyehi vyu-ma vyakusweka vyakwivwisasonyi, kaha katweshi nakuta-mbuka mukulungulukako, chi-pwe kuhingika mazu aKalu-ngako, oloze hakulingisa mu-chano usoloke hatoma, tuli na-kulijimbula etu vavene kuvivezuvyavatu vosena kumeso aKalu-nga. 3 Jino kachi nge mujimbuwamwaza uze tweji kuvilika-nga unapu wakuwuva chiwuva,

Page 323: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-KOLINDE 2, 4:4–5:1 Vyeseko vyatando yayindende 320

kaha unapu wakuwuva chiwu-va hali vaze vali nakuya naku-nonga, 4 hali vaze kalungawa-katwamino kamyaka yino nela-visa vishinganyeka vyavaka-ku-hona kwitava, mangana musanawamujimbu wamwaza waupahuwaKulishitu, uze apwa chifwa-nyisa chaKalunga, uzeneke ku-vamunyikila. 5 Mwomwo etukatweshi nakwambulula vyaye-tu vaveneko, oloze tuli nakwa-mbulula Kulishitu Yesu ngwetuikiye Mwata, kaha nawa ngwe-tu etu tuvandungo jenu mwo-mwo yaYesu. 6 Mwomwo Ka-lunga ikiye ambile ngwenyi:“Mumunyi umunyike kufumamumilima,” kaha ikiye namunyi-ka mumichimayetu mangana yi-munyike nachinyingi chaupahuchakuli Kalunga kuhichila mu-mumunyi wakumeso aKulishitu.

7 Oloze tuli naluheto kane-lu mumilondo yauma, manganangolo jakuhambakana jize java-tu jipwenga jakuli Kalunga, ke-shi jakuli etu vaveneko. 8 Va-natushindakanya mwosena, olo-zenyi kavatupalakanyine naku-tuhonesa kutambukako; tunata-tasana, olozenyi katwahonenechikupu kupwa noku kwakulo-vokelako; 9 vanatuyanjisa,olozenyi katwasalile uka we-tuko; vanatumbili hamavu, olo-zenyi katwanongeleko. 10 Mu-mujimba wetu tweji kumikangashimbu yosena vyuma vyaku-neha kufwa vize amwene Yesu,mangana kuyoya chaYesu nawachisolokenga mumujimba wetu.11 Mwomwo etu tuli nakuyo-ya, tweji kulitalasananga naku-fwa makumbi osena mwomwoyaYesu, mangana kuyoya cha-Yesu nawa chisolokenga mumu-

sonyi wetu wakuya nakufwa.12 Ngocho kufwa chili nakuzatamuli etu, oloze enu namupwa na-kuyoya.

13 Jino hakuwana nge tuli na-shipilitu yalufwelelo yoyimwenge yize vavuluka hakusonekangwavo: “Ngwasolwele lufwele-lo shikaho ngwahanjikile,” ngo-cho nayetu nawa tweji kuso-lolanga lufwelelo shikaho twejikuhanjikanga, 14 hakutachi-kiza ngwetu, uze asangwileYesumwakatusangula nayetu nawahamwe naYesu, kaha mwaka-twimika hamwe nayenu kume-so aYesu. 15 Mwomwo vyumavyosena vinalingiwila yenu, ma-ngana kuvula chalikoji lyaline-ne chimbwambumuke, mwomwovatu vavavulu vali nakulombamujila yakusakwilila manganavamutohweselengaho Kalunga.

16 Shikaho katweshi kuzeya-ko, oloze chipwe mutu wetu wa-kuweluka ali nakuya nakuno-nga, chikupu vene mutu wetuwamukachi vali nakumulingisakupwawamuhya hakumbi haku-mbi. 17 Mwomwo numba tuhumalwa etu anapu ahakapyapyakakandende, kaha nawa amale-lu, oloze eji kutunehelanga upa-hu wakuhambakana chikumaulemu kaha nawa wahaya mya-ka yosena; 18 oku nawa tuna-jiki meso etu havyuma vaho-na kumona, keshi havyuma va-monako. Mwomwovyumavamo-na vyapwa vyatando yayindendekaha, oloze vyuma vize vahonakumonavyapwavyahaya myakayosena.

5 Mwomwo tunatachikizangwetu, kachi nge eyi zuvo

yetu yahamavu, eyi vene mba-laka, navayishiula, kaha natuka-

Page 324: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

321 Kutambuka nalufwelelo WAVAKA-KOLINDE 2, 5:2-18

pwa nazuvo yakufuma kuli Ka-lunga, zuvo yakuzeneka kutu-nga namavoko, yahaya mya-ka yosena mwilu. 2 Mwo-mwo muzuvo yino, tweji kuli-kemenenangamo chikuma mi-kemo, nakufwila ngwetu tu-vwale eyi yetu yakufuma mwi-lu, 3 mangana omu natulingange hitunayivwale lyehi, vazene-ke kutuwana uselesele. 4 Chi-kupu vene etu tuli mumbala-ka yino, tweji kulikemenena-nga hakuwana nge tunalemuwa;mwomwo etu katwasakile ngwe-tu tuzule mbalaka yinoko, olozengwetu tuvwale yeka, manganaechi chakuya nakufwa vachimi-ne kuli kuyoya. 5 Kalunga iki-ye atuwahishilile kuchuma ka-nechi, ikiye atuhanyine shipilitukupwa chijikilo chavyuma navi-keza kulutwe.

6 Shikaho etu twapwa tuva-kumika chikuma lwola lwosena,kaha tunatachikiza nawa ngwe-tu, shimbu tuchili mumahye-tu mumujimba wetu, katweshikuli Mwatako, 7 mwomwo tulinakutambukanga nalufwele-lo, keshi nakumona nameso-ko. 8 Oloze tunapu tuvakumi-ka chikuma, kaha natwivwa ku-waha kufuma mumujimba wetunakutunga mahyetu naMwata.9 Shikaho, numba tupwa kuma-hyetu naikiye hamwe, numba tu-hona kupwa naikiye hamwe, olo-ze tuli nakufwila chikuma ngwe-tu tupwenga tuvatu vaze veta-vila kuli ikiye. 10 Mwomwoetu tuvosena twatela kukaso-loka hatoma kulutwe lwachi-twamo chaKulishitu chakusope-la, mangana mutu himutu vaka-mufwete kweseka navyuma na-linginga shimbu achili mumuji-

mba wenyi, numba vipwa vya-mwaza numba vyavipi.

11 Hakutachikiza ngwetutwatela kumwivwa Mwatawoma, shikaho tweji kukunyu-langa vatu, oloze etu tunasolo-ka lyehi hatoma kuli Kalunga.Kaha ngunafwelela ngwami mu-natutachikiza kanawa namu-vivezu vyenu. 12 Etu katwe-shi nakulijimbula kuli enu che-kako, oloze tuli nakumihana ke-ngililo kakulisashila hali etu,mangana muhase kukumbulu-la vaze veji kulisashilanga haku-soloka chamutu kumeso, ke-shi havize vili mumuchimako.13 Mwomwo kachi nge tunaki-ndama, kaha chili ngocho mwo-mwo yaKalunga; kachi nge tu-nakushinganyeka mwamanga-na, kaha chili ngocho mwomwoyayenu. 14 Zangi yize atwa-ma nayo Kulishitu, yeji kutushi-njilanga, mwomwo omu mukikotunamono ngwetu, mutu umweafwililile vosena; ngocho jinovosena vafwile; 15 kaha ikiyeafwililile vosena mangana vazevali nakuyoya vazenekenga ku-liyoyela cheka vavene, oloze va-muyoyelenga uze avafwililile,uze nawa vasangwile.

16 Ngocho kufuma vene oho-lili, katweshi kukatachikiza che-ka mutu nge omu mwaya muso-nyiko. Numba tuhu halwola lu-mwe Kulishitu twamutachikijilenge omu mwaya musonyi, olozeoholili katwamutachikiza che-ka ngochoko. 17 Ngocho kachinge mutu nalikate naKulishitu,kaha napu kutenga chachihya;vyuma vyamwaka vinahichi lye-hi, kaha kuneza vyuma vyavi-hya jino. 18 Oloze vyuma vyo-sena vyafuma kuli Kalunga uze

Page 325: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-KOLINDE 2, 5:19–6:14 Valuwa. Kulikasa toka 322

atuwanyisa nayivene kuhichilamuli Kulishitu, nakutuhananawa mulimo wakwambululakuwanyisa kanechi, 19 chiki-ko kwamba nge, Kalunga apwi-le nakuwanyisa kaye nayivenekuhichila muli Kulishitu, ikiyekapwile nakuvalavila milongayavoko, kaha atuhanyine mazuakuneha kuwanyisa.

20 Shikaho etu tunapu tuva-luwa vakwimanyinako Kulishi-tu, kwijiva nge Kalunga ikiye alinakumilembelela kuhichila mulietu. Hakupwa tuvaka-kwima-nyinako Kulishitu, tweji kumile-mbelelanga ngwetu: “LiwanenunaKalunga.” 21 Kaha uze aze-nekele kutachikiza shili, Kalu-nga amulingishile kupwa wanawahashili yetu, mangana kuhi-chila muli ikiye, etu tuhase ku-pwa vakwoloka kumeso aKalu-nga.

6 Kaha etu mutwazachila ha-mwe nenyi, tuli nakumile-

mbelela nawa ngwetu kandakwitavila likoji lyalinene lya-Kalunga, kufumaho hikulili-ngisa liyenga mwanganavene-ko. 2 Mwomwo amba ngwe-nyi: “Ami ngwakwivwile mulwo-la lwauselewa, kaha ami ngwa-kukafwile mulikumbi lyaulwi-lo.” Ivwenu! Luno lukiko venelwola lwauselewa. Ivwenu! Linolikiko vene likumbi lyaulwilo.

3 Etu katweshi nakulingachuma numba chimwe chaku-hukanyisako, mangana mulimowetu vazeneke kuuwanyina ka-tenga; 4 oloze muvyuma vyo-sena tweji kulijimbulanga ku-pwa tuvaka-kuzachila Kalunga,mukukakachila muvyuma vya-vivulu, mumalwa, mulwola lwa-kukalikiza, muvihuli, 5 muku-

vetewa, mujizuvo jaufunge, mu-jipindangano, mukukilikita, mu-kuhona kusavajala tulo, mulwo-la lwakuhona vyakulya, 6 mu-kutoma, muchinyingi, mukuta-lilila chikoki, mulikoji, mushipi-litu yajila, muzangi yakuzenekakulyonga, 7 muhanjikiso ya-muchano, mungolo jaKalunga;kuhichila muvitwa vyamilimoyakwoloka vyakulivoko lyachi-lyo nalyeli lyachimoswe, 8 ku-hichila mukututohwesa namu-kutufwefulula, kuhichila mu-puho yayipi namupuho yamwa-za; mukutumona nge tuvaka-kuhungumwisa vatu okunyi tu-vaka-muchano, 9 mukutumo-na nge kavatutachikizako oku-nyi vatutachikiza, mukutumo-na nge twatela kufwa okunyituli nakuyoya, mukutumona ngevatuzangamisa okunyi kavatu-twalile kukufwako, 10 namu-kutumona nge tuli nakulishona-nga okunyi kumana tuli naku-wahililanga lika, namukutumo-na nge tuvaka-kuhutwa okunyikumana tuli nakuhetesavavavu-lu luheto, namukutumona ngekatweshi nachumako okunyi ku-mana tunahete vyuma vyosena.

11 Enu vaka-Kolinde, tunalo-kolola mukanwa ketu nakuha-njika kuli enu, kaha tunakasu-nuna muchima wetu. 12 Etukatweshi nakukana kusolola za-ngi yetu kuli enuko, oloze enumuli nakukana kusolola zangiyenu kuli etu. 13 Ngocho, ha-kusaka ngwetu mutushishishile-mo—nanguhanjika kwijiva ngekuli vana vami ngwami—naye-nu nawa kasununenu chikumamichima yenu.

14 Kanda namulikasa toka ya-kuzeneka kutela navaka-kuho-

Page 326: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

323 Kulitomesa etu vavene WAVAKA-KOLINDE 2, 6:15–7:9

na kwitavako. Mwomwo kulika-ta muka chili mukachi kakwo-loka naupapwoki? Nyi kulika-ta muka chili mukachi kamu-munyi namilima? 15 Kahanawa, chivwasano muka chi-li mukachi kaKulishitu naMbe-lyale? Mokomoko mutu waku-shishika mwalivwasanyina hali-hi namuka-kuhona kwitava?16 Kaha chivwasano muka chilimukachi katembele yaKalunganamakombelo? Mwomwo etutunapu tembele yaKalunga ouayoya, nganomu ahanjika Kalu-nga ngwenyi: “Nangukatwama-nga muli vakivo nakutambukamuli vakivo, kaha nangukapwa-nga nguKalunga kavo, kaha va-kivo navakapwanga vatu jami.”17 “ ‘Shikaho fumenu muli va-kivo, lihandununenuko,’ muki-ko mwanambe Yehova, ‘kahaechenu kukwata chuma chama-jilo’ ”; “ ‘kaha ami nangumita-mbula.’ ” 18 “ ‘Kahami nangu-pwanga ngusenu, kahenu namu-pwanga muvana vami vamalu-nga, navava vamapwevo,’ muki-ko mwanambe Yehova WangoloJosena.”

7 Shikaho, enu vakwetu ngwa-zanga, hakuwana nge tuli

najishiko eji, tulitomesenu ku-vyumavyosenavyakupihisa mu-sonyi nashipilitu, tukupwisenu-nga kujila chetu muwomawaKa-lunga.

2 Tuhanenu chihela mumichi-ma yenu. Etu katwalingile chu-ma chachipi kuli mutu numbaumweko, katwenyekele mutunumba umweko, katwazanga-minyine mutu numba umweko.3 Ami kangwahanjikile ngo-cho mangana ngumihane mulo-ngako. Mwomwo ngunambe lye-

hi ngwami, enu muli mumichimayetu mangana tufwile hamwenakuyoyela hamwe. 4 Aminguli nakuhanjika mujila ya-kukasunuka chikuma kuli enu.Nguli nakulisashila chikumahali enu. Kaha ngunazalilila na-kuvendejeka, nguli nakusupukanakuwahilila muluyando lwetulwosena.

5 Chikupu vene, omu tweji-le muMasetonya, mijimba yetukayanokeleko, oloze twatwa-lileho lika nakuyanjiwa mujiji-la jeka najeka—kuweluka kwa-pwilenga vikokojola, mukachimwapwilenga vyuma vyakwi-vwisa woma. 6 Chipwe ngo-cho, Kalunga uze eji kuvendeje-kanga vaze vanahombo, atuve-ndejekele hakupwako chaChitu-se; 7 kaha keshi nge hakupwa-ko chenyi kahako, oloze naku-vendejeka nawa chize vamuve-ndejekele mwomwo yayenu, ngemuze atwambulilile kufwila che-nu hali ami, nakulishona che-nu, nakuzakama mwanguzaka-ma ami; ngocho changulingishi-le nguwahilile chikumakuma.

8 Shikaho, numba tuhu ngwa-mivwishile chinyengo namuka-nda wami, kangweshi kuliveyahachuma kanechiko. Mwomwonumba tuhu hakavanga ngwali-veyele hachuma kana, (nguna-mono ngwami, mukanda kanawamivwishile chinyengo, nu-mba tuhu chapwile hatando ya-yindende kaha,) 9 oloze ngu-nawahilila jino, keshi nge mwo-mwo yakwivwa chenu chinye-ngoko, oloze mwomwo mwevwi-le chinyengo chakutwala kuku-pihilila nakwalumuka. Mwomwomwevwile chinyengo mujila yau-kalunga, ngocho kamwamwene

Page 327: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-KOLINDE 2, 7:10–8:8 Kulinyenga chakukaye 324

ukalu umwe kufuma kuli etu-ko. 10 Mwomwo kulinyengamujila yaukalunga cheji kutwa-langa kukupihilila nakwalumu-ka chakuneha ulwilo, chumachize mwazeneka mutu kulive-ya; oloze kulinyenga chakuka-ye cheji kutwalanga kukufwa.11 Achishinganyekenu omu ku-linyenga chenu mujila yauka-lunga chanehele unyongochimamuli enu, nakulihakwila enu va-vene, nakwivwa kupihya, nawo-ma, nakufwila kwalumuka, na-twima, nakusaka kwolola vyu-ma vinahenge! Muvyuma vyo-sena, mwalisolwele enu vave-ne kupwa muvatoma hachiha-nde kanechi. 12 Numba tuhungwasonekele kuli enu, kangwa-sonekele hali owo apihishile-ko, chipwe hali owo vapihishile-ko, oloze mangana ngwetu unyo-ngochima wenu wakutuzaka-ma ukasoloke hatoma muli enukumeso aKalunga. 13 Shikahovene tunapwila vakuvendejeka.

Kaha keshi nge kutuvendeje-ka kahako, oloze twevwile ku-waha chikumakuma hakuwahi-lila chaChituse, mwomwo enumuvosena mwahizumwine shipi-litu yenyi. 14 Mwomwo kachinge ngunalisase kuli ikiye halienu, kaha kamwangwivwishilesonyiko; oloze nge vyuma vyose-na twamilwezele vyapwile vya-muchano, ngocho nakulisasachetu kuli Chituse nawa chi-napu chamuchano. 15 Kahanawa zangi yenyi yakumizangaenu yinakutohwelako chiku-ma hakwanuka kwononoka che-nu muvosena, nomu mwamuta-mbwile nawoma nakuchikima.16 Ngunawahilila hakuwanange nangupwanga nguwakumi-

ka chikuma muvyuma vyosenamwomwo yayenu.

8 Jino enu vandumbwami, tulinakusaka ngwetu mutachi-

kize vyalikoji lyalinene lyaKa-lunga lize vanasolwela muvi-kungulwilo vyakuMasetonya,2 mwomwo halwola lwakuvese-ka chikuma muluyando, kuwa-hilila chavo chachivulu nauhu-tu wavo waunene vinatohwesamuchima wavo wakuhanahana.3 Mwomwo vahanyine kwese-ka nomu vahashilile, kaha na-ngumilweza vene ngwami, vaha-nyine kuhambakana nomu va-hashilile, 4 kaha nawa vavenevatwalileho lika nakutulembe-lela chikuma mangana ngwavovapwenga nakutokwa chakuha-nanga wana walikoji, nakwaza-nanga nawa mumulimo wakuza-chila vaka-kujila. 5 Kaha ka-valingile kaha nge muze twashi-nganyekeleko, mwomwo chatetevalihanyine vavene kuli Mwatakaha nakuli etu kweseka nomumwaya muchima waKalunga.6 Ngocho twakolezezele Chitu-se ngwetu amanyise mulimo ka-nou wakukungulula wana wenuwalikoji, hakuwana nge ikiyeavangilile kuuputuka muli enu.7 Oloze nganomu vene muli na-kufukila muvyuma vyosena, na-mulufwelelo, namuuhashi waku-hanjika, namuchinyingi, namu-unyongochima wosena, namu-zangi yakumizanga enu, naye-nu nawa swezenungamo chiku-ma kuhananga wana kanou wa-likoji.

8 Ami kangweshi nakuhanji-ka nge kumihana lushimbi-ko, oloze ngwami mutachikizeunyongochima vali nawo vakwe-

Page 328: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

325 Wana wavaka-kujila WAVAKA-KOLINDE 2, 8:9-24

nu, nakweseka nawa zangi yenunumba nge yamwenemwene.9 Mwomwo enu munatachikizalikoji lyalinene lyaMwata wetuYesu Kulishitu, ngwenu numbatuhu apwilenga waluheto, olo-ze alilingishile kupwa wakuhu-twa, mangana ngwenyi mupwe-ngavaluheto kuhichila mukuhu-twa chenyi.

10 Kaha nangumilweza omungunashinganyeka ngwami,chumechi chinapu chakuminga-nyalisa enu hakuwana nge mwa-kawali enu kamwaputukile ku-chilinga kahako, oloze mwaso-lwele vene ngwenu munasakekuchilinga. 11 Ngocho jino ku-misenu kulinga chumechi mwa-putukile kulinga mangana mu-chima wakulizanga kulinga mu-utesemo kweseka navyuma mulinavyo. 12 Mwomwo kachi ngechatete muchima wakulizangakulinga kuuli, kaha Kalungamwachitavila kweseka navizeali navyo mutu, keshi nge kwe-seka navize nazeneka kupwa na-vyoko. 13 Mwomwo kangwa-sakile ngwami chipwenga cha-chashi kuli veka, oloze kuli enuchikaluhweko, nduma; 14 olo-ze ngwami, hakupangilako va-kwenu vyuma vyenu vyavivu-lu muli navyo, muhase kuzuki-sa muvyuma vize vanakalikiza,mangana kukuvula chavyumavyavo, navakivo nawa vakaha-se kuzukisa muvyuma vize mu-nahono enu, mangana muvosenamukateseke hamwe. 15 Ngemuze vasoneka ngwavo: “Mutuuze akungulwile vyavivulu ka-pwile navyavivulu chikumako,kaha mutu uze akungulwile vya-vindende kapwile navyavinde-nde chikumako.”

16 Jino vamusakwililenga Ka-lunga hakuhana Chituse mu-chima wakumizakama enu nga-na uze twatwama nawo nayetu,17 mwomwo netavila mazu etuakumukolezeza, oloze ikiye ha-kufwila chikuma kuzata, mwali-jila ivene kuli enu. 18 Olozetuli nakumutuma hamwe nandu-mbwetu uze vali nakwalisa muvi-kungulwilo vyosena havyuma alinakulinga kutalisa kumujimbuwamwaza. 19 Kaha keshi ngo-cho kahako, oloze vamutongwelenawa kuvikungulwilo manganaapwenga mukwetu wakutambu-kanga nenyi mumulimo wakupa-ngila ou wana walikoji manganatumutohwese Mwata, nakusolo-la nawa muchima wetu wakuli-zanga kukafwa. 20 Ngocho ka-twasakile kupwenga mutu umweatuwanyine katenga hamulimotuli nakuzata wakupangijilawana wakulisakilako. 21 Mwo-mwo etu tweji “kulinganga vyu-mavyosena nakashishi, keshi ku-meso aYehova kahako, oloze na-kumeso avatu nawa.”

22 Kaha nawa, tuli nakuva-tuma hamwe nandumbwetu outwamona ngwetu waunyongo-chima muvyuma vyavivulu,kaha unyongochima wenyi una-toho jino mwomwo yakufwele-la chikuma muli enu. 23 Kachinge kuli vyakuhulisa hali Chitu-se, ikiye himukwetu mutwaza-chila milimo mangana tuminga-nyalise; kachi nge kuli vyaku-hulisa hali vandumbwetu, va-kivo hivaposetolo vavikungu-lwilo, vakivo upahu waKulishi-tu. 24 Shikaho vasolwelenuzangi yenu, nakuvalweza ovyotwalisashilile hali enu kuviku-ngulwilo.

Page 329: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-KOLINDE 2, 9:1-15 Muka-kuhana nakuwahilila 326

9 Jino kutalisa kumulimo wa-kuzachila vaka-kujila, ka-

mweshi nakusakiwa kumisone-kelako, 2 mwomwo ngunata-chikiza muchima wenu wakuli-zanga lyehi uze nguli nakuli-sashilaho kuli vaka-Masetonyangwami, vaka-Akaya vanapu-nga vakulizanga kukafwa mu-mwaka wosena wamuundu,kaha nawa twima yenu yina-kolezeza vavavulu muli vakivo.3 Oloze nguli nakutuma vandu-mbwetu mangana kulisasa che-tu tunalisashilanga hali enu chi-hone kuya mwamokomoko, olo-ze mangana vakamiwane mu-nalizange lyehi, nge muze venengwambile ngwami munamu-kapwa. 4 Kuchina pamo ngevaka-Masetonya naveza hamwenayami nakumiwana muchilikanda mulizange, etu natwi-vwa sonyi—nayenu nawa—ha-kumifwelela. 5 Shikaho ngu-nachimono kupwa chakutamokukolezeza vandumbwetu ma-ngana valivange kwiza kuli enunakukungulula chimweza wanawenu wakuhana namuchimawa-kulisuula uze mwashikile haka-vanga, mangana ou wana waku-hana namuchima wakusuulukakeshi nge nakukanjikizako, tu-kauwane wakuwahisa lyehi.

6 Oloze kutalisa kuchume-chi, ou mwakuvila hahande-nde mwakahila nawa hahande-nde; kaha ou mwakuvila ha-hanene mwakahila nawa ha-hanene. 7 Mutu himutu ali-nge nge omwo najinyi mumu-chima wenyi, keshi nge naku-nyengetelako, chipwe nakuli-shinjilako, mwomwo Kalungaazangamuka-kuhana nakuwahi-lila.

8 Kaha nawa Kalunga nahasekumivulishila likoji lyenyi lya-linene lyosena, mangana shi-mbu yosena mupwenga vakuzu-ka muvyuma vyosena, mupwe-nganga navyakulisala vyakumi-kafwa kuzata milimo yamwazayosena. 9 (Nge muze vasone-ka ngwavo: “Napangijila naku-suuluka, nahanehane kuli vaka-kuhutwa, kwoloka chenyi na-chililanga haya myaka yose-na.” 10 Jino ou eji kuhanangachikuma mbuto kuli muka-ku-kuva nambolo yakulya, mwaka-mihana mbuto jakukuva nakuji-vulisa nawa, nakuvulisa mihakoyakwoloka chenu.) 11 Enu va-namihetesa muvyuma vyosenamangana muhanehanenga mu-jijila jakulisezaseza, chuma chi-ze nachilingisa Kalunga vamu-sakwililenga kuhichila muli etu,12 mwomwo mulimo kanou wa-kuzachila vatu kawapwa kahawakuvazukisa kanawa vaka-kujila vyuma vanakalikizako,oloze wapwa nawa wakuvulisamazu akumusakwilila Kalunga.13 Mwomwo yaunjiho wahamu-limo kanou, veji kumutohwe-sanga Kalunga hakuwana ngemwaliluula mumulimo wenu wa-kuvilikanga kuvatu mujimbuwamwaza waKulishitu, kahanawa mwomwo mwalisuula ku-hanangamawana kuli vakivo na-kuli vosena. 14 Kaha vakivohakumilombelangako mujila ya-kulembelela, vasolola nge vami-zanga chikuma mwomwo yaku-mbwambumuka chalikoji lyali-nene lyaKalunga vamisolwelaenu.

15 Vamusakwililenga Kalu-nga hawana wenyi wakanyombouze wahambakana chikuma ku-waha.

Page 330: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

327 Vitwa vyakuli Kalunga WAVAKA-KOLINDE 2, 10:1-15

10 Jino ami lyavene Paulu,ngunamilembelela haku-

vova chaKulishitu nahaliko-ji lyenyi, numba tuhu ngwa-pwa nguwakuzeya nge ngulikuli enu, oloze nge ngulikweka ngwapwa nguwakumi-ka kuli enu. 2 Ngunamilembe-lela ngwami, omu nangukapwaokwo, ngukahone kuhanjika na-kumika, nakuhamuka nganomungunajinyi hakulitalasana nava-tu vamwe vaze vatumona kwi-jiva nge twatambukilenga ngeomu mwaya musonyi. 3 Mwo-mwo numba tuhu twatambukamwaya musonyi, oloze katweshinakulwa jita nge omu twapwakumusonyiko. 4 Mwomwo vi-twa vyajita yetu kavyeshi vya-kumusonyiko, oloze vyangolo ja-kuli Kalunga vyakukatumwisanavyo vyuma vize vyazama chi-kuma. 5 Mwomwo tweji kuka-tumunanga vishinganyeka vya-vo, navyuma vyosena vyakuze-zuka helu vyakuzungisa chinyi-ngi chaKalunga; kaha tuli naku-twalanga vishinganyeka vyose-na muufunge manganavyonono-kenga kuli Kulishitu; 6 kahatwalizanga lyehi kuzangamisavosena vaze navalikanga omunamulinga enu himunasololalyehi kwononoka chenu.

7 Enu mweji kumonanga vyu-ma kweseka nomu vyasolokakuweluka kaha. Kachi nge mutunafwelela ngwenyi apwa waku-li Kulishitu, kaha atela kwa-nuka nawa ngwenyi, nganomuikiye apwa wakuli Kulishi-tu, ngocho mutwapwa nayetunawa. 8 Mwomwo numba ngu-lisasa chikuma hawata uze atu-hana Mwata mangana tumitu-ngenga keshi nge kumishiula-

ko, kangweshi kwivwa sonyi-ko. 9 Ngunambe ngocho mwo-mwo kangwasakile ngusolokekwijiva nge nguli nakumizu-zwisa nawoma namikanda yami-ko. 10 Mwomwo veji kwamba-nga ngwavo: “Mikanda yenyi ya-pwa yayilemu kaha nawa yango-lo, oloze hakupwa kuno asolokawakuhehela, kaha hanjikiso ye-nyi yamokomoko.” 11 Mutuwangocho atela kwijiva chume-chi, ngwenyi, vyuma tweji kuha-njikanga mumikanda yetu omutuli kweka, vikiko vene natuka-linga nge tuli okwo. 12 Mwo-mwo etu katweshi kuhasuka na-kulilavila etu vavene kuli va-mweko, chipwe kulyesekesa etuvavene navamwe vaze veji kuliji-mbulanga vaveneko. Oloze vaki-vovavene hakulipima kuvavene,kaha nawa vavene hakulyeseke-sa kuvavene, kavamona mwalu-mbunukila vyumako.

13 Oloze etu kwetu katweshikulisasa havikilikita vili kuwe-luka waseteko yamilimo vatuha-nako, oloze shina muze yahitaseteko yangalila yize atupiminaKalunga, yize yahetavene mbwenakuli enu. 14 Mwomwo ka-tweshi chikupu nakulikanya chi-kuma kwijiva nge katwahetalyehi kuli enuko, mwomwo etuyetu vapwile vatete kuheta kulienu namujimbu wamwaza wa-kuvuluka Kulishitu. 15 Kahanawa katweshi nakulisasa ha-vikilikita vili kuweluka wasete-ko yamilimo vatuhana vize va-nakuzata kumutu wekako, olo-ze tunafwelela ngwetu, omu lu-fwelelo lwenu luli nakuya na-kutohwa, mulimo tunazate nau-tohwa muli enu kweseka nanga-lila yetu vatuhana. Kaha natu-hambakanamo chikuma kuzata,

Page 331: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-KOLINDE 2, 10:16–11:15 Vaposetolo vamakuli 328

16 mangana tuhase kuvilikamujimbu wamwaza kumafuchieka ali kulutwe lwenu, manganatukahone kulisashila mungalilayamutu weka muze muli vyumavyakuwahisa lyehi. 17 “Olozeou eji kulisasanga alisashilemuli Yehova.” 18 Mwomwo ke-shi ou eji kulijimbulanga ive-ne ikiye vevwila kuwaha kuli Ye-hovako, shina ou kaha veji kuji-mbulanga kuli Ikiye.

11 Ngunasake kachi ngwa-mi mungwivwilile tuhu

hakukaluhwisa chindende mu-chima wami. Kaha ngunamo-no ngwami muli nakungwitavi-la vene! 2 Mwomwo nguli na-kumisungwila nalisungu lyau-kalunga, mwomwo ami ngwa-mishikile kukamihangisa kulilunga umwe, mangana nguka-mimike kumeso aKulishitu ngepwevo utoma uze kanda achili-savaleho lyehi nalunga. 3 Olo-ze nguli nawoma, ngwami pamonge muze linoka atangishile Evenakulunguluka chenyi, muki-ko pamo munavalumbula navi-shinganyekavyenu nawavifumekukushishika nakukutoma vya-tela Kulishitu. 4 Mwomwo ka-chi nge mutu weka mweza na-kwambulula Yesu weka keshinge uze twambulwileko, chipwenge mwaminehela shipilitu yekakeshi nge yize mwatambwileko,chipwe mujimbu weka keshi ngeuze mwetavilileko, enu mwejikumwivwililanga. 5 Mwomwoami ngunalimono ngwami ka-ngwakuminamoko hakungwese-kesa navaze vaposetolo jenuvakukangana. 6 Mwomwo nu-mba tuhu kangweshi nauhashiwakuhanjikako, kangweshi ngo-cho muchinyingi chamiko; oloze

tunamisolwelacho lyehi mwose-na muvyuma vyosena.

7 Kutala ngwalingile shili ha-kulinyisa ami lyavene ngwamienu vakamitohwese, hakumya-mbulila mujimbu wamwaza wa-Kalunga nakuwahilila chakuho-na enu kungufweta tahi? 8 Vi-kungulwilo vyeka ngwaviselemukukalikiza hakwitavila vyu-ma vyakulikafwa navyo vizevanguhanyine, mangana ngu-mizachilenga enu; 9 kaha omungwakalikijile omu ngwapwilenayenu, kangwapwile nguchite-li kuli mutuko, mwomwo vandu-mbwami vaze vafumine kuMase-tonya vanguhanyine vize ngwa-kalikijile. Chikupu vene ngwa-lilaminenga mwosena kuchinanangupwa nguchiteli kuli enu,kaha nangutwalaho lika kuli-nganga ngocho. 10 Ngunaku-hanjika muchano waKulishituou watwama muli ami ngwa-mi, kangweshi kulitwamina ku-lisashila hajingalila jaAkayako.11 Mwomwo ika? Mwomwo ka-ngwamizangako tahi? Kalungaatachikiza ngwenyi ngwamiza-nga.

12 Jino ovyo nguli nakulingananguvilinganga lika, manga-na nguhonese makuli avaze valinakusakanga kengililo kaku-zanga kuteseka hamwe nayetumumulimo uze veji kulisashila-nga. 13 Mwomwo vatu vango-cho vanapu vaposetolo vamaku-li, vaka-kuzata vamakuli, vejikulyalumunanga kupwa vapo-setolo jaKulishitu. 14 Aha ka-hatwama kulikomokelako, mwo-mwo naSatana eji kulyalumu-nanga ivene kupwa kangelo ka-mumunyi. 15 Shikaho kache-shi hichuma chakukomwesako

Page 332: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

329 Kumona vyeseko vyavivulu WAVAKA-KOLINDE 2, 11:16-31

kachi nge vaka-kumuzachila na-valyalumunanga nawa kupwavaka-kuzachila kwoloka. Olozekukuma chavo nachikapwa kwe-seka namwaya vilinga vyavo.

16 Nangwamba cheka ngwa-mi, kanda mutu umwe ashinga-nyeka ngwenyi ngunakaluhwi-sa muchimako. Oloze kachi ngemunashinganyeka ngocho, kahangwitavilenu mwamutu naka-luhwisa muchima, mangana na-yami nawa, nguhase kulisasakochachindende. 17 Ovyo ngu-li nakuhanjika, kangweshi naku-vihanjika mukulondezeza Mwa-tako, oloze ngana mwamutu na-kaluhwisa muchima, nakulifwe-lela mujila yakulisasa. 18 Ha-kuwana nge vavavulu vali na-kulisasa kweseka nomu mwayamusonyi, nayami nawa nanguli-sasa. 19 Hakuwana nge enu“kamwakaluhwisa muchimako,”ngocho mweji kwitavilanga na-kuwahilila vatu vaze vakaluhwi-sa muchima. 20 Chikupu veneenu mweji kwitavilanga wesho-wo mwamiheta muundungo, we-showo mwamilila luheto lwenu,weshowo mwamitambulavyumavyenu, weshowo mwalitohwesahali enu, weshowo mwamivetakumeso.

21 Ngunahanjika ngocho na-kulisaula etu vavene, mwomwonachisoloka kwijiva nge tuvaku-hehela.

Oloze kachi nge veka navomi-ka, nayami nawa nangumika—ngunahanjika mukukaluhwi-sa muchima kaha. 22 Uno va-napu vaHepeleu tahi? Nayaminawa ngukaHepeleu. Uno vana-pu vaIsalele tahi? Nayami nawangukaIsalele. Uno vanapu mbu-to yaApalahama tahi? Nayami

nawa ngumbuto yaApalahama.23 Uno vanapu vaka-kuzachi-la Kulishitu tahi? Nangukumbu-lula nge ngumutu wakuzalu-ka ngwami ami ngunahambaka-namo chikuma: Ami ngunaza-te chikuma mulimo, vanangu-kasenga kakavulu mujizuvo jau-funge, vananguvetenga kakavu-lu, ngunalitalasananga nakufwakakavulu. 24 Mapapa katanu,vaYuleya vanguvetele vikote39 nakusezako chimwe, 25 va-nguvetele jimbwechi mapapakatatu, vangwashile malolwakamwe, ngwavombele nawatomapapa katatu, ngwapwile ufu-ku umwe namusana umwe haka-chi kakalungalwiji; 26 ngwa-pwile muungeji kakavulu, muji-ponde hatulwiji, mujiponde kulivihwanga, mujiponde kuli vaka-muyachi wami, mujiponde kulivaka-mafuchi eka, mujipondemunganda, mujiponde mupa-mbo, mujiponde hakalungalwi-ji, mujiponde hali vandumbwa-mi vamakuli, 27 mukukilikitanakufulyangila, mukuhona ku-savajala tulo kakavulu, muzalanalipwila, mukuhona kupwa na-vyakulya kakavulu, namuku-twama nachishika nauvu.

28 Kaha kuhakilako kuvyu-ma vyosenevi ngunavuluka lye-hi, kuli nawa chuma chikwavochili nakungushindakanya ha-kumbi hakumbi, chuma kanashina kulizakamina havikungu-lwilovyosena. 29 Iyaze nazeyechakuzeneka ami kuzeya? Iyazenahukana chakuzeneka ami ku-pihilila?

30 Kachi nge ngwami ngulisa-se, kaha nangulisashila havyu-mevi vyasolola kuhehela chami.31 Kalunga, Ise yaMwata Yesu,

Page 333: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-KOLINDE 2, 11:32–12:12 Mungonga mumusonyi 330

Uze nawa vatela kwalisangahaya myaka yosena, natachiki-za ngwenyi kangweshi nakwo-ngako. 32 Nguvulu uze apwilemwishi yamwangana AletamuNdamashiku, apwile naku-lama nganda yavaka-Ndamashi-ku mangana ngwenyi angukwa-te, 33 oloze vanguhakile mu-mutonga nakungulondwesa mu-njanena yahakembwe yanga-nda nakunguzezumwina kusali,kaha ngwapululukile mumavokoenyi.

12 Ngwatela vene kulisasa.Echi kacheshi kunganya-

lisako; oloze nanguvuluka vya-kungumwenesa vyakukomwe-sa, navize nawa vanangusolwelakuli Mwata. 2 Ngunatachiki-za mutu umwe alikachile naKu-lishitu, uze vahukwile nakumu-twala kulilu lyamuchitatu kafwemyaka 14 yinahichimo—numbavalingile wakuhukula namuji-mba wenyi, nyi kavamuhukwi-le namujimba wenyiko, ami ka-ngwatachikijileko, oloze Kalu-nga ikiye natachikiza. 3 Enga,mutu kanou ngunamutachiki-za—numba valingile wakuhuku-la namujimba wenyi, nyi kava-muhukwile namujimbawenyiko,ami kangwatachikijileko, olozeKalunga ikiye natachikiza—4 mutu uze vahukwile nakumu-twala mupalachise, kaha evwi-le mazu navahona kwambulula,aze nawa kavetavisa mutu ku-wahanjikako. 5 Hali mutu ka-nou hakiko vene nangulisashila,oloze hali ami lyavene kangwe-shi kulisashilahoko, shina ha-kuhehela chami kaha. 6 Mwo-mwo numba nge nangusakangwami ngulisase, kangweshikukaluhwisa muchimako, mwo-

mwo nanguhanjika muchano.Oloze kangweshi nakusaka kuli-nga ngochoko, kuchina mutuumwe mwangwalisa chikumakuzombwesa haseteko yavyumaamona muli ami, navize eji kwi-vwanga, 7 mwomwo yavyumavyakukomwesa vize vanguso-lwelele.

Shikaho, hakusaka nguhonekulivwimba chikuma, vanguha-nyine mungonga mumusonyiwami, kangelo kaSatana, ma-ngana anguvetenga kuchinanangulivwimbanga chikuma.8 Ngocho ngwamulembeleleleMwata katatu ngwami mungo-nga kanou ungufume. 9 Olozeikiye ambile kuli ami ngwenyi:“Likoji lyami lyalinene linatemomuli ove; mwomwo ngolo jamijili nakukupukila mukuhehelachove.” Ngocho nanguwahililanakulisashila muvyuma ngwa-hehela ami, mangana ngolo ja-Kulishitu jipwenga nge mbala-ka yinafwiki hali ami. 10 Shi-kaho, ngweji kwivwilanga ku-waha kuhehela chami, namatu-ka, nalwola lwakukalikiza, na-kunguyanjisa, nakumona vihuli,mwomwo yaKulishitu. Mwomwonge ngunahehela, kaha nguna-kwate ngolo.

11 Ami ngunakaluhwisa lyehimuchima. Enu yenu munangu-kanjikizamo, mwomwo enu yenumwatelanga kungwalisa ami.Mwomwo ami kangwakumina-mo kuchuma nachimweko kulivaposetolo jenu vakukangana,numba tuhu nguwamokomoko.12 Chikupu vene, unjiho waupo-setolo wami ngwausolwele mulienu nakukakachila chikuma,navinjikizo, navyuma vyaku-komwesa, namilimo yangolo.

Page 334: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

331 Kulimwena vyuma vyove WAVAKA-KOLINDE 2, 12:13–13:3

13 Uno mujila mukaze mwa-pwile muvakukuminamo kumi-solwela uselewa kuhambaka-navikungulwilo vyeka vikwavo?Ngwetu shina muze kaha ngwa-honene kupwa nguchiteli kulienu! Ngukonekelenuko namu-chima wosena hakuhengesa ka-nechi.

14 Talenu! Aka kanapu jinokamuchitatu ngunalizange kwi-za kuli enu, oloze kangweshi ku-kapwa nguchiteli kuli enuko.Mwomwo ami kangweshi naku-saka luheto lwenuko, oloze shi-na yenu; mwomwo vana kava-tela kulaminanga vyuma visemijavoko, oloze visemi vakivo va-tela kulaminanga vyuma vanavavo. 15 Mwomwo ami kwa-mi nanguwahilila chikuma ku-zachisa vyuma vyami nakuliha-na ami lyavene mwosena hamyo-no yenu. Kachi nge ami ngwa-mizanga chikuma, kaha enu mu-nguzange chachindende nyi?16 Numba chipwa ngocho, amikangwamilemuwishileko. Olo-ze enu ngwenu, ami ngwapwi-le “nguwakulunguluka” kahanawa ngwenu ami ngwamyozelehakuzachisa “tufuta.” 17 Unongwamizangaminyine kuhichi-la muli mutu umwe hali vazengwatumine kuli enu numba?18 Ami ngwakolezezele Chitu-se, kaha ngwamutumine okwonayou ndumbwetu. Uno Chituseamizangaminyine numba? Kuta-la katwatambukile mwaya shipi-litu yoyimweko numba? Kutalakatwatambukile mujitambo joji-mweko numba?

19 Uno munapunga nakushi-nganyeka lika ngwenu etu tuna-punga nakulihakwila etu vave-

ne kuli enu tahi? Etu tuli naku-hanjika kumeso aKalunga mwa-vatu valikata naKulishitu. Olo-ze enu ngwazanga, vyuma vyo-senevi tweji kulinganga vinapuvyakumitunga enu. 20 Mwo-mwo ngunalizakamina ngwamipamo omu nangukeza okwo, ka-ngweshi kukamiwana nge omungunashinganyekako, kaha aminawa kangweshi kukapwa ngeomu munashinganyekako, olo-ze pamo nakukapwa vikokojo-la, nalisungu, namatoto, naku-likindwojokela, nakulitungwo-jola, najisaki, navamwe vakuli-vwimba, kaha najipindangano.21 Pamo omu nangukeza che-ka okwo, Kalunga kami mwaka-ngwinyisa kumeso enu, kaha na-ngukalishona hali vavavulu vazevalingile shili kunyima, oloze ka-vapihililile nakwalumuka kuvili-nga vyavo vyamajilo, nakuujilawavo, nakuvilinga vyakuzungu-ma vize vanalingingako.

13 Aka kanapu jino kamuchi-tatu nguli nakwiza kuli

enu. “Kaha mutunwa twavinji-ho vavali chipwe vatatu, chi-hande chosena chatela kuzamambe.” 2 Ami ngwahanjikilemolyehi hakavanga kuli vaze vali-ngile shili kunyima nakuli va-kwavo vekavosena, kaha nangu-hanjikamo cheka nawa, kwijivange nguli okwo nayenu hamwekamuchivali, oloze kumana ngu-wauchiko, ngwami, kachi ngenangwiza cheka okwo, kangwe-shi kukavatetelako, 3 mwo-mwo enu muli nakusaka kumo-na unjiho uze nausolola ngwawoKulishitu ali nakuhanjika ku-hichila muli ami, Kulishitu uzekapwa wakuhehela kuli enuko,

Page 335: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-KOLINDE 2, 13:4—WAVAKA-NGALESHA 1:3 332

1 Ami Paulu, ngukaposetolo,keshi wakufumakuli vatuko,

chipwe kuhichila muli mutuko,oloze kuhichila muli Yesu Kuli-shitu namuli Kalunga, Setu, ouamusangwile kuvafu, 2 kaha

ami, navandumbwetu vosenaava vali nayami, tuli nakusone-kela kuvikungulwilo vyakuNga-lesha:

3 Kuli enu kupwenga likojilyalinene nakuunda vyakuli Ka-

MUKANDA

WAVAKA-NGALESHAWAKULI KAPOSETOLO PAULU

cccdccc

oloze uze apwa wangolo mulienu. 4 Chamuchano vene va-musukikile hachitondo mwo-mwo yakuhehela, oloze wamu-tonyi mwomwo yangolo jaKalu-nga. Chikupu vene nayetu nawatunahehela nge ikiye, oloze na-tukayoyanga naikiye hamwe ku-hichila mungolo jaKalunga jizejinakuzata namuli enu.

5 Lyesekenunga enu vavenemumone numba nge muli mu-lufwelelo, lishishikenunga enuvavene mumone omu mwapwa.Uno kamwatachikiza kanawangwenu Yesu Kulishitu alika-ta nayenuko nyi? Kuvanganyipamo vamikana. 6 Ngunafwe-lela chikupu ngwami enu namu-tachikiza kanawa ngwenu etukavatukanako.

7 Jino etu natulomba kuli Ka-lunga ngwetu muhone kulingachuma chakuhenga, keshi ngemangana tusoloke ngwetu va-natwitavilako, oloze manganangwetu mulingenga vyuma vya-mwenemwene, numba tuhu etunatusoloka kwijiva nge vatuka-na. 8 Mwomwo etu katweshikuhasa kulinga chuma numbachimwe chakuzungisa mucha-

noko, oloze shina chakukundwi-za muchano kaha. 9 Etu twe-ji kuwahililanga omu namuli-nga nge enu muli nangolo, olo-ze etu tunahehela; kaha chumatuli nakulombanga shina ngwe-tu vamyololenga. 10 Shikahovene nguli nakumisonekela vyu-mevi shimbu nguchili kuno kwe-ka, mangana omu nangukapwakuli enu, ngukahone kumitenu-kila chikuma hakuzachisa watawami uze vanguhana kuli Mwa-ta mangana ngumitunge keshikumishiulako.

11 Kukuminyinako, enu va-ndumbwami, twalenuho likanakuwahilila, nakwitavila va-myololenga, nakumivendejeka-nga, nakushinganyekanga mwo-mumwe, nakunehanga kuu-nda; kaha Kalunga wazangi na-kuunda, mwapwanga naye-nu. 12 Limenekenu navakwe-nu nakulisweswenya chajila.13 Vaka-kujila vosena vanami-menekako.

14 Likoji lyalinene lyaMwataYesu Kulishitu, nazangi yaKalu-nga, nashipilitu yajila yize twa-twama nayo tuvosena, vipwenganayenu muvosena.

Page 336: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

333 Twamiso yaPaulu muli vaYuleya WAVAKA-NGALESHA 1:4-23

lunga Setu naMwata Yesu Kuli-shitu. 4 Ikiye alyechele ivenehajishili jetu mangana atuyovolemukatwamino kamyaka yino ka-kapi kweseka nomu mwaya mu-chima waKalunga ketu, Setu,5 kuli ikiye kupwenga upahuhaya myaka namyaka. Amene.

6 Ngunalikomokela mwomwomuli nakuseza washiwashi Uzeamisanyikile nalikoji lyaline-ne lyaKulishitu nakukavangizajino mujimbu wamwaza weka.7 Kaha kakweshi wekako, olozekuvali vamwe vaze vali nakumi-yanjisa nakusaka kutangisa mu-jimbu wamwaza wakuvulukaKulishitu. 8 Oloze kachi ngeumwe hali etu, chipwe kangelowakufuma mwilu, mwamyambu-lila mujimbu wamwaza weka,wakulihandununa namujimbuwamwaza uze twamyambulilileetu, kaha apwengawakwangula.9 Nge omu tunambe lyehi, na-ngwambamo cheka nawa ngwa-mi, Weshowo mwamyambulilamujimbu wamwaza weka, waku-lihandununa nou mwetavilile,apwenga wakwangula.

10 Uno nguli nakusaka jinongwami ngukunyule vatu tahi,nyi Kalunga? Kutala nguli na-kusaka ngwami ngwivwise vatukuwaha tahi? Nge ngwapwa-nga nakwivwisa vatu kuwaha,kachi kangwapwile ngundungoyaKulishituko. 11 Mwomwoenu vandumbwami, ngunakusa-ka mutachikize ngwenu, muji-mbu wamwaza ou ngwambulwi-le kuli enu, kaweshi wakuvatu-ko; 12 mwomwo ami kangwa-utambwile kuli mutuko, chipwekungunangulawoko, oloze kuhi-chila muvyuma vangusolwelelekuli Yesu Kulishitu.

13 Chikupu vene enu mwe-vwile twamiso yami yakunyimamuKwitava chavaYuleya, omungwapwilenga nakuyanjisa chi-kungulwilo chaKalunga mujilayaukenya nakusaka kuchenye-ka, 14 kaha ngwapwile naku-zovoloka chikuma muKwita-va chavaYuleya kuhambakanavahilanyo jami vavavulu vaku-muyachi wami, mwomwo ngwa-pwile natwima yakulinga mwa-ya vilika vyavakakuluka jami.15 Oloze Kalunga, uze anguha-ndwile mujimo lyamama, naku-ngusanyika kuhichila muliko-ji lyenyi lyalinene, omu amwe-ne kuwaha 16 kusolola Mwa-nenyi kuhichila muli ami ma-ngana ngwenyi nguvilike muji-mbu wamwaza wakuvuluka iki-ye kuli vaka-mafuchi, ami ka-ngwatwamine punga namutuko.17 Kaha nawa kangwayile kuYe-lusalema kuli vaze vapwilengavaposetolo shimbu kanda amiko,oloze ngwayile kuAlavya, kufu-maho ngwakindulukile kuNda-mashiku.

18 Jino omu mwahichile mya-ka yitatu, ngwayile kuYelusa-lema nakumona Kefwase, kahangwatwamine nenyi makumbi15. 19 Oloze kangwamwenekokaposetolo wekako, shina Yako-va kaha, uze ndumbu yaMwata.20 Jino kutalisa kuvyumevinguli nakusoneka kuli enu, ngu-li nakumifwelelesa vene kume-so aKalunga ngwami, kangweshinakwongako.

21 Kaha kufumaho ngwayi-le mujingalila jaSulya najejijaShilisha. 22 Oloze kavangu-tachikijile kuvikungulwilo vya-kuYuleya vize vyalikachile na-Kulishituko. 23 Vakivo vapwi-lenga kaha nakwivwa ngwavo:

Page 337: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-NGALESHA 1:24–2:14 Ngolo jaPaulu jauposetolo 334

“Lunga uze atuyanjishilenga ku-nyima ali nakwambulula jinomujimbu wamwaza walufwele-lo luze asakile kwenyeka ku-nyima.” 24 Ngocho vaputuki-le kumutohwesa Kalunga mwo-mwo yayami.

2 Jino omu mwahichile mya-ka 14, ngwayile cheka ku-

Yelusalema naMbalanape, kahangwambachile nawa Chituse na-kuya nenyi. 2 Ngwayile kuzemwomwo yavyuma vangusolwe-lele, kaha ngwavahichililemomujimbu wamwaza ou nguli na-kwambulula muli vaka-mafuchi.Echi ngwachilingile mukuswe-ka kuvatu vaze vamwenenga ku-pwavavalemu, mangana ngumo-ne ngwami kangweshi nakulahamukulishinako, nyi pamo ngu-nalahe lyehi mukulishina tuhu-ko. 3 Numba tuhu Chituse oungwapwile nenyi ami apwile ka-Helase, oloze kavamukanjikijilekumujihanako. 4 Oloze chiha-nde kana chejile mwomwo yava-ndumbwetu vamakuli vaze va-nehelemo kupenge, vaze valive-mbelelemo mangana vasondwe-se kulihehwa tweji kulivwisa-nga kuwaha hakulikata naKuli-shitu Yesu, mangana ngwavovakatuhetuwise muundungo—5 vatu kanava katwavetavililenakuliluula kuli vakivo, numbavene hatando yayindendeko, ma-ngana ngwetu muchanowamuji-mbu wamwaza utwaleho lika ku-pwa nayenu.

6 Oloze kuli vaze vamwenekupwa vavalemu—numba va-pwilenga vatu vangachilihi ku-nyima, chamokomoko kuliami—Kalunga katala vatu ku-mesoko—mwomwo vatu vazevamwenenga kupwa vavale-

mu, kavangunangwile chumachachihya numba chimweko.7 Oloze omu vamwene ngwa-vo vanangufwelela nakunguselamujimbu wamwaza wakwambu-lila vilima, nganomu Petulu va-muselelele mujimbu wamwazawakwambulila vangalami—8 (mwomwo Ou ahanyine Petu-lu ngolo jauposetolo kuli vanga-lami, ikiye anguhanyine naya-mi nawa ngolo jauposetolo kulivaka-mafuchi eka,) 9 kahaomu vatachikijile ngwavo amivanangusolwela likoji lyalinene,ngochoYakova naKefwase naYo-wano, vaze vasolokele kupwa ji-panda, vatunyakile naMbalana-pe namavoko achilyo akusolo-la kulikata chetu hamwe, ma-ngana etu tuyenga kuli vaka-mafuchi eka, kaha vakivo vaye-nga kuli vangalami. 10 Vatulo-mbele kaha ngwavo twanukengavaka-kuhutwa, kaha echi chiki-ko ngunafwilanga vene kulinga.

11 Oloze omu ejile KefwasekuAndeyoka, ngwalitalasanyinenenyi meso nameso, mwomwoahengesele. 12 Mwomwo omuvalingile vatu vakufuma kuliYakova kanda vachihete, ikiyeapwilenga nakulya hamwe nava-tu vakumafuchi eka; oloze omuvahetele, alitwaminyine kuli-nga chuma kana nakulihandu-la ivene kuli vatu vakumafuchieka, hakwivwa woma vaze va-kulizavu lyavangalami. 13 Na-vaYuleya veka vosena nawa va-linungile nenyi nakulyonga mu-jila kaneyi, ngocho naMbala-nape nawa ahungumukilile ku-mwe navakivo mukulyonga cha-vo. 14 Oloze omu ngwamwe-ne ngwami kaveshi nakutambu-ka nganomu waya muchano wa-

Page 338: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

335 Kwoloka halufwelelo WAVAKA-NGALESHA 2:15–3:8

mujimbu wamwazako, ngochongwambile kuli Kefwase kume-so avosena ngwami: “Nge ove,numba tuhu ukaYuleya, uli na-kutwama nganomu vatwamavaka-mafuchi eka, keshi ngano-mu vatwama vaYuleyako, kahamukanjikiza ngachilihize vatuvakumafuchi eka ngwove va-twamenga nganomu vatwamavaYuleya?”

15 Etu hakupwa tuvaYule-ya kuchisemwa, keshi nge tu-vaka-shili vakuli vaka-mafuchiekako, 16 twatachikiza ngwe-tu mutu kaveshi kumuvuluki-la kwoloka hamilimo yamujishi-mbiko, shina hakufwelela muliKulishitu Yesu. Ngocho etu tu-nafwelela muli Kulishitu Yesu,mangana vatuvulukile kwolokahakufwelela muli Kulishitu, ke-shi hamilimo yamujishimbiko,mwomwo kakweshi mutu nava-kavulukila kwoloka hamilimoyamujishimbiko. 17 Jino ka-chi nge etu, omu tuli nakusa-ka ngwetu vatuvulukile kwolo-ka kuhichila muli Kulishitu,oloze navatuwana nawa kupwatuvaka-shili, uno chinafwanenge Kulishitu ikiye muka-ku-kundwiza shili tahi? Chijilo-cho! 18 Mwomwo kachi ngevyuma vize ngwashiwile lyehi,ami hinanguvitungulula cheka,kaha ngunalisolola kupwa ngu-muka-kuzombwojoka jishimbi.19 Mwomwo ami ngwafwile ku-jishimbi kuhichila mujishimbi,mangana ngukahase kupwa wa-mutonyi kuli Kalunga. 20 Amivanangusukika jino hachitondonaKulishitu hamwe. Keshi ngeyami nawa nguli nakuyoyako,oloze Kulishitu ikiye ali nakuyo-ya uze alikata nayami. Chikupu

vene kuyoya kanechi nguli na-kuyoya oholyapwa mumusonyi,nguli nakuyoyela halufwelelonguli nalwo muli MwanaKalu-nga, uze anguzangile ami naku-lyecha ivene hali ami. 21 Amikangweshi kukana likoji lyali-nene lyaKalungako; mwomwokachi nge kwoloka cheza kuhi-chila mujishimbi, kahanyi chi-kupu vene nevi afwililile Kuli-shitu vyauchi.

3 Enu vaka-Ngalesha vakuho-na mangana, iyaze namita-

ngisa mwamupi ngana okunyiYesu Kulishitu vamusolwele ha-toma kumeso enu wakusuki-ka hachitondo? 2 Ngunasakengumihule chumechi ngwami:Uno shipilitu mwayitambwi-le kuhichila mumilimo yamuji-shimbi tahi, nyi mwomwo ya-kufwelela vyuma mwevwile?3 Uno munahono ngachilihi ma-ngana? Enu hakuputuka mwa-putukile nge omu mwaya shi-pilitu, uno munakusaka muku-mise nge omu mwaya musonyitahi? 4 Kutala evi vihuli vya-vivulu, munavimono chakuli-shina tuhu nyi? Kuvanganyinge mwavimwene chakulishi-na tuhu. 5 Kutala ou eji kumi-hananga shipilitu nakuzata mi-limo yangolo muli enu, eji kuli-nganga ngocho mwomwoyamili-mo yamujishimbi tahi, nyi mwo-mwo yakufwelela vyuma mwe-vwile? 6 Chili nge muze Apa-lahama “asolwele lufwelelo muliYehova, kaha vamumwene ku-pwa wakwoloka.”

7 Pundu vene munatachiki-za ngwenu vaze vakakachilakulufwelelo vakivo vene vana-pu vana vaApalahama. 8 JinoChisoneka hakumona chimweza

Page 339: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-NGALESHA 3:9-22 Mbuto yaApalahama 336

ngwacho Kalunga mwakavu-lukila kwoloka vatu vakumafu-chi eka kuhichila mulufwelelo,chalivangile kwambulila Apala-hama mujimbu wamwaza waku-vuluka ngwavo: “Kuhichila muliove, vaka-mafuchi osena nava-kavakisula.” 9 Ngocho, vazeveji kukakachilanga kulufwele-lo vali nakuvakiswila hamwe na-Apalahama wakushishika.

10 Mwomwo vosena vaze va-pendamina hamilimo yamujishi-mbi vavangula lyehi; mwomwovasoneka ngwavo: “Wose mwa-kana kukavangiza nakulingavyuma vyosena vize vasone-ka mumukanda wakuvunga wa-Jishimbi, napu wakwangula.”11 Kaha nawa, chinasoloka ha-toma nge kakweshi mutu na-vavulukila kwoloka hajishi-mbi kuli Kalungako, mwo-mwo “muka-kwoloka mwayo-yanga hakupwa nalufwelelo.”12 Kaha Jishimbi kajapenda-mina halufweleloko. Oloze ja-mba ngwajo: “Ou mwajikava-ngiza ikiye mwayoyanga ku-hichila mujikiko.” 13 Kulishi-tu atulanjile nakutusokola ku-kwangula chaJishimbi haku-pwa wakwangula mukutela ku-twangula etu, mwomwo vasone-ka ngwavo: “Wose vanasukikahachitondo napu wakwangu-la.” 14 Chapwile ngocho ma-ngana kisu yaApalahama yika-hase kwiza hali vaka-mafuchieka kuhichila muli Yesu Kulishi-tu, mangana etu tukahase ku-tambula shipilitu yize vatushikahakupwa chetu nalufwelelo.

15 Enu vandumbwami, na-nguhanjika nachifwanyisa cha-mukuyoya chavatu ngwami: Chi-vwasano nge vanachikase lyehi

—numba chipwa chakukasa ku-mutu umwe—kakweshi mutumwachikasununa chipwe kuha-kilako vyekako. 16 Jino jishi-ko vajishikile Apalahama na-mbuto yenyi. Chisoneka kacha-mba ngwacho: “Nakujimbu-to” kwijiva nge jajivuluko, olo-ze kuyimwe kaha ngwacho: “Na-kumbuto,” ikiye vene Kulishi-tu. 17 Kaha nawa, nangwa-mba ngwami: Jishimbi jize jeji-le nakupwako omu mwahichilemyaka 430, kajahashile kufumi-sako chivwasano chize vakashi-le kunyima kuli Kalunga, naku-lingisa lushiko lujimbanganeko.18 Mwomwo kachi nge uswanawapendaminyine hajishimbi, ka-hanyi kawapendaminyine halu-shikoko, mwomwo Kalunga na-muhanewo Apalahama mujilayalikoji kuhichila mulushiko.

19 Nyi Jishimbi jaka? Vajiha-kileko mangana kuzombwojo-ka jishimbi chisoloke hatomapalanga nomu mwakeza mbutoukwechi lushiko vashikile; kahajejile kuhichila muli vangelo na-kujihana kulivoko lyamuka-ku-wanyisa. 20 Jino muka-kuwa-nyisa keshi kuhasa kupwako-ko kachi nge kuli mutu umwekaha, oloze Kalunga apwa ukawenyi kaha. 21 Uno Jishimbijalimbalaka najishiko jaKalungatahi? Chijilocho! Mwomwo ka-chi nge vahanyine lushimbi luzelunahase kuhana kuyoya, chi-kupu vene kwoloka kachi chezakuhichila mujishimbi. 22 Olo-ze Chisoneka chatwalile vyumavyosena hamwe muufunge wa-shili, mangana lushiko luze lwa-pendamina hakupwa nalufwele-lo muli Yesu Kulishitu vakalu-hane vaze vali nakusolola lufwe-lelo.

Page 340: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

337 Jishimbi, muka-kutulama WAVAKA-NGALESHA 3:23–4:13

23 Olozenyi omu lwapwile lu-fwelelo kana kanda luchize, va-tulaminenga tuvakukasa mu-jishimbi, vatutwalile tuvose-na hamwe muufunge nakuva-ndamina lufwelelo luze nava-kasolola. 24 Ngocho Jishimbijinapu muka-kutulama waku-tutwala kuli Kulishitu, manga-navahase kutuvulukila kwolokamwomwo yalufwelelo. 25 Olo-ze jino omu luneza lyehi lufwele-lo kana, katweshi cheka muma-voko amuka-kutulamako.

26 Enu muvosena, chiku-pu vene munapu muvana va-Kalunga hakupwa chenu na-lufwelelo muli Kulishitu Yesu.27 Mwomwo enu muvosena va-mbapachishila muli Kulishitumunamuvwale lyehi Kulishi-tu. 28 Kakweshi cheka kaYu-leya chipwe kaHelaseko, kakwe-shi cheka ndungo chipwe muka-kulihehwako, kakweshi chekalunga chipwe pwevoko; mwo-mwo muvosena munapu umwekaha hakulikata chenu naKuli-shitu Yesu. 29 Kaha nawa, ka-chi nge munapu vakuli Kulishi-tu, kaha munapu chikupu mbutoyaApalahama, muvaswana nga-nomu lwaya lushiko.

4 Jino nangwamba ngwamishimbu swana achili mwa-

na wamundende, kalihandunwi-ne nandungoko, numba tuhunapu mwata wavyuma vyosena,2 oloze mwapwa mumavokoavaka-kumulama natuselwa pa-langa nakulikumbi kana lize va-tongola lyehi kuli ise. 3 Ngo-cho nawa, omu twapwilenga tu-vana vavandende, twapwilengamuundungo muvyuma vyama-putukilo vyakukaye. 4 Olozeomu lwalingile lwola lunatemo

lyehi, Kalunga atumine Mwane-nyi uze asemukile kuli pwevo,uze apwile mujishimbi, 5 ma-ngana alande vaze vali mujishi-mbi nakuvasokolamo, mangananayetu vahase kutwitavila ku-pwa tuvana.

6 Jino hakuwana nge munapumuvana, Kalunga natumu lye-hi shipilitu yaMwanenyi mumi-chima yetu, kaha yili nakusanyi-ka ngwayo: “Apa,� Ove Tata!”7 Shikaho kamweshi cheka mu-vandungoko, oloze muvana; jinokachi nge muvana, kaha muna-pu muvaswana nawa kuhichilamuli Kalunga.

8 Omu mwazenekele kutachi-kiza Kalunga, mwapwile mu-undungo wakuzachila vazekavapwa chikupu tulungako.9 Oloze jino hakuwana nge mu-namutachikiza lyehi Kalunga,mokomoko ngwetu vanamita-chikiza lyehi kuli Kalunga, nyingachilihize muli nakukindulu-kila cheka kuvyuma vyamapu-tukilo vize vyahona ngolo, vya-mokomoko, nakusaka kwingi-la muundungo wakuvizachilacheka? 10 Enu muli nakula-manga chikuma makumbi na-tukweji najingonde namyaka.11 Kaha ngunalizakamina halienu ngwami, pamo ngunamye-nyekela kaha ngolo jami.

12 Enu vandumbwami, ngu-namilembelela ngwami, Pwe-nunga nganomu ngwapwa ami,mwomwo nayami nawa ngwa-pwilenga nganomu munapuenu. Enu kamwangulingilechuma chachipi numba chimwe-ko. 13 Oloze munatachikizangwenu kuviza chami chikiko

Nga 4:6� Talenu kwinyikila chamwishihali Mak 14:36.

Page 341: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-NGALESHA 4:14-31 Sala, Hangale, Yelusalema 338

changulingishile ngumyambu-lile mujimbu wamwaza halwolalwatete. 14 Numba tuhu kuvi-za chami chapwile cheseko kulienu, oloze kamwangulumbilishi-leko, chipwe kungwivwila unye-ngweko; oloze mwangutambwi-le kwijiva nge ngukangelo ka-Kalunga, kwijiva nge nguKuli-shitu Yesu. 15 Jino kuwahi-lila chize mwapwile nacho chi-li kulihi? Mwomwo nangumilwe-za muchano ngwami, kachi ngechapwile chachashi, kachi mwa-tombongonyele meso enu na-kunguhanawo. 16 Kutala ngu-napu jino ngumuka-kole wenumwomwo ngweji kumilwezangamuchano tahi? 17 Vakivo valinakufwila kuminganyala, keshinge hachuma chamwazako, olo-ze vali nakusaka kumifumisakuli ami, mangana muvakava-ngizenga vakivo. 18 Chapwachamwaza shimbu yosena mutukufwila kuminganyala hachumachamwaza, oloze keshi nge ku-vanga nguli nayenu hamwe ka-hako, 19 enu vana vami vava-ndende, enu nguli nakwivwilacheka misongo yakusema pala-nga nomu Kulishitu mwalumbu-nuka muli enu. 20 Oloze ngu-nasake kachi kupwa nayenu ha-mwe oholili, mangana nguhanji-ke nalizu lyeka, mwomwo ngu-natatasana hali enu.

21 Ngulwezenu, enu munaku-saka ngwenu mupwenga muji-shimbi, Uno Jishimbi kamweshikujivwako tahi? 22 Chakuta-lilaho, vasoneka ngwavo Apala-hama apwile navana vamalu-nga vavali, umwe wakuli nga-mba wapwevo, kaha mukwa-vo wakuli pwevo wakulihehwa;23 oloze ou wakuli ngamba wa-

pwevo asemuwile nge mwava-tu vosena, oloze ou wakuli pwe-vo wakulihehwa asemuwile ku-hichila mulushiko. 24 Vyume-vi vinapu chimweso chavyumavimwe; mwomwo ava mapwevovemanyinako vivwasano vivali,chimwe chakuPili Shinai, cha-kusema vana nakuvengisa muu-ndungo, chikiko vene Hanga-le. 25 Jino Hangale alumbu-nuka ngwavo Shinai, pili yamu-Alavya, kaha emanyinako Yelu-salema makumbi ano, mwomwoali muundungo navana venyi ha-mwe. 26 Oloze Yelusalema ya-mwilu yapwayakulihehwa, kahayikiko vene netu.

27 Mwomwo vasoneka ngwa-vo: “Wahilila, ove mumba waze-neka kusema; wahilila nakutwajingunda, ove pwevo wazenekakwivwa lyehi misongo yakuse-ma; mwomwo vana vapwevo uzevanaseze uka, vanavulu kuha-mbakana vana vayauze ali na-lunga lyenyi.” 28 Jino enu va-ndumbwami, etu tunapu tuva-na vakulushiko, nganomu apwi-le Isaka. 29 Oloze nge muzechapwile halwola luze, uze ase-mukile mwaya musonyi aputuki-le kuyanjisa uze asemukile mwa-ya shipilitu, kaha omu mukikochili noholili nawa. 30 Chipwengocho, Chisoneka chahanjikangachilihi? Ngwacho, “Hanga oungamba wapwevo namwanenyihamwe, mwomwo mwana wa-you ngamba wapwevo keshi chi-kupu kukapwa swana wakuswa-na hamwe namwanawayou pwe-vo wakulihehwako.” 31 Ngo-cho jino enu vandumbwami, etukatweshi tuvana vayou ngambawapwevoko, oloze tuvana vayoupwevo wakulihehwa.

Page 342: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

339 Tambukenunga nashipilitu WAVAKA-NGALESHA 5:1-21

5 Kulishitu atulingishile ku-pwa vakulihehwa mangana

tupwenga nakulihehwa kanechi.Shikaho, zamenunga mbe, kahakanda namulihaka cheka muku-li yaundungoko.

2 Ivwenu! Ami Paulu nguli na-kumilweza ngwami, kachi ngenavamijihana, kaha vyuma vyo-sena nalingi Kulishitu kavye-shi kuminganyalisako. 3 Kahanangwamba cheka kuli mutu hi-mutu navajihana ngwami, ate-la kukavangiza Jishimbi josena.4 Enu muvosena muli nakusa-ka kumivulukila kwoloka haku-kavangiza jishimbi, munahandu-nuka kuli Kulishitu; kaha liko-ji lyalinene munaliseze. 5 Olo-ze etu kwetu, kuhichila mu-shipilitu, tuli nakuvandaminachikuma kwoloka chize twata-lilila chakufuma halufwelelo.6 Mwomwo kuli vaze valikatanaKulishitu Yesu, ungalami chi-pwe ulima kavyeshi vyavilemu-ko, oloze shina lufwelelo luzelwazata nazangi.

7 Enu mwapwile nakulahakanawa. Uno iya namihungulanumba muhone kutwalaho na-kwononoka muchano? 8 Echikukunyula kana kacheshi cha-kuli Uze ali nakumisanyikako.9 Chimbalwila chachindendecheji kufutunwisanga muu-nga wosena. 10 Ngunafwele-la ngwami enu mwatwama muliMwata kamweshi kukashinga-nyeka mwekako, oloze owo alinakuminehelanga ukalu, nu-mba apwa iya, navakamusope-sa. 11 Enu vandumbwami, ka-chi nge ami nguchili lika nakwa-mbulula vyaungalami, nyi mwo-mwo ika vachili lika nakunguya-njishila? Nge chili ngocho, kaha

chimbunji chakuhukanyisa cha-chitondo chakuyanjishila vana-chifumisako lyehi. 12 Nguna-sake malunga avavali nakumilu-wanganyisa enu kachi valiheulevavene.

13 Enu vandumbwami, enuvamisanyikile kuli Kalunga ma-ngana mulihehwe; shikaho kuli-hehwa chenu kanda namu-chimona kupwa kengililo kaku-lingilamo vyuma vyamusonyiko,oloze lizachilenunga navakwe-nu mwomwo yazangi. 14 Mwo-mwo Jishimbi josena vanajivulu-ka mulushimbi lumwe ngwavo:“Watela kuzanga mukwenunganomu walizanga ove lyave-ne.” 15 Oloze nge namupwa-nga nakulisumasuma nakulilya-lya navakwenu, zangamenu ku-china namulinongesa mwenu-mwenu.

16 Oloze nangwamba ngwa-mi, tambukenunga nashipilitu,kaha mwaya kufwila chamuso-nyi kamweshi kukalingamoko.17 Mwomwo kufwila chamuso-nyi chalimbalaka nakufwila cha-shipilitu, kaha kufwila chashi-pilitu nawa chalimbalaka naku-fwila chamusonyi; vyumevi ka-vyalivwasanako, mangana mu-honenga kulinga vyuma vizemwasaka kulinga. 18 Kahanawa, kachi nge vali nakumi-twaminyina nashipilitu, kahakamweshi cheka mujishimbiko.

19 Jinovilingavyamusonyi vi-nasoloka hatoma, kaha vikikoujila, majilo, vilinga vyakuzu-nguma, 20 kulemesa mako-mbelo, kupanda, jikole, vikoko-jola, masungu, matoto, kuliki-ndwojokela, vihandwa, tumaukatwakuhanduka, 21 lushiushiu,kupenda, viwanyino vyaliuya,

Page 343: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-NGALESHA 5:22–6:13 Kwima chashipilitu. Kwaha 340

navyuma vyakufwana ngana.Nguli nakumihuhumuna kuvyu-ma kanevi nge muze ngwami-huhumwine chimweza ngwami,vaze veji kulinganga vyuma ka-nevi kaveshi kukaswana wanga-na waKalungako.

22 Oloze, kwima chashipilituchikiko zangi, kuwahilila, ku-unda, kutalilila chikoki, liko-ji, kuwaha, lufwelelo, 23 kuvo-va, namuchima wakulikanyisa.Lushimbi lwakukanyisa vyumavyangana lwauchiko. 24 Kahavaze vapwa vakuli KulishituYesu vasukika lyehi musonyiwavo hachitondo hohamwe naji-peha jawo nakufwila chawo.

25 Kachi nge tuli nakuyoyanashipilitu, kaha tutambuke-nunga nawa mukulonga nashi-pilitu. 26 Kanda natupwangavaka-kulitohwesa chamokomo-koko, nakulisowangizanga nava-kwetu, nakulivwilanga lushiu-shiuko.

6 Enu vandumbwami, numbatuhu mutu nayi mujila ya-

kuhenga chakuzeneka ikiye ku-tachikiza, enu mwatesamo vyu-mavyasakiwa kushipilitu eseke-nu kwolola mutu kana nashipi-litu yayivwovu. Oloze mutu hi-mutu alilamenga ivene kuchinanaikiye navamweseka. 2 Twa-lenuho lika kulimbachisangavyuma vyavilemu navakwenu,kaha hakulinga ngocho namu-tesamo lushimbi lwaKulishitu.3 Mwomwo kachi nge mutu na-shinganyeka ngwenyi wamule-mu okunyi wamokomoko, kahaali nakulitangisa ivene. 4 Olo-ze mutu himutu akekese vili-nga vyenyi, kaha mwapwa nahahakulisashila kutalisa kuvyu-

ma vyenyi ivene, keshi haku-lyesekesa kumutu mukwavoko.5 Mwomwo mutu himutu mwa-limbachila chiteli chenyi ivene.

6 Kaha nawa, weshowo valinakunangula namazu ahaka-nwa, azanenga vyuma vyamwa-za vyosena nayauze eji kumuna-ngulanga mazu kana ahakanwa.

7 Kanda navamihungumwisa-ko: Kalunga kaveshi kumuhu-lamisako. Mwomwo vyeshovyoali nakukuva mutu, vikiko venemwakaha nawa; 8 mwomwoou mwakuvila kumusonyi we-nyi, kumusonyi wenyi mwaka-hako nawa kupola, oloze oumwakuvila kushipilitu, kushi-pilitu mwakahako nawa kuyoyachahaya myaka yosena. 9 Shi-kaho kanda natuzeya kulinga-nga vyuma vyamwenemwene-ko, mwomwo kachi nge katwe-shi kuzeyako, kaha halwola lu-vene lwakwaha natukaha vene.10 Ngocho jino heshoho natu-wanyina lwola lwakulinga ngo-cho, tuzatenunga vyuma vya-mwaza kuli vosena, oloze chiku-manyi kuli vaze twalikata navomulufwelelo.

11 Talenu vasona vavanenevapwaha ngana ngunasonekakuli enu nalivoko lyami ami lya-vene.

12 Vosena vaze vanasakengwavovalisolole kupwavamwa-za muvyuma vyakumusonyi, va-kivo vaze vali nakusaka kumi-kanjikiza vamijihane, oloze vejikulinganga ngocho kuchina ku-vayanjisanga mwomwo yachito-ndo chakuyanjishila chaKuli-shitu Yesu. 13 Mwomwo nu-mba vaze vene vali nakujihanakaveshi nakulamanga Jishimbi-ko, oloze vali nakusaka ngwa-

Page 344: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

341 WAVAKA-NGALESHA 6:14—WAVAKA-EFWESU 1:10

1 Ami Paulu, kaposetolo ka-Kulishitu Yesu nge mwaya

muchima waKalunga, ngunaku-sonekela enu vaka-kujila mulimuEfwesu, enu mwashishika ha-kulikata naKulishitu Yesu:

2 Kuli enu kupwenga likojilyalinene nakuunda vyakuli Ka-lunga Setu naMwata Yesu Kuli-shitu.

3 Vamukisulenga Kalunga,Ise yaMwata wetu Yesu Kulishi-tu, mwomwo natukisula najiki-su jakushipilitu josena muvihelavyamwilu hakulikata naKulishi-tu, 4 mwomwo atusakwile tu-kalikate naikiye shimbu kandakwala chihela chakaye, manga-na ngwenyi tukapwenga vaji-la, vakuzeneka katenga kumesoenyi muzangi. 5 Mwomwo atu-tongwele chimweza manganangwenyi akatwitavile kupwa tu-

vana venyi kuhichila muli YesuKulishitu, nge omu evwilililekuwaha nomu mwaya muchimawenyi, 6 mangana vamwalise-nga halikoji lyenyi lyalinene lizeatusolwelele chawana kuhichilamuli Ou azanga. 7 Muli ikiyemukiko vanatukulila nandandoyakusokola kuhichila mumanyi-nga enyi, eyo, chikiko vene ku-tukonekela vilinga vyetu vyaku-hingika, kweseka naluheto lwa-likoji lyenyi lyalinene.

8 Eli likoji kana atuvulishili-lelyo mumangana osena namu-kunangakana chosena, 9 ha-kutujimbwila vyuma vyajilavyakusweka vyomu mwaya mu-chima wenyi. Vyumevi vyayange omu evwililile kuwaha, omuajinyine lyavene 10 ngwenyiakayule vyuma omu nalukata-mo lwola vatongola, mangana

MUKANDA

WAVAKA-EFWESUWAKULI KAPOSETOLO PAULU

cccdccc

vo vamijihane mangana valisa-shile hali enu. 14 Ami kangwe-shi nakusaka kulisashila hekako,shina kaha hachitondo chakuya-njishila chaMwatawetuYesu Ku-lishitu, uze muli ikiye mukikongunamwena ngwami kaye va-kasukika hachitondo, kaha kayekanangumono nawa nge nguwa-kusukika hachitondo. 15 Mwo-mwo ungalami chipwe ulima ka-vyeshi vyavilemuko, oloze kute-nga chachihya chikiko chachile-mu. 16 Kaha vosena vaze na-vatambukanga mukulonga nge

mwaya lushimbi lwamwakutwa-mina, kuli vakivo kupwenga kuu-nda nalutetelo, vakivo Isalelewa-Kalunga vene.

17 Kufumavene oholili, kandanavanguyanjisanga kuli mutunumba umweko, mwomwo ngulinatutachikijilo hamujimba wamitwakungusolola kupwa ngundu-ngo yaYesu.

18 Enu vandumbwami, likojilyalinene lyaMwata wetu YesuKulishitu lipwenga nayenu ha-shipilitu yenu mweji kusolola-nga. Amene.

Page 345: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-EFWESU 1:11–2:3 Katachikijilo kashipilitu 342

akakungulwile cheka vyumavyosena hamwe muli Kulishi-tu, vyuma vyamumelu navyu-ma vyahamavu. Eyo, muli ikiyevene 11 mukiko tunalikachi-la nenyi, kaha vatusakwile ku-pwa tuvaswana hakuwana ngevatutongwele chimweza kwe-seka nakujina chayauze eji ku-tesangamo vyuma vyosena nga-nomu mwaya muchima wenyi,12 mangana ngwenyi etu twali-vangile kutalilila muli Kulishi-tu tukapwenga tuvakwalishila-ho upahu wenyi. 13 Oloze na-yenu nawa mwatalililile muliikiye omu mwalingile himune-vu lyehi mazu amuchano, aki-kovene mujimbu wamwazawau-lwilo wenu. Omu mwalingile hi-munetava lyehi, vamihakile ka-tachikijilo kashipilitu yajila yizevashikile kuhichila muli ikiye,14 yize yinapu chijikilo chau-swana wetu wakulutwe, manga-na luheto lwenyi Kalunga va-kalukule nandando yakusoko-la, nakwalishilangaho upahu we-nyi.

15 Shikaho nayami nawa, ha-kuwana nge ngunevu lyehi lu-fwelelo muli nalwo muli Mwa-ta Yesu, luze nawa munasololakuli vaka-kujila vosena, 16 ka-ngwalitwamina kusakwilila Ka-lunga hali enuko. Kaha amingweji kutwalangaho lika na-kumivuluka mukulomba cha-mi, 17 mangana ngwami Ka-lunga kaMwata wetu Yesu Kuli-shitu, Setu waupahu nawa, ami-hane shipilitu yamangana naye-yi yakusolola vyuma vyakutali-sa kuchinyingi chakwoloka cha-kumutachikiza ikiye. 18 Ikiyenatonesa meso amichima yenu,mangana muhase kutachikiza

lutalililo luze vamisanyikililile,naluheto lwaupahu wenyi vizealama kupwa uswana wavaka-kujila, 19 nomu jasweza ngo-lo jenyi jajinene asolola kuli etuvaka-kwitava. Kaha kutohwachajo chasoloka mumulimo wa-ngolo jenyi jaundume, 20 uzeazachile omu asangwile Kulishi-tu kuvafu nakumutwamisa kuli-voko lyenyi lyachilyo muvihelavyamwilu, 21 vyakuhambaka-na chikuma jifulumende josena,namawata osena, nangolo jose-na, nautwamina wosena, nama-jina osena aze valuka, keshi ngemukatwamino kamyaka yinokahako, oloze namuli kaze kalinakwiza nawa. 22 Kaha nawaaluwile vyuma vyosena mwishiyavilyachilo vyenyi, kaha amuli-ngishile kupwa mutwe havyumavyosena kutalisa kuchikungu-lwilo, 23 chikiko vene muji-mba wenyi, chize chazalilila nai-kiye, uze eji kuzalisanga vyumavyosena mwosena.

2 Kaha nawa Kalunga amili-ngishile kupwa muvato-

nyi numba tuhu mwapwile-nga muvafu kuvilinga vyenuvyakuhingika namujishili jenu,2 muze mwatambukilenga ha-lwola lumwe nge omu mwaya ka-twamino kamyaka yakaye kano,nge omwo atwala muka-kuyulawawata wapeho, yikiko shipilituyize yili nakuzata noholili mulivana vakulikanga. 3 Enga, ha-lwola lumwe, nayetu tuvosenanawa twatwaminenga muli va-kivo nakukavangiza mwaya ku-fwila chamusonyi wetu, twali-ngilenga mwaya kufwila cha-musonyi wetu navishinganyekavyetu, kaha kuchisemwa twa-

Page 346: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

343 Kuzezula Kulishitu, natumbaji WAVAKA-EFWESU 2:4-20

pwilenga tuvana vandombo ngeomu vapwa vatu veka nawa.4 Oloze Kalunga apwa muka-kutetela chikuma, kaha hazangiyenyi yayinene yize atuzangi-le nayo, 5 atulingishile kupwatuvatonyi hamwe naKulishitu,numba tuhu twapwilenga tuvafukuvilinga vyetu vyakuhingika—kaha halikoji lyalinene haki-ko vene vanamilwilila. 6 Kahanawa atusangwile hamwe, atu-twamishile hamwe muvihelavyamwilu hakulikata naKulishi-tu Yesu, 7 mangana ngwenyimututwamino twamyaka yizeyili nakwiza, akatusolwele luhe-to lwakumbwambumuka lwali-koji lyenyi lyalinene mukeke ye-nyi hakulikata chetu naKulishi-tu Yesu.

8 Halikoji kaneli lyalinene ha-kiko vanamilwilila kuhichilamulufwelelo; kaha echi kachaza-chiwile mwomwo yayenuko. Olo-ze chinapu kaha wana waKalu-nga. 9 Kaha nawa kachazachi-wile mwomwo yamilimo yenuko,kuchina mutu umwe mwapwanaha hakulisashila. 10 Etu tu-napu tuvyakutenga vyaKalu-nga; vatutengele mukulikata na-KulishituYesu mangana tulinge-nga vilinga vyamwaza vize Ka-lunga atuvulukilile chimwezangwenyi tutambukengamo.

11 Shikaho anukenungangwenu halwola lumwe, enuvatu vakumafuchi eka vakuse-muka kumusonyi, enu vamivu-lukilenga ngwavo “vilima” kulivaze vavulukilenga ngwavo “va-ngalami,” vakujihana kumu-sonyi namavoko avatu. 12 Ha-lwola kana luze, kamwatachiki-jile Kulishituko, mwahandunu-kile kumuyachi waIsalele, mwa-

pwile muvatu veka kuvivwasa-no vize vashikile, kamwapwile-nga nalutalililoko, kaha kamwa-mutachikijile Kalunga munomukayeko. 13 Oloze jino ha-kulikata naKulishitu Yesu, enumwapwilenga kwakusuku ku-makumbi akunyima, munapa-ndama jino mwakamwihi ku-hichila mumanyinga aKulishi-tu. 14 Mwomwo ikiye napu ku-unda chetu, ikiye uze awanyi-shile mazavu avali kupwa li-mwe kaha, nakupuzula mba-ngo yize yavahandunwine mu-kachi kavo. 15 Kaha kole ayi-kumishile namusonyi wenyi,eyi kole yikiko Jishimbi jize ji-kwechi jindongi namazu aku-yula, mangana awanyise mazavuavali kupwa mutu umwe wamu-hya hakulikata naikiye, nakune-ha kuunda; 16 kaha manganangwenyi ahase kuneha vatu va-vali mumujimba umwe nakuva-wanyisa kuli Kalunga nachito-ndo chakuyanjishila, mwomwoyize kole ayijihile namujimbawenyi. 17 Kaha ejile nakuvili-ka mujimbu wamwaza wakuvu-luka kuunda kuli enu mwapwile-nga kwakusuku, nakuli vaze va-pwilenga nawa kwakamwihi,18 mwomwo kuhichila muli iki-ye, etu mazavu avatu avali, mu-kiko vene tunahashila kupanda-ma kuli Setu nashipilitu yimwe.

19 Shikaho kamweshi chekamuvatu vekako, chipwe muva-mwizako, oloze munapu jino mu-vaka-lifuchi limwe navaka-kuji-la, kaha nawa munapu muvatuvakuzuvo yaKalunga, 20 kahavanamitungila lyehi hachihelachavaposetolo navapolofweto,oku Kulishitu Yesu ikiye lilo-lwa lyamumbango lyachihela

Page 347: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-EFWESU 2:21–3:17 Tembele yajila. Kujina 344

chazuvo. 21 Hakulikata naiki-ye, zuvo yosena hakuyinunga-sana kanawa vihanda vyayo ha-mwe, yili nakukula nakupwa te-mbele yajila yaYehova. 22 Ha-kulikata naikiye, nayenu nawavali nakumitunga hamwe mu-pwenga chihela chakutwama-nga Kalunga mushipilitu.

3 Mwomwo yachuma kanechi,ami Paulu, funge yaKulishi-

tu Yesu hali enu vaka-mafuchieka— 2 munevu lyehi chiku-pu vyauselwa walikoji lyaline-ne lyaKalunga lize anguhanyinemwomwo yayenu, 3 nomu va-ngujimbwilile vyuma vyajilavyakusweka hakungusolwe-lavyo, nge muze ngwamisone-kelele mukavatu hakavanga.4 Shikaho omu namutanga vyu-mevi, munahase kwijiva kanawakunangakana nguli nacho ha-vyuma vyajila vyakusweka vya-Kulishitu. 5 Muvisemunwinovyakunyima, vyumakanevi vya-kusweka kavavajimbwililevyovana vavatuko, nganomu vana-visolola oholili kuli vaposeto-lo jenyi vajila navapolofweto je-nyi kuhichila muli shipilitu,6 vyakuvuluka ngwavo, vatuvakumafuchi eka vatela kupwavaswana mutwaswanyina, va-kwetu mutwapwila tuvilyo vya-mujimba umwe, kaha nawa va-kwetu mutwapwila navo mulu-shiko lwolumwe, hakulikata na-Kulishitu Yesu nahamujimbuwamwaza. 7 Ami ngwapwilengumuka-kuzachila chuma ka-nechi, kweseka nawana waka-nyombo walikoji lyalinene lya-Kalunga lize vanguhanyine ku-hichila mumulimo wangolo je-nyi.

8 Eli likoji lyalinene vanguso-lwelelelyo ami, ami wamokomo-ko muli ava vavandende vamu-li vaka-kujila vosena, manga-na mujimbu wamwaza waluhetolwaKulishitu luze vahona kule-ngeza nguuvilike kuli vaka-ma-fuchi eka 9 nakulingisa vatuvamone omu vyuma vyajila vya-kusweka vali nakuvizachila-mo, vize kufuma kushikulu vi-napungavyakuswekamuli Kalu-nga, ou atengele vyuma vyose-na. 10 Echi chapwile ngochomangana jifulumende namawataamuvihela vyamwilu vaviji-mbwilenga omu apwa manganaaKalunga akuya mweka namwe-ka, kuhichila muchikungulwilo,11 kweseka nakujina chenyichamyaka namyaka chize aji-nyine kupandama kuli Kulishi-tu Yesu Mwata wetu, 12 kahamuli ikiye mukiko vene tuli na-kuhanjikila mujila yakukasunu-ka, nakupandama kuli Kalungamujila yakumika hakufwelelamuli ikiye. 13 Shikaho nguna-milombo muhone kuzeya hama-lwa ami nguli nakumona halienu, mwomwo akiko anapu upa-hu wenu.

14 Shikaho ngunafukama ha-mambuli ami kuli Setu, 15 ku-kiko tanga hitanga yamwilu na-hamavu yinatambula lijina lya-yo, 16 nakumulomba ngwamiazamikise mutu wenu wamuka-chi hakumihana ngolo kuhichi-la mushipilitu yenyi, hakuwanange ikiye atwama naupahu wa-kumbwambumuka, 17 kahanawa ngwami Kulishitu atwa-menga mumichima yenu naza-ngi halufwelelo lwenu; manga-na muhase kuzamika miji naku-

Page 348: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

345 Mwata umwe, Kalunga umwe WAVAKA-EFWESU 3:18–4:16

zama hachihela chakwala lyehi,18 mangana enu navaka-kujilavosena hamwe, muhase kumo-na kanawa vyuma muwihi, na-muusuku, namukujindama helu,namukukunama, 19 nakuta-chikiza nawa zangi yaKulishi-tu yize yahambakana chinyingi,manganavakamizalise nakuzali-lila chosena chize eji kuhanangaKalunga.

20 Jino ou nahase kulingavyuma vyakuhambakana chiku-ma havyuma tunamulombo chi-pwe tunashinganyeka kwesekanangolo jenyi jize jili nakuzatamuli etu, 21 vamutohwesengaikiye kuhichila muchikungulwi-lo namuli KulishituYesu, kutwa-la nakuvisemunwino vyosenahaya myaka namyaka. Amene.

4 Shikaho ami funge muliMwata, ngunamilembelela

mutambukenga nganomu mwa-tela kusanyika kana chize vami-sanyikile, 2 nakulinyisa cho-sena, nakuvova, nakutalilila chi-koki, nakwitavilanga tutengatwavakwenu muzangi, 3 na-kufwilanga kulama kulinungachenu hamwe mushipilitu chi-ze cheji kuminunganga hamwemukuunda. 4 Kuli mujimbaumwe, nashipilitu yimwe, ngemuze vamisanyikilile kuluta-lililo lumwe luze vamisanyi-ka; 5 kuli Mwata umwe, nalu-fwelelo lumwe, nalumbapachi-so lumwe; 6 naKalunga umwe,Sevo yavatu vosena ou ali helulyavosena, azata muli vosena,atwama muli vosena.

7 Jino etu tuvosena vatuso-lwelele likoji lyalinene kwe-seka nomu Kulishitu apiminyi-ne wana kanou wakanyombo.

8 Shikaho Kalunga amba ngwe-nyi: “Omu akandukile mwiluafungulwile vafunge vavavulu;ahanyine mawana amalunga.”9 Jino hakwamba ngwavo “aka-ndukile,” kumana kachalumbu-nuka nge avangilile kushiku-muka mwishi, hamavuko nyi?10 Shikaho uze vene ashikumu-kile, ikiye vene uze akandukilechikuma nakuhambakana meluosena, mangana akahase kuzali-sa vyuma vyosena.

11 Kaha vamwe avahanyinemwavaposetolo, vamwe mwa-vapolofweto, vamwe mwavaka-kwambulula mujimbu wamwa-za, vamwe mwatufunga navaka-kunangula, 12 mangana vaha-se kwolola vaka-kujila, vazate-nga mulimo wakuzachila vatu,vatungenga mujimbawaKulishi-tu, 13 palanga nomu tuvose-na natukapwa vakulinunga ha-mwe mulufwelelo, namuchinyi-ngi chakwoloka chakutachikizaMwanaKalunga, nakuheta ku-seteko yalunga wakukula lye-hi, nakuheta kuseteko yachivu-vu chakuzala chize ahetelehoKulishitu. 14 Ngocho katwa-tela kupwa cheka tuvana vava-ndendeko, tuvakuhungwomwo-ka noku noku kwijiva nge nama-kimba, nakupekwomwoka nokunoku napeho yakunangula yo-sena, natufuta twavatu, nakulu-nguluka chakutaka makuli aku-hungumwisa vatu. 15 Olozehakuhanjikanga muchano, tu-kulenu muvyuma vyosena mu-zangi muli ikiye ou apwa mu-twe, ivene Kulishitu. 16 Kuliikiye kukiko vanungilila ha-mwe vilyo vyamujimba vyose-na, nakuvilingisa vilikwatasanehamwe kuhichila mulinungililo

Page 349: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-EFWESU 4:17–5:2 Utu wauhya. Kanda kwivako 346

hilinungililo lize lyeji kuzatangamulimo walyo. Kachi nge chilyohichilyo nachizata kanawa, ka-hechi cheji kukafwanga kukuli-sa mujimba omu uli nakulitungauvene muzangi.

17 Shikaho, nangwamba kulienu nakumihuhumuna muliMwata ngwami, kanda namuta-mbukanga cheka nganomu vejikutambukanga vaka-mafuchimuvishinganyeka vyavo vya-ufwefweleketeko. 18 Vakivovali mumilima kuvishinganyekavyavo, nakuhandunuka kukuyo-ya chaKalunga, mwomwo yaku-hona chavo kutachikiza, mwo-mwo yakukakama chamichimayavo. 19 Vivezu vyavo vina-mbumbula lyehi, kaha vanalye-che vavene kuvilinga vyakuzu-nguma mangana vazatenga vyu-mavyamajilo vyeka navyeka na-chipululu.

20 Oloze enu Kulishitu ka-mwalinangwileyo kupwa ngo-choko, 21 kachi nge mwamwi-vwile chikupu, kaha nawa va-minangwile kuli ikiye, nge omumwaya muchano uze watwamamuli Yesu. 22 Ngocho mwate-la kuzula utu wamwaka wakuyamwaya twamiso yenu yamwaka,uze vali nakulumbula nge omumwaya kufwila chawo chaku-tangisa. 23 Kaha mwatela ku-twalaho lika kupwanga muvava-hya muvishinganyeka vyamichi-ma yenu, 24 kaha nawa mwa-tela kuvwala utu wauhya uze va-tengele kweseka nomu mwayamuchima waKalunga namukwo-loka chamuchano namukulyono-nona.

25 Shikaho, hakuwana ngemunaseze jino makuli, mutu hi-

mutu ahanjikenga muchano na-mukwavo, mwomwo tunapu tu-vilyo vanungila hamwe nava-kwetu. 26 Kwatenunga utenu,oloze kanda kulinga shiliko; ka-nda namutokesa likumbi oku ha-nga munapihililako, 27 kahakanda namusela Liyavolo ke-ngililoko. 28 Uze eji kwiva-nga kanda mweva chekako, olo-ze akilikitenga, azatenga milimoyamwaza namavoko enyi, ma-ngana apwenga navyumavyaku-hanako uze nakalikiza. 29 Mu-tunwa twenu kanda namulovokamazu akupolako, oloze shina azeamwaza kaha, akutunga vakwe-nu halwola navasakiwa kuvaka-fwa, mangana ahase kunganyali-sa vaka-kwivwilila. 30 Kahanawa, kanda namunyengetesa-nga shipilitu yajila yaKalunga-ko, yize vamihaka lyehi enu ku-pwa katachikijilo kahalikumbilyakumikula nandando yakuso-kola.

31 Mbilenu koko yosena, na-matoto, nautenu, nakukalwo-mwoka, nahanjikiso yakasau-tu, navyuma vyavipi vyosena.32 Pwenunga valikoji kuli va-kwenu, nakulivwila keke, naku-likonekela navakwenu namuchi-ma wakusuuluka nganomu Ka-lunga amikonekelele enu namu-chima wakusuuluka kuhichilamuli Kulishitu.

5 Shikaho pwenunga muvaka-kulondezeza Kalunga, mwa-

vana venyi azanga, 2 kahatwalenuho lika nakutambukamuzangi nge muze nawa Kulishi-tu amizangile enu nakulyechaivene hali enu mwawana, mwa-chimunawakuvatulawalivumbalyalupengopengo kuli Kalunga.

Page 350: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

347 Kuzachisa lwola WAVAKA-EFWESU 5:3-25

3 Ujila, namajilo osena, chi-pwe chipululu kanda vakavivu-lukila muli enuko, nge omu cha-tela kuli vaka-kujila; 4 chipwevilinga vyakwivwisa sonyi, chi-pwe hanjikiso yauleya, chipwekuseseka chakasautu, evi hi-vyuma vize kavyatelako, oloze-nyi sakwililenunga Kalunga.5 Mwomwo enu munatachiki-za chumechi nakuchijiva kana-wa ngwenu, kakweshi muka-uji-la, chipwe muka-majilo, chi-pwe muka-chipululu—kulumbu-nuna nge muka-makombelo—alinauswana wenyi muwanganawaKulishitu kaha nawa waKalu-ngako.

6 Kanda nakupwa mutuumwe mwamitangisa namazuamokomokoko, mwomwo havyu-mevi hakiko vene nawijila ute-nu waKalunga hali vana vaku-likanga. 7 Shikaho kanda na-mupwa muvaka-kulikata navo-ko; 8 mwomwo kunyima enumwapwilenga milima, oloze mu-napu lyehi mumunyi hakulikatanaMwata. Twalenuho lika naku-tambuka mwavana vamumunyi,9 mwomwo mumunyi weji ku-lovolanga kuwaha chosena, na-kwoloka, namuchano. 10 Twa-lenuho lika kukekesanga mumo-ne vyuma vize etavila Mwata;11 kaha litwaminenu kwazana-nga navo mumilimo yakumili-ma yakuzeneka kwima miha-ko, oloze vasopololenu omu va-pwa. 12 Mwomwo vyuma vizeveji kuzatanga kupenge vina-pu vyasonyi numba vene kuvi-vuluka. 13 Jino vyuma vyose-na vize vanasopolola, mumu-nyi ukiko unavisolola, mwomwovyosena vize vanasolola vinapu

mumunyi. 14 Shikaho vambangwavo: “Tona, ove muka-kusa-vala tulo, sanguka kuvafu, kahaKulishitu mwakumunyikila.”

15 Ngocho nyingililenungangwenu kutambuka mweji ku-tambukanga, kamweshi nakuta-mbuka ngana mwavaka-kuhonamanganako, oloze ngana mwa-vaka-mangana, 16 zachisenu-nga kanawa lwola lwenu, mwo-mwo makumbi ano anapu ama-pi. 17 Shikaho, litwaminenukukaluhwisanga muchima, olozemonenunga omu mwaya muchi-ma waYehova. 18 Kaha nawakanda namupendanga vinyo-ko, vize navimitwala kuvilingavyakuhuka, olozenyi zalenungalika nashipilitu. 19 Lihanjiki-senunga najisamu, namyaso ya-kwalisa Kalunga, namyaso ya-kushipilitu, nakwimbanga mya-so najimbendo mumichima yenukuli Yehova, 20 nakumusa-kwililanga Kalunga, Setu, shi-mbu yosena havyuma vyosena,mulijina lyaMwata wetu YesuKulishitu.

21 Liluulenunga kuli vakwe-nu mwomwo yakwivwa womaKulishitu. 22 Mapwevo valilu-ulenga kuli malunga javo ngekuli Mwata, 23 mwomwo lu-nga apwa mutwe wapwevo nga-nomu nawa Kulishitu apwa mu-twe wachikungulwilo, haku-pwa ikiye muka-kulwila muji-mba kanou. 24 Mwomwo nga-nomu chikungulwilo chaliluu-la kuli Kulishitu, namapwe-vo nawa vatela kuliluula kulimalunga javo muvyuma vyose-na. 25 Enu malunga, twalenu-ho lika kuzanganga mapwevojenu, nganomu Kulishitu nawa

Page 351: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-EFWESU 5:26–6:13 Mapwevo, malunga, navana 348

azangile chikungulwilo nakulye-cha ivene hachikiko, 26 ma-ngana ngwenyi achilingise ku-pwa chajila nakuchitomesa ha-kuchisanyisa nameya amazuaKalunga, 27 mangana chiku-ngulwilo achimike kumeso enyilyavene chaupahu, chakuzenekalipenga chipwe mukonya chipwechuma cheka changocho, olozengwenyi chipwenga chajila cha-kuzeneka katenga.

28 Ngocho namalunga nawavatela kuzanganga mapwevojavo nganomu vazanga mijimbayavo. Ou azanga pwevo lyenyializanga ivene, 29 mwomwokakweshi mutu ahunga muji-mba wenyiko; oloze eji kuulisa-nga nakuuzakamanga, nganomuKulishitu nawa eji kulinganganachikungulwilo, 30 mwo-mwo etu tunapu tuvilyo vyamu-jimba wenyi. 31 “Shikaho lu-nga mwakaseza ise nanaye na-kulipanjika napwevo lyenyi,kaha ava vavali navakapwangamusonyi umwe.” 32 Evi vyu-ma vyajila vyakusweka vina-pu vyavilemu. Jino ami ngu-li nakuhanjika vyakutalisa kuliKulishitu nakuchikungulwilo.33 Chipwe ngocho, enu nawamutu himutu azangenga pwevolyenyi nganomu alizanga ivene;kaha nawa pwevo atela kupwanakalemesa chikuma kuli lungalyenyi.

6 Enu vana, ononokenungakuli visemi jenu nge omu

mwaya muchima waMwata,mwomwo echi chinapu chakwo-loka: 2 “Vumbikanga iso na-noko,” elu lukiko lushimbi lwate-te luze lukwechi lushiko ngwa-vo: 3 “Mangana vyuma viku-

wahilenga, utwamenga lwolalwalusuku hamavu.” 4 Kahaenumasevo, kanda namwivwisa-nga kupihya vana venuko, olozevalelenunga mukuvazangamisanamukuhuhumuna chakuli Ye-hova.

5 Enu vandungo, ononokenu-nga kuli vakaka jenu nawomanakuchikima, nakulinga ngo-cho namuchima wamwenemwe-ne, nge kuli Kulishitu, 6 ke-shi nakuzata mangana ngwe-nu vamimone nakuvevwisavatu kuwahako, oloze nge va-ndungo jaKulishitu, nakulingamwaya muchimawaKalunga na-mwono wenu wosena. 7 Za-tenunga namuchima wamwaza,nge kuli Yehova, keshi kuvatu-ko, 8 mwomwo munatachiki-za ngwenu cheshocho chamwa-za mwalinga mutu himutu, chi-kiko vene mwakatambula chekakuli Yehova, numba apwa ndu-ngo chipwe muka-kulihehwa.9 Kaha enu vakaka javo nawa,lingenunga mwomumwe kuli va-kivo, keshi nakuvakinjilako,mwomwo munatachikiza ngwe-nu Mwata wavo uze apwa nawawayenu, ali mwilu, kaha ikiyekeshi kutala vatu kumesoko.

10 Kukuminyinako, twalenu-ho lika nakukwata ngolo muliMwata namuundume wangolojenyi. 11 Vwalenu vyuma vyo-sena vyajita vyakuli Kalunga,mangana muhasenga kwi-manyina tufuta twaLiyavolo;12 mwomwo etu katweshi naku-lipika navakwechi musonyi na-manyingako, oloze najifulume-nde, namawata, navaka-kuyulakaye kamilima yino, namazavuavashipilitu vakuhuka vali mu-vihela vyamwilu. 13 Shikaho

Page 352: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

349 WAVAKA-EFWESU 6:14—WAVAKA-FWILIPI 1:5

1 Etu vaPaulu naChimoteu,vandungo jaKulishitu Yesu,

tuli nakumisonekela enu vaka-kujila vosena mwalikata naKuli-shitu Yesu, enu muli kuFwilipi,hohamwe natulama navaka-ku-zachila:

2 Kuli enu kupwenga likojilyalinene nakuunda vyakuli Ka-

lunga Setu naMwata Yesu Kuli-shitu.

3 Ngweji kumusakwililangaKalunga kami shimbu yosenange ngunamyanuka 4 muku-lomba chakulembelela chizengweji kulombanga hali enu mu-vosena. Ngweji kulembelela-nga nakuwahilila, 5 mwomwo

MUKANDA

WAVAKA-FWILIPIWAKULI KAPOSETOLO PAULU

cccdccc

mbatenu vyuma vyosena vyajitavyakuli Kalunga, mangana mu-hase kuvemanyina mulikumbilize lyalipi, kaha nge munatesa-mo lyehi vyuma vyosena, imane-nu mbe.

14 Shikaho imanenu mbe, mu-vakulijichika muchano muji-mbunda jenu nge muhya, muva-kuvwala chipwiko chakukingatulo chakwoloka, 15 muvaku-vwala mendelo kuvilyachilo vye-nu akulizanga kuvilika mujimbuwamwaza wakuvuluka kuunda.16 Olozenyi muvyuma vyosena,mbatenu kepwe yayinene yalu-fwelelo, yize namuhasa kujimisamivwi yakakahya yosena yaya-uze wakuhuka. 17 Kaha nawatambulenu litepa lyakukola lya-ulwilo, napoko yamukwale ya-shipilitu, yikiko mazu aKalunga,18 kaha lwola lwosena lombenu-nga mushipilitu nakulomba cho-sena hohamwe nakulomba cha-kulembelela chosena. Hakulingangocho, tonenunga shimbu yose-na, nakulombelangako vaka-ku-jila vosena nakulomba chakule-

mbelela, 19 nayami nawa, ma-ngana omu nangulokolola mu-kanwa kami, nguhase kuhanji-ka mujila yakukasunuka haku-jimbula vyuma vyajila vyaku-sweka vyamujimbu wamwaza20 uze ngunapwila ngumuluwawakukasamumalenge; mangananguwambulule nakumika, nga-nomu ngwatela ami kuhanjika.

21 Jino hakusaka mutachiki-ze vyayami, nomu ngunatwami-na, Tukiku, ou ndumbwetu twa-zanga, muka-kuzatawakushishi-ka muli Mwata, ikiye mwakami-lweza vyosena. 22 Nguli naku-mutuma kuli enu mwomwo ya-vyumevi, mangana ngwami mu-hase kutachikiza omu tuli, kahanawa ngwami akavendejeke mi-chima yenu.

23 Kuli vandumbwetu kupwe-nga kuunda nazangi hamwe na-lufwelelo vyakuli KalungaSetu naMwata Yesu Kulishi-tu. 24 Kaha likoji lyalinene li-pwenga navosena vaze vazangaMwata wetu Yesu Kulishitu na-zangi yakuzeneka kukuma.

Page 353: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-FWILIPI 1:6-20 Kwambulula nalushiushiu 350

yakukafwa chenu chakutwalamujimbu wamwaza kulutwe ku-fuma vene kulikumbi lyatete pa-langa nakulelo lino. 6 Mwo-mwo ngunafwelela chuma chi-no ngwami, ou aputukile mulimowamwaza muli enu mwatwala-ngaho lika kuuzata nakukauku-misa palanga nakulikumbi lya-Yesu Kulishitu. 7 Chinapuchakwoloka ami kushinganye-ka ngocho hali enu muvosena,hakuwana nge enu muli mumu-chimawami, enu mutwatambwi-la hamwe likoji lyalinene haku-pwa mumalenge, nahakuhakwi-la mujimbu wamwaza nakuuza-misa najishimbi.

8 Mwomwo Kalunga napuchinjiho chami omu nguli naku-fwila kupwa nayenu muvosenahamwe hazangi yami nge yizeatwama nayo Kulishitu Yesu.9 Kaha echi chikiko ngwejikulombelanga lika, manga-na ngwami zangi yenu yitwa-leho lika nakutohwa nachinyi-ngi chakwoloka, nakunangaka-na chosena; 10 mangana mu-hase kukekesa mumone vyu-ma vyavilemu, mangana muze-neke kupwa nakatenga, nakuze-neka kuhukanyisa vakwenu pa-langa nakulikumbi lyaKulishitu,11 kaha nawa ngwami muhasekuzala namihako yakwoloka,yize yeza kuhichila muli YesuKulishitu, manganavamutohwe-senga Kalunga nakumwalisa-nga.

12 Jino enu vandumbwami,ngunasake mutachikize ngwa-mi, vyuma vinasolojokangahali ami vinalingisa mujimbuwamwaza uzovoloke, 13 ngo-cho kungukasa chami muma-

lenge mwomwo yaKulishitu chi-nevwakana kuli Vaka-kulamaMwangana vosena nakuli va-kwavo veka vosena. 14 Jinovandumbwetu vavavulu vamu-li Mwata vanakwate ngolo mwo-mwo yakungukasa mumalenge,kaha vanomika chikuma naku-hanjika mazu aKalunga chaku-zeneka woma.

15 Enga, vamwe vali na-kwambulula Kulishitu nalushi-ushiu navikokojola, oloze ve-ka nawa namuchima wamwaza.16 Kaha ava vausula vali na-kwambulula Kulishitu mwomwoyazangi, mwomwo vanatachiki-za ngwavo vanangutongola ma-ngana nguhakwile mujimbu wa-mwaza; 17 oloze vaze vakuli-vanga veji kuchilinganga na-muchima wakulikindukila, ke-shi namuchima wamwenemwe-neko, mwomwo vali nakusakakungunehela malwa omu ngu-li mumalenge. 18 Jino vyu-ma muka vyafumineho? Ngwa-mi kala mweshomwo chapwi-le, numba mwapwile mwakulyo-nga, numba mwamuchano, olo-ze Kulishitu vali nakumwambu-lula, kaha ngweji kuwahilila-nga hachuma kanechi. Kahanangutwalangaho lika naku-wahilila, 19 mwomwo nguna-tachikiza ngwami echi nachi-kangunehela ulwilo, hakulombachenu chakulembelela nahaku-ngukafwako kuli shipilitu yaYe-su Kulishitu. 20 Omu mukikovene ngweji kutalililanga naku-fwelela ngwami, kangweshi ku-kevwa sonyi numba chachinde-ndeko, oloze ngwami hakuhanji-ka nakukasunuka chikuma, Ku-lishitu navamutohwesa jino ku-hichila mumujimba wami, nga-

Page 354: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

351 Kulishitu keseka naKalungako WAVAKA-FWILIPI 1:21–2:8

na mwamakumbi osena, numbanguyoya numba ngufwa.

21 Mwomwo ami nge nangu-yoya, nanguyoyela Kulishitu, ka-chi nge nangufwa kaha china-pu vene nganyo. 22 Jino ka-chi nge nangutwalaho lika na-kuyoya kumusonyi, kaha chi-napu muhako kumulimo wami—oloze chuma nangusakula-ho kangweshi kuchivuluka-ko. 23 Ami nguli hakachi na-kachi kavyumevi vivali; mwo-mwo nguli nakufwila ngusoko-ke nakutwamanga naKulishituhamwe, mwomwo echi chikikochinahambakana chikuma ku-waha. 24 Oloze ngwatela venekutwama mumusonyi mwomwoyayenu. 25 Ngocho, hakufwe-lela chuma kanechi, ngunatachi-kiza ngwami nangutwamangavene nakulipanjika nayenu mu-vosena hamwe, mangana muzo-voloke nakwivwa kuwaha cha-halufwelelo lwenu, 26 manga-na kulisamba chenu chikaha-mbakane chikuma muli Kulishi-tu Yesu mwomwo yayami haku-pwa cheka nayenu hamwe.

27 Oloze twamenunga kahanganomu mwatela mujimbu wa-mwaza wakuvuluka Kulishitu,mangana numba nge nangwi-za nakumitala, numba nge na-nguhona kupwa okwo, aminguhase kwivwa vyayenu ngwa-vo munazame mbe mushipilituyimwe, kaha muvosena mulinakukilikichila lufwelelo lwa-mujimbu wamwaza namwonoumwe, 28 nakuhona kumivwi-sa woma numba chachindendekuli vaka-kole jenu. Mwomwochuma kanechi chinapu chinji-kizo chakusolola kunonga cha-

vo, oloze hiulwilo kuli enu; ka-hechi chinjikizo kana chinapuchakuli Kalunga. 29 Mwomwoenu vanamihane kutokwa kane-chi hali Kulishitu, keshi nge ku-mufwelela kahako, nduma, olo-ze nakuyanjiwila nawa ikiye.30 Mwomwo kulipika muli na-kulipika chinapu chochimwe na-chize mwamwene muli ami, ngemuze munevu noholili ngwavochichili muli ami.

2 Jino kachi nge muli enu mulikulikolezeza chauKulishi-

tu, kachi nge muli kulivendeje-ka chazangi, kachi nge muli shi-pilitu yakulizakama, kachinge muli zangi nakeke, 2 kahangulingisenu nguwahilile chi-kuma hakuwana nge mwashi-nganyeka mwomumwe, nahaku-pwa nazangi yoyimwe, nahaku-pwa vakulinunga hamwe, naha-kupwa navishinganyeka vyovi-mwe. 3 Kanda kulinga chumanumba chimwe namuchima wa-kulikindukilako, chipwe namu-chima wakulitohwesa chamoko-mokoko, oloze nakulinyisa na-kumonanga vakwenu ngwenuvamihambakana enu. 4 Ka-nda kufwilanga vyuma vyayenuvavene kahako, oloze navyumavyavakwenu nawa.

5 Lamenunga muchima ouapwilenga nawo Kulishitu Yesunawa, 6 ikiye, numba tuhuapwilenga muchifwanyisa cha-Kalunga, oloze kashinganyekelekutambula chihela, chize chaku-saka ngwenyi eseke hamwe na-Kalungako. 7 Nduma, kalingi-le ngochoko, oloze alilingishilekupwa wamokomoko nakuli-fwanyisa nandungo, kaha apwi-le mutu. 8 Chikumanyi omu

Page 355: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-FWILIPI 2:9-25 Kwinyisa, kuzezula Kulishitu 352

afwanyine nge himutu, alinyi-shile ivene, kaha ononokelengapalanga nakukufwa, enga, ku-fwa chahachitondo chakuyanji-shila. 9 Mwomwo yachumechinawa, Kalunga amuzezwile na-kumuhaka hachihela chahelu,kaha amuhanyine mujila yali-koji lijina lize lyahambakanamajina eka osena, 10 manganangwenyi mulijina lyaYesu, ma-mbuli osena akafukame—ava-ze vali mwilu, navaze vali hama-vu navaze vali kwishi yamavu—11 kaha malimi osena aketavilehatoma ngwawo, Yesu Kulishituikiye Mwata, mangana vamuto-hwesenga Kalunga Setu.

12 Ngocho, enu ngwazanga,nganomu munononokanga shi-mbu yosena, keshi nge omu ngu-napunga nayenu kahako, olozechikumanyi jino omu ngunalinginguwauchiko, twalenuho likanakuzachila ulwilo wenu nawo-ma nakuchikima. 13 Mwo-mwo Kalunga ikiye eji kumijiki-jisanga, nakumihana muchimawakufwila vyuma nangolo ja-kusaka kulingamo nawa, ngeomu evwila kuwaha. 14 Twa-lenuho lika kulinganga vyumavyosena chakuzeneka kutatwo-ka nakulipula jipami, 15 ma-ngana mupwenga vakuzenekachuma chakumihanyina mulo-nga, muvatoma, muvana vaKa-lunga vakuzeneka katenga ha-chisemunwino chino chakuhe-nga kaha nawa chakuhingama,haze muli nakumunyika nge mi-munyi mukaye. 16 Kwachilile-nu chikuma mazu akuyoya, ma-ngana ngukapwe naha hakuli-sashila mulikumbi lyaKulishitu,hakutachikiza ngwami kangwa-lahile chakulishina tuhuko chi-

pwe kukilikita chakulishinatuhuko. 17 Numba tuhu valinakunguhingununa nge wanawavinyo hachimuna wakuvatu-la nawamulimo uze munakuza-ta mwomwo yalufwelelo lwe-nu, oloze ngunevu kuwaha kahangunawahilila nayenu muvose-na hamwe. 18 Chochimwe na-yenu nawa, mwatela kwivwa ku-waha nakuwahilila nayami ha-mwe.

19 Oloze ngunatalilila muliMwata Yesu ngwami linwomungutume Chimoteu kuli enu,mangana omu nangutambulamujimbu wayenu, ungukolezeze.20 Mwomwo kangweshi namu-tu weka ukwechi muchima ngewenyiko, uze mwazakama kana-wa vyuma vyakutalisa kuli enu.21 Mwomwo vakwavo vosenavali nakufwilanga kaha vyumavyavo vavene, keshi vize vyaKu-lishitu Yesuko. 22 Oloze enumunatachikiza unjiho asolwe-le hali ivene, mwomwo ngano-mu mwana eji kuzachilanga ha-mwe naise, mukiko vene aza-chile nayami hamwe nakutwa-la mujimbu wamwaza kulutwe.23 Shikaho, ou ikiye nguli na-kushinganyeka kutuma omuvene nangulinga nge hingunata-chikiza lyehi munavipwila vyu-ma kuli ami. 24 Chikupu vene,ngunafwelela muli Mwata ngwa-mi, nayami nawa kalinwomungwizenga.

25 Oloze oholili ngunachi-mono kupwa chakutamo ku-tuma Epafwolitu kuli enu, iki-ye ndumbwami, mukwetu mu-twazachila, kaha nawa mukwe-tu liswalale, oloze temesa yenu,kaha ngamba yami wakungu-

Page 356: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

353 Hivyuma vyakuhona nganyo WAVAKA-FWILIPI 2:26–3:11

kafwako mukukalikiza chami,26 mwomwo ali nakufwila ku-mimona enu muvosena, kaha na-hombo mwomwo enu mwevwi-le ngwavo, avijile. 27 Chiku-pu vene, avijile nakusaka venekufwa; oloze Kalunga amute-telele, kaha katetelele ikiyekahako, oloze nayami nawa, ma-ngana nguhone kupwa nachi-nyengo kakavulu. 28 Shika-ho nguli nakwanguhwisa kumu-tuma, mangana omu namumu-mona muwahilile cheka, kaha-mi nawa nguhone kulizakami-na. 29 Ngocho mutambulenunganomu mweji kutambulangatumbaji vaMwata nakuwahili-la chosena, kaha vumbikenungalika vatu vangachize, 30 mwo-mwo yamulimo waMwata, asaki-le vene nakufwilaho, engishilemwono wenyi muponde manga-na ahase kumimanyinako enunakunguzachila ami milimo ha-kuhona kupwa chenu kuno.

3 Chakukuminyinako, enu va-ndumbwami, twalenuho lika

nakuwahilila muli Mwata. Amikangweshi kuchimona ngwa-mi chachikalu kumisonekelangavyuma vyovimweko, mwomwochinapu kumikinga enu.

2 Zangamenu navatuwa, za-ngamenu navaka-kuzata vyu-ma vyavipi, zangamenu nava-ka-kulitengula kumusonyi wavo.3 Etu yetu vaze vakwechi unga-lami wamwenemwene, mwo-mwo tuli nakuzata mulimo wa-jila nashipilitu yaKalunga na-kulisashila muli Kulishitu Yesu,kaha katweshi kufwelela mu-musonyiko, 4 oloze ami yamikaha nguli nevi navingulingisangufwelele mumusonyi.

Kachi nge kuli mutu umwemwashinganyeka ngwenyi alinevi navimulingisa afwelele mu-musonyi, kaha ami ngunaha-mbakanamo: 5 Ami vanguji-hanyine halikumbi lyamuchita-nu naatatu, nguwakutanga yaI-salele, nguwakumuyachi wa-Mbenjamine, ngukaHepeleu wa-kusemuka kuvaHepeleu; kahakujishimbi ngwapwile ngu-kaFwaliseu; 6 kaha hakupwanatwima, ngwayanjishilengachikungulwilo, kaha kukwo-loka chakujishimbi, ngwapwilenguwakuzeneka chuma chaku-nguhanyina mulonga. 7 Olo-ze vyuma vize vyapwile vyanga-nyo kuli ami, ngunavimono jinongwami kavyeshi nanganyokomwomwo yaKulishitu. 8 Pu-ndu vene, ngunamono nawavyu-ma vyosena ngwami kavyeshinanganyoko mwomwo yakuka-ngana chachinyingi chakumu-tachikiza Kulishitu Yesu Mwatawami. Kaha ngunatokesavyumavyosena mwomwo yaikiye, kahangunavimono kupwa nge majilo,mangana ngunganyale Kulishi-tu, 9 kaha nawa vakanguwanengunalikate nenyi, keshi mwo-mwo yakwoloka chayami lyave-ne hakukavangiza jishimbiko,oloze mwomwo yakwoloka ha-kufwelela muli Kulishitu, kwo-loka chakuli Kalunga hakupwanalufwelelo. 10 Ami nguna-fwila ngwami ngumutachikizeikiye, nangolo jakusanguka che-nyi, nakwazana muvihuli vye-nyi, nakuliluula kukufwa cha-kulifwana ngana chize chenyi,11 mangana ngumone numbange nanguhasa kuheta kukusa-nguka chakulivanga kufuma ku-vafu.

Page 357: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAKA-FWILIPI 3:12–4:7 Kulahila fweto. Utwamo 354

12 Keshi ngwami ngunata-mbula lyehi chuma kanako, chi-pwe ngwami vanangukupwisalyehi mwosenako, nduma, olo-ze nguli nakufwila ngumone ngenanguhasa kutambula chumachize chalingishile ami va-ngusakule kuli Kulishitu Yesu.13 Enu vandumbwami, ami ka-ngweshi nakulimona ngwamingunatambula lyehi chuma ka-nako; oloze kuli chuma chimwekaha ngweji kulinganga: Ngwe-ji kuvulyamanga vyuma vyaku-nyima, nakwolovela vyuma vilikulutwe, 14 nguli nakufwilakuheta kusongo mangana ngu-tambule fweto yakusanyika cha-Kalunga chamwilu kuhichilamuli Kulishitu Yesu. 15 Jinoetu tuvosena, etu tunakulu lye-hi, tupwenunga namuchima ka-nou; oloze kachi nge namushi-nganyeka mweka, kaha Kalu-nga mwakamisolwela muchimakanou wakwoloka. 16 Chipwengocho, heshoho haseteko tuna-hete mukuzovoloka chetu, tu-twalenuho lika nakutambukakanawa mujila yoyimwe.

17 Enu vandumbwami, muvo-sena pwenunga muvaka-kungu-londezeza, kaha jikenu mesoenu hali vaze vali nakutambukakweseka nachakutalilaho chetutwamihanyine. 18 Mwomwokuvali vavavulu vaze ngwapwi-lenga nakuvuluka kakavulu, olo-ze oholyapwa nguli nakuvavulu-ka nawa nakulila, vaze vali na-kutambuka jino mwavaka-kolejachitondo chakuyanjishila cha-Kulishitu. 19 Kaha makumi-shilo avo anapu kunonga, ma-jimo avo akiko kalunga kavo,kaha upahu wavo yikiko sonyiyavo, kaha vajika vishinganye-

ka vyavo havyuma vyahamavu.20 Oloze etu utwamo wetu wa-twama mwilu, muze namukafu-ma mulwilo, Mwata Yesu Kuli-shitu uze tuli nakuvandaminachikuma, 21 uze mwakazachi-sa ngolo jenyi akalumune miji-mba yetu yakusauka manganayikalifwane namujimba wenyiwaupahu, nakulingisa vyumavyosena vikaliluule kuli ikiye.

4 Shikaho, enu vandumbwamingwazanga, enu ngwafwila

kumona, enu kuwahilila chamikaha nawa muchamawami, ima-nenungambe mujila kaneyi muliMwata, enu ngwazanga.

2 Ngunalembelela Yuwochi-ya, kaha ngunalembelela nawaSunduke ngwami, vapwenga-nga navishinganyeka vyovimwemuli Mwata. 3 Kaha nguli na-kukulomba nayove nawa, ovemukwetu mutwazachila wa-mwenemwene, ngwami utwale-ho lika nakukafwa mapwevo avavanakilikitanga nayami hamwehamujimbu wamwaza, naKele-mende nawa, navakwetu vekamutwazachila, vaze vakwechimajina avo ali mumukanda wa-kuyoya.

4 Wahililenunga muli Mwa-ta shimbu yosena. Nangwambacheka ngwami, Wahililenunga!5 Kwashiwisa chenu muchimachilumbunuke kuli vatu vosena.Mwata ali hakamwihi. 6 Ka-nda namulizakamina hachumanumba chimweko, oloze muvyu-ma vyosena, hakulomba kahanawa nahakulomba mujila yaku-lembelela hohamwe nahakusa-kwilila, mulwezenunga Kalungavyuma munakusaka; 7 kahakuunda chaKalunga chize cha-

Page 358: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

355 Kushinganyeka chamwaza WAVAKA-FWILIPI 4:8-23

hambakana kunangakana cho-sena nachikinga michima yenunavishinganyeka vyenu kuhichi-la muli Kulishitu Yesu.

8 Kukuminyinako enu vandu-mbwami, vyeshovyo vyuma vi-napu vyamuchano, vyeshovyovyuma vinapu vyavilemu, vye-shovyovyumavinapu vyakwolo-ka, vyeshovyo vyuma vinapu vi-toma, vyeshovyo vyuma vina-wahe kuzanga, vyeshovyo vyu-ma vili napuho yamwaza, vye-shovyo vyuma vinapu vyamwe-nemwene, vyeshovyo vyumavyakwalisa, twalenuho lika ku-shinganyekanga havyuma kane-vi. 9 Kaha vyuma vize mwali-nangwile nakwitavila, nakwi-vwa, nakumona muli ami, vili-ngenunga; kaha Kalunga waku-unda mwapwanga nayenu.

10 Ngunawahilila chikumamuli Mwata hakuwana jino ngemunaputuka cheka kunguzaka-ma. Numba tuhu mwapwile na-kungushinganyeka, oloze mwa-honene kuwana lwola lwakuli-nga ngocho. 11 Ami kangwe-shi nakwamba ngocho mwomwoyakukalikizako, nduma, mwo-mwo ami ngunalinangula lyehikupwa wakuzuka mweshomwochili chiyoyelo chami. 12 Ngu-natachikiza mwakutwamina na-vyuma vyavindende, namwa-kutwamina navyuma vyavivu-lu. Kaha muvyuma vyosena na-muchiyoyelo chosena, ngunali-nangula lyehi jila yamwaku-pwila nguwakwikuta namwa-kutwamina nazala, nomu mwa-kutwamina navyuma vyavivulunamwakutwamina chakuzene-kavyuma. 13 Ngunajikiza mu-vyuma vyosena mwomwo yayoueji kunguhananga ngolo.

14 Chipwe ngocho, mwalingi-le kanawa hakungukafwakomumalwa ami. 15 Kaha naye-nu vaka-Fwilipi munatachikizavene ngwenu, omu mwalingilehimunalinangula lyehi mujimbuwamwaza omu ngwafumine mu-Masetonya, kakwapwile chiku-ngulwilo numba chimwe chaza-nyine hamwe nayami mumulimowakuhana nakutambulako, shi-na enu kaha; 16 mwomwo chi-pwe kuTesolonyika vene, mwa-ngutuminyine vyumavize ngwa-kalikijile kafwe mapapa kava-li. 17 Ami kangweshi nakufwi-la ngwami munguhane wana-ko, oloze nguli nakufwila mu-tambule mihako yize nayivulisaluheto lwenu. 18 Ami nguli na-vyuma vyosena vize vinakusa-kiwa kuli ami, kaha nawa vya-vivulu. Ami ngunazuku mwo-mwo ngunatambula vyuma kuliEpafwolitu vize mwatumine,vikiko livumba lyalupengope-ngo, chimuna wakuvatula wa-kwitavila, wakwivwisa Kalu-nga kuwaha. 19 Kaha Kalu-nga kami mwakamihana vyumavyosena munakalikiza, kwesekanomu mwateseka luheto lwenyilwaupahu muli Kulishitu Yesu.20 Jino kuli Kalunga ketu uzeapwa Setu, kupwenga upahuhaya myaka namyaka. Amene.

21 Ngumenekelenuko vaka-kujila vosena vaze valikata na-Kulishitu Yesu. Vandumbwe-tu vaze vali nayami hamwe va-namimenekako. 22 Vaka-kuji-la vosena vanamimeneka, chiku-manyi vaze vakuzuvo yaKesale.

23 Likoji lyalinene lyaMwataYesu Kulishitu lipwenga naye-nu hamuchima wenu wamwazamweji kusololanga.

Page 359: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

1 Ami Paulu, kaposetolo ka-Kulishitu Yesu nge mwaya

muchima waKalunga, nguli ha-mwe nandumbwetu Chimoteu,2 kaha nguli nakusonekela enuvaka-kujila navandumbwetu va-kushishika valikata naKulishitukuKolose:

Kuli enu kupwenga likoji lyali-nene nakuundavyakuli KalungaSetu.

3 Shimbu yosena tweji ku-musakwililanga Kalunga, IseyaMwata wetu Yesu Kulishituomu tweji kumilombelangako,4 hakwivwa vyalufwelelo lwe-nu muli Kulishitu Yesu naza-ngi mwatwama nayo hali vaka-kujila vosena, 5 mwomwo ya-lutalililo luze vanamilaminamwilu. Mwevwile lyehi vyalu-talililo kanelu kunyima haku-milweza mazu amuchano amu-jimbu wamwaza 6 uze unahe-te kuli enu. Nge omu mujimbuwamwaza uli nakwima miha-ko nakukula mukaye kosena,mukiko nawa uli nakulinga na-muli enu, kufuma vene kuliku-mbi lize mwevwile nakutachiki-za kanawa likoji lyalinene lyaKa-lunga mumuchano. 7 Ngano-mu mwalinangwile kuli Epafwa-se, mukwetu ndungo twazanga,uze apwa muka-kuzatawakushi-shika waKulishitu wakutwima-nyinako etu. 8 Kaha nawa atu-lwezele vyazangi yenu yakushi-pilitu.

9 Shikaho vene kufuma kuli-kumbi lize twevwile chumechi,katwalitwamina kumilombe-

langako nakuvulukanga ngwe-tu muzale nachinyingi chakwo-loka chakutachikiza mwaya mu-chima wenyi mumangana ose-na namukunangakana chaku-shipilituko, 10 mangana mu-tambukenga muze mwatela kuliYehova nakumwivwisanga ku-waha chikuma, omu namutwa-laho lika nakwima mihako mu-milimo yamwaza yosena naku-kula muchinyingi chakwolo-ka chakumutachikiza Kalunga.11 Kahavamijikijise nangolo jo-sena nge omu mwaya ngolo je-nyi jaupahu mangana muhasekukakachila chikuma namuchi-mawakutalilila chikoki nakuwa-hilila, 12 omu namusakwilila-nga Setu uze amilingishile mu-pwenga vakutamo kwazana mu-uswana wavaka-kujila vaze valimumumunyi.

13 Atuyowele kuwata wamili-ma nakutunungulwila muwa-ngana waMwanenyi uze aza-nga, 14 kaha muli ikiye muki-ko vatukulila nandando yaku-sokola, chikiko kutukonekelajishili jetu. 15 Ikiye apwa chi-fwanyisa chaKalunga vazene-ka kumona, twatwa kuvyumavyakutanga vyosena; 16 mwo-mwo muli ikiye mukiko vatangi-lile vyuma vyeka vyosena vya-mwilu navyahamavu, vyumavamona navize vahona kumo-na, numba vipwa matanda chi-pwe mawata chipwe jifulume-nde chipwe viyulo. Kaha vyumavyeka vyosena vavitanga kuhi-chila muli ikiye, kaha vyaikiye.

MUKANDA

WAVAKA-KOLOSEWAKULI KAPOSETOLO PAULU

356

Page 360: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

17 Kaha nawa, ikiye alivangileshimbu kanda vyumavyeka vyo-sena, kaha kuhichila muli ikiyemukiko valingishile vyuma vye-ka vyosena kupwako, 18 kahaikiye mutwe wamujimba, chi-kiko chikungulwilo. Ikiye ku-putuka, twatwa kufuma kuva-fu, mangana ahase kupwa iki-ye watete muvyuma vyosena;19 mwomwo Kalunga evwilekuwaha hakulingisa kuzalililachosena chipwenga muli ikiye,20 mangana kuhichila muli iki-ye, Kalunga awanyise vyumavyosena kuli ivene hakunehakuunda kuhichila mumanyingaaKulishitu aze amwangalile ha-chitondo chakuyanjishila, nu-mba vipwa vyuma vyahamavuchipwe vyuma vyamwilu.

21 Chikupu vene, halwola lu-mwe mwahandukile nakupwavaka-kole jenyi mwomwo mwa-hakilenga vishinganyeka vye-nu kumilimo yize yapwile yaku-huka, 22 kaha namiwanyisajino namujimba wamusonyi wa-yauze hakufwa chenyi, manga-na akamimike kumeso enyi mu-vakujila, vakuzeneka kate-nga kaha nawa vakuzenekachuma chakumihanyina mulo-nga. 23 Nachikapwa ngocho,chikalu kaha nge namutwalili-la kujikiza mulufwelelo, naku-zama hachihela chakwala lye-hi nakwimana mbe, muvakuze-neka kumisosolola kulutalililolwamujimbu wamwaza uze mwe-vwile, uze nawavambulwile mulivakutenga vosena vaze vatwa-ma mwishi yamelu. Ami Paulungwapwile ngumuka-kuzata wa-kwambulula ou mujimbu wa-mwaza.

24 Nguli nakuwahilila jinohavihuli vyami nguli nakumo-

na mwomwo yayenu, kaha aminawa nguli nakuhita mumalwaaKulishitu aze analihono mu-musonyi wami mwomwo yaku-fwila kukafwa mujimba wenyi,chikiko vene chikungulwilo.25 Ngwapwile ngumuka-kuza-ta kuchikungulwilo kanechi ngemwaya mulimo wauselwa wa-kuli Kalunga uze vanguhanyi-ne hali enu mangana ngwambu-lule chikuma mazu aKalunga—26 vyuma vyajila vyakuswe-ka vize vaswekele kufuma ku-tutwamino twamyaka yinahichikunyima nakuvisemunwino vi-nahichi kunyima. Oloze jino va-navisolola kuli vaka-kujila jenyi,27 vaze Kalunga nevwila kuwa-ha kuvajimbwila luheto lwaupa-hu lwavyuma vyajila vyakuswe-ka hakachi kavaka-mafuchi, iki-ye vene Kulishitu uze alikata na-yenu hamwe, nalutalililo lwau-pahu wenyi. 28 Ikiye vene outuli nakwambulula, nakuhuhu-muna mutu himutu nakunangu-la nawa mutu himutu mumanga-na osena, mangana ngwetu tu-kemike mutu himutu wamuhwi-la kumeso aKalunga hakulikatanaKulishitu. 29 Shikaho ngu-li nakuzata chikuma, nakuliha-kaho ami lyavene nge omu jayangolo jenyi jakungukafwako,jize jili nakuzata chikuma muliami.

2 Mwomwo ami ngunasakengwami mutachikize omu

nguli nakuhundangana chikumahali enu, nahali vaze vali kuLau-chiseya, nahali vosena vaze ka-nda vachingumonengaho lyehi.2 Ngunasake ngocho manganamichima yavo vayivendejeke,nakuhasa kulinunga kanawa ha-mwe muzangi, mangana vahase

357 Vyuma vyajila vanavisolola WAVAKA-KOLOSE 1:17–2:2

Page 361: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

kupwa naluheto lwosena lwaku-fuma hakunangakana chavo va-vafwelelesa, manganavapwenganachinyingi chakwoloka cha-kutachikiza vyuma vyajila vya-kusweka vyaKalunga, vikikovene Kulishitu. 3 Muli ikiyemukiko vasweka kanawa luhetolwosena lwamangana nachinyi-ngi. 4 Ami nguli nakuhanjikangocho mangana kuzeneke ku-pwa umwe mwamitangisa nama-zu achilembekeshi. 5 Chikupuvene kangweshi nayenu hamwekumujimbako, oloze nguli na-yenu hamwe mushipilitu, kahangunawahilila hakumona kulo-nga chenu nakuzama chalufwe-lelo lwenu muli Kulishitu.

6 Nganomu munetavila Kuli-shitu Yesu Mwata wetu, shika-ho tambukenunga lika mukuli-kata naikiye, 7 muvakuzami-ka miji muli ikiye, muvakutu-nga muli ikiye kaha nawa muva-kuzama mbe mulufwelelo nga-na muze vaminangwile, naku-supuka nalufwelelo hakuvulukamazu akusakwilila.

8 Mwatela kumona ngwenukakweshi mutu umwe mwami-twala muundungo namanganaakayeko, nakutangisa chamo-komoko nge omu mwaya vilikavyavatu, nge omu mwaya vyu-ma vyamaputukilo vyakaye, olo-ze keshi nge omu atwala Kuli-shituko. 9 Mwomwo kuzalili-la chosena chaukalunga chatwa-ma muli ikiye. 10 Ngocho enumunapu muvakuzalilila kuhichi-la muli ikiye, uze apwa mutwewajifulumende josena namawa-ta osena. 11 Hakupwa nauso-ko naikiye, nayenu nawa vamiji-hanyine nakujihana chakuzene-ka kuzachisa mavoko hakuzu-la mujimba wamusonyi. Enu va-

mijihanyine nakujihana chakuliKulishitu. 12 Mwomwo enuvamifunjile naikiye hamwe mu-lumbapachiso lwenyi, kaha ku-hichila muli ikiye, nayenu nawavamisangwile naikiye hamwehakufwelela chenu mumilimoyangolo yaKalunga, uze amusa-ngwile kuvafu.

13 Kaha nawa, numba tuhumwapwile muvakufwa muvili-nga vyenu vyakuhingika, na-muulima wamusonyi wenu, olo-ze Kalunga amilingishile kupwamuvavatonyi naikiye hamwe.Kaha mulikoji lyenyi atukoneke-lele vilinga vyetu vyakuhingikavyosena 14 nakujimbanganamukanda wakusoneka namavo-ko uze wapwile najishimbi, uzewakutwimanyina etu nakole.Ikiye naufumisako hakuupapa-lila hachitondo chakuyanjishila.15 Ikiye nazulu jifulumende na-mawata uselesele, nakuwasololahatoma mwavatu vakufungulu-ka, nakwiza navomuchendo cha-vaka-kufungulula vaze vali na-kulisamba hakufungulula vatukana nachitondo chakuyanji-shila.

16 Shikaho kanda nakupwamutu mwamisopesa havyumanamulya nakunwa, chipwe kuta-lisa kukulama chiwanyino, chi-pwe chilika chakumweka cha-kakweji, chipwe chasambatako.17 Vyuma kana vinapu muvwi-mbimbi wavyuma vize vya-pwile nakwiza, oloze vyuma vi-vene vinapu vyakuli Kulishitu.18 Kanda nakupwa mutu mwa-mihonesa kutambula fweto ye-nuko, uze evwila kuwaha kuli-nyisa chamakuli, nakulemesachavangelo, “nakukava” vyumavize namono. Mutu kana nali-vwimbi tuhu chamokomoko ha-

WAVAKA-KOLOSE 2:3-18 Vaka-kutangisa. Jishimbi 358

Page 362: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

vishinganyeka vyenyi vyakumu-sonyi, 19 kaha keshi nakulinji-lila kuli uze apwa mutweko, uzekuhichila muli ikiye mujimbawosena uli nakutambwila vyu-ma vyasakiwa nakuunungasanakanawa hamwe namanungililoawo najindasa jawo, nakuulingi-sa ukule hakuukulisa kuli Kalu-nga.

20 Kachi nge mwafwile naKu-lishitu hamwe kuvyuma vyama-putukilo vyakaye, ikaze muli na-kuyoyela kwijiva nge muchilimukaye, hakuliluula lika enu va-vene kujishimbi jakwambangwavo, 21 “Kanda kumbatachumako, chipwe kumakila chu-mako, chipwe kukwata kuchu-mako,” 22 vyuma vize vyejikunonganga nge vanavizachisalyehi? Vyuma kana vyaya mwa-ya jishimbi javatu nakunangu-la chavo. 23 Numba tuhu vyu-ma kanevi vyasoloka nge vya-mangana mukulemesa chakuli-takila mutu ivene, namukulinyi-sa chamakuli, namukuyanjisachikumamujimba, vikiko kavye-shi vyavilemuko numba vihasekufungulula vyuma wafwila mu-sonyi.

3 Shikaho, kachi nge vamisa-ngwile naKulishitu hamwe,

kaha twalenuho lika kutonda-nga vyuma vyamwilu, muze Ku-lishitu natwame kulivoko lya-chilyo lyaKalunga. 2 Hake-nu vishinganyeka vyenu ku-vyuma vyamwilu, keshi ku-vyuma vyahamavuko. 3 Mwo-mwo enu mwafwile, kaha kuyo-ya chenu vanachisweke naKuli-shitu hakulikata naKalunga.4 Omu Kulishitu navakamusolo-la, ou apwa kuyoya chetu, naye-nu nawa navakamisolola naikiyehamwe muupahu.

5 Shikaho, jihenu vilyo vye-nu vyamujimba vize vili hamavuvyakufwilaujila, namajilo, nape-ha yakulisavala, navyuma vya-vipi, nachipululu, chikiko kule-mesa makombelo. 6 Mwomwoyavyuma kanevi, shikahoutenu waKalunga uli nakwi-za. 7 Omu mukiko mwalingile-nga nayenu nawa mukatwami-no kenu kakunyima. 8 Olozejino mwatela kuseza vyuma vyo-senevi, utenu, namatoto, naupi,nahanjikiso yakasautu, nama-zu aunyengwe mukanwa kenu.9 Kanda kulyonganga navakwe-nuko. Zulenu utu wamwaka na-vilinga vyawo, 10 kaha vwale-nu utu wauhya, uze vali naku-lingisa kupwa wauhya kuhichi-la muchinyingi chakwoloka, wa-kuya mwaya chifwanyisa chaya-Uze autangile. 11 Kaha muki-ko kamweshi kaHelase, chipwekaYuleya, chipwe ungalami, chi-pwe ulima, chipwe muka-lifu-chi lyeka, chipwe Sukute, chi-pwe ndungo, chipwe muka-kuli-hehwako, oloze Kulishitu napuvyuma vyosena, kaha atwamamuli vosena.

12 Ngocho, hakupwa muvatuasakula Kalunga, vajila, vazeazanga, vwalenu muchima wa-keke, nalikoji, nakulinyisa, na-kuvova, nakutalilila chikoki.13 Twalenuho lika kwitavilangatutenga twavakwenu, nakuliko-nekelanga navakwenu namuchi-ma wakusuuluka numba tuhumutu umwe ali nachuma chi-mwe chakumulingisa ayayavalehali mukwavo. Nge muzeYehovaamikonekelele namuchima wa-kusuuluka, nayenu mwatela ku-linga mwomumwe. 14 Olozekuvyuma vyosenevi, vwalenu-nga zangi, mwomwo yikiko yeji

359 Kulinyisa chamakuli WAVAKA-KOLOSE 2:19–3:14

Page 363: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

kununganga vatu hamwe mujilayakukupuka.

15 Kaha nawa, kuunda cha-Kulishitu chiyulenga mumichi-ma yenu, mwomwo kukuundakana kukikovene vamisanyikili-le mumujimba umwe. Kaha so-lolenunga kusakwilila chenu.16 Mazu aKulishitu atwame-nga muli enu akulisala, nakumi-nehela mangana osena. Twale-nuho lika kulinangulanga nava-kwenu nakulikolezezanga naji-samu, namyaso yakwalisa Kalu-nga, namyaso yakushipilitu ya-kwimba nakukokweza, nakwi-mbanga myaso mumichimayenukuli Yehova. 17 Kaha vyesho-vyo namulinga mumazu chipwemuvilinga, vilingenunga vyose-na mulijina lyaMwata Yesu, na-kumusakwilila Kalunga Setukuhichila muli ikiye.

18 Enu mapwevo, liluulenu-nga kumalunga jenu, nganomuchatela muli Mwata. 19 Enumalunga, twalenuho lika kuza-nganga mapwevo jenu, kandakuvakwachilanga chikuma ma-totoko. 20 Enuvana, ononoke-nunga kuli visemi jenu muvyu-ma vyosena, mwomwo echi che-ji kwivwisanga kuwaha muliMwata. 21 Enu masevo, ka-nda namusowangizanga vanavenuko, mangana vazenekengakuhomba. 22 Enu vandungo,ononokenunga muvyuma vyose-na kuli vakaka jenu, keshi na-kuzata mangana ngwenu va-vimone, nge mwavaka-kwivwi-sa vatu kuwahako, oloze namu-chima wamwenemwene, nakwi-vwa woma Yehova. 23 Kahavyeshovyo muli nakulinga, viza-tenunga namwono wosena, ngekumuzachilaYehova, keshi vatu-

ko, 24 mwomwo munatachiki-za ngwenu kuli Yehova kukikonamukatambula uswana kupwafweto yenu. Zachilenunga Mwa-ta, Kulishitu. 25 Pundu vene,mutu uze eji kulinganga vyumavyakuhenga navakamufweta ha-vyuma vyakuhenga alingilenga,kaha kaveshi kukatala mutu ku-mesoko.

4 Enu vakaka javo, lingenu-nga mwakwoloka kaha nawa

mwakutamo kuli vandungojenu, hakutachikiza ngwenu na-yenu nawa muli naKaka yenumwilu.

2 Lombenunga naluzema, na-kupwa lika vakuvanguluka ha-kulomba nakusakwililanga.3 Kaha tulombelenungako na-yetu nawa, mangana Kalungaatusokolwele chikolo twambu-lule mazu, mangana tuvilikevyuma vyajila vyakusweka vya-kuvuluka Kulishitu, vize venevanangukashila mumalenge;4 mangana nguvilumbununekanawa nge omu ngwatela kuvi-lumbununa.

5 Twalenuho lika nakutambu-ka mumangana kumeso avazevali kuweluka, nakuzachisangakanawa lwola lwenu. 6 Mazuenu apwenganga akukokwezashimbu yosena, akutova mu-ngwa, mangana mutachiki-ze omu mwatela kukumbulwilamutu himutu.

7 Ndumbwami ngwazangaTukiku, uze apwa muka-kuza-ta wakushishika, kaha nawamukwetu ndungo muli Mwata,mwakamijimbwila vyosena vi-nasolokanga hali ami. 8 Ngulinakumutuma kuli enu manganamutachikize omu tuli, manga-na avendejeke michima yenu.

WAVAKA-KOLOSE 3:15–4:8 Lombenunga naluzema 360

Page 364: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

1 Ami Paulu nguli hamwe na-Shilivanu naChimoteu, kaha

nguli nakusonekela chikungu-lwilo chavaka-Tesolonyika vazevalikata naKalunga Setu na-Mwata Yesu Kulishitu:

Kuli enu kupwenga likoji lyali-nene nakuunda.

2 Tweji kumusakwililangaKalunga shimbu yosena haku-mivulukanga enu muvosena mu-kulomba chetu, 3 mwomwoetu katwavulyama milimo yenu

yakushishikako, nakukilikitachenu chazangi, nakukakachilachenu mwomwo yalutalililo lwe-nu lwakumutalilila Mwata wetuYesu Kulishitu kumeso aKalu-nga ketu, Setu. 4 Mwomwoenu vandumbwetu vazanga kuliKalunga, etu tunatachikiza ku-sakula chenyi amisakula enu,5 mwomwo mujimbu wamwazauze tweji kwambululanga kawe-jile kuli enu namazu amukanwakahako, oloze wejile nangolo

MUKANDA

WAVAKA-TESOLONYIKAWAKULIVANGA WAKULI KAPOSETOLO PAULU

cccdccc

9 Ikiye naOneshimu, ndumbwa-mi wakushishika ngwazanga,uze afuma kuli enu, navakami-lweza vyuma vyosena vili naku-soloka kuno.

10 Alishitaku mukwetu fu-nge namimeneka, naMako nawa,musonyi waMbalanape nami-meneka, (uze ngwamituminyi-ne mazu ngwami mumutambu-le kanawa nge mweza kuli enu,)11 naYesu nawa ou vavulukangwavo Yushitu, vaze vapwa va-kuli vangalami. Avavakivo kahavakwetu mutwazachila mili-moyawanganawaKalunga, kahavanapu vaka-kunguvendejeka.12 Epafwase, ndungo yaKulishi-tu Yesu, uze afuma kuli enu, na-mimeneka. Ikiye eji kulihaka-ngaho shimbu yosena nakumi-lombelako enu mukulomba che-nyi, mangana ngwenyi mukema-ne muvamuhwila, nakukunyukamwosena mwaya muchima wa-Kalunga. 13 Mwomwo nangu-

muhanyina unjiho ngwami ejikumihundanganyinanga chiku-ma navaze vali kuLauchiseyanakuHelapole.

14 Luka, chimbuke twazanganamimenekako, naNdemasenawa. 15 Ngumenekelenu va-ndumbwetu vaze vali muLauchi-seya nandumbwami wapwevoNumufwa nachikungulwilo chi-ze chili muzuvo yenyi. 16 Omunamulinga himunatange lyehimukanda uno, wahisenu vyumamangana vakautange nawa ku-chikungulwilo chavaka-Lauchi-seya, kaha enu nawa mukatangeuze naukafuma kuLauchiseya.17 Kaha nawa lwezenu Alakipungwenu: “Nyingililanga manga-na utesemo mulimo uze wetavili-le muli Mwata.”

18 Ami Paulu ngunamimene-ka namazu awa ngunasoneka na-livoko lyami. Anukenunga muzevangukashile mumalenge. Liko-ji lyalinene lipwenga nayenu.

361 WAVAKA-KOLOSE 4:9—WAVAKA-TESOLONYIKA 1, 1:5

Page 365: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

nawa, nashipilitu yajila, nakuku-nyuka chosena, nge omu mwa-tachikiza omu twapwilenga etukuli enu hakusaka kumikafwa.6 Ngocho enu mwapwile jinomuvaka-kutulondezeza etu na-Mwata, hakuwana nge mwetavi-lile mazu nakuwahilila chashipi-litu yajila numba tuhu mwa-pwile mumalwa, 7 kaha mwa-pwile nawa muvakutalilaho kulivaka-kwitava vosena kuMaseto-nya nakuAkaya.

8 Mwomwo keshi nge kuMa-setonya nakuAkaya kaha kuki-ko munevwakanyisa mazu aYe-hovako, oloze lufwelelo lwenumuli Kalunga lunatande naku-vihela vyeka kwosena, ngochokatweshi kuhanjikaho chumanumba chimweko. 9 Mwomwovavene veji kwambululanga likaomu twamiwanyine enu hakava-nga, nomu mwasele makombe-lo enu nakwalumukila kuli Kalu-nga mangana muzachilenga Ka-lunga ou ayoya kaha nawa wa-muchano, 10 nakuvandaminaMwanenyi kufuma mwilu, uzeasangwile kuvafu, ikiye veneYesu uze mwatuyovola kuutenuou uli nakwiza.

2 Chamuchano vene enu va-ndumbwami, enu munata-

chikiza ngwenu kumitambuki-la chetu kachapwile chakulishi-na tuhuko. 2 Mwomwo ngano-mu munatachikiza lyehi ngwe-nu, omu twalingile hitunaya-nde lyehi nakutusaula muFwili-pi, twomikile muli Kalunga ketunakumilweza mujimbu wamwa-za waKalunga halwola luze lwa-kutufumbukila. 3 Mwomwokulembelela chetu tweji ku-milembelelanga kacheshi cha-kuvishinganyeka vyakuhenga-

ko, chipwe chakuvilinga vya-majiloko, chipwe chamakuliko,4 oloze nganomu vanatumonokupwa vakutamo kuli Kalunganakutusela mujimbu wamwa-za, ngocho mukiko vene mutwe-ji kuhanjikilanga, keshi nge na-kwivwisa vatu kuwahako, olozenakumwivwisa Kalunga kuwa-ha uze eji kukekesanga michimayetu.

5 Chikupu vene munatachi-kiza ngwenu, etu katwahanji-kilenga mazu akulambisako,chipwe kulisolola mweka okunyituli namuchima wachipululu-ko, Kalunga ikiye chinjiho che-tu! 6 Kaha etu katwafwilililengwetu vatutohwese kuli vatu,chipwe kuli enu, chipwe kulivekako, numba tuhu mwatele-le kachi kutwenyekela vyavivu-lu hakupwa tuvaposetolo jaKu-lishitu. 7 Oloze twapwile tu-vavavwovu muli enu, ngano-mu pwevo wakwamwisa eji ku-zakamanga kanawa vana venyi.8 Ngocho etu hakumizanga chi-kuma, twasuulukile kumihanamujimbu wamwaza waKalunga,namyono yetu nawa, mwomwotwamizangile chikuma.

9 Chikupu vene enu vandu-mbwetu, munanuka kukilikitachetu nakufulyangila chetu. Etutwazachilenga ufuku namusanamangana tuzeneke kupwa chite-li chachinene hali minenu umweomu twamyambulilile mujimbuwamwaza waKalunga. 10 Enumunapu muvinjiho, naKalunganawa napu chinjiho omu twa-pwile vakulyononona, vakwolo-ka, vakuhona chuma chakutu-hanyina mulonga kuli enu vaka-kwitava. 11 Enu munatachiki-za kanawa ngwenu etu twamile-

WAVAKA-TESOLONYIKA 1, 1:6–2:11 Kulihenda kumakombelo 362

Page 366: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

mbelelenga, nakumivendejeka,nakumilweza unjiho, nganomusevo eji kulinganga kuli vanave-nyi, 12 mangana mutambuke-nga muze mwatela kuli Kalungauze ali nakumisanyika mwingi-le muwangana wenyi namuupa-hu wenyi.

13 Shikaho nayetu nawa twejikumusakwililanga Kalunga cha-kuzeneka kulitwamina, mwo-mwo omu mwatambwile mazuaKalunga aze mwevwile kulietu, kamwawetavilile nge hima-zu avatuko, oloze nge himazuaKalunga, nganomu vene apwa,aze ali nakuzata nawa muli enuvaka-kwitava. 14 Mwomwoenu vandumbwami, enu mwa-pwile muvaka-kulondezeza vi-kungulwilo vyaKalunga vyamu-Yuleya vize vyalikata naKulishi-tu Yesu, mwomwo nayenu nawamwayanjiwile navihuli vyakufu-ma kuli vaka-lifuchi lyenu, ngevize vali nakumona navakivokuli vaYuleya 15 vaze vajihileMwata Yesu, navapolofweto, na-kutuyanjisa etu nawa. Kahanawa, kaveshi nakumwivwisaKalunga kuwahako, oloze valinakuhonesa vyuma vize navi-nganyalisavatu vosena, 16 ha-kuwana nge vali nakutukanyisakuhanjika kuvatu vakumafuchieka vaze tuli nakusaka ngwetuvakavalwile. Ngocho vali naku-zalisa chesekelo chajishili javo.Oloze utenu wenyi uneza jinohali vakivo.

17 Enu vandumbwetu, omuvatuhandwile kuli enu haka-tando kakandende (kumujimbakaha keshi nge kumichima yetu-ko) twakilikichile chikuma ma-ngana ngwetu tumimone kume-so, mwomwo twafwililile vene

kumimona. 18 Shikaho twasa-kile ngwetu twize kuli enu; kahaami Paulu ngwasakile kwiza ka-fwe mapapa kavali, oloze Sata-na akikile mujila yetu. 19 Unolutalililo lwetu luka, chipwekuwahilila chetu chika, moko-moko muchama wetu wakulisa-shilaho kumeso aMwata wetuYesu hakupwako chenyi uka?Uno kumana keshi yenuko nyi?20 Chikupu vene, enu yenu upa-hu wetu, yenu kuwahilila chetu.

3 Ngocho omu twahonene ku-unda muchima, twamwene

ngwetu nachiwaha tuchitwamevene kuno kuAtene uka wetu;2 kaha twatumine Chimoteu,ndumbwetu nawa, muka-kuza-chila Kalunga mumujimbu wa-mwaza wakuvuluka Kulishitu,mangana amijikijise, nakumi-vendejeka halufwelelo lwenu,3 mangana kuzeneke kupwamutu mwachikima namalwakana awa. Mwomwo enu muna-tachikiza ngwenu, etu katweshikuhasa kulihenga vyuma kane-viko. 4 Mwomwo numba veneomu twapwilenga nayenu, twa-milwezelenga chimweza ngwe-tu etu natukamona malwa, kahaomu mukiko vene muchinasolo-ka nganomu munatachikiza na-yenu. 5 Shikaho, omu ngwa-honene kuunda muchima, ngwa-tumine mutu mangana ngwa-mi ngutachikize kushishika che-nu, ngwami pamo Muka-kwese-ka namyeseka lyehi, kaha kuki-likita chetu pamo chinayi mwa-mokomoko.

6 Oloze Chimoteu hakikoneza jino kuli etu kufuma kulienu, kaha natwambulila mu-jimbu wamwaza wakushishi-ka chenu nazangi yenu, kaha

363 Kutambuka mwatela WAVAKA-TESOLONYIKA 1, 2:12–3:6

Page 367: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

ngwenyi mweji kutwanukangachikuma shimbu yosena, kahamwafwila kutumona ngano-mu twafwila etu nawa kumimo-na enu. 7 Shikaho enu vandu-mbwetu, numba tuhu tuli naku-mona vihuli namalwa, oloze tu-napu vakuvendejeka mwomwoyayenu nakushishika chenumweji kusololanga. 8 Etu tu-nakwate ngolo mwomwo mune-mana mbe muli Mwata. 9 Nyi-ze kusakwilila muka natumusa-kwilila Kalunga hali enu haku-wahilila chosena echi tuli na-kwivwa hali enu kumeso aKalu-nga ketu, 10 oku nawa ufukunamusana tuli nakulomba muji-la yakulembelela, omu tuli na-kufwila chikuma ngwetu tumi-mone kumeso enu, nakutesamovyuma vize vinalihono kulufwe-lelo lwenu?

11 Jino Kalunga ketu, iveneSetu, naMwata wetu Yesu, va-tuwahishile jila yetu yakwi-za kuli enu. 12 Kaha nawa,Mwata amilingise mutohwenganakumbwambumuka nazangiyenu yakulizanga navakwenunavatu vosena, nganomu twe-ji kulinganga nayetu kuli enu;13 mangana azamisenga michi-ma yenu mbe, muzeneke chumachakumihanyina mulonga, mu-vajila kumeso aKalunga ketu,Setu, halwola lwakupwako cha-Mwata wetu Yesu navaka-kujilajenyi vosena hamwe.

4 Kukuminyinako enu vandu-mbwetu, nge muze vene

mwatambwile jindongi kulietu jamwakutambukila manga-na mwivwise Kalunga kuwa-ha, (nganomu vene muli nakuta-mbuka) tunamilombo nakumile-mbelela muli Mwata Yesu ngwe-

tu mutwaleho lika kulinganga-mo chikuma. 2 Mwomwo enumunatachikiza jindongi jize twa-mihanyine jakuli Mwata Yesu.

3 Mwomwo omu mukikomwaya muchima waKalungangwenyi mupwenga muvajila,nakulihenda kuujila. 4 Mutuhimutu atachikize mwakulami-na mujimbawenyi ivene mukuji-la namukavumbi, 5 keshi mu-kufwila peha yakulisavalako,ngana mwavaka-mafuchi vazevahona kutachikiza Kalunga.6 Kanda nakupwa mutu atelakuheta kuseteko yakuvulumu-na nakulinga ndumbwenyi mwa-mupi hachihande kanechiko,mwomwoYehova eji kuzangami-sanga havyuma vyosenevi, ngemuze twamilwezele chimwezanakumyambulila kanawaunjiho.7 Mwomwo Kalunga katusanyi-kilile kumajiloko, oloze atusa-nyikilile kukujila. 8 Ngochojino, ou mwaleununa keshi na-kuleununa mutuko, oloze ali na-kuleununa Kalunga uze eji ku-mihananga shipilitu yenyi ya-jila.

9 Oloze hakuvuluka zangi ya-undumbu, kamweshi nakusa-kiwa kumisonekela chekako,mwomwo enu vaminangula lye-hi kuli Kalunga kulizanganganavakwenu. 10 Kaha muli na-kulingangamo vene kuli vandu-mbwenu vosena vaze vali ku-Masetonya kwosena. Oloze enuvandumbwetu, tunamilembele-la ngwetu mutwaleho lika kuli-ngangamo chikuma. 11 Fwi-lenunga kutwama mukuliunji-ka, nakuhaka mangana kuvyu-ma vyenu, nakuzata namavokoenu ngana muze twamilweze-le; 12 mangana mutambuke-

WAVAKA-TESOLONYIKA 1, 3:7–4:12 Kulikolezeza. Ujila 364

Page 368: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

nga mwamwenemwene kumesoavatu vaze vali kuweluka, kahamuvakuzeneka kukalikiza chu-ma numba chimwe.

13 Kaha nawa enu vandu-mbwetu, etu katwasakile ngwe-tu muhone kutachikiza vyavazevali nakusavala tulo twakufwa-ko; mangana muzeneke kulisho-na nge omu valinga vatu vekavaze vahona lutalililo. 14 Ka-chi nge tunafwelela ngwetuYesuafwile kaha nawa asanguka lye-hi, ngocho navaze nawa vanasa-vala tulo twakufwa muli Yesu,Kalunga mwakavaneha chekanaikiye hamwe. 15 Mwomwoechi chikiko natumilweza kwe-seka namazu aYehova ngwetu,etu vavatonyi natuyoyanga pa-langa nakukupwako chaMwata,katweshi kukalivanga kulutwelwavaze vanasavala lyehi tulotwakufwako; 16 mwomwo ive-ne Mwata mwakafuma mwilunamutambi wangolo, nalizu lya-kangelo wakulitulaho nalune-ta lwaKalunga, kaha vaze vana-fwila muli Kulishitu navakaliva-nga kusanguka. 17 Kufuma-ho, etu vavatonyi tuchili naku-yoya, navakatuhukula mumavwinavakivo hamwe nakuliwananaMwata mupeho; kaha natuka-pwanga naMwata shimbu yose-na. 18 Ngocho livendejekenu-nga navakwenu namazu awa.

5 Jino enu vandumbwetu, ha-kuvuluka lwola najingonde,

kamweshi nakusakiwa kumiso-nekela vimweko. 2 Mwomwoenu vavene munatachikiza ka-nawa ngwenu likumbi lyaYeho-va nalikeza ngana mwamwiji na-ufuku. 3 Heshoho navambilangwavo: “Kuunda namukingo!”kaha kunongesa chakuvakasu-

muna hinachivawana hahazevene, nganomu misongo yakuse-ma nayilendumukila pwevo alinajimo; kaha chikupu vene kave-shi kukachinako. 4 Oloze enuvandumbwetu, enu kamweshimumilima numba likumbi lize li-kamikasumune nge omu nali-kasumuna vejiko, 5 mwomwoenu muvosena munapu muvanavamumunyi, muvana vamusana.Etu katweshi tuvaka-ufukuko,chipwe tuvaka-milimako.

6 Shikaho jino, kanda natusa-vala tulo nge omu valinga vatuvekako, oloze tutonenunga na-kulama uhashi wetu waku-shinganyeka kanawa. 7 Mwo-mwo vaze veji kusavalanga tulokakavulu veji kusavalanga na-ufuku, kaha vaze veji kupenda-nga, kakavulu vapenda naufu-ku. 8 Oloze etu vaka-musana,tulamenunga uhashi wetu wa-kushinganyeka kanawa, omu tu-navwale lyehi chipwiko chaku-kinga hatulo chalufwelelo naza-ngi, nalitepa lyakukola lyalutali-lilo lwaulwilo; 9 mwomwo Ka-lunga katusakwile ngwenyi tu-kamone utenuko, oloze ngwe-nyi tukamone ulwilo kuhichilamuli Mwata wetu Yesu Kulishi-tu. 10 Yesu atufwililile manga-na ngwenyi, numba tutona, nu-mba tusavala tulo, tukayoyenganaikiye hamwe. 11 Shikaho li-kolezezenunga navakwenu, na-kulitunganga nawa navakwenunganomu vene muli nakulinga.

12 Jino enu vandumbwetu tu-namilembelela ngwetu, vumbi-kenunga vaze vali nakuzata chi-kuma muli enu, vaze vali naku-mitwaminyina muli Mwata na-kumihuhumunanga; 13 kahavavumbikenunga chikumakuma

365 Kufwa muli Kulishitu WAVAKA-TESOLONYIKA 1, 4:13–5:13

Page 369: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

1 Ami Paulu nguli hamwe na-Shilivanu naChimoteu, kaha

nguli nakusonekela chikungu-lwilo chavaka-Tesolonyika chizechalikata naKalunga Setu, na-Mwata wetu Yesu Kulishitu:

2 Kuli enu kupwenga likojilyalinene nakuunda vyakuli Ka-lunga Setu naMwata Yesu Kuli-shitu.

3 Enu vandumbwetu, shimbuyosena twatwama nachilika cha-kumusakwililanga Kalunga halienu. Echi chinapu chakutamo,mwomwo lufwelelo lwenu lulinakuya nakutohwa chikuma,kaha zangi yenu muvosena ya-kulizanga navakwenu yili naku-tohwa. 4 Ngocho, tweji kulisa-sanga hali enu kuvikungulwilo

MUKANDA

WAVAKA-TESOLONYIKAWAMUCHIVALI WAKULI KAPOSETOLO PAULU

cccdccc

nazangi mwomwo yamilimoyavo. Twamenunga mukuundanavakwenu. 14 Kaha nawaenu vandumbwetu tunamile-mbelela ngwetu, huhumunenu-nga vatu valiwayanga, hanjike-nunga nakuvendejeka kuvatuvaze vanahombo, vakwachise-nungako vaze vanahehela, ta-lililenunga chikoki vatu vose-na. 15 Nyingililenunga, kandanakupwa umwe mwahungasanaupi naupi kuli mutuko, oloze shi-mbu yosena fwilenunga kulingavyuma vyamwaza kuli vakwenunakuli vatu vosena.

16 Wahililenunga shimbu yo-sena. 17 Lombenunga shimbuyosena. 18 Sakwililenunga ha-vyuma vyosena mwomwo omumukiko mwaya muchima wa-Kalunga hali enu muli Kulishi-tu Yesu. 19 Kanda namujimakakahya kashipilituko. 20 Ka-nda namulumbilisa upolofwe-toko. 21 Kekesenunga vyumavyosena; linjililenunga kuvyu-

ma vyamwenemwene. 22 Li-hendenunga kukuhuka chosena.

23 Kaha Kalunga wakuu-nda amilingise kupwa muvaji-la mwosena. Kaha enu vandu-mbwetu, lamenu shipilitu yenu,namwono wenu, namujimbawenu kupwa vyalambwe mwo-sena, vipwenga nawa vyaku-zeneka chuma chakuvihanyi-na mulonga halwola lwakupwa-ko chaMwata wetuYesu Kulishi-tu. 24 Ou ali nakumisanyikaapwa wakushishika, kaha kuva-nga akalingemo vene.

25 Enu vandumbwetu, twale-nuho lika nakutulombelako.

26 Vamenekenu vandumbwe-tu vosena nakulisweswenya cha-jila.

27 Ngunamihane chilika mu-lijina lyaMwata ngwami muta-nge mukanda uno kuli vandu-mbwetu vosena.

28 Likoji lyalinene lyaMwatawetu Yesu Kulishitu lipwenganayenu.

VAKA-TESOLONYIKA 1, 5:14—VAKA-TESOLONYIKA 2, 1:4 366

Page 370: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

vyaKalungamwomwoyalukaka-chila lwenu nakushishika chenumuluyando lwenu lwosena na-malwamuli nakumona. 5 Vyo-senevi vinapu unjihowakusololachiyulo chaKalunga chakwolo-ka, manganavakamimone ngwa-vo mwatela wangana waKalu-nga, ou vene muli nakuyanjila.

6 Mwomwo chinoloka kuliKalunga kuvashishishilamo ma-lwa vaze veji kuminehelangamalwa. 7 Oloze enu muli na-kumona malwa, Kalunga mwa-kaminokesa nayetu hamwe, ha-lwola lwakusolola Mwata Yesukufuma mwilu hamwe nava-ngelo jenyi vangolo 8 mumi-langi yakakahya, hakuzanga-misa vaze vazeneka kutachi-kiza Kalunga, navaze vanaka-ne kwononoka kumujimbu wa-mwazawakuvuluka MwatawetuYesu. 9 Vatu kana ava navaka-vazangamisa nakunongesa cha-haya myaka yosena, nakuva-fumisa kumeso aMwata naku-upahu wangolo jenyi, 10 omumwakeza mangana vakamuto-hwese muli vaka-kujila jenyi, na-kumukomoka halikumbi kanalize kuli vosena vaze vasolwelelufwelelo, mwomwo mwetavilileunjiho uze twamyambulilile.

11 Shikaho tweji kumilombe-langako shimbu yosena manga-na ngwetu, Kalunga ketuamimone kupwa vakutamo kuliechi kusanyika chenyi amisa-nyika, kaha mungolo jenyi ali-nge mwamwenemwene mwose-na muze evwila kuwaha nakute-samovyuma munalinginga nalu-fwelelo lwenu. 12 Echi china-pu ngocho mangana lijina lya-Mwata wetu Yesu vakalitohwe-se muli enu, kaha enu nawa muli

ikiye, kweseka nomu mwaya li-koji lyalinene lyaKalunga ketunalyeli lyaMwataYesu Kulishitu.

2 Oloze enu vandumbwetu, ha-kuvuluka kupwako chaMwa-

ta wetu Yesu Kulishitu nakutu-kungulwila hamwe kuli ikiye,tunamilombo 2 ngwetu kandanamuluwangana washiwashimuvishinganyeka vyenuko chi-pwe kulizakamina namazu va-hwima, chipwe namazu ahaka-nwa, chipwe namukanda uze na-usoloka kwijiva nge wakuli etu,ngwavo likumbi lyaYehova line-za lyehi.

3 Kanda vamihungumwisanumba hahandendeko, mwo-mwo likumbi kana kalyeshi kwi-za kuvanga chatete kusosolo-ka kulufwelelo chineza, namu-tu waupapwoki nawa vanamuso-lola, uze apwa mwanakunonga.4 Ikiye emana nakole nakuli-zezula helu lyawose vavulukangwavo “kalunga,” chipwe chu-ma chize valemesa, ngocho hi-mwatwama mutembele yaKalu-nga nakulivuluka ivene kupwakalunga. 5 Uno kamweshi na-kwanuka ngwenu ngwamilweze-lenga vyumevi omu ngwapwile-nga nayenuko nyi?

6 Ngocho munatachikiza jinochize chinapu chika-kutangikamutu waupapwoki, mangana va-kamusolole halwola lwenyi lwa-tela. 7 Chamuchano vene, ma-ngana akusweka awou upapwo-ki anaputuka lyehi kuzata; olozenawapwanga lika akusweka pa-langa nomu navakamufumisakoou napu muka-kutangika oho-lili. 8 Kaha numba jino uzemutu waupapwoki vakamusolo-le, uze navakanongesa kuli Mwa-ta Yesu nashipilitu yamukanwa

367 Chipapwoki navamusolola WAVAKA-TESOLONYIKA 2, 1:5–2:8

Page 371: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

kenyi nakumwenyeka hakusolo-ka chakupwako chenyi. 9 Olo-ze kupwako chayou mutu wau-papwoki, chaya mwaya kuzatachaSatana namilimo yangolo yo-sena navinjikizo vyamakuli na-vyuma vyakukomwesa 10 na-kuzachisa nawa jijila jakuhonakwoloka jakutangisa vaze valinakuya nakunonga kupwa hi-fweto yakuvashishishilamo,mwomwo kavazangile muchanomangana vavalwileko. 11 Shi-kaho Kalunga echelele kuzatachakuhungumwisa chipwengamuli vakivo, mangana vetavile-nga makuli, 12 mangana vose-na vavasopese mwomwo kaveta-vilile muchanoko, oloze vakivovawahilililenga navilinga vyaku-henga.

13 Oloze, enu vandumbwetuvazanga kuli Yehova, etu tulinachilika chakumusakwilila-nga Kalunga shimbu yosena halienu, mwomwo kufuma kukupu-tuka Kalunga amisakwilile ku-ulwilo hakumijilika nashipilituyenyi, nahakufwelela chenu mu-muchano. 14 Ikiye amisanyi-kilile kuulwilo uno kuhichilamumujimbu wamwaza tweji ku-vilikanga, mangana mutambuleupahu waMwatawetuYesu Kuli-shitu. 15 Ngocho jino, enu va-ndumbwetu, imanenunga mbe,twalenuho lika nakulama vi-lika vize twaminangwile, nu-mba twaminangwilevyo nama-zu ahakanwa, chipwe namuka-ndawetu. 16 Kaha nawa Mwa-ta wetu Yesu Kulishitu naKa-lunga Setu ou atuzangile naku-tuhana kuvendejeka chahayamyaka yosena nalutalililo lwa-mwaza kuhichila mulikoji lya-linene, 17 vavendejeke michi-

ma yenu nakumijikijisa muvi-linga vyamwaza vyosena namu-mazu osena.

3 Kukuminyinako, enu vandu-mbwetu, twalenuho lika na-

kutulombelako, mangana ma-zu aYehova ayenga nakuta-ndawashiwashi, nakuwalisa nga-nomu muli nakulinga nayenunawa; 2 kaha nawa vatuyovo-le kuli vatu vaukenya, vakuhu-ka, mwomwo lufwelelo kalwe-shi kuli vatu vosenako. 3 OlozeMwata apwa wakushishika,kaha mwamijikijisanga naku-mikinganga kuli uze wakuhu-ka. 4 Kaha nawa tunafwelelamuli Mwata hali enu ngwetu,muli nakukavangizanga jindongijetu, kaha namutwalaho lika na-kujikavangiza. 5 Kaha Mwataatwaleho lika nakutalikisa kana-wa michima yenu kuzangi yaku-muzanga Kalunga nakukupwanalukakachila hali Kulishitu.

6 Jino enu vandumbwetu, tulinakumihana jindongi muliji-na lyaMwata wetu Yesu Kulishi-tu ngwetu, musosoloke kuli we-showo ndumbwetu ali nakuta-mbuka muliwayanga keshi omumwaya vilika vize mwatambwilekuli etuko. 7 Mwomwo enu va-vene munatachikiza omu mwa-tela kutulondezeza etu, mwo-mwo katwatwaminenga mujilayaliwayanga muli enu, 8 chi-pwe kulya vyakulya vyamutuchakuzeneka kuvifwetelako.Oloze hakukilikita nakufulya-ngila, twazachilenga ufuku na-musana kuchina kulemuwisaminenu umwe. 9 Keshi ngwa-vo tunahono ngoloko, oloze ma-ngana tulilingise kupwa tuvaku-talilaho kuli enu, mangana mu-tulondezezenga. 10 Mwomwo

WAVAKA-TESOLONYIKA 2, 2:9–3:10 Imanenunga mbe 368

Page 372: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

cccdccc

1 Ami Paulu, kaposetolo ka-Kulishitu Yesu kweseka na-

lushimbi lwaKalunga Mulwilowetu, naKulishitu Yesu ou apwalutalililo lwetu, 2 nguli na-kusonekela ove Chimoteu, ovemwanami wamwenemwene mu-lufwelelo:

Kuli ove kupwenga likoji lyali-nene, nalutetelo, nakuunda vya-kuli Kalunga Setu, naKulishituYesu Mwata wetu.

3 Nge muze ngwakukolezeze-le ngwami utwame muEfwe-su omu ngwapwile kwakamwi-hi nakuya kuMasetonya, muki-

ko munangukukolezeza oholilinawa, mangana ukande vatu va-mwe vahone kunangula vilonge-selo vyeka, 4 chipwe kuhakamichima yavo kuvihande vya-makuli, nakukulava visemunwi-no vyavatu. Vyuma kana vyayamwamokomoko, vyeji kukatula-nga kaha vihula vize navisakiwakuhehwojola, kaha nawa kavye-shi kunehela vatu vyuma vimwevyakuli Kalunga vyakuzamisalufwelelo lwavoko. 5 Chumavanahakilako elu lundongi shi-na mangana tupwenga nazangiyakufuma kumuchima utoma,

MUKANDA

WACHIMOTEUWAKULIVANGA WAKULI KAPOSETOLO PAULU

chipwe omu twapwilenga na-yenu, twapwilenga nakumilwe-za ngwetu: “Kachi nge mutukate kuzata milimo, kaha ka-nda alyako.” 11 Mwomwo tu-nevu ngwavo vatu vamwe mulienu vali nakutambuka mujilayaliwayanga, ngwavo kaveshinakuzata chipwe chachindende-ko, oloze vali nakulingisa mu-vyuma vize kavyeshi vyavoko.12 Vatu vangocho tuli nakuva-hana lundongi elu nakuvalembe-lela muli Mwata Yesu Kulishi-tu ngwetu, vatwamenga mukuli-unjika nakulya vyakulya vyavovize veji kulizachilanga vavene.

13 Mwomwo enu vandu-mbwetu, enu kwenu kanda na-muzeya kulinganga mwamwaza-ko. 14 Oloze kachi nge mutuumwe mwakana kwononoka ku-

mazu etu ali mumukanda uno,munyingililenu mutu kana na-kulitwamina kulikatanga ne-nyi mangana evwenga sonyi.15 Chipwe ngocho, kanda ku-mumonanga nge muka-koleko,oloze twalenuho lika nakumuhu-humuna hakupwa ndumbwetu.

16 Jino ivene Mwata wakuu-nda amihanenga kuunda lwo-la lwosena muvyuma vyosena.Mwata apwenga nayenu muvo-sena.

17 Ami Paulu ngunamimene-ka namazu awa ngunasonekanalivoko lyami, kusoneka chizechapwa chinjikizo chamikandayami yosena; omu mukiko mu-ngweji kusonekelanga.

18 Likoji lyalinene lyaMwatawetu Yesu Kulishitu lipwenganayenu muvosena.

369 WAVAKA-TESOLONYIKA 2, 3:11—WACHIMOTEU 1, 1:5

Page 373: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WACHIMOTEU 1, 1:6–2:1 Lombelenunga vatu vosena 370

nahachivezu chamwaza, naha-lufwelelo lwakuzeneka kulyo-nga. 6 Vatu vamwe hakupya-pumuka kuvyumevi, vanahu-ngukila mukuhanjika chamoko-moko. 7 Vakivo vasakavapwe-nga vaka-kunangula jishimbi,oloze vyuma vali nakuhanjika,chipwe evi vali nakwamba na-ngolo ngwavo vyamuchano ka-vyavalumbunukilako.

8 Tunatachikiza jino ngwetuJishimbi japwa jamwenemwenechikalu kaha nge mutu mwajika-vangiza kanawa, 9 hakutachi-kiza ngwenyi jishimbi kana ka-vajikashila mutu wakwolokako,oloze vaze vaupapwoki, vakuli-kanga, vakuhona kumwivwaKalunga woma, navaka-shili, na-vaka-kuhona kulyononona, na-vaka-kujilulula vyuma vyajila,navaka-kujiha masevo, navaka-kujiha manevo, navaka-kujihavatu, 10 navaka-ujila, nama-lunga vaka-kusavala vakwavomalunga, namangwangwa, nava-ka-kwonga, navaka-kulishingamwamakuli, nakala chuma cha-limbalaka nakunangula chachi-kangule, 11 nge mwaya muji-mbu wamwaza waupahu waku-li Kalungawakuwahilila, uze va-nguhanyine ami.

12 Ngunamusakwilila Kuli-shituYesu Mwata wetu ou angu-hanyine ngolo, mwomwoangumwene kupwa nguwa-kushishika hakunguhana mu-limo, 13 numba tuhu kunyi-ma ngwapwilenga ngumuka-kusaula, ngumuka-kuyanjisa,ngumuka-kasautu. Chipwe ngo-cho, vangutetelele mwomwongwavilingilenga hakuhona ku-tachikiza nahakuhona lufwe-lelo. 14 Kaha likoji lyalinene

lyaMwata wetu lyambwambu-mukilile chikuma hali ami nalu-fwelelo nazangi eyi yakuli Kuli-shitu Yesu. 15 Mazu awa ana-tela kuwafwelela, kaha anate-la kuwetavila mwosena, akwa-mba ngwavo: Kulishitu Yesu eji-le mukaye nakulwila vaka-shi-li. Kaha hali ava vaka-shili amiyami ngunaswezemo. 16 Chi-pwe ngocho, vangutetelele ma-ngana Yesu Kulishitu asolwele-ho muchima wenyi wosena wa-kutalilila chikoki hali ami, amivene ngunaswezemo shili, ma-ngana chipwenga chakutalilahokuli vaze navajika lufwelelo haliikiye mangana vakawane kuyo-ya chahaya myaka yosena.

17 Jino kuli Mwangana wa-haya myaka yosena, ou ahonakuya nakupola, ou vahona ku-mona, uka wenyi kaha Kalunga,kuli ikiye kupwenga kavumbinaupahu haya myaka namyaka.Amene.

18 Ove mwanami Chimoteu,elu lundongi ngunakuhanelwonge muze mwayaupolofweto uzevavulukile hali ove, manganautwaleho lika kulwanga jita ya-mwenemwene kuzachisa mazukana; 19 nakulamanga lufwe-lelo nachivezu chamwaza chizevanakane kuli vatu vamwe, na-kuvombesa jino lufwelelo lwavongana mwawato. 20 Hali va-kivo hali naHumeneu naAleke-sande, kaha ngunavahane lyehikuli Satana mangana hakuvaza-ngamisavalinangule kuhona ku-musaulanga Kalunga.

2 Shikaho chatete kuvyumavyosena, nangumikolezeza

ngwami lombelenungako vatuvosena nakulomba chakulembe-lela, nakulomba chosena, na-

Page 374: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

371 Muka-kuwanyisa umwe kaha WACHIMOTEU 1, 2:2–3:4

kulomba chakulilombelako na-vakwenu, nakulomba chakusa-kwilila, 2 hohamwe vene na-vamyangana navosena vazevali muvihela vyavilemu; ma-ngana kuyoya chetu chipwe-nga chakutwama kumatwitwikeke, chakuunda, nakulihanamuvyuma vyaukalunga vyosenanakuhakanga mangana ku-vyuma. 3 Echi chinapu cha-mwenemwene, kaha vachitavi-la nawa kumeso aMulwilo wetuKalunga, 4 uze ajina ngwenyivatu vosena vavalwile, ngwe-nyi, vapwenga nachinyingi cha-kwoloka chakutachikiza mu-chano. 5 Mwomwo kuli Kalu-nga umwe kaha, naMuka-ku-wanyisa nawa umwe kaha mu-kachi kaKalunga navatu, ive-ne mutu, Kulishitu Yesu 6 uzealihanyine ivene kupwa nda-ndo yakulitombola yakusokolavosena—kahechi chikiko na-vakambulula kupwa unjiho ha-lwola lwacho. 7 Mwomwo yau-njiho kanou, vangutongweleami ngupwenga ngumuka-kwa-mbulula kaha nawa ngukapose-tolo—nguli nakuhanjika mwa-muchano, kangweshi nakwonga-ko—ngumuka-kunangula vaka-mafuchi vyalufwelelo namu-chano.

8 Shikaho ngunasake ngwamikuvihela vyosena, malunga va-twaleho lika nakulomba, naku-zundula mavoko ajila, chakuze-neka utenu najipami. 9 Cho-chimwe nawa, ngunasake ngwa-mi namapwevo valiwahisengavavene nauvwalo wakutamokanawa, mukavumbi namuji-la yamangana, keshi namiya-chi yeka nayeka yakuvinda ji-kambuko, chipwe nauluko, chi-

pwe najipelako, chipwe nauvwa-lo wandando yayinene chikuma-ko, 10 oloze shina mujila yizeyatela mapwevo vaze valivulu-ka ngwavo vamwivwa Kalungawoma, chikiko kwamba nge, ku-hichila mumilimo yamwaza.

11 Pwevo alinangulenga mu-uholela nakuliluula chosena.12 Kangweshi kwitavila pwevoananguleko, chipwe kupwa na-ngolo jakuyula lungako, olozeaholenga kulu. 13 MwomwoAlama ikiye watete kutenga, nu-mbanyi vatenge Eve. 14 Kahanawa Alama kavamutangishile-ko, oloze pwevo vamutangishilechikupu, kaha engilile mumulo-nga wakuzomboka lushimbi.15 Chipwe ngocho, mapwevonavapwa vakukingiwa kuhichi-la mukusema chavo vana, chi-kalu kuvanatwaleho lika kutwa-manga mulufwelelo, namuzangi,namukujila, namukushinganye-ka mwamangana nawa.

3 Mazu awa anatela kuwafwe-lela:

Kachi nge mutu ali nakusakakupwa kalama, kaha ali naku-fwila mulimo wamwenemwe-ne. 2 Shikaho kalama atelakupwa wakuzeneka chumachakumuhanyina mulonga, lu-nga ambata pwevo umwe kaha,muka-kulinga vyuma mukwe-sekela, muka-kushinganyekamwamangana, muka-kulingavyuma mukulonga, wachisa-mbo, wakutamo kunangula va-kwavo, 3 keshi muka-kupe-ndako, keshi muka-ukenyako,oloze muka-kwashiwisa muchi-ma, keshi muka-kukokojolako,keshi muka-kuzanga jimbongo-ko, 4 lunga uze eji kutwami-nyinanga vakuzuvo yenyi ivene

Page 375: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WACHIMOTEU 1, 3:5–4:5 Vyuma vyasakiwa kutulama 372

mujila yamwenemwene, uze alinavana vakuliluula, vakuhakachikuma mangana kuvyuma;5 (kachi nge mutu katachiki-jile mwakutwaminyina vakuzu-vo yenyi iveneko, kaha mwahasangachilihi kuzakama chikungu-lwilo chaKalunga?) 6 keshimutu wamuhya mukwitavako,kuchina pamo mwalivwimba na-kwingila mukusopesa chize va-sopesa Liyavolo. 7 Kaha atelanawa kupwa napuho yamwene-mwene kuvatu vakuweluka, ku-china mwengila mukumutolekanamumuheto waLiyavolo.

8 Vaka-kuzachila navakivonawa vatela kuhaka manganakuvyuma, keshi vamalimi avali-ko, keshi vaka-kunwa vinyo vya-vivuluko, keshi vaka-kufwila ji-jila jakulinganyalisa vaveneko,9 vapwenga vaka-kulama vyu-ma vyajila vyakusweka vyalu-fwelelo nachivezu chitoma.

10 Kaha nawa, vatu kanavachatete vaveseke vavamonenge vanatemo, kufumaho va-zate mwavaka-kuzata, hakuwa-na nge kaveshi nachuma chaku-vahanyina mulongako.

11 Mapwevo navakivo nawavatela kuhaka mangana kuvyu-ma, keshi vaka-kuvangila va-kwavoko, vapwenga vaka-kuli-nga vyuma mukwesekela, vaku-shishika muvyuma vyosena.

12 Vaka-kuzachila vapwengamalunga vambata pwevo umweumwe kaha, vaze veji kutwami-nyinanga vana vavo navakuji-zuvo javo mujila yamwenemwe-ne. 13 Mwomwo malunga vazeveji kuzatanga mujila yamwene-mwene, vali nakulitungila vave-ne puho yamwaza, nakuhanjika-nga mujila yakukasunuka kuta-

lisa kulufwelelo lwavo muli Kuli-shitu Yesu.

14 Numba tuhu nguli nakuta-lilila kwiza kuli ove kalinwo-mu, oloze nguli nakukusone-kela vyuma evi, 15 manganange nangushimbula, ove utachi-kize omu watela kutwamina na-vaze vakuzuvo yaKalunga, vazevapwa chikungulwilo chaKalu-nga ou ayoya, chikiko pandakaha nawa nguji yamuchano.16 Chikupu vene, vyumavyajilavyakusweka vyachechi kuliha-na muvyuma vyaukalunga vya-pwa vyavilemu chikuma: ‘Ikiyevamusolwele mumusonyi, vamu-vulukilile kwoloka mushipilitu,asolokele kuli vangelo, vamwa-mbulwile muli vaka-mafuchi, va-mwitavilile mukaye, vamuta-mbwile mwilu muupahu.’

4 Oloze mazu vahwima ambachikupu ngwawo kushimbu

yakulutwe nakukapwa vatu va-mwe navakasosoloka kulufwele-lo hakuhaka michima yavo ku-mazu vahwima akuhungumwi-sa, nakukunangula chavande-mone, 2 nakumakuli avatuvaka-kwonga, vaze vali navive-zu vyaviveza nge vyakwocha na-chikungo chakakahya. 3 Vaki-vo veji kukanyisanga vatu ku-limbata, nakulweza vatu vali-hende kuvyakulya atengele Ka-lunga ngwenyi vaze vali nalu-fwelelo, vaze nawa vatachikizakanawa muchano vavilyenganakusakwilila. 4 Mwomwovyuma vyosena atenga Kalungavyapwa vyamwenemwene, kahakakweshi chuma chimwe vatelakukanako, kachi nge vanachita-mbula nakusakwilila, 5 mwo-mwo vanachijilika namazu aKa-lunga nahakuchilombela.

Page 376: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

373 Kuhana vyasakiwa kutanga WACHIMOTEU 1, 4:6–5:8

6 Hakuvahuhumuna vandu-mbwetu namazu awa, naupwa-nga umuka-kuzata wamwene-mwene waKulishitu Yesu, waku-zala kanawa namazu alufwelelo,nawawa akunangula chamwe-nemwene echi unakavangiza-nga kanawa. 7 Kaha kana vi-hande vyamakuli vyakujilulukange vize veji kwambululanga tu-shinakaji vamapwevo. Oloze li-longesenga ove lyavene naku-fwila kulihana muvyuma vyau-kalunga. 8 Mwomwo kulilo-ngesa chakumujimba cheji ku-nganyalisanga chindende kaha;oloze kulihana muvyuma vya-ukalunga cheji kunganyalisangamuvyuma vyosena, mwomwochikwechi lushiko lwakunehakuyoya choholyapwa nachizenachikeza kulutwe. 9 Mazukana anatela kuwafwelela, kahaanatela kuwetavila mwosena.10 Shikaho tuli nakuzachila na-ngolo nakulihakaho chikuma,mwomwo tunajiki lutalililo lwe-tu hali Kalunga ou ayoya, ouapwa Mulwilo wavatu vosena,chikumanyi wavaze vakushi-shika.

11 Twalaho lika kuvahanangajishimbi eji, nakuvanangulanga.12 Kanda valumbilisa ukwezewove kuli mutu numba umwe-ko. Oloze pwako uwakutalilahokuli vaka-kushishika, namuku-hanjika, namutwamiso, namuza-ngi, namulufwelelo, namukuto-ma. 13 Twalaho lika nakuliha-kaho kutangilanga kumeso ava-tu, nakulembelelanga vakwenu,nakunangulanga palanga nomunangwiza. 14 Kanda uhumbu-la wana uli muli ove uze vaku-hanyine kuhichila muupolofwe-to uze wahanjikile hali ove omu

lizavu lyavakulwane lyakuna-ngikile mavoko avoko. 15 Hu-nanana havyuma evi; lingise mu-vikikomangana kuzovoloka cho-ve vachimone kuli vatu vose-na. 16 Hakanga muchima kuliove lyavene nakukunangula cho-ve nawa. Kakachilanga kuvyu-mevi, mwomwo hakulinga ngo-cho naulilwila ove lyavene naku-lwila vaze navakwivwilila nawa.

5 Kanda utenukila mukulwa-ne walungako. Oloze mule-

mbelele nge iso, kaha vanyi-ke vamalunga nge vandumbwo-ve vamalunga, 2 vakulwanevamapwevo nge vanoko, vanyi-ke vamapwevo nge vandumbwo-ve vamapwevo namuchima uto-ma wosena.

3 Zakamanga vatuliwe vama-pwevo vaze vanapu chikupu va-tuliwe. 4 Oloze kachi nge pwe-vo watuliwe ali navana, chipwenavazukulu, vakivo valinangulechatete mwakusolwela kuliha-na chavo muvyuma vyaukalu-nga kuli vakuzuvo yavo, naku-hilwishilanga visemi javo nava-kaka javo mapundo, mwomwoechi vachitavila kumeso aKa-lunga. 5 Jino pwevo uze napuchikupu tuliwe, uze nasale mu-kukalikiza, nafwelela muli Kalu-nga, kaha mwatwalaho lika na-kulomba mujila yakulembelelanakulomba chosena naufuku na-musana. 6 Oloze ou nahungu-kila muviseke, nafu lyehi numbatuhu ali nakuyoya. 7 Ngochotwalaho lika kuvahananga eji ji-ndongi mangana vapwenga va-kuzeneka chuma chakuvahanyi-na mulonga. 8 Chikupu vene,kachi nge mutu keshi kuhanavaze venyi vyuma vyasakiwa-ko, chikumanyi vatu vakuzuvo

Page 377: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WACHIMOTEU 1, 5:9-24 Punga kuvatuliwe vavakweze 374

yenyi, kaha mutu kana nakanelufwelelo, ngocho napihi chiku-ma kuhambakana mutu uze na-zeneka lufwelelo.

9 Kaha pwevo watuliwe ounahete mumyaka yakusemuka60 nakuya helu, vamusoneke ku-mukanawamajina avatuliwe, ka-chi nge apwile pwevo lyalungaumwe, 10 kachi nge aya puhokuvilinga vyamwenemwene, ka-chi nge alelele vana, kachi ngeapwilenga nachisambo, kachinge asanyishile vilyachilo vya-vaka-kujila, kachi nge akafwilevaze vayanjiwile, kaha nawa ngeazachilenga milimoyamwazayo-sena.

11 Oloze kanda usoneka vatu-liwe vavana vamapwevo hamu-kanako, mwomwo nge peha yavoyakulisavala yinasangumukanakupwa chimbunji kuli vakivokutalisa kumulimo wakuzachi-la Kulishitu, vakivo veji kusaka-nga kusomboka. 12 Kaha na-vakavasopesa mwomwo vanase-ze lushiko lwavo lwakulivanga.13 Kaha nawa veji kulijilisangakutwama kaha chakuhona kuza-ta milimo, nakunyanya kumazu-vo avatu; enga, kaveshi kukumi-na kaha hakutwama chakuhonakuzata milimoko, oloze veji ku-pwanga vaka-kuyongola vakwa-vo, vaka-kulingisa muvyumavyambala, nakuhanjejeka vyu-ma vize kavatela kuhanjikako.14 Shikaho ngunasake ngwamivatuliwe vavana vamapwevo va-somboke, vaseme vana, valamevakujizuvo javo, mangana vaho-ne kuhana muka-kole kengililokakutusawilaho. 15 Kaha va-mwe vanapyapumuka lyehi na-kukava Satana. 16 Kachi ngepwevo muka-kufwelela ali na-

vatanga jenyi vavatuliwe vama-pwevo, avakafwengako kuchinanavapwa chiteli kuchikungulwi-lo. Mangana chikungulwilo chi-hase kukafwa vatuliwe vaze valichikupu mukukalikiza.

17 Kaha vakulwane vaze vejikutwaminyinanga mujila ya-mwenemwene vatela kuvaha-na kavumbi kakanene, chikuma-nyi vaze veji kuzatanga chiku-ma milimo yakuhanjika nakuna-ngula. 18 Mwomwo chisonekachamba ngwacho: “Kawatela ku-kasa kukanwa kangombe omuali nakuzungula tilikuko,” kahanawa ngwacho: “Muka-kuzataatela kutambula fweto yenyi.”19 Kanda witavila mazu aku-hana mukulwane mulongako,shina kuvanga nge kuli unji-ho wakufuma kuli vinjiho va-vali, chipwe vatatu. 20 Vatuvaze veji kulinganga shili va-hanjikile kumeso avosena naku-pwa chihuhumwishi kuli vose-na. 21 Nangukulweza kumesoaKalunga naKulishitu Yesu na-vangelo vaze vasakula ngwamiulamenga jindongi kaneji chaku-zeneka kujilumbilisa chipwe ku-jimona mwekako.

22 Kanda kunangika washi-washi mavoko ove hali mutuko;chipwe kupwa umuka-kwaza-na mujishili javekako; lilamengaupwenga utoma.

23 Kanda unwanga meya ka-hako, oloze nwakongako natuvi-nyo twatundende mwomwo ya-mujimo lyove nakuviza choveweji kuvizanga kakavulu.

24 Jishili javatu vamwe vejikujitachikizanga kuvatu na-kuvatwala kukuvasopesa haha-ze vene, oloze jishili javatu va-kwavo jeji kusolokanga hato-

Page 378: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

375 Zangi yakuzanga jimbongo WACHIMOTEU 1, 5:25–6:14

ma kulutwe. 25 Ngocho navili-nga vyamwenemwene nawa vejikuvitachikizanga kuvatu, kahavize kavyasolokele hatomakokavyeshi kutwalaho lika kupwavyakuswamanako.

6 Vosena vaze vakashiwa mu-toka yaundungo vamonenga

lika vakaka javo ngwavo vatelakuvahana kavumbi kosena, ma-ngana lijina lyaKalunga naku-nangula chenyi vazeneke ku-visaula. 2 Kaha nawavaze valinavakaka javo vaka-kwitava,kanda navahona kuvalemesa-ko mwomwo ngwavo hivandu-mbwavo. Olozenyi vatela kuva-zachila chikuma mwomwo vazevali nakunganyala kumilimoyavo yamwaza hivakwavo vaka-kwitava, kaha nawa hivandu-mbwavo vazanga.

Twalaho lika kuvanangula-nga vyumevi, nakuvalembelela-nga. 3 Kachi nge mutu mwa-nangulavilongeselovyeka naku-hona kwitavila jindongi jambwe-nde jakuli Mwata wetu Yesu Ku-lishitu, chipwe kunangula chizechaya mwaya kulihana muvyu-mavyaukalunga, 4 kaha mutukana napu wakulivwimba, kahakatachikijile chuma nachimwe-ko. Ikiye afwila kulikokojwesanakulipikila hamazu. Vyumakanevi vyeji kunehanga lushi-ushiu, navikokojola, nahanjiki-so yakasautu, nakulishinganye-kela chachipi, 5 nakulingisavatu vaze valumbuka muvishi-nganyeka, vaze nawa vahonamuchano valipulilenga jipamihavyuma vyavipululu, hakushi-nganyeka ngwavo kulihana mu-vyuma vyaukalunga hijila yaku-wanyinamo nganyo. 6 Chiku-pu vene kulihana muvyumavya-

ukalunga chatwama nanganyoyayinene, chikalu kaha kutu-nasuuluka navyuma tuli navyo.7 Mwomwo katwanehele chumanumba chimwe mukayeko, kahanawa katweshi kufumamo na-chuma chimweko. 8 Ngocho,omu tuli navyakulya navyaku-lifwika, natusuulukanga navyu-ma kana evi.

9 Oloze vaze veji kufwilangakupwa naluheto veji kwingi-langa mucheseko namumuhe-to, namukufwila cheka nache-ka chamokomoko chachipi chi-ze cheji kutwalanga vatumukuvenyeka nakuvanongesa.10 Mwomwo zangi yakuzanga ji-mbongo yinapu mwiji wavyu-ma vyavipi vyosena, kaha haku-fwila kupwa nazangi kaneyi, va-mwe vanahungumuka lyehi ku-lufwelelo, kaha vanalituvasanavavene namakava amavulu.

11 Oloze ove mutu waKalu-nga, chinanga vyuma kanevi.Kaha fwilanga kwoloka, naku-lihana muvyuma vyaukalunga,nalufwelelo, nazangi, naluka-kachila, nakuvova. 12 Lwakojita yamwenemwene yalufwele-lo, linjilila kukuyoya chahayamyaka yosena, chize vakusanyi-kilile, kaha ove nawa wahanjiki-le hatoma mujila yamwenemwe-ne kumeso avinjiho vavavulu.

13 Nguli nakukuhana jindo-ngi kumeso aKalunga uze ejikulamanga nakuyoyesa vyu-ma vyosena, nakumeso aKuli-shitu Yesu ou ahanyine unji-ho hakuhanjika hatoma muji-la yamwenemwene kumeso aPo-ndeu Pilatu, 14 ngwami, ula-menga lushimbi elu chakuze-neka kukuwanyina lipenga chi-pwe chuma chakukuhanyina

Page 379: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WACHIMOTEU 1, 6:15—WACHIMOTEU 2, 1:5 376

mulonga palanga nakukusolokachaMwata wetu Yesu Kulishitu.15 Echi kusoloka chayou apwauka wenyi Muka-kuyula, waku-wahilila, nachikapwako halwolavatongola, ikiye Mwangana wa-vava vali nakuyula mwavamya-ngana, kaha nawa Mwata wava-va vali nakuyula mwavamyata,16 ikiye uka wenyi kaha aho-na kufwa, uze atwama mumu-munyi vahona kupandama, uzekanda vamumonengaho lyehikuli mutu numba umweko kahanawa kaveshi kuhasa kumumo-nako. Kuli ikiye kupwenga kavu-mbi nangolo jahaya myaka yose-na. Amene.

17 Valwezenga vaze vali na-luheto mukatwamino kamyakayino vazenekenga kulivwimba,chipwe kujika lutalililo lwavohaluheto lwakuzeneka kwilila,oloze shina hali Kalunga ou eji

kutuhananga vyuma vize twejikulivwisanga kuwaha. 18 Va-lweze valingenga mwamwaza,valivulishile vilinga vyamwe-nemwene, vapwenga vaka-ku-hanahana, valizanga lyehi kuli-pangilanga vyuma navakwavo,19 ngocho navalilamina vavenechihela chamwenemwene cha-kumyaka yakulutwe, manganavakahase kulinjilila kukuyoyachivene.

20 Ove Chimoteu, lamangachuma chize vakuselelele naku-lihendanga kumazu amokomokoaze eji kusaulanga vyuma vyaji-la, nakuvyuma vyakuhingikavize valyongela kuvuluka ngwa-vo “chinyingi.” 21 Mwomwohakulisasa nachinyingi kana,vamwe vanapyapumuka kulu-fwelelo.

Likoji lyalinene lipwenga na-yenu.

1 Ami Paulu, kaposetolo ka-Kulishitu Yesu nge mwaya

muchima waKalunga kwese-ka nalushiko lwakuyoya chi-ze cheza kuhichila muli Kulishi-tu Yesu, 2 nguli nakusoneke-la ove Chimoteu, ove mwanamingwazanga:

Kuli ove kupwenga likoji lyali-nene, nalutetelo nakuunda vya-kuli Kalunga Setu, naKulishituYesu Mwata wetu.

3 Ngunamusakwilila Kalu-nga ou ngweji kuzachilanga

mulimo wajila nachivezu chi-toma ngana muze valingile va-kakuluka jami, mangana ngu-kwanukenga mukulomba cha-mi chakulembelela naufuku na-musana. 4 Ami nguli naku-fwila kukumona hakwanukamasoji ove, ngwami nguhasekuwahilila chikuma. 5 Mwo-mwo ngunanuka lufwelelo lwo-ve lwakuzeneka kulyonga, luzelwavangilile kupwa muli kakayove wapwevo Lowise namulinoko Yunese, kaha lukiko ngu-

MUKANDA

WACHIMOTEUWAMUCHIVALI WAKULI KAPOSETOLO PAULU

cccdccc

Page 380: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

377 Kukavangiza mazu amakangule WACHIMOTEU 2, 1:6–2:7

nafwelela nawa ngwami lulimuli ove.

6 Shikaho nguli nakukwanu-kisa ngwami ou wana waKa-lunga uli muli ove uze wata-mbwile hakukunangika mavo-ko ami, uusambizenga nge kaka-hya. 7 Mwomwo Kalunga ka-tuhanyine shipilitu yakulizuzu-kila nawomako, oloze yangolo,yazangi, yakushinganyeka mwa-mangana. 8 Shikaho kandawi-vwila sonyi unjihowakumuvulu-ka Mwata wetu, chipwe ami fu-nge vanakase mwomwo yaikiye-ko, oloze ove kwove yanjila tuhumujimbu wamwaza hakufwele-la mungolo jaKalunga. 9 Ikiyeatulwilile, kaha atusanyikile na-kusanyika chajila, keshi mwo-mwo yamilimo yetuko, olozemwomwo yakujina chenyi nali-koji lyenyi lyalinene. Eli liko-ji kana vatuhanyinelyo kushiku-lu muli Kulishitu Yesu, 10 olo-ze jino vanalisolola lyehi hato-ma hakusoloka chaMulwilowetu Kulishitu Yesu uze nafu-misako kufwa, kaha natusolwe-la hatoma mwakupwila naku-yoya chakuhona kuya nakupolakuhichila mumujimbu wamwa-za, 11 uze vangutongweleleami kupwa ngumuka-kwambu-lula, ngukaposetolo, kaha nawangumuka-kunangula.

12 Shikaho nguli nakuyanji-wa navyuma kanevi, oloze ka-ngwevwile sonyiko. Mwomwongunatachikiza ou ngunetavi-la, kaha ngunafwelela ngwa-mi mwalamanga chuma chizengwahanyine kuli ikiye pala-nga nakulikumbi lize. 13 Twa-laho lika kukavangizanga mwa-ya mazu amakangule aze wevwi-le kuli ami mulufwelelo naza-

ngi hakulikata naKulishituYesu.14 Lamanga chumechi chamwe-nemwene kuhichila mushipilituyajila yize yatwama muli etu.

15 Ove unatachikiza lyehingwove vatu vosena mungali-la yaAja vanangufutuka, ku-hakilako vene naFujelu naHe-lemojene. 16 Kaha Mwata ava-tetele vaze vakuzuvo yaOnese-fwolu mwomwo ikiye anguhi-zumwinenga kakavulu, kahakevwilile malenge ami sonyi-ko. 17 Oloze omu apwile mu-Loma angutondele chikuma,kaha anguwanyine. 18 KahaMwata amwitavile mangana va-kamutetele kuli Yehova muliku-mbi lize. Kaha ove unatachikizakanawa milimo yosena yize aza-chile muEfwesu.

2 Shikaho, ove mwanami, twa-laho lika nakukwata ngolo

mulikoji lyalinene lize lili muliKulishitu Yesu, 2 kaha vyumavize wevwile kuli ami vize va-nakundwiza nakuli vinjiho vava-vulu, valwezevyo vatu vakushi-shika vaze navakivo nawa nava-katamo kunangula vakwavo.3 Ijiva kumona tuhu lupi haku-pwa uliswalale wamwenemwenewaKulishituYesu. 4 Kakweshimutu ali nakuzata mulimo wau-swalale mwalingisa mumilimoyakusekasanako, keshi kulingangochoko mangana evwise ku-waha uze amusonekesele uswa-lale. 5 Kaha nawa, kachi ngemutu mwazana mukuhema cha-kulitapa, kaveshi kumuhanamuchamako kuvanga nahemekweseka nomu mwaya jishimbi.6 Njimi muka-kukilikita iki-ye atela kupwa watete kutomakumihako. 7 Shinganyekanga

Page 381: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WACHIMOTEU 2, 2:8-22 Kufwila chahaukweze 378

havyumevi nguli nakuhanjika;kahaMwata mwakuhananga ku-nangakana muvyuma vyosena.

8 Anuka ngwoveYesu Kulishi-tu vamusangwile kuvafu, kahaapwile wakumbuto yaNdavichi,nge omu mwaya mujimbu wa-mwaza ngweji kwambululanga;9 uze nguli nakumwena lupi na-kungulingisa vangukase mu-malenge nge ngumuka-kupihi-sa. Olozenyi mazu aKalungakavawakashileko. 10 Shika-ho ngweji kukakachilanga mu-vyuma vyosena mwomwo yava-va vasakula, mangana navaki-vo nawa vahase kuwana ulwi-lo uze weji kwizanga kuhichi-la muli Kulishitu Yesu hohamwenaupahu wahaya myaka yosena.11 Mazu awa atela kuwafwe-lela, akwamba ngwavo: Chiku-pu vene, kachi nge natufwila ne-nyi hamwe, kaha natukayoyela-nga nawa nenyi hamwe; 12 ka-chi nge natutwalaho lika naku-kakachila, kaha natukayulanganenyi hamwe nawa mwavamya-ngana; oloze kachi nge natumu-kana, kaha naikiye nawa mwa-katukana; 13 kachi nge ka-twashishikileko, ikiye mwapwa-nga lika wakushishika, mwo-mwo keshi kuhasa kulikana ive-neko.

14 Twalaho lika kuvanukisa-nga vyumevi nakuvahuhumu-na kumeso aKalunga hakupwauchinjiho, mangana vazeneke-nga kulipula jipami hamazu,chuma chize kacheshi kuwa-hisako, mwomwo cheji kwenye-kanga vaze vali nakwivwilila.15 Zata nangolo mangana wi-mane mwamutu vevwila kuwa-ha kumeso aKalunga, umuka-kuzata wakuzeneka chuma cha-

kwivwilaho sonyi, unangule-nga mazu amuchano mujila ya-kwoloka. 16 Oloze kanangamazu amokomoko aze eji ku-saulanga vyuma vyajila; mwo-mwo vatu kana navayanga na-kupihilako chikuma muvilingavyakuhona kumwivwa Kalu-nga woma, 17 kaha mazu avonawatotowela nge limbongola.Hali vakivo hali naHumeneu na-Fwiletu. 18 Malunga kanaava vanapyapumuka kumucha-no, vali nakwamba ngwavo ku-sanguka chavafu chinahichi lye-hi; kaha vali nakwenyeka lufwe-lelo lwavatu vamwe. 19 Olo-ze chipwe ngocho, chihela cha-kukola chaKalunga hanga che-manyina mbe, kaha chili naka-tachikijilo aka ngwavo: “Ye-hova atachikiza vaze vanapuvenyi,” kaha ngwavo: “Mutu hi-mutu uze ali nakuvuluka lijinalyaYehova aseze vilinga vyaku-henga.”

20 Jino muzuvo yayinene ka-mwatwama vyuma vyaulu nevivyapalata kahako, oloze muli na-vyevi vyavitondo navyevi vyau-ma, kaha vimwe vyamulimo wa-ulemu, vyeka nawa vyamulimowakuhona ulemu. 21 Shikahokachi nge mutu mwalihendakuli evi vyamulimo wakuhonaulemu, kaha mwapwa hichumachamulimo waulemu, chajila,chakuzachisa kuli mwenyacho,chize vawahisa lyehi kuzachi-sa kumilimo yamwaza yosena.22 Ngocho, china kufwila chizecheji kwizanga haukweze, olo-ze fwilanga kwoloka, nalufwe-lelo, nazangi, nakuunda, nakuli-nunga hamwe navaze veji kusa-nyikanga Mwata namichima yi-toma.

Page 382: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

379 Makumbi akukuminyina WACHIMOTEU 2, 2:23–3:13

23 Kaha nawa, kananga vihu-la vyauleya, vyamokomoko, ha-kutachikiza ngwove vyeji ku-nehanga vikokojola. 24 Kahandungo yaMwata katela kuzu-ngako, oloze atela kupwa wa-muvwovu kuli vosena, wakuta-mo kunangula vakwavo, wakuli-unjika hakumona upi, 25 ana-ngulenga vaze veji kulikanga-nga nakuvolola namuchima wa-uvwovu; pamo Kalunga nahasekuvalingisa vapihilile nakwalu-muka nakupwa nachinyingi cha-kwoloka chakutachikiza mucha-no, 26 mangana vahase kuki-ndulwisa uhashi wavo wakushi-nganyeka kanawa nakusomokamumuhetowaLiyavolo, hakuwa-na nge vanavozo kuli ikiye vava-tonyi mangana valingenga mwa-ya muchima wenyi.

3 Oloze tachikiza chumechingwove, hamakumbi akuku-

minyina nahakapwa lwola lwa-lukalu. 2 Mwomwo vatu nava-kapwa vaka-kulizanga vavene,vaka-kuzanga jimbongo, vaka-kulitukwojola, vaka-kulitohwe-sa, vaka-kusaula, vaka-kulika-nga kuli visemi, vaka-kuhonakusakwilila, vaka-kuhona ku-lyononona, 3 vaka-kuzenekakuzanga vakwavo, vakuzenekakwitavila vivwasano, vaka-ku-vangila vakwavo, vaka-kuhonamuchima wakulikanyisa vave-ne, vaka-ukenya, vaka-kuzene-ka kuzanga kuwaha, 4 vaka-kusolola vakwavo, vaka-kuyu-tuka, vaka-kulivwimba, vaka-kuzanga viseke mukutelakupwa vaka-kuzanga Kalunga,5 vaka-kulisolola nge vakwe-chi vilinga vyaukalunga, oloze-nyi kaveshi kwitavila ngolo ja-

choko; kahavatu vangochovata-lisenga nyima. 6 Mwomwo ha-vatu vangocho hakiko heji ku-fumanga vaze veji kulivembela-nga mumazuvo eka nakukwataundungo mapwevo vakuhehelavakulemuwanajishili, vaze vata-nguka nakufwila cheka nache-ka, 7 vaze veji kulinangula-nga shimbu yosena, oloze vaho-na kupwa nachinyingi chakwo-loka chakutachikiza muchano.

8 Jino nge muze Yane naYa-mbele vemanyinyine Mose nako-le, ngocho navava malunga nawamukiko vali nakwimanyina mu-chano nakole. Malunga kanavavalumbuka muvishinganyeka,kaha vavakana hakuhona cha-vo lufwelelo. 9 Chipwe ngo-cho, noku navaya vene kwau-chi, mwomwo uleya wavo nauso-loka hatoma kuvatu vosena, ngemuze nawa wasolokele uleya wa-vaze malunga vavali. 10 Olozeove unakavangiza kanawa kuna-ngula chami, natwamiso yami,navyuma ngwajina, nalufwele-lo lwami, namuchima wami wa-kutalilila chikoki, nazangi yami,nalukakachila lwami, 11 nalu-yando lwami navihuli vyami ngevize ngwamwene muAndeyoka,namuIkonyume, namuLusuta-la. Ami ngwomikile muluyandolwosena elu, kaha Mwata angu-yowele mulukiko. 12 Chikupuvene, vosena vaze vafwila ku-yoya mwaya kulihana muvyumavyaukalunga hakulikata naKuli-shitu Yesu, navakivo navavaya-njisanga. 13 Oloze vatu vaku-huka navaka-kuhungumwisa va-kwavo navayanga nakupihilakolika, kaha navahungumwisangavakwavo, kaha navakivo nawanavavahungumwisa.

Page 383: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WACHIMOTEU 2, 3:14–4:17 Visoneka vavihwima 380

14 Oloze ove twalaho lika na-kukavangiza vyuma vize wa-linangwile vize nawa vakuku-nywile nakuvitavila hakuta-chikiza vaze vakunangwilevyo,15 kaha nawa kufuma kuuke-mba wove unatachikiza mika-nda yajila yize yinahase kukuli-ngisa upwenga namangana aku-kutwala kuulwilo hakupwa na-lufwelelo muli Kulishitu Yesu.16 Visoneka vyosena vavihwi-ma kuli Kalunga, kaha vinawa-hila kunangula, nakuhanjikila,nakwolola, nakuzangamisa mu-kwoloka, 17 mangana mutuwaKalunga apwenga wakuta-mo mwosena, wakulizanga lyehimwosena kuzata milimo yamwa-za yosena.

4 Nangukulweza kumeso aKa-lunga naKulishitu Yesu ou

mwakasopesa vavatonyi nava-fu hakusoloka chenyi nawanga-na wenyi ngwami, 2 ambulu-la mazu, anguhwisa kuwambulu-la mulwola lwamwaza namulwolalwalukalu, vahanjikile, vaka-nde, valembelele namuchima wo-sena wakutalilila chikoki nauha-shi wakunangula. 3 Mwomwonakukeza lwola omu kaveshi ku-kevwililakukunangula chachika-nguleko, oloze hakukava mwayakufwila chavo vavene, navakali-kungulwila vavene vaka-kuva-nangula, mangana vakevwe vizenavasaka kwivwa kumatwitwiavo. 4 Kaha kaveshi kukevwi-lila kumuchanoko, oloze navaka-haka michima yavo kuvihandevyamakuli. 5 Oloze ove lama-ngauhashi wovewakushinganye-ka muvyuma vyosena, ijiva ku-mona tuhu ukalu, zata mulimowamuka-kwambulula mujimbuwamwaza, tesamo kanawa muli-mo wove.

6 Mwomwo ami hivali lyehi na-kunguhingununa nge wana wa-vinyo hachimuna wakuvatula,kaha lwola luvene lwakunguso-kola luli mwakamwihi. 7 Amingunalu lyehi jita yamwene-mwene, ngunakumisa lyehi kula-ha chami, ngunalame lufwelelo.8 Kufumavene halwola luno, va-nangulaminamuchamawakwolo-ka uze Mwata, muka-kuyula wa-kwoloka mwakanguhana ami ku-pwa fweto mulikumbi lize, kahakeshi ami kahako, oloze navose-na nawa vaze vanazange kusolo-ka chenyi.

9 Eseka vene nangolo jove wi-zenga washi kuli ami. 10 Mwo-mwo Ndemase nanguseze mwo-mwo nazange katwamino kamya-ka yino, kaha nayi kuTesolonyi-ka; kaha Kelesene nayi kuNga-lesha, Chituse nawa nayi kuNda-lamachiya. 11 Luka kaha ikiyeali nayami kuno. Twaya naMakokuno, mwomwo mwangukafwa-ko mumulimo. 12 Oloze Tuki-ku ngunamutumu kuEfwesu.13 Omu nawiza, nguhichike chi-kuto chize ngwasezele kuTolowakuli Kalapu, namikanda yakuvu-nga nawa, chikumanyi mikandayamalambu.

14 Alekesande uzemuka-kufu-launengu angulingile vyumavya-vipi vyavivulu. Yehova mwaka-mufweta kweseka navilinga vye-nyi. 15 Nayove nawawatela ku-zangamanenyimwomwoemanyi-nyine chikuma mazu etu nakole.

16 Hakulihakwila chami cha-tete, naumwe wauchi ejile kusa-li yami, oloze vosena vanguseze-le, kaha kanda navavahana mu-longako. 17 Oloze Mwata ema-nyine kusali yami, nakunguhanangolo, mangana mulimo wakwa-

Page 384: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

381 WACHIMOTEU 2, 4:18—WACHITUSE 1:8

mbulula vautesemo wosena kuhi-chila muli ami, kaha nawa vaka-mafuchi vosenavahase kuwivwa;kaha vanguyowele mukanwa ka-ndumba. 18 Mwatamwanguyo-vola kumilimo yayipi yosena,kaha mwangulwila ngukapwemuwanganawenyiwamwilu.Kuliikiye kupwengaupahu haya mya-ka namyaka. Amene.

19 Ngumenekeleko PilishilanaAkwila, navaze vakuzuvo yaO-nesefwolu.

20 Elasatu asalile muKolinde,oloze Tolofwimu ngwamuseze-le kuMiletu mwomwo yakuviza.21 Esekavene nangolo jovewize-nga kuno shimbu ngonde yachi-shika yichili kanda.

Yuvulu nakumenekako, naPu-tene, naLinu, naKolochiya, nava-ndumbwetu vosena nawa.

22 Mwata apwenga nayove ha-shipilitu yove weji kusololanga.Likoji lyenyi lyalinene lipwenganayenu.

cccdccc

1 Ami Paulu, ndungo yaKalu-nga, kaha nawa kaposetolo

kaYesu Kulishitu nge mwaya lu-fwelelo lwavaze vasakula kuliKalunga, nachinyingi chakwolo-ka chakutachikiza kanawa mu-chano uzewaya mwaya kulihanamuvyuma vyaukalunga, 2 uzewazaminyina halutalililo lwa-kuyoya chahaya myaka yosena,chize Kalunga ou ahona kwongaatushikile kushikulu, 3 olozehajishimbu jenyi ivene, alingi-shile mazu enyi vawatachiki-ze kuhichila mumulimo wakwa-mbulula uze vanguhanyine ngeomu lwaya lushimbi lwaMulwilowetu, Kalunga; 4 kuli ove Chi-tuse, mwanami wamwenemwe-ne mulufwelelo luze twatwamanalwo:

Kuli ove kupwenga likoji lyali-nene nakuunda vyakufuma kuliKalunga Setu nakuli KulishituYesu Mulwilo wetu.

5 Ngwakusezele kuKeletemanganawolole vyumavize vya-hengele nakutongola vaku-lwane munganda hinganda ngemuze ngwakulwezele, 6 ka-chi nge kuli lunga uze keshinachuma chakumuhanyina mu-longako, lunga ambata pwevoumwe kaha, uze atwama nava-na vaka-kufwelela vaze vazene-ka puho yakuhungukila muvili-nga vyakuhuka, kaha nawa va-kuzeneka kulikanga. 7 Mwo-mwo hakupwa kaselwa kaKa-lunga, kalama atela kupwa wa-kuzeneka chuma chakumuha-nyina mulonga, keshi muka-kutakilika mwaya muchima we-nyiko, keshi muka-kusulakanawashiko, keshi muka-kupenda-ko, keshi muka-ukenyako, ke-shi muka-kufwila jijila jakuli-nganyalisa iveneko, 8 olozeapwenga wachisambo, muka-ku-zanga vyuma vyamwenemwene,

MUKANDA

WACHITUSEWAKULI KAPOSETOLO PAULU

Page 385: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WACHITUSE 1:9–2:8 Vakulwane vanangulenga 382

muka-kushinganyeka mwama-ngana, wakwoloka, wakulyono-nona, muka-muchima wakulika-nyisa, 9 muka-kulinjilila ku-mazu aze anatela kwitavila, aku-ya mwaya uhashi wenyi waku-nangula, mangana ahase kukole-zeza chikuma vatu nakunangu-la chachikangule, nakuhanjikilanawa vaka-kulingulula.

10 Mwomwo kuvali vaka-ku-likanga vavavulu, navaka-kuha-njika vyuma vyamokomoko, na-vaka-kwonga, chikumanyi vazevakakachila kuchisemwa chau-ngalami. 11 Chinapu chaku-tamo kuvajika kutunwa twavo,mwomwo vatu kanava veji ku-twalangaho lika nakukatumu-na visaka vyavatu hakunangu-la vyuma kavatela kunangulakomwomwoyakufwila kulinganya-lisa vavene. 12 Minavo umwe,kapolofweto kavo vavene, ambi-le ngwenyi: “Vaka-Kelete vapwavaka-kwonga shimbu yosena, tu-nyama vavapi vamuchipapa, vo-vwa vaka-kufwa hakulya.”

13 Ou unjiho unapu wamu-chano. Mwomwo yavyuma ka-nevi, twalaho lika nakuvaha-njikila nangolo mangana vapwe-nga vavakangule mulufwelelo,14 vazenekenga kuhaka michi-ma yavo kuvishimo vyavaYule-ya nakujishimbi javatu vaze vejikukananga muchano. 15 Vyu-ma vyosena vyapwa vitoma ku-vatu vatoma. Oloze kuvatu va-kujiluluka, vakuhona lufwelelokakweshi chuma nachimwe chi-tomako, mwomwo vishinganye-ka vyavo navivezu vyavo vya-pwavyakujiluluka. 16 Veji ku-hanjikanga hatoma kumeso ava-tu ngwavo vamutachikiza Ka-lunga, oloze veji kumusaulanga

navilinga vyavo, mwomwo vana-pu vakwivwisa unyengwe, vaka-kulikanga, kaha kavatamo kuza-ta milimo yosena yamwenemwe-neko.

2 Oloze ove twalaho lika ku-hanjikanga vyuma vyate-

la mwaya kunangula cha-chikangule. 2 Vakulwane va-malunga vapwenga vaka-kuli-nga vyuma mukwesekela, va-pwenga vaka-kuzakama vyuma,vaka-kushinganyeka mwama-ngana, vavakangule mulufwele-lo, namuzangi, namulukakachi-la. 3 Chochimwe navakulwa-ne vamapwevo nawa, vata-mbukenga mwavatu vajila, ke-shi vaka-kuvangila vakwavoko,keshi vaka-kutwama muundu-ngo wavinyo vyavivuluko, va-pwenga vaka-kunangula vyu-ma vyamwaza; 4 mangana ve-ulule vana vamapwevo vazange-nga malunga javo, vazangengavana vavo, 5 vapwenga vaka-kushinganyeka mwamangana,vatoma, vaka-kuzata kujizuvojavo, vamwenemwene, valiluule-nga kuli malunga javo, manganamazu aKalungavakahone kuwa-saula kuvatu.

6 Chochimwe nawa, twala-ho lika nakukolezeza chikumavakweze vamalunga vapwengavaka-kushinganyeka mwama-ngana. 7 Pwakonga uwakuta-lilaho kuvilinga vyamwenemwe-ne muvyuma vyosena. Nangu-langa vyuma vitoma nakuha-kako mangana, 8 nakuhanji-ka mazu ambwende aze nava-hona kuwanyinaho katenga,mangana vaze veji kutwima-nyinanga nakole vakapaye ha-kuhona kumona chuma chau-nyengwe chakutulangulwilaho.

Page 386: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

383 Ulwilo kuvatu vosena WACHITUSE 2:9–3:10

9 Vandungo vapwenga vakulilu-ula kuli vakaka javo muvyumavyosena, vavevwisenga kuwahavakaka javo, keshi kuvalingulu-langako, 10 keshi kuvevila-ngako, oloze vapwenga vakushi-shika chikuma, mangana mu-vyumavyosenavawahisenga ku-nangula chakuli Mulwilo wetuKalunga.

11 Mwomwo likoji lyalinenelyaKalunga vanalisolola lyehi,nakuneha ulwilo kuli vatu vo-sena. 12 Lyeji kutunangula-nga tukane vilinga vyakuhonakumwivwa Kalunga woma, na-muchima wakufwila vyuma vya-hakaye, nakupwa tuvaka-kushi-nganyeka mwamangana, vakwo-loka, vakulihana muvyuma vya-ukalunga mukatwamino kamya-ka yino, 13 oku tuli nakutalili-la lutalililo lwetu lwakuneha ku-wahilila nakuvandamina kusolo-ka chaupahu waKalunga wamu-nene, naMulwilo wetu KulishituYesu, 14 ou alihanyine ivenehali etu mangana atuyovole kuu-papwoki wosena nakulitomeselaivene vatu jenyi vaze vanapu lu-heto lwenyi lwakulipwila, vazenawa vafwila vilinga vyamwene-mwene.

15 Twalaho lika kuhanjika-nga vyumevi nakuvakolezezanakuvahanjikila nangolo. Ka-nda vakulumbilisa kuli mutu nu-mba umweko.

3 Twalaho lika nakuvanukisavaluukenga nakwononoka-

nga kujifulumende nakumawa-ta, vapwengavalizanga lyehi ku-linga vilinga vyamwaza, 2 va-zeneke kusaula mutu numbaumwe, vazeneke kupwa vaka-kukokojola, oloze vashiwise-nga muchima, vasololenga mu-

chima wauvwovu kuvatu vose-na. 3 Mwomwo nayetu halwo-la lumwe twapwilenga tuvaka-kuhona mangana, tuvaka-kuli-kanga, vatuhungumwishilenga,twapwilenga muundungo waku-fwila jipeha jeka najeka navise-ke vyeka navyeka, twatwalile-ho kulinganga upi nakwivwangalushiushiu, twapwilenga tuvatuvakwivwisa unyengwe, nakuli-hunganga navakwetu.

4 Oloze omu likoji lyaMulwi-lo wetu Kalunga nazangi ye-nyi yakuzanga vatu vyasolokele,5 (keshi havilinga vyakwolokatwazachilenga etu vaveneko,oloze halutetelo lwenyi) atulwi-lile kuhichila mukusanyisa chi-ze chatuneha kukuyoya nakutu-lingisa kupwavavahya kuhichilamushipilitu yajila. 6 Ahingu-nwinyine chikuma shipilitu halietu kuhichila muli Yesu Kulishi-tu Mulwilo wetu, 7 manganakufuma hakutuvulukila kwolo-ka mwomwo yalikoji lyenyi lyali-nene, tukahase kupwa tuvaswa-na kweseka nalutalililo lwaku-yoya chahaya myaka yosena.

8 Mazu awa anatela kuwafwe-lela, kaha ngunasake ngwamivyumevi uvihanjikenga nango-lo shimbu yosena, mangana vazevanetavila Kalunga vahase ku-haka michima yavo kukulama-nga vilinga vyamwenemwene.Vyuma kanevi vyapwa vyamwe-nemwene kaha vyeji kunganya-lisanga vatu.

9 Oloze lihendenga kujipa-mi jauleya nakukulava visemu-nwino vyavatu, nakuvikokojo-la, nakukulipula jipami haJishi-mbi, mwomwo vyuma kana vya-pwa vyamokomoko kaha nawavyaufwefwelekete. 10 Mutu

Page 387: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WACHITUSE 3:11—WAFWILEMONE 1:11 Vilinga 384

mwakundwiza kaliuka kaku-handuka, nge unamuhuhumu-na lyehi kamwe nakamuchivali,mukane; 11 hakwijiva ngwo-ve mutu kana napyapumuka lye-hi mujila, kaha ali nakulingashili mwomwo ivene nalipayisalyehi.

12 Omu nangukutumina Ale-tema chipwe Tukiku, esekavenenangolo jove wizenga kuli amikuNyikopole, mwomwo kukikongunajinyi kuya nakutwama ha-ngonde yachishika. 13 Kaha

Zena owo atachikiza chikuma Ji-shimbi, naApolo vahane vyumavyosena navisakiwa haungejiwavo. 14 Kaha vatu jetu nawavalinangule kulamanga vilingavyamwenemwene mangana va-wane vyuma vyavo vize navisa-kiwa chikuma, kuchina navaho-na kwima mihako.

15 Vosena nguli navo vanaku-meneka. Ngumenekele vaze va-tuzanga mukufwelela chetu.

Likoji lyalinene lyaKalunga li-pwenga nayenu muvosena.

cccdccc

1 Ami Paulu, ngufunge mwo-mwo yaKulishitu Yesu, ngulinandumbwetu Chimoteu, kahanguli nakusonekela ove Fwile-mone twazanga, mukwetu mu-twazachila, 2 nakuli Afwiya,ndumbwetu wapwevo, nakuliAlakipu, mukwetu liswalale, na-kuchikungulwilo chize chili mu-zuvo yove:

3 Kuli enu kupwenga liko-ji lyalinene nakuunda vyaku-li Setu Kalunga, naMwata YesuKulishitu.

4 Ngweji kumusakwililangaKalunga kami shimbu yosenaomu ngweji kukuvulukanga mu-kulomba chami, 5 hakwivwazangi yove nalufwelelo uli na-lwo lwakufwelela Mwata Yesunavaka-kujilavosena. 6 Ngwe-ji kulombanga ngwami kwa-zana chove mulufwelelo chiku-lingise witavile vyuma vyamwa-

za vyosena twatwama navyomuli Kulishitu. 7 Hakwivwazangi yove, ngwevwile kuwa-ha nakunguvendejeka mwomwoove ndumbwami unahizumunamichima yavaka-kujila.

8 Shikaho, numba tuhu ngu-nahase kuhanjika mujila yaku-kasunuka chikuma kutalisakuli Kulishitu nakuhasa kuku-lweza vyuma vyakwoloka wate-la kulinga, 9 oloze nanguku-lembelela mwomwo yazangi,hakumona muze ngunapu amiPaulu, ami ngumukulwane jino,kaha oholyapwa nawa ngufu-nge mwomwo yaKulishitu Yesu.10 Nguli nakukulembelela halimwanami Oneshimu uze ngwa-pwile nge nguise halwola ngwa-pwile mumalenge. 11 Hakava-nga apwile wamokomoko kuliove, oloze oholili napu muka-ku-kafwa kumilimo yove nayeyi ya-

MUKANDA

WAFWILEMONEWAKULI KAPOSETOLO PAULU

Page 388: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

385 Oneshimu WAFWILEMONE 12—WAVAHEPELEU 1:3

yami. 12 Kaha nguli nakumu-kindulwisa cheka kuli ove, mwo-mwo ikiye ngwamuzanga chi-kuma.

13 Ngunasake ngwami kachingutwame nenyi kuno manga-na ashise muli ove, anguzachi-lenga milimo omu nguli muu-funge mwomwo yamujimbu wa-mwaza. 14 Oloze kangwasaki-le ngulinge chuma chimwe cha-kuhona ove kwitavilako, ma-ngana kala chuma chamwazanaungulingila chifume kumu-chima wove keshi chakukushi-njilako. 15 Echi chikiko pamoafuminyine kuli ove hatando ya-yindende, mangana ukamwita-vile cheka kutwama nenyi hayamyaka yosena, 16 keshi ngendungo chekako, oloze waku-hambakana hali ndungo, ikiyendumbwove wazanga uze ngwa-zanga chikuma nayami, olozeusoko wenyi nayove kumusonyinamuli Mwata unahambakana-mo. 17 Shikaho nge wangumo-na ngwove ngumukwenu muka-kwitava, kaha mutambule nali-koji nganomu unahase kunguta-mbula ami. 18 Oloze kachi ngeakuvulumwine mulonga chipwe

atwama namukuli kuli ove, kahakawihule kuli ami. 19 Ami Pa-ulu nguli nakusoneka nalivokolyami ngwami: Nangukaufweta—kaha kangwatela kukulweza-ko ngwami nayove nawa watwa-ma namukuli kuli ami, wayo-ve lyavene vene. 20 Ove ndu-mbwami, ijiva kungukafwakomuli Mwata: Hizumuna muchi-ma wami muli Kulishitu.

21 Ngunafwelela vene ngwa-mi nawononoka, shikaho ngu-li nakukusonekela hakutachi-kiza ngwami naukalinga ku-hambakana nomu ngunakulwe-ze. 22 Kaha nawa nguwahi-shilenu kwakutwama mwomwongunafwelela ngwami hakulo-mba chenu hakiko vene nava-ngusuwila nakunguhana chekakuli enu.

23 Epafwase, mukwetu fungemwomwo yakulikata naKulishi-tu Yesu, nakumeneka, 24 na-Mako nawa, naAlishitaku, na-Ndemase, naLuka, vakwetu mu-twazachila vanakumeneka.

25 Likoji lyalinene lyaMwataYesu Kulishitu lipwenga nayenuhashipilitu yenu mweji kusolola-nga.

cccdccc

1 Kushikulu Kalunga ahanji-kile kuli vakakuluka jetu ku-

hichila muli vapolofweto halwo-la lwakulisezaseza kaha nawamujijila jeka najeka. 2 Jinonahanjika nakuli etu nawa ku-kukuma chamakumbi ano ku-hichila muli Mwanenyi, uze ato-

ngwele kupwa swana wakuswa-na vyuma vyosena, muli ikiyenawa mukiko atengelele tutwa-mino twamyaka yino. 3 Ikiyekuvyakuma chaupahu waKalu-nga, ikiye vene chifwanyisa cho-mu apwa Kalunga, kaha eji ku-lamanga vyuma vyosena nalizu

MUKANDA

WAVAHEPELEU

Page 389: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAHEPELEU 1:4–2:6 Kanda namuhungumukako 386

lyangolo jenyi; kaha omu alingi-le hanakumisa lyehi mulimo wa-kutomesa jishili jetu, atwaminekulivoko lyachilyo lyaUze waU-kelenga muvihela vyamwilu.4 Ngocho ikiye napu wamulemukuhambakana vangelo, hakuwa-na nge naswane lijina lyamwa-za chikuma kuhambakana maji-na avo.

5 Chakutalilaho, kangelo mu-ka vambaho lyehi kuli ikiyengwenyi: “Ove umwanami, liku-mbi lyalelo ami ngunapu ngui-so”? Kaha cheka nawa ngwenyi:“Ami nangukapwanga nguIse,kaha ikiye mwakapwanga Mwa-nami”? 6 Kahomu mwanehacheka Mwanenyi Watwatwa ku-mavu kwatwama vatu, himwa-mba ngwenyi: “Kaha vangelo ja-Kalunga vosena valifukule kuliikiye.”

7 Kaha nawa ahanjika hali va-ngelo ngwenyi: “Eji kulingisa-nga vangelo jenyi kupwa va-shipilitu, nakulingisa vaka-ku-muzachila kupwa mulangi wa-kakahya.” 8 Oloze hakuvulu-ka Mwanenyi amba ngwe-nyi: “Kalunga ikiye litanda lyo-ve haya myaka namyaka, kahamukombo wawangana woveukiko mukombo wakusunga-ma. 9 Ove wazangile kwolo-ka, kaha wahungile upapwo-ki. Shikaho Kalunga, ou Kalu-nga kove, akuwavishile nama-ji akuneha kuwahilila chachi-nene kuhambakana vakwenu.”10 Kaha ngwenyi: “Ove Mwata,ove kukuputuka walile vihelavyamavu ano, kaha melu anapumilimo yamavoko ove. 11 Aki-ko nawakanonga, oloze ove nau-pwangako shimbu yosena; akikoosena nawakaseka ngana mwa-

uvwalo, 12 kaha naukawavu-nga nge chikuto, nge uvwalo;kaha nawakalumuka kupwamweka, oloze ove hangawapwilamwomumwe, kaha myaka yovekayeshi kukakumako.”

13 Oloze kangelo muka va-mbaho lyehi kuli ikiye ngwenyi:“Twama kulivoko lyami lyachi-lyo palanga nomu nangukaha-ka vaka-kole jove mwishi yavi-lyachilo vyove”? 14 Uno vose-na kavapwa vashipilitu vaka-ku-zata mulimo wajila, vaze vatumavazachilenga vaze navakaswanaulwiloko nyi?

2 Shikaho chapwila chakuta-mo kuli etu kuhaka chiku-

ma michima yetu kuvyuma vizetunevunga kuchina hamwe na-tuhungumuka. 2 Mwomwo ka-chi nge mazu aze akuhanjika ku-hichila muli vangelo apwile aku-zama mbe, nakuzombwojoka ji-shimbi chosena, nakulikangachosena vavizangamishile kwe-seka nomu mwayile chiyulo cha-kwoloka; 3 etu natukachinangachilihi kachi nge tunahu-mbula ulwilo waunene ngana,hakuwana nge vauputukile ku-wambulula kuli Mwata wetu,kaha nawa vauzamishile mulietu kuli vaze vamwivwile,4 kaha naKalunga nawa auha-nyinyine unjiho kuhichila mu-vinjikizo namuvyuma vyaku-komwesa namumilimo yango-lo yeka nayeka, namushipilituyajila yize vapangilile kwesakanomu mwayile muchima wenyi?

5 Mwomwo mavu akutwamavatu aze nawakeza kulutwe,awa tuli nakuvuluka, kavawa-luwile kuli vangeloko. 6 Olo-ze chinjiho umwe nahane unji-

Page 390: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

387 Twamina Wamunene waulwilo WAVAHEPELEU 2:7–3:4

ho hakusoneka kumwe ngwenyi:“Mutu ikiye iyaze numba umwa-nukenga, chipwe mwanamutunumba umuzakamenga? 7 Wa-mulingishile kupwa mwishi chi-ndende hakumweseka navange-lo; wamuvwikile muchama wa-upahu nakavumbi, kaha wamu-tongwele atale hamilimo yama-voko ove. 8 Vyuma vyosenawaviluwile mwishi yavilyachi-lo vyenyi.” Hakuwana nge Ka-lunga aluwile vyuma vyosenakuli ikiye, ngocho kaseleho chu-ma numba chimwe chize azene-kele kuluula kuli ikiyeko. Chi-pwe ngocho, muholyapwa ka-nda tuchimone vyuma vyosenakupwa vyakuluuka kuli ikiyeko.9 Oloze tunamono ngwetu Yesuuze valingishile kupwa mwishichindende hakumwesekesa ku-vangelo, vanamuvwiki jino mu-chama waupahu nakavumbi ha-kuhita muluyando lwakutwalakukufwa, mangana halikoji lya-linene lyaKalunga, akahase ku-fwila vatu vosena.

10 Mwomwo uze vyapwilakovyumavyosena, uze nawa alingi-sa vyuma vyosena kupwako, iki-ye hakunehavanavavavulu kuu-pahu, chatelemo mangana Twa-mina Wamunene waulwilo wavoamukupwise kuhichila muvihu-li. 11 Mwomwo ou ali nakujili-ka navava nawa mwajilika, vose-na vanapu vakufuma kuli umwekaha, shikaho keshi kwivwasonyi yakuvavuluka ngwenyi“vandumbwamiko,” 12 mwo-mwo amba ngwenyi: “Nanguva-mbulila vandumbwami lijina lyo-ve; kaha nangukwalisanga na-myaso mukachi kachikungulwi-lo.” 13 Kaha amba cheka nawangwenyi: “Ami nangufwelelanga

muli ikiye.” Kaha cheka nawangwenyi: “Tala! Yami uno nava-na vavandende vaze anguhanaYehova.”

14 Hakuwana nge “vana va-vandende” vakwechi manyi-nga namusonyi, ngocho naiki-ye nawa apwile jino navyumakanevi, mangana kuhichila mu-kufwa chenyi akahase kwenye-ka uze atwama nangolo jaku-neha kufwa, ikiye vene Liya-volo; 15 kaha mangana ngwe-nyi akasokole vosena vaze va-pwilenga muundungo hamaku-mbi osena akuyoya chavo mwo-mwo yakwivwa woma wakufwa.16 Mwomwo chikupu vene ke-shi nakukafwa vangeloko, olo-ze ali nakukafwa mbuto yaApa-lahama. 17 Ngocho apwile nge“vandumbwenyi” muvyumavyo-sena, mangana apwenga kapili-shitu wakulitulaho wakutete-la, wakushishika nawa muvyu-ma vyaKalunga, mangana aha-ne wana wakufwika hajishili ja-vatu. 18 Hakuwana nge ikiyeayanjile omu vamwesekele, ngo-cho nahase kuvakafwangakoava vali nakumona vyeseko.

3 Ngocho, enu vandumbwetuvajila, enu muli nachazano

kukusanyika chamwilu, shinga-nyekenu kanawa hali kaposeto-lo, kapilishitu wakulitulaho uzetwetavila—Yesu. 2 Apwile-ngawakushishika kuli Uze amu-tongwele nganomu apwilengaMose nawa muzuvo yosena ya-yaUze. 3 Mwomwo Yesu va-mumona ngwavo atela upahuwaunene kuhambakana Mosenganomu vene muka-kutungazuvo vamuvumbika chiku-ma kuhambakana zuvo ive-ne. 4 Mwomwo zuvo hizuvo

Page 391: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAHEPELEU 3:5–4:3 Kwingila mukunoka chaKalunga 388

vayitunga kuli mutu, oloze uzeatungile vyuma vyosena ikiyeKalunga. 5 Kaha Mose, haku-pwa muka-kuzata, apwilengawakushishika muzuvo yosenayayaUze, kaha echi chahanyineunjiho wavyuma vize navakaha-njika kulutwe, 6 oloze Kulishi-tu apwilenga wakushishika ha-kupwa Mwana wakutala zuvoyayaUze. Etu natupwanga zuvoyayaUze, kachi nge natulinjililakukuhanjika chetu chakuhanji-ka nakukasunukambwe nakuso-ngo nakulutalililo luze tweji ku-lisashilanga.

7 Shikaho shipilitu yajila ya-hanjikila ngwayo: “Likumbi lya-lelo, kachi nge namwivwililakulizu lyenyi, 8 kanda namu-kaluhwisa michima yenuko ngemuze chapwile halikumbi lya-kungweseka mupambo, omu va-ngwivwishile matoto amanene,9 omu vangwesekele vakakulu-ka jenu, numba tuhu vamwene-nga milimo yami hamyaka 40.10 Shikaho ngwevwilile kupi-hya chisemunwino chize nakwa-mba ngwami, ‘Veji kuhungu-mukanga shimbu yosena mu-michima yavo, kaha vakivo va-nahono kutachikiza jijila jami.’11 Ngocho ngwalishingile na-matoto ngwami, ‘Kaveshi kuke-ngila mukunoka chamiko.’ ”

12 Zangamenu enu vandu-mbwami, kuchinaumwe hali enumwapwa namuchima wakuhukawakuzeneka lufwelelo, hakuso-soloka kuli Kalunga ou ayoya;13 oloze twalenuho lika kuliko-lezezanga navakwenu hakumbihakumbi, chikalu kaha kuvana-livuluka ngwavo, “Likumbi lya-lelo,” kuchina umwe hali enumwakakamamuchima mwomwo

yakutangisa changolo jashili.14 Mwomwo chikupu vene natu-pwa tuvaka-kwazana hamwenaKulishitu, kachi nge lufwe-lelo luze twapwilenga nalwokukuputuka natululama mbwenakusongo. 15 Mwomwo va-mba ngwavo: “Likumbi lyale-lo, kachi nge namwivwilila kuli-zu lyenyi, kanda namukaluhwi-sa michimayenuko nge muze va-mwivwishile matoto amanene.”

16 Veyaze vaze vevwile, olo-ze hinavamwivwisa matotoamanene? Kumana keshi vose-na vaze valovokele muEjipituhakuvatwaminyina kuli Mose-ko nyi? 17 Kaha nawa veya-ze vaze Kalunga evwililengakupihya hamyaka 40? Kumanakeshi vaze valingile shili,vaze vakwechi mijimba yavoyalindwomwokele mupambokonyi? 18 Uno kuli veya alishi-ngile ngwenyi kaveshi kukengi-la mukunoka chenyiko? Kuma-na keshi kuli vaze kaha valika-ngileko nyi? 19 Ngocho tuna-mono ngwetu kavahashile kwi-ngilamoko mwomwo yakuhonakupwa nalufwelelo.

4 Shikaho, hakuwana nge lu-shiko lwakwingila mukuno-

ka chenyi kuluchili lika, tuza-ngamenu kuchina minenu umwemwakalihonaho. 2 Mwomwonayetu nawa vanatwambulilamujimbu wamwaza ngana mwa-vakivo; oloze mazu aze vevwilekawahashile kuvanganyalisako,mwomwo kavapwile nalufwelelolwolumwe ngana lwavaze vevwi-lilileko. 3 Mwomwo etu tuna-solola lyehi lufwelelo, twengilamukunoka kana nge muze aha-njika ngwenyi: “Ngocho ngwali-

Page 392: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

389 Mazu aKalunga amatonyi avambuka WAVAHEPELEU 4:4–5:3

shingile namatoto ngwami, ‘Ka-veshi kukengila mukunoka cha-miko,’ ” numba tuhu milimo ye-nyi yakumine kufuma kukwalachihela chakaye. 4 Mwomwohachisoneka chimwe navuluka-ho likumbi lyamuchitanu naava-li ngwenyi: “Kaha Kalunga ano-kele kumilimo yenyi yosena hali-kumbi lyamuchitanu naavali,”5 kaha hano nambe cheka nawangwenyi: “Kaveshi kukengilamukunoka chamiko.”

6 Shikaho hakuwana nge va-mwe kanda vachingilemo, kahavaze nawa valivangile kwambu-lila mujimbu wamwaza kavengi-lilemoko mwomwo yakulikangachavo, 7 ngocho himwasakulacheka likumbi lyeka omu hahi-chile shimbu yayisuku, lize avu-lukile musamu yaNdavichingwenyi, “Likumbi lyalelo,” nga-nomu unahanjika lyehi uno mu-kanda ngwavo: “Likumbi lyale-lo, kachi nge namwivwilila kuli-zu lyenyi, kanda namukaluhwisamichima yenuko.” 8 Mwomwokachi nge Yoshuwa avengishilemuchihela chakunokela, kachiKalunga kavulukile cheka vya-likumbi lyeka halwola lwekako.9 Ngocho kunoka chasambatachavatu jaKalunga kuchichililika. 10 Mwomwo mutu uzenengila lyehi mukunoka chaKa-lunga, nanoko lyehi nakumilimoyenyi nawa, nganomu anokeleKalunga kumilimo yenyi.

11 Shikaho tuzatenu nango-lo mangana twingile mukunokakana, kuchina nakupwa mutumwaya mujila yoyimwe yaku-likanga chavo. 12 Mwomwomazu aKalunga apwa amatonyi,kaha atwama nangolo, avambu-ka kuhambakana kala poko ya-

mukwale yauvela kuvali, kahaeji kutuvasananga nakuhandu-nuna vene mwono nashipilitu,namanungililo nausongosongowawo, kaha anahase kumonaomu vinayi vishinganyeka naku-lihala chamuchima. 13 Kahakakweshi chuma chakutengachimwe chaswamana kumesoenyiko, oloze vyuma vyosenavyapwa vyauselesele, vili hato-ma kumeso ayou natukalumbu-nwina vyetu.

14 Shikaho, hakuwana ngetuli nakapilishitu wakulitulahowamunene ou napulasana lyehimumelu, Yesu mwanaKalu-nga, ngocho tulinjililenungakukwitava chetu twamwitavi-lile. 15 Mwomwo etu katweshinakapilishitu wakulitulaho wa-kuhona kutwivwila keke muku-hehela chetuko, oloze tuli nau-ze veseka lyehi mwosena nganamwayetu, oloze wakuhona shi-li. 16 Shikaho tupandamenu-nga kulitanda lyaKalunga lya-likoji lyalinene nakuhanjikangamujila yakukasunuka, manganavatutetele nakutusolwela likojilyalinene lyakutukafwako ha-lwola lwakutamo.

5 Mwomwo wose kapilishituwakulitulaho uze vanamba-

te muli vatu, veji kumutongo-langa emanyineko vatu muvyu-ma vyaKalunga, mangana aha-nenga mawana navimuna va-kuvatula vakufwika hajishili.2 Kaha nahase kutetelavaze va-nahono kutachikiza, navaze va-navulumuna milonga hakuwanange naikiye nawa atwama naku-hehela chenyi, 3 ngocho ate-la kuhananga mawana akufwikahajishili jenyi ivene nge muze ejikulinganga najishili javatu veka.

Page 393: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAHEPELEU 5:4–6:7 Kapilishitu nge Mekizeteke 390

4 Kaha nawa mutu keshi ku-litambwila ulemu kanou muku-saka chenyi iveneko, oloze ku-vanga nge vanamutongola kuliKalunga, nge muze vatongweleAlone. 5 Ngocho naKulishitunawa kalitohwesele ivene kupwakapilishitu wakulitulahoko, olo-ze vamutohwesele kuli uze aha-njikile hali ikiye ngwenyi: “Oveumwanami; likumbi lyalelo amingunapu nguiso.” 6 Kaha aha-njika nawa heka ngwenyi: “Oveukapilishitu haya myaka yosenawakuya mwayile Mekizeteke.”

7 Omu Kulishitu atwamine-nga hamavu, alombelenga mu-jila yakulembelela nakuvulukavyuma asakilenga oku nakutetachikuma miteto, nakulila maso-ji kuli Ou ukwechi ngolo jaku-hasa kumulwila kukufwa, kahavamwivwile hakupwa chenyi na-woma waukalunga. 8 Numbatuhu apwile Mwana, oloze alina-ngwile kwononoka kuvihuli vizeahichilemo; 9 kahomu valingi-le hivanamukupwisa lyehi mwo-sena, apwile jino namulimo wa-kuneha ulwilo wahaya myakayosena kuli vosena vaze nava-mwononokanga, 10 mwomwoikiye vamutongola kuli Kalungakupwa kapilishitu wakulitulahowakuya mwayile Mekizeteke.

11 Tuli navyuma vyavivuluvyakuhanjika hali Ikiye, olo-ze chachikalu kuvilumbununa,mwomwo enu munapu vakuho-na kwivwa. 12 Mwomwo oho-lili mwatelanga kachi kupwamuvaka-kunangula, oloze mu-nakusaka mutu aputuke che-ka kuminangula vyuma vyama-putukilovyavihande vyajilavya-Kalunga; kaha munakindulukilacheka kunyima nakusaka mave-

le, keshi kulya chakutafunyako.13 Mwomwo wose mwatwalaholika nakunwa mavele katachi-kijile mwaya mazu akwolokako,mwomwo napu mwana wamu-ndende. 14 Oloze kulya chaku-tafunya chapwa chavatu vana-kulu lyehi, vaze vakwechi uha-shi wavo valongesa lyehi haku-uzachisanga mangana vahandu-nune kwoloka nakuhenga.

6 Shikaho, omu tunaseze jinovilongeselo vyamaputukilo

vyakuvuluka Kulishitu, tuli-hakenuho tuhete kusetekoyakukula, keshi kuputuka che-ka kwala chihelako, chikikovene kupihilila nakwalumukacheka kuvilinga vyakufwa, na-kufwelela muli Kalunga, 2 na-kunangula lumbapachiso lwe-ka nalweka, nakunangikangamavoko havatu, nakusangukachavafu, nakusopesa chahayamyaka yosena. 3 Kaha hasete-ko kana natuhetaho vene, kachinge Kalunga netava.

4 Mwomwo chachikalu kuki-ndulwisa cheka vatu kukupihi-lila nakwalumuka vaze vanamu-nyikila lyehi, vaze vanamakilalyehi wanawakanyombowamwi-lu, vaze vanapu vaka-kwazanakushipilitu yajila, 5 vaze nawavanamakila lyehi mazu aKalu-nga amwenemwene nangolo ja-katwamino kamyaka yili nakwi-za, 6 oloze jino vanalimbukalyehi, mwomwo vakivo vanapa-palila cheka kamuchivali Mwa-naKalunga hachitondo nakumu-sawisa kumeso avatu. 7 Mwo-mwo mavu aze eji kunwangameya avula yize yeji kuwanoke-langa kakavulu, nakusoka visa-kwola vyakulya vaze vanawali-mi, nawakiwo eji kutambulanga

Page 394: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

391 Kulya chakutafunya WAVAHEPELEU 6:8–7:3

kisu kuli Kalunga. 8 Oloze ka-chi nge nawasoka mingonga na-mituvapoko, kaha navawakananakusaka kuwangula; kaha ku-kuminyinako navawocha.

9 Oloze enu ngwazanga, nu-mba tuhu tuli nakuhanjika ngo-cho, tunakunyuka ngwetu enumuli navyuma vyamwaza, vyu-ma vize vyakupandama kuulwi-lo. 10 Mwomwo Kalunga ka-pwa wakuhona kwolokako nu-mba avulyame milimo yenu, na-zangi munasolola yakuzanga li-jina lyenyi, hakuwana nge mu-nazachilanga vaka-kujila, kahamuchili lika nakuvazachila.11 Kaha tunafwila ngwetu mu-vosena mutu himutu asololengamuchimawoumwe wakuzatanganangolo mangana mufwelelechikuma lutalililo luze vamishi-ka palanga nakusongo, 12 ma-ngana muhone kupwa muvo-vwa, oloze mupwenga muvaka-kulondezeza vaze vanaswane ji-shiko hakupwa nalufwelelo na-muchima wakutalilila chikoki.

13 Mwomwo omu Kalungaahanyine Apalahama lushiko,hakuwana nge kalishingile na-mutu weka wakumuhambaka-nako, ngocho alishingile naivene14 ngwenyi: “Ami nangukami-kisula vene, kaha nangukamivu-lisa vene.” 15 Omu Apalaha-ma asolwele muchima wakutali-lila chikoki, atambwile lushikokanelu. 16 Mwomwo vatu vejikulishinganga nauze avahamba-kana, kaha lushingo lwavo lwe-ji kumanyisanga jipami josena,mwomwo lunapu hichuma cha-kuzamisa mwaya jishimbi.17 Ngocho naKalunga nawa,omu asakile ngwenyi alweze ka-nawa vaswana vakuswana lushi-

ko vyakujina chenyi chize cha-zeneka kwalumuka, azamishilechuma kanechi nalushingo lwe-nyi, 18 mangana havyuma vi-vali vize vyahona kwalumukavize Kalunga keshi kuhasa kwo-ngako, etu tunachinyina lyehikwakuswama, nakuhasa kuta-mbwilaho kukolezeza chachine-ne chakutulingisa tulinjilile chi-kuma kulutalililo elu luli ku-lutwe lwetu. 19 Elu lutalililotuli nalwo lunapu nge chiku-ngo chakwimikisa myono yetu,kaha lwamwenemwene, lwaku-zama mbe, lunengila swi namu-kachi kalihina lyakuvatasana,20 muze nengila lyehi muka-ku-laha kulutwe lwetu, Yesu, mwo-mwo yayetu, uze napu jino ka-pilishitu wakulitulaho wakuyamwayile Mekizeteke haya mya-ka yosena.

7 Mwomwo ou Mekizeteke,mwangana waSalema, kapi-

lishitu kaKalunga Wakulitu-laho Chikuma, asesele Apala-hama nakumukisula omu apwi-le nakukinduluka kuze ayile na-kujiha vamyangana, 2 kahaApalahama amuhanyine vya-kusokesa mulikumi vyakuvyu-ma vyosena. Chatete, lijina lye-nyi hakulyalumuna lyalumbunu-na ngwavo, “Mwangana Wakwo-loka,” kaha ikiye cheka mwa-ngana waSalema, kulumbunu-na ngwavo, “Mwangana Waku-unda.” 3 Ikiye keshi naiseko,keshi nanayeko, keshi nachise-munwino afumako, keshi naha-ze haputukilile makumbi enyi-ko, chipwe haze hakumina kuyo-ya chenyiko, oloze hakumu-fwanyisa nge MwanaKalunga,apwa kapilishitu haya myaka yo-sena.

Page 395: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAHEPELEU 7:4-22 Kapilishitu wakufuma muYuta 392

4 Achitalenu unene apwilenawo ou mutu kana, uze Apala-hama, mutwe watanga, ahanyi-ne vyakusokesa mulikumi vya-kuvyuma vyamwaza vize ata-mbwile kujita. 5 Kaha kwese-ka nomu mwaya Jishimbi, vazevanapu vana vaLevi vaze vejikutambulanga upilishitu, va-twama nalushimbi lwakutambu-langa vyakusokesa mumakumikuli vatu vakwavo, kuli vandu-mbwavo vene, numba tuhu avahivana vaApalahama. 6 Olozemutu uze azeneka kufuma ku-chisemunwino chavo, atambwi-le vyakusokesa mumakumi kuliApalahama, nakukisula ou va-shikile jishiko. 7 Kaha chamu-chano vene ou wamundende vejikumukisulanga kuli ouwamune-ne. 8 Kaha kusali yimwe ma-lungavaze vali nakuya nakufwa,vakivo veji kutambulanga vya-kusokesa mumakumi, oloze ku-sali yikwavo shinou vanavulu-kila unjiho ngwavo ali nakuyo-ya. 9 Tunahase vene kwambangwetu naLevi uze eji kutambu-langa vyakusokesa mumakumi,nahane vyakusokesa mumaku-mi kuhichila muli Apalahama,10 mwomwo ikiye achipwile ku-mitanda yakakuluka yenyi omuvamusesele kuli Mekizeteke.

11 Jino kachi nge kukupukamwosena chejile kuhichila mu-upilishitu wavaLevi, (mwomwonaukiko wapwile hichuma chi-ze chapwile muJishimbi jize va-hanyine kuvatu), kaha na-kusakiwila ika kukatula kapi-lishitu weka wakuya mwayi-le Mekizeteke, keshi ou waku-ya mwayile Aloneko? 12 Mwo-mwo hakuwana nge upilishi-tu vali nakuwalumuna, naji-

shimbi nawa najisakiwa kujalu-muna. 13 Mwomwo mutu uzevanavulukila vyumevi afuminekumuyachi weka, kuze ka-kwatwama mutu azachilaho lye-hi kulij iko lyakulumbilako.14 Mwomwo tunejiva jino ngwe-tu Mwata wetu afuma kumuya-chi waYuta, oloze kumuyachiuze, Mose kavulukilileko vyava-pilishituko.

15 Kaha natwijiva kanawaomu nakwiza kapilishitu wekawakufwana nge Mekizeteke,16 uze napu ngocho keshi nalu-shimbi luze lwapendamina ha-chisemwa chautuko, oloze na-ngolo jakuyoya jize navahonakunongesa. 17 Mwomwo va-namuvulukila unjiho ngwavo:“Ove ukapilishitu haya myakayosenawakuya mwayile Mekize-teke.”

18 Ngocho lushimbi lwakuli-vanga vanalufumisako mwo-mwo lunahehela, kaha nawa ka-lweshi nangolo jakuzata kana-wako. 19 Mwomwo Jishimbikajakupwishile chuma nachi-mweko, oloze lutalililo lwa-hambakana kuwaha luze vaji-mbwile lwakupwishile vyumavyosena, kaha luli nakutupanda-misa kuli Kalunga. 20 Kahanawa hakuwana nge kalwapwi-le lwakuzeneka kulishinga lu-shingoko, 21 (mwomwo kuvalivaze vanapu vapilishitu chaku-zeneka kulishinga lushingo, olo-ze ounyi napu ngocho halushi-ngo alishingile Uze avulukilevyaikiye ngwenyi: “Yehova na-lishingi, kaha keshi kwalumu-na muchimako, ‘Ove ukapili-shitu haya myaka yosena’ ”),22 ngocho naYesu vanamulingi-sa kupwa chijikilo chachivwa-sano chakuhambakana kuwaha.

Page 396: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

393 Upilishitu waKulishitu WAVAHEPELEU 7:23–8:9

23 Kaha nawa, vavavulu vapwi-lenga vapilishitu vakulishisashi-sa mwomwo kufwa chavahone-selenga kutwalililaho, 24 olo-ze ikiye hakutwalaho lika naku-yoya haya myaka yosena, shika-ho upilishitu wenyi kaweshi na-vaka-kuuswanako. 25 Ngochonahase nawa kulwila kanawavaze vali nakupandama kuli Ka-lunga kuhichila muli ikiye, mwo-mwo apwa wamutonyi shimbuyosena mangana avalembelele-ngako.

26 Mwomwo chakutamo etukupwa nakapilishitu wakuli-tulaho wangocho, uze wakulyo-nonona, wakuzeneka kutachi-kiza upi, wakuzeneka majilo,wakuhandunuka kuli vaka-shili,kaha wakuzezula helu lyamelu.27 Ikiye kasakiwa kuhanangavimunavakuvatula hakumbi ha-kumbi, chakulivanga hajishili je-nyi ivene, kaha kufumaho java-tu veka, ngana mwavaze vapi-lishitu vakulitulahoko, mwo-mwo echi achilingile kamwekaha kunahu omu alihanyineivene. 28 Mwomwo Jishimbijeji kutongolanga vatu vakuhe-hela kupwavapilishitu vakulitu-laho, oloze mazu akulishinga na-lushingo aze ejile hanyima yaJi-shimbi, atongola Mwana ou va-kupwisa lyehi haya myaka yo-sena.

8 Kahechi chikiko chishinachachilemu chavyumevi tuli

nakushimutwila: Tuli nakapi-lishitu wakulitulaho wangochouze natwame kuchilyo chalita-nda lyaUze waUkelenga mume-lu, 2 ikiye muka-kuzata mu-chihela chajila namumbalakayamuchano yize emikileYehova,keshi mutuko. 3 Mwomwo ka-

pilishitu wakulitulaho veji ku-mutongolanga mangana ahane-nga mawana navimuna vakuva-tula; shikaho chatelemo nakuliou nawa kupwa nachuma chi-mwe chakuhana. 4 Jino ka-chi nge apwanga hano hama-vu kachi kapwile kapilishitu-ko, mwomwo kuvali lyehi malu-nga vaze veji kuhananga mawa-na nganomu jaya Jishimbi.5 Malunga kanava vali nakuza-ta mulimo wajila uze wapwa chi-fwanyisa chivene, muvwimbi-mbi wavyuma vyamwilu; ngemuze Mose vamuhanyine lu-shimbi kuli Kalunga omu asaki-le kutunga mbalaka kana. Mwo-mwo ambile ngwenyi: “Nyingili-la kanawa ukalinge vyuma vyo-sena kweseka nakufwana kanangunakulweze hapili.” 6 Olozejino Yesu natambula lyehi muli-mo wamwaza chikuma, mwo-mwo napu muka-kuwanyisa wa-chivwasano chize chinapu nawachakuhambakana kuwaha, chi-ze vanazamisa najishimbi jaji-shiko jakuhambakana kuwaha.

7 Kachi nge chize chivwasa-no chatete chapwile chakuho-na katenga, kachi kakwasaki-wile kunehako chamuchivaliko.8 Mwomwo ikiye nawanyinavatu katenga hakwamba ngwe-nyi: “ ‘Ivwenu! Makumbi ali na-kwiza,’ mukiko mwanambe Ye-hova, ‘kaha nangukalikasa chi-vwasano chachihya nazuvo yaI-salele nazuvo yaYuta. 9 Ka-cheshi kukalifwana nachivwasa-no chize ngwalikashile navaka-kuluka javo halikumbi lize ngwa-vakwachile kumavoko avo naku-valovola mulifuchi lyaEjipituko,mwomwo kavatwalileho lika na-kulama chivwasano chamiko,

Page 397: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAHEPELEU 8:10–9:10 Jishimbi kajeshi kukupwisako 394

ngocho ngwalitwaminyine ku-vazakamanga,’ mukiko mwana-mbe Yehova.”

10 “ ‘Echi chikiko chivwasanonangukalikasa nazuvo yaIsalelehanyima yamakumbi aze,’ muki-ko mwanambe Yehova. ‘Nangu-kahaka jishimbi jami muvishi-nganyeka vyavo, kaha nanguka-jisoneka mumichima yavo.Kaha nangukapwanga nguKalu-nga kavo, vakivo navakapwangavatu jami.

11 “ ‘Kaha mutu himutu keshikukanangula cheka mutu mu-kwavoko, chipwe mutu kuna-ngula ndumbwenyi ngwenyi:“MutachikizeYehova!” Mwomwovosena navakangutachikiza, ku-putukila vene kuli uze wamu-ndende nakutwala kuli uze wa-munene. 12 Mwomwo nangu-kavatetela havilinga vyavo vya-kuhona kwoloka, kaha kangwe-shi kukanuka cheka jishili javo-ko.’ ”

13 Hakwamba ngwenyi “chi-vwasano chachihya,” nasololange chize chakulivanga nachi-lingisa lyehi kupwa chamwaka.Jino chuma chize chinapu cha-mwaka nakuya nakuzeya, chilikwakamwihi nakulelangana.

9 Chivwasano chize chamwa-ka chapwilenga najishimbi

jamwakuzachila mulimo waji-la, nachihela chacho chajila cha-hano hamavu. 2 Mwomwo va-tungile kapete katete kamba-laka muze mwapwilenga chitu-mbikilo chalinongo, namesa, na-jimbolo jakutumbika; kaha va-kavulukilenga ngwavo, “Chihe-la Chajila.” 3 Kaha kusali yali-hina lyakuvatasana lyamuchiva-li kwapwile kapete kambalakavavulukilenga ngwavo, “Chihela

Chajila Chikuma.” 4 Omu mu-kiko mwapwilenga chiloso cha-ulu, nachikasha chachivwasa-no chakusalimba chosena nau-lu, muze mwapwilenga mulondowaulu uze wapwilenga namana,namukombowaAlone uzewachi-vikilile, navihanda vyamalolwaachivwasano; 5 kaha helu lya-cho hapwilenga vakeluve vau-pahu vakutanduula mavava avohachifwiko chakufwika hajishi-li. Oloze luno kalweshi lwolalwakuhanjika vyumevi munonamunonako.

6 Jino omu valingile vyumakana vanavilongesa lyehi muji-la kaneyi, vapilishitu vapwilenakwingilanga mukapete katetekambalaka shimbu yosena naku-zata milimo yajila; 7 oloze ka-pilishitu wakulitulaho engilile-nga uka wenyi mukapete kamu-chivali kamwe hamwaka, kahaambachilenga namanyinga azeahanyinenga hali ivene nahaji-shili javatu jize valingilenga cha-kuhona kutachikiza. 8 Ngo-cho shipilitu yajila yasolwele ha-toma nge jila yakwingila mu-chihela chajila yachipwile ka-nda yisoloke hatoma shimbu ya-pwile mbalaka yakulivanga yi-nemana. 9 Eyi mbalaka yina-pu chifwanyisa chavyuma vilikohalwola luno, kaha mukulonge-sa kanechi, mawana navimunavakuvatula vachili lika nakuvi-hana. Kaha evi kavyeshi ku-hasa kukupwisa chivezu cha-mutu uze ali nakuzata mulimowajilako. 10 Oloze vyapanda-ma kaha kuvyakulya nakuvya-kunwa nakukumbwichika� che-ka nacheka. Kaha vyuma kana

Hep 9:10� Chipwe, kusanasana.

Page 398: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

395 Muka-kuwanyisa chivwasano WAVAHEPELEU 9:11-24

vyasakiwilenga mujishimbi ku-talisa kumujimba, kaha vavaha-nyinevyo vavilingenga palanganakulwola vatongola lwakwolo-la vyuma.

11 Oloze omu ejile Kulishitumwakapilishitu wakulitulahowavyuma vyamwaza vize vina-lingiwa lyehi, engilile mumbala-ka yayilemu yakukupuka chiku-ma yize vazeneka kutunga na-mavoko, chipwe ngwetu yizekayeshi yakukutenga chino-ko. 12 Engilile muze muchihe-la, keshi namanyinga avape-mbe nawawa avana vavango-mbeko, oloze namanyinga enyiivene kamwe kaha kunahu na-kutuyovola haya myaka yosena.13 Mwomwo kachi nge manyi-nga avapembe nawawa aviku-ji javangombe nauto wangombewachihwevo vize vanasapwilahali vaze vali namajilo, navivali-ngisa kupwa vajila nakuvatome-sa kumusonyi, 14 kutala ma-nyinga aKulishitu uze alihanyi-ne kuli Kalunga mujila yakuze-neka katenga kuhichilamushipi-litu yahaya myaka yosena, kawe-shi kuhambakanamo chikumakutomesa vivezu vyetu kumili-mo yakufwa, mangana tuzachi-lenga Kalunga ou ayoya mulimowajilako nyi?

15 Shikaho napwila muka-ku-wanyisa wachivwasano chachi-hya, mangana vaze vasanyikalyehi vatambwileho uswana wa-haya myaka yosena uze vashi-kile, mwomwo ikiye afwile ma-ngana avakule nandando yaku-sokola kukuzombwojoka jishi-mbi jize vazombwojokele muchi-vwasano chamwaka. 16 Mwo-mwohaze hali chivwasano kuva-nga hapwenga kufwa chamutu

muka-kuwanyisa chivwasano.17 Mwomwo chivwasano chejikupwanga nangolo kuvanga ngekunasoloka lyehi kufwa,� mwo-mwo kacheshi kupwa nangolo-ko shimbu achili muka-kuwa-nyisa chivwasano wamutonyi.18 Ngocho nachize vene chi-vwasano chamwaka kavachika-shile chakuzeneka manyingako.19 Mwomwo omu Mose akumi-shile kuhana jindongi josena ja-muJishimbi kuli vatu vosena,ambachile manyinga avana va-vangombe nawawa avapembe,nameya, nawanda uchila, nahu-sope,� kaha awasapwilile hamu-kanda uvene nahali vatu vosena20 nakwamba ngwenyi: “Awaakiko manyinga achivwasanochize Kalunga namilweze ngwe-nyi muchilamenga.” 21 Kahaasapwilile nawa manyinga azehambalaka nahavyuma vyosenavyakumulimo wajila. 22 Kahakweseka nomu mwaya Jishimbi,vyuma vyosena veji kuvitome-sanga namanyinga, kaha kuva-nga manyinga vawamwange mo-komoko jishili kaveshi kujikone-kelako.

23 Shikaho chatelemo vize vi-fwanyisa vivene vyavyuma vya-mwilu kuvitomesa namanyi-nga avimuna vakuvatula, oloze-nyi vyuma vyamwilu vyasakiwi-le kuvitomesa navimuna vaku-vatulavekavakuhambakana ku-lema. 24 Mwomwo Kulishitukengilile muchihela chajila cha-kutunga namavoko chize cha-pwa chifwanyisa chavyuma vi-veneko, oloze engilile mwilu

Hep 9:17� Echi kufwa chinahase kupwachamutu chipwe chimuna. 19� Talenukwinyikila chamwishi chahali Yo 19:29.

Page 399: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAHEPELEU 9:25–10:12 Kulishitu alihanyine kamwe kaha 396

muvene, mangana jino asolokekuli Kalunga ivene hali etu.25 Kachapwile ngocho manga-na alihanenga ivene kakavulu-ko, nge omu kapilishitu waku-litulaho eji kwingilanga muchi-hela chajila hamwaka hamwa-ka namanyinga aze kaweshi enyiiveneko. 26 Mokomoko kachiayanjilenga kakavulu kufumavene kukwala chihela chaka-ye. Oloze jino nalisolola ivenekamwe kaha kunahu hachiku-kulwishi chakatwamino kamya-ka yino mangana afumiseko shi-li hakulihana ivene mwachimu-na wakuvatula. 27 Kaha nga-nomu vavatongwela vatu kufwakamwe kaha kunahu, kaha ku-fumaho numba vavasopese,28 ngocho naKulishitu nawa va-muhanyine kamwe kaha kunahumangana ambate jishili javatuvavavulu; kahomu mwakasolo-ka cheka kamuchivali, keshi ku-katala vyashiliko, kaha navaka-mumona kuli vaze vali nakumu-talilila chikuma mangana akava-lwile.

10 Hakuwana nge Jishimbijili namuvwimbimbi wa-

vyuma vyamwaza vize vyapwilenakwiza keshi nge vyuma vive-neko, vatu kaveshi kuhasa kuli-ngisa vaka-kupandama kuli Ka-lunga vapwenga vakukupukamwosena navimuna vakuvatu-la vaze veji kuhananga lika ha-mwaka hamwakako. 2 Kachinge mukiko chapwa, kutala vi-muna vakuvatula kachi kavali-twamina lyehi kuvahanangakohakuwana nge vaze vali naku-zata mulimo wajila vaze vanato-mesa lyehi kamwe kaha kuna-hu kaveshi cheka navivezu vya-

kwijiva jishiliko nyi? 3 Olozehakuhananga ava vimuna va-kuvatula cheji kuvanukisangajishili javo hamwaka hamwaka,4 mwomwo kachahashiwa ma-nyinga avikuji javangombe na-wawa avapembe kufumisa jishi-liko.

5 Shikaho ikiye hakwiza mu-kaye amba ngwenyi: “ ‘Vimunavakuvatula namawana kawavi-sakileko, oloze wanguwahishi-lile mujimba. 6 Ove kawevwi-lile kuwaha mawana akulumbanamawana ahashiliko.’ 7 Jinongwambile ngwami, ‘Tala! Ngu-neza (mumukanda wakuvungavasonekamo vyakunguvulukaami) nakulinga mwaya muchimawove, ove Kalunga.’ ” 8 Omualingile hanahanjika lyehi ngwe-nyi: “Ove kawasakile chipwekwivwila kuwaha vimuna vaku-vatula, namawana, namawanaakulumba, namawana ahashili-ko”—mawana aze veji kuhana-nga nge omu mwaya Jishimbi—9 kaha himwamba ngwenyi:“Tala! Nguneza nakulinga mwa-ya muchima wove.” Ikiye mwa-fumisako vize vyakulivanga ma-ngana azamise echi chamuchi-vali. 10 Omu “mwaya muchi-ma” mukiko vene vanatulingi-shila kupwa vajila kuhichila mu-wana wamujimba waYesu Kuli-shitu kamwe kaha kunahu.

11 Kaha nawa kapilishitu ejikwimananga hakumbi haku-mbi nakuzata mulimo, nakuha-nanga kakavulu vimuna vaku-vatula vovamwe, vaze kaveshikuhasa kufumisa jishili nakuji-kumisa josenako. 12 Oloze oumutu ahanyine chimuna waku-vatula umwe wakufwika hajishi-

Page 400: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

397 Kanda kusuvilila kulikungulula WAVAHEPELEU 10:13-31

li haya myaka yosena, kaha na-twame kulivoko lyachilyo lyaKa-lunga, 13 kaha kufuma venehaze, ali nakuvandamina pala-nga nomu navakalingisa vaka-kole jenyi kupwa chitwamo cha-vilyachilo vyenyi. 14 Mwo-mwo kuhichila muwana wachi-muna wakuvatula umwe kaha,mukiko nakupwishila haya mya-ka yosena vaze vali nakulingi-sa kupwa vajila. 15 Kaha shi-pilitu yajila yili nakuhana unji-ho kuli etu, mwomwo chatete yi-nambe ngwayo: 16 “ ‘Echi chi-kiko chivwasano chize nanguka-likasa navo hanyimayamakumbiaze,’ mukiko mwanambe Yeho-va. ‘Nangukahaka jishimbi jamimumichima yavo, kaha nangu-kajisoneka muvishinganyekavyavo,’ ” 17 kahayinambe che-ka ngwayo: “Kangweshi chikupukukanuka cheka jishili javo na-vilinga vyavo vyaupapwokiko.”18 Jino oku vanakonekela lye-hi vyumevi, kakweshi kusakiwacheka wana wakufwika hashi-liko.

19 Shikaho, enu vandumbwe-tu, hakuwana nge tunomika ha-kuya mujila yakwingila muchi-hela chajila hamanyinga aYe-su, 20 yize atutuvilile etu ku-pwa jila yayihya, yakuyoya, ya-kuhita mulihina lyakuvatasana,likiko musonyi wenyi, 21 kahanawa hakuwana nge tuli naka-pilishitu wamunene wakutalazuvo yaKalunga, 22 tupanda-menunga kuli Kalunga namichi-ma yamwenemwene nalufwelelolwosena, omu michima yetu va-nayitomesa lyehi kuchivezu cha-chipi hakuyisapwila, kaha nawamijimba yetu yakusanyisa lye-hi nameya atoma. 23 Tutwale-

nuho lika kuhanjikanga hatomalutalililo lwetu chakuzeneka ku-kakasana, mwomwo ou atushikaapwa wakushishika. 24 Kahatulihakenunga michima nava-kwetu mangana tulisangumwi-ne kuzangi nakuvilinga vya-mwenemwene, 25 nakuzene-ka kusuvilila kulikungulula che-tu, nganomu vatu vamwe vatwa-ma nachijililo kana, oloze tuliko-lezezenunga navakwetu, chiku-manyi omu munamono ngwenulikumbi kana linapandama kwa-kamwihi.

26 Mwomwo kachi nge natu-linganga shili chakusakula ku-michima yetu hanyima yakuta-mbula chinyingi chakwolokachakutachikiza muchano, kahakakweshi cheka chimuna wa-kuvatula weka wakufwika ha-shiliko, 27 oloze chuma na-chipwako kaha shina kutalili-la kusopesa chakwivwisa woma,nautenu waunene wakunonge-sa vaka-kwimanyina Kalunganakole. 28 Wose naleununa ji-shimbi jaMose mwafwa chaku-hona kumwivwila keke haunji-howavatu vavali, chipwe vatatu.29 Kumana ou nalyatangilaMwanaKalunga, nakumona ma-nyinga achivwasano aze amuli-ngishile kupwa wajila ngwenyiamokomoko, uze nawa natukananakusulisa shipilitu yalikoji lya-linene, katela kumuzangamisachikumako numba? 30 Mwo-mwo tunamutachikiza uze ambi-le ngwenyi: “Kulinga sambanji-nga chinapu chami; ami nangu-kavashishishilamo,” kaha ambi-le cheka ngwenyi: “Yehova mwa-kasopesa vatu jenyi.” 31 Hi-chuma chawoma kuholokela mu-mavoko aKalunga ou ayoya.

Page 401: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAHEPELEU 10:32–11:7 Mwalumbunukila Lufwelelo 398

32 Oloze anukenunga maku-mbi akunyima aze mwakakachi-lile nakuhita muvyeseko vyavi-nene omu valingile hivanami-munyikila lyehi. 33 Shimbu ji-mwe vamitolekele nakumimwe-nesa malwa hatoma, shimbu ji-kwavo mwayanjililile hamwe na-vaze vamwenengavihuli kanevi.34 Mwomwo enu mwevwilililekeke vaze vapwile muzuvo yau-funge, kahomu nawa vamipu-kwile vikumba vyenu enu mwa-wahililile hakutachikiza ngwe-nu muli naluheto lwakwilila lwa-kuhambakana kuwaha.

35 Shikaho kanda namulitwa-mina kuhanjikanga mujila ya-kukasunukako, mwomwo nava-kamihanyinaho fweto yayinene.36 Mwomwo enu mwatela kuka-kachila, mangana nge munali-ngi lyehi mwayamuchimawaKa-lunga, muhase kukatambulavyuma vanamishiki. 37 Mwo-mwo kuchinasale “katandokakandende chikuma,” kaha“ou ali nakwiza mwaheta, ke-shi kushimbulako.” 38 “Olo-ze mutu wami wakwoloka mwa-yoyanga hakupwa nalufwele-lo,” kaha “kachi nge mwaki-nduluka hanyima, mwono wamikaweshi kumwivwila kuwaha-ko.” 39 Jino etu katweshi tu-vatu vaze veji kukindulukilangahanyima nakuya kukunongako,oloze tuvatu vaze vatwama na-lufwelelo luze lweji kulamangamyono yetu kupwa yayitonyi.

11 Lufwelelo lwapwa kuva-ndamina namuchima wa-

kukunyuka vyuma vize twata-lilila, hiunjiho wakusolola ha-toma vyuma vivene vize katwa-mweneko. 2 Mwomwo yalu-fwelelo kanelu, vatu vakushiku-

lu vavavulukilile unjihowakuve-tavila.

3 Mwomwo yalufwelelo, tuna-tachikiza ngwetu tutwaminotwamyaka vatunonekele lyehinamazu aKalunga, ngocho evitunamono vinafumu kuvyumavize vyazeneka kusoloka ha-toma.

4 Mwomwo yalufwelelo, Ave-le ahanyine Kalunga wana wa-ulemu wachimuna wakuvatulakuhambakana Kena, kaha kuhi-chila mulufwelelo kana luze,vamuvulukilile unjiho ngwa-vo wakwoloka, mwomwo Kalu-nga amuvulukilile unjiho hakwi-tavilamawana enyi; kaha numbatuhu afwa lyehi, oloze achili na-kuhanjika kuhichila mulufwele-lo lwenyi.

5 Mwomwo yalufwelelo, Eno-ke vamunungulwile manganaazeneke kumona kufwa, kahakavamuwanyine chekako, mwo-mwo Kalunga amunungulwile;oloze shimbu apwile kanda va-chimunungulule, vamuvulukili-le unjiho ngwavo evwishile Ka-lunga kuwaha. 6 Kaha nawachakuzeneka lufwelelo, chachi-kalu kumwivwisa Kalunga ku-waha, mwomwo ou mwapanda-ma kuli ikiye, atela kwitavi-la ngwenyi kwali, kaha nawangwenyi ikiye muka-kufwetavaze vali nakumutondatondachikuma.

7 Mwomwo yalufwelelo, No-wa omu alingile hanatambu-la lyehi mazu akumuhuhumu-na kuli Kalunga havyuma vya-pwile kanda vachivimone, evwi-le woma waukalunga, kaha aso-ngele wato mangana alwile vazevakuzuvo yenyi; kaha kuhichi-la mulufwelelo kana apayishile

Page 402: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

399 Lufwelelo lwaNowa, Sala, Mose WAVAHEPELEU 11:8-23

kaye, kaha apwile swana waku-swana kwoloka chakufuma ha-lufwelelo.

8 Mwomwo yalufwelelo, omuvamusanyikile Apalahama ono-nokele hakuya kuchihela chizemwakatambula kupwa uswanawenyi; kaha akatukile nakuyanumba tuhu katachikijile okwoapwile nakuyako. 9 Mwomwoyalufwelelo, azuzumanyine nga-na mwamwiza mulifuchi vamu-shikile, kwijiva nge mulifuchilyeka, kaha atwaminenga muji-mbalaka naIsaka naYakova ha-mwe, vaze vapwile vaswana nai-kiye hamwe vakuswana lushikolwolumwe. 10 Mwomwo apwi-le nakuvandamina nganda yizeyapwile navihela vyazuvo vive-ne, yize yikwechi muka-kuyite-ngejeka namuka-kuyitunga, ive-ne Kalunga.

11 Mwomwo yalufwelelonawa, Sala vamuhanyine ngolojakusema mwana, numba tuhuazombokele haseteko yakuse-ma, mwomwo amwene uze amu-shikile ngwenyi wakushishi-ka. 12 Shikaho nawa kuli lu-nga umwe uze apwile nge afwalyehi, kwasemukile vana vava-vulu nge vatanganyikavamwilu,nge usekeseke wakungenge ya-kalungalwiji ou vahona kulava.

13 Vosena ava vafwililile mu-lufwelelo numba tuhu kavata-mbwile vyuma vize vavashikile-ko, oloze vavimwene omu vya-pwile kwakusuku, kaha vavi-tambwile nakuwahilila naku-hanjika hatoma kumeso avatungwavo vapwile vangeji, kahanawa vaka-kuzuzumana mulifu-chi. 14 Mwomwo vaze veji ku-hanjikanga ngocho, veji kusolo-langa ngwavo vali nakutondato-

nda chikuma chihela chakutwa-ma vavene. 15 Kachi nge va-pwile chikupu nakwanukangachihela chize vasezele, kachi va-mwene hakukindulukila cheka.16 Oloze jino vali nakusaka chi-hela chakuhambakana kuwaha,chikiko chihela chize chamwilu.Ngocho Kalunga keshi kuvevwi-la sonyiko hakumuvuluka ngwa-vo, Kalunga kavo, mwomwo iki-ye navalongesela lyehi nganda.

17 Mwomwo yalufwelelo, omuvamwesekele Apalahama, lu-nga uze atambwile jishiko naku-wahilila, asakile kulumba mwa-nenyi umwe kaha wakulipwi-la, kaha chapwile vene nge na-lumbu lyehi Isaka, 18 nu-mba tuhu vamulwezele ngwa-vo: “Vaze navakavuluka ngwavo‘mbuto yove’ navakeza kuhichilamuli Isaka.” 19 Oloze amwenengwenyi Kalunga nahase venekumusangula kuvafu; kaha ku-kiko vene amutambwile mujilayachifwanyisa.

20 Mwomwo yalufwelelo na-wa, Isaka akiswile Yakova naE-sau kutalisa kuvyuma vyapwilenakwiza kulutwe.

21 Mwomwo yalufwelelo, omuapwile Yakova kwakamwihi na-kufwa, akiswile vana vaYosefweumwe naumwe, kaha alemeseleKalunga oku nalijikilila hamu-kombo wenyi.

22 Mwomwoyalufwelelo, omuapwileYosefwe kwakamwihi na-kufwa, avulukile vyakulovokachavana vaIsalele; kaha ahanyi-ne jindongi jomu vatelele kuka-mufunda.

23 Mwomwo yalufwelelo, Mo-se omu asemukile vamuswe-kele tukweji vatatu kuli vise-mi jenyi, mwomwo uze mwana

Page 403: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAHEPELEU 11:24-40 Vilinga vyalufwelelo 400

vamumwene ngwavo wamwa-za, kaha kavevwile womawalushimbi lwamwanganako.24 Mwomwo yalufwelelo, omualingile Mose hanakulu lye-hi, akanyine kumuvulukangangwavo mwana wamwanaFwalowapwevo, 25 asakwileho ku-muyanjishila hamwe navatu ja-Kalunga, mukutela kulivwisakuwaha viseke vyashili hata-ndo yayindende, 26 mwomwoamwene kutoleka chakutolekaKulishitu ngwenyi hiluheto lwa-kuhambakana vikumba vyamu-Ejipitu; mwomwo ikiye ashishi-kile chikuma hafweto yize mwa-katambula. 27 Mwomwo yalu-fwelelo, afumine muEjipitu, ke-vwile woma wautenu wamwa-nganako, mwomwo atwalileholika nakuzama mbe kwijiva ngeali nakumonaUze vahona kumo-na. 28 Mwomwo yalufwelelo,alingile Paseka nakusapula ma-nyinga, mangana muka-kuno-ngesa ahone kwenyeka vanavavo vavatwatwa.

29 Mwomwo yalufwelelo, va-hichile muKalungalwiji Uchilakwijiva nge hatunda haumu, olo-ze vaEjipitu omu vesekele ngwa-vo vahiteho vavaminyine ku-meya.

30 Mwomwo yalufwelelo, ke-mbwe yaYeliko yakekumukileomu valingile hivanayijingulukalyehi makumbi 7. 31 Mwomwoyalufwelelo, Lahave uze pwevowaujila kanongele kumwe nava-ze valikangileko, mwomwo iki-ye atambwile vandoji mujila ya-mwaza.

32 Kaha vyuma vyeka mukanawa nanguhanjika? Mwomwolwola nalungukehela kachi ngengwami ngutwaleho lika naku-

vuluka vyaNgiteyone naMbala-ke naSamasone naYefweta na-Ndavichi naSamwele navapo-lofweto veka. 33 Halufwele-lo lwavo vafungulwile mawanga-na, valingile mwakwoloka, vata-mbwile jishiko, vajikile kutunwatwavandumba, 34 vaholeselengolo jakakahya, vapululukilekuuvela wajipoko jamikwale,vavazamikishile kukuhehelachavo, vapwile vakuhamukamujita, vafungulwile maswa-lale vaze vavalukukile. 35 Ma-pwevo vatambwile cheka vafujavo vaze vasangwile kuvafu;oloze malunga veka vayanjiwile,mwomwo kavetavilile kuvaku-la nandando yakusokolako, ma-ngana ngwavo vakamone kusa-nguka chakuhambakana ku-waha. 36 Kaha veka vahichi-le muvyeseko hakuvahulamisanahakuvepula vikote, chikuma-nyi hakuvakasa mumalenge na-mujizuvo jaufunge. 37 Vava-shile malolwa, vavesekele na-vyeseko, vavavatwile muviha-nda vivali najisaha, vavajihilenajipoko jamikwale, vakimba-ngilenga oku vanavwale mala-mbu amikoko, namalambu ava-pembe, omu vapwile mukukali-kiza, namumalwa, namukuvaya-njisa; 38 kaha kaye kakavate-lelele vakivoko. Valumbwangili-lenga mujipambo nakujipili na-mumena akusendeleka namenaamumavu.

39 Kaha vosena ava nu-mba tuhu vavavulukilile unji-ho wakuvetavila mwomwo ya-lufwelelo lwavo, oloze kavata-mbwile chuma vavashikileko,40 mwomwo Kalunga atumwe-nenene chimweza chuma cha-kuhambakana kuwaha, manga-

Page 404: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

401 Liyongomena lyavinjiho WAVAHEPELEU 12:1-16

na vakivo vahone kuvakupwisamwosena chakuzeneka etu.

12 Jino hakuwana nge kuna-tujingilika liyongomena

lyalinene lyavinjiho lipwahangana, shikaho tuzulenu vyu-ma vyosenevi vinatulemuwi-sa, nashili yize yeji kwangu-hwisanga kutulimba, kaha tu-lahenu nalukakachila mukula-ha chize vanatutomena, 2 okutunashishika chikuma hali Twa-mina Wamunene, Muka-kuku-pwisa lufwelelo lwetu, iveneYesu. Mwomwo yakuwahililachize vamuvulukilile kukevwakulutwe, omikile hachitondochakuyanjishila, alumbilishilesonyi, kaha natwame lyehi ku-chilyo chalitanda lyaKalunga.3 Chikupu vene, mushinganye-kenu chikuma mutu uze omikilehamazu autenu avaka-shili vazevapwile nakulivindamisa vave-ne, mangana muzeneke kuzeyanakuhomba.

4 Hakulipika chenu nashi-li kana kamwalipikile nayo na-kuheta kukumwanga manyi-nga enuko. 5 Enu munavulya-ma chikupu mazu akulembe-lela akumivuluka enu kupwamuvana ngwavo: “Ove mwana-mi, kanda uleununa kuzangami-sa chakuli Yehova, chipwe ku-homba nge vanakwolola kuli iki-yeko; 6 mwomwo ou vazangakuli Yehova veji kumuzangami-sanga; chikupu vene, eji kuveta-ngawose uze navetavila kuli iki-ye kupwa mwanenyi.”

7 Mwatela vene kumika mwo-mwo eyi yinapu jila yakumiza-ngamishilamo. Kalunga ali na-kumilinga nge omu mwalingakuli vana venyi. Mwomwo mwa-na muka vazeneka kuzangami-

sa kuli ise? 8 Kachi nge ka-vamizangamishileko, kachi mu-napu chikupu muvana vamuuji-la keshi muvana vamwene-mweneko. 9 Kaha nawa, ma-setu vakutusema vatuzangami-shilenga, kaha twavavumbikile-nga. Kumana katwatela kuha-mbakanamo kuliluula kuli Setuwakuyoya chetu chakushipi-litu mangana tuyoyengako nyi?10 Mwomwo vakivo vatuzanga-mishilenga hatando yayindendekweseka namuze vamwenengavakivo ngwavo mwamwaza, olo-ze ikiye eji kulinganga ngochotunganyale, mangana tutambu-leko kukujila chenyi. 11 Enga,kakweshi kuzangamisa nachi-vwisa mutu kuwaha halwolanavamuzangamisako, oloze che-ji kwivwisanga kukola; olozekutwala muze cheji kwimisa-nga muhako wakuunda, chikikokwoloka, kuli vaze vanalongesakuchikiko.

12 Shikaho ololenu mavokoenu analingi mbwambwala na-mambuli aze anazeye, 13 kahatwalenuho lika nakusungami-sa jijila jakutambukamo navilya-chilo vyenu, mangana chize chi-natenguka chihone kufuma mu-linungilo lyacho, oloze manga-na vachihindule. 14 Fwilenu-nga kutwama mukuunda na-vatu vosena, namukujila chizemutu hakuchihona keshi kuha-sa kumona Mwatako. 15 Nyi-ngililenu kanawa kuchina naku-pwa mutu umwe mwahona ku-tambula likoji lyalinene lyaKa-lunga, kuchina nakusoka mwijiwausasu nakuneha ukalu naku-lingisa vavavulu valipihise ku-ukiko; 16 kuchina nawa naku-pwa muka-ujila hali enu, chipwe

Page 405: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAVAHEPELEU 12:17–13:4 Kuvumbika kahela kaulo 402

mutu uze mwazeneka kusakwili-la vyuma vyajila ngana mwa-Esau uze atambasanyine uswa-na wenyi wautwatwa nakulyachakamwe kaha. 17 Mwomwomunatachikiza ngwenu kufuma-ho, omu asakile nawa ngwenyiaswane kisu kana, vamukanyi-ne, mwomwo numba tuhu afwi-lilile chikuma kwalumuna vishi-nganyeka vyenyi namasoji, olo-ze kayiwanyineko.

18 Mwomwo enu kamwapa-ndamine kuchuma chize namu-hasa kukwata namavokoko, chi-ze chinakwate lyehi kakahya,kuze kuli livwi lilava namili-ma yakwilava chikuma napehoyanyamanganda, 19 nakuvu-ma chaluneta, nalizu lyakuha-njika mazu, lize hakulivwa vatuvalembelelele ngwavo kandalihanjika cheka kuli vakivoko.20 Mwomwo vahonene kulamalushimbi lwakwamba ngwavo:“Kachi nge kanyama mwalya-ta kupili, kaha vatela kumwa-sa malolwa.” 21 Kaha nawachuma chasolokele chapwilechakwivwisa woma, shikahoMose ambile ngwenyi: “Ngune-vu woma, kaha nguli nakuchi-kima.” 22 Oloze enu munapa-ndama kuPili Zeyone, kunga-nda yaKalunga ou ayoya, kuYe-lusalema yamwilu, nakumayo-ngomena avangelo 23 vakuli-kungulwila hamwe, nakuchiku-ngulwilo chamwana watwatwa,uze vanasoneka lyehi mumuka-nda mwilu, nakuli KalungaMuka-kusopesa vosena, naku-myono yakushipilitu yavaze va-kwoloka, vaze vanakupwisa lye-hi mwosena, 24 nakuli Yesumuka-kuwanyisa wachivwasanochachihya, nakumanyinga aku-

sapula aze eji kuhanjikanga ka-nawa kuhambakana manyingaaAvele.

25 Zangamenu kuchina na-muhona kwivwilila kuli ou alinakuhanjika. Mwomwo kachinge vaze vahonene kwivwililakuli uze apwile nakuvahuhumu-na hano hamavu kavapululuki-leko, kahanyi nayetu katweshikukapululukako kachi nge na-tutalisa nyima ou ali nakuha-njika mwilu. 26 Halwola kanaluze, lizu lyenyi lyanyikishilemavu, oloze jino nashiki ngwe-nyi: “Nangukanyikisa cheka,keshi mavu kahako, oloze nali-lu nawa.” 27 Jino lizu lyakwa-mba ngwavo “cheka,” linaso-lola nge nakukapwa kufumisakovyuma vize vananyikisa, vyumavyakutunga—mangana vyumavize kavanyikishileko visaleho.28 Shikaho, hakuwana nge na-tukatambulaWangana uze nava-hona kunyikisa, tutwalenunga-ho lika kupwa nalikoji lyaline-ne, lize nalitulingisa vatwitavi-le tumuzachilenga Kalunga mu-limo wajila nawoma waukalunganakumukomoka. 29 MwomwoKalunga ketu apwa nawa kaka-hya kakunongesa.

13 Zangi yenu yaundumbuyitwaleho lika. 2 Kanda

namuvulyama kusololanga chi-samboko, mwomwo mukiko va-mwe vatambwilile vangelo cha-kuzeneka vakivo kutachikiza.3 Vanukenunga vaze vanakasemumalenge, kwijiva nge vana-mikashila navakivo hamwe, na-vaze vali nakuyanjisa mwomwonayenu nawa muchili lika mu-mijimba. 4 Ulo vauvumbike-nga kuli vosena, kaha kahelakaulo kanda vakakapihisako,

Page 406: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

403 Mawana evwila Kalunga kuwaha WAVAHEPELEU 13:5-21

mwomwo Kalunga mwakaso-pesa vaka-ujila navaka-ukoji.5 Kutwama chenu chipwengachakuzeneka kuzanga jimbo-ngo, oku munasuuluka navyu-ma muli navyo. Mwomwo iki-ye nambe ngwenyi: “Kangweshikwiza kukakusezako, kangwe-shi kwiza kukakwechelelako.”6 Mangana tuhase kupwa vaku-mika chikuma nakwamba ngwe-tu: “Yehova ikiye muka-kungu-kafwako; kangweshi kwivwawo-mako. Mutu mwangulinga ika-ze?”

7 Anukenu vaze vali naku-twaminyina muli enu, vaze va-nahanjika mazu aKalungakuli enu, kaha hakushinganye-ka omu kanapu jino katwaminokavo londezezenunga lufwelelolwavo.

8 Yesu Kulishitu apwa you-mwe nazau nalelo nahaya myakayosena.

9 Kanda namuhungumukanakunangula cheka nachekachaungejiko; mwomwo chinawa-he muchima vaujikijise nalikojilyalinene, keshi navyakulya vizekavyeshi kunganyalisa vaze vejikuhakangako chikuma muchi-mako.

10 Etu tuli nalijiko lyakulu-mbila kuze vaka-kuzata mulimowajila kumbalaka kaveshi nali-sesa lyakulyako. 11 Mwomwomijimba yavimuna vaze vakwe-chi manyinga avo aze eji kutwa-langa kapilishitu wakulitulahomuchihela chajila mwawana wa-hashili, veji kuyilumbilanga ku-weluka wachilombo. 12 Shika-ho, naYesu nawa ayanjiwilile ku-weluka wachikolo mangana ali-ngise vatu kupwa vajila nama-nyinga enyi ivene. 13 Shika-

ho tuyenu kuli ikiye kuwelu-ka wachilombo, tukahite mu-kutoleka chize ahichilemo ikiye,14 mwomwo hano katweshi na-nganda yakwililako, oloze tulinakutondatonda chikuma yizeyili nakwiza. 15 Kuhichilamuli ikiye, tumuhanenunga Ka-lunga shimbu yosena chimunawakuvatula wakumwalisa, yiki-ko mihako yamivumbo yetu yizeyeji kuhanjikanga hatoma hali-jina lyenyi. 16 Kaha nawa ka-nda namuvulyama kulingangamwamwaza nakwazananga vyu-ma vyenu navakwenuko, mwo-mwo vimuna vakuvatula vango-cho Kalunga eji kuvevwilangakuwaha.

17 Pwenunga vakwononokakuli vaze vali nakutwaminyi-na muli enu, nakupwa nawa va-kuliluula kuli vakivo hakuwanange vali nakulama myono yenu,mwomwovakivo navakalyambu-lula kuli Kalunga; mangana va-kivo valingenga ngocho naku-wahilila keshi nakulishimwoka-ko, mwomwo echi nachiminehe-la ukalu.

18 Twalenuho lika nakutulo-mbelako, mwomwo tunafwele-la ngwetu tuli nachivezu chaka-shishi� omu tuli nakusaka ngwe-tu tutwamenga nakashishi mu-vyuma vyosena. 19 Oloze chi-kumanyi nguli nakumilembele-la ngwami mulombenga manga-na vanguhilwise washi kuli enu.

20 Jino Kalunga wakuundauze asangwile kuvafu kafu-nga kamikoko wamunene, Mwa-ta wetu Yesu uze apwile nama-nyinga achivwasano chahayamyaka yosena, 21 amizukise

Hep 13:18� Chipwe, chamwaza.

Page 407: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

cccdccc

WAVAHEPELEU 13:22—WAYAKOVA 1:12 Vyeseko 404

1 Ami Yakova, ndungo yaKalu-nga naMwata Yesu Kulishi-

tu, nguli nakumeneka miyachi12 yize yinalimwangila kwo-sena.

2 Enu vandumbwami, wahili-lenu omu namumona vyesekovyakulisezaseza, 3 hakutachi-kiza ngwenu lufwelelo lwenuluze vaneseka lyehi naluneha lu-kakachila. 4 Kaha echenu lu-kakachila lumanyise milimo ya-lwo, mangana mupwenga mu-vamuhwila, muvalambwe mwo-sena, muvakuzeneka kukalikizachuma numba chimwe.

5 Ngocho, kachi nge minenuumwe nahono mangana, atwale-ho lika nakumulomba Kalunga,mwomwo eji kuhananga vosenanamuchima umwe chakuzene-ka kutoleka; kaha mwamuhana-wo. 6 Oloze atwaleho lika na-kulomba mulufwelelo, keshi ngenakuhuhwasanako, mwomwo oumwahuhwasana nafwane nge li-kimba lyakukalungalwiji lyaku-

pekwomwoka napeho nakunga-njanga. 7 Mutu kana kandaashinganyeka ngwenyi mwata-mbula chuma chimwe kuli Yeho-vako; 8 ikiye napu muka-mi-chima yivali, wakuzeneka kuza-ma mujijila jenyi josena.

9 Oloze ndumbwetu wakuze-neka ulemu awahilile hakumu-zezula helu, 10 oloze muka-lu-heto awahilile hakumwinyisamwomwo mwakanonga nge jite-mo javyumavyakusoka hamavu.11 Mwomwo likumbi lyeji kutu-tukanga nakaza yalyo, nakuzu-jisa vyuma vyakusoka hamavu,kaha jitemo javyo jeji kuhuluka-nga, kaha kuwaha chavyo che-ji kunonganga. Ngocho namu-ka-luheto nawa, mwakanongelamukukava chenyi vyuma afwila.

12 Awahilila mutu uze mwa-twalaho lika nakukakachila mu-cheseko, mwomwo omu nava-mwivwila kuwaha, kaha mwa-katambula muchama wakuyo-ya uze ashikile Yehova kuuhana

MUKANDA

WAYAKOVA

navyuma vyamwaza vyosenamangana mulinge mwaya mu-chima wenyi, kaha kuhichilamuli Yesu Kulishitu azate mulietu vyuma vyakumwivwisa ku-waha; kuli ikiye kupwenga upa-hu haya myaka namyaka.Amene.

22 Jino enu vandumbwetu,ngunamilembelela mwivwili-le kanawa mazu awa akumiko-lezeza, mwomwo ngunamisone-

kela mukanda wamazu amande-nde kaha. 23 Ijivenu ngwenundumbwetu Chimoteu vanamu-kasununa. Kachi nge mwezawa-shi, kaha natwiza hamwe naku-mimona.

24 Ngumenekelenuko vosenavaze vali nakutwaminyina mulienu, navaka-kujila vosena. Vazevali muItalya vanamimeneka.

25 Likoji lyalinene lipwenganayenu muvosena.

Page 408: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

405 Kufwila nachitwala kushili nakukufwa WAYAKOVA 1:13–2:3

kuli vaze navatwalaho lika ku-muzanganga. 13 Nge mutu alimucheseko, kanda amba ngwe-nyi: “Vali nakungweseka kuliKalungako.” Mwomwo Kalu-nga kaveshi kuhasa kumwese-ka navyuma vyavipiko, kaha iki-ye nawa keshi kweseka mutunaumweko. 14 Oloze mutu hi-mutu eji kupwanga muchese-ko omu kufwila chamumuchimawenyi ivene nachimwonga na-kumuzondola. 15 Jino kufwilakana omu nachimita, hinachise-ma shili; kaha shili omu nayiza-chiwa hinayisema kufwa.

16 Enu vandumbwami ngwa-zanga, kanda navamihungumwi-sako. 17 Mawana amwaza ose-na namawana akukupuka ose-na eji kufumanga mwilu, ejikwizanga kufuma kuli Setu wa-vyuma vyakumunyika uze keshikununguluka chipwe kwalumu-ka ngana mwamivwimbimbi ya-kunungwojokako. 18 Ikiye aji-nyine kutusema namazu amu-chano mangana tupwenga tu-mihako yatete kuvyuma vyenyiatenga.

19 Enu vandumbwami ngwa-zanga, tachikizenu chumechi.Mutu himutu anguhwenga kwi-vwilila, alivendekenga kuhanji-ka, alivendekenga kukwata ute-nu; 20 mwomwo utenu wamu-tu kaweshi kuneha kwoloka cha-Kalungako. 21 Shikaho, seze-nu majilo osena, naupi uze unali-sale chikuma, kaha itavilenu na-muchima wauvwovu mazu awanavatumba muli enu aze anaha-se kulwila myono yenu.

22 Oloze pwenunga muvaka-kulinga mwaya mazu, keshi mu-vaka-kwivwa kaha, nakulita-ngisa enu vavene navishinga-

nyeka vyamakuliko. 23 Mwo-mwo kachi nge mutu napumuka-kwivwa mazu kaha, olo-ze keshi muka-kulingako, ou na-fwane nge mutu uze ali naku-litala kumeso enyi muchitalilo.24 Mwomwo mwalitala ivene,kufumaho himwaya, kaha naku-shimbula chiku himwavulyamaomwo ali nakusoloka. 25 Olo-ze ou mwashishika mujishimbijakukupuka mwosena eji jakuli-hehwa nakukakachila kujiki-ko, mutu kana mwawahililangahakulinga ngocho, mwomwonapu muka-kuzata milimo keshimuka-kwivwa nakuvulyamako.

26 Kachi nge mutu nalimonongwenyi apwa muka-kuleme-sa Kalunga, oloze keshi kukasalilimi lyenyiko, ali nakutangisamuchima wenyi, kaha kuleme-sa chenyi chinapu chaufwefwe-lekete. 27 Kulemesa chitomachakuhona kujiluluka kumesoaKalunga Setu shina echi: Kula-manga vana vavanginga navatu-liwe vamapwevo mumalwa avo,nakulilamamutu ivene chakuze-neka lipenga kufuma kukaye.

2 Enu vandumbwami, kuta-la muli nakulama lufwelelo

lwaMwata wetu waupahu YesuKulishitu oku nawa muli na-kumona vatu mweka namwekanyi? 2 Kachi nge muze muna-likungulwila namwingila mutunavwale tuzeya vaulu nauvwa-lo waluvaji, kaha hinamwingilanawa muka-kuhutwa nauvwalowamajilo, 3 kutala mweji kwi-vwilanga uselewa uze navwaleuvwalo waluvaji nakumwambangwenu: “Ove twama hano ha-chihela chamwaza,” nakwambakuli uze muka-kuhutwa ngwe-nu: “Ove imana kaha,” chipwe

Page 409: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAYAKOVA 2:4-21 Lufwelelo lwakuzeneka vilinga 406

ngwenu: “Twama hamavu ku-chitwamo chavilyachilo vya-mi” tahi? 4 Kachi nge muki-ko, kaha kumana kamweshi na-kulimona mweka namweka na-kupwa nawa muvaka-kusopesavaze vali nakuyulanga mwaku-hengako nyi?

5 Ivwililenu enu vandumbwa-mi ngwazanga. Kumana Kalu-nga kasakwile vaka-kuhutwamukaye mangana vapwenga va-luheto mulufwelelo nakupwanawa vaswana vakuswana wa-ngana uze ashikile kuli vaze va-muzangako nyi? 6 Oloze enumunasaula vaka-kuhutwa. Ku-mana keshi vaka-luheto vaki-vo veji kumishinyinyikanga na-kumikokela kujizango jakuso-pelako nyi? 7 Kutala kaveshikusaula lijina lyamwenemwe-ne lize vamivulukila enuko nyi?8 Jino kachi nge namutesamolushimbi elu lwawangana kwe-seka nachisoneka chakwambangwavo: “Watela kuzanga mu-kwenu nganomu walizanga ovelyavene,” kaha muli nakulingakanawa. 9 Oloze kachi nge na-mutwalaho lika nakumona vatumweka namweka, kaha muli na-kulinga shili, kaha lushimbi elulunamisolola hatoma kupwa mu-vaka-kuzombwojoka jishimbi.

10 Mwomwo kachi nge mutumwalama Jishimbi josena, olo-ze mwahokola lumwe kaha,mutu kana nahokola josena.11 Mwomwo uze ambile ngwe-nyi: “Kawatela kulinga ukoji-ko,” ambile nawa ngwenyi: “Ka-watela kujiha mutuko.” Jino ka-chi nge kaweshi kulinga ukojiko,oloze mujiha mutu, kaha unapuumuka-kuzombwojoka jishimbi.12 Hanjikenunga nakulinganga

ngana mwavatu vaze navakaso-pesa najishimbi javatu vakuli-hehwa. 13 Mwomwo uze keshikutetela vakwavoko, navakamu-sopesa chakuzeneka kumutete-la. Lutetelo lweji kufungulula-nga kusopesa.

14 Enu vandumbwami, kuwa-ha mukaze chiliho kachi ngemutu mwamba ngwenyi ali nalu-fwelelo, oloze keshi navilingako?Kutala lufwelelo kana naluhasakumulwila numba? 15 Kachinge ndumbwove walunga chi-pwe wapwevo ali nauvu kahanawa nahono kulya chakuta-mo chalikumbi, 16 oloze mine-nu umwe mwamba kuli vakivongwenyi: “Yenunga mukuunda,ivwenunga yuku, kaha lyenunganakwikuta,” oloze enu kamwe-shi kuvahana vyuma navasakakumijimba yavoko, kaha kuwa-ha mukaze chiliho? 17 Ngo-cho nawa, lufwelelo hauka wa-lwo lwakuzenekavilinga, lunapulwakufwa.

18 Oloze mutu umwe mwa-mba ngwenyi: “Ove uli nalufwe-lelo, kahami nguli navili-nga. Ngulweze lufwelelo lwo-ve lwakuzeneka vilinga, kaha-mi nangukulweza lufwelelo lwa-mi kuvilinga vyami.” 19 Ku-tala wetavila ngwove kwatwa-ma Kalunga umwe kaha nyi?Uli nakulinga kanawa. Nava-ndemone nawa vetavila ngo-cho, kahaveji kulichikiminanga.20 Oloze ove mutu wamokomo-ko, musaka utachikize ngwo-ve lufwelelo lwakuzeneka vili-nga lwapwa lwamokomoko tahi?21 Kutala kakuluka yetu Apala-hama kavamuvulukilile kwolo-ka havilinga vyenyi omu alingi-le hanahane lyehi mwanenyi Isa-

Page 410: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

407 Vaka-kunangula. Lilimi WAYAKOVA 2:22–3:12

ka halijiko lyakulumbilako nyi?22 Unamono jino ngwove lu-fwelelo lwenyi lwazachilile ha-mwe navilinga vyenyi, kaha lu-fwelelo lwenyi valukupwishilenavilinga vyenyi, 23 kaha chi-soneka chateselemo chakwa-mba ngwacho: “Apalahama aso-lwele lufwelelo muli Yehova,kaha vamumwene kupwa wa-kwoloka,” kaha vamuvulukilengwavo “sepa lyaYehova.”

24 Munamono jino ngwenumutu navamuvulukila kwolo-ka mwomwo yavilinga, keshimwomwo yalufwelelo kahako.25 Chochimwe naLahave nawa,uze pwevo waujila, kutala kava-muvulukilile kwoloka havilingavyenyi omu alingile hanatambu-la lyehi vaze tunganda nachisa-mbo nakuvatuma mujila yekakonyi? 26 Chikupu vene, ngano-mu mujimba wakuzeneka shipi-litu unapu wakufwa, ngocho na-lufwelelo lwakuzeneka vilinganawa lunapu lwakufwa.

3 Enu vandumbwami, enu va-vavulu kamwatela kupwa

muvaka-kunangulako hakuta-chikiza ngwenu navakatusope-sa chikuma. 2 Mwomwo tuvo-sena tweji kuhukananga kaka-vulu. Kachi nge mutu keshi ku-hukana kumazu enyiko, kahanapu wakukupuka mwosena,nahase nawa kwononona na-mujimba wenyi wosena. 3 Ka-chi nge natukasa jimingo kutu-nwa twatuvalu mangana vono-noke kuli etu, kaha natupingulu-la nawa namijimba yavo yosena.4 Achishinganyekenu nawa ha-mato, numba tuhu apwa amane-ne chikuma nakuwapekumunanajipeho jajinene, oloze veji ku-

wapingululanga nachilapo cha-chindende chikuma nakuwa-talisa kweshokwo najinyi kuyamutu uze ali nachilapo.

5 Ngocho nalilimi nawa lina-pu kachuma kakandende kamu-jimba, oloze lyeji kulitukwojo-langa chikuma. Achishinganye-kenu omu kakahya kakandendekanahase kuputula kakahya na-kuwemesa chipapa chachinene!6 Enga, lilimi linapu kakahya.Lilimi lyapwa kaye kakuzala na-vilinga vyakuhenga havilyo vya-mijimba yetu, mwomwo lyeji ku-pihisanga mujimba wosena na-kuwemesa kuyoya chamutu cho-sena, kaha nalikiko veji kulyo-changa kuNgehena. 7 Mwo-mwo miyachi yosena yatunya-ma vamuchipapa, natujila, na-vyuma vyakuhalala, navyumavyamukalungalwiji, veji kuvi-hombolanga, kaha vavihombo-la lyehi kuli vatu. 8 Oloze ka-kweshi mutu mwahasa kuho-mbola lilimiko. Linapu chumachakuvayangila, chachipi, lyaza-la naulembe wakuneha kufwa.9 Tweji kumukisulanga nalyoYehova Setu, kaha tweji kwa-ngulanga nalyo vatu vaze vate-nga “muchifwanyisa chaKalu-nga.” 10 Mukanwa kokamwemweji kulovokanga kukisula na-kwangula.

Enu vandumbwami, vyumevikavyatela kusolokanga ngocho-ko. 11 Kutala kaselwoke yo-umwe nahase kuvweluka meyaayema nameya amasasu numba?12 Enu vandumbwami, kutalamukuyu nauhasa kwima jilive,chipwe muvinyo kwima jikuyunumba? Numba nawa meya amu-ngwa kaweshi kuhasa kulovolameya ayemako.

Page 411: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAYAKOVA 3:13–4:11 Usepa nakaye, kole naKalunga 408

13 Iyaze napu wamangana ka-ha nawa wakunangakana mu-li enu? Kaha mutwamiso yenyiyamwenemwene, asolole vili-nga vyenyi vize azata namuchi-ma wauvwovu uze wafuma ha-kupwa namangana. 14 Olozekachi nge muli nalisungu lya-lipi nakulikindukila mumichimayenu, kanda namupwanga na-kulitukwojola, nakuhanjika-nga makuli akulimbalaka na-muchanoko. 15 Awa keshi ma-ngana akufuma mwiluko, olo-ze apwa ahamavu, aunyama, au-ndemone. 16 Mwomwo kwe-shokwo kuli lisungu nakuliki-ndukila, nakupwa nawa liwaya-nga navyumavyaunyengwe vyo-sena.

17 Oloze mangana akufu-ma mwilu chatete apwa ato-ma, kaha akuunda, akwashiwi-sa vyuma, akulyononona washi,akuzala nalutetelo namihakoya-mwaza, kaweshi kuhandulako,kaweshi kulyongako. 18 Kahanawa, mbuto jamihako yakwolo-ka veji kujikuvanga mukuundakuli vaze vali nakuneha kuunda.

4 Uno jijita navikokojola evivili muli enu vili nakufumi-

nyina kulihi? Uno kavyeshi na-kufuminyina kukufwila chenuchamusonyi chize cheji kulwa-nga jita muli enuko nyi? 2 Enumweji kufwilanga vyuma, olo-ze munahono kupwa navyo. Enumweji kutwalaho lika nakuji-ha vakwenu, nakwivwanga lwi-so, oloze kamwahashile kuwa-nako. Enu mweji kutwalaho likanakuzunga nakulwa jita. Enumunahono kupwa navyo, mwo-mwo kamweshi nakuvilombako.3 Omu mweji kulombanga, ka-mweshi kutambulako mwomwo

mweji kulombanga muvizachisemukuhenga, mangana muvye-nyekele kukufwila chenu cha-musonyi.

4 Enu vikoji vamapwevo, ka-mwatachikijile ngwenu kuli-kwata usepa nakaye chinapukole naKalungako nyi? Shikahowose mwasaka ngwenyi apwe-nga sepa lyakaye, ali nakulilingi-sa ivene kupwa muka-kole wa-Kalunga. 5 Uno munashinga-nyeka ngwenu chisoneka cha-kwamba ngwacho: “Shipilituyize yatwama muli etu yeji ku-fwilanga vyuma nalushiushiu,”chinayi mwanganavene tahi?6 Oloze likoji lyalinene lize ejikuhananga Kalunga lyahamba-kana kutohwa. Shikaho chiso-neka chamba ngwacho: “Kalu-nga eji kwimanyina vaka-kulito-hwesa, oloze eji kuhananga liko-ji lyalinene kuli vaka-kulinyisa.”

7 Shikaho liluulenu kuli Kalu-nga, oloze mwimanyinenu Liya-volo, kaha mwamichina. 8 Pa-ndamenu kuli Kalunga, kahamwapandama kuli enu. Enuvaka-shili, tomesenu kumavo-ko enu, kaha enu vaka-michimayivali, tomesenu michima yenu.9 Lyonyingenu, lishonenu, lile-nu. Miselo yenu yalumuke ku-pwa kulishona, kaha kuwahili-la chenu chalumuke kupwa ku-homba. 10 Linyisenu kumesoaYehova, kaha mwamitohwesa.

11 Enu vandumbwami, litwa-minenu kulifulililanga navakwe-nu. Ou mwafulilila ndumbwenyi,chipwe kusopesa ndumbwenyi,ali nakufulilila jishimbi naku-sopesa jishimbi. Jino kachi ngemusopesa jishimbi, kaha kawe-shi umuka-kulinga mwaya jishi-mbiko, oloze umuka-kusopesa.

Page 412: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

409 “Kachi nge Yehova netava” WAYAKOVA 4:12–5:12

12 Kuli Umwe kaha muka-ku-hana jishimbi kaha nawa muka-kusopesa, ikiye vene ou nahasekulwila nakunongesa. Oloze oveyove iyaze numba usopese mu-kwenu?

13 Jino ivwenu, enu mwejikwambanga ngwenu: “Lelo, chi-pwe hamene, natuya kungandayanganji, natukatwamako mwa-ka umwe, kaha natukasekasananakuwana nganyo,” 14 okunyikamwatachikijile munachipwakuyoya chenu hameneko. Mwo-mwo enu munapu nge mbunduyize yeji kusolokanga hakata-ndo kakandende kaha, nganomuyinalelangana lyehi. 15 Enumwatela kachi kwamba ngwenu:“Kachi nge Yehova netava, kahanatuyoya, natulinga nawa mu-ngaji mukananga.” 16 Olozeenu mwasaka kulitukwojola na-mituto. Kulitukwojola chango-cho chosena chapwa chachipi.17 Shikaho, kachi nge mutu na-tachikiza kulinga mwakwoloka,oloze mwakana kulingamo, nali-ngi shili.

5 Jino ivwenu enu vaka-luhe-to, lilenu, kalwomwokenu

havihuli vize vili nakwiza halienu. 2 Luheto lwenu lunapo-lo lyehi, kaha uvwalo wenu una-liwi kutututu. 3 Ulu wenu na-palata yenu vinakwate lyehishingwe, kaha shingwe yavyonayikapwa unjiho wakumipa-yisa enu, kaha nayikalya miso-nyi yenu. Vyuma munalilunji-kila navikapwa kakahya muma-kumbi akukuminyina. 4 Tale-nu! Fweto yize mwazenekele ku-fweta vaka-kuzata vaze vahi-le jimbuto mumawande enu, yilinakuteta, kaha miteto yavaka-kwaha yakusaka kuvakafwa yi-

nahete namumatwitwi aYehovawamayongomena. 5 Kuyoyachenu hamavu chinapunga cha-kufwila kutwama muuhando,nakulisuulwisa. Munanunyisamichima yenu palanga nakuli-kumbi vene lyakulalisa. 6 Enumunapayisa muka-kwoloka na-kumujiha. Kutala keshi nakumi-manyina nakoleko nyi?

7 Shikaho, enu vandumbwa-mi, undenunga palanga nakuku-pwako chaMwata. Talenu! Nji-mi eji kuvandaminanga vimbu-to vyamwaza chikumavyahama-vu, eji kutalililanga vimbuto pa-langa nomu mwamona vula ya-kulivanga nayeyi yakukuminyi-na. 8 Nayenu nawa pwenunganamuchima wakutalilila chiko-ki; zamisenunga michima yenumbe, mwomwo kupwako cha-Mwata chinapandama kwaka-mwihi.

9 Enu vandumbwami, kandanamuyayavalanga hali vakwe-nuko, mangana enu vahone ku-misopesa. Talenu! Muka-kusope-sa nemana kuvikolo. 10 Enuvandumbwami, kutalisa kuku-mona lupi nakukupwa namuchi-ma wakutalilila chikoki, kava-ngizenunga chakutalilaho cha-vapolofweto vaze vahanjikile-nga mulijina lyaYehova. 11 Ta-lenu! Tweji kuvulukanga vazevanakakachila ngwetu vawahi-lila. Enu mwevwa lyehi lukaka-chila lwaYopa, kaha munamonoomu Yehova alingile hakukumi-nyina, ngwenu Yehova atwa-ma nazangi chikuma kaha nawamuka-kutetela.

12 Oloze chachinenenyi enuvandumbwami, litwaminenu ku-lishinganga, chipwe kulishingalilu, chipwe kulishinga mavu,

Page 413: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

cccdccc

WAYAKOVA 5:13—WAPETULU 1, 1:5 Kwitavila shili 410

1 Ami Petulu, kaposetolo ka-Yesu Kulishitu, nguli naku-

sonekela enu vaka-kuzuzumanamunalimwangila kwosena muPo-ndu namuNgalesha namuKapo-tosha namuAja namuMbitunya,enu vasakula 2 nge omu mwa-ya chinyingi chaKalunga Setuchakutachikijila chimweza vyu-ma, enu valingisa kupwa vajilanashipilitu, mangana mupwengamuvakwononoka muvakusapwi-la manyinga aYesu Kulishitu:

Kuli enu kuvulenga likoji lya-linene nakuunda.

3 Vamukisulenga Kalunga,Ise yaMwata wetu Yesu Kulishi-tu, mwomwo yalutetelo lwenyilwalunene, atulingishile tusemu-ke chachihya mangana tupwe-nga nalutalililo lwalutonyi kuhi-chila mukusanguka chaYesu Ku-lishitu kuvafu, 4 mangana tu-pwenga nauswana wakuhonakuya nakupola, wakuhona kupi-hya, wakuhona kupiluka. Uswa-na kana vanamilaminawo mwi-lu, 5 enu vali nakukinga na-ngolo jaKalunga kuhichila mu-lufwelelo lwenu mangana mu-

MUKANDA

WAPETULUWAKULIVANGA

chipwe kulishinga chuma che-ka. Oloze lizu lyenu lyakwambangwenu Eyo lipwenga vene Eyo,kaha Nduma, Nduma, manganavahone kumisopesa.

13 Kutala hali enu hali umweali nakumona ukalu tahi? Kahaatwaleho lika nakulomba. Ku-tala kuli umwe nawahilila tahi?Kaha embenga jisamu. 14 Ku-tala kuli umwe ali nakuviza halienu tahi? Kaha asanyike vaku-lwane vachikungulwilo vezekuli ikiye, kaha vamulombelenakumuwavisa maji mulijinalyaYehova. 15 Kaha kulombachalufwelelo nachimuyoyesauze naviji, kahaYehova mwamu-hindula. Kaha nawa nge nalingijishili navamukonekelajo.

16 Shikaho itavilenunga hato-ma jishili jenu kuli vakwenu na-kulilombelangako navakwe-

nu mangana muhinduke. Kulo-mba chakulembelela chamu-ka-kwoloka chatwama nangolokaha cheji kuzatanga. 17 Eli-ja apwile vene mutu wakwivwanganomu tweji kwivwanga na-yetu, kaha alombele ngwenyikanda kunokavulako; kaha vulakayanokeleko hamyaka yitatunatukweji 6. 18 Kaha alombe-le cheka, ngocho melu anokese-le vula, kaha mavu alowele mi-hako yawo.

19 Enu vandumbwami, kachinge mutu umwe hali enu vana-muhungumwisa nakuseza mu-chano, kaha nge umwe mwamu-kindulula cheka, 20 kaha ta-chikizenu ngwenu ou mwaki-ndulula muka-shili mujila ye-nyi yakuhenga, mwalwila mwo-no wamutu kana kukufwa, kahamwafwika jishili jajivulu.

Page 414: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

mone ulwilo uze vanalongesalyehi kuusolola mulwola lwa-makumishilo. 6 Shikaho venemuli nakuwahilila chikuma, nu-mba tuhu hakatando kakande-nde munevunga kupihya navye-seko vyakulisezaseza, 7 ma-ngana lufwelelo lwenu luze va-neseka lyehi, luze lwalema chi-kuma kuhambakana ulu yizeyeji kunonganga numba tuhuvanayeseka lyehi nakakahya, lu-kaminehele kwalisa naupahu na-ulemu halwola lwakusolola YesuKulishitu. 8 Numba tuhu ka-mwamumweneko, oloze muna-muzange. Numba tuhu oholilikamweshi nakumumonako, olo-ze munafwelela muli ikiye, kahamuli nakwivwa kuwaha naku-wahilila chachinene chize na-muhona kulumbununa, 9 omumuli nakufwila kukatambulavyuma navikafuma mulufwelelolwenu, vikiko ulwilo wakulwilamyono yenu.

10 Hakuvuluka ulwilo kanou,vapolofweto vaze vapolofwete-le vyalikoji lyalinene lize va-mivulukilile enu, vahehwo-jwelenga chikuma nakulenge-za kanawa vamone mwaya vyu-ma. 11 Vatwalileho lika naku-hehwojola mangana vawane ha-lwola muka, chipwe hangondemuka shipilitu yize yapwile mulivakivo yenyikilileko hakuvulu-ka vyaKulishitu omu yasolwele-nga chimweza unjiho wakuvulu-ka vihuli vyaKulishitu navyumavyaupahu vize navikakavangi-zaho. 12 Vakivo vavasolwelelengwavo kavapwile nakulizachi-la vaveneko, oloze vapwile na-kumizachila vyumevi vanamya-mbulila enu kuli vaze vavilikilemujimbu wamwaza kuli enu na-shipilitu yajila yize vatuma ku-

fuma mwilu. Muvyuma kanevinavangelo vali nakufwila kuhe-ngwojolamo chikuma.

13 Shikaho, lizangenu muvi-shinganyeka vyenu muzate mi-limo, lamenunga chikuma uha-shi wenu wakushinganyeka ka-nawa; kaha talililenunga likojilyalinene lize navakamihana ha-lwola lwakusolola Yesu Kuli-shitu. 14 Hakupwa muvanavakwononoka, litwaminenu ku-londezeza mwaya kufwila chi-ze mwapwilenga nacho kunyi-ma omu mwahonene kutachiki-za, 15 oloze enu pwenunga va-jila mutwamiso yenu yosena ngeomu apwa Ou Wajila uze amisa-nyikile, 16 mwomwo vasone-ka ngwavo: “Mwatela kupwa mu-vajila mwomwo ami ngwajila.”

17 Kaha nawa, kachi nge mulinakumusanyika Tata uze eji ku-sopesanga mutu himutu kwese-ka namilimo yenyi chakuzene-ka kutala kumeso, kaha twame-nunga nawoma shimbu muna-pu muvaka-kuzuzumana muli-fuchi. 18 Mwomwo munata-chikiza ngwenu kavazachishi-le vyuma vyakuya nakupolako,vyakufwana nge palata chipweulu hakumisokola kukatwami-no kenu kamokomoko kazevamiselelele vakakuluka jenu-ko. 19 Oloze vamisokwele na-manyinga andando yayinene,ngana aze amwanamukoko wa-kuzeneka katenga, wakuzenekalipenga, akiko manyinga aKuli-shitu. 20 Eyo, vamutachikiji-le chimweza shimbu kandakwala chihela chakaye, olozevamusolwele hatoma kukuku-ma chamyaka mwomwo yayenu.21 Kaha kuhichila muli ikiyeenu munapu muvaka-kwitavakuli Kalunga uze amusangwile

411 ‘Lufwelelo luze vaneseka lyehi’ WAPETULU 1, 1:6-21

Page 415: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

kuvafu, nakumuhana upahu;mangana lufwelelo lwenu nalu-talililo lwenu vipwenga muli Ka-lunga.

22 Jino hakuwana nge muna-tomesa lyehi myono yenu ha-kwononoka chenu kumuchano,nakupwa jino nazangi yaundu-mbu yakuzeneka kulyonga, li-zangenunga chikuma navakwe-nu nazangi yakufuma kumuchi-ma. 23 Mwomwo vanamilingi-sa musemuke chachihya, keshinambuto yakuya nakupolako,oloze nambuto yayitonyi yaku-zeneka kuya nakupola, kuhichi-la mumazu aKalunga ou ayoya,wakwilila. 24 Mwomwo “miso-nyi yosena yinapu nge mwila,kaha upahu wayo wosena una-pu nge jitemo jamwila; mwilaweji kuzuzanga, kaha jitemojawo jeji kuhulukanga, 25 olo-ze mazu aYehova eji kwililangahaya myaka yosena.” Kaha awa“mazu” akiko mazu amujimbuwamwaza uze vamyambulilile.

2 Ngocho sezenu upi wosenanamakuli osena nakulyonga

nalushiushiu nakutungula cho-sena. 2 Ngana mwavakembavanasemuka kalinwomu, fwile-nunga chikuma mavele akuze-neka kusanga amazu aKalungamangana hakuwanwa mukulenakuheta kuulwilo, 3 chikalukumunamakila nakutachikizangwenu Mwata apwa walikoji.

4 Enu hakwiza kuli ikiye, ku-lilolwa lyalitonyi lize vakanakuli vatu, oloze kuli Kalungalyapwa lyakusakula, lyandandoyayinene, 5 nayenu hakupwamumalolwa amatonyi, vali naku-mitunga mupwenga muzuvo ya-kushipilitu, mupwenga muvapi-lishitu vajila, mangana muha-

nenga vimuna vakuvatula vaku-shipilitu vaze vetavila kuli Ka-lunga kuhichila muli Yesu Kuli-shitu. 6 Mwomwo muChisone-ka vamba ngwavo: “Talenu! Mu-Zeyone nguli nakwalamo lilolwalyakusakula, lilolwa lyamumba-ngo lyachihela chazuvo lyanda-ndo yayinene; kaha naumwe wa-uchi mwafwelela halikiko mwa-kapayako.”

7 Ngocho ikiye napu wanda-ndo yayinene kuli enu mwomwomuvaka-kwitava; oloze kuli vazevazeneka kwitava, “lize vene li-lolwa vakanyine vaka-kutunga,likiko linapu mutwe wamumba-ngo yazuvo,” 8 linapu “lilolwalyakuhukanyisa, lilolwa lyakuli-mbwisa.” Vatu kanava vali na-kuhukana mwomwo vanalika-nge kumazu. Kaha omu mukikovene vavatongwelele. 9 Olozeenu munapu “muyachi vasaku-la, muvakuupilishitu wawanga-na, munapu lifuchi lyajila, mu-vatu aheta Kalunga mwaluhetolwakulipwila, mangana muvili-kenga kwosena kuwaha” chayouamisanyikile kufuma mumilimanakumineha mumumunyi wenyiwakukomwesa. 10 Enu kunyi-ma kamwapwile muvatu jaKalu-ngako, oloze munapu jino muva-tu jaKalunga; kunyima kavami-teteleleko, oloze oholili vanami-tetela jino.

11 Enu ngwazanga, ngunami-lembelela ngwami enu haku-pwa muvamwiza, muvaka-kuzu-zumana, lihendenunga kuku-fwila chamusonyi chize chejikulwanga jita namwono wenu.12 Twamiso yenu muli vaka-ma-fuchi yipwenganga yamwene-mwene, mangana nge navami-vangijikila ngwavo muvaka-ku-

WAPETULU 1, 1:22–2:12 Pwenu natwamiso yamwenemwene 412

Page 416: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

linga mwamupi, vakivo vapwe-nga vakaleho kumilimo yenu ya-mwenemwene, nakuhasa ku-mutohwesa Kalunga mulikumbilyenyi lyakukekesa vatu.

13 Mwomwo yaMwata, liluu-lenunga enu vavene kumawataavatu: Chipwe kuli mwangana,hakupwa wamulemu chikuma,14 chipwe kuli vanguvulu, ha-kuwana nge vavatuma kuli ikiyemangana vazangamise vaka-ku-linga mwamupi, nakwalisa vaka-kulinga mwamwaza. 15 Mwo-mwo omu mukiko mwaya mu-chima waKalunga ngwenyi, enuhakulinga mwamwaza, muha-se kuholesa kuhanjika chauleyachavaka-kukaluhwisa muchima.16 Pwenunga muvatu vakulihe-hwa, kaha kanda namulingisakulihehwa chenu chipwenga ngechifwiko chakufwika upiko, olo-ze pwenunga muvandungo jaKa-lunga. 17 Vumbikenunga vatuvosena, zangenungavanavakwe-nu vosena, mwivwenunga Kalu-nga woma, vumbikenunga mwa-ngana.

18 Kaha vangamba valuuke-nga kuli vakaka javo nawoma,keshi nge kuli vaze vamwaza,vaka-kwashiwisa muchima ka-hako, oloze nakuli vaze vavakalukusuulwisa. 19 Mwomwo cha-pwa chamwaza nge mutu mwo-mika hakumona ukalu naha-kumuyanjisa chakuhona mulo-nga mwomwo yachivezu chenyikuli Kalunga. 20 Uno namuli-sangejekela halihize kachi ngenamumika hakumilinga mwa-mupi mwomwo yakulinga shi-li? Oloze kachi nge namumikahakumiyanjisa mwomwo yaku-linga mwamwaza, kaha echi hi-chuma vetavila kuli Kalunga.

21 Chikupu vene, echi chiki-kovamisanyikilile, mwomwo na-Kulishitu nawa ayanjile hali enu,nakumisela chakutalilaho ma-ngana mukavangizenga kana-wa mujitambo jenyi. 22 Iki-ye kalingile shiliko, kaha muka-nwa kenyi kavawanyinemo ma-kuliko. 23 Omu vapwile naku-mutukana, ikiye kahilwishile-nga matukako. Omu apwile na-kuyanda, ikiye kavakinjilileko,oloze alihanyine kumavoko aya-uze eji kuyulanga mwakwoloka.24 Ikiye ambachile jishili jetumumujimba wenyi hachitondomangana vatufumise jishili, na-kutwama mwaya kwoloka. Kaha“vamihindwile najimbandu je-nyi.” 25 Mwomwo enu mwa-pwilenga nge mumikoko vazevanalaluka; oloze jino munaki-nduluka lyehi kuli kafunga kahanawa kalama wamyono yenu.

3 Chochimwe nayenu mapwe-vo nawa, liluulenunga kuli

malunga jenu, mangana chipwenge vamwe kaveshi kwonono-ka kumazuko, muhase kuvako-ka chakuzeneka mazu hakumo-na twamiso yamwaza yayenumapwevo javo, 2 mwomwo ya-kupwa vakaleho vaze vanamo-no twamiso yenu yitoma naka-lemesa kenu kakanene. 3 Ku-liwahisa chenu kanda chipwachakuwelukako—chakuvindajikambu nakuvwala vyuma vya-ulu, chipwe kuvwala uvwalo-ko— 4 oloze chipwenga cha-kuwahisa mutu wakuswama-na wamumuchima, wakuvwikauvwalo wakuhona kuya nakupo-la washipilitu yayivwovu yakuu-nda, yize yandando yayinene ku-meso aKalunga. 5 Mwomwoomu mukiko valiwahishilenga

413 Chakutalilaho chaKulishitu WAPETULU 1, 2:13–3:5

Page 417: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

namapwevo vajila vakunyimavaze vatalililenga muli Kalu-nga, nakuliluulanga kuli malu-nga javo, 6 nge muze ononoke-le Sala kuli Apalahama nakumu-vuluka ngwenyi, “mwata.” Ka-henu namupwanga muvana ve-nyi chikalu kumunatwaleho likanakulinga mwamwaza, nakuze-neka kwivwa woma.

7 Chochimwe nayenu malu-nga nawa, twalenuho lika ku-twamanga namapwevo jenumwaya chinyingi. Vavumbike-nunga nge hichitenga chakuhe-hela chikuma, chakuzeya, mwo-mwo nayenu nawa mwapwa mu-vaswana mumwaswanyina navokuyoya vamihana hakumivwilauselewa waunene, mangana ku-lomba chenu muhone kuchijiki-nyina.

8 Kukuminyinako, muvose-na shinganyekenunga mwomu-mwe, lizakamenunga navakwe-nu, pwenunga nazangi yaundu-mbu, livwilenunga keke nava-kwenu, linyisenunga. 9 Kandakuhungasana upi naupiko, chi-pwe matuka namatukako. Oloze-nyi kisulenunga, mwomwo echichikiko vene vamisanyikililemangana muhase kuswana kisukana.

10 Mwomwo “weshowo mwa-zanga kulivwisa kuwaha kuyo-ya nakumona makumbi amwa-za, atela kukinga lilimi lyenyikuupi, nakukinga mivumbo ye-nyi kukuhanjika mwakutangisa.11 Asosoloke kuvyuma vyavi-pi, alingenga vyuma vyamwa-za; ikiye atonde kuunda kahaachikavangizenga. 12 Mwo-mwo meso aYehova anatale halivaka-kwoloka, matwitwi enyinawatengeleka kukulomba cha-vo chakulembelela; oloze meso

aYehova anatale nautenu halivaze vali nakulinga vyuma vya-vipi.”

13 Chikupu vene, iyaze mwa-kamilemeka kachi nge namu-pwa natwima yakuzata vyumavyamwaza? 14 Oloze nge na-muyanda mwomwo yakwolo-ka, kaha munapu vakuwahili-la. Kaha kanda namwivwawomavyuma veji kwivwanga vaki-vo womako, chipwe kupihilila-ko. 15 Oloze mulingisenu Kuli-shitu kupwa wajila nakumumo-na kupwa Mwata mumichimayenu, nakupwa vakulizanga shi-mbu yosena kulihakwila kumesoavosena vaze navasaka ngwavomuvalumbunwine lutalililo luzemuli nalwo, oloze lingenungangocho namuchima wauvwovunakalemesa chikuma.

16 Lamenunga chivezu cha-mwaza, mangana mweshomwomwamupi vali nakumyambavatu, vaze vali nakumyambamwamupi vahase kwivwa so-nyi hatwamiso yenu yamwa-za hakupwa muvaka-kukavangi-za Kulishitu. 17 Chinawahekuyanda mwomwo muli nakuli-nga mwamwaza, kachi nge mu-kiko unetavisa muchima wa-Kalunga, kuhambakana kuya-nda mwomwo muli nakulingaupi. 18 Mwomwo naKulishitunawa afwile kamwe kaha kuna-hu hajishili jetu. Ou mutu wa-kwoloka afwililile vaze vaku-hona kwoloka, mangana ami-twaminyine kuli Kalunga. Iki-ye vamujihile kumusonyi, olo-ze vamuyoyesele mushipilitu.19 Kaha omu mukiko nawa ayi-lilemo nakwambulula mazu kulivashipilitu vatwama muufunge20 vaze valikangile kunyimaomu Kalunga avatalililile chiko-

WAPETULU 1, 3:6-20 Hichitenga chakuhehela 414

Page 418: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

ki mumakumbi aNowa, shimbuwato vapwile nakuutunga, muzevayowelele vatu vavandende ku-meya, myono 8 kaha.

21 Lumbapachiso, luze lwali-tombola nachumechi, luli naku-milwila nayenu nawa oholili (ke-shi hakufumisa majilo amuso-nyiko, oloze hakulomba chivezuchamwaza kuli Kalunga,) kuhi-chila mukusanguka chaYesu Ku-lishitu. 22 Ikiye ali kulivokolyachilyo lyaKalunga, mwomwoayile mwilu; kaha vangelo, nava-ka-mawata, navaka-ngolo vavali-ngishile valiluule kuli ikiye.

4 Shikaho hakuwana nge Ku-lishitu ayanjile mumusonyi,

nayenu nawa pwenu navishi-nganyeka vyovimwe; mwomwomutu uze nayanjiwa lyehi mu-musonyi nalitwamina lyehi kuli-nga shili, 2 mangana lwola lu-nalituluko lwakuyoyela mumu-sonyi, ahone kuyoya mwaya ku-fwila chavatu, oloze mwaya mu-chima waKalunga. 3 Mwo-mwo lwola lunahichimo lyehilwakulinga mwaya michima ya-vaka-mafuchi lunavulu, omumwakavilenga milimo yavilingavyakuzunguma, najipeha jaji-pi, nakunwa chikuma vinyo, na-viwanyino vyaliuya, nakupenda,nakulemesamakombelo chakwi-vwisa unyengwe. 4 Kaha va-likomokela mwomwo enu ka-mweshi kulahila navo hamwemuvilinga vyakuhuka vyamaji-loko, ngocho veji kumisaula-nga. 5 Oloze vatu kanava na-vakalyambulula kuli uze aliza-nga lyehi kusopesa vavatonyinavafu. 6 Shikaho vene muji-mbuwamwazavawambulilile na-kuli vafu nawa, mangana vaka-hase kuyoya kushipilitu kwese-

ka nomu amona Kalunga numbatuhu vavasopesa lyehi kumuso-nyi kweseka nomu vamonavatu.

7 Oloze kukuma chavyumavyosena chinapandama kwaka-mwihi. Shikaho pwenunga mu-vaka-kushinganyeka mwama-ngana, nakupwavakuvangulukamangana mulombenga. 8 Olo-ze chachinenenyi, pwenu-nga nazangi yayinene yakuli-zanga navakwenu, mwomwo za-ngi yeji kufwikanga jishili ja-jivulu. 9 Pwenunga muvaka-kulitambula navakwenu nachi-sambo chakuzeneka kuyaya-vala. 10 Kweseka nomu na-tambula mutu himutu wana,ngocho uzachisenu hakuzachi-lavakwenu hakupwa mutuselwavamwenemwene vaze vasolwelalikoji lyalinene lyaKalunga lizeasolola mujijila jakulisezaseza.11 Kachi nge mutu mwahanji-ka, ahanjike vene vihande vya-jila vyakuli Kalunga; kachi ngemutu mwazachila vakwavo, aza-tenga nakupendamina hangolojize Kalunga eji kuhananga; ma-ngana muvyuma vyosena vamu-tohwesenga Kalunga kuhichilamuli Yesu Kulishitu. Kaha upa-hu nangolo vinapu vyenyi hayamyaka namyaka. Amene.

12 Enu ngwazanga, kanda na-mulikomokelanga havyesekovyavinene vize muli nakumona,kwijiva nge kunamiwane chu-ma chaungejiko. 13 Oloze enutwalenuho lika nakuwahililamwomwo munapu muvaka-kwa-zana muvihuli vyaKulishitu, ma-ngana mukawahilile nawa na-kukinyinyina chikuma halwo-la lwakusolola upahu wenyi.14 Kachi nge vali nakumisaulahalijina lyaKulishitu, kaha mu-napu vakuwahilila, mwomwo

415 Zangi yeji kufwikanga jishili WAPETULU 1, 3:21–4:14

Page 419: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

shipilitu yaupahu, eyi vene shipi-litu yaKalunga yinatwame halienu.

15 Oloze hali enu kanda ha-pwa umwe mwayanjiwa mwo-mwo yakupwa muka-kujihavatu, chipwe hakupwa mwiji,chipwe hakupwa muka-kupi-hisa, chipwe hakupwa muka-kulingisa muvyuma vyambala-ko. 16 Oloze kachi nge mutumwayanjiwa mwomwo yaku-pwa muka-Kulishitu, kaha ka-nda evwa sonyiko, oloze atwa-leho lika nakumutohwesa Kalu-nga mulijina kaneli. 17 Mwo-mwo luno hilwolavatongola lwa-kusopesa chize nachiputukilamuzuvo yaKalunga. Jino ka-chi nge nachiputuka nayetu,kaha nachikapwa ngachilihi kulivaze vanahono kwononoka ku-mujimbu wamwaza waKalunga?18 “Kaha kachi nge muka-kwo-loka navamulwila nakukaluhwa,nyi nachikapwa ngachilihi kulimuka-kuhona kwivwa Kalungawoma namuka-shili?” 19 Ngo-cho navaze vali nakuyanda ha-kulinga mwaya muchima waKa-lunga, vatwaleho lika nakuku-njika myono yavo kuli Tengi wa-kushishika, oku vali nakulingamwamwaza.

5 Shikaho hakupwa ami ngu-minavo mukulwane, nguchi-

njiho kuvihuli vyaKulishitu,kaha nawa ngumuka-kwazanakuupahu uze nawiza kukasolo-ka, nangulembelela vakulwanevali muli enu ngwami: 2 Fu-ngenunga utanga waKalungauze vamihana kulama, keshinakulishinjilako, oloze naku-lisuula; keshi nakufwila nga-nyo yamakuliko, oloze muku-lisakila; 3 keshi nakulilingisa

kupwa muvakaka javava vana-pu uswana waKalungako, olozepwenunga muvakutalilaho kuu-tanga. 4 Kahomu mwakasolo-ka kafungawamunene, namuka-tambula muchama waupahu wa-kuhona kupiluka.

5 Chochimwe nayenu vanyikevamalunga nawa, liluulenungakuli vakulwane jenu. Kaha mu-vosena linyisenunga kuli vakwe-nu, mwomwo Kalunga eji kwi-manyinanga vaka-kulitohwesa,oloze eji kusolwelanga likoji lya-linene kuli vaka-kulinyisa.

6 Shikaho linyisenu mwishiyalivoko lyangolo lyaKalunga,mangana akamitohwese halwolalwatela; 7 nakumbila kuliza-kamina chenu chosena hali iki-ye, mwomwo ikiye eji kumiza-kamanga. 8 Lamenunga uha-shi wenu wakushinganyeka ka-nawa, tonenunga. Muka-kolewenu Liyavolo eji kukulijizangange ndumba wakutahwoka, na-kutonda mutu wose mwawanaamulye. 9 Oloze mwimanyi-nenunga, zamenunga mbe mu-lufwelelo hakutachikiza ngwe-nu vihuli vyovimwe evi, viki-kovali nakumona navanavakwe-nu vosena mukaye. 10 Olozeomu namulinga himunayandelyehi katando kakandende, Ka-lunga walikoji lyalinene lyose-na, uze amisanyikilile kuupa-hu wenyi wahaya myaka yose-na, kuhichila mukulikata naKu-lishitu, ikiye ivene mwakama-nyisa kumilongesa, mwaka-mizamisa mbe, mwakamijikiji-sa. 11 Kaha kuli ikiye kupwe-nga ngolo haya myaka yosena.Amene.

12 Ngunamisonekela mazuamandende kuhichila muli Shili-

WAPETULU 1, 4:15–5:12 Liyavolo nge ndumba wakutahwoka 416

Page 420: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

1 Ami Shimona Petulu, ndu-ngo yaYesu Kulishitu kaha

nawa kaposetolo kenyi, ngu-li nakusonekela vaze vaneta-vila lufwelelo luze lwalema ngeelu lwayetu kuhichila mukwolo-ka chaKalunga ketu naMulwilowetu Yesu Kulishitu:

2 Kuli enu kuvulenga liko-ji lyalinene nakuunda, kuhichi-la muchinyingi chakwoloka cha-kutachikiza Kalunga naMwa-ta wetu Yesu, 3 mwomwo mu-ngolo jenyi jaukalunga mukikovanatuhanyina vyuma vyosenavyakutukafwa kukuyoya naku-kulihana chetu muvyuma vyau-kalunga kuhichila muchinyi-ngi chakwoloka chakutachikizauze atusanyikile naupahu wenyinakuwaha chenyi. 4 Kaha ku-hichila muvyumevi mukiko na-tuhanyina jishiko jenyi jajile-mu, jajinene chikuma, manga-na ngwenyi hajikiko mupwengamuvakufwana nge omu apwaKalunga, hakuwana nge muna-chichinyi lyehi kupola chamuka-ye chize cheza najipeha jajipi.

5 Shikaho zatenunga nango-lo josena mangana kulufwelelo

lwenu mulunjileko kuwaha, ku-kuwaha chenu mulunjileko chi-nyingi, 6 kuchinyingi chenumulunjileko muchima wakuli-kanyisa, kumuchima wenu wa-kulikanyisa mulunjileko luka-kachila, kulukakachila lwenumulunjileko kulihana muvyu-ma vyaukalunga, 7 kukuliha-na chenu muvyuma vyaukalu-nga mulunjileko zangi yaundu-mbu, kaha kuzangi yenu yau-ndumbu mulunjileko zangi ya-kuzanga vatu vosena. 8 Mwo-mwo kachi nge vyuma kanevinavipwa muli enu nakumivuli-la, kaha navimizenekesa kupwavakuzeya chipwe muvakuhonakwima mihako kutalisa kuchi-nyingi chakwoloka chakutachi-kiza MwatawetuYesu Kulishitu.

9 Mwomwo kachi nge vyumakanevi kavyeshi muli mutuko,kaha napu kapuputa, nakanekumona mumunyi, kaha napumuka-kuvulyama kutomesa che-nyi vamutomesa kujishili jenyijakunyima. 10 Shikaho, enuvandumbwami, zatenu chiku-ma nangolo mangana kusanyikachenu vamisanyika nakusakula

MUKANDA

WAPETULUWAMUCHIVALI

vanu uze ngwamona kupwa ndu-mbwetu wakushishika, manga-na ngumikolezeze nakumilwezaunjiho wamwenemwene ngwa-mi eli likiko likoji lyalinene lya-Kalunga lyamuchano. Imanenu-ngamo mbe. 13 Pwevo uze alimuMbavilone, uze vasakula nga-

na mwayenu, namimenekako,namwanami Mako nawa nami-meneka. 14 Limenekenu nava-kwenu nakulisweswenya chaza-ngi.

Kaha enu muvosena mwalika-ta naKulishitu, kuunda chipwe-nga nayenu.

cccdccc

417 Kulunjilako WAPETULU 1, 5:13—WAPETULU 2, 1:10

Page 421: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAPETULU 2, 1:11–2:6 Vaka-kunangula vamakuli 418

chenu vamisakula vizame mbemuli enu; mwomwo kachi ngenamulinganga vyumevi, kahachikupu vene kamweshi kwizakukalimbukako. 11 Ngochonavakamitavisa kwingila muwa-nganawahaya myakayosenawa-Mwatawetu, uze nawa apwa Mu-lwilo wetu Yesu Kulishitu.

12 Shikaho nangumyanukisa-nga vyumevi shimbu yose-na, numba tuhu mwavitachiki-za lyehi kaha nawa mwazamalyehi mbe mumuchano ou mulinawo. 13 Kaha shimbu ngu-chili mumbalaka yino, nguna-chimono kupwa chakwoloka ku-misangumuna namazu akumya-nukisa, 14 mwomwo nguna-tachikiza ngwami mbalakayami kalinwomu vayifumisekonge muze angulwezele kana-wa Mwata wetu Yesu Kulishi-tu. 15 Ngocho nanguzatanganangolo shimbu yosena manga-na omu nangulinga hingunayilyehi, enu muhase kwanukangavyumevi.

16 Mwomwo ngolo jaMwa-ta wetu Yesu Kulishitu, naku-pwako chenyi katwavijimbwi-le kuli enu navihande vyama-kuli vyakutaka mukulungulu-kako, oloze twamijimbwilile-vyo mwomwo twapwile tuva-kaleho vaze vamwene ukelengawenyi. 17 Mwomwo atambwi-le ulemu naupahu kuli Ise Ka-lunga omu vamulwezele mazuawa akufuma kuupahu wauke-lenga ngwavo: “Ou ikiye mwa-nami, ou ngwazanga, ou ngwe-vwila kuwaha ami ivene.”18 Mazu awa akufuma mwilutwawevwile vene omu twapwilenenyi hapili yajila.

19 Ngocho tuli namazu au-polofweto akuzama mbe; kaha

muli nakulinga kanawa hakuha-kako michima yenu nge kulino-ngo lyakumunyika muma mwa-milima (palanga nomu naku-cha, nomu mwatutuka litota)mumichima yenu. 20 Enu mu-natachikiza chatete ngwenu,kakweshi upolofweto umwe wa-muVisoneka valinga wakuli-lumbunwina tuhu kuli mutuko.21 Mwomwo kumyaka yosenakakwapwile upolofweto wejilemukusaka chamutuko, olozevatu vahanjikile vyakuli Kalu-nga omu vavatwaminyinyine na-shipilitu yajila.

2 Oloze muli vatu vaze mwalo-vokele nawa vapolofweto va-

makuli nge omu namukapwa na-muli enu nawa vaka-kunangu-la vamakuli. Vatu kana navaka-nehamo mauka akulikanga aku-myenyeka, kaha navakamukananauze vene avalanjile, nakuliko-kela washi kunonga. 2 Kahanawa vavavulu navakakavangi-zanga milimo yavilinga vyavovyakuzunguma, kaha mwomwoyavakivo jila yamuchano nava-kayisaulanga. 3 Kaha haku-pwa nachipululu navakamilya-pula namazu avo amakuli. Olo-ze kusopesa chavo chize vavavu-lukilile kushikulu kacheshi ku-shimbulako, kaha kunonga cha-vo nachiza vene.

4 Kalunga azangamishile va-ngelo vaze valingile shili haku-vambila muTataluse, mumenaamilima vavalaminengamo ma-ngana vakavasopese. 5 Aza-ngamishile kaye kakushiku-lu, oloze alamine Nowa, muka-kwambulula kwoloka navakwa-vo 7 omu anehele livaji haka-ye kavatu vakuhona kumwivwaKalungawoma. 6 Kaha avapa-

Page 422: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

419 Kuyovola. Mazu akasautu WAPETULU 2, 2:7-20

yishile hakwocha jinganda jaSo-tome naNgomola ndolokoto, na-kupwa chakutalilaho kuvatu va-kuhona kumwivwa Kalungawoma havyuma navikeza kulu-twe. 7 Ayowele Lote mutu wa-kwolokauze ayanjiwile chikumanavilinga vyakuzunguma vyava-tu vaupapwoki— 8 mwomwovilinga vyaupapwoki vize amwe-nenga nakwivwa uze lunga wa-kwoloka hakumbi hakumbi omuatwaminenga muli vakivo vya-yanjishilenga mwono wenyi wa-kwoloka. 9 Ngocho Yehovaatachikiza mwakuyowela vatuvakulihana muvyuma vyauka-lunga kufuma muvyeseko vya-vo, oloze alama vatu vakuhonakwoloka akavanongese haliku-mbi lyakusopesa, 10 chikuma-nyi vaze veji kusakanga kupihi-sa musonyi wavakwavo, navazeveji kulumbilisanga wata.

Vakivo hakuhamuka nakuta-kilikanga mwaya michima yavo,kaveshi kwivwa woma wakusau-langa vatu vaupahuko, 11 olo-ze vangelo numba tuhu vatwa-ma chikuma nangolo naundu-me, kaveshi kuvasopesa namazuakasautuko, mwomwo yakusa-ka kuvumbikaYehova. 12 Olo-ze vatu kanava, ngana mwatu-nyama vakuhona kushinganye-ka vakulijivila vavene vyuma,vaze vasemuwa mangana vava-kwate nakuvanongesa, veji ku-saulanga vyuma vize vahona ku-tachikiza. Kaha navakanongahakukava jila yavo yize nayika-vatwala kukunonga, 13 nava-kamona lupi nakupwa fweto ha-kukava jila yavo yayipi.

Veji kwivwanga kuwaha ku-ndupukila mukayoyelo kauha-ndo numba vene mulwola lwa-musana. Vanapu mapenga natu-

tenga vaze veji kwivwilanga ku-waha kunangula chamakuli okuvali nakulya nayenu hamwe ku-viwanyino. 14 Meso avo ana-zale naukoji, kaha kaveshi ku-hasa kulihenda kushiliko, vejikuzondolanga myono yavaze va-zeneka kuzama. Vali namichi-ma yize vejilisa kwivwa chipu-lulu. Vanapu vana vakwangula.15 Vavahungumwisa hakusezajila yakwoloka. Vanakavangizajila yaMbalame mwanaMbeyoleuze azangile fweto yamilimo ya-kuhenga, 16 oloze vamuha-njikilile hakuhokola chenyi lu-shimbi. Kaha kanyama wakuho-na kuhanjika wakumbata vite-li, ahanjikile nalizu lyautu naku-kanda jila yakuhingama yayauzekapolofweto.

17 Ava vanapu tuselwoke va-kuzeneka meya, vanapu mbu-ndu yakukakumuka nanyama-nganda, kahavakivovavalaminamilima yakwilava wi. 18 Mwo-mwo vakivo veji kuhanjikangamazu akulitukwojola aufwefwe-lekete. Kaha hakukava kufwi-la chamusonyi, namilimo yavi-linga vyakuzunguma, veji ku-zondolanga vaze vali nakuchi-na vatu vaze veji kulingangamwakuhenga. 19 Vali naku-vafwelelesa kutwama mukuli-hehwa okunyi vakivo vavenevanapu vandungo vakuya na-kupola. Mwomwo kachi ngemutu vanamufungulula kuli mu-kwavo, kaha ikiye napu ndu-ngo yenyi. 20 Kachi nge va-kivo vanaseze lyehi vilinga vya-majilo vyakaye hakupwa na-chinyingi chakwoloka chaku-tachikiza Mwata, Mulwilo YesuKulishitu, oloze hinavandupu-kila cheka muvyuma kanevi

Page 423: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAPETULU 2, 2:21–3:13 Melu amahya namavu amahya 420

nakufunguluka, kaha katwami-no kavo kakukuminyina naka-pihya chikuma kuhambakanakakulivanga. 21 Mwomwo ka-chi chawahile kuli vakivo ku-hona kutachikiza jila yakwolo-ka, kuhambakana kuyitachikizakaha hinavaseza lushimbi lwa-jila luze vatambwile. 22 Mazuachishimo chamuchano anatesa-mo kuli vakivo akwamba ngwa-vo: “Kawa mwahilukila chekavi-sazo vyenyi, kaha nawa nguluuze vakosanga nahiluka chekanakulipochinga mumalova.”

3 Enu ngwazanga, ou ukikojino mukanda wamuchivali

nguli nakusoneka kuli enu wa-kusangumuna uhashi wenu wa-kushinganyeka kanawa kuhi-chila mumazu akumyanukisa,nge muze nawa ngwalingile mu-mukanda wami wakulivanga,2 mangana mwanukenga mazuaze vahanjikile lyehi vapolofwe-to vajila nalushimbi lwaMwatakaha nawa Mulwilo, luze lwejilekuhichila muli vaposetolo jenu.3 Chatete, tachikizenu ngwenu,hamakumbi akukuminyina na-hakasoloka vaka-kusekeleka na-kusekeleka chavo, navakalinga-nga mwaya kufwila chavo vave-ne 4 nakwamba ngwavo: “Ku-pwako chenyi ocho vashika chi-li kulihize? Mwomwo kufumahaze vakakuluka jetu vasavali-le tulo twakufwa, vyuma vyo-sena hanga vyapwila vene nga-na kufuma kukuputuka chaku-tanga vyuma.”

5 Mwomwo vejivile kuho-mbwanyisa kaha chishina echichakwamba nge kushikulu kwa-pwile melu, kaha mavu nawaatutukile hameya kaha nawamukachi kameya hamazu aku-li Kalunga; 6 kaha kuhichila

muwakiko, kaye kaze kapwile-ko hamakumbi aze vakanonge-sele omu kazalile nameya alivaji.7 Oloze kuhichila mumazu veneaze, melu namavu awa aliko oho-lili vawalamina kakahya naku-walama nawa palanga nakuliku-mbi lyakusopesa nalyeli lyaku-nongesa vatu vakuhona kumwi-vwa Kalunga woma.

8 Oloze enu ngwazanga, ka-nda namuvulyama chumechiko,likumbi limwe kuli Yehova lina-pu nge myaka 1,000, kaha myaka1,000 yinapu nge likumbi limwe.9 Yehova keshi kulangisa kute-samo lushiko lwenyiko, nge omuvamonavatu vamwe ngwavo na-langisa, oloze namitalilila chi-koki, mwomwo kazanga mutuumwe kunongako, oloze azangangwenyi vosena vakahete kuku-pihilila nakwalumuka. 10 Olo-ze likumbi lyaYehova nalikezange mwiji, kaha halikiko melunawakahitawashiwashi nalushi-ndo, oloze vyuma vyamwilu ha-kwenya kakahya chikuma, na-vikayengunuka, kaha mavu na-milimo yiliho navikasoloka ha-toma.

11 Hakuwana nge vyumavyo-senevi navikayengunuka mu-jila yangachize, shinganyeke-nu omu mwatela enu kupwa mu-twamiso yenu yajila namuvili-nga vyenu vyakulihana muvyu-ma vyaukalunga, 12 omu mulinakuvandamina nakwanuka ku-pwako chalikumbi lyaYehova,omu melu nawakanonga namila-ngi, kaha vyuma vyamwilu navi-kazuzuluka hakwenya chikumakakahya! 13 Oloze kuli meluamahya namavu amahya aze tulinakutalilila nge omu mwaya lu-shiko lwenyi, kaha muwakikonamukapwanga kwoloka.

Page 424: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

cccdccc

1 Nguli nakusoneka vyauzeapwa lizu lyakuyoya, uze

apwileko kufuma vene kukupu-tuka, uze tunevu, uze tunamononameso etu, uze tunashishika ka-nawa nakukwata namavoko etu,2 (eyo, chize kuyoya chasoloke-le hatoma, kaha tunachimono na-kuchambulula unjiho nakumi-lweza enu kuyoya chahaya mya-ka yosena chize chapwilenga ha-mwe naSetu kaha hinachisolo-ka kuli etu,) 3 chize tunamo-no nakwivwa tuli nakuchambu-lula nawa kuli enu, mangana na-yenu nawa muhase kulikata na-yetu. Kaha nawa, echi kulikatachetu chinapu kulikata nawa na-Setu naMwanenyi Yesu Kulishi-tu. 4 Ngocho, tuli nakusoneka

vyuma kana evi mangana kuwa-hilila chetu chizukemo.

5 Kaha ou ukiko mujimbutwevwile kuli ikiye, uze tuli na-kwambulula kuli enu ngwetu,Kalunga ikiye mumunyi, kahamuli ikiye kamweshi milima chi-pwe yayindendeko. 6 Kachinge natwamba ngwetu: “Tuli na-kulikata nenyi,” oloze chitutwa-laho lika nakutambuka mumili-ma, kaha tuli nakulyonga, kahanawa muchano katweshi na-kuukavangizako. 7 Oloze ka-chi nge tuli nakutambuka mu-mumunyi nganomu atwama iki-ye mumumunyi, kaha tunali-kate navakwetu, kaha manyingaaMwanenyi Yesu nawatutomesakushili yosena.

MUKANDA

WAYOWANOWAKULIVANGA

421 Katenga WAPETULU 2, 3:14—WAYOWANO 1, 1:7

14 Shikaho enu ngwazanga,hakuwana nge muli nakuva-ndamina vyuma kanevi, zate-nu nangolo mangana vakami-wane kuli ikiye muvakuzene-ka lipenga, muvakuzeneka ka-tenga, kaha nawa mukuunda.15 Kaha monenunga muchimawakutalilila chikoki waMwatawetu ngwenu ulwilo, nge muzePaulu ndumbwetu twazangaasonekele nawa kuli enu ngeomu mwaya mangana aze vamu-hanyine, 16 nakuhanjika vyu-ma kanevi nge muze avisonekamumikanda yenyi yosena. Kahavyumavimwe vyatwamamovya-vikalu kuvivwa, kaha evi vikiko

vyumavali nakuhingikavaze va-zeneka kulinangula navaze va-zeneka kuzama, nganomu valinakulinga namuVisoneka vyekavikwavo nawa, nakulinehela ku-nonga chavo vavene.

17 Shikaho enu ngwazanga,enu hakutachikiza chimwezavyumevi, lilamenunga kuchi-na namuhungumuka navilingavyakuhenga vyavatu vaupapwo-ki, nakuseza kuzama chenu.18 Oloze twalenuho lika naku-zovoloka mulikoji lyalinene na-muchinyingi chakutachikizaMwata wetu, Mulwilo Yesu Kuli-shitu. Kuli ikiye kupwenga upa-hu oholili nahaya myaka yosena.

Page 425: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAYOWANO 1, 1:8–2:15 Kanda kuzanganga kayeko 422

8 Kachi nge natwamba ngwe-tu: “Etu katweshi nashiliko,”kaha tuli nakulihungumwisa etuvavene, kaha muli etu kamweshimuchanoko. 9 Kachi nge na-twitavila jishili jetu, kaha naha-se kutukonekela jishili jetu na-kututomesa kuvilinga vyakuhe-nga mwomwo ikiye apwa waku-shishika kaha nawa wakwoloka.10 Kachi nge natwamba ngwe-tu: “Katwalingile shiliko,” kahatuli nakumusolola nge himuka-kwonga, kaha lizu lyenyi kalye-shi muli etuko.

2 Enu vana vami ngwazanga,nguli nakusoneka evi vyu-

ma kuli enu mangana muho-ne kulinga shili. Oloze nge mutumwalinga shili, kaha tuli namu-ka-kutukafwa wakwoloka uzeali naSetu, ikiye Yesu Kulishitu.2 Kaha ikiye apwa wana waku-fwika hajishili jetu, keshi jayetukahako, oloze najeji jakaye ko-sena nawa. 3 Kachi nge natu-twalaho lika kulamanga jishimbijenyi, kaha hakiko vene natwi-jivila ngwetu tunamutachikiza.4 Ou mwamba ngwenyi: “Amingunamutachikiza,” oloze ke-shi kulama jishimbi jenyiko,napu muka-kwonga, kaha mulimutu kana kamweshi muchano-ko. 5 Oloze weshowo mwala-mangamazu enyi, kaha zangi ye-nyi yakumuzanga Kalunga yina-kupuka lyehi chikupu muli mutukanou. Kaha aha hakiko tuna-tachikijila ngwetu twalikata na-ikiye. 6 Ou mwamba ngwenyialikata naikiye, ali nachilikachakutambukanga ngana muzeatambukilenga ikiye.

7 Enu ngwazanga, elu lushi-mbi nguli nakusoneka kuli enukalweshi lwaluhyako, oloze lu-

shimbi lwamwaka elu munapu-nga nalwo kufuma vene kuku-putuka. Elu lushimbi lwamwakalukiko vene mazu aze mwevwi-le. 8 Kaha nawa nguli nakumi-sonekela lushimbi lwaluhya,luze akavangijile ikiye, luze mulinakukavangiza nayenu nawa,mwomwo milima yili nakukumakaha mumunyi wamwenemwe-ne uli lyehi nakumunyika.

9 Ou mwamba ngwenyi alimumumunyi, oloze ahunga ndu-mbwenyi, achili lika mumili-ma noholyapwa. 10 Ou azangandumbwenyi, ali mumumunyi,kaha kuli ikiye kakweshi chumachakuhukanyisako. 11 Olozeou ahunga ndumbwenyi, ali mu-milima, kaha ali nakutambukanawa mumilima, kaha katachiki-jile oku ali nakuyako mwomwomilima yinelavisa meso enyi.

12 Enu vana vami ngwaza-nga, nguli nakusoneka kuli enumwomwo jishili jenu vanamiko-nekelajo lyehi mwomwo yaliji-na lyenyi. 13 Enu vatata, ngu-li nakusoneka kuli enu mwomwomunamutachikiza uze afumakukuputuka. Enu vakweze, ngu-li nakusoneka kuli enu mwomwomunamufungulula uze wakuhu-ka. Enu vana vavandende, ngu-namisonekela mwomwo muna-mutachikiza Setu. 14 Enu va-tata, ngunasoneka kuli enumwomwo munamutachikiza uzeafuma kukuputuka. Enu vakwe-ze, ngunasoneka kuli enu mwo-mwo munapu muvakujikiza,kaha mazu aKalunga ali mulienu ngocho munamufungululauze wakuhuka.

15 Kanda namuzanganga ka-ye chipwe vyuma vyamukaye-ko. Kachi nge mutu mwazanga

Page 426: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

423 Muka-kole waKulishitu WAYOWANO 1, 2:16–3:2

kaye, kaha zangi yakumuza-nga Setu kayeshi muli ikiyeko;16 mwomwovyumavyosenavilimukaye—kufwila chamusonyi,nakufwila chameso, nakutembe-sa vyuma atwama navyo mutumukuyoya chenyi—kavyafumakuli Setuko, oloze vyapwa vya-hano hakaye. 17 Kaha nawakaye kali nakuhita hamwe na-kufwila chako, oloze ou eji kuli-nganga mwaya muchima waKa-lunga mwatwamanga haya mya-ka yosena.

18 Enu vana vavandende,luno hilwola lwamakumishi-lo, nganomu munevu ngwavomuka-kole waKulishitu ali na-kwiza, numba oholyapwa vaka-kole vaKulishitu vavavulu vana-soloka lyehi; kaha hakiko venetunatachikijila ngwetu elu hi-lwola lwamakumishilo. 19 Va-fumine muli etu, mwomwo ka-vapwile vetuko, mwomwo ka-chi nge vapwile vetu, kachi va-twaminenga lika nayetu. Olo-ze vayile mangana chisoloke ha-toma ngwavo keshi nge vosenavapwa vetuko. 20 Oloze enuvamiwavisa lyehi kuli uze aji-la, kaha enu muvosena munata-chikiza. 21 Ngunasoneka kulienu, keshi mwomwo ngwami ka-mwatachikiza muchanoko ndu-ma, oloze mwomwo mwautachi-kiza, kaha mwomwo kakweshimakuli afuma kumuchanoko.

22 Iyaze napu muka-kwonga,kumana keshi ou mwakanangwenyi Yesu keshi ikiye Kuli-shituko nyi? Ou mwakana SetunaMwana, ikiye vene muka-kolewaKulishitu. 23 Wose mwaka-na Mwana, kaha naSetu vene ke-shi nenyiko. Ou mwetavila Mwa-na, kaha naSetu nawa ali ne-

nyi. 24 Oloze enu kwenu, ochomwevwa lyehi kufuma kukupu-tuka chitwamenga muli enu. Ka-chi nge ocho mwevwa lyehi ku-fuma kukuputuka nachitwama-nga muli enu, kaha nayenu na-mulikatanga naMwana nakuli-kata nawa naSetu. 25 Kahanawa echi chikiko chuma atushi-kile ivene, kuyoya chahaya mya-ka yosena.

26 Ngunasoneka kuli enuvyumevi vyakuvulukavatu vazevali nakusaka kumihungumwi-sa. 27 Oloze enu kwenu, ku-wavisa chize vamiwavishile kuliikiye muchili lika nacho, ngochokamweshi nakusakiwamutu wa-kuminangulangako; mwomwokuwavisavamiwavishile kuli iki-ye chili nakuminangulanga vyu-ma vyosena, kaha nawa cha-pwa chamuchano, kacheshi hi-kwongako. Kaha nganomu chi-naminangula, likatenunga nai-kiye. 28 Shikaho, enu vanavami ngwazanga, likatenunganaikiye mangana omu mwaso-loka, etu tuhase kuhanjika mu-jila yakukasunuka, nakuzene-ka kusosoloka kuli ikiye nasonyihakupwako chenyi. 29 Kachinge mwatachikiza ngwenu iki-ye apwa wakwoloka, kaha mwa-tachikiza nawa ngwenu wose ejikulinganga mwakwoloka nase-muwa kuli ikiye.

3 Talenu omu yatohwa zangikana atusolwela Setu, ha-

kutulingisa vatuvuluke ngwa-vo tuvana vaKalunga; kahaomu mukiko vene mutwapwa.Shikaho vene kaye kahonenakututachikiza, mwomwo kayekakamutachikiza Kalungako.2 Enu ngwazanga, tunapu jinotuvana vaKalunga, oloze omu

Page 427: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAYOWANO 1, 3:3-21 Kukafwa ndumbwenu nakalikiza 424

munatukapwa kanda muchisolo-ke. Oloze tunatachikiza ngwe-tu lwesholwo lwola mwakaso-loka, natukapwa ngana mwai-kiye, mwomwo natukamumonaomu apwa. 3 Kaha wose atwa-ma nalutalililo elu lwakumutali-lila ikiye, eji kulitomesanga ive-ne nganomu atoma ikiye.

4 Wose eji kulinganga shili,eji kulinganga upapwoki, ngo-cho shili yapwa upapwoki.5 Kaha munatachikiza nawangwenu Yesu vamusolwele ma-ngana afumise jishili jetu, kahamuli ikiye kamweshi shiliko.6 Wose eji kulikatanga naikiyekeshi kulinga lika shiliko; kahawose eji kulinganga shili ka-mumona chipwe kumutachiki-zako. 7 Enu vana vami ngwa-zanga, kanda vamihungumwisakuli mutu naumweko; ou eji ku-linganga mwakwoloka napu wa-kwoloka, nganomu apwa ikiyewakwoloka. 8 Ou eji kulinga-nga shili napu wakuli Liyavo-lo, mwomwo Liyavolo nalingi-nga lika shili kufuma vene ku-kuputuka. ShikahovamusolweleMwanaKalunga mangana enye-ke milimo yaLiyavolo.

9 Wose nasemuwa kuli Kalu-nga, keshi kulinga lika shili-ko, mwomwo mbuto yakuli Ka-lunga nayitwamanga muli mutukana, kaha keshi kuhasa kulingalika shiliko, mwomwo nasemu-wa kuli Kalunga. 10 Vana va-Kalunga navana vaLiyavolo va-vamwena aha: Wose uze keshikulinga mwakwolokako kapwawakuli Kalungako, chipwe nau-ze nawa azeneka kuzanga ndu-mbwenyi. 11 Mwomwo ou uki-ko mujimbu mwevwa lyehi kufu-ma kukuputuka ngwavo, tuliza-

ngenga navakwetu; 12 keshingana mwaKenako uze apwilewakuli uze wakuhuka, kaha aji-hile ndumbwenyi. Uno amujihili-le ika? Mwomwo vilinga vyaKe-na vyapwilenga vyakuhuka, olo-ze vize vyandumbwenyi vyapwi-lenga vyakwoloka.

13 Enu vandumbwami, kandanamulikomokela omu kamihu-nga kayeko. 14 Etu tunata-chikiza ngwetu tunafumu lye-hi kuufu, kaha tunayi kukuyo-ya, mwomwo twazanga vandu-mbwetu. Ou azeneka kuzangavandumbwenyi achili lika muu-fu. 15 Wose ahunga ndumbwe-nyi napu muka-kujiha mutu,kaha munatachikiza ngwenu ka-kweshi muka-kujiha mutu alinakuyoya chahaya myaka yose-nako. 16 Tunatachikiza zangimwomwo ikiye echele mwonowenyi hali etu; kaha etunawa tuli nachilika chakwechamyono yetu hali vandumbwetu.17 Kaha wose ali navyuma vya-hano hakaye, kaha himwamo-na ndumbwenyi nakalikiza, olo-ze mwakana kumwivwila keke,kaha zangi yenyi yakumuzangaKalunga yili halihi? 18 Enuvana vami ngwazanga, katwa-tela kuzanganga kaha vakwetunamazu chipwe nalilimiko, olozemuvilinga namumuchano.

19 Hakiko vene natutachikiji-la ngwetu twapwa tuvaka-mu-chano, kaha natukunyuka mu-michima yetu kuli ikiye20 havyuma vyosena vize na-yihasa michima yetu kutuha-nyina milonga, mwomwo Kalu-nga ahambakana michima yetu,kaha atachikiza vyuma vyose-na. 21 Enu ngwazanga, kachinge michima yetu kayeshi na-

Page 428: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

425 Kalunga ikiye zangi WAYOWANO 1, 3:22–4:14

kutuhana milongako, kaha na-tuhanjika mujila yakukasunu-ka kuli Kalunga; 22 kaha che-shocho chuma natulomba kuliikiye mwatuhanacho, mwomwotweji kulamanga jishimbi je-nyi, nakulinganga vyuma vizevyeji kumwivwisanga kuwaha.23 Enga, elu lukiko lushimbilwenyi ngwenyi tufwelele muli-jina lyaMwanenyi Yesu Kulishi-tu, ngwenyi tulizangenga nava-kwetu nganomu lwaya lushimbiatuhanyine. 24 Kaha nawa, oueji kulamanga jishimbi jenyimwalikatanga naikiye, kaha iki-ye nawa mwalikatanga namutukana. Tunatachikiza ngwetu na-likate nayetu mwomwo yashipi-litu yize atuhanyine.

4 Enu ngwazanga, kanda na-mwitavila mazu vahwi-

ma osenako, oloze esekenungamazu vahwima mumone numbange apwa akuli Kalunga, mwo-mwo vapolofweto vamakuli va-vavulu vanasoloka mukaye.

2 Aha hakiko namutachikiji-la ngwenu awa mazu vahwimaapwa akuli Kalunga: Mazu va-hwima osena aze etavila kwizachaYesu Kulishitu mumusonyi,apwa akuli Kalunga. 3 Olozemazu vahwima osena aze ka-wetavila Yesuko, kawapwa aku-li Kalungako. Kaha awa akikomazu vahwima akuli muka-kolewaKulishitu aze mwevwa lyehingwavo ali nakwiza, kaha oho-lyapwa aneza lyehi mukaye.

4 Enu vana vami ngwazanga,enu munapu muvakuli Kalunga,kaha vatu kana munavafungulu-la lyehi, mwomwo ou alikata na-yenu namuhambakana uze ali-kata nakaye. 5 Vakivo vana-pu vakukaye; shikaho veji ku-

hanjikilanga vyuma vyakukaye,kaha kaye keji kuvevwililanga.6 Etu kwetu tunapu tuvakuliKalunga. Ou amutachikiza Ka-lunga eji kutwivwililanga; olozeou azeneka kupwa wakuli Kalu-nga keshi kutwivwililako. Ahahakiko vene tweji kutachikiji-langa mazu vahwima amuchanonamazu vahwima amakuli.

7 Enu ngwazanga, tutwalenu-ho lika kulizanganga navakwe-tu, mwomwo zangi yapwa yakuliKalunga, kahawose eji kuzanga-ngavakwavo nasemuwa kuli Ka-lunga, kaha amutachikiza Ka-lunga. 8 Wose azeneka kuza-ngavakwavo kamutachikiza Ka-lungako, mwomwo Kalunga iki-ye zangi. 9 Omu mukiko Kalu-nga asolwelele zangi yenyi kulietu hakutuma Mwanenyi umwekaha wakulipwila hakaye ma-ngana tukahase kupwa nakuyo-ya kuhichila muli ikiye. 10 Eyizangi kana, keshi nge etu yetutwazangile Kalungako, oloze iki-ye atuzangile etu nakututumi-na Mwanenyi kupwa wana wa-kufwika hajishili jetu.

11 Enu ngwazanga, kachi ngeomu mukiko atuzangile Kalu-nga, kaha nayetu nawa tuli na-chilika chakulizanga navakwe-tu. 12 Kakweshi mutu amu-mona lyehi Kalungako. Kachinge natutwalaho lika kulizanga-nga navakwetu, kaha Kalungamwapwanga nayetu, ngocho za-ngi yenyi yinakupuka lyehi mulietu. 13 Hakuwana nge natu-hane shipilitu yenyi, hakiko tu-natachikijila ngwetu tuli nakuli-kata naikiye, kaha ikiye nawa alinakulikata nayetu. 14 Kahanawa etu tunamono nameso etu,kaha tuli nakwambulula unjiho

Page 429: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

WAYOWANO 1, 4:15–5:12 Kuhanga woma. Vinjiho vatatu 426

ngwetu, Setu atuma lyehiMwanenyi kupwa Mulwilowaka-ye. 15 Wose mwetavila ngwe-nyi Yesu Kulishitu ikiye Mwana-Kalunga, kaha Kalunga mwali-katanga nenyi kaha nawa mutukana mwalikatanga naKalunga.16 Kaha etu tunatachikiza na-kwitavila zangi yaKalunga ya-kutuzanga etu.

Kalunga ikiye zangi, kahoumwatwamanga muzangi mwa-likatanga naKalunga, kaha Ka-lunga mwalikatanga naiki-ye. 17 Ngocho, zangi vanayi-kupwisa lyehi muli etu, manga-na tukahanjike mujila yakuka-sunuka mulikumbi lyakusopesa,mwomwo nganomu apwa ikiye,ngocho mukiko twapwa nayetunawa hano hakaye. 18 Muza-ngi kamwatwama womako, olo-ze zangi yakukupuka yeji kuha-ngilanga woma kuweluka, mwo-mwo woma weji kututangika-nga. Ou atwama nawoma, ka-nda akupuke muzangi. 19 Olo-ze etu tweji kuzanganga, mwo-mwo ikiye alivangile kutuzangaetu.

20 Kachi nge mutu mwambangwenyi: “Ami ngwamuzangaKalunga,” oloze nahungu ndu-mbwenyi, kaha napu muka-kwo-nga. Mwomwo ou azeneka kuza-nga ndumbwenyi ou amona, ke-shi kuhasa kumuzanga Kalungauze kamonako. 21 Kaha elu lu-kiko lushimbi tuli nalwo lwa-kufuma kuli ikiye, ngwenyi ouamuzanga Kalunga atela kuza-nga nandumbwenyi nawa.

5 Wose mwetavila ngwenyiYesu ikiye Kulishitu nase-

muwa kuli Kalunga, kaha woseazanga Kalunga azanga nawawose uze nasemuwa kuli iki-

ye. 2 Hakuzanganga Kalunganahakulamanga jishimbi jenyihakiko tunatachikijila ngwe-tu twazanga vana vaKalunga.3 Mwomwo omu mukiko yapwazangi yakumuzanga Kalungangwavo tulamenga jishimbi je-nyi; kaha jishimbi jenyi kajeshikulemuwisako, 4 mwomwowose nasemuwa kuli Kalungaeji kufungululanga kaye. Kahakaye tunakafungulula lyehi na-lufwelelo lwetu.

5 Iyaze mwahasa kufungululakaye? Kumana keshi ou nafwe-lela ngwenyi Yesu ikiye Mwa-naKalungako nyi? 6 Ou ikiyevene uze ejile kuhichila mumeyanamumanyinga, Yesu Kulishitu;keshi nameya kahako, oloze na-meya namanyinga. Kaha shipili-tu ikiko yili nakwambulula unji-ho, mwomwo shipilitu yapwamuchano. 7 Kaha kuvili vyu-ma vika-kusolola unjiho vitatu,8 shipilitu, nameya, namanyi-nga, kaha evi vitatu vyaya mwo-mumwe.

9 Kachi nge tweji kwitavila-ngaunjihowavatu, kahanyi unji-ho waKalunga unahambakana-mo. Mwomwo ou ukiko unji-ho wafuma kuli Kalunga uzenahane wakuvuluka Mwanenyi.10 Mutu uze mwafwelela Mwa-naKalunga netavila lyehi unjihovanamuhane. Oloze mutu aze-neka kufwelela Kalunga namu-lingisa lyehi kupwa muka-kwonga, mwomwo ketavilileunjihovanamwambulila kuli Ka-lungawakuvuluka Mwanenyiko.11 Kaha ou ukiko vene unjihokana ngwavo, Kalunga atuha-nyine kuyoya chahaya myakayosena, kaha kuyoya kana chi-li muli Mwanenyi. 12 Ou alika-

Page 430: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

1 Ami mukulwane, nguli na-kusonekela kuli pwevo vasa-kula nakuli vana venyi. Vose-na ngwavazanga chikuma, ke-shi nge ami kahako, oloze navo-sena nawa vaze vatachikiza mu-chano, 2 mwomwo yamucha-no ou watwama muli etu, uzenaupwanga nayetu nawa hayamyaka yosena. 3 Kuli etu na-kupwanga lika likoji lyaline-

ne nalutetelo nakuunda vyaku-fuma kuli Setu Kalunga, nakuliYesu Kulishitu MwanaSetu, ha-mwe kaha namuchano nazangi.

4 Ngweji kwivwanga kuwa-ha chikuma hakwijiva ngwa-mi vana vove vamwe valinakutambuka mumuchano,nge muze twatambwile lushi-mbi kuli Setu. 5 Ngocho ngu-li nakukulembelela ove pwevo,

MUKANDA

WAYOWANOWAMUCHIVALI

cccdccc

427 Uze wakuhuka WAYOWANO 1, 5:13—WAYOWANO 2, 5

ta naMwanenyi ali nakuyoya ka-nechi; oloze ou azeneka kulikatanaMwanaKalunga, kuyoya kanakeshi nachoko.

13 Ngunasoneka kuli enuvyumevi mangana enu mwafwe-lela mulijina lyaMwanaKalungamutachikize ngwenu, muli na-kuyoya chahaya myaka yosena.14 Kaha echi chikiko kufwelelatunamufwelela Kalunga ngwe-tu, vyeshovyo natumulombakweseka namwaya muchimawe-nyi, mwatwivwa. 15 Kaha ka-chi nge tunatachikiza ngwetueji kutwivwanga havyeshovyotuli nakumulomba, kaha tunata-chikiza ngwetu mwatuhanavyu-ma tunalombo mwomwo tuna-mulombovyo.

16 Kachi nge mutu mwamonandumbwenyi ali nakulinga shi-li yakuzeneka kutwala kuku-fwa, amulombeleko, kaha Kalu-nga mwamuhana kuyoya, eyo,kuli vaze kaveshi nakulinga shi-li yakutwala kukufwako. Kuyi-

li shili yakutwala kukufwa. Shi-li kaneyi yikiko ngunamulwezengwami kanda amulombelako.17 Vilinga vyakuhenga vyosenavyapwa shili; oloze kuyili shiliyakuzeneka kutwala kukufwa.

18 Tunatachikiza ngwetu,wose nasemuwa kuli Kalungakeshi kulinga lika shiliko, olozeOu asemuwa kuli Kalunga mwa-mulamanga, kahauzewakuhukakeshi kumukwatako. 19 Tu-natachikiza ngwetu etu twapwatuvakuli Kalunga, oloze kaye ko-sena katwama mumavoko ayau-ze wakuhuka. 20 Tunatachiki-za nawa ngwetu MwanaKalunganeza lyehi, kaha natuhane ku-nangakana mangana tutachiki-ze ou apwa wamuchano. Kahatunalikate nayou apwa wamu-chano, kuhichila muli Mwane-nyi Yesu Kulishitu. Ou ikiyeKalunga wamuchano, ikiye ku-yoya chahaya myaka yosena.21 Enu vana vami ngwazanga,lilamenunga kumakombelo.

Page 431: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

cccdccc

1 Ami mukulwane, nguli na-kukusonekela ove Ngayu ngwa-zanga, ove ngwazanga chikuma.

2 Ove ngwazanga, ngweji ku-lombanga ngwami ufukile-nga lika muvyuma vyosena na-kupwa nawa uwakulikangula,nganomu uli nakufukila mwonowove. 3 Mwomwo ngwawahili-lile chikuma omu vejile vandu-mbwetu nakwambulula unjihowakuvuluka muchano wo-ve, nge omwo uli nakutwalaho

lika nakutambuka mumuchano.4 Kakweshi chuma cheka na-chingulingisa ngusakwilile chi-kuma kuhambakanechiko cha-kwivwa ngwavo, vana vami valinakutwalaho lika nakutambukamumuchano.

5 Ove ngwazanga, weji kuso-lolanga kashishi muvyuma wejikulingilanga vandumbwetu nu-mba tuhu hivangeji vaze kawata-chikizako. 6 Vakivo vanambu-lula unjiho wakuvuluka zangi

MUKANDA

WAYOWANOWAMUCHITATU

ngwami tulizangenga navakwe-tu (ami kangweshi nakukuso-nekela lushimbi lwaluhyako,oloze luze vatuhanyine kufu-ma vene kukuputuka). 6 Omumukiko yapwa zangi, tutambu-kenga nge omu jaya jishimbi je-nyi. Elu lukiko lushimbi ngeomu mwevwa lyehi kufuma ku-kuputuka mangana mutwale-ngaho lika nakutambukamo.7 Mwomwo vaka-kuhungumwi-sa vavavulu vanasoloka lye-hi mukaye, vaze kaveshi kwita-vila vyakwiza chaYesu Kulishi-tu mumusonyiko. Mutu wango-cho napu muka-kuhungumwisakaha nawa muka-kole waKuli-shitu.

8 Zangamenunga, kuchinanamutokesa vyuma vize tuna-wane lyehi hakukilikita che-tu, mangana mukatambule fwe-to yakutamo. 9 Wose mwata-nguka nakuzeneka kutwama

mukunangula chaKulishitu ke-shi naKalungako. Ou mwatwa-manga mukunangula kanechiikiye ali naSetu kaha nawa na-Mwana. 10 Kachi nge mutuumwe mweza kuli enu chaku-zeneka kuminehela kunangulakanechi, kaha kanda kumuta-mbula mujizuvo jenu chipwe ku-mumenekako. 11 Mwomwoou mwamumeneka nalikate lye-hi nenyi kuvilinga vyenyi vya-kuhuka.

12 Numba tuhu nguli navyu-ma vyavivulu vyakusoneka kulienu, kangweshi nakusaka ku-visoneka halipapilo naulombo-ko, oloze nguli nakufwila kwi-za kuli enu mangana ngukaha-njike nayenu meso nameso, ma-ngana kuwahilila chenu chika-zukemo.

13 Vana vandumbwove wa-pwevo uze vasakula vanakume-neka.

WAYOWANO 2, 6—WAYOWANO 3, 6 Vaka-kuhungumwisa 428

Page 432: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

1 Ami Yuta, ndungo yaYesuKulishitu, oloze ndumbu yaYako-va, nguli nakusonekela enu va-sanyika, enu vazanga kuli SetuKalunga, enu valaminaYesu Ku-lishitu:

2 Kuli enu kuvulenga lutete-lo, nakuunda, nazangi.

3 Enu ngwazanga, numbatuhu ngunafwilanga kumisone-kela vyaulwilo wetu tuvosena,

oloze ngunachimono kupwa cha-kutamo kumisonekela nakumi-kolezeza chikuma mangana mu-lwenga jita yakulama lufweleloluze vahanyine kamwe kaha ku-nahu kuli vaka-kujila. 4 Mwo-mwo kuli vatu vamwe vanali-vembe nakwingila muli etu,vaze vavulukile lyehi kushi-kulu muVisoneka ngwavo na-vakavasopesa—vatu vakuhona

MUKANDA

WAYUTA

cccdccc

yove kuchikungulwilo. Nguna-kulombo uvakafwe vatambukejila yavo nganomu munawahilakuli Kalunga. 7 Mwomwo vejikukatukilanga halijina lyaKa-lunga, kaha kaveshi kutambu-la vyuma vimwe kuvatu vaku-mafuchi ekako. 8 Shikaho tulinachilika chakutambula vatukana nachisambo, mangana tu-pwenga tuvakwavo mutwaza-chila mumuchano.

9 Ngwasonekele mazu amwekuchikungulwilo, oloze Ndeyo-telefwe, uze asaka kupwa wate-te muli vakivo, keshi kutambulavyuma kuli etu nakalemesako.10 Shikaho, nge nguneza okwonangukatala havilinga ali na-kulinga nahamazu amapi aule-ya ali nakutwamba. Kaha nawakakumina aha kahako, oloze ejikukananga nawa kutambula va-ndumbwetu nakalemesa, kahavaze veji kusakanga ngwavo va-vatambule, eji kuvakanyisa-nga nakuvahanga muchikungu-lwilo.

11 Ove ngwazanga, kanda ulo-ndezezanga vyuma vyavipiko,oloze londezezanga vyuma vya-mwaza. Uze eji kulinganga mwa-mwaza napu wakuli Kalunga.Oloze uze eji kulinganga mwa-mupi kamumona Kalungako.12 Ndemetelyu vanamwambu-lula napuho yamwaza kuli vatuvosena, kaha namuchano muki-ko unasolola. Nayetu nawa tulinakumuvulukilanga unjiho wa-mwaza, kaha nayove unatachiki-za ngwove unjiho tweji kumuvu-lukilanga unapu wamuchano.

13 Ngwapwanga navyumavyavivulu vyakusonekela ove,oloze kangweshi nakusakangwami ngutwaleho lika kuku-sonekela nasonekeso yaulombo-ko. 14 Oloze nguli nakufwilakwiza kalinwomu nakukumonamangana tukahanjike meso na-meso.

Kuunda chipwenga nayove.

Masepa vanakumenekako.Ngumenekele masepa halijinahalijina.

429 VaNdeyotelefwe WAYOWANO 3, 7—WAYUTA 4

Page 433: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

kumwivwa Kalunga woma vazevalumuna likoji lyalinene lya-Kalunga ketu kupwa kengililokakulingilamo vilinga vyakuzu-nguma, vaze kavashishika kuliKaka yetu umwe kaha, MwataYesu Kulishituko.

5 Numba tuhu mwatachikizakanawa vyuma vyosenevi, olozengunafwila kumyanukisa ngwa-mi, Yehova alwilile vatu kufumamulifuchi lyaEjipitu, kaha ku-twala muze anongesele vaze ka-vasolwele lufweleloko. 6 Kahanawa vangelo vaze vahonene ku-lama chihela chavo chakuliva-nga nakuseza utwamo wavo uzewavatela, avakasa mumalengeahaya myaka yosena nakuvala-mina mumilima mangana aka-vasopese halikumbi lyalinene.7 Mujila yoyimwe nawa, Soto-me naNgomola najinganda jaha-chileko nawa jandupukilile chi-kuma muujila nakukava kufwilachamusonyimujila kavetavisako.Kaha vanapu vakutalilaho kulietu omu vavazangamishile naka-kahya kahaya myaka yosena.

8 Chamokomoko navyumakanevi, vatu kana ava vali na-kulota vilota, nakujilulula mu-sonyi, nakuleununa wata, na-kusaula vatu vaupahu. 9 Olo-ze omu Mikayele kangelo waku-litulaho apwile nakuhamika Li-yavolo nakulipula nenyi jipamihamujimba waMose, kahasuki-le kumusopesa namazu akasau-tuko, oloze amwambile ngwenyi:“Yehova akutenukile.” 10 Olo-zenyi vatu kana ava vali naku-saulanga vyuma vyosena vizechikupu kavatachikizako. Kahavyumavyosenavize valijivilava-vene ngana mwatunyama vaku-hona mangana, vikiko veji kuli-nganga nakulyenyeka vavene.

11 Chinapihi kuli vakivo,mwomwo vanakave jila yaKe-na, kaha vanalahila mujila ya-kuhenga yaMbalame hakufwilafweto, kaha vananongo hakuka-va hanjikiso yakulikanga yaKo-la! 12 Avavanapu nge malolwaanaswame kwishi yameya, vazevali nakulya nenu hamwe havi-wanyino vyenu vyakulitungakuzangi, vanapu nge tufungavaze vali nakulilisa vavene cha-kuhona woma; vanapu nge ma-vwi akuzeneka vula akupekwo-mwoka napeho; vanapu nge mi-tondomungonde yakwimamiha-ko, oloze kwima mihako pimbi,yinafu kavali, hakuyitukula na-miji yayo; 13 vanapu nge ma-kimba akutenuka amukalunga-lwiji aze eji kutupulanga lifululyakuvevwisa sonyi vavene; va-napu nge vatanganyika vakuta-mbuka chamutambukila, ava va-lamina mumilima yakwilava wiyahaya myaka yosena.

14 Enga, Enoke, mutu wamu-chitanu navavali kufuma kuliAlama, avapolofwetele nawaomu ahanjikile ngwenyi: “Ivwe-nu! Yehova ejile namayongome-na avaka-kujila jenyi, 15 na-kusopesa vatu vosena, nakupa-yisavaze vahona kumwivwa Ka-lungawomahavilingavyavovyo-sena vyakuhona kumwivwa Ka-lungawomavize valingile mujilayakuhona kumwivwa Kalungawoma, nahavyuma vyakukomo-wesa vyavipi vyosena vize vaka-shili vakuhona kumwivwa Kalu-nga woma vahanjikile hali Kalu-nga.”

16 Vatu kanava vanapu vaka-kutatwoka, vaka-kuyayavala ha-vyuma vyamukuyoya, veji ku-linganga mwaya kufwila chavo,kaha tunwa twavo tweji kuhanji-

WAYUTA 5-16 Vangelo vasezele utwamo wavo 430

Page 434: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

cccdccc

1 Echi chikiko kusoloka cha-vyuma asolwele Yesu Kuli-

shitu, chize vamuhanyine kuli

Kalunga mangana alwekese va-ndungo jenyi vyuma vizevyatela kulingiwa kalinwa-

ha. Kaha atumine kangelo ke-nyi, kaha achihanyine navinji-

kizo kuli ndungo yenyi Yowa-no, 2 uze ahanyine unjiho ha-mazu akufuma kuli Kalunga,

nahaunjiho wakufuma kuli YesuKulishitu, nahavyuma vyose-

na vize amwene. 3 Awahilila

mutu uze eji kutangilanga helu,navaze veji kwivwanga mazuaupolofweto uno, navaze vejikulamanga vyuma vasonekamo;mwomwo lwola vatongola lulikwakamwihi.

4 Ami Yowano, nguli nakuso-nekela vikungulwilo 7 vili mu-ngalila yaAja:

Kuli enu kupwenga likoji lya-linene nakuunda vyakufumakuli “Uze apwako uze apwile-ko uze ali nakwiza,” vyakufu-ma nawa kuli vashipilitu 7 ava

KUSOLOKACHAVYUMA ASOLWELE

YESU KULISHITU KULI YOWANO

kanga mazu akulitukwojola, okuvali nakulyonga kusangejeka va-kwavo mangana vanganyalileho.

17 Oloze enu ngwazanga, enukwenu anukenu mazu aze vaha-njikile lyehi vaposetolo jaMwa-ta wetu Yesu Kulishitu, 18 azevamilwezelenga ngwavo: “Ha-lwola lwakukuminyina nahaka-solokavaka-kusekeleka, navaka-linganga mwaya kufwila chavochakufwilanga vyuma vyakuho-na kumwivwa Kalunga woma.”19 Ava vakivo vaze veji kune-hanga vihandwa, vatu vavilingavyaunyama, kaveshi nachiyoye-lo chakushipilituko. 20 Olozeenu ngwazanga, litungenu enuvavene mulufwelelo lwenu lwa-jila chikuma, nakulomba nashi-pilitu yajila 21 mangana mu-twamenga muzangi yaKalungaoku muli nakutalilila lutetelolwaMwata wetu Yesu Kulishitu

lwakutwala kukuyoya chahayamyaka yosena. 22 Kaha nawatwalenuho lika kutetelanga va-mwe vaze vali nakuhuhwasana;23 valwilenu hakuvokola wa-shiwashi mukakahya. Twalenu-ho lika kutetelanga navakwavoveka, oloze nawoma, oku muna-hungu uvwalo wavo uze unapihilyehi namajilo akumusonyi.

24 Jino kuli ou nahase kumi-kinga kuchina namuhukana, na-kumilingisa kupwa vakuzene-ka katenga kumeso aupahu we-nyi nakupwa vakuwahilila chi-kuma, 25 kuli Kalunga umwekaha uze apwa Mulwilo wetu ku-hichila muli Yesu KulishituMwata wetu, kuli ikiye kupwe-nga upahu, naukelenga, nango-lo, nachiyulo kufuma kumyakayosena yakunyima, kaha noho-lili kaha nahaya myaka yosena.Amene.

431 Vaka-kusekeleka WAYUTA 17—KUSOLOKA 1:4

Page 435: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

KUSOLOKA 1:5-20 Kumwenesa mulikumbi lyaMwata 432

vali kulutwe lwalitanda lyenyi,5 kaha nakuli Yesu Kulishitu,“Chinjiho Wakushishika,” “Twa-twa kufuma kuvafu,” kaha nawa“Muka-kuyula vamyangana va-hamavu.”

Kaha kuli uze atuzanga, uzeatusokwele kujishili jetu nama-nyinga enyi— 6 uze atulingi-shile kupwa tuwangana, tuvapi-lishitu kuli Kalunga kenyi kahanawa Ise—kuli ikiye kupwengaupahu nangolo haya myaka yo-sena. Amene.

7 Ivwenu! Ali nakwiza nama-vwi, kaha meso osena nawaka-mumona, navaze nawa vamutu-vile; kaha miyachi yavatu vaha-mavu yosena nayikalyonyingamwomwo yaikiye. Mukiko vene,Amene.

8 “Ami yami Alafwa, yamiOmenga,” mukiko mwanambeYehova Kalunga, “Uze apwakouze apwileko uze ali nakwiza,uze Wangolo Josena.”

9 Ami Yowano, ndumbwenu,minenu mumwazanyina malwanawangana nalukakachila haku-likata naYesu, ngwapwile halitu-ngu lize vavuluka ngwavo Pata-mu, mwomwo yakuhanjika vya-Kalunga, nahakuhana unjihowakuvuluka Yesu. 10 Haku-nguhwiminyina nashipilitu,ngwapwile mulikumbi lyaMwa-ta, kaha ngwevwile lizu lyaku-kanguka munyima yami, nge lizelyaluneta 11 ngwalyo: “Evi na-umona visoneke mumukandawakuvunga, kaha uutume kuvi-kungulwilo 7, kuEfwesu, naku-Sumuna, nakuPelengamu, naku-Tulachila, nakuSalete, nakuFwi-latelefwa, nakuLauchiseya.”

12 Kaha ngwalumukile ngwa-mi ngumone owo apwile naku-

hanjika nayami, kahomu ngwa-lumukile, ngwamwene vitumbi-kilo vyamanongo vyaulu 7,13 kaha mukachi kavize vitu-mbikilo vyamanongo mwapwileumwe wakufwana nge mwana-mutu, navwale uvwalo wakuhe-ta kuvilyachilo, navwale muhyawaulu mutulo yenyi. 14 Kahanawa mutwe wenyi najikambujenyi vyapwile vitoma to ngewanda utoma nge vula yachishi-ka, kaha meso enyi apwile ngemulangi wakakahya; 15 vilya-chilo vyenyi vyafwanyine ngeunengu wamwenemwene uzevanatomesa mulilungu; kahalizu lyenyi lyapwile nge chivumochameya amavulu. 16 Kahaapwile navatanganyika 7 muli-voko lyenyi lyachilyo, kaha mu-kanwa kenyi mwapwile nakulo-voka poko yamukwale yayisukuyakuvambuka yauvela kuvali,kaha kumeso enyi kwapwile ngelikumbi lyakumunyika zwala-la. 17 Kahomu ngwamumwe-ne, ngwalimbukilile kuvilyachi-lo vyenyi nge ngumutu waku-fwa.

Kaha angunangikile livo-ko lyenyi lyachilyo nakwa-mba ngwenyi: “Kanda wivwawomako. Ami yami Wakuliva-nga kaha nawa Wakukumi-nyina, 18 yami ou ayoya; amingwafwile, kaha tala, ngumuka-kuyoya haya myaka namyaka,kaha nguli najisapi jakufwa na-jeji jaHetese. 19 Shikaho so-neka vyuma evi unamono, na-vyuma evi viliko, navyuma vizenavisoloka kulutwe. 20 Kahavyuma vyajila vyakusweka vya-kupandama kuvatanganyika 7vaze unamono mulivoko lyamilyachilyo, navyevi vyavitumbi-

Page 436: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

433 Mikanda kuEfwesu, nakuSumuna KUSOLOKA 2:1-13

kilo vyamanongo vyaulu 7 vya-lumbununa nge: Vatanganyi-ka 7 vanapu vangelo vavikungu-lwilo 7, kaha vitumbikilo vyama-nongo 7 vinapu vikungulwilo 7.

2 “Soneka kuli kangelo ka-chikungulwilo chize chili

kuEfwesu ngwove: Evi vikikovyuma nahanjika ou akwatavatanganyika 7 mulivoko lye-nyi lyachilyo, ou eji kutambwo-jokanga mukachi kavitumbikilovyamanongo vyaulu 7, ngwenyi2 ‘Ngunatachikiza vilinga vyo-ve namilimo yove nalukakachi-la lwove, nomu unahono kwita-vilavatu vavapi, nomu weji kwe-sekanga vaze valivuluka ngwa-vo vaposetolo, oloze kaveshi va-posetoloko, kaha unavamonongwove vaka-kwonga. 3 Ulinakusolola nawa muchima wa-lukakachila, kaha unakakachi-la mwomwo yalijina lyami, kahakawazeyeleko. 4 Chipwe ngo-cho, ngunakuwane namulongamwomwo unaseze zangi yize wa-pwile nayo hakavanga.

5 “ ‘Shikaho anuka kuze wafu-mine omu waholokele, kaha pi-hilila nakwalumuka ulingecheka vilinga vize vyakuliva-nga. Kuvanga upihilile nakwa-lumuka, kachi nge kaweshi ku-linga ngochoko, kaha nangwizakuli ove nakufumisa chitumbi-kilo chove chalinongo muchi-hela chacho. 6 Oloze chumachamwaza uli nakulinga shi-na chakuhunga vilinga vyakali-uka kakuhanduka kaNyikolaita,vize ngwahunga nayami nawa.7 Ou ali namatwitwi evwengavyuma yili nakuhanjika shipili-tu kuvikungulwilo: Ou mwafu-ngulula nangumwitavisa kulya

kumutondo wakuyoya uze ulimupalachise yaKalunga.’

8 “Kaha soneka kuli kange-lo kachikungulwilo chize chilikuSumuna ngwove: Evi vikikovyuma nahanjika ‘ou Wakuliva-nga kaha nawa Wakukuminyi-na,’ ou afwile, kaha ayoyele che-ka, ngwenyi, 9 ‘Ngunatachi-kiza malwa ove, nauhutu wove—oloze umuka-luheto—kahangunatachikiza nawa kusaulavanakusaula vatu vaze valivulu-ka ngwavo vaYuleya, oloze ka-veshi vaYuleyako, vanapu suna-ngonga yaSatana kaha. 10 Ka-nda wivwa woma wavihuli vizemumonako. Tala! Liyavolo mwa-twalaho lika nakumimbila enuvamwe muzuvo yaufunge, ma-ngana vamyeseke chikuma,kaha mangana muhase kumo-na malwa hamakumbi 10. Pwa-ko uwakushishika palanga na-kukufwa, kaha nangukakuhanamuchamawakuyoya. 11 Ou alinamatwitwi evwengavyumayilinakuhanjika shipilitu kuviku-ngulwilo: Ou mwafungulula chi-kupu vene keshi kukamona ku-fwa chamuchivaliko.’

12 “Kaha soneka kuli kangelokachikungulwilo chize chili ku-Pelengamu ngwove: Evi vikikovyuma nahanjika uze ali napokoyamukwale yayisuku yakuva-mbuka yauvela kuvali, ngwenyi,13 ‘Ngunatachikiza okwo uli na-kutwama, kukiko vene kuli lita-nda lyaSatana; oloze ove chiu-twalaho lika nakulinjilila kuliji-na lyami, kaha kawakanyine ku-fwelela muli amiko, numba venenahamakumbi achinjiho chamiwakushishika, Andepa, ou vaji-hile kuli enu, okwo ali nakutwa-ma Satana.

Page 437: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

KUSOLOKA 2:14-29 Pelengamu. Yezevele 434

14 “ ‘Chipwe ngocho nguna-kuwane namulonga muvyumavimwe vyavindende, mwomwouli navamwe okwo vaze vali na-kukavangiza kunangula cha-Mbalame, uze alwezele Mbala-ke kuhaka chimbunji chakuhu-kanyisa kumeso avanavaIsalele,mangana valyenga vyuma vya-kuvatwila kumakombelo, naku-linga nawa ujila. 15 Ngochonayove nawa uli navamwe vazevali nakukavangiza kunangulachakaliuka kakuhanduka ka-Nyikolaita. 16 Shikaho pihili-la nakwalumuka. Kachi nge ka-weshi kulinga ngochoko, kahanangwiza washi kuli ove naku-lwa navo jita napoko yamukwa-le yayisuku yamukanwa kami.

17 “ ‘Ou ali namatwitwi evwe-nga vyuma yili nakuhanjikashipilitu kuvikungulwilo: Oumwafungulula nangumuhanakomana amwe akusweka, kaha na-ngumuhana lilolwa litoma, kahahalilolwa kana vasonekaho liji-na lyalihya lize kavatachikizakumutu naumweko kuvanga oukaha mwalitambula.’

18 “Kaha soneka kuli kange-lo kachikungulwilo chize chi-li kuTulachila ngwove: Evi viki-ko vyuma nahanjika MwanaKa-lunga, uze ali nameso enyi ngemulangi wakakahya, navilyachi-lo vyenyi nge unengu wamwe-nemwene ngwenyi, 19 Nguna-tachikiza vilinga vyove, nazangiyove, nalufwelelo lwove, namu-limo wove, nalukakachila lwo-ve, nomu vilinga vyove vyaku-kotokela vinavulu kuhambaka-na vize vyakulivanga.

20 “ ‘Chipwe ngocho nguna-kuwane namulonga, mwomwoweji kumwitavilanga uze pwe-

vo Yezevele, uze eji kulivuluka-nga ngwenyi kapolofweto, kahaeji kunangulanga nakuhungu-mwisa vandungo jami manga-na valinge ujila, nakulya vyu-ma vyakuvatwila kumakombe-lo. 21 Ngwamuhanyine lwolamangana ngwami apihilile na-kwalumuka, oloze keshi naku-saka kupihilila nakwalumukakuujila wenyiko. 22 Ivwa! Ka-linwomu ngumumbile mukahe-la kamisongo, kaha vaka-kuli-nga nenyi ukoji nanguvambilamumalwa amanene nge kaveshikupihilila nakwalumuka kuvi-linga vyenyiko. 23 Kaha vanavenyi nanguvajiha namusongowachihita, ngocho vikungulwi-lo vyosena navitachikiza ngwa-vyo ami yami ngweji kutalatala-nga muvishinganyeka namumi-chima, kaha nangumihana mutuhimutu kweseka navilinga vye-nyi.

24 “ ‘Oloze nangwamba kulienu vakwavo muli kuTulachila,enu muvosena munazeneka ku-kavangiza kunangula kana, enumunahono kutachikiza vize va-vuluka ngwavo “vyuma vyakuji-minyina” vyakuli Satana, ngwa-mi: Kangweshi kumitwika chi-teli chekako. 25 Ngocho linji-lilenunga kuchuma ocho mulinacho palanga nomu nangwiza.26 Kahou mwafungulula naku-lamanga vilinga vyami palanganakusongo, nangukamuhanangolo jakuyula vaka-mafuchi,27 nganomu ngwajitambula lye-hi nayami nawa kuli Tata, kahamwakafunganga vatu namuko-mbo wafwelu, mangana vaka-vachike nge jindeho jaunonga.28 Kaha nangumuhana nawalitota. 29 Ou ali namatwitwi

Page 438: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

435 KuFwilatelefwa, kuLauchiseya KUSOLOKA 3:1-13

evwenga vyuma yili nakuhanji-ka shipilitu kuvikungulwilo.’

3 “Kaha soneka kuli kange-lo kachikungulwilo chize

chili kuSalete ngwove: Evi vi-kiko vyuma nahanjika ou alinavashipilitu vaKalunga vata-nu navavali navatanganyika 7,ngwenyi, ‘Ngunatachikiza vi-linga vyove, nomwo uli napu-ho ngwavo umutonyi, olozenyiuwakufwa. 2 Pwako uwakuto-na, kaha zamisa vyuma vize vi-nasaleko vize vyasakile kufwa,mwomwo milimo yove kangwa-yiwanyine yakuzata kanawa ku-meso aKalunga kamiko. 3 Shi-kaho anukanga vyuma wata-mbwile navize wevwile, kahatwalaho lika nakuvilama, kahapihilila nakwalumuka. Chikupuvene kuvanga utone, mokomokonangwiza nge mwiji, kaha kawe-shi kutachikiza ola yize nangwi-za kuli oveko.

4 “ ‘Chipwe ngocho, uli nava-tu vamwe muSalete vaze va-honene kupihisa uvwalo wavowahelu, kaha navatambukanganayami hamwe muuvwalo uto-ma, mwomwo vanatemo. 5 Oumwafungulula ikiye navakavwi-ka uvwalo wahelu utoma; kahachikupu vene lijina lyenyi ka-ngweshi kukalijimbangana mu-mukanda wakuyoyako, oloze na-nguketavila lijina lyenyi kumesoaTata nakumeso avangelo jenyi.6 Ou ali namatwitwi evwengavyuma yili nakuhanjika shipili-tu kuvikungulwilo.’

7 “Kaha soneka kuli kangelokachikungulwilo chize chili ku-Fwilatelefwa ngwove: Evi viki-ko vyuma nahanjika uze ajila,uze apwa wamuchano, uze ali

nasapi yaNdavichi, uze eji kuli-nganga nge nasokololako wekakuhasa kusokako chiku, kahanawa nge nasokoko weka kuha-sa kusokololako chiku, ngwe-nyi, 8 ‘Ngunatachikiza mili-mo yove—kaha ngunakuselachikolo chawashi kumeso ove,chize kakweshi mutu mwaha-sa kuchisokako. Ngunatachiki-za ngwami uli nangolo jajinde-nde, kaha unalame mazu ami,kawakanyine lij ina lyamiko.9 Tala! Nangukalingisa vaze va-kusunangonga yaSatana, vazevalivuluka ngwavo vaYuleya,okunyi kaveshi vaYuleyako olo-ze vali nakulyonga kaha—na-ngukavaneha nakuvalingisa va-lifukule kuvilyachilo vyove, na-kuvalingisa vatachikize ngwa-vo, ngwakuzanga. 10 Haku-wana nge unalame mazu akuvu-luka vyalukakachila lwami, na-yami nawa nangukakulama ha-ola yakweseka yize nayikezakumavu kwatwama vatu kwo-sena nakweseka vosena vaze va-twamako. 11 Nangwiza washi.Twalaho lika nakulinjilila ku-chuma ocho uli nacho, kuchinamutu umwe mwakutambula mu-chama wove.

12 “ ‘Ou mwafungulula—na-ngukamulingisa kupwa pandamutembele yaKalunga kami,kaha chikupu vene keshi kwi-za kukalovokamo chekako, kahanangukamusoneka lijina lyaKa-lunga kami, nalijina lyangandayaKalunga kami, yikiko Yelusa-lema yayihya yakufuma mwilumuli Kalunga kami, nalijina lya-mi lyalihya nawa. 13 Ou ali na-matwitwi evwenga vyuma yilinakuhanjika shipilitu kuviku-ngulwilo.’

Page 439: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

KUSOLOKA 3:14–4:6 Litanda lyaKalunga 436

14 “Kaha soneka kuli kange-lo kachikungulwilo chize chi-li kuLauchiseya ngwove: Evi vi-kiko vyuma nahanjika Ame-ne, chinjiho wakushishika wa-muchano uze apwa maputukilokuvyumavyakutanga kuli Kalu-nga, ngwenyi, 15 ‘Ngunatachi-kiza vilinga vyove, nomu una-zeneka kupwa ututa, chipweuwahyangu. Ngunasake ngwa-mi kachi wapwanga ututa, mo-komoko uwahyangu. 16 Ngo-cho hakuwana nge uwasalusa-lu, kaweshi uwahyanguko chi-pwe ututako, shikaho nanguku-saza mukanwa kami. 17 Mwo-mwo weji kwambanga ngwove:“Ngumuka-luheto, kaha nguna-wane luheto lwaluvulu, ngochokangweshi kusakiwa chuma na-chimweko,” oloze unahono ku-tachikiza ngwove uli nakumonalupi, umuka-kuvindama, uwaku-hutwa, ukapuputa, uli nauvu,18 kaha nangukulweza ulandekuli ami ulu yakutomesa lyehimukakahya mangana upwengaumuka-luheto, nauvwalo wahe-lu utoma mangana uvwale ku-china usonyi wove nausoloka ha-toma, navitumbo vyameso vya-kukwita mumeso ove manganaumone.

19 “ ‘Vosena vaze ngwazangangweji kuvahanjikilanga naku-vazangamisa. Shikaho zata na-twima upihilile nakwalumuka.20 Tala! Ngunemana kuchikolonakungongomweza. Kachi ngemutu mwevwa lizu lyami na-kusokolola kuchikolo, kaha na-ngwingila muzuvo yenyi naku-lya nenyi hamwe kulya chachi-ngoloshi, naikiye nawa mwa-lya nayami. 21 Ou mwafungu-lula nangumwitavisa kutwama

nayami hamwe halitanda lya-mi, nganomu ngwahashile na-yami nawa kufungulula naku-twama naTata hamwe halita-nda lyenyi. 22 Ou ali namatwi-twi evwenga vyuma yili naku-hanjika shipilitu kuvikungulwi-lo.’ ”

4 Kaha hanyima yavyumevi,hakutala ngwamwene chiko-

lo chakusokoloka mwilu, kahalizu lyatete lize ngwevwile lya-pwile nge luneta, kaha lyahanji-kile kuli ami ngwalyo: “Twayamuno mwilu, kaha nangukulwe-zavyumavize vyatela kulingiwakalinwaha.” 2 Kufumaho, ha-haze vene ngwapwile mungolojashipilitu: Kaha ngwamwene li-tanda lili muchihela chalyo mwi-lu, kaha halitanda kana hapwi-le umwe atwamineho. 3 Kahauze atwamineho asolokele ngelilolwa lyayashipili nalilolwa li-chiluluka lyandando yayinene,kaha kulitanda lize kwajingulu-kile kongolo yakusoloka nge li-melate.

4 Kaha kulitanda lize kwa-jingulukile nawa matanda 24,kaha hamatanda aze hatwami-ne vakulwane 24 vanavwale ma-hina atoma, kaha kumitweyavo kwapwile michama yau-lu. 5 Kulitanda lize kwafumi-nenga miveso namazu namika-lateta; kaha kulutwe lwalitandakwapwile manongo akakahya 7,akiko vashipilitu vaKalunga 7.6 Kaha kulutwe lwalitanda lizekwapwile chuma chimwe cha-kufwana nge chijiva chachitali-lo, nge kulusutalu.

Kaha mukachi kalitanda lizenakujingilika nawa kulitandakana kwapwile vaka-kuyoya va-wana vali nameso kwosena na-

Page 440: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

437 Mwanamukoko kulamuna tutachikijilo KUSOLOKA 4:7–5:9

kulutwe nakunyima. 7 Kahamuka-kuyoya watete afwanyinenge ndumba, kaha muka-kuyo-ya wamuchivali afwanyine ngemwanangombe, kaha muka-ku-yoya wamuchitatu apwile nachi-hanga nge chamutu, kahamuka-kuyoya wamuchiwanaafwanyine nge ngonga wakutu-ka. 8 Kaha vaze vaka-kuyoyavawana vapwile umwe naumwenamavava 6; vapwile namesokwosena jingulwishi, namutulonawa. Kaha namusana naufukuveji kutwalangaho lika nakwa-mba ngwavo: “Wajila, wajila, wa-jila, Yehova Kalunga WangoloJosena, uze apwileko uze apwa-ko uze ali nakwiza.”

9 Kaha vaze vaka-kuyoyaomu veji kutohwesanga na-kuvumbika nakusakwilila Uzeatwama halitanda, Uze ayoyahaya myaka namyaka, 10 vazevakulwane 24 veji kulimbilangahamavu kumeso ayaUze atwamahalitanda kana nakumulemesaUze ayoya haya myaka namya-ka, kaha veji kumbilanga micha-ma yavo kulutwe lwalitanda lizenakwamba ngwavo: 11 “OveYehova Kalunga ketu, ove wa-tamo kutambula upahu nakavu-mbi nangolo, mwomwo ove yovewatangile vyuma vyosena, kahamwomwo yomu mwaya muchi-ma wove, shikaho vyapwilekokaha wavitangile.”

5 Kaha ngwamwene mulivo-ko lyachilyo lyayaUze atwa-

mine halitanda mwapwile mu-kanda wakuvunga wakusonekakusali nasali, wakulamika chi-kuma tutachikijilo 7. 2 Kahangwamwene kangelo wangolomwavilika nalizu lyakukangu-ka ngwenyi: “Iyaze natemo ku-

vungulula ou mukanda waku-vunga nakulamunaho tutachi-kijilo twawo?” 3 Oloze kakwa-pwile numba umwe mwilu, chi-pwe hamavu, chipwe mwishi ya-mavu, ahashile kuvungulula uzemukanda wakuvunga, chipwekutalahoko. 4 Kaha ngwali-lile chikuma mwomwo kava-wanyine numba umwe atele-mo kuvungulula uze mukandawakuvunga chipwe kutalaho-ko. 5 Oloze umwe wavaze va-kulwane ambile kuli ami ngwe-nyi: “Hola, kanda ulilako. Tala!Ndumba wakumuyachi waYuta,mwiji waNdavichi, nafungulu-la lyehi, ngocho mwavungululaou mukanda wakuvunga naku-lamuna tutachikijilo twawo 7.”

6 Kaha hakachi kalitanda lizenahali vaze vaka-kuyoya va-wana nahakachi kavakulwane,ngwamwene hanemana mwana-mukoko uze asolokele kwiji-va nge wakujiha lyehi, apwi-le najimbinga 7 nameso 7, kahaaze meso akiko vashipilitu ja-Kalunga 7 ava vanatumu kuma-vu kwosena. 7 Kaha ayile, ha-haze vene atambwile uze mu-kanda wakuvunga kulivoko lya-chilyo lyayaUze atwamine hali-tanda. 8 Kahomu atambwileuze mukanda wakuvunga, vazevaka-kuyoya vawana navaze va-kulwane 24 valimbilile hamavukumeso aMwanamukoko, vose-na vapwile natulyalya navilosovyaulu vyakuzala navize vyali-vumba lyamwaza. (Evi vyalivu-mba lyamwaza vikiko kulombachavaka-kujila.) 9 Kaha hina-vemba mwaso wauhya ngwavo:“Ove unatemo kutambula muka-nda ou wakuvunga nakulamunatutachikijilo twawo, mwomwo

Page 441: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

KUSOLOKA 5:10–6:8 Vaka-tuvalu vawana 438

vakujihile, kaha namanyingaove, wamulanjilile Kalunga vatuvakufuma kumiyachi yosena na-kumalimi osena, nakuvatu vekanaveka, nakumafuchi osena,10 kaha ove wavalingishile ku-pwa wangana, kaha nawa vapili-shitu kuli Kalunga, kaha nava-kayula mavu mwavamyangana.”

11 Kaha ngwamwene nakwi-vwa lizu lyavangelo vavavuluvanajinguluka kulitanda na-vaze vaka-kuyoya navakulwa-ne, kuvula chavo vapwile mayo-ngomena amayongomena na-makombakaji amakombakaji,12 kaha vapwile nakuhanjikanalizu lyakukanguka ngwavo:“Mwanamukoko uze vajihile na-temo kutambula ngolo naluhetonamangana naundume nakavu-mbi naupahu nakisu.”

13 Kaha ngwevwile vyumavyakutanga vyosena vyamwi-lu, nahamavu namwishi yama-vu namukalungalwiji navyumavyosena vyatwamamo, navya-mba ngwavyo: “Kuli Ou atwa-ma halitanda, nakuli Mwanamu-koko, kupwenga kisu nakavu-mbi naupahu nangolo haya mya-ka namyaka.” 14 Kaha vazevaka-kuyoya vawana vapwilenakwamba ngwavo: “Amene!”Kaha vaze vakulwane valimbili-le hamavu nakulemesa Kalunga.

6 Kaha ngwamwene omu Mwa-namukoko alamwine katachi-

kijilo kamwe hatutachikijilo 7,kaha ngwevwile umwe wavazevaka-kuyoya vawana mwahanji-ka nalizu nge mukalateta ngwe-nyi: “Twaya!” 2 Kaha hakuta-la, ngwamwene kavalu utoma;kaha uze atwamineho apwile na-utawamanana; kahavamuhanyi-

ne muchama, ngocho ayile naku-fungulula mangana akumise ku-fungulula chenyi.

3 Kaha omu alamwine kata-chikijilo kamuchivali, ngwe-vwile muka-kuyoya wamuchiva-li mwamba ngwenyi: “Twaya!”4 Kaha kwalovokele nawa kava-lu uchila nge kakahya; kaha uzeatwamineho vamuhanyine ngo-lo jakufumisa kuunda hamavu,nakulingisa vatu valijihe mwa-vomwavo; kaha vamuhanyinepoko yamukwale yayinene.

5 Kaha omu alamwine kata-chikijilo kamuchitatu, ngwe-vwile muka-kuyoya wamuchita-tu mwamba ngwenyi: “Twaya!”Kaha hakutala, ngwamwene ka-valu wilava; kaha uze atwamine-ho apwile nachipezaliso mulivo-ko lyenyi. 6 Kaha hakachi ka-vaze vaka-kuyoya vawana ngwe-vwileho lizu lyakwamba ngwa-vo: “Kilongalamu yimwe yatili-ku ndando yayo ndenali yimwe,kaha jikilongalamu jitatu ja-mbale ndando yajo ndenali yi-mwe; kaha kanda wenyeka majiamulive navinyoko.”

7 Kaha omu alamwine kata-chikijilo kamuchiwana, ngwe-vwile lizu lyamuka-kuyoya wa-muchiwana nalyamba ngwalyo:“Twaya!” 8 Kaha hakutala,ngwamwene kavalu utomonoka;kaha uze atwamineho apwile na-lijina ngwavo Kufwa. Kaha He-tese yapwile nakumukavangizachikuma munyima. Kaha vava-hanyine wata hachihanda chi-mwe chakusokesa muvihandaviwana vyamavu, mangana vaji-henga vatu napoko yamukwaleyayisuku, nazala hakukeha cha-vyakulya, namusongo wachihi-ta, navisuma vahamavu.

Page 442: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

439 Vangelo vawana kujimbango jiwana KUSOLOKA 6:9–7:6

9 Kaha omu alamwine kata-chikijilo kamuchitanu, ngwa-mwene mwishi yalijiko lyakulu-mbila muli myono yavaze vajihi-le mwomwo yamazu aKalunga,kaha nawa mwomwo yaunjihouze vahanyinenga. 10 Kahavatambakanyine nalizu lyaku-kanguka ngwavo: “Ove MwataWakulitulaho, wajila, wamucha-no, naukananga palanga naku-mwaka uka kusopesa vaze va-twama hamavu nakulinga sa-mbanjinga hamanyinga etu?”11 Kaha vavahanyine mutu hi-mutu lihina lyakukuluka lito-ma; kaha vavalwezele vanokehakatando kakandende palanganomu nachikazuka kuvula cha-vakwavo muvapwila vandungo,kaha nawa vandumbwavo, vazevapwile kwakamwihi nakuvaji-ha nge muze vavajihile navakivonawa.

12 Kaha ngwamwene omualamwine katachikijilo kamu-chitanu nakamwe, kaha kwa-pwile mundenda waunene; kahalikumbi lyelavile pwi nge chike-leyi chamangona, kaha kakwe-ji wosena alumukile kupwa ngemanyinga, 13 vatanganyikamwilu vahosomokelele hama-vu nge omu mukuyu weji kuu-lumwinanga jikuyu jawo jajivi-su hamavu hakuunyikisa kupe-ho yangolo. 14 Kaha lilu lyale-langanyine ngana mwamuka-nda vali nakuvunga, kaha ji-pili josena namatungu osena va-vifumishile muvihela vyavyo.15 Kaha vamyangana vahama-vu navilolo natupitau vamaswa-lale vavakulwane navaka-luhetonavaka-ngolo navandungo vose-na navatu vakulihehwa vose-

na, vaswamine mumena akuse-ndeleka namumalolwa akujipili.16 Kaha vapwilenga nakwambakujipili nakumalolwa ngwavo:“Tuholokelenu, tuswekenu ku-meso ayaUze atwama halitanda,nakuutenu waMwanamukoko,17 mwomwo likumbi lyalinenelyautenu wavo lineza lyehi, kahaiyaze mwahasa kwimana?”

7 Hanyima yavyumevi, ngwa-mwene vangelo vawana va-

nemana kujimbango jiwana ja-mavu, vanakwachilila chiku-ma jipeho jiwana jahamavu ku-china peho nayihuhwila ha-mavu, chipwe hakalungalwi-ji, chipwe hamutondo umwe.2 Kaha ngwamwene kangeloweka ali nakukanduka kufumi-nyina kumusamuko, apwile na-katachikijilo kaKalunga ou ayo-ya; kaha atambakanyine nali-zu lyakukanguka kuli vaze va-ngelo vawana, vaze vahanyinengolo jakwenyeka mavu naka-lungalwiji, 3 ngwenyi: “Kandakwenyeka mavu, chipwe kalu-ngalwiji, chipwe mitondoko, ku-vangavandungo jaKalunga ketutunavalamika lyehi tutachikijilohajiholo javo.”

4 Kaha ngwevwile kuvulachavaze valamikile tutachiki-jilo, vapwile 144,000, vakufumakumiyachi yosena yavana vaIsa-lele:

5 Kumuyachi waYuta valami-kile tutachikijilo vatu 12,000;

kumuyachi waLuvene 12,000;

kumuyachi waNgate 12,000;

6 kumuyachi waAshele12,000;

kumuyachi waNafwatale12,000;

kumuyachi waManase 12,000;

Page 443: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

KUSOLOKA 7:7–8:4 Liyongomena lyalinene 440

7 kumuyachi waShimeyone12,000;

kumuyachi waLevi 12,000;kumuyachi waIsakale 12,000;8 kumuyachi waZevulune

12,000;kumuyachi waYosefwe 12,000;kumuyachi waMbenjamine

valamikile tutachikijilo vatu12,000.

9 Kaha hanyima yavyumevi,hakutala ngwamwene liyongo-mena lyalinene lize kavahashilekulava kuli mutu numba umwe-ko, vakumafuchi osena naku-miyachi yosena nakuvatu vekanaveka vosena nakumalimi ose-na, vanemana kulutwe lwalita-nda, nakumeso aMwanamuko-ko, vanavwale mahina akukulu-ka atoma; kaha vanakwate mi-tango yamavale mumavoko avo.10 Kaha vapwile nakutambaka-na nalizu lyakukanguka ngwa-vo: “Ulwilo wafuma kuli Kalu-nga ketu ou atwama halitanda,nakuli Mwanamukoko.”

11 Kaha vangelo vosena vazevemanyine nakujingilika lita-nda lize, navaze vakulwane na-vaze vaka-kuyoya vawana, vali-mbilile chameso hamavu kulu-twe lwalitanda lize nakulemesaKalunga 12 ngwavo: “Amene!Kisu naupahu namangana na-kusakwilila chosena nakavumbinangolo naundume vipwengakuli Kalunga ketu haya myakanamyaka. Amene.”

13 Kaha umwe hali vazevakulwane ambile kuli amingwenyi: “Ava vanavwale ma-hina akukuluka atoma vakivoveya, kaha vanafumu kulihi?”14 Hahaze vene ngwambilekuli ikiye ngwami: “Ove mwa-ta wami, ove yove unatachiki-

za.” Kaha ambile kuli ami ngwe-nyi: “Ava vakivo vaze vanafumumumalwa amanene, kaha vana-koso lyehi mahina avo akukulu-ka nakuwatomesa mumanyi-nga aMwanamukoko. 15 Shi-kaho vali kulutwe lwalitandalyaKalunga; kaha vali nakumu-zachilanga mulimo wajila namu-sana naufuku mutembele yenyiyajila; kaha Uze atwama halita-nda mwatanduwila mbalaka ye-nyi hali vakivo. 16 Kaveshikukevwa cheka zalako, chipwekwivwa cheka lipwilako, kahalikumbi kalyeshi kukavatwila-ko chipwe liyena kukavavaula-ko, 17 mwomwo Mwanamuko-ko uze ali mukachi kalitandalize mwakavafunganga, kahamwakavatwaminyinanga kutu-selwoke vameya akuyoya. KahaKalunga mwakahunda masojiosena kumeso avo.”

8 Kaha omu alamwine kata-chikijilo kamuchitanu na-

tuvali, mwilu mwaholele kulukafwe chimbwa chaola yimwe.2 Ngwamwene vangelo 7 vazeveji kwimananga kumeso aKa-lunga, kaha vavahanyine jine-ta 7.

3 Kaha kangelo mukwavo uzeapwile nachiloso chaulu cha-kulumbila vize vyalivumba lya-mwaza, ejile nakwimana kuliji-ko lyakulumbila; kaha vamuha-nyine vize vyalivumba lyamwa-za vyavivulu, mangana avilu-mbe halijiko lyakulumbila lyau-lu lize lyapwile kulutwe lwalita-nda, oku vaka-kujila vosena valinakulomba. 4 Kaha wishi wa-vize vyalivumba lyamwaza wa-fwinjile kulivoko lyakangelo na-kuheta mwilu kumeso aKalu-nga nakulomba chavaka-kujila

Page 444: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

441 Jineta jitanu najivali KUSOLOKA 8:5–9:3

hamwe. 5 Kaha hahaze veneuze kangelo ambachile chizechiloso chakulumbila, achizali-shile nakakahya kakulijiko lya-kulumbila nakuchimbila hama-vu. Kaha kwapwile mikalatetanamazu namiveso namundenda.6 Kaha vangelo 7 vaze vapwilenajize jineta 7, vapwile vakuli-zanga kujimba.

7 Kaha uze watete embile lu-neta lwenyi. Kaha kwapwilevula yamalolwa nakakahya vya-kulifutula namanyinga, kahavavimbilile hamavu; kaha chi-mbwa chimwe chakusokesa mu-vimbwa vitatu vyamavu chashi-tukile, kaha chimbwa chimwechakusokesa muvimbwa vita-tu vyamitondo chashitukile, na-vyuma vyakusoka hamavu vyo-sena vyashitukile.

8 Kaha kangelo wamuchivaliembile luneta lwenyi. Kaha chu-ma chimwe chakufwana ngepili yayinene yakukwata kaka-hya vachimbilile mukalungalwi-j i. Kaha chimbwa chimwechakusokesa muvimbwa vita-tu vyakalungalwiji chalumukilekupwa manyinga; 9 kaha chi-mbwa chimwe chakusokesa mu-vimbwa vitatu vyavaze vaku-tanga vakwechi myono muka-lungalwiji, chafwile, kaha chi-mbwa chimwe chakusokesa mu-vimbwa vitatu vyamato chalye-nyekele.

10 Kaha kangelo wamuchita-tu embile luneta lwenyi. Kahatanganyika yayinene yakukwa-ta kakahya nge linongo, yahoso-mokele kufuma mwilu, kaha ya-holokelele hachimbwa chimwechakusokesa muvimbwa vitatuvyatulwiji, nahatuselwoke va-meya. 11 Lijina lyayize tanga-

nyika yikiko Mwaji. Kaha chi-mbwa chimwe chakusokesa mu-vimbwa vitatu vyameya chalu-mukile kupwa mwaji, kaha vatuvavavulu vafwile nameya kana,mwomwo apwile amasasu.

12 Kaha kangelo wamuchiwa-na embile luneta lwenyi. Kahachimbwa chimwe chakusoke-sa muvimbwa vitatu vyaliku-mbi vachichikile, nachechi cha-kusokesa muvimbwa vitatu vya-kakweji, nachechi chakusokesamuvimbwa vitatu vyavatanga-nyika, mangana chimbwa cha-vyo chimwe chakusokesa muvi-mbwa vitatu chilave wi, manga-na nawa chimbwa chimwe cha-kusokesa muvimbwa vitatu vya-musana chihone kumunyika,chochimwe naufuku nawa.

13 Kaha ngwamwene nakwi-vwa ngonga apwile nakutukahakachi kalilu mwahanjika nali-zu lyakukanguka ngwenyi: “La-mba, lamba, lamba kuli vaze va-twama hamavu, mwomwo yavi-vumo vyajineta jinalituluko ja-vangelo vatatu vaze vali kwaka-mwihi nakwimba jineta javo!”

9 Kaha kangelo wamuchita-nu embile luneta lwenyi.

Kaha ngwamwene tanganyikauze aholokelele hamavu kufumamwilu, kaha vamuhanyine sapiyakukanwa kawina wakuzene-ka kukuma. 2 Asokolwele ku-kanwa kawina uze wakuzene-ka kukuma, kaha muwina kanamwafwinjile wishi, kwijiva ngewishi wakulilungu lyalinene,kaha likumbi lyelavile pwi nape-ho nawa yelavile pwi nauze wi-shi wamuwina. 3 Kaha muwi-shi uze mwalovokele vambimbanakuwila hamavu; kaha vavaha-nyine ngolo, ngolo jojimwe nge

Page 445: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

KUSOLOKA 9:4-19 Vambimba. Kukasununa vangelo 442

jize vatwama najo tuvwanda va-hamavu. 4 Kaha vavalwezelevazeneke kwenyeka vyuma vya-kusoka hamavu, chipwe chumachimwe chituta, chipwe muto-ndo umweko, oloze shina vatukaha vaze kaveshi nakatachiki-jilo kaKalunga kujiholo javoko.

5 Kaha vaze vambimba kava-vetavishile vajihe vatu kanako,oloze shina vavayanjisenga ha-tukweji vatanu, kaha luyanji-sa lwavo lwapwile nge luyanji-sa mwamona mutu nge vanamu-sumu kuli kavwanda. 6 Hama-kumbi aze vatu navakatondangakufwa, oloze chikupu vene kave-shi kukachiwanako, kaha na-vakasakanga ngwavo vafwenga,oloze kufwa nachikavachinanga.

7 Kaha vaze vambimba va-fwanyine nge tuvalu vanalonge-sa vayenga kujita; kaha kumi-twe yavo kwapwile vimwe vya-solokele nge michama yaulu,kaha vihanga vyavo vyafwanyi-ne nge vihanga vyavatu, 8 va-pwile najikambu nge jika-mbu jamapwevo. Kaha mazo avoapwile nge mazo avandumba;9 kaha vapwile navipwiko vya-kukinga tulo vyakufwana ngevipwiko vyafwelu. Lushindolwamavava avo lwapwile ngelushindo lwamatemba akuko-ka kutuvalu vavavulu vaze na-valahila kujita. 10 Kaha nawavapwile namikila namimunyinge tuvwanda; kaha kumiki-la yavo kukiko kwatwama ngolojavo jakukolesangavatu tukwejivatanu. 11 Vali namwanganawavo, ikiye kangelo wakuwinawakuzeneka kukuma. MuchiHe-peleu lijina lyenyi ikiye Avato-ne, kaha muchiHelase lijina lye-nyi ikiye Apolyone.

12 Lamba lyatete linahichilyehi. Kaha ivwenu! Hanyimayavyumevi naheza cheka lambamapapa kavali.

13 Kaha kangelo wamuchita-nu naumwe embile luneta lwe-nyi. Kaha ngwevwile lizu lyaku-fuma kujimbinga jalijiko lyaku-lumbila lyaulu lize lili kumesoaKalunga 14 nalihanjika kulikangelo wamuchitanu naumweuze apwile naluneta ngwalyo:“Kasununavangelo vawanavazevanakashiwa kukalwiji wamu-nene Yufwalate.” 15 Kaha va-vakasunwine vaze vangelo va-wana, vaze vanalongesela lyehiola yize nalikumbi lize nakakwe-ji uze namwaka uze, manganavakajihe chimbwa chimwe cha-kusokesa muvimbwa vitatu vya-vatu.

16 Kaha kuvula chamaswala-le vakutambukila hatuvalu va-pwile mayongomena amayongo-mena avali: Kaha ngwevwile ku-vula chavo. 17 Kaha omu mu-kiko mungwamwene vaze tu-valu muchakumwenesa, navazevatwamineho: Vakivo vavwali-le vipwiko vyakukinga tulo vizevyapwile naulombo uchila ngekakahya nou ushikima nge ya-shinde nou wausela nge sulu-fulu; kaha mitwe yavaze tuva-lu yapwile nge mitwe yavandu-mba, kaha mutunwa twavomwalovokelenga kakahya nawi-shi nasulufulu. 18 Kaha chi-mbwa chimwe chakusokesa mu-vimbwa vitatu vyavatu chafwilekuvipupu kanevi vitatu, kuka-kahya nawishi nasulufulu vizevyalovokelenga mutunwa twa-vo. 19 Mwomwo ngolo javazetuvalu jili mutunwa twavo, na-kumikila yavo; mwomwo mikila

Page 446: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

443 Kulya mukanda waundende KUSOLOKA 9:20–11:1

yavo yinapu nge manoka, kahanawa yili namitwe, kaha evi vi-kiko vali nakuvulumuna navyovatu.

20 Oloze vatu veka vakwavovaze vazenekele kujiha navi-pupu kanevi, kavapihililile na-kwalumuka kumilimo yamavo-ko avoko; kavalitwaminyine ku-lemesa vandemone namakombe-lo aulu nawawa apalata nawawaaunengu nawawa amalolwa na-wawa avitondoko, aze kaweshikumona, chipwe kwivwa, chi-pwe kutambukako. 21 Kahakavapihililile nakwalumuka ku-kujiha chavo vatuko, chipwe ku-vilinga vyavo vyakupanda, chi-pwe kuujila wavo, chipwe kuwi-ji wavoko.

10 Kaha ngwamwene kange-lo weka wangolo mwafu-

ma mwilu, nalikupilika livwi,hamutwe wenyi hapwile kongo-lo, kumeso enyi kwapwile nge li-kumbi, mahinji enyi apwile ngejipanda jakakahya, 2 kahaapwile namukanda waundendewakuvungulula mulivoko lye-nyi. Kaha alyachile lihinji lye-nyi lyachilyo hakalungalwiji,kaha eli lyachimoswe hatunda,3 kaha atambakanyine nalizulyakukanguka nge omu eji ku-tahwokanga ndumba. Kahomuatambakanyine, mazu amikala-teta 7 evwakanyine.

4 Jino omu yahanjikile yizemikalateta 7, ngwasakile ngwa-mi ngusoneke; oloze ngwevwilelizu lyakufuma mwilu ngwalyo:“Lamika katachikijilo kuvyu-ma vize yinahanjika mikalate-ta 7, kaha kanda uvisonekako.”5 Kaha kangelo uze ngwamwe-ne nemana hakalungalwiji na-hatunda azundwile livoko lyenyi

lyachilyo kwilu, 6 kaha alishi-ngile Uze ayoya haya myaka na-myaka, uze atangile lilu navyu-ma vilimo, namavu nawa navyu-ma viliho, nakalungalwiji na-vyuma vilimo, ngwenyi: “Ka-kweshi kukapwa kulangisa che-kako; 7 oloze omu kangelo wa-muchitanu navavali mwakapwakwakamwihi nakwimba lunetalwenyi hamakumbi aze, vyu-ma vyajila vyakusweka vize Ka-lunga avilikile kupwa mujimbuwamwaza kuli vandungo jenyivapolofweto navikatesamo chi-kupu.”

8 Kaha ngwevwile lizu lyaku-fuma mwilu nalihanjika che-ka kuli ami ngwalyo: “Yako uta-mbule uze mukanda wakuvu-ngulula uli mulivoko lyaka-ngelo uze nemana hakalunga-lwiji nahatunda.” 9 Kahangwayile kuli uze kangelo na-kumulweza anguhane uze mu-kanda waundende. Kaha ambi-le kuli ami ngwenyi: “Tambu-la uulye, kaha naukwivwisa ku-sasa mujimo lyove, oloze mu-kanwa kove nauyekemena ngeuchi.” 10 Kaha ngwatambwi-le uze mukanda waundende ku-livoko lyayauze kangelo naku-ulya, kaha mukanwa kami wa-pwile uyekemena nge uchi, olo-ze omu ngwamanyishile kuulya,ngwevwile kusasa mujimo lya-mi. 11 Kaha vambile kuli amingwavo: “Watela kupolofwetacheka kutalisa kuli vatu vekanaveka navaka-mafuchi navaka-malimi navamyangana vavavu-lu.”

11 Kaha anguhanyine liho-ngo lyakufwana nge mu-

kombo nakwamba ngwenyi:“Katuka upime tembele yajila

Page 447: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

KUSOLOKA 11:2-16 Makumbi 1,260. Kujiha vinjiho vavali 444

nalij iko lyakulumbila nava-ze veji kupwangamo nakule-mesa Kalunga. 2 Oloze chipa-ngo chize chili kuweluka wa-tembele yajilanyi chiseze tuhu,kanda uchipimako, mwomwovanachihane kuli vaka-mafu-chi eka, kaha vakivo navakalya-tangila nganda yajila namahi-nji avo tukweji 42. 3 Kaha na-ngukalingisa vinjiho jami va-vali vakapolofwetenga hamaku-mbi 1,260, oku vanavwale vike-leyi.” 4 Ava vakivo milive yizeyivali navitumbikilo vyamano-ngo vivali, kaha vanemana ku-meso aMwata wamavu ano.

5 Kachi nge mutu nasakengwenyi avenyeke, mutunwatwavo mweji kulovokanga ka-kahya nakunongesa vaka-kolejavo. Kachi nge mutu mwasa-ka ngwenyi avenyeke, mujilakaneyi mukiko vatela kumu-jiha naikiye nawa. 6 Vakivovali nangolo jakusoka lilu ma-ngana vula yihonenga kunokahamakumbi akupolofweta cha-vo, kaha vali nangolo jakwalu-muna meya kupwa manyinga,nakuneha vipupu vyeka navye-ka hamavu heshoho navasakila.

7 Kaha omu navamanyisakwambulula unjiho wavo, uzechisuma wakulovoka muwi-na wakuzeneka kukuma mwa-kalwa navo jita, kaha mwakava-fungulula nakuvajiha. 8 Kahamijimba yavo nayikasavala muli-kulakula lyanganda yayineneyize vavuluka kushipilitu ngwa-vo, Sotome naEjipitu, kuze va-sukikile nawa Mwata wavohachitondo. 9 Kaha vatu vekanaveka navaka-miyachi navaka-malimi navaka-mafuchi navaka-talanga mijimba yavo makumbi

atatu nachimbwa chalikumbi,kaha kaveshi kuketavisa miji-mba yavo kuyifunda muchimbu-mbeko. 10 Kaha vaze vatwa-ma hamavu navakawahilila halivakivo, nakulisamba, kaha na-vakalituminanga mawana mwa-vomwavo, mwomwo ava vapolo-fweto vavali vayanjishilengavaze vatwama hamavu.

11 Kaha hanyima yamaku-mbi atatu nachimbwa chaliku-mbi, shipilitu yakuyoya yaku-li Kalunga yengilile muli vakivo,kaha vemanyine namahinji avo,kaha vaze vavamwene vevwi-le woma chikuma. 12 Kahave-vwile lizu lyakukanguka lyaku-fuma mwilu nalihanjika kuli va-kivo ngwalyo: “Twayenu munomwilu.” Kaha vayile mwilu mu-livwi, vaka-kole javo vavamwe-ne. 13 Kaha haola vene yize,kwapwile mundenda waunene,kaha chimbwa changanda cha-kusokesa muvimbwa 10 chashi-ukile; kaha vatu 7,000 vavajihi-le kumundenda, vaze vasalile-ho vevwile woma, kaha vamuto-hwesele Kalunga wamwilu.

14 Lamba lyamuchivali lina-hichi lyehi. Kaha ivwenu! La-mba lyamuchitatu lili nakwizawashiwashi.

15 Kaha kangelo wamuchi-tanu navavali embile lunetalwenyi. Kaha mwilu mwapwi-le mazu akukanguka akwambangwavo: “Wangana wakaye una-pu jino wangana waMwata wetunaKulishitu yenyi, kaha iki-ye mwayulanga mwamwanganahaya myaka namyaka.”

16 Kaha vakulwane 24 vazevatwamine kumeso aKalungahamatanda avo, valimbilile cha-meso hamavu nakumulemesa

Page 448: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

445 Jita mwilu. Satana navamumbila KUSOLOKA 11:17–12:11

Kalunga 17 ngwavo: “Tuna-kusakwilila, Yehova KalungaWangolo Josena, Ove wapwakoove wapwileko, mwomwo unata-mbula ngolo jove jajinene naku-putuka kuyula mwamwangana.18 Oloze vaka-mafuchi vakwa-chile utenu, ove nawa wasolweleutenu wove, kaha lwola vatongo-la lwahetele lwakusopesa vafu,nakufweta vandungo jove vapo-lofweto, navaka-kujila nawa, na-vaze vevwa lijina lyove woma,ava vavandende navava vavane-ne, nakwenyeka nawa vaze vejikwenyekanga mavu.”

19 Kaha tembele yajila yaKa-lunga yize yili mwilu yasokolo-kele, kaha chikasha chenyi cha-chivwasano ngwachimwene mu-tembele yenyi yajila. Kaha kwa-pwile miveso namazu namikala-teta namundenda navula yama-lolwa yayinene.

12 Kaha ngwamwene chinji-kizo chachinene mwilu,

ngwamwene pwevo nalikupili-ka likumbi, kaha kakweji apwilemwishi yavilyachilo vyenyi, ha-mutwe wenyi hapwile muchamawavatanganyika 12, 2 pwevokana emichile lijimo. Kaha ate-tele hakwivwa kukola nakulyo-nyinga hakusapuluka.

3 Kaha ngwamwene nawachinjikizo chikwavo mwilu. Ka-ha hakutala, mwapwile chaza-ngombe wamunene uchila ngekakahya, apwile namitwe 7 naji-mbinga 10, kaha hamitwe yenyihapwile michama 7; 4 mukilawenyi wakokele chimbwa chi-mwe chakusokesa muvimbwavitatu chavatanganyika vamwi-lu, nakuvambila hamavu. Kahauze chazangombe atwalileholika nakwimana kumeso ayauze

pwevo uze apwile kwakamwihinakusapuluka, mangana ngwe-nyi omu mwasapuluka alyengauze mwana.

5 Kaha uze pwevo asemenemwanenyi walunga, ikiye veneuze mwakafunganga vaka-mafu-chi osena namukombo wafwelu.Kaha mwanenyi vamuhukwilenakumutwala kuli Kalunga na-kulitanda lyenyi. 6 Kaha uzepwevo achinyinyine mupambomuze vamuwahishilile chihelachenyi kuli Kalunga, manganavakamulishilengamo hamaku-mbi 1,260.

7 Kaha mwilu mwepukilejita: Mikayele navangelo jenyivalwile jita nayauze chazango-mbe, kaha uze chazangombe na-vangelo jenyi valwile yize jita8 oloze kahashileko, kaha mwi-lu kavawanyinemo cheka chihe-la chavoko. 9 Ngocho uze cha-zangombe wamunene vamumbi-lile hamavu, uze linokawakushi-kulu, uze vavuluka ngwavo Li-yavolo kaha nawa Satana, uzeali nakuhungumwisa kumavukwatwamavatu kwosena; vamu-mbilile hamavu, navangelo je-nyi nawavavambilile naikiye ha-mwe. 10 Kaha ngwevwile lizulyakukanguka mwilu ngwalyo:

“Kuneza jino ulwilo nango-lo nawangana vyakuli Kalungaketu, nawata waKulishitu ye-nyi, mwomwo uze muka-kuha-na milonga vandumbwetu va-namumbili lyehi hamavu, uze ejikuvahananga milonga namusa-na naufuku kumeso aKalungaketu! 11 Kaha vamufungulwi-le mwomwo yamanyinga aMwa-namukoko, kaha nawa mwomwoyamazu aunjiho wavo, kaha va-kivo kavafwilile kukinga myono

Page 449: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

KUSOLOKA 12:12–13:10 Liyavolo ali nakashimbu kakandende 446

yavoko numba vene omu valita-lasanyine nakufwa. 12 Shika-ho wahililenunga, enu melu na-yenu mwatwamamo nawa! La-mba hamavu nahakalungalwi-ji, mwomwo Liyavolo neza kulienu, ali namatoto amanene, ha-kutachikiza ngwenyi ali naka-shimbu kakandende kaha.”

13 Jino uze chazangombeomu amwene ngwenyi vanamu-mbili lyehi hamavu, ayanjishilepwevo uze asemene mwanenyiwalunga. 14 Kaha uze pwevovamuhanyine mavava avaliangonga wamunene, manganaatuke nakuya mupambo kuchi-hela chenyi, kuze navakamuli-sanga hashimbu najishimbu na-chimbwa chashimbu, kwakusu-ku nayauze linoka.

15 Kaha uze linoka apambi-le meya mukanwa kenyi kwiji-va nge kalwiji munyima yauzepwevo, mangana ngwenyi vamu-mine kuli ou kalwiji. 16 Olozemavu amukafwileko uze pwevo,kaha mavu asamine mukanwakawo nakumina kalwiji uze va-sajile kuli chazangombe muka-nwa kenyi. 17 Kaha uze cha-zangombe akwachile utenu na-yauze pwevo, kaha ayile naku-lwa jita navaze vasalileho vaku-mbuto yapwevo, vaze veji kula-manga jishimbi jaKalunga, vazevali namulimo wakwambululaunjiho wakuvuluka Yesu.

13 Kaha emanyine hamuse-kulula wakukalungalwiji.

Kaha ngwamwene chisumamwakanduka mukalungalwi-ji, apwile najimbinga 10 nami-twe 7, kaha hajimbinga jenyi ha-pwile michama 10, kaha hami-twe yenyi hapwile majina aku-saula Kalunga. 2 Jino chisu-

ma uze ngwamwene afwanyi-ne nge chisupa, oloze vilyachilovyenyi vyapwile nge vize vyau-lusu, kaha kanwa kenyi kapwi-le nge kanwa kandumba. Kahachazangombe ahanyine uze chi-suma ngolo jenyi nalitanda lye-nyi nawata waunene.

3 Kaha ngwamwene mutwewenyi umwe unakusoloka ngevanauvatula wakufwa, olozembandu yenyi yakutwala ku-kufwa yakangukile, kaha vaka-mavu vosena vakavangijileuze chisuma oku vanalikomo-kela. 4 Kaha valemesele uzechazangombe mwomwo ahanyi-ne wata wenyi kuli uze chisu-ma, kaha valemesele uze chisu-ma namazu ano ngwavo: “Iya-ze afwana nge ou chisuma, iya-ze mwahasa kulwa nenyi jita?”5 Vamuhanyine kanwa kakuha-njika vyuma vyavinene, nama-zu akusaula Kalunga, kaha va-muhanyine wata wakuyula ha-tukweji 42. 6 Alokolwele mu-kanwa kenyi namazu akusaulaKalunga nakusaula lijina lye-nyi nautwamo wenyi, navaze va-twama mwilu. 7 Vamuhanyi-ne ngolo jakulwa jita navaka-kujila nakuvafungulula, kahavamuhanyine wata wakuyulavaka-miyachi yosena navatu vo-sena navaka-malimi osena nava-ka-mafuchi osena. 8 Kaha vo-sena vaze vatwama hamavu na-vakamulemesa ikiye. Kaha ku-fuma kukwala chihela chaka-ye, hamajina avo kaheshi limwevasoneka mumukanda wakuvu-nga wakuyoya waMwanamuko-ko uze vajihileko.

9 Kachi nge mutu ali nama-twitwi, evwenga. 10 Kachinge mutu vamuvulukila ufunge,

Page 450: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

447 666. Mwanamukoko, 144,000 KUSOLOKA 13:11–14:4

kaha mwaya vene muufunge.Kachi nge mutu mwajiha va-kwavo napoko yamukwale, nai-kiye vatela kumujiha napoko ya-mukwale. Echi chasaka lukaka-chila nalufwelelo kuli vaka-ku-jila.

11 Kaha ngwamwene chisu-ma mukwavo mwalovoka muma-vu, apwile najimbinga jivali ngemwanamukoko, oloze aputuki-le kuhanjika nge chazangombe.12 Kaha chisuma kana azachi-shile ngolo josena jachisuma uzewatete kumeso enyi. Kaha ali-ngishile mavu navaze vatwama-ho valemesenga uze chisumawa-tete, uze apwile nambandu ya-kutwala kukufwa yize yakangu-kile. 13 Kaha alingile vinjiki-zo vyavinene, nakulingisa ka-kahya kafume mwilu nakuholo-kela hamavu oku vatu vanaku-mona.

14 Kaha ahungumwishilevaze vatwama hamavu, mwo-mwo yavinjikizo vize vamwita-vishile kulinga kumeso achisu-ma, nakulweza vaze vatwamahamavu vatenge chifwanyisachayauze chisuma vatwile mba-ndu napoko yamukwale, olozehimwayoya. 15 Kaha vamwi-tavishile kufutumwina pehochize chifwanyisa chayauzechisuma, mangana chifwanyisakana chihanjike, nakujihisa vo-sena vaze navakana kulemesachize chifwanyisa chayauze chi-suma.

16 Kaha ashinjilile vatu vose-na, navava vavandende nava-va vavanene, navaka-luheto, na-vaka-kuhutwa, navatu vaku-lihehwa, navandungo, manga-na ngwenyi vavasoneke katachi-

kijilo hamavoko avo avilyo chi-pwe hajiholo javo, 17 manga-na ngwenyi kuzeneke kupwamutu mwalanda chipwe kula-njisa, shina kuvanga uze ali na-katachikijilo, likiko vene liji-na lyachisuma, chipwe namba-la yalijina lyenyi. 18 Echi cha-saka mangana: Kaha ou ananga-kana alave nambala yayauze chi-suma, mwomwo yikiko yinapunambala yamutu; kaha nambalayacho yikiko 666.

14 Kaha hakutala ngwamwe-ne Mwanamukoko nema-

na haPili Zeyone, apwile nava-tu 144,000 vaze vapwile naliji-na lyenyi nalijina lyaIse lyaku-soneka hajiholo javo. 2 Kahangwevwile chivumo chakufu-ma mwilu, kwijiva nge chivu-mo chavimeya vyavivulu, ngechivumo chamikalateta yayine-ne; kaha chivumo chize ngwe-vwile chapwile nge chivumochavaka-kwimba tulyalya vazevapwile nakwimba tulyalya twa-vo. 3 Kaha vapwile nakwimbamwaso uze wevwakanyine ngewauhya kulutwe lwalitanda, na-kumeso avaze vaka-kuyoya va-wana navaze vakulwane; kahanaumwe wauchi ahashile kuli-nangula mwaso kana, shinakaha vaze 144,000, vaze valanji-le hamavu. 4 Ava vakivo vazevazenekele kulipihisa namapwe-vo; vakivo vanapu vajike.� Avavakivo vaze veji kukavangiza-nga Mwanamukoko kweshokwomwaya. Ava vavalanjile mulivatu kupwa mihako yatete kuliKalunga nakuli Mwanamukoko,

Kus 14:4� Lizu lyachiHelase vazachisahano lyalumbununa vatu vaze kanda va-lisavaleho lyehi namapwevo.

Page 451: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

KUSOLOKA 14:5-18 Kangelo ali namujimbu wamwaza 448

5 mutunwa twavo kavawanyi-nemo makuliko; vakivo vapwilevakuzeneka katenga.

6 Ngwamwene kangelo mu-kwavo ali nakutuka hakachi ka-lilu, apwile namujimbu wamwa-za wahaya myaka yosena wa-kwambulila vaka-kutwama ha-mavu, kuli vaka-mafuchi ose-na navaka-miyachi yosena na-vaka-malimi osena navatu vekanaveka vosena, 7 apwile na-kuhanjika nalizu lyakukangu-ka ngwenyi: “Mwivwenu Kalu-nga woma, mutohwesenu ikiye,mwomwo ola yakusopesa chenyiyinahete lyehi, ngocho lemese-nu Uze atangile lilu namavu na-kalungalwiji natuselwoke vame-ya.”

8 Kaha kangelo mukwavo,wamuchivali, amukavile nakwa-mba ngwenyi: “Yinashiuka!Mbavilone Yayinene yinashiuka,yize yalingishilenga vaka-mafu-chi osena vanwenga vinyo vya-peha yaujila wayo!”

9 Kaha kangelo mukwavo,wamuchitatu, avakavile nakwa-mba nalizu lyakukanguka ngwe-nyi: “Kachi nge mutu mwaleme-sa chisuma nachifwanyisa che-nyi, nakutambula katachikiji-lo haluholo lwenyi chipwe ha-livoko lyenyi, 10 naikiye nawamwakanwa kuvinyo vyamato-to aKalunga, vize vyakuzenekakusanga vanahingunwina mulu-pasa lwautenu wenyi, kaha na-vakamuyanjisanga nakakahyanasulufulu kumeso avangelo va-jila nakumeso aMwanamukoko.11 Kaha vaze veji kulemesangauze chisuma nachifwanyisa che-nyi, nawose nawa mwatambulakatachikijilo kalijina lyenyi, wi-shi wakuyanjiwa chavo nauka-

fwindasananga haya myaka na-myaka, kaha kaveshi kukamonakunoka namusana naufukuko.12 Echi chasaka lukakachilakuli vaka-kujila vaze veji kula-manga jishimbi jaKalunga naku-linjilila kulufwelelo lwakufwele-la Yesu.”

13 Ngwevwile lizu lyakufumamwilu ngwalyo: “Soneka ngwo-ve: Kufuma vene oholili, vawa-hilila shina vafu vaze navafwaoku valikata naMwata. Shipili-tu ngwayo, eyo, vechenu vanokekukukilikita chavo, mwomwovyuma valingilenga navaya na-vyo hamwe.”

14 Kaha hakutala ngwamwe-ne livwi litoma, halivwi kana ha-twamine umwe wakufwana ngemwanamutu, apwile namucha-ma waulu hamutwe wenyi, kahamulivoko lyenyi apwile nache-keshi yakuvambuka.

15 Kaha kangelo mukwavoalovokele mutembele yajila, ata-mbakanyine nalizu lyakuka-nguka kuli uze atwamine hali-vwi ngwenyi: “Ingisa chekeshiyove wahenga, mwomwo ola ya-kwaha yinahete lyehi, mwomwombuto jahamavu jinahi kana-wa.” 16 Uze atwamine halivwiengishile chekeshi yenyi hama-vu, kaha mavu vawahile.

17 Kangelo mukwavo nawaalovokele mutembele yajila yizeyili mwilu, naikiye nawa apwilenachekeshi yakuvambuka.

18 Kaha kangelo mukwavonawa alovokele kulijiko lyaku-lumbila, ikiye apwile nawata ha-kakahya. Kaha atambakanyinenalizu lyakukanguka kuli uzeapwile nachekeshi yakuvambu-ka ngwenyi: “Ingisa chekeshiyove yakuvambukawahenga mi-

Page 452: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

449 Vipupu 7 vyamakumishilo. Viloso 7 KUSOLOKA 14:19–16:4

susu yavinyo yahamavu, mwo-mwo mihako yawo yinahi lyehi.”19 Kaha uze kangelo engishilechekeshi yenyi hamavu nakwa-ha mihako yavinyo yahamavu,kaha ayimbilile muchikamwinochachinene chamatoto aKalu-nga. 20 Kaha chize chikamwi-no vachilyatangilile kuwelukawanganda, kaha muze muchika-mwino mwasupukile manyingaaze ahetele mbwe nakujimingojatuvalu, ayile kwakusuku tu-nda yamashitandeya 1,600.�

15 Kaha ngwamwene chinji-kizo chikwavo mwilu, cha-

chinene chakukomwesa, vange-lo 7 vaze vapwile navipupu 7.Evi vikiko vyamakumishilo,mwomwo kusoloka chavyo chi-kiko nachikumisa matoto aKa-lunga.

2 Ngwamwene vyuma vimwevyasolokele nge chijiva chachi-talilo chakufutula nakakahya,kaha vaze vafungulwile uze chi-suma nachifwanyisa chenyi na-nambala yalijina lyenyi, vema-nyine kuze kwakufwana ngechijiva chachitalilo, vapwile na-tulyalya twaKalunga. 3 Va-pwile nakwimba mwaso waMo-se, ndungo yaKalunga, namwa-so waMwanamukoko ngwavo:

“Vilinga vyove vyapwa vyavi-nene vyakukomwesa, ove Yeho-va Kalunga Wangolo Josena. Ji-jila jove japwa jakwoloka jamu-chano, ove Mwangana wahayamyaka yosena. 4 Iyaze mwa-hona kukwivwa woma, ove Ye-hova, nakutohwesa lijina lyove,hakuwana nge ove wapwa waji-la? Mwomwo vaka-mafuchi ose-na naveza kumeso ove nakuku-

Kus 14:20� Kafwe jikilomita 296.

lemesa, mwomwo jishimbi jovejakwoloka jinasoloka hatoma.”

5 Hanyima yavyumevi, ngwa-mwene chihela chajila chamba-laka yaunjiho chinasokolokamwilu, 6 kaha vangelo 7 vazevapwile navipupu 7, valovoke-le muze muchihela chajila, va-navwale mahina atoma akejima,kaha mujitulo javo vanavwa-le mihya yaulu. 7 Kaha umwewavaze vaka-kuyoya vawana,ahanyine vaze vangelo 7 vilo-so vyaulu 7 vyakuzala namatotoaKalunga uze ayoya haya mya-ka namyaka. 8 Chize chihelachajila chazalile nawishi mwo-mwo yaupahu waKalunga na-ngolo jenyi, kaha naumwe wau-chi ahashile kwingila muze mu-chihela chajilako palanga nomuvyakumine vize vipupu 7 vyava-ze vangelo 7.

16 Kaha ngwevwile lizu lya-kukanguka lyakufuma

muchihela chajila nalihanjikakuli vaze vangelo 7 ngwalyo:“Yenu mukahingunwine viloso 7vyamatoto aKalunga hamavu.”

2 Uze watete ayile, ahingu-nwinyine chiloso chenyi hama-vu. Kaha vilonda vyavipi vyaku-kola chikuma vyakwachile vazevapwile nakatachikijilo kayauzechisuma navaze valemeselengachifwanyisa chenyi.

3 Uze wamuchivali ahingu-nwinyine chiloso chenyi hakalu-ngalwiji. Kaha kalungalwiji alu-mukile kupwa manyinga, ngemanyinga amufu, kaha myonoyakuyoya yosena yafwile, enga,vyuma vyamukalungalwiji.

4 Uze wamuchitatu ahingu-nwinyine chiloso chenyi hatu-lwiji nahatuselwoke vame-ya. Kaha vyalumukile kupwa

Page 453: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

KUSOLOKA 16:5-21 Vamyangana. Alamangetone 450

manyinga. 5 Kaha ngwevwilekangelo uze apwile nangolo ha-meya mwamba ngwenyi: “Ovewapwako ove wapwileko, Ovewakulyononona, unapu uwa-kwoloka hakuwana nge unayulumujila kaneyi, 6 mwomwo va-mwangile manyinga avaka-kuji-la nawawa avapolofweto, kahaunavahane manyinga vanwe-nga; chinatemo kuvalinga ngo-cho.” 7 Kaha ngwevwile lijikolyakulumbila nalyamba ngwa-lyo: “Mukiko vene, ove YehovaKalunga, ove Wangolo Josena,mazu ove akuyula apwa amu-chano, akwoloka.”

8 Uze wamuchiwana ahingu-nwinyine chiloso chenyi haliku-mbi; kaha likumbi valihanyinengolo jakupapavatu nakakahya.9 Vatu vapapukile naliyena lya-linene, oloze vasawile lijina lya-Kalunga, uze apwile nangolo ha-vipupu kanevi, kaha kavapihi-lilile nakwalumuka nakumuto-hwesa ikiyeko.

10 Uze wamuchitanu ahingu-nwinyine chiloso chenyi halita-nda lyayauze chisuma. Kaha wa-ngana wenyi welavile wi, kahavaputukile kulisuma kumalimiavo hakwivwa kukola, 11 olo-ze vakivo vasawile Kalunga wa-mwilu havikola vyavo navilo-nda vyavo, kaha kavapihilili-le nakwalumuka kuvilinga vya-voko.

12 Uze wamuchitanu nau-mwe ahingunwinyine chilosochenyi hakalwiji wamunene Yu-fwalate, kaha meya enyi ominechau, mangana vawahise jila ya-vamyangana vakufuma kumu-tutuko walikumbi.

13 Ngwamwene mazu vahwi-ma amajilo atatu akufwana nge

vizunda nawafuma mukanwakachazangombe namukanwakachisuma namukanwa kakapo-lofweto wamakuli. 14 Chiku-pu vene anapu mazu vahwimakuli vandemone, kaha eji ku-linganga vinjikizo, eji kuya-nga kuli vamyangana vakuma-vu kwatwama vatu kwosena,mangana avakungulwile hamwekujita yahalikumbi lyalinenelyaKalunga Wangolo Josena.

15 “Ivwenu! Nangwiza ngemwiji. Awahilila ou mwatona-nga nakulamanga uvwalo wenyiwahelu, kuchina mwakatambu-kanga uselesele, kahavatu nava-kamonanga usonyi wenyi.”

16 Kahavavakungulwilile ku-chihela chize vavuluka muchi-Hepeleu ngwavo Alamangetone.

17 Uze wamuchitanu navava-li ahingunwinyine chiloso che-nyi mupeho. Kaha muchihelachajila mwalovokele lizu lya-kukanguka kufuma kulitanda,ngwalyo: “Vinalingiwa jino!”18 Kaha kwapwile miveso na-mazu namikalateta, kaha kwa-pwile mundenda waunene uzekanda usolokengaho lyehi mya-ka yosena vanatwame vatu ha-mavu, mundenda kana wapwi-le waunene kaha nawa wangolo!19 Yize nganda yayinene yaha-ndunukile mutatu, kaha jinga-nda javaka-mafuchi eka jashiu-kile; kaha Mbavilone Yayinenevayanukile kuli Kalunga, ma-ngana vayihane lupasa lwavinyovyakulundundu yautenu we-nyi. 20 Kaha nawa matunguosena achinyine, jipili kavajiwa-nyine chekako. 21 Kaha vulayamalolwa yayinene yanokelekufuma mwilu nakuholokelahali vatu, pezo yalilolwa limwe

Page 454: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

451 Kusopesa Mbavilone yayinene KUSOLOKA 17:1-14

yapwile kafwe talende� yimwe,kaha vatu vamusawile Kalungahamakava avula yize yamalo-lwa, mwomwo makava kana ato-hwele chikuma.

17 Kaha umwe wavaze va-ngelo 7 vaze vapwile navi-

loso 7 ejile nakuhanjika kuli amingwenyi: “Twaya, nangukulwe-kesa kusopesa chize navasope-sa pwevo waujila chikuma, uzeatwama havimeya vyavivulu,2 uze vamyangana vahamavuvanalingi nenyi ujila, nakulingi-sa vaka-kutwama hamavu vape-nde navinyo vyaujila wenyi.”

3 Kaha angutwalile nango-lo jashipilitu mupambo. Kahangwamwene pwevo natwamehachisuma uchila uze azalile na-majina akusaula Kalunga, kahanawa apwile namitwe 7 najimbi-nga 10. 4 Uze pwevo avwali-le uvwalo waungonyi nouuchila, alilengele naulu nama-lolwa andando yayinene najipe-la, kaha mulivoko lyenyi apwi-le nalupasa lwaulu lwakuzalanavyuma vyaunyengwe, navyu-ma vyamajilo vyaujila wenyi.5 Haluholo lwenyi hapwile ha-kusoneka lijina likwechi ulu-mbunwiso wakusweka wakwa-mba ngwavo: “Mbavilone Wa-munene, nevo yamapwevo vau-jila navyuma vyaunyengwe vya-hamavu.” 6 Ngwamwene uzepwevo napende namanyingaavaka-kujila namanyinga avinji-ho jaYesu.

Kaha hakumumona ngwaliko-mokelele chikuma. 7 Ngochouze kangelo ambile kuli amingwenyi: “Ikaze unalikomokela

Kus 16:21� Talende yimwe yapwile ka-fwe jikilongalamu 20.4.

ngana? Ami nangukulweza ulu-mbunwiso wakusweka wayoupwevo, nawou wachisuma wami-twe 7 najimbinga 10 uze nave-leka uze pwevo: 8 Uze chisu-ma wamonanga, apwileko, olozekeshiko chekako, kaha kalinwo-mu alovoke muwina wakuzene-ka kukuma, kaha mwaya nakwi-ngila mukunonga. Kaha vaka-kutwama hamavu—vaze maji-na avo vazeneka kusoneka mu-mukanda wakuyoya kufuma ku-kwala chihela chakaye—nava-kalikomokela hakumona ngeuze chisuma, apwileko, olozekeshiko chekako, kaha mwaka-pwako nawa.

9 “Chuma kana chasaka ku-shinganyeka mwamangana:Yize mitwe 7 yinapu jipili 7,haze natwame uze pwevo.10 Kaha kuli vamyangana 7: Va-tanu vanaholoka lyehi, umwekwali, mukwavo kanda ezenga,kaha omu mweza mwatwamahakatando kakandende kaha.11 Uze chisuma apwileko, olo-ze keshiko chekako, ikiye venenapu mwangana wakusokesa 8,oloze wakukatuka muli vaze va-tanu navavali, kaha mwaya na-kwingila mukunonga.

12 “Kaha jize jimbinga 10 wa-monanga jinapu vamyangana 10vaze kanda vachitambule wa-ngana wavo, oloze veji kuta-mbulanga ngolo jakuyula mwa-vamyangana nachisuma hamwehaola yimwe kaha. 13 Vaki-vo vali navishinganyeka vi-mwe kaha, ngocho veji kuha-nanga ngolo javo nawata wavokuli chisuma. 14 Vakivo na-vakalwa jita naMwanamukoko,oloze Mwanamukoko, hakupwaMwata wavamyata, Mwangana

Page 455: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

KUSOLOKA 17:15–18:10 Fumenu muli ikiye 452

wavamyangana, mwakavafu-ngulula. Kaha navaze nawa alinavo hamwe, vaze vakusanyika,vakusakula, kaha nawavakushi-shika mukiko navakalinga.”

15 Kaha ambile kuli amingwenyi: “Vize vimeyawamona-nga, haze natwame uze pwevowaujila, vakivo vatu veka nave-ka namayongomena navaka-ma-fuchi navaka-malimi. 16 Kahajize jimbinga 10 wamonanga na-uze chisuma, navikahunga uzepwevo waujila nakumwenyekanakumuseza uselesele, nakumu-lya misonyi yenyi, kaha navaka-mwocha ndolokoto nakakahya.17 Mwomwo Kalunga nachiha-ke mumichima yavo manganavalinge mwaya kujina chenyi,enga valinge mwaya kujina cha-vo chimwe chakuhana wanganawavo kuli uze chisuma palanganomu nawakalinga mazu aKa-lunga anatesamo. 18 Kahauzepwevo wamonanga, yikiko nga-nda yayinene yize yili nawanga-na wakuyula vamyangana vaha-mavu.”

18 Hanyima yavyumevi,ngwamwene kangelo mu-

kwavo mwafuma mwilu, apwi-le nawata waunene; kaha mavuosena vawamunyikile naupahuwenyi. 2 Kaha atambakanyi-ne nalizu lyangolo ngwenyi: “Yi-nashiuka! Mbavilone Yayineneyinashiuka, yinapu jino chi-hela chakutwama vandemone,kaha nawa chakutwama vashi-pilitu vamajilo vosena, natuji-la vamajilo vaze vajinda kuvatu!3 Vaka-mafuchi osena navaki-vo vanapende mwomwo yavinyovyapeha yaujila wenyi, kaha va-myangana vahamavu vanalinginenyi ujila, kaha vaka-kuseka-

sana vahamavu vanawane luhe-to lwavo mwomwo yakutwamachenyi muuhando chakuzenekakwivwa sonyi.”

4 Kaha ngwevwile lizu likwa-vo lyakufuma mwilu ngwalyo:“Enu vatu jami, fumenu muliikiye, kachi nge kamweshi na-kusaka kwazana nenyi mujishi-li jenyiko, nge kamweshi na-kusaka nawa kukamona vipu-pu vimwe mwakamona ikiyeko.5 Mwomwo jishili jenyi jinavu-lu nakuheta mwilu, kaha Kalu-nga nanuka vilinga vyenyi vya-kuhenga. 6 Mushishishilenu-mo nge muze alingile kuli va-kwavo, enga, muhilwishilenumokavali havyuma nalingi; mulu-pasa luze nachingasana kamwe,enu muchingasanyinenumo ka-vali. 7 Nge muze alitohwese-lenga ivene nakutwama muu-hando chakuzeneka kwivwa so-nyi, mukiko nawa atela kuya-njiwa nakulishona. Mwomwo ejikwambanga mumuchima wenyingwenyi, ‘Ami ngweji kuyula-nga mwamwangana, kangweshingutuliweko, kaha kangweshikukamona ushonako.’ 8 Shi-kaho vipupu vyenyi navikejilamulikumbi limwe kaha, naku-fwa nakulishona nazala yaka-lombolombo, kaha navakamwo-cha ndolokoto nakakahya, mwo-mwo Yehova Kalunga uze amu-sopesele apwa wangolo.

9 “Kaha vamyangana vaha-mavu vaze vanalingi nenyi uji-la nakutwama nenyi muuha-ndo chakuzeneka kwivwa so-nyi, navakalila nakulyonyingahali ikiye, hakumona wishi wa-kuwema chenyi. 10 Navake-mana kwakusuku hakwivwawoma wakuyanjiwa chenyi na-

Page 456: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

453 Vaka-kusekasana navakamulila KUSOLOKA 18:11-22

kwamba ngwavo, ‘Chinapihi,chinapihi, ove nganda yayinene,ove Mbavilone nganda yangolo,mwomwo haola yimwe kaha ku-sopesa chove chineza!’

11 “Kaha nawa vaka-kuseka-sana vahamavu navakalila na-kulishona hali ikiye, mwomwowauchi mwalanda cheka viku-mba vyavo vyosenako, 12 vi-kumba vyaulu napalata nama-lolwa andando yayinene najipe-la namahina amwaza namahinaaungonyi nawawa asenena na-wawa achila; navyuma vize va-tunga kufuma kumitondo yali-vumba lyamwaza, navize vya-kufuma kumazo avanjamba, na-kumitondo yandando yayine-ne, navyevi vyaunengu navye-vi vyafwelu navyevi vyamalo-lwa amamole; 13 nakinamo-ne, namomu, navize vyalivumbalyamwaza, namaji alupengope-ngo, nalavona, navinyo, nama-ji amulive, naunga wakusalulu-la, natiliku, navangombe, na-mikoko, natuvalu namatemba,navandungo, namyono yavatu.14 Enga, mihako yamwenemwe-ne yize wafwilililenga mwonowove yinakuseze lyehi, navyu-ma viyema vyosena nevi vya-mwaza vinakufumu lyehi, kawe-shi kukaviwana chekako.

15 “Vaka-kusekasana vyume-vi, vaze vahetele luheto lwavokuli ikiye, navakemana kwaku-suku hakwivwa woma wakuya-njiwa chenyi, kaha navakalilanakulishona 16 ngwavo, ‘Chi-napihi, chinapihi—ove ngandayayinene, ove wavwalilenga ma-hina amwaza, namahina aungo-nyi nawawa achila, nakulilengachikuma navyumavyaulu nama-lolwa andando yayinene najipe-

la, 17 mwomwo haola yimwekaha luheto lwalunene lupwahangana vanalwenyeka lyehi!’

“Kaha vakulwane vamato vo-sena navaka-kutambuka muma-to vosena navaka-kuzata ku-mato navosena vaze veji ku-wananga mwakuyoyela kukalu-ngalwiji, vemanyine kwakusu-ku 18 nakutetumuka haku-mona wishi wakuwema chenyingwavo, ‘Nganda yeka muka-ze yakufwana nge eyi ngandayayinene?’ 19 Kaha valishiki-lile lukungu hamitwe yavo, va-tetumukilenga nakulila nakuli-shona ngwavo, ‘Chinapihi, chi-napihi—nganda yayinene, muzevatu vosena vaze vapwile nama-to avo mukalungalwiji vawanyi-nyinemo luheto havikumba vye-nyi vyandando yayinene, mwo-mwo haola yimwe kaha vanaye-nyeka lyehi!’

20 “Ove lilu, wahilila hali iki-ye, nayenu vaka-kujila nayenuvaposetolo nayenu vapolofweto,mwomwo Kalunga namisopese-layo lyehi!”

21 Kaha kangelo wangoloambachile lilolwa lyakufwanange lilolwa lyalinene lyakuche-kesa unga, kaha alimbilile muka-lungalwiji nakwamba ngwenyi:“Omu mukiko vene Mbavilone,nganda yayinene, munavakayi-mbila nangolo hamavu, kahakaveshi kukayimona chekako.22 Kaha chivumo chavaka-kwi-mba vaze vali nakwimba tulya-lya nachechi chavaka-kwimbavisaji nachechi chajipanda na-chechi chajineta kaveshi ku-kachivwa cheka muli oveko.Kaha muli ove kamweshi ku-kawanyiwa cheka chitotombwewakala mulimoko, kaha muli

Page 457: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

KUSOLOKA 18:23–19:11 Chilika chaulo waMwanamukoko 454

ove kamweshi kukevwakanacheka chivumo chalilolwa lya-kuchekesa ungako. 23 Mumu-nyi walinongo kaweshi kukamu-nyika cheka muli oveko, kahamazu amwenyamwenga namazuamwenga kaveshi kukawevwacheka muli oveko. Mwomwovaka-kusekasana vove vapwile-nga vatu vavalemu vahamavu,kaha wavahungumwishilengavaka-mafuchi osena havilingavyove vyakupanda. 24 Kahamuli ikiye vawanyinemo manyi-nga avapolofweto nawawa ava-ka-kujila nawawa avosena vazevajihile hano hamavu.”

19 Hanyima yavyumevi,ngwevwile vimwe vye-

vwakanyine nge lizu lyakuka-nguka lyaliyongomena lyali-nene mwilu. Vambile ngwavo:“Mwalisenu Ya! Ulwilo naupa-hu nangolo vyapwa vyaKalu-nga ketu, 2 mwomwo kusope-sa chenyi chapwa chamuchanokaha chakwoloka. Mwomwo na-sopesa lyehi pwevo waujila chi-kuma, uze enyekelenga mavunaujila wenyi, kaha Kalunga na-lingi sambanjinga kuli ou pwevohamanyinga avandungo jenyi.”3 Hahaze vene vambile chekakamuchivali ngwavo: “Mwali-senu Ya! Kaha wishi wayou pwe-vo weji kufwindasananga hayamyaka namyaka.”

4 Kaha vaze vakulwane 24,navaze vaka-kuyoya vawana, va-limbilile hamavu nakumuleme-sa Kalunga uze atwama halita-nda ngwavo: “Amene! Mwalise-nu Ya!”

5 Kaha nawa kulitanda lizekwafumine lizu ngwalyo: “Mwa-lisenunga Kalunga ketu, enu

vandungo jenyi muvosena, enumwamwivwa woma, enu vava-ndende nayenu vavanene.”

6 Kaha ngwevwile vimwevyevwakanyine nge lizu lyali-yongomena lyalinene, nge chi-vumo chavimeya vyavivulu, ngechivumo chamikalateta yango-lo. Vambile ngwavo: “Mwali-senu Ya, mwomwo Yehova Kalu-nga ketu, ou Wangolo Josena,naputuka lyehi kuyula mwa-mwangana. 7 Tuwahililenu,tukinyinyinenu nakumutohwe-sa, mwomwo chilika chaulo wa-Mwanamukoko chinahete lye-hi, kaha pwevo lyenyi naliwa-hisa lyehi. 8 Enga, vanamwi-tavisa kuvwala lihina lyamwa-za, likejima, lyakuzeneka maji-lo, mwomwo lihina eli lyamwazalyemanyinako vilinga vyakwolo-ka vyavaka-kujila.”

9 Uze kangelo angulwezelengwenyi: “Soneka ngwove: Va-wahilila vaze vanasanyika ku-kulya chachingoloshi kuchili-ka chaulo waMwanamukoko.”Angulwezele nawa ngwenyi:“Awa himazu amuchano aKa-lunga.” 10 Hakwivwa ngochongwalimbilile hamavu kuvilya-chilo vyenyi mangana ngumu-lemese. Oloze ikiye angulwe-zele ngwenyi: “Kanda ulingachuma kanako! Ami ngunapungumukwenu ndungo mutwaza-chila hamwe nayove, navandu-mbwove vaze vali namulimo wa-kwambulula unjiho hali Yesu.Lemesa Kalunga; mwomwo ku-hana unjiho hali Yesu chikikochalingisa kupwenga upolofwe-to.”

11 Ngwamwene mwilu muna-sokoloka, kaha hakutala ngwa-mwene kavalu utoma. Uze atwa-

Page 458: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

455 Liyavolo muwina hamyaka 1,000 KUSOLOKA 19:12–20:4

mineho vamuvulukile ngwa-vo, Wakushishika kaha Wamu-chano, kaha eji kusopesanganakulwanga jita mukwoloka.12 Meso enyi apwile nge mula-ngi wakakahya, hamutwe we-nyi hapwile michama yayivu-lu. Kaha apwile nalijina vaso-neka lize kavatachikiza kulimutu numba umweko shina ive-ne kaha, 13 avwalile uvwa-lo wahelu wakusapwila manyi-nga, kaha vamuvulukile lijinalyenyi ngwavo, Lizu lyaKalunga.14 Kaha nawa mazavu avaka-jita vamwilu vamukavile hatu-valu vatoma, kahavavwalile ma-hina amwaza, atoma, akuzene-ka majilo. 15 Mukanwa kenyimwalovokele poko yamukwaleyayisuku yakuvambuka, manga-na ayizachise kukujiha vaka-mafuchi, kaha ikiye mwakafu-nganga namukombo wafwelu.Kaha nawa mwalyatangila mu-chikamwino chavinyo chaute-nu waKalunga Wangolo Josena.16 Kaha hauvwalo wenyi wahe-lu nahatungi yenyi apwile nali-jina vasoneka ngwavo, Mwanga-nawavamyangana, Mwatawava-myata.

17 Ngwamwene nawa kange-lo nemana mulikumbi, kaha ata-mbakanyine nalizu lyakukangu-ka nakwamba kuli tujila vosenavaze veji kutukanga hautanga-tanga ngwenyi: “Twayenu kuno,likungulwilenu kukulya chachi-ngoloshi chaKalunga chachine-ne, 18 mangana mulyenga mi-sonyi yavamyangana namisonyiyatupitau vamaswalale vavaku-lwane namisonyi yamalunga va-ngolo namisonyi yatuvalu naye-yi yavaze vanatwameho, nami-

sonyi yavatu vosena, yavatu va-kulihehwa nayeyi yavandungonayeyi yavatu vavandende nava-va vavanene.”

19 Ngwamwene uze chisumanavamyangana vahamavu na-maswalale javo vanalikungulwi-la hamwe mangana valwengajita nauze atwamine hakavalunamaswalale jenyi. 20 Kahavakwachile uze chisuma, hoha-mwe nauze kapolofweto wama-kuli, uze alingilenga vinjikizokumeso enyi, vize ahungumwi-shile navyo vaze vatambwile ka-tachikijilo kayauze chisuma na-vaze valemeselenga chifwanyi-sa chenyi. Kaha vosena vavalivavambilile vavatonyi muchiji-va chakakahya chize cheji kwe-nyanga nasulufulu. 21 Olozevakwavo vaze vasalileho vavaji-hile napoko yamukwale yayisu-ku yize yalovokele mukanwa ka-yauze atwamine hakavalu. Kahatujila vosena vekuchile namiso-nyi yavo.

20 Kaha ngwamwene kange-lo mwafuma mwilu nasa-

pi yakuwina wakuzeneka ku-kuma, nalilenge lyalinene muli-voko lyenyi. 2 Kaha akwachi-le uze chazangombe, uze linokawakushikulu, ikiye Liyavolo, Sa-tana, kaha amukashile hamyaka1,000. 3 Kaha amumbilile mu-wina wakuzeneka kukuma, aso-keleko nakulamika katachikijilohelu, mangana ahonenga kuhu-ngumwisa cheka vaka-mafuchipalanga nomu nayikuma yizemyaka 1,000. Kaha hanyima ya-vyumevi, navakamukasununahatando yayindende.

4 Ngwamwene matanda, kahavaze vatwamineho vavahanyine

Page 459: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

KUSOLOKA 20:5–21:3 Kusanguka chatete. Kunongesa 456

watawakuyula. Kaha ngwamwe-ne myono yavaze vatapile hau-njiho vambulwile hali Yesu, na-hakuhanjika vyaKalunga. Vaki-vokavalemesele uze chisuma chi-pwe chifwanyisa chenyiko, kahakavatambwile katachikijilo haji-holo javo nahamavoko avoko.Kaha vayoyele nakuyula mwava-myangana naKulishitu hamya-ka 1,000. 5 (Oloze vafu vosenavaze vasalileho kavayoyeleko pa-langa nomu yakumine yize mya-ka 1,000.) Echi chikiko kusangu-ka chatete. 6 Wose ali mukusa-nguka chatete awahilila kaha aji-la; avavangana kufwa chamuchi-vali kacheshi nawata hali vaki-voko, oloze navakapwangavapili-shitu jaKalunga naKulishitu, na-kuyulanga mwavamyangana nai-kiye hamwe hamyaka 1,000.

7 Jino omu nayikakuma yizemyaka 1,000, Satana navakamu-kasununa muufunge, 8 kahamwakaya nakuhungumwisavaka-mafuchi vaze vali kuji-mbango jiwana jamavu, vaki-vo Ngonge naMangonge, na-kuvakungulwila hamwe kuji-ta. Kuvula chavo chinapu ngemusekulula wakukalungalwiji.9 Kaha valitanjikile kumavukwosena, nakujingilika chilo-mbo chavaka-kujila, nangandayize vazanga nawa. Oloze mwilumwafumine kakahya nakuvano-ngesa. 10 Kaha Liyavolo uzeapwile nakuvahungumwisa va-mumbilile muchijiva chakaka-hya nasulufulu, muze mwapwi-le uze chisuma nakapolofwetowamakuli; kaha vavayanjishile-nga musana naufuku haya mya-ka namyaka.

11 Ngwamwene litanda lyali-nene litoma, nauze atwamineho.

Kaha mavu namelu vyachinyinekumeso enyi, kaha kavaviwanyi-ne chekako. 12 Ngwamwenevafu, vavanene navava vavande-nde, vanemana kulutwe lwali-tanda, kaha kwapwile mika-nda yize yapwile yakuvungulu-la. Oloze kwapwile nawa muka-nda weka uze wapwile wakuvu-ngulula; ukiko mukanda wa-kuyoya. Kaha vafu vavasope-sele havyuma vize vasonekelemumikanda kweseka navilingavyavo. 13 Kalungalwiji echelevafu vaze vapwilemo, nakufwanaHetese nawa vyechele vafuvaze vapwile muvikiko, kaha va-vasopesele mutu himutu kwese-ka navilinga vyenyi. 14 Kahakufwa naHetese vavimbilile mu-chijiva chakakahya. Echi chi-jiva chakakahya chikiko ku-fwa chamuchivali. 15 Kahanawa, wose mutu vazenekelekusoneka mumukanda wakuyo-ya, vamumbilile muze muchijivachakakahya.

21 Ngwamwene melu ama-hya namavu amahya;

mwomwo melu akulivanga na-mavu akulivanga afumine-ko, kaha kalungalwiji keshikochekako. 2 Ngwamwene nawanganda yajila, Yelusalema Ya-yihya, yapwile nakwiza hama-vu kufuma mwilu muli Kalunga,yakulongesa lyehi ngana mwa-mwenga vanawahishila lungalyenyi. 3 Ngocho ngwevwilelizu lyakukanguka lyakufu-ma kulitanda ngwalyo: “Tale-nu! Mbalaka yaKalunga yili na-vatu hamwe, kaha mwakatwa-manga navo, vakivo navakapwa-nga vatu jenyi. Kaha ivene Ka-lunga mwakapwanga navakivo

Page 460: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

457 Kufwa chauchiko. Vyuma vyavihya KUSOLOKA 21:4-19

hamwe. 4 Kaha mwakahundamasoji osena kumeso avo, kufwakacheshi kukapwako chekako,kaha nawa kakweshi kukapwacheka kulishona, chipwe miteto,chipwe kukolako. Vyuma vya-kulivanga vinafumuko lyehi.”

5 Kaha Uze atwamine halita-nda ambile ngwenyi: “Tala! Na-ngulingisa vyuma vyosenakupwa vyavihya.” Ambile na-wa ngwenyi: “Soneka, mwo-mwo mazu awa atela kuwafwe-lela kaha amuchano.” 6 Kahaambile kuli ami ngwenyi: “Vina-lingiwa lyehi! Ami yami Alafwa,yami Omenga, yami maputukilo,yami makumishilo. Ou ali nali-pwila, ami nangumuhana meyaawana akukaselwoke wameyaakuyoya. 7 Weshowo mwafu-ngulula mwakaswana vyumevi,nangukapwa nguKalunga kenyi,kaha ikiye mwakapwanga mwa-nami. 8 Oloze vyoma, navazevazeneka lufwelelo, navaka-ku-linga vyuma vyaunyengwe, na-vaka-kujiha vatu, navaka-ujila,navaka-kupanda, navaka-mako-mbelo, navaka-kwonga vosena,navakapwa muchijiva chize cha-kwata kakahya nasulufulu. Echichijiva chakakahya chikiko ku-fwa chamuchivali.”

9 Kaha umwe wavaze vange-lo 7 vaze vapwile naviloso 7, vizevyapwile vyakuzala navipupu 7vyamakumishilo, ejile nakwa-mba kuli ami ngwenyi: “Twa-ya, kaha nangukulwekesa mwe-nga, pwevo lyaMwanamukoko.”10 Ngocho angutwalile nango-lo jashipilitu kupili yayinene ya-kunyunga, kaha angulwekeselenganda yajila Yelusalema, yizeyapwile nakufuma mwilu kuli

Kalunga, 11 yize nawa yapwi-le naupahu waKalunga. Kumu-nyika chayo chafwanyine nge li-lolwa lyandando yayinene chi-kuma, nge lilolwa lyayashipili,lyakuvyakuma nge kulusuta-lu. 12 Yapwile nakembwe ya-yinene, yakunyunga, kaha ya-pwile navikolo 12, navangelo12 vaze vemanyineko, kaha ha-vikolo kana vasonekeleho maji-na amiyachi yavana vaIsalele12. 13 Kumusamuko kwapwi-le vikolo vitatu, kunote kwa-pwile vikolo vitatu, kusulo kwa-pwile vikolo vitatu, kaha ku-mulauko kwapwile vikolo vita-tu. 14 Kaha kembwe yanga-nda nawa yapwile namalolwaachihela chazuvo 12, kaha hawa-kiko hapwile majina 12 avapose-tolo jaMwanamukoko 12.

15 Jino uze apwile nakuhanji-ka kuli ami akwachile lihongolyaulu lyakupimisa, manganaapime yize nganda navikolo vya-yo nakembwe yayo. 16 Nga-nda yapwile najimbango jiwa-na, kaha kusuhwa chayo chese-kele hamwe nakutohwa chayo.Kaha apimine yize nganda na-lihongo, yapwile namashita-ndeya 12,000;� kusuhwa chayonakutohwa chayo nakujindamachayo helu vyesekele hamwe.17 Kaha nawa apimine kembweyayo, yahetele mujikuvite 144,kweseka namwaya kupima cha-vatu, chikiko vene kupima api-mine uze kangelo. 18 Kembweyayo yapwile yakutunga naya-shipili, kaha nganda yapwileyaulu wakutomesa nge chitali-lo chitoma. 19 Vihela vyake-mbwe yanganda kana, vyapwile

Kus 21:16� Kafwe jikilomita 2,220.

Page 461: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

KUSOLOKA 21:20–22:7 Kalwiji kameya akuyoya 458

vyakuwahisa namalolwa eka na-eka andando yayinene: Chihe-la chatete chapwile chayashipi-li, chamuchivali chapwile cha-safwila, chamuchitatu chapwilechakalekindone, chamuchiwanachapwile chalimelate, 20 cha-muchitanu chapwile chasala-ndonu, chamuchitanu nachi-mwe chapwile chasachiyu, cha-muchitanu navivali chapwilechakulusolite, chamuchitanunavitatu chapwile chambelelu,chamuchitanu naviwana cha-pwile chatopaze, chakusokesamulikumi chapwile chakulusu-palase, chakupwisa likumi na-chimwe chapwile chayashinde,chakupwisa likumi navivali cha-pwile chalimetusuto. 21 Kahanawa vize vikolo 12 vyapwile ji-pela 12; chikolo hichikolo va-chitungile napela yimwe yimwe.Kaha likulakula lyamungandalyapwile lyaulu wakutomesa ngechitalilo chakupelumuka.

22 Kaha kangwamwenemotembeleko, mwomwo YehovaKalunga Wangolo Josena na-Mwanamukoko vakivo tembe-le yayo. 23 Nganda kana ka-yeshi kusakiwa likumbi chipwekakweji kuyimunyikako, mwo-mwo upahu waKalunga wayi-munyika lyehi, kaha lino-ngo lyayo ivene Mwanamuko-ko. 24 Vaka-mafuchi navaka-tambukanga mumumunyi wayo,kaha vamyangana vahamavunavakanehangamo upahu wavo.25 Vikolo vyayo kaveshi kuka-visokako namusana, mwomwomuze kamweshi kukapwa ufu-kuko. 26 Kaha navakaneha-ngamo upahu nakavumbi kava-ka-mafuchi. 27 Kaha muze ka-

mweshi kukengila chuma cha-kujilulukako, chipwe wose ejikulinganga mwaunyengwe, chi-pwe mwakwongako; shina vazekaha vasoneka mumukanda wa-kuyoya waMwanamukoko vaki-vo navakengilamo.

22 Kaha angulwekesele na-wa kalwiji wameya aku-

yoya, akulejima nge kulusutaluaze apwile nakufuma kulitandalyaKalunga nalyeli lyaMwana-mukoko, 2 nakuhita hakachikalikulakula lyayo. Kaha kusa-li nasali yakalwiji kwapwile mi-tondo yakuyoya yize yeminengamihako 12, yeminenga mihakoyawo hakakweji hakakweji. Ma-fwo amitondo kana apwile aku-ka vaka-mafuchi.

3 Kaha kakweshi kukapwacheka changu numba chimwe-ko. Oloze litanda lyaKalunga na-lyeli lyaMwanamukoko nalika-pwanga munganda, kaha va-ndungo jenyi navakamuzachila-nga mulimo wajila; 4 kaha na-vakamonanga kumeso enyi, liji-na lyenyi nalikapwanga hajiho-lo javo. 5 Kaha nawa kakwe-shi kukapwa cheka ufukuko,kaha kaveshi kukasaka mumu-nyi walinongoko, chipwe musa-nawalikumbiko, mwomwoYeho-va Kalunga mwakavamunyikila-nga, kaha navakayulanga mwa-vamyangana haya myaka na-myaka.

6 Kaha ambile kuli ami ngwe-nyi: “Mazu awa atela kuwafwe-lela kaha amuchano; enga, Yeho-va Kalunga uze ahwiminyinyi-ne vapolofweto natumu kangelokenyi mangana alwekese vandu-ngo jenyi vyuma vize vyatelakulingiwa kalinwaha. 7 Ivwa!

Page 462: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

459 Kanda kulifukula kuli kangelo KUSOLOKA 22:8–22:21

Nangwizawashiwashi. Awahililaou ali nakulamanga mazu aupo-lofweto amukanda uno wakuvu-nga.”

8 Kaha ami Yowano, amiyami vene ngwevwile nakumo-na vyumevi. Kahomu ngwavi-vwile nakuvimona, ngwalimbi-lile hamavu kuvilyachilo vyaya-uze kangelo uze angulwekeselevyumevi, mangana ngwami ngu-mulemese. 9 Oloze ikiye angu-lwezele ngwenyi: “Kanda uli-nga chuma kanako! Ami ngu-napu ngumukwenu ndungo mu-twazachila hamwe nayove, na-vandumbwove vaze vanapu va-polofweto, navaze vali nakula-ma mazu amukanda uno waku-vunga. Lemesa Kalunga.”

10 Kaha angulwezele nawangwenyi: “Kanda ulamika ka-tachikijilo kumazu aupolofwe-to wamukanda uno wakuvunga-ko, mwomwo lwola vatongolaluli kwakamwihi. 11 Muka-ku-henga atwaleho lika nakuhengachenyi; kaha muka-majilo atwa-leho lika namajilo enyi; olozemuka-kwoloka atwaleho lika na-kwoloka chenyi, kaha muka-ku-jila atwaleho lika nakujila che-nyi.

12 “ ‘Ivwa! Nangwiza washi-washi, kaha fweto ngweji kuha-nanga nguli nayo, mangana ngu-hane mutu himutu kweseka na-mulimo wenyi. 13 Ami yamiAlafwa yami Omenga, yami wa-kulivanga yami wakukuminyi-na, yami maputukilo yami ma-kumishilo. 14 Vawahilila vazenavakosa mahina avo akukulu-ka, mangana vahase kupwa nali-sesa lyakupandama kumutondowakuyoya nakuhasa nawa kuhi-

ta muvikolo nakwingila mu-nganda. 15 Mwomwo kuwelu-ka kuli vatuwa, navaka-kupa-nda, navaka-ujila, navaka-kuji-ha vatu, navaka-makombelo, na-vosena vaze vasaka kwonga na-kulinganga mwakwonga.’

16 “ ‘Ami Yesu ngunatumu ka-ngelo kami ahane unjiho kulienu wakuvuluka vyumevi vya-vikungulwilo. Ami yami mwi-ji kaha nawa nguwakutanga ya-Ndavichi, ngulitota wakutamu-ka.’ ”

17 Kaha shipilitu namwengaveji kwambanga ngwavo: “Twa-ya!” Wose ali nakwivwako nawaambenga ngwenyi, “Twaya!”Kaha wose ali nalipwila ezenga;wose mwasaka, atambule meyaakuyoya awana.

18 “Nguli nakuhana unjihokuli wose mwevwa mazu au-polofweto wamumukanda unowakuvunga ngwami: Kachi ngemutu mwahakilako kuvyume-vi, Kalunga mwamuhakilako vi-pupu vanasoneka mumukandauno wakuvunga; 19 kaha ka-chi nge mutu mwafumisako ku-mazu amumukanda uno waku-vunga waupolofweto, Kalungamwafumisa chazano chenyi ku-mitondo yakuyoya nakuchifu-misa nawa munganda yajila,kweseka navyuma vize vasone-ka mumukandaunowakuvunga.

20 “Ou eji kuhananga unjihowakuvuluka vyumevi nambengwenyi, ‘Eyo; nangwiza washi-washi.’ ”

“Amene! Twaya, ove MwataYesu.”

21 Likoji lyalinene lyaMwataYesu Kulishitu lipwenga nava-ka-kujila.

Page 463: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

460

Lijina lyaMukanda Muka-Kusoneka Chihela Vausonekelele VakumishileKuusoneka

(C.E.)

Mateu Mateu Paleshitane c. 41

Mako Mako Loma c. 60-65

Luka Luka Kesaliya c. 56-58

Yowano Kaposetolo

Yowano

Efwesu, chipwe

kwakamwihi

c. 98

Vilinga Luka Loma c. 61

Wavaka-Loma Paulu Kolinde c. 56

Wavaka-Kolinde 1 Paulu Efwesu c. 55

Wavaka-Kolinde 2 Paulu Masetonya c. 55

Wavaka-Ngalesha Paulu Kolinde, chipwe

Andeyoka yakuSulya

c. 50-52

Wavaka-Efwesu Paulu Loma c. 60-61

Wavaka-Fwilipi Paulu Loma c. 60-61

Wavaka-Kolose Paulu Loma c. 60-61

Wavaka-Tesolonyika 1 Paulu Kolinde c. 50

Wavaka-Tesolonyika 2 Paulu Kolinde c. 51

WaChimoteu 1 Paulu Masetonya c. 61-64

WaChimoteu 2 Paulu Loma c. 65

WaChituse Paulu Masetonya (?) c. 61-64

WaFwilemone Paulu Loma c. 60-61

WavaHepeleu Paulu Loma c. 61

WaYakova Yakova

(NdumbwaYesu)

Yelusalema b. 62

WaPetulu 1 Petulu Mbavilone c. 62-64

WaPetulu 2 Petulu Mbavilone (?) c. 64

WaYowano 1 Kaposetolo

Yowano

Efwesu, chipwe

kwakamwihi

c. 98

WaYowano 2 Kaposetolo

Yowano

Efwesu, chipwe

kwakamwihi

c. 98

WaYowano 3 Kaposetolo

Yowano

Efwesu, chipwe

kwakamwihi

c. 98

WaYuta Yuta

(NdumbwaYesu)

Paleshitane (?) c. 65

Kusoloka Kaposetolo

Yowano

Patamu c. 96

Kunoneka chaMikanda yaVisoneka VyachiHelaseVasonekele muShimbu yaVaka-Kulishitu

(Myaka vasonekele mikanda yimwe [nakuvihela vayisonekelele] kavavijiva kanawako.

Chinjikizo b., chinakulumbununa “shimbu kanda”; kaha chinjikizo c.,

chinakulumbununa “kafwe.”)

Page 464: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

461

AAJA, Vil 19:10; 1Ko 16:19; Kus 1:4.

AKELETAMA, Vil 1:19 A., Chipapa

AKWILA, Vil 18:2, 26; Lom 16:3; 2Ch 4:19.

ALAFWA, Kus 1:8; 21:6; 22:13.

ALAMA, 1Ko 15:22 vali nakufwa muli A.

1Ko 15:45 A. apwile mwono wakuyoya

Luk 3:38; Lom 5:14; 1Ch 2:14.

ALAMANGETONE, Kus 16:16 vavuluka A.

Kus 16:16.

ALAVYA, Nga 1:17; 4:25.

ALEFWEU, Mat 10:3; Mak 3:18; Vil 1:13.

ALEKESANDE, Vil 19:33; 1Ch 1:20; 2Ch 4:14.

ALETEMESE, Vil 19:27, 34, 35.

ALIMATEYA, Mat 27:57; Luk 23:51; Yo 19:38.

ALONE, Hep 5:4 nge muze vatongwele A.

AMENE, 1Ko 14:16 kwamba ngwenyi, A.

Kus 3:14 A. chinjiho wakushishika

2Ko 1:20.

ANA, Luk 2:36 kapolofweto wapwevo, A.

ANANYIYA, Vil 5:1, 5; 9:10; 22:12; 23:2.

ANASE, Luk 3:2; Yo 18:13, 24; Vil 4:6.

ANDELEI, Mat 4:18; Yo 12:22; Vil 1:13.

ANDEPA, Kus 2:13wakushishika, A.

ANGAVU, Vil 11:28; 21:10.

ANGUHWA, Yak 1:19mutu a. kwivwilila

ANGUHWISA, 2Ch 4:2 a. kuwambulula

ANGUSUTU WAMULEMU, Vil 25:21 A. akayule

APA, Lom 8:15 kutambakana: A., Tata!

Nga 4:6 shipilitu yili nakusanyika: A., Tata!

APALAHAMA, Mat 8:11 kusendavala naA.

Nga 3:29munapu mbuto yaA., muvaswana

Hep 11:8Halufwelelo, A. ononokele hakuya

Yak 2:21Kutala A. kavamuvulukilile kwoloka

Mat 22:32; Yo 8:39; Lom 4:3; Hep 6:13.

APOLYONE, Kus 9:11muchiHelase ikiye A.

AVATONE, Kus 9:11mwangana, ikiye A.

AVELE, Mat 23:35mutu wakwoloka A.

Hep 11:4Halufwelelo, A. ahanyine wana

Luk 11:51; Hep 12:24.

AVIYA, Luk 1:5.

CCHAKUKOMWESA, Luk 1:22; 24:23.

CHAKUMWENESA, Mat 17:9 c. munamono

Vil 16:9.

CHAKUSOKESA MULIKUMI, Mat 23:23 hana c.

CHAKUTALILAHO, 1Pe 2:21 kumisela c.

2Pe 2:6 c. kuvatu

CHAZANGOMBE, Kus 12:17 uze c.

Kus 12:3, 7, 9; 13:2; 16:13; 20:2.

CHAZANO, Luk 15:12 nguhaneko c. chami

1Ko 7:17Yehova namuhanyina c. chenyi

Hep 3:1muli nac. kukusanyika chamwilu

CHENDO, Kol 2:15 kwiza navo muc.

2Ko 2:14.

CHENGA, Mat 14:8; Mak 6:25.

CHESEKELO, Mat 7:2 c. muli nakwesekela

Luk 6:38 c. chamwenemwene, chakujinda

1Te 2:16 vali nakuzalisa c. chajishili javo

CHESEKO, Mat 6:13 kanda ututwala muc.

Mat 26:41 kuchina namwingila muc.

Luk 8:13 halwola lwac. hinavalimbuka

1Ch 6:9 kwingilanga muc. namumuheto

Yak 1:12mwatwalaho kukakachila muc.

Yak 1:13Nge mutu ali muc., kanda amba

Nga 4:14.

CHIFUHWA, Yo 19:36Kaveshi kukachika c.

CHIFUPAWENGA, Mat 22:2 awahishile c.

Yo 2:1 kwapwile c. muKana

CHIFWANYISA, Mat 13:34 chakuzeneka c.

Mat 22:20Uno echi c. namazu vyeya?

Mat 24:32 linangulenu kuc. chamukuyu

1Ko 15:49 c. chayauze wamwilu

Nga 3:15 nanguhanjika nac. chavatu

Fwi 2:6 apwilenga muc. chaKalunga

Hep 1:3 ikiye vene c. chomu apwa

Hep 9:9mbalaka yinapu c.

Hep 9:24 c. chavyuma viveneko

Hep 11:19 amutambwile mujila yac.

Kus 14:9 chisuma nac. chenyi

Kus 20:4 kavalemesele chisuma chipwe c.

Mat 15:15; Mak 12:12; 13:28; Kol 1:15.

CHIFWIKO, Hep 9:5 tanduula mavava hac.

CHINYIKILO CHAMAZUAMUMBIMBILIYA

Majina amukavatu amikanda yaMbimbiliya ali halifwo 6.

Page 465: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

CHIHANDE—CHINA 462

CHIHANDE, 1Ko 6:1 ali nac. namukwavo

CHIHANDWA, Mat 10:35 ngwejile ngunehe c.

Luk 12:51 ngwejile nakuneha c. muvatu

Lom 10:12 nakaHelase kaheshi c.

Vil 15:9; Lom 3:22.

CHIHELA, Mat 24:15 chinemana muc. chajila

Yo 14:2 nguli nakuya nakumiwahishila c.

1Ko 3:11 kwala c. chekako

Efw 2:20 vanamitungila lyehi hac.

Luk 6:48; Lom 15:20; Kus 12:6, 8.

CHIHELA CHAJILA, Mat 27:51 lihina lyamuc.

Kus 15:8; 16:17.

CHIJIKILO, 2Ko 1:22 natuhane lyehi c.

2Ko 5:5 atuhanyine shipilitu kupwa c.

Efw 1:14 yize yinapu c. chauswana

CHIJILILO, Hep 10:25 vamwe vatwama nac.

CHIJIVA, Kus 19:20muc. chakakahya chize

Kus 21:8muc. chakwata kakahya

CHIJIVA CHAKAKAHYA, Kus 20:14, 15.

CHIKA, Yo 19:36Kaveshi kukac. chifuhwa

Lom 16:20Kalunga ac. Satana mwishi

Luk 4:18.

CHIKAMBA, Mat 9:16; Mak 2:21; Luk 5:36.

CHIKAMWINO CHAVINYO, Kus 19:15muc.

CHIKASHA, Kus 11:19.

CHIKIMA, Fwi 2:12 kuzachila ulwilo nakuc.

Yak 2:19 vandemone veji kulic.

CHIKOJI WAPWEVO, Lom 7:3 vamuvuluka c.

CHIKOLA, Mat 27:33; Mak 15:22; Luk 23:33.

CHIKOLO, Mat 7:14 oloze c. chachindende

Vil 12:14 Petulu nemana kuc.

Vil 14:27 asokolwelele vaka-mafuchi eka c.

Kus 3:20 kuc. nakungongomweza

Mat 25:10; Luk 16:20; 1Ko 16:9; Hep 13:12.

CHIKOTE, Yo 2:15 akumishile kunyota c.

CHIKUKULWISHI, Mat 24:3 kupwako chove nac.

Mat 28:20 nguli nenu nakuc. chakatwamino

Hep 9:26 hac. chakatwamino kamyaka

CHIKULO, Vil 21:5.

CHIKUMA, Mat 26:75 alovokele, alilile c.

Kol 3:19 kuvakwachila c. matotoko

CHIKUNGO, 1Ch 4:2 vivezu vyakwocha nac.

CHIKUNGO CHAKWIMIKISA, Hep 6:19 nge c.

CHIKUNGULWILO, Vil 20:28mufungenga c.

Efw 5:24 c. chaliluula kuli Kulishitu

Kol 1:18 ikiye mutwe wamujimba, chikiko c.

Hep 12:23 nakuc. chamwana watwatwa

1Ko 14:19; Nga 1:13; Efw 1:22.

CHILANJILO, Vil 17:17 kulijingisa navatu kuc.

1Ko 10:25 navalandulula muc.

Vil 16:19.

CHILAPO, Yak 3:4mato kuwapingulula nac.

CHILEYA, Mat 5:22 ngwenyi, Ove c.!

1Ko 3:18 alilingise kupwa c.

CHILIKA, Lom 8:12 c., keshi chakumusonyi

2Te 1:3 nac. chakumusakwililanga Kalunga

1Yo 2:6.

CHILIVA, Lom 11:9.

CHILOLO, Vil 8:27.

CHILOMBO, Hep 13:11 kuweluka wac.

Kus 20:9.

CHILOSO, Hep 9:4mwapwilenga c. chaulu

CHILYO, 1Ko 12:18 nalongesa c. chamujimba

1Ko 12:27mujimba waKulishitu c. chawo.

CHIMBALWILA, Mat 16:6 zangamenu nac.

Luk 13:21 c. ambachile pwevo nakusweka

1Ko 5:7 fumisenu c. chamwaka

1Ko 5:7muvakuzeneka c.

Nga 5:9 C. cheji kufutunwisanga

Mat 13:33; 16:12; Mak 8:15; Luk 12:1.

CHIMBUKE, Luk 4:23 c., lyuke ove lyavene

Luk 5:31 vavakangule kaveshi kusakiwa c.

Kol 4:14 Luka, c. twazanga

CHIMBUMBE, Mat 27:60; Mak 6:29; Yo 11:17.

CHIMBUNJI, Mat 18:7mwaneha c.!

CHIMENE, Mak 1:35; Vil 28:23.

CHIMOTEU, Vil 16:1; 1Ko 4:17; 1Ch 1:2.

CHIMUNA WAKUVATULA,

Lom 12:1 hanenu mijimba yenu mwac.

Hep 10:12 ahanyine c. umwe

Hep 10:26 kakweshi cheka c.

Hep 13:15 tumuhanenunga Kalunga c.

Mat 9:13; Efw 5:2.

CHIMWEZA, Mak 13:23; Lom 9:23.

CHINA, Mat 23:33 namukachic. ngachilihize

Mat 24:16 vaputuke kuc. kujipili

Mat 24:20 kuc. chenu chikazeneke kupwa

Luk 21:36mukahase kuc. vyuma evi

1Te 5:3 chikupu vene kaveshi kukac.

Yak 4:7mwimanyinenu Liyavolo, mwamic.

Page 466: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

463 CHINDENDE—CHIVEZU

2Pe 1:4munachic. lyehi kupola chamukaye

Lom 2:3; 1Ko 10:14; Hep 2:3.

CHINDENDE, 1Ch 4:8 kunganyalisa c.

Hep 2:9 Yesu, mwishi c. hakumwesekesa

1Ko 5:6.

CHINGASANA, Kus 18:6muc. kavali

CHINJIHO, Vil 22:15 naupwanga uc. chenyi

Kus 1:5 Yesu Kulishitu C. Wakushishika

CHINJIKIZO, Mat 12:39 kusaka kumona c.

Mat 24:3 c. chakupwako chove

Luk 11:29 kaveshi kukachisolwela c. chekako

Luk 23:8 afwelelele ngwenyi mwamona c.

1Ko 11:10 pwevo atela c. chakuliluula

Fwi 1:28 echi c. chinapu chakuli Kalunga

Kus 12:1 ngwamwene c. chachinene mwilu

Kus 15:1 ngwamwene c. chikwavo mwilu

Vil 4:16.

CHINJIKIZO CHAKUPIHILILA NAKWALUMUKA,

Luk 3:3 vyalumbapachiso luze lwapwa c.

Mak 1:4; Vil 19:4.

CHINYENGO, 2Ko 2:1 ngwize nakumivwisa c.

2Ko 7:9mwevwile c. mujila yaukalunga

CHINYINGI, Luk 11:52 sapi yac.

1Ch 6:20 valyongela kuvuluka ngwavo c.

Lom 11:33; 1Ko 8:1; 2Pe 3:18.

CHINYINGI CHAKWOLOKA, Lom 10:2

Efw 4:13 vakulinunga mulufwelelo, namuc.

Fwi 1:9 c., nakunangakana chosena

Kol 1:9muzale nac. chakutachikiza mangana

1Ch 2:4 c. chakutachikiza muchano.

1Ch 2:4 vatu vosena vapwenga nac.

2Ch 3:7 c. chakutachikiza muchano

2Ch 3:7 vahona kupwa nac. chakutachikiza

Hep 10:26 hanyima yakutambula c.

Lom 1:28, 28; 3:20; Kol 3:10; 2Ch 2:25; 2Pe 2:20.

CHIPAPA, Lom 11:24mulive wakulisokela muc.

Mat 13:44.

CHIPEKWISO, Mat 3:12.

CHIPEZALISO, Kus 6:5.

CHIPONJA, Mat 27:48; Mak 15:36; Yo 19:29.

CHIPULULU, Mak 7:22 namakoji, nac.

Luk 12:15 lilamenunga kuc. chosena

Efw 5:3 c. kanda vakavivulukila enu

1Te 2:5 okunyi tuli namuchima wac.

Lom 1:29; Kol 3:5; 2Pe 2:3, 14.

CHIPUTA, Mak 12:26; Vil 7:30, 35.

CHIPWIKO, Efw 6:14 c. chakukinga tulo

1Te 5:8 tunavwale lyehi c. chakukinga

CHISAMBO, Mat 25:35mwangutambwile nac.

Lom 12:13 Sololenunga c.

Yak 2:25 Lahave vaze tunganda nac.

CHISEMUNWINO, Mat 24:34 c. chino kacheshi

Luk 11:51manyinga navakawehula kuc.

Fwi 2:15 vakuzeneka katenga hac.

Hep 7:3 keshi nac. afumako

Mat 12:39; 23:36; Luk 21:32.

CHISHIKA, Mat 8:15; Yo 4:52; Vil 28:8.

CHISONEKA, Luk 4:21 Lelo c. chinatesamo

Luk 24:27 avalumbunwinyine muV. vyosena

Yo 10:35 kaha C. kaveshi kuchijimbanganako

Yo 13:18mangana C. chitesemo

Yo 20:9; Vil 8:32; Yak 4:5.

CHISUMA, Kus 19:20 katachikijilo kac.

Kus 13:17; 17:3.

CHISUPA, Kus 13:2.

CHISWASWA, Mat 7:3, 4, 5; Luk 6:41, 42.

CHITALILO, 1Ko 13:12; Yak 1:23.

CHITATU, 2Ko 12:2 lilu lyamuc.

CHITELI, Mat 11:30 c. chami chachilelu

Nga 6:5mutu mwalimbachila c. chenyi

CHITONDO, Vil 5:30 Yesu, hakumusukika hac.

Nga 3:13 vanasukika hac. napu wakwangula

1Pe 2:24 ambachile jishili mumujimba hac.

CHITONDO CHAKUYANJISHILA, Mat 27:40 kuc.

Mak 15:32Mwechenu Kulishitu asuluke hac.

Luk 9:23 nakumbata hakumbi hakumbi c.

Luk 23:26 vamutwikile c.

Efw 2:16 kuvawanyisa kuli Kalunga nac.

Fwi 2:8 palanga nakukufwa chahac.

Fwi 3:18 vaka-kole jac. chaKulishitu

Kol 2:14 naufumisako hakuupapalila hac.

Hep 12:2 Yesu omikile hac.

Mat 10:38; Yo 19:31; 1Ko 1:17; Nga 6:14.

CHITUMBIKILO CHALINONGO, Hep 9:2.

CHITUSE, 2Ko 2:13; 12:18; Nga 2:1; Cht 1:4.

CHITWAMO, Vil 2:35; Hep 10:13.

CHITWAMO CHAKUSOPELA, Yo 19:13; Vil 18:12;

25:10; Lom 14:10; 2Ko 5:10.

CHITWAMO CHAVILYACHILO, Yak 2:3.

CHIVEZU, Lom 9:1 c. chili nakuhana unjiho

1Ko 10:29 kuchisopesela kuc. chamutu weka

Page 467: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

CHIVIKILA—FUNGULULA 464

1Ch 1:19 lufwelelo nac. chamwaza

Vil 23:1; 2Ko 1:12; 1Pe 3:16, 21.

CHIVIKILA, Hep 9:4 namukombo waAlone wac.

CHIVWASANO, Mat 26:28manyinga ami ac.

Luk 22:29 nangulikasa nenu c.

1Ko 11:25 lupasa, c. chachihya

2Ko 3:6 tuvaka-kuzachila c. chachihya

2Ko 3:14 hakutanganga c. chamwaka

Hep 8:6wac. chakuhambakana kuwaha

Hep 9:17 c. nge kunasoloka kufwa

Hep 12:24Yesu muka-kuwanyisa wac.

Vil 7:8; Nga 3:15; Hep 7:22; 9:16.

CHIWANYINO, Luk 22:1 C. chaJimbolo

Yo 2:23; 5:1; 6:4; 7:8, 10, 37; 1Ko 5:8.

CHIWANYINO CHAKULIMBATA, Mat 22:10.

CHIWANYINO CHAKULYA, Luk 5:29 c. muzuvo

Yut 12.

CHIWUVA, 2Ko 3:13, 14, 15, 16.

CHIYOYELO, Vil 26:4 c. ngunayoyonga kufuma

CHIYULO, Mat 12:20mwakazamisa c.

Luk 18:7Kalunga kukalinga mwaya c.

2Te 1:5 unjiho wakusolola c. chaKalunga

Hep 2:2 vavizangamishile namwayile c.

CHUMA, Vil 9:15 kuli ami napu c. chakusakula

Lom 9:21 kutenga c. chamulimo waulemu

CHUMA CHACHIPI, Mat 20:13; Vil 25:10.

CHUMA CHAUNYENGWE, Mat 24:15 c. chize

Luk 16:15 ocho vazezula c. kumeso aKalunga

EECHA, 1Yo 3:16 ikiye e. mwono wenyi hali etu

EFWESU, 1Ko 15:32; Kus 2:1.

EJIPITU, Kus 11:8 E., kuze vasukikile Mwata

Mat 2:15.

ELI, Mat 27:46.

ELIJA, Mat 17:11, 12.

ELUMA, Vil 13:8 ou E. muka-kupanda

EMANWELE, Mat 1:23.

EMAU, Luk 24:13 limbo vavuluka ngwavo, E.

ENOKE, Luk 3:37; Hep 11:5; Yut 14.

ESAU, Hep 12:16.

EVE, 2Ko 11:3; 1Ch 2:13.

EVELE, Luk 3:35.

EYO, Mat 5:37 lizu lyenu e. lipwenga e.

2Ko 1:20 josena jinapu E. muli ikiye

FFUKA, Mat 27:61 vatwamine kulutwe lwaf.

FUKAMA, Efw 3:14 ngunaf. kuli Setu

Fwi 2:10mambuli osena akaf.

FUKILA, Vil 15:29 kaha namuf.

FUKULA, Luk 24:52 valif. kuli ikiye

Vil 25:19 jipami hachihande chakulif.

Hep 1:6 vangelo jaKalunga valif. kuli ikiye

Mat 2:11; Yo 9:38; Vil 10:25; Kus 3:9.

FULUMENDE, Lom 8:38 chipwe jif., chipwe

1Ko 15:24 nge hananongesa lyehi jif.

Efw 1:21 vyakuhambakana jif. josena

Efw 6:12 nakulipika najif.

Kol 2:15 nazulu jif. namawata

Cht 3:1 nakwononokanga kujif.

Efw 3:10; Kol 1:16; 2:10.

FULYANGILA, Mat 11:28 enu muli nakuf.

FUMENU, 2Ko 6:17 f. muli vakivo

Kus 18:4 vatu jami, f. muli ikiye

FUMISA, 1Ko 5:13Muf. muka-kuhuka muli enu

2Ch 1:10Kulishitu Yesu uze naf. kufwa

Hep 12:27 linasolola nge nakukapwa kuf.

FUNDA, Luk 9:60 vafu vaf. vafu javo

Vil 2:29Ndavichi afwile, vamuf.

Lom 6:4 etu vatuf. naikiye hamwe

1Ko 15:4.

FUNGA, Vil 20:28muf. chikungulwilo

1Pe 5:2 F. utanga waKalunga mukulisakila

Kus 7:17Mwanamukoko, mwakavaf.

Kus 12:5mwakaf. vaka-mafuchi namukombo

FUNGE, Efw 3:1 ami Paulu, f. yaKulishitu Yesu

2Ch 1:8 kanda wivwila sonyi ami f.

Mat 27:15; Vil 16:25.

FUNGULUKA, 2Pe 2:20.

FUNGULULA, Yo 12:35 kuchina milima nayimif.

Yo 16:33Ami ngunaf. lyehi kaye

Lom 8:37 vyosenevi tuli nakuf.

Lom 12:21 twalenungaho lika kuf. upi

1Ko 15:55Ove kufwa, kuf. chove chilihize?

1Ko 15:57 natuhane kuf. muli Mwata

Kol 2:23 kuf. vyuma wafwila musonyi

Yak 2:13 Lutetelo lweji kuf. kusopesa.

1Yo 5:4 kaye tunakaf. lyehi

Kus 2:7 Ou mwaf. nangumwitavisa kulya

Kus 3:21Ou mwaf. nangumwitavisa

Kus 11:7 chisuma mwakavaf. nakuvajiha

Kus 15:2 vaze vaf. uze chisuma

Page 468: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

465 FUTA—HANA

Kus 17:14Mwanamukoko mwakavaf.

Kus 21:7mwaf. mwakaswana vyumevi

Mat 16:18; Kol 2:15; 1Yo 2:13; 4:4; 5:4, 5; Kus

2:11, 17, 26; 3:5, 12; 5:5; 12:11.

FUTA, 2Ko 2:11 katwahona kutachikiza tuf.

FUTUMUNA, Yo 20:22 avaf. peho nakwamba

FUTUNUKA, Mat 13:33 palanga nomu waf.

Nga 5:9 Chimbalwila cheji kuf. muunga

FUVALALA, 1Ko 13:12 kumona vyuma mukuf.

FWALO, Lom 9:17 chamba kuli F. ngwacho

Vil 7:10.

FWANA, Lom 6:5 kufwa chakuf. ngana

Fwi 2:7wamokomoko nakulif. nandungo

Lom 8:3.

FWELELA, Yo 9:35 unaf. muli Mwanamutu

Yo 11:48 vatu vosena navaf. muli ikiye

Yo 12:42 vaka-kuyula vaf. muli ikiye

Yo 12:44mwaf. muli ami, kaf. ami kahako

Vil 10:43weshowo mwaf. muli ikiye

Lom 10:14 ou vazeneka kuf.?

2Ko 1:9 tuhonenga kulif. etu vavene

Fwi 1:29 keshi kumuf. kahako

Yo 2:11; 4:39; 7:48; 9:36, 38.

FWELISE, Vil 23:24; 24:3, 25, 27.

FWELU, Kus 2:27; 12:5.

FWESETU, Vil 24:27; 26:24.

FWETA, Lom 13:6muli nakuf. nawa mitelo

FWETO, Mat 5:12 f. yinapu yayinene mwilu

Luk 10:7muka-kuzata atela f.

Lom 6:23 f. yashili kufwa

1Ko 9:24 umwe kaha eji kutambulanga f. nyi?

Fwi 3:14 kuheta kusongo ngutambule f.

Kol 2:18mutu kanda amihonesa kutambula f.

Kol 3:24 kuli Yehova namukatambula f.

Hep 11:26 haf. yize mwakatambula.

Yak 5:4 F. mwazenekele kufweta

Mat 6:1, 2; 10:41; 1Ko 3:8; Hep 10:35.

FWILA, Yo 8:44mwasaka vyuma af. senu

Efw 4:3 nakuf. kulama kulinunga

Fwi 1:8 nguli nakuf. kupwa nayenu

1Ch 6:9 namukuf. chamokomoko chachipi

1Ch 6:9 vaze veji kuf. kupwa naluheto

Cht 2:12 tukane muchima wakuf. vyahakaye

Cht 2:14 vaf. vilinga vyamwenemwene

Yak 1:14 kuf. chamumuchima nachimwonga

Yak 4:1 nakufuminyina kukuf. chamusonyi

2Pe 3:3 navakalinga mwaya kuf. chavo

1Yo 2:16 kuf. chamusonyi, nakuf. chameso

1Yo 2:17 kaye kali nakuhita nakuf. chako

1Ko 12:31; 14:1; Nga 4:17; 5:24; Fwi 1:23; 2Ch

2:22; 2Pe 2:18.

FWILATELEFWA, Kus 1:11; 3:7.

FWILETU, 2Ch 2:17 hali naHumeneu naF.

FWILIPU 1., Mat 10:3; Yo 1:43; 6:5; 12:21.

FWILIPU 2., Vil 6:5; 8:5, 26; 21:8.

HHAKA MANGANA KUVYUMA, 1Ch 3:4 vana vah.

1Ch 3:8Vaka-kuzachila vatela kuh.

1Ch 3:11.

HAKA MICHIMA, 2Pe 1:19 kulinga kanawa hak.

1Ch 1:4; 4:1.

HAKA MUCHIMA, 1Ch 4:16 H. kuli ove lyavene

Hep 2:1 k. yetu kuvyuma tunevunga

Vil 20:28.

HAKUMBI HAKUMBI, Luk 19:47 ayilenga h.

Vil 17:11 vakekeselenga muVisoneka h.

1Ko 15:31; Hep 7:27.

HAKWILA, Luk 12:11mwakukalih. enu vavene

Vil 25:16 nakuhasa kulih. ivene

Fwi 1:7 hakuh. nakuzamisa najishimbi

Fwi 1:16 vanangutongola nguh. mujimbu

2Ch 4:16Hakulih. chami chatete

1Pe 3:15 vakulizanga shimbu yosena kulih.

Vil 19:33; 2Ko 12:19.

HALANE, Vil 7:2.

HALELUYA. Tala MWALISENU YA,

HAMBAKANA, Yo 14:28 Tata anguh. ami

1Ko 15:10 ngwakilikichile kuh. vosena

2Ko 3:10 upahu ou unajih.

Efw 3:20 vyuma vyakuh. chikumakuma

Fwi 4:7 kuunda chaKalunga chize chah.

HAMBAKANA KUWAHA, 1Ko 12:31 jila yakuh.

HAMBAKANA ULEMU, 2Ko 4:17 upahu wah.

HAMIKA, Mat 26:70; Yo 18:25.

HAMUKA, 2Ko 10:2 kuhanjika nakuh.

Hep 11:34 vapwile vakuh. mujita

HANA, Mat 10:8Mwatambwile chawana, h.

Vil 20:35Kuh. cheji kunehanga kuwahilila

Lom 6:13 lih. enu vavene kuli Kalunga

Lom 12:1 h. mijimba yenu

Lom 13:7 H. vosena vize vyatela kuvahana

2Ko 9:10 eji kuh. chikuma mbuto

Nga 3:5 eji kumih. shipilitu nakuzata

Page 469: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

HANAHANA—HINGAMA 466

Hep 9:14Kulishitu uze alih. kuli Kalunga

Hep 10:12 ah. chimuna wakuvatula umwe

Mat 21:41; Luk 6:30; Vil 8:18; 1Ch 5:14; Hep

9:28.

HANAHANA, 2Ko 8:2muchima wavo wakuh.

2Ko 9:11muh. mujijila jakulisezaseza

HANDUKA, Kol 1:21 halwola lumwe mwah.

Efw 2:12; 4:18.

HANDUNUKA, 1Ko 7:10 pwevo kanda ah.

1Ko 7:15.

HANDUNUNA, Mat 25:32mwakah. mutu

Lom 8:35 iyaze mwatuh. kuzangi?

Lom 8:39 kutuh. kuzangi yaKalunga eyi yili

2Ko 6:17 lih., kaha echenu kukwata

Nga 1:15Kalunga, anguh. mujimo lyamama

Hep 5:14 valongesa lyehi vah.

HANGA, Yo 9:22 vatela kumuh. musunangonga

Yo 12:42 kuchina navavah. musunangonga

Yo 16:2Vatu navakamih. mujisunangonga

HANGALE, Nga 4:24.

HANJIKA, Vil 13:27 vyuma vah. vapolofweto

Lom 1:8 lufwelelo vali nakuluh.

1Ch 6:13 ahanyine unjiho hakuh.

1Ch 1:6.

HANJIKA HATOMA, Lom 10:10 kuh. nakanwa

Hep 13:15mihako yamivumbo yize yeji kuh.

HANJIKA NAKUKASUNUKA, Hep 3:6 kuh. mbwe

Fwi 1:20; 1Ch 3:13.

HANJIKILA, Luk 3:19 kumuh. kuli Yowano

1Ch 5:20 vah. kumeso avosena

2Ch 3:16 vinawahila kunangula, nakuh.

2Ch 4:2 vah., vakande, valembelele

Cht 1:13 twalaho lika nakuvah. nangolo

Kus 3:19 vaze ngwazanga ngweji kuvah.

HANJIKISO, Mat 26:73 h. yove yinakusolola

HASUKA, Lom 5:7mutu nahase pamo kuh.

HATOMA, Kol 2:15 nakuvasolola h. mwavatu

HAYA MYAKA YOSENA, Yo 17:3 kuyoya chah.

Lom 1:20 ngolo jenyi jah. nauKalunga

Lom 5:21 kutwala kukuyoya chah. muli Yesu

Lom 6:23wana ukiko kuyoya chah.

2Ko 4:18 vize vahona kumona vyapwa vyah.

1Ch 1:17 kuli Mwangana wah.

Hep 7:3 apwa kapilishitu h.

1Pe 5:10 amisanyikilile kuupahu wah.

Yut 6 avakasa mumalenge ah.

Kus 15:3Mwangana wah.

Mat 25:46; Mak 3:29; Luk 16:9; Efw 3:11; Hep

10:12, 14; 1Yo 5:11.

HEHELA, Mat 26:41 oloze musonyi unah.

Lom 8:26 kutukafwako muvyuma twah.

Lom 15:1 vakuhona kujikiza mukuh. chavo

1Ko 2:3 ngwapwile wakuh.

1Ko 12:22 navilyo vyamujimba vyakuh.

1Ko 15:43Navaufunda wakuh.

2Ko 12:9 ngolo jili nakukupukila mukuh.

1Te 5:14 vakwachisenungako vaze vanah.

Hep 4:15 kutwivwila keke mukuh. chetu

HEHWOJOLA, 1Ch 1:4 vihula navisakiwa kuh.

1Pe 1:11Vatwalileho lika nakuh.

HELOTE, Mat 2:1 hamakumbi amwangana H.

Luk 23:12; Vil 4:27; 12:1.

HELU LYAMAZUVO, Mat 10:27 vyambululenu h.

Mat 24:17; Luk 12:3; 17:31; Vil 10:9.

HELU LYAMBANGO, Mat 4:5; Luk 4:9.

HEMA, 2Ch 2:5mwazana mukuh. chakulitapa

HENDA, 1Te 4:3 nakulih. kuujila.

1Ch 4:3 nakulweza vatu valih. kuvyakulya

1Pe 2:11 lih. kukufwila chamusonyi

Mat 27:29, 29; Luk 18:32; 22:63.

HENGA, Cht 1:5wolole vyuma vize vyah.

HENGWOJOLA, 1Pe 1:12 kufwila kuh.

HEPELEU, 2Ko 11:22; Fwi 3:5.

HETESE, Mat 16:18 vikolo vyaH. kavyeshi

Luk 10:15Naukashikumuka kuH.!

Vil 2:31 kavamusezele muH.

Kus 1:18 nguli najisapi jakufwa najeji jaH.

Kus 20:14 kufwa naH. vavimbilile muchijiva

Mat 11:23; Luk 16:23; Kus 6:8; 20:13.

HEUKA, Mat 19:12 vah. kufuma kukusemuka

HEULA, Nga 5:12 kachi valih. vavene

HICHISA MANYINGA, Vil 28:8 ise wakuh.

HILWISA MAPUNDO, 1Ch 5:4 kuh. visemi

HINDULA, Mat 8:13 uze ngamba yenyi ah.

Mat 13:15 nakwalumuka mangana nguvah.

Hep 12:13 chize chinatenguka vachih.

1Pe 2:24 vamih. najimbandu jenyi

Luk 9:11; Vil 10:38.

HINGAMA, Mat 17:17 chisemunwino chakuh.

Vil 20:30 navakahanjika vyuma vyakuh.

Fwi 2:15 chisemunwino chakuh.

Page 470: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

467 HINGIKA—HUHUMUNA

HINGIKA, 2Ko 4:2 kuh. mazu aKalunga

2Pe 3:16 vali nakuh. Visoneka

Lom 11:11, 12.

HINGUNUNA, Vil 2:17 nangukah. shipilitu

Vil 2:33; Kus 16:1.

HITULUKA, Lom 9:28mwakah. mumilonga

HIZUMUKA, Mat 11:29 vakuh. kumyono yenu

HIZUMUNA, Vil 3:19 lwola lwakuh. luhase kwiza

1Ko 16:18 vanah. shipilitu yami

Flm 7 unah. michima yavaka-kujila

Mat 11:28.

HOKOLA, Mat 5:19wose mwah. lushimbi

HOLA, Mat 24:12 yavatu vavavulu nayikah.

HOLESA, 1Pe 2:15 kuh. kuhanjika chauleya

Vil 12:17; 19:33; 21:40.

HOLOKELA, Hep 10:31 chawoma kuh.

HOMBA, Kol 3:21mangana vazenekenga kuh.

Yak 4:9 kuwahilila chenu chalumuke kuh.

HOMBOLA, Yak 3:7 veji kuvih., kaha vavih.

Yak 3:8 kakweshi mwahasa kuh. lilimiko

HOMBWANYISA, Mat 22:5 vah. nakuliyila

HONA KATENGA, Hep 8:7 chatete chakuh.

HONA KUHANJIKA, 1Ko 12:2; 2Pe 2:16.

HONA KUHEHULA, Lom 11:33 kusopesa vah.

HONA KUJILULUKA, Yak 1:27 chitoma chakuh.

HONA KULENGEZA, Efw 3:8 luheto vah.

HONA KUMONA, 2Ko 4:18meso havyuma vah.

HONA KUNANGAKANA, Lom 1:21 kuh.

HONA KUNONGESA, Hep 7:16 ngolo navah.

HONA KUPANDAMA, 1Ch 6:16mumunyi vah.

HONA KUPIHYA, 1Pe 1:4 uswana wakuh.

HONA KUPILUKA, 1Pe 1:4 uswana wakuh.

HONA KUSHINGANYEKA, 2Pe 2:12 vakuh.

HONA KUSHISHIKA, Luk 12:46 navaze vakuh.

HONA KUSOMBOKA, 1Ko 7:11 atwame chakuh.

HONA KUTACHIKIZA, Vil 17:30 chakuh.

2Ko 2:11 katwah. tufuta twenyiko

1Te 4:13muh. vyavaze vanasavala tulo

1Ch 1:13 hakuh. nahakuhona lufwelelo

Hep 5:2 vanah., vanavulumuna milonga

Hep 9:7 jishili javatu valingilenga chakuh.

2Pe 2:12 vveji kusaulanga vyuma vize vah.

Vil 3:17; Efw 4:18; 1Pe 1:14.

HONA KUYA NAKUPOLA, Lom 1:23 ou ah.

Lom 2:7mijimba yakuh.

1Ko 9:25 tukatambule muchama wakuh.

1Ko 15:42Mujimba navausangula wakuh.

1Ko 15:50 kacheshi kuswana chize chakuh.

1Ko 15:52 navakavasangula vakuh.

1Ch 1:17 kuli Mwangana ou ah.

2Ch 1:10 natusolwela kuyoya chakuh.

1Pe 1:4 uswana wakuh.

1Pe 3:4 uvwalo wakuh. washipilitu

1Pe 1:23.

HONA KUZATA, 1Ch 5:13 kutwama chakuh.

HONA KWALUMUKA, Hep 6:18 vyuma vyah.

HONA KWAMBULULA, 2Ko 12:4mazu navah.

HONA KWIMA, Cht 3:14 navah. mihako

2Pe 1:8 vakuzeya chipwe muvakuh. mihako

Mat 13:22; Efw 5:11.

HONA KWITAVILA, Vil 26:8mweji kuh. ngwenu

HONA KWIVWA KALUNGA WOMA,

Lom 5:6 afwilile vatu vakuh.

Lom 11:26 vilinga vyakuh.

1Ch 1:9 vakulikanga, vakuh.

2Ch 2:16 vilinga vyakuh.

Cht 2:12 tukane vilinga vyakuh.

Lom 1:18; 1Pe 4:18; 2Pe 2:6; 3:7; Yut 15.

HONA KWOLOKA, 1Ko 6:9 vatu vakuh.

Hep 6:10Kalunga kapwa wakuh.

1Pe 3:18mutu wakwoloka afwilile vakuh.

HONA LUFWELELO, Lom 4:20 nakuh.

Lom 11:20Vayinongeleko mwomwo yakuh.

Lom 11:23 nge navazeneka kupwa vakuh.

Hep 3:19 kavahashile kwingilamoko yakuh.

Mat 13:58; Mak 6:6; Lom 11:20; 1Ch 1:13; Hep

3:19.

HONA MANGANA, Luk 12:20Ove mutu wakuh.

Luk 11:40; 24:25; 1Ko 15:36; Cht 3:3.

HONA MILIMO, Mat 20:3 veka vanemana chak.

HONA MULONGA, 1Te 2:10 vakwoloka, vakuh.

1Pe 2:19 kumuyanjisa chakuh.

HUHUMUNA, 1Ko 10:11 vavisonekele kutuh.

1Te 5:12 kumitwaminyina muli Mwata nak.

2Te 3:15 twalenuho lika nak.

Cht 3:10 nge unamuh. kamwe nakamuchivali

Hep 12:25 apwile nakuvah. hamavu

Vil 20:31; Lom 15:14; 1Ko 4:14; Kol 1:28; 1Te

5:14.

Page 471: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

HUHUMUNA CHIMWEZA—JIHA 468

HUHUMUNA CHIMWEZA, Mat 24:25 ngunah.

Nga 5:21 ngwamih. ngwami, veji kulinganga

HUHWA, Vil 2:2 lushindo nge kuh. chapeho

HUHWASANA, Lom 14:23Nge ali nakuh.

Yak 1:6 kulomba mulufwelelo, keshi nakuh.

Mat 21:21; Mak 11:23; Yo 10:24; Yut 22.

HUKANA, Mat 13:57 kuh. hamazu enyi

Mat 26:31muvosena namuh. naufuku uno

Mat 15:12; Yo 16:1; Yak 3:2.

HUKANYISA, Mat 5:29 liso lili nakukuh.

Mat 13:41 vyuma vyakuh. vyosena

Mat 18:6wose mwah. umwe hali ava

Lom 9:33 nguli nakwalamo lilolwa lyakuh.

Lom 16:17 vatu vanakuneha vyakuh.

Fwi 1:10 nakuzeneka kuh. vakwenu

1Ko 8:13.

HUKULA, Mat 13:19wamupi mweza nakuh.

Yo 10:12 kangunge himwavah.

Yo 10:28wauchi mwakahasa kuvah.

HULA, Mat 22:46.

HULAMA, Mat 25:2Vatanu vapwile vakuh.

HULAMISA, Vil 17:32 vaputukile kumuh.

Nga 6:7Kalunga kaveshi kumuh.

Hep 11:36 vahichile muvyeseko hakuvah.

HUMBULA, 1Ch 4:14Kanda uh. wana uli

Hep 2:3 nge tunah. ulwilo

HUMENEU, 1Ch 1:20 H. ngumuhane kuli

2Ch 2:17Hali vakivo hali naH. naFwiletu

HUNANANA, 1Ch 4:15.

HUNDA, Yo 12:3 ah. kuvilyachilo vyaYesu

Kus 21:4mwakah. masoji osena

HUNGA, Mat 5:43 h. muka-kole wove

Mat 6:24mwah. umwe nakuzanga mukwavo

Mat 24:9muvatu navakah. kuli vaka-mafuchi

Luk 6:22Mwawahilila, omu navamih. kuli

Luk 6:27mwamwaza kuli vaze vali nakumih.

Luk 14:26 kuh. ise, nanaye, napuwenyi

Yo 3:20 kulinga vyaunyengwe ah. mumunyi

Yo 7:7Kaye kanguh., mwomwo ngweji

Yo 12:25 ou mwah. mwono wenyi mukaye

Yo 15:19 shikaho kaye kanamih.

Yo 17:14 kaye kanavah., mwomwo

Lom 7:15 vyuma ngwah., vikiko ngweji

Lom 9:13 Esau ngwamuh.

Lom 12:9 H. vyuma vyakuhuka

Hep 1:9 kwoloka, kaha wah. upapwoki

1Yo 3:15 ah. ndumbwenyi, himuka-kujiha

1Yo 4:20 nah. ndumbwenyi, himuka-kwonga

Mat 10:22; Yo 15:18, 25; Cht 3:3; Yut 23; Kus

17:16.

HUNGUKA, Luk 10:40Malita ah. namilimo

HUNGULA, Nga 5:7 iya namih. muhone

HUNGUMUKA, Hep 2:1 kuchina hamwe natuh.

HUNGUMWISA, Mat 24:4

Mat 24:24 vamakuli navakeza vakah.

Luk 21:8 Zangamenu kanda navamih.

1Ko 15:33Kanda navamih. Kulikata

Nga 6:7Kanda navamih. Kalunga kaveshi

1Yo 1:8 tuli nakulih. etu vavene

1Yo 3:7 kanda vamih. kuli mutu

Kus 12:9 Satana, uze ali nakuh. kumavu

Kus 18:23 kaha wavah. vaka-mafuchi

Kus 20:3mangana ahonenga kuh.

1Ko 6:9; 2Ch 3:13; Kus 19:20.

HUSOPE, Yo 19:29; Hep 9:19.

HWEKA, Mat 7:13 jila yakukunonga yakuh.

HWIMA, 2Ch 3:16Visoneka vavih.

HWIMINYINA, Mat 22:43Ndavichi hakumuh.

Kus 1:10Hakunguh. nashipilitu

IISAKA, Lom 9:7mbuto yovekuhichila muli I.

Mat 8:11; Hep 11:17, 20.

ISAKALE, Kus 7:7.

ISAKALYOTE, Mat 10:4; 26:14; Yo 6:71.

ISALELE, Lom 9:6 vasemuka kuli I. vapwa I.

Efw 2:12mwahandunukile kumuyachi waI.

Vil 13:23; Hep 8:10.

ISAYA, Mat 15:7; Lom 15:12.

ISHI, Mat 12:40 apwile mujimo lyayauze i.

Mat 14:19 jimbolo jitanu navai. vavali

ITALYA, Hep 13:24Vaze vali muI.

JJIFUKA, Mat 23:27 nge j. jakukwita pemba

Mat 23:29 kutunganga j. javapolofweto

JIHA, Mat 10:28woma vaze navaj. mujimba

Mat 16:21 atela kuya nakumuj.

Mat 24:9mwenesa malwa nakumij.

Luk 12:5 ou mwalinga nge hanaj. lyehi

Yo 16:2wose mwakamij. mwakashinganyeka

Vil 10:13 Petulu, katuka, j. ulyenga!”

Lom 11:3 Yehova, vanaj. vapolofweto jove

Yak 5:6muka-kwoloka nakumuj.

Page 472: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

469 JIHANA—JINGONDE

Kus 6:9 vaj. mwomwo yamazu aKalunga

Kus 18:24manyinga avosena vaj. hamavu

Mat 5:21; 15:19; Vil 3:15; 7:52; 8:1; Yak 2:11; Kus

2:13; 9:18; 13:15.

JIHANA, Lom 4:11; Kol 2:11.

JIHENU, Kol 3:5 j. vilyo vyenu vyamujimba

JIHOLO, Kus 14:1 lijina lyakusoneka haj.

Kus 7:3; 9:4; 20:4; 22:4.

JIJILA, Mat 22:9 j. jalovoka munganda

Lom 11:33 j. jenyi vahona kujilengeza

Hep 12:13 kusungamisa j. jakutambukamo

Kus 15:3 J. jove jakwoloka jamuchano

Mat 3:3 Ololenu j. jenyi

JIKAMBU, 1Ko 11:14 lunga ali naj. jajisuku

1Pe 3:3; Kus 9:8.

JIKONYI, 1Ko 9:26 jila ngunakwashilamo j.

JILA 1, Mat 7:14 naj. yakupalakanya

Yo 14:6Ami yami j., yami muchano

Vil 9:2mwakawana vakuli eyi J.

Vil 19:9 kusaula eyi J. kumeso avatu

Vil 22:4 ngwayanjishilenga vakuli eyi J.

Mat 10:5; 13:4; 20:17; Mak 11:8; Vil 8:26; 2Pe 2:2.

JILA 2, Luk 11:2 lijina lyove lipwenga lyaj.

Yo 17:17Valingise vapwenga vaj.

Yo 17:19 nguli nakulilingisa kupwa waj.

Lom 6:19 kukwoloka chakutwala kukuj.

Lom 7:12 Jishimbi japwa jaj.

1Ko 1:30 kuli etu ikiye kwoloka, ikiye kuj.

1Ko 3:17 tembele yaKalunga, yinapu yaj.

1Ko 6:11 vanamilingisa lyehi kupwa vaj.

1Ko 7:14 lunga ketavako napu waj. hali

2Ko 7:1 tukupwisenu kuj. chetu

Efw 1:4 tukapwenga vaj., vakuzeneka

1Te 3:13muzeneke mulonga, muvaj. kumeso

1Te 4:3Kalunga ngwenyi mupwenga muvaj.

1Te 4:4mwakulamina mujimba wenyi mukuj.

1Te 4:7Kalunga atusanyikilile kukuj.

1Ch 2:15 kutwama muzangi, namukuj.

2Ch 2:21 chuma chamulimo waulemu, chaj.

2Ch 3:15 unatachikiza mikanda yaj.

Hep 10:10 kupwa vaj. muli Kulishitu

Hep 12:14 kutwama mukuunda namukuj.

Hep 13:12 alingise vatu kupwa vaj.

1Pe 1:2 kupwa vaj. nashipilitu

1Pe 3:15mulingisenu Kulishitu kupwa waj.

Kus 4:8Waj., waj., waj., Yehova Kalunga

Mat 24:15; Efw 5:26; Hep 12:10.

JILA ANANGWILILENGAMO, Mat 7:28; Luk 4:32.

JILIKA KULYA, Mat 6:16Omu namulij.

Mak 2:18 tumbaji twove kaveshi kulij.

Luk 5:33 Tumbaji twaYowano veji kulij.

Luk 5:34masepa jamwenyamwenga kulij.

JILULUKA, Cht 1:15 vatu vakuj.

JILULULA, Mat 15:18 vyeji kuj. mutu

JIMA, Efw 6:16 kuj. mivwi yakakahya yauze

JIMBALA, Mat 18:12 hinahaj. umwe

Luk 15:24mwanami aj. kaha ngunamuwane

Luk 19:10 ejile nakutonda vaze vaj.

Mat 15:24.

JIMBALISA, Luk 9:24mwaj. mwono wenyi

Mat 10:39; Yo 18:9.

JIMBANDU, Vil 16:33 nakuvakosa haj. javo

1Pe 2:24 vamihindwile naj. jenyi

JIMBANGANA, Nga 3:17 lushiko luj.

Vil 3:19; Kol 2:14.

JIMBIMBI, Mat 2:18 kulila naj. chikuma

JIMBINGA, Kus 17:12 jize j. 10 jinapu

JIMBOLO, Mat 16:12 chimbalwila chaj.

Luk 9:13 shina j. jitanu kaha navaishi vavali

JIMBOLO JAKUTUMBIKA, Mat 12:4.

JIMBONGI, Mak 5:17 afume kuj. javo

Luk 3:1.

JIMBONGO, Mat 26:15 j. japalata 30

Mak 6:8 kanda vambata chipwe j.

1Ch 6:10 zangi yakuzanga j. yinapu

Hep 13:5 chakuzeneka kuzanga j.

Mak 14:11; 1Ch 3:3.

JIMBULA, Lom 16:1; 2Ko 3:1.

JIMBUNDA, Efw 6:14 kujichika muchano muj.

JIMBUTO, Nga 3:16 kachamba ngwacho: nakuj.

JIMBWECHI, Mat 26:47, 55; Luk 22:52.

JIMINGO, Yak 3:3 nge natukasa j. kutunwa

JIMINYINA, 1Ko 2:10 vyuma vyakuj.

JINDAMA HELU, Lom 8:39 chipwe kuj.

JINDASA, Kol 2:19 namanungililo awo naj.

JINDONGI, 1Te 4:2 j. twamihanyine

Vil 1:4.

JINGILIKA, Luk 19:43 vaka-kole jove nakukuj.

JINGOLO, Lom 8:38 vyuma navikeza, chipwe j.

JINGONDE, Vil 1:7 lwola chipwe j.

Nga 4:10muli nakulama chikuma j. namyaka

1Te 5:1 hakuvuluka lwola naj., kamweshi

Page 473: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

JINGULUKA—KAKA 470

JINGULUKA, Hep 11:30Yeliko hivanayij. lyehi

JIPAMBO, Hep 11:38Valumbwangililenga muj.

Luk 1:80.

JIPAMI, 1Ch 2:8; 6:4.

JIPEHA, Lom 7:5 j. javilinga vyashili jize

1Ko 7:9muulo kuhambakana kuwema nap.

Nga 5:24 vasukika musonyi wavo naj. jawo

JIPEHA JAJIPI, 2Pe 1:4 kupola chize cheza naj.

JIPELA, Mat 7:6Kanda kumbila j. vanguluko

Mat 13:45; Kus 17:4; 18:12.

JIPILI, Mak 13:14 vaputuke kuchinyina kuj.

Luk 3:5 j. josena namikandu yosena

Kus 6:16 nakwamba kuj.: Tuholokelenu

JIPINDANGANO, Luk 21:9; 2Ko 6:5; 12:20.

JIPOKO JAMIKWALE, Luk 22:38.

JISAJI, Mat 25:4 vambachile maji muj.

JISAKI, 2Ko 12:20 nakulitungwojola, naj.

JISAMU, Luk 20:42; Efw 5:19; Yak 5:13.

JISAPI, Mat 16:19 j. jaWangana

Kus 1:18 nguli naj. jakufwa najeji jaHetese

JISHIKO, Lom 9:4 namulimo wajila, naj.

2Ko 7:1 hakuwana nge tuli naj. eji

Hep 6:12 vanaswane j. hakupwa nalufwelelo

Hep 8:6 jishimbi jaj.

Nga 3:16.

JISHILI, Mat 26:28 j. javatu vavavulu

Vil 3:19mangana j. jenu vajijimbangane

Hep 10:12 chimuna wakufwika haj.

Hep 10:17Kangweshi kukanuka j. javo

Yak 5:15 nge nalingi j. navamukonekelajo.

Kus 18:4 kamweshi nakusaka kwazana muj.

Vil 10:43; 1Ch 5:24; 1Yo 1:9.

JISHIMBI, Mat 15:3 kuzombokelanga j.

Mat 15:9 kunangulanga j. javatu

Mat 22:40 hajivali eji hapendamina J. josena

Luk 16:16 J. kujapwilenga nakuli Yowano

Luk 24:44 vyuma vasoneka muJ. jaMose

Yo 10:34Uno kavasoneka muJ. jenuko

Yo 14:21Ou etavila j. jami nakujilamanga

Lom 2:14 omu navalinga vyamuj.

Lom 7:12 J. japwa jajila

Lom 7:22 kwivwilanga kuwaha j. jaKalunga

Nga 3:24 J. jakututwala kuli Kulishitu

Kol 2:22mwaya j. javatu

Hep 10:1 J. jili namuvwimbimbi wavyuma

1Yo 5:3 j. jenyi kajeshi kulemuwisako

Mat 5:17; Lom 6:14; 10:4; 13:8; Nga 3:19; Kus

12:17.

JISHIMBI VASONEKA, 2Ko 3:6 j. jeji kutwala

Lom 2:27, 29; 7:6.

JITA, Mat 24:6 kwivwa jij. namijimbu jij.

1Ko 14:8 iyaze mwalizanga kuya kuj.?

2Ko 10:3 katweshi nakulwa j.

2Ko 10:4 vitwa vyaj. yetu

1Ch 1:18 utwaleho lika kulwanga j.

Kus 12:7mwilu mwepukile j.

Kus 12:17 chazangombe ayile nakulwa j.

Kus 16:14 j. yahalikumbi lyalinene

Luk 21:9; Yak 4:1; Kus 19:11, 19.

JITAMBO, 1Pe 2:21mukavangize muj. jenyi

JITUKU JAVILAMBU, Mat 9:17; Mak 2:22; Luk

5:37.

JITULO, Luk 23:48.

JIZANGO JAKUSOPELA, 1Ko 4:3 kuj. milonga

Mat 10:17; Mak 13:9.

JIZOMBO, Mat 9:20; 23:5; Mak 6:56.

KKACHIHANDA KAMBOLO, Yo 13:26, 27, 30.

KAECHOPA, Vil 8:27.

KAFUNGA, Mat 26:31Nangukaveta k., kaha

Yo 10:11Ami yami k. wamwenemwene

Yo 10:16 navapwa utanga umwe, nak. umwe

Hep 13:20 k. kamikoko wamunene Yesu

1Pe 5:4mwakasoloka k. wamunene

Mat 9:36; 25:32.

KAFWA, Lom 8:26 nashipilitu, yeji kutuk.

Fwi 4:3 utwaleho lika nakuk. mapwevo

Hep 2:16 keshi nakuk. vangeloko

Vil 16:9; Hep 4:16.

KAFWALISEU, Mat 23:26Ove k. wakapuputa

Luk 18:11 uze k. emanyine nakulomba

Vil 5:34wak., lijina lyenyi Ngamalyele

KAHELA, Hep 13:4 k. kaulo

Mak 2:4; 6:55; Luk 8:16; Yo 5:8; Vil 5:15.

KAISALELE, Yo 1:47 Talenu, ou kaIsalele

Lom 11:1 nayami nguk., wakumbuto

KAKA, Mat 25:21mukuwahilila chak. yove

Kol 4:1 nayenu muli naK. yenu mwilu

1Ch 5:4 navak. javo mapundo

2Ch 1:5 k. yove wapwevo Lowise

Luk 12:45.

Page 474: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

471 KAKACHILA—KAPELENAU

KAKACHILA, Mat 24:13 ou mwak. nakusongo

Luk 21:19Hakuk. chenu hakiko

Yo 20:17 Echa k. kuli ami

Lom 2:7 hakuk. chavo mumulimo wamwaza

Lom 12:12 K. hakumona malwa

Lom 15:4mukuk. tuhase kupwa nalutalililo

1Te 1:3.

KAKAHYA, 2Pe 3:7 vawalamina k. nakuwalama

Kus 17:16 kumuwemeka ndolokoto nak.

Mat 3:11, 12; 1Ko 3:13.

KAKAMA, Mak 3:5 hakuk. chamichima yavo

Efw 4:18 kuk. chamichima yavo

KAKASANA, Hep 10:23 chakuzeneka kuk.

KAKULUKA, Vil 22:3 Jishimbi javak.

KAKWEJI, Luk 21:25 kulikumbi nakuk.

Vil 2:20 k. mwakalumuka nge manyinga

Kus 12:1 k. apwile mwishi yavilyachilo

Kus 22:2mihako yawo hakakweji hak.

Kol 2:16; Kus 21:23.

KALAMA, 1Ch 3:1 kusaka kupwa k.

1Ch 3:2 k. atela kupwa wakuzeneka

1Pe 2:25 kafunga, k. wamyono yenu

Cht 1:7.

KALEMESA, Efw 5:33 pwevo atela kupwa nak.

1Pe 3:2 twamiso yenu yitoma nak.

1Pe 3:15 namuchima wauvwovu nak.

KALIKIZA, 2Ko 8:14 kuzukisa vyuma vanak.

1Ch 5:5 tuliwe nasale mukuk.

KALIUKA KAKUHANDUKA, Vil 24:14

vanakuvuluka vakivo ngwavo k.

Vil 26:5wamuk. kaze kakavilenga chikuma

Cht 3:10Mutu mwakundwiza k., mukane

Vil 5:17; 15:5; 24:5; 28:22.

KALOMA, Vil 23:27.

KALUHWA CHAMICHIMA, Mat 19:8; Mak 10:5.

KALUHWISA, Hep 3:8, 15 k. michima yenu

Hep 4:7 kanda namuk. michima yenu

KALUHWISA MUCHIMA, 2Ko 11:1 kuk. wami

2Ko 11:16; 1Pe 2:15.

KALUNGA, Luk 20:25 vyaK. kuli Kalunga

Lom 2:11 K. keshi kutala vatu kumesoko.

Lom 13:6 vangamba jaK. vakuzachila

1Ko 14:33 K. kapwa K. waliwayangako

2Ko 1:3Kalunga, Ise yaMwata wetu

2Ko 4:4 k. wakatwamino kamyaka

Hep 12:29 K. kapwa nawa kakahya

1Yo 4:8 K. ikiye zangi

Kol 3:12; Cht 1:7.

KALUNGALWIJI, Luk 21:25 hakuvuma chak.

1Ko 10:2 vavambapachishile kuhichila muk.

Yut 13makimba amuk. aze eji kutupulanga

Kus 20:13 K. echele vafu vaze vapwilemo

Kus 21:1 kaha k. keshiko chekako

Kus 7:3.

KALUNGALWIJI UCHILA, Hep 11:29muK.

Vil 7:36.

KALUNGA UMWE WAKULIPWILA, Yo 1:18.

KALUNGA WAPWEVO, Vil 19:27, 37.

KALWIJI, Kus 16:12 chiloso chenyi hak.

Kus 22:1 angulwekesele k. wameya akuyoya

KALWOMWOKA, Yak 5:1 vaka-luheto, k.

KAMAMA, Mat 9:32; 12:22; 15:30; Luk 1:22.

KANA, Mat 21:42 Lilolwa vak. vaka-kutunga

Mak 8:34 alik. ivene nakumbata chitondo

Luk 12:9 navakamuk. kumeso avangelo

Luk 12:9 ou mwanguk. kumeso avatu naikiye

1Ch 4:4 kakweshi chuma vatela kuk.

1Ch 5:8mutu kana nak. lufwelelo

2Ch 2:16 k. mazu amokomoko aze eji

1Pe 2:4 lilolwa lyalitonyi vak. kuli vatu

Mat 10:33; Mak 8:31; 14:30; Luk 9:23; Yo 2:1;

4:46; 13:38; Vil 3:14; 7:35; Hep 12:17.

KANGANA, 2Ko 11:5 vaposetolo jenu vakuk.

KANGELO, 2Ko 11:14 Satana k. kamumunyi

2Ko 12:7 k. kaSatana

Kus 22:6 natumu k. alwekese vandungo

Mat 28:2; Vil 5:19; Nga 1:8.

KANGELO WAKULITULAHO, 1Te 4:16 lizu lyak.

Yut 9Mikayele k. apwile nakuhamika

KANGENYINGENYI, Mat 23:24 kukembula k.

KANGUNGE, Yo 10:12 hakumona k. mwaseza

KANWA, Luk 6:45 k. kenyi keji kuhanjikanga

Luk 19:22 hamazu amuk. kove hakiko

Lom 10:10 eji kuhanjikanga hatoma nak.

1Pe 2:22muk. kenyi kavawanyinemo

Kus 3:16.

KANYIKE, 1Ko 13:11Omu ngwapwilenga nguk.

KANYIKE WALUNGA, Mat 17:18.

KANYISA, Vil 11:17 yami iya numba ngumuk.

1Te 2:16 vali nakutuk. kuhanjika kuvatu

KAPELENAU, Mat 11:23 ove nawa K.

Mat 4:13; Luk 4:23; Yo 2:12; 6:59.

Page 475: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

KAPETE—KAYE 472

KAPETE, Hep 9:6 nakwingilanga muk. katete

KAPETE KAHELU, Vil 1:13; 9:37; 20:8.

KAPILISHITU, Hep 3:1 k. wakulitulaho, Yesu

Hep 5:5; 9:25.

KAPILISHITU WAKULITULAHO,

Hep 6:20Yesu, uze napu jino k.

Hep 3:1.

KAPITAU, Luk 22:4; Vil 4:1; 5:24, 26.

KAPITAU KAMASWALALE, Vil 21:32.

KAPOLOFWETO, Mat 13:57 K. vamuvumbika

Vil 3:22mwakamikatwila k. wakufwana ami

Kus 16:13mukanwa kak. wamakuli

Mat 11:9; Yo 7:40; Kus 19:20.

KAPOLOFWETO WAMAKULI, Kus 16:13.

KAPOLOFWETO WAPWEVO, Luk 2:36, 37 k. Ana

KAPOSETOLO, Nga 1:1Ami Paulu, nguk.

Hep 3:1 k., kapilishitu wakulitulaho—Yesu.

KAPOSHI, Luk 13:4.

KAPYAPYA, 1Ko 15:52muk. kaha

2Ko 4:17malwa etu anapu ahak.

KAPYAPYA KAKANDENDE, Luk 4:5muk. kaha

KASA, Mat 13:30 kuvunya mwila muuk.

Mat 16:19 chuma chakuk. lyehi namwilu

Mat 23:4Veji kuk. viteli vyavilemu havatu

1Ko 7:39 Pwevo nak. chikalu

Nga 3:15 Chivwasano nge vanachik. lyehi

Nga 3:17 chivwasano chize vak. kunyima

Yak 1:26 nge mutu keshi kuk. lilimi

Kus 20:2 amuk. hamyaka 1,000.

Mat 4:12; Luk 13:16; Vil 20:22; Lom 7:2; 1Ko 9:9;

1Ch 5:18.

KASAMALIYA, Luk 10:33Oloze k. umwe uze

Luk 17:16.

KASAUTU, Lom 1:30; Efw 4:31; 1Ch 6:4.

KASELWA, Luk 12:42 k. wakushishika

Cht 1:7 k. atela kupwa wakuzeneka mulonga

KASELWOKE, Yak 3:11.

KASHISHI, 2Ko 8:21 vyuma vyosena nak.

Hep 13:18 tuli nachivezu chak.

KASUMUNA, 1Te 5:3 kunongesa chakuvak.

1Te 5:4 likumbi lize likamik. nge omu

KASUNUKA, Vil 2:29 kuhanjika mujila yakuk.

Lom 7:2 nak. kulushimbi lwakuli lunga

KASUNUNA, Mat 18:18 vyakuk. namwilu

KATACHIKIJILO, Yo 3:33 nahakeho k. ngwenyi

Yo 6:27 halyou hakiko Kalunga nahake k.

2Ko 1:22 nahake k. kenyi hali etu

2Ch 2:19 k. ngwavo: Yehova atachikiza

Kus 13:17 kuvanga uze ali nak.

Kus 14:9, 11 nakutambula k. haluholo lwenyi

Kus 20:4 kavatambwile k. hajiholo javo

Kus 22:10Kanda ulamika k. kumazu

Lom 4:11; Efw 1:13; Kus 7:2.

KATENGA, 2Ko 6:3 kuuwanyina k.

Yo 18:38; Lom 9:19; Hep 8:8.

KATUMUNA, 2Ko 10:4 vyakuk. navyo vyuma

KATWAMINO, 1Ko 7:24; Hep 13:7; 1Pe 1:18.

KATWAMINO KAMYAKA, Mat 13:39 k. yino

Mat 24:3 chikukulwishi chak. yino?

2Ko 4:4 kalunga wak. yino nelavisa

Nga 1:4mangana atuyovole muk. yino

Hep 1:2mukiko atengelele k. yino.

Mat 28:20; Mak 10:30; Luk 18:30; 1Ch 6:17.

KAVA, Lom 9:30 vazenekele kuk. kwoloka

KAVALU, Kus 19:11 ngwamwene k. utoma

KAVANGIZA, Mat 10:38 chitondo nakunguk.

Mat 19:28 enu munanguk. namukatwamanga

Yo 8:12Ou mwanguk. mwapwa nakuyoya

1Pe 2:21muk. mujitambo jenyi

Kus 19:14 vaka-jita vamuk. hatuvalu vatoma

Mat 4:20; 16:24; Yo 10:5, 27; 1Ko 10:4; 1Ch 4:6;

2Pe 2:2.

KAVUMBI, Lom 12:10 hakulisolwela k.

1Ch 1:17; 6:16; Hep 2:9; Kus 4:11.

KAVWANDA, Luk 11:12.

KAWA, 2Pe 2:22 K. mwahilukila visazo vyenyi

Mat 15:26; Kus 22:15.

KAYAFWASE, Yo 11:49; 18:13, 28; Vil 4:6.

KAYE, Mat 24:21 kufuma kukuputuka chak.

Yo 3:16Kalunga azangile chikuma k.

Yo 14:19 k. kakeshi kungumona chekako

Yo 14:30muka-kuyula k. ali nakwiza

Yo 15:19mwapwanga muvakuk., kachi k.

Yo 17:16 lVakivo kaveshi vakuk.

Yo 18:36Wangana wami kaweshi wamuk.

Lom 1:20 kufuma kukutenga chak.

Lom 4:13Apalahama mwakaswana k.

1Ko 4:9 tunapu tuchuma navatala kuk.

Yak 4:4 kulikwata usepa nak.

2Pe 3:6 k. kaze kapwileko hamakumbi aze

1Yo 2:2 kufwika hajishili najeji jak. kosena

Page 476: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

473 KAYULEYA—KOLEZEZA

1Yo 5:19 k. katwama mumavoko ayauze

Mat 25:34; Yo 8:23; 17:5, 6; Efw 1:4; 2:2; Yak

1:27; 1Yo 2:15, 16; Kus 17:8.

KAYULEYA, Lom 2:29 napu k. mutulo

Nga 3:28Kakweshi k. chipwe kaHelaseko

Nga 3:28Kakweshi cheka k.

Kol 3:11.

KAZA, Mat 20:12; Kus 7:16.

KAZA YANONGA, Luk 12:55 nakwiza k.

KEFWASE, 1Ko 9:5; 15:5; Nga 2:14.

KEHESA, Mat 24:22makumbi aze vakawak.

KEKE, Mat 15:32 evwililile liyongomena k.

Mat 20:34Yesu avevwilile k.

Luk 18:13 ngwivwileko k. ami muka-shili

Lom 9:15 nangwivwila k. weshowo

Lom 12:1 nakumilembelela hak. yaKalunga

Fwi 2:1 nge muli zangi nak.

Kol 3:12muchima wak., nalikoji

Mak 6:34.

KEKESA, Luk 19:44 lwola lwakwiza nakukuk.

Vil 17:11 vak. kanawa muVisoneka

1Ko 2:14 veji kuvik. mujila yakushipilitu.

1Ko 2:15 kaveshi kumuk. kumutuko

1Ko 2:15wakushipilitu eji kuk. vyosena

1Ko 4:3 ami lyavene kangweshi kulik.

1Ko 4:3 chamokomoko kunguk. kuli enu

1Ko 4:4 ou eji kunguk. shina Yehova

1Ko 11:28 kulik. amone nge natemo

1Pe 2:12 likumbi lyakuk. vatu

1Ko 14:24.

KEMBWE, Hep 11:30 k. yaYeliko yakekumukile

Luk 19:43.

KEMENENA, Lom 8:22 vyosena vili nakulik.

Lom 8:26 kutulembelelangako hakul.

2Ko 5:2.

KENA, Hep 11:4; 1Yo 3:12.

KENGILILO, Lom 7:8 shili hakuwana k.

2Ko 5:12 tuli nakumihana k.

2Ko 11:12 k. kakuzanga kuteseka hamwe

Nga 5:13 namuchimona kupwa k.

1Ch 5:14 kuhana muka-kole k.

KEPWE, Efw 6:16mbatenu k. yalufwelelo

KESALE, Mak 12:17Hanenu vyaK. kuli K.

Luk 23:2 nakukanyisa kutela mitelo kuli K.

Yo 19:15 katweshi namwangana, shina K.

Mat 22:17; Luk 2:1; 20:25; Yo 19:12.

KESALIYA, Mat 16:13; Vil 10:1; 23:23.

KICHILONE, Yo 18:1.

KILIKITA, 1Ko 15:58 kuk. chenu kacheshi

Fwi 2:16 kuk. chakulishina tuhuko

Kus 14:13 kukuk. chavo, nachiya navo

Yo 4:38, 38; 1Ko 3:8; 15:10; 1Te 2:9; 3:5; 2Te 3:8.

KINDAMA, 1Ko 14:23 ngwavo munak.

KINDUKILA, Nga 5:20matoto, kulik.

Fwi 1:17 kuchilinganga namuchima wakulik.

Fwi 2:3Kanda namuchima wakulik.

Yak 3:16 kweshokwo kuli lisungu nakulik.

KINDULUKA, Mak 13:16 kanda ak.

Nga 4:9 kuk. kuvyuma vyahona ngolo

Luk 19:12; Vil 15:16.

KINDULUKA HANYIMA, Hep 10:38 nge mwak.

KINGA, Fwi 4:7 nachik. michima yenu

Yut 24.

KINJILA, Vil 4:29 nyingilila kutuk. chavo

Efw 6:9 keshi nakuvak.

1Pe 2:23 nakuyanda, ikiye kavak.

KISHE, Vil 13:21.

KISULA, 1Ko 10:16 lupasa lwakisu tweji kuk.

Hep 7:7wamundende veji kumuk. kuli

Luk 6:28; Lom 12:14; 1Pe 1:3; 3:9.

KIVISA, Mat 13:22; Mak 4:7, 19; Luk 8:7, 14.

KOKA, Yo 6:44 kuvanga vanamuk. kuli Tata

Yak 2:6 vaka-luheto veji nakumik. kujizango

1Pe 3:1malunga jenu, muhase kuvak.

KOKO, Efw 4:31.

KOKOJOLA, Mat 12:19Keshi kukak., chipwe

KOKWEZA, Kol 3:16 nakulik. namyaso

KOLA, Yut 11.

KOLE, Lom 8:7 vyamusonyi k. naKalunga

Yak 4:4 usepa nakaye chinapu k. naKalunga

KOLESA, 1Ko 3:7Kalunga uze eji kuk.

KOLEZEZA, Vil 14:22 vavak. vatwamenga lika

Lom 1:12mangana tukahase kulik.

1Ko 14:3 kutunganga vatu nakuvak.

1Ko 14:31 vosena valinangule nakuvak.

2Ko 8:17 Chituse netavila mazu etu akumuk.

Fwi 2:1 nge muli enu muli kulik.

Cht 2:15 Twalaho lika nakuvak.

Hep 3:13 twalenuho lika kulik. navakwenu

Hep 6:18 kutambwilaho kuk. chachinene

Hep 10:25 oloze tulik. navakwetu

Yut 3 nakumik. mulwenga jita

Vil 11:23; 2Ko 9:5; Cht 1:9; Hep 13:22; 1Pe 5:12.

Page 477: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

KOLONELYU—KUKUMINYINA 474

KOLONELYU, Vil 10:1, 3, 22, 24, 25, 30, 31.

KOLOVANE, Mak 7:11 nguli nacho hik.

KOMBA, Luk 15:8 nakuk. muzuvo nakulutonda

KOMOKA, 2Te 1:10 nakumuk. halikumbi lize

Kus 17:6 hakumumona ngwalik. chikuma

KOMOKELA, Mat 7:28 aze mayongomena alik.

Luk 4:22 vosena vaputukile nakulik.

Vil 2:7 valik. chikuma nakwamba

Vil 9:21 vaze vapwile nakumwivwilila valik.

1Pe 4:4 valik. ngocho veji kumisaulanga

1Pe 4:12 kanda namulik. havyeseko

Luk 2:18; Vil 7:31.

KOMWESA, 1Pe 2:9mumumunyi wenyi wakuk.

KONEKELA, Mat 6:12 tuk. mikuli yetu

Mat 12:31 kaveshi kukachik.

Mat 26:28mangana vak. jishili javatu

Mak 1:4 kwalumuka chakuk. jishili

Yo 20:23 nge namuk. vatu jishili javo

Vil 2:38mulijina lyaYesu Kulishitu vamik.

Kol 1:14 chikiko kutuk. jishili jetu

Hep 9:22mokomoko jishili kaveshi kujik.

Yak 5:15 nge nalingi jishili navamuk.

1Yo 1:9 nahase kutuk. jishili jetu

Mat 9:6; Mak 2:7; 11:25; Luk 1:77; 24:47; Vil

10:43; 2Ko 2:10; Hep 10:18.

KONGOLO, Kus 4:3; 10:1.

KONYA, Mak 9:26 nakuk., shipilitu alovokele

KOSA, 2Pe 2:22 ngulu uze vak.

Kus 7:14 vanak. lyehi mahina

KUFWA, Yo 11:26 klufwelelo muli ami, keshi k.

Lom 5:12 k. chatanda kuvatu vosena

Lom 5:17 k. chayulile mwamwangana

Lom 6:9Kulishitu, keshi kwiza k.,

Lom 6:10 k. chize afwile, afwile kamwe

Lom 6:23 fweto yashili k.

1Ko 15:21 k. chejile muli mutu

1Ko 15:26 K., muka-kole wakukuminyina

Hep 2:14 atwama nangolo jakuneha k.,

Kus 2:10 kushishika palanga nakuk.

Kus 20:14 k. naHetese vavimbilile

Kus 21:4 k. kacheshi kukapwako chekako

Luk 20:36; Yo 8:51; Hep 9:27.

KUFWA CHAMUCHIVALI,

Kus 20:6 k. kacheshi nawata hali vakivo

Kus 20:14 chijiva chakakahya chikiko k.

Kus 21:8 chijiva chakakahya chikiko k.

Kus 2:11.

KUFWA HAKULYA, Cht 1:12 vovwa vaka-k.

Mat 11:19.

KUFWIKA, Mat 10:26 kakweshi chuma chak.

KUFWIKA HAJISHILI, Lom 3:25wana wak.

1Yo 2:2 apwa wana wak.

Hep 2:17; 1Yo 4:10.

KUFWILA CHAMUSONYI, Nga 5:16mwaya k.

1Pe 2:11 lihendenunga kuk.

KUHANA KUYOYA, 1Ko 15:45.

KUHENGA, Fwi 2:15 hachisemunwino chak.

KUHONA KULYONONONA, 2Ch 3:2 vaka-k.

KUHUKA, Mat 6:13 tuyovole kuli uze wak.

1Ko 5:8 chimbalwila chavyevi vyak.

Efw 6:16mivwi yayauze wak.

1Te 5:22 Lihendenunga kuk. chosena

1Yo 5:19mumavoko ayauze wak.

Mat 22:18.

KUHUTWA, 2Ko 8:9 kuhichila muk. chenyi

KUJINA, Lom 8:28 asanyika kweseka nak.

Efw 3:11 kweseka nak. chenyi

Lom 9:11; Efw 1:11; 2Ch 1:9.

KUJINA CHOCHIMWE, 1Ko 1:10muk.

KUKA, Mat 9:35 nak. misongo yosena

Kus 22:2mafo apwile ak. vaka-mafuchi

Luk 10:9.

KUKEHA, Lom 11:12 k. chavo chinapu luheto

KUKEHA CHAVYAKULYA,

Mat 24:7 nakukapwa k., namindenda

Mak 13:8; Luk 21:11; Kus 6:8.

KUKEMWINA, 1Ko 15:52muk. chaliso

KUKOLA, Kus 12:2 atetele hakwivwa k.

Kus 21:4 kakweshi kukapwa, chipwe k.

Kus 16:10.

KUKULA NANDANDO YAKUSOKOLA, Lom 3:24;

8:23; 1Ko 1:30; Efw 1:7; 4:30; Kol 1:14; Hep 9:15;

11:35.

KUKULULA, Lom 9:28mwakayik.

KUKUMA, Mat 24:14 numbanyi k. chikeze

1Ko 10:11 kuk. chatutwamino twamyaka

1Pe 4:7 k. chavyuma vyosena chinapandama

KUKUMINYINA, Mat 19:30 navakapwa vak.

1Ko 15:26Kufwa, muka-kole wak.

1Ko 15:45Alama wak. apwile mwono

2Pe 2:20 katwamino kak. nakakapihya

Mat 20:8, 16; Mak 9:35; 1Yo 2:18; Kus 1:17.

Page 478: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

475 KUKUVA—KULUTWE

KUKUVA, Luk 8:5Muka-kukuva ayile nak.

Nga 6:7 ovyo ali nak. mutu, vikiko mwakaha

Mat 6:26; Luk 19:22; 2Ko 9:6.

KULA, Vil 6:7 ayilenga lika nakuk.

Vil 19:20mazu aYehova ayilenga lika nakuk.

1Ko 14:20 pwenunga mwak. lyehi

Efw 4:13 kuseteko yalunga wakuk.

Kol 2:19 nakuulingisa uk.

Luk 12:27; Efw 4:15; 1Pe 2:2.

KULALISA, Mat 24:15 chuma chakuneha k.

KULI, Nga 5:1.

KULIHAKAHO, 1Ch 4:13 k. kutangilanga

KULIHANA MUVYUMA VYAUKALUNGA,

1Ch 4:8 k. cheji kunganyalisanga

1Ch 6:6 k. chatwama nanganyo

2Ch 3:5 vakwechi vilinga vyauk. olozenyi

2Pe 2:9 k. kufuma muvyeseko

Vil 3:12; 1Ch 2:2; 3:16; 4:7; 6:5; Cht 1:1; 2Pe 1:3;

3:11.

KULIHEHWA, Yo 8:32 naumilingisa vak.

Lom 8:21 vakavilingise kupwa vyak.

Lom 8:21 k. chavana vaKalunga

1Ko 10:29 k. chami navachisopesela

2Ko 3:17 kuli shipilitu yaYehova kuli k.

Nga 2:4 vasondwese k. tweji kulivwisanga

Nga 4:26Yelusalema yamwilu yak.

Nga 5:1Kulishitu atulingishile kupwa vak.

Nga 5:13 k. kanda chipwa kengililo

Yak 1:25 jishimbi jakukupukajak.

1Pe 2:16 kulingisa k. kupwa chifwiko chaupi

2Pe 2:19Vali nakuvafwelelesa k.

Lom 8:2.

KULIKANGA, Lom 5:19 hak. chayauze mutu

Lom 10:21 vatu vak., vaka-kulingulula

Efw 2:2 shipilitu yili nakuzata muli vana vak.

Hep 2:2 nak. chosena vavizangamishile

2Ko 10:6; Efw 5:6; 1Ch 1:9; Cht 1:6, 10.

KULIKATA, 1Ko 1:30 k. naKulishitu Yesu

1Ko 5:11mulitwamine k. naweshowo

1Ko 15:33 K. navatu vavapi

2Ko 6:14 k. muka chili mukachi?

2Te 3:14 kulitwamina k. nenyi

1Yo 1:3, 6.

KULILINGILA, Yo 5:19, 30; 7:28; 8:28, 42.

KULIMBWISA, Lom 14:13 chipwe chuma chak.

KULINGA MWAMWAZA, 1Pe 3:17muli nak.

Vil 10:38; 1Pe 2:15; 4:19.

KULINUNGA HAMWE, Efw 4:13 kupwa vak.

KULINYISA, Fwi 2:3 oloze nak.

Vil 20:19; Efw 4:2; Kol 3:12.

KULINYISA CHAMAKULI, Kol 2:18 kuwaha k.

KULIPWILA, Yo 1:18 kalunga umwe kaha wak.

Yo 3:16Kalunga ahanyine mwanenyi wak.

Hep 11:17 kulumba mwanenyi wak.

1Yo 4:9 hakutuma Mwanenyi wak.

KULISALA, 1Ko 7:2mwomwo yak. chaujila

KULISHINA, 1Ko 15:58 kacheshi chak.

Nga 2:2 nyi pamo ngunalahe lyehi muk.

KULISHITU, Mat 16:16Ove yove K.

Lom 8:17 vaswana naK. hamwe, chikalu

1Ko 12:12mujimba umwe kaha, naK. nawa

1Ko 15:23Mihako yatete ivene K.

Fwi 2:11 ngwawo Yesu K. ikiye Mwata

Kol 1:24mumalwa aK. mumusonyi wami

1Pe 4:13muvaka-kwazana muvihuli vyaK.

Kus 20:4 nakuyula naK. hamyaka 1,000

Yo 17:3; 1Ko 1:13; 3:23; 7:22; 2Ko 12:10; Nga

3:29; Efw 5:23; Kol 1:27; 1Pe 2:21.

KULISHONA, Mat 5:4Vawahilila vaze veji k.

1Te 4:13 k. nge vaze vahona lutalililo

Kus 18:11 navakalila nak. hali ikiye

Kus 21:4 kakweshi kukapwa k.

KULIVANGA, Fwi 3:11 kukusanguka chak.

KULOMBA, Mat 21:13 Zuvo yami yak.

Mat 24:20 Twalenuho k.

Mak 12:40 kusuhwisa k. vavamone

Vil 10:4 K. chove chinayi kumeso aKalunga

Fwi 4:6 hak. nahakusakwilila

Efw 6:18; 1Ch 2:1; 1Pe 3:7; Kus 8:4.

KULOMBA CHAKULEMBELELA,

2Ko 1:11munahase kutukafwako nak.

Efw 6:18 vaka-kujila vosena nak.

Yak 5:16 K. chamuka-kwoloka chatwama

1Pe 3:12matwitwi enyi nawatengeleka kuk.

KULONGA, 1Ko 14:40 vilingenu mwak.

Nga 5:25 tutambukenunga nawa muk.

Kol 2:5 ngunawahilila hakumona k. chenu

1Ch 3:2.

KULOVOKA, Hep 11:22 vyak. chavana vaIsalele

KULUSU. Tala CHITONDO CHAKUYAJISHILA,

KULUTWE, Luk 13:9 nge k. naukema mihako

Page 479: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

KULWILA—KUNYIMA 476

KULWILA, Mat 16:25mwasaka k. mwono

Lom 10:9 nakusolola lufwelelo, kaha navak.

1Ko 1:18 etu vali nak. anapu

2Ko 2:15 livumba hali vaze vali nak.

1Ch 1:15Yesu ejile nak. vaka-shili

Hep 7:25 nahase nawa k. kanawa vaze

Yak 4:12 nahase k. nakunongesa

1Ch 4:16.

KULYA, Mat 23:6Vasaka vihela vyaulemu kuk.

Mat 24:45 k. halwola lwakutamo?

Mat 26:26 nak., Yesu anonele mbolo

Yo 4:34 K. chami shina

Yo 6:27 kuzachila k. cheji

Yo 6:35 yami k. chakuneha kuyoya

Yo 6:55musonyi wami unapu k.

Lom 14:6 ou eji k., eji k. mwomwo yaYehova

Lom 14:15 kunyengetela mwomwo yak.

1Ko 10:21 k. kumesa yaYehova navandemone

Hep 5:14Oloze k. chakutafunya

Hep 12:16 Esau atambasanyine nak.

Kus 2:7 nangumwitavisa k. kumutondo

Mat 6:11, 25; Yo 6:53; Vil 14:17; 1Ko 8:13; 2Te

3:10.

KULYA CHACHINGOLOSHI,

Mak 6:21Helote awahishile k.

Luk 14:12 k., kanda usanyika kaha masepa

1Ko 11:20 kacheshi kupwa chachashi kulya k.

Kus 19:9Vawahilila vaze vanasanyika kuk.

Kus 19:17 likungulwilenu kuk. chaKalunga

Luk 14:16; 22:20; Yo 13:4; 1Ko 11:21, 25.

KULYALUMUNA, 2Ko 11:14 Satana eji k. ivene

KULYA NAKUNWA,

Mat 11:19Mwanamutu eza, ali nak.

Luk 10:7 twamenu muzuvo yize nak. vize

Lom 14:17wangana waKalunga keshi nge k.

Kol 2:16.

KULYESEKESA, 2Ko 10:12 hak. etu vavene

Nga 6:4 keshi hak. kumutu mukwavoko.

KULYONGA, Mat 23:28munazale nak.

Luk 12:1 chimbalwila chavaFwaliseu, k.

Lom 12:9 yakuzeneka k.

2Ko 6:6muzangi yakuzeneka k.

Nga 2:13Yuleya valinungile nenyi nak.

Fwi 1:18 numba mwapwile mwak., numba

Yak 3:17mangana, kaweshi k.

1Ch 1:5; 4:2; 2Ch 1:5.

KUMAVU KWATWAMA VATU,

Mat 24:14 vakawambulula k.

Luk 4:5 amulwekesele mawangana ak.

Vil 17:6 vananehenga pindangano k.

Kus 3:10 yikeza k. kwosena

Kus 16:14 vamyangana k. kwosena

Vil 17:31; Lom 10:18; Hep 1:6; 2:5; Kus 12:9.

KUMIKA, Mak 8:32 kuwahanjika nak.

Vil 4:13 vamwene k. chaPetulu naYowano

1Ko 4:12 hakutuyanjisa, etu tweji k.

Efw 6:20 nguwambulule nak.

KUMINYINA, Kus 22:13 yami wakuk.

KUMISA,

Luk 13:32 lyamuchitatu numbanyi ngukak.

Yo 4:34 angutumine nakuk. mulimo wenyi

Yo 17:4 ngunak. mulimo wanguhanyine

Vil 20:24 chikalu kungunak. jila yami

Efw 2:15Kaha kole ayik.

2Ch 4:7 ngunak. lyehi kulaha chami

KUMUSONYI, 2Ko 1:12 keshi ak.

Lom 7:14; 1Ko 3:3; Kol 2:18.

KUNANGULA CHACHIKANGULE,

2Ch 4:3 kaveshi kukevwilila kuk.

Cht 1:9 kukolezeza nak., nakuhanjikila

Cht 2:1 kuhanjikanga mwaya k.

KUNGULULA,

Mat 12:30 keshi kuk. hamwe nayamiko

Mat 23:37 ngwasakile kuk. vana

Mat 24:31 navakak. vatu asakula

Mat 25:32 vaka-mafuchi navakavak.

Yo 4:36 kuk. mihako yakukuyoya

Hep 10:25 nakuzeneka kusuvilila kulik.

Kus 16:16 vavak. kuchihela Alamangetone.

Mat 3:12; 22:10; Yo 11:52; 1Ko 5:4; Kus 16:14.

KUNOKA, Hep 4:3 kukengila muk.

Hep 3:11; Kus 14:11.

KUNONGA, Mat 7:13 jila yakutwala kuk.

Yo 17:12 shina uze kaha mwana k.

2Te 2:3mwanak.

2Pe 2:1 nakulikokela washi k.

2Pe 2:3 kaha k. chavo nachiza vene

2Pe 3:9 kazanga mutu umwe k.

Kus 17:8 chisuma mwaya nakwingila muk.

Hep 10:39; 2Pe 3:16.

KUNYIMA, Mat 16:23Ove Satana, hita k. yami

Fwi 3:13 kuvulyamanga vyuma vyak.

Page 480: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

477 KUNYUKA—KUSOPESA

KUNYUKA, Vil 26:26 ngunak. ngwami

Lom 8:38 ngunak. ngwami, chipwe kufwa

Lom 14:14 ngunak. muli Mwata Yesu

1Te 1:5 nakuk. chosena

Hep 6:9 tunak. ngwetu muli navyuma

KUNYULA, Luk 16:31 kuvafu keshi kuvak.

Vil 18:13 ali nakuk. vatu valemese Kalunga

1Ko 2:4 kavyapwile namazu amangana akuk.

2Ko 5:11 shikaho tweji kuk. vatu

Nga 5:8 Echi kuk. kacheshi chakuli Uze ali

KUPANDA, Nga 5:20 kulemesa makombelo, k.,

KUPENGE, Yo 18:20 chuma chimwe k.

Efw 5:12.

KUPIHYA, Mak 10:14 evwile k. nakwamba

Hep 3:10 ngwevwilile k. chisemunwino chize

Hep 3:17 vaze Kalunga evwilile k.

Mat 21:15; Mak 3:5; 14:4.

KUPUKA, Mat 5:48muvakuk. apwa wakuk.

Yo 17:23 kupwa chavo umwe chik.

Lom 12:2mukiko vetavila, kaha mwakuk.

2Ko 7:1 tuk. kujila chetu muwoma

Hep 2:10 Twamina Wamunene amuk.

Hep 7:19 Jishimbi kajak. chuma nachimweko

Hep 7:28 atongola Mwana ou vak.

Hep 10:14 nak. vaze vali nakulingisa kupwa

Hep 11:40 vahone kuvak. chakuzeneka etu

1Yo 4:18 zangi yakuk. yeji kuhanga woma

2Ko 12:9; Fwi 3:12; Hep 5:9; 7:11; 9:11; Yak 1:17.

KUPUTUKA, Kol 1:18 Ikiye k., twatwa kufuma

1Yo 1:1 apwileko kufuma vene kuk.

1Yo 2:7 lushimbi kufuma kuk.

Mat 24:8; Mak 10:6; Kus 3:14.

KUPWAKO, Mat 24:3 k. chove

Mat 24:37 nak. chaMwanamutu mukiko vene

1Ko 15:23 vakuli Kulishitu halwola lwak.

2Ko 10:10 hak. kuno asoloka wakuhehela

2Pe 1:16 ngolo jaMwata wetu Yesu, nak.

2Pe 3:4 K. chenyi ocho vashika chili kulihize?

1Yo 2:28 kuli ikiye nasonyi hak. chenyi

Mat 24:27; Fwi 2:12; 1Te 4:15; Yak 5:7, 8; 2Pe

3:12.

KUSAKA, Nga 1:10 nguli nak. ngwivwise vatu

2Pe 1:21 upolofweto kawejilemuk. chamutuko

Yo 8:40, 50; Lom 2:7.

KUSANGUKA, Mat 22:30 hak., kaveshi

Yo 11:25Ami yami k., yami kuyoya

Vil 24:15 k. chavaka-kwoloka

Lom 6:5muk. chakufwana ngana chenyi

1Ko 15:42mukiko chapwa nak. chavafu

Fwi 3:11 kuk. chakulivanga

2Ch 2:18 k. chavafu chinahichi lyehi

Kus 20:6Wose ali muk. chatete

Yo 5:29; 1Ko 15:12, 13, 21; Fwi 3:10; Hep 6:2;

11:35.

KUSAVA, Vil 18:25; Lom 12:11.

KUSHIPILITU, Mat 5:3 vasaka vyak.,

1Ko 2:13 vyuma vyak. kuzachisa mazu ak.

1Ko 15:44 navausangula mwamujimba wak.

Kol 1:8 atulwezele vyazangi yenu yak.

1Pe 2:5mupwenga muzuvo yak.

Kus 11:8 nganda vavuluka k.

Lom 1:11; 7:14; 1Ko 10:3, 4; Nga 6:1.

KUSHISHIKA, Mat 24:45 Iya napu wak.

Luk 16:10wak. muvyavindende, wak.

1Te 3:7mwomwo yayenu nak. mweji

2Ch 2:2 valwezevyo vatu vak.

1Pe 4:19 kukunjika myono kuli Tengi wak.

Kus 2:10 Pwako uwak. palanga nakukufwa

Kus 3:14 chinjiho wak. wamuchano

Kus 17:14 vakusakula, kaha nawa vak.

Lom 3:3; 1Ko 4:2; Kus 19:11.

KUSOKESA MULIKUMI, Luk 18:12 vyak.

KUSOLOLA, Lom 16:25 chak. vyuma vyajila

1Ko 1:7 lwak. Mwata wetu Yesu Kulishitu

1Pe 4:13 halwola lwak. upahu wenyi

Efw 1:17; 2Te 1:7; 1Pe 1:7, 13; Kus 1:1.

KUSONEKA NAMAVOKO,

Kol 2:14 nakujimbangana mukanda wak.

KUSONGO, Mat 10:22 palanga nak.

Kus 2:26.

KUSOPESA, Mat 12:41Nyineve mulwola lwak.

Mat 23:33 k. chaNgehena namukachichina

Yo 5:29 vyaunyengwe navakasangukila kuk.

Lom 11:33 k. chenyi vahona kuchihehula

1Ko 11:29 nakunwa chakutwala kuk.

Hep 10:27 kutalilila k. chakwivwisa woma

Yak 2:13 Lutetelo lweji kufungululanga k.

1Pe 4:17 lwak. nachiputukila muzuvo

2Pe 2:3 k. vavavulukilile kushikulu

2Pe 3:7 nakuwalama nakulikumbi lyak.

1Yo 4:17mulikumbi lyak.

Kus 19:2 k. chenyi chamuchano, chakwoloka

Vil 24:25; Yut 6.

Page 481: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

KUTALA VATU KUMESO—KWALISA 478

KUTALA VATU KUMESO,

Vil 10:34Kalunga keshi k.

Lom 2:11Kalunga keshi k.

Nga 2:6Kalunga keshi k.

Mat 22:16; Efw 6:9; Kol 3:25.

KUTALILAHO, 1Ko 10:11 vyak.

Fwi 3:17 kweseka nachak. twamihanyine

1Te 1:7mwapwile muvak. kuli vosena

1Ch 4:12 pwako uwak. kuli vaka-kushishika

Cht 2:7 Pwakonga uwak. kuvilinga

1Pe 5:3 pwenunga muvak. kuutanga

2Te 3:9; Yut 7.

KUTAMO, 2Ko 2:16; 3:5; 2Ch 2:2.

KUTAMO KANAWA, 1Ch 2:9 uvwalo wak.

KUTAMO KUNANGULA, 1Ch 3:2 kalama wak.

2Ch 2:24wamuvwovu kuli vosena, wak.

2Ch 2:2.

KUTOKWA, Fwi 1:29 enu vanamihane k. kanechi

KUTWALA KUKUFWA, 2Ko 3:6 jishimbi jeji k.

KUUNDA, Mat 5:9 kunehanga k.

Mat 10:34 kangwejile nakuneha k., oloze

Luk 2:14 k. muli vatu eji kwivwilanga

Yo 14:27Nangumisela k.,

Lom 12:18 twamenu muk. navatu vosena

Lom 14:19 kavangizenu vyuma vyakuneha k.

Lom 16:20Kalunga uze eji kuhananga k.

2Ko 13:11 twalenuho lika kunehanga k.

Efw 6:15mujimbu wamwaza wakuvuluka k.

Fwi 4:7 kaha k. chaKalunga chize

Kol 1:20 k. kuhichila mumanyinga

1Te 5:3 K. namukingo! kaha kunongesa

Hep 12:11muhako wak., chikiko kwoloka

Yak 3:17mangana akufuma mwilu, ak.

1Pe 3:11 atonde k. kaha achikavangize

Kus 6:4 vamuhanyine ngolo jakufumisa k.

Yo 16:33; Yak 3:18.

KUVITE, Mat 6:27 kuhakilako k. kutando

Kus 21:17.

KUVIZA, Mat 8:17 atambwile k. chetu

Nga 4:13 k. chami chikiko changulingishile

1Ch 5:23 tuvinyo twatundende yak. weji

Yo 5:5.

KUWAHA, 2Ch 3:3 vaka-kuzeneka kuzanga k.

2Pe 1:3 atusanyikile nak. chenyi

2Pe 1:5mulunjileko k., kuk.

2Te 1:11.

KUWAHILILA, Nga 5:22 kwima chashipilitu k.

Hep 12:2 yak. vamuvulukilile kukevwa

Luk 2:10; Yo 16:22; 2Ko 7:4.

KUWEMA, 1Ko 7:9 kuhambakana k.

KUWUULULA, 2Ko 3:18meso ak. chiwuva

KUWUVA, 2Ko 4:3mujimbu wamwaza wak.

KUYA NAKUFWA, Lom 6:12mijimba yenu yak.

Lom 8:11; 2Ko 4:11.

KUYA NAKUPOLA, Lom 8:21 kuundungo wak.

1Ko 15:42 navaufunda nak., navausangula

1Ko 15:53 echi chak.

1Ko 15:53 echi chak. chatela kuvwala

2Pe 2:19 vanapu vandungo vak.

Vil 2:27, 31; 13:36; Lom 1:23; 1Ko 9:25; 15:50, 54;

Nga 6:8; 1Pe 1:18, 23; 2Pe 1:4.

KUYOVOKA, Luk 21:28 k. chenu chili

KUYOYA, Yo 3:16 akapwe nak. chahaya myaka

Yo 5:26 Ise atwama nak. muli ivene

Yo 14:6 yami jila, yami muchano, yami k.

Yo 17:3 Echi chikiko k. chamyaka yosena

Lom 6:23wana ahana Kalunga ukiko k.

1Yo 1:2 k. chasolokele hatoma, tunachimono

Kus 2:10 nangukakuhana muchama wak.

Kus 20:15mumukanda wak.

Kus22:14 lisesa lyakupandamakumutondowak.

Kus22:17wosemwasaka, atambulemeyaak.

Yo5:24;Yak1:12; 1Pe 3:10;Kus 7:17.

KUYULA, Lom 5:14 kufwa chapwile nak.

Lom 6:12 shili yitwaleho nak. mumijimba

Kus 20:4 vayoyele nak. mwavamyangana

KUYULA MWAMWANGANA, Lom 6:12 nak.

1Ko 15:25 k. palanga nomu Kalunga

1Ko 4:8; 2Ch 2:12; Kus 11:15; 19:6.

KUZAMA MBE, 2Ko 1:7 lutalililo lwetu lwak.

KWAHA, 2Ko 9:6 hahandende mwak.

Nga 6:7 ovyo mwakuva mutu, vikiko mwak.

Nga 6:9 nge katweshi kuzeyako, natuk.

Mat 6:26; Luk 12:24; Yo 4:38; 1Ko 9:11; Kus

14:15.

KWALA CHIHELA,

Mat 13:35 kufuma kuk. chakaye

1Pe 1:20 shimbu kanda k. chakaye

Kus 13:8 kufuma kuk. chakaye

Mat 25:34; Yo 17:24; Efw 1:4; Hep 4:3.

KWALISA, Mat 21:16 vakemba kuk.

Hep 2:12 nanguk. namyaso mukachi

Page 482: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

479 KWALUMUKA—KWONONOKA

Hep 13:15 chimuna wakuvatula wak.

Luk 2:13; Vil 2:47; 3:8; Lom 2:29.

KWALUMUKA, Vil 15:3 vyak.

Yak 1:17 keshi k. ngana mwamivwimbimbi

KWALUMUNA,

Fwi 3:21 ak. mijimba yetu yakusauka

KWALUMUNA MAZU, 1Ko 14:13 ahase k.

1Ko 14:27 umwe atela k.

KWAMBULULA, Mat 4:17Yesu aputukile k.

Luk 4:19 nak. mwaka wauselewa waYehova

Luk 8:1 namulimbo hilimbo, nak.

Vil 8:4mungalila yosena nak. mujimbu

Lom 10:15 navahasa ngachilihi k.

1Ko 1:21muuleya wavyuma vali nak.

1Ko 1:23 tweji k. Kulishitu uze vasukikile

1Ko 15:14Kulishitu kavamusangulako, k.

Mat 3:1; 4:23; 9:35; Luk 11:32; Vil 18:5; 1Pe 3:19;

Kus 19:10.

KWANGULA, Nga 3:13 hachitondo wak.

1Ko 12:3; 16:22; Nga 1:8.

KWATA, Luk 5:4 futenu moji enu muk. vaishi

Luk 11:46 enu vavene kamweshi kuk.

1Ko 3:19Vaka-mangana kuvak.

2Ko 6:17 echenu kuk. chuma chamajilo

Kol 2:21Kanda kumakila, chipwe kuk.

Mat 8:3; 14:36; 20:34; Mak 5:30.

KWATASANA, Lom 8:28; Efw 4:16.

KWATA UTENU, Efw 4:26 K., oloze kanda

Kus 12:17 chazangombe ak. nayauze pwevo

KWAZANA, Fwi 3:10 nak. muvihuli vyenyi

Kol 1:12 k. muuswana wavaka-kujila

KWENYEKA, Lom 14:20 Litwaminenu k.

1Ko 15:33Kulikata navatu vavapi cheji k.

KWESEKA, Mat 4:7Kawatela k. Yehova

Kus 3:10 nangukakulama haola yak.

Vil 5:9.

KWILILA, Hep 10:34 naluheto lwak.

1Pe 1:25mazu aYehova eji k. haya myaka

KWIMA, Nga 5:22 k. chashipilitu chikiko zangi

Kol 1:10 k. mihako mumilimo yamwaza

KWIMANYINA, Yak 4:6Kalunga eji k.

Kol 2:14; Cht 2:8; Hep 10:27; Yak 4:7; 5:6.

KWIMANYINAKO, 2Ko 5:20 tuvaluwa vak.

KWIMBA, Mat 26:30 omu vakumishile k.

Efw 5:19 nak. myaso najimbendo

Kol 3:16 nakulikolezezanga nak. myaso

Kus 14:3.

KWITAVA CHAVAYULEYA, Nga 1:13muK.

KWITAVILA, Luk 15:2 Oumutu eji k. vaka-shili

2Ko 6:1 k. likoji lyalinene

Fwi 4:9mwalinangwile nak., nakwivwa

KWIVA, Mat 6:20 kaveshi kupupa nak.

Efw 4:28Uze eji k. kanda mweva chekako

Lom 2:22.

KWIVWA, 1Ko 14:9mazu amashi k.

KWIVWA TULUNGA WOMA, Vil 17:22muvaka-k.

KWIVWILILA, Mat 13:13 vali nak. oloze kaveshi

Kus 22:17 ali nak. ambenga ngwenyi, Twaya!

Mat 13:23.

KWIVWISA KUWAHA, Kol 3:20 cheji k. muli

Hep 13:21 azate vyuma vyak.

KWIZA. Tala nawa KUPWAKO.

Mak 13:26Mwanamutu ali nak.

Luk 12:45 nashimbula k.

Kus 21:2 Yelusalema Yayihya, nak.

Mat 16:28; Luk 21:26.

KWOLA, 2Ko 3:7 jishimbi jize jak. hamalolwa

KWOLOKA, Lom 1:17 k. chaKalunga chili

Lom 10:3 hakuzeneka kutachikiza k.

2Ch 2:15 unangule muchano mujila yak.

2Ch 3:16 vinawahila kuzangamisa muk.

1Pe 3:14 nge namuyanda mwomwo yak.

2Pe 3:13muwakiko namukapwanga k.

Kus 19:11 nakulwanga jita muk.

KWOLOLA, Hep 12:5 kuhomba nge vanak.

KWOLOLA VYUMA, Hep 9:10 lwola lwak.

KWONGA, Yo 8:44muka-kwonga kaha ise yak.

Lom 1:25 vatambasanyine muchano nak.

Hep 6:18Kalunga keshi kuhasa k.

Kus 21:27; 22:15.

KWONONOKA, Vil 5:29 Twatela k. Kalunga

Lom 5:19 hak. chamutu umwe

Lom 6:16 vak. chakutwala kukwolokako

2Te 1:8 hakuzangamisa vaze vanakane k.

Cht 3:1 nak. kujifulumende

Hep 5:8 alinangwile k. kuvihuli vize

Hep 13:17 Pwenunga vak. kuli vaze vali

Mat 8:27; Vil 5:32; 7:39; Lom 6:16, 17; 16:26;

2Ko 2:9; 7:15; 10:5, 6; Efw 6:1, 5; Fwi 2:8; Hep

5:9; 11:8; 1Pe 1:2, 14, 22; 3:1; 4:17.

Page 483: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

LAHA—LEMESA MAKOMBELO 480

LLAHA, 1Ko 9:24 veji kul. vosena, umwe kaha

Hep 12:1 tul. nalukakachila mukulaha

1Pe 4:4 kamweshi kul. navo hamwe

Fwi 2:16.

LAHAVE, Hep 11:31Halufwelelo, L.

Yak 2:25Uno L. kavamuvulukilile kwoloka

LAKELE, Mat 2:18 L. anakulila vana venyi

LALUKA, 1Pe 2:25mumikoko vanal.

LAMA, Mat 28:20 nakuvanangula kul. vyuma

Yo 14:15 namul. jishimbi jami

Yo 14:21Ou etavila jishimbi nakujil.

Lom 14:6 Ou eji kul. likumbi, eji kulil.

1Ko 13:5Kayeshi kul. kokoko.

Nga 3:23 vatul. tuvakukasa mujishimbi

Nga 4:10muli nakul. chikuma makumbi

1Ch 6:20 l. chuma vakuselelele

Cht 3:8 kukul. vilinga vyamwenemwene

Hep 1:3 kaha eji kul. vyuma vyosena

1Yo 5:21 vana ngwazanga, lil.

Kus 16:15 ou mwatonanga nakul.

Mat 2:18; 27:66; 2Ch 1:12; Yak 1:27; Kus 22:7.

LAMA UHASHI WAKUSHINGANYEKA,

1Te 5:6 tutonenunga nakul. kanawa

1Te 5:8 tul. omu tunavwale chipwiko

2Ch 4:5 l. muvyuma vyosena

1Pe 1:13 l. kanawa; kaha talililenunga

LAMBA, Kus 12:12 L. hamavu

LAMEKE, Luk 3:36.

LAMINA, Kol 1:5 yalutalililo vanamil. mwilu

1Pe 1:4Uswana vanamil. mwilu

LANDA, Mat 13:44 nakul. chize chipapa

Mat 13:46 pela yimwe ayile nakul.

Vil 20:28 chize al. namanyinga aMwanenyi

1Ko 7:23 Enu vamil. nandando

1Ko 7:30 vaze veji kul. vapwenga

Nga 3:13Kulishitu atul. nakutusokola

2Pe 2:1 navakamukana nauze aval.

Kus 5:9wamul. Kalunga vatu

Kus 13:17 kuzeneke mutu mwal.

Luk 14:18; Kus 3:18; 18:11.

LANJISA, Mat 19:21 yako ukal. vyuma vyove

Mat 25:9; Luk 12:33.

LANYA, Mat 22:14 vaze val. vavavulu

Yo 2:2; Kus 19:9.

LAPI, Mat 23:8 kanda vamivuluka ngwavo, L.

Yo 1:38; 3:2.

LAUCHISEYA, Kol 2:1; 4:16; Kus 1:11; 3:14.

LAVA, Kus 13:18 al. nambala yayauze chisuma

Luk 14:28; Vil 19:19.

LAVISA, 2Ko 4:4 kalunga wakatwamino nel.

Yo 12:40; 1Yo 2:11.

LAZALU, Luk 16:20; Yo 11:1, 2; 12:1.

LELANGANA, Hep 8:13 chili nakul.

LELO, Mat 6:11; Luk 4:21; 23:43.

LEMA, Luk 21:34michima yizeneke kul.

1Yo 5:3 jishimbi jenyi kajeshi kul.

LEMBELELA, Mak 7:32 vamul. amunangike

Lom 8:27 shipilitu, yili nakuval. kweseka

Lom 8:34Kulishitu Yesu eji kutul.

Lom 11:2 Elija, al. Kalunga hali Isaleleko

2Ko 5:20Kalunga ali nakumil.

1Te 2:11 etu twamil.

1Ch 5:1mukulwane, mul. nge iso

1Ch 6:2 Twalaho lika nakuval.

2Ch 4:2 val. namuchima wakutalilila chikoki

Hep 7:25 apwa wamutonyi mangana aval.

Hep 12:19 hakulivwa vatu val. ngwavo

Vil 21:39; Lom 1:10; 12:1, 8; 1Ko 16:15; 2Ko

2:8; 5:20; 6:1; 8:4; 10:2; Nga 4:12; Fwi 4:2; 1Te

4:1; 5:14; Hep 13:19.

LEMEKA, Vil 19:16.

LEMESA, Luk 4:8Watela kul. Yehova Kalunga

Yo 4:20Yelusalema kukiko vatela kul.

Yo 4:23 vaka-kul. vamuchano

Yo 4:24 kumul. mushipilitu namumuchano

Yo 12:20 vaze vejile nakul. Kalunga

Vil 8:27 ayile kuYelusalema nakul. Kalunga

Vil 17:4 vaHelase vaze val. Kalunga

Vil 17:17 vaYuleya navatu val. Kalunga

Kol 2:18 kul. chavangelo

Hep 11:21Yosefwe, al. Kalunga

Yak 1:26 kul. chenyi chaufwefwelekete

Yak 1:27Kul. chitoma chakuhona kujiluluka

Kus 7:11 valimbilile hamavu nakul. Kalunga

Kus 9:20 kavalitwaminyine kul. vandemone

Kus 11:1 veji kupwangamo nakul. Kalunga

Kus 11:16 valimbilile hamavu nakumul.

Kus 13:4 val. uze chazangombe

Kus 14:9 nge mutu mwal. chisuma

Kus 19:4 valimbilile hamavu nakumul.

Kus 20:4 kaval. chisuma chipwe chifwanyisa

Mat 4:10; Vil 18:13; Kol 2:23; Kus 13:15; 16:2.

LEMESA MAKOMBELO, 1Ko 10:14 chinenu kul.

Kol 3:5 chipululu, chikiko kul.

Page 484: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

481 LEMUWA—LILOLWA LYAKUCHEKESA UNGA

LEMUWA, 2Ko 5:4 nge tunal.

LEMUWISA, Hep 12:1 tuzulenu vyuma vinatul.

LENGEZA, 1Pe 1:10 vahehwojwelenga nakul.

LEPUKA, Vil 14:8 lunga wakul. kuvilyachilo

LEUNUNA, Mat 23:23munal. vyuma vyavilemu

Luk 10:16 ou mwamil. enu nangul. nayami

1Te 4:8 keshi nakul. mutuko, oloze Kalunga

Hep 10:28Wose nal. jishimbi jaMose mwafwa

Mak 6:26; Luk 7:30; Yo 12:48.

LEVANA, Mat 5:42.

LEVANYISA, Luk 6:35 nakul. chakuzeneka

LEVI, Kus 7:7.

LIFUCHI, Mat 24:7 l. limwe nalikafumbukila l.

Luk 23:2 twamuwananga ali nakulumbula l.

LIHINA, Mat 27:51 l. lyapulikile muvali

Hep 10:20 jila yayihya yakuhita mul.

Kus 19:8 l. lyemanyinako vilinga vyakwoloka

Hep 6:19; 9:3.

LIHINA LYAKUKULUKA, Luk 15:22

Anguhwisenuko! Nehenu l.

Mak 16:5; Kus 6:11.

LIHONGO, Mat 11:7; 27:29.

LIJIKO LYAKULUMBILA, Vil 17:23 l. Kuli

Hep 13:10 Etu tuli nal. kuze vaka-kuzata

Kus 6:9 ngwamwene mwishi yal. muli myono

Mat 23:18; Hep 7:13.

LIJIMO, Luk 1:24.

LIJINA, Mat 6:9 l. lyove lipwenga lyajila

Mat 12:21 lutalililo lwavaka-mafuchi hal.

Mat 24:9 navakahunganga mwomwo yal.

Luk 21:12 kuvamyangana hal.

Yo 14:14 namulomba mul. lyami

Yo 17:26 ngunalingisa l. lyove valitachikize

Vil 4:12 kakweshi l. lyeka vanahane

Vil 15:14 ambatemo vatu val. lyenyi

Lom 10:13mwasanyika hal. lyaYehova

Efw 3:15 tanga yinatambula l.

Fwi 2:9 l. lyahambakana majina osena

1Yo 2:12; Kus 2:3.

LIKILI, Mat 5:39mwakuveta kul. lyachilyo

Luk 6:29.

LIKOJI, Lom 11:22 omu lyapwa l. lyaKalunga

2Ko 10:1 ngunamilembelela hal. lyaKulishitu

Nga 5:22 kwima chashipilitu chikiko l.

Vil 28:2; 2Ko 6:6; Kol 3:12; Cht 3:4.

LIKOJI-LYAKWILILA, Vil 13:34 vyal.

LIKOJI LYALINENE, Lom 5:21 l. naliyula

Lom 11:6 kusakula cheza mwomwo yal.

2Ko 12:9 L. linatemo muli ove

Efw 2:8Hal. hakiko vanamilwilila

Hep 2:9 hal. lyaKalunga, akahase kufwila

Hep 4:16 litanda lyaKalunga lyal.

Yak 4:6 l. eji kuhananga Kalunga

Yo 1:17; Lom 5:15; 2Ko 6:1; Hep 10:29; 12:28.

LIKOMBELO, 1Ko 8:4 l. lyamokomoko

Vil 7:41.

LIKUMBI, Mat 13:43 navakamunyika nge l.

Mak 13:32 kul. lize chipwe kuola yize

Vil 2:20 l. nalikalumuka kupwa milima

Vil 17:31 nasakula l. najinyi kukasopesa

2Ko 6:2 Lino likiko vene l. lyaulwilo

2Pe 3:8myaka 1,000 yinapu nge l. limwe

Luk 21:25; Lom 14:5; Kus 7:16.

LIKUMBI LYAKUKUMINYINA,

Yo 6:54 nangukamusangula hal.

Yo 11:24; 12:48.

LIKUMBI LYAKULONGESA VYUMA, Mat 27:62;

Yo 19:14, 31, 42.

LIKUMBI LYAKUSEMUKA, Mat 14:6; Mak 6:21.

LIKUMBI LYAKUSOPESA, Mat 10:15 haL.

LIKUMBI LYAMUCHITATU,

Luk 9:22 nakumujiha, kaha hal.

Vil 10:40Kalunga asangwile Ou hal.

Luk 13:32; 24:21; 1Ko 15:4.

LIKUMBI LYAYEHOVA, 2Te 2:2.

LILA, Lom 12:15 l. navaze veji kul.

Yak 5:1 vaka-luheto, l., kalwomwokenu

Kus 18:9 navakal. nakulyonyinga

Mat 8:12; 13:50; Luk 6:21; 23:28; Kus 18:15.

LILIMI, Vil 2:6 evwile vali nakuhanjika mul.

Yak 1:26 keshi kukasa l. lyenyiko

Yak 3:6 l. linapu kakahya

1Ko 14:13, 19; Yak 3:8.

LILOLWA, Mat 16:18 hal. lino nangukatungilaho

Mat 21:42 L. lize vakanyine vaka-kutunga

Lom 9:32 vahukanyine kul. lyakuhukanyisa

Lom 9:33 l. lyakulimbwisa

1Ko 10:4 nakunwa kul. lyakushipilitu

1Pe 2:6MuZeyone nguli nakwalamo l.

1Pe 2:8 lyakuhukanyisa, l. lyakulimbwisa

Kus 2:17 hal. kana vasonekaho lijina lyalihya

LILOLWA LYAKUCHEKESA UNGA,

Luk 17:2 navamukashilila l. mushingo

Kus 18:21.

Page 485: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

LILOLWA LYAMUMBANGO—LIVOKO 482

LILOLWA LYAMUMBANGO, Mat 21:42 linapu l.

Efw 2:20Yesu ikiye l. lyachihela chazuvo

Mak 12:10; 1Pe 2:6.

LILU, Mat 24:35; Luk 17:24.

LILUNGU LYAKAKAHYA, Mat 13:42.

LIMA, 1Ko 3:9wande uze ali nakul. Kalunga

Hep 6:7 vaze vanawal.

LIMBA, Yo 10:16 vaze kaveshi vakul. linoko

LIMBONGOLA, 2Ch 2:17 nawatotowela nge l.

LIMBUKA, Lom 11:11 vahukanyine nakul.

Lom 14:4 numba al. chili kuli mwata wenyi

1Ko 10:12 azangame kuchina mwal.

LINGA, Mat 23:3 oloze kaveshi kul.

Mat 24:46Kaka yenyi mwamuwana ali nakul.

Lom 2:1weji kul. vyuma vyovimwe

Lom 7:19 vyavipi, vikiko vene ngweji kul.

Lom 9:11 kanda val. chuma chamwaza

2Ko 5:10 kweseka navyuma nal. shimbu

Efw 6:6 nakul. namwono wenu wosena

2Te 1:11 evwila kuwaha vyuma munal.

1Pe 4:3 lwola lunahichimo lwakul.

1Yo 3:6 alikata naikiye keshi kul. shiliko

Lom 1:32; 2:2; 7:15; 12:20; Fwi 2:3; 1Ch 5:20; Hep

10:26.

LINGA MWAMUPI, 1Te 4:6 nakul.

LINGA SAMBANJINGA, Lom 12:19 namul.

Lom 13:4 uka-kul. nakusolola utenu kumutu

Kus 19:2 nal. hamanyinga avandungo

Kus 6:10.

LINGA SHILI, Lom 3:23 vosena vanal.

Lom 5:12mwomwo vosena val.

1Ko 6:18 ujila ali nakul. kumujimba wenyi

1Yo 3:8 Liyavolo nal. kufuma kukuputuka

LINGISE, 1Ch 4:15 l. muvikiko

LINGULULA, Lom 10:21 vaka-kul.

LINOKA, Yo 3:14 nge muze Mose azezwile l.

Kus 12:9 chazangombe vamumbilile, l.

Kus 20:2 akwachile chazangombe, l.

2Ko 11:3.

LINONA, 1Ko 15:37mutumba kaha l. ukawalyo

LINONA LYAMUSETALE, Mat 17:20; Luk 13:19.

LINONGO, Mat 5:15 kuwika l. nakulifwikilila

Mat 6:22 L. lyamujimba likiko liso

Yo 5:35.

LIPAKUMUNA, Mat 10:10; Luk 22:35, 36.

LIPENGA, Yak 1:27 chakuzeneka l. kufuma

Efw 5:27; 2Pe 2:13.

LIPWILA, Mat 5:6 l. lyavyuma vyakwoloka

Mat 25:44 twakumwene nal.

Yo 7:37mutu nevu l., ezenga kuli ami

Kus 7:16 zalako, chipwe kwivwa cheka l.

Kus 21:6; 22:17.

LISA, Mat 25:37 nazala numba tukul.

Yo 21:17Yesu ngwenyi: L. tumikoko twami

Kus 12:6 vakamul. hamakumbi 1,260.

Yut 12.

LISESA, 1Ko 9:5 l. lyakutambwojoka napwevo

LISESA LYAKUPWA MWENYALIFUCHI, Vil 22:28.

LISHIMA, Yo 4:14 l. lyameya

LISO, 1Ko 2:9 l. linahono kuvimona, litwitwi

1Ko 15:52mukukemwina chal.

LISOKO, Luk 6:42 kulifumisa l. muliso lyove

LISO LYANDONGO, Mat 19:24; Mak 10:25.

LISO NALISO, Mat 5:38.

LISUNGU, Lom 10:19Ami nangukamivwisa l.

1Ko 10:22Yehova evwenga l.

1Ko 13:4 Zangi kayevwa l.

2Ko 11:2 nakumisungwila nal. lyaukalunga

1Ko 3:3.

LISWALALE, 2Ch 2:3 hakupwa ul.

Vil 10:7; 1Ko 9:7.

LITANDA, Hep 4:16 tupandamenu kul.

Hep 12:2 kuchilyo chal. lyaKalunga

Kus 3:21 kutwama nayami hal.

Kus 7:9 liyongomena vanemana kul.

Mat 25:31.

LITEPA LYAKUKOLA, Efw 6:17 l. lyaulwilo

1Te 5:8.

LITOTA, 2Pe 1:19mwatutuka l. mumichima

Kus 2:28Kaha nangumuhana nawa l.

Kus 2:28 nangumuhana nawa l.

Kus 22:16 ngul. wakutamuka

LITWITWI, Yo 18:10 Petulu avamutwile l.

1Ko 12:16 kachi nge l. nalyamba ngwalyo

LIUYA, Mat 21:10.

LIVAJI, Mat 24:38 shimbu kanda L., valilenga

2Pe 2:5 anehele l. hakaye

2Pe 3:6 kaye kazalile nameya al.

LIVOKO, Yo 12:38 l. lyaYehova vanalisolwela

1Pe 5:6 linyisenu mwishi yal. lyaKalunga

Page 486: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

483 LIVOKO LYACHILYO—LUHETO

LIVOKO LYACHILYO, Mat 20:23 kutwama kul.

Mat 25:33 haka mikoko kul.

Vil 7:55 Yesu nemana kul. lyaKalunga

Hep 10:12 natwame kul. lyaKalunga

Hep 1:3.

LIVUMBA, 2Ko 2:15 kuli Kalunga tunapu tul.

Efw 5:2wakuvatula wal. lyalupengopengo

Mat 26:7; Luk 7:46; Yo 11:2.

LIVUVU LYACHIMBULU, Mat 21:5; Luk 19:30.

LIVWI, Luk 21:27 nakwiza mul. nangolo

Vil 1:9 l. lyamufwikile, kavamumwene

1Ko 10:2.

LIVYA, Vil 2:10 kuEjipitu nakujingalila jakuL.

LIWAYANGA, 1Ko 14:33Kalunga kapwa wal.

1Te 5:14; 2Te 3:6, 7, 11; Yak 3:16.

LIYAVOLO, Yo 8:44muvakuli senu L.

Efw 4:27 kanda namusela L. kengililoko

Efw 6:11 kwimanyina L.

Hep 2:14mangana akahase kwenyeka L.

Yak 4:7mwimanyinenu L.

1Pe 5:8Muka-kole wenu L. eji kukulijizanga

1Yo 3:8mangana enyeke milimo yaL.

1Yo 3:8 L. nalinginga shili kufuma

Kus 12:12 Lamba, mwomwo L. neza kuli enu

Kus 20:2 ikiye L., Satana, kaha amukashile

Mat 4:1, 8; 25:41; Yo 13:2; Yut 9.

LIYEMBE, Mat 3:16 shipilitu yaKalunga nge l.

LIYONGOMENA, Kus 7:9 l. lyalinene

Mak 3:9; Yo 6:5.

LIYONGOMENA LYALINENE, Mak 12:37 lize l.

Kus 7:9 l. lize kavahashile kulava

Kus 19:6 lizu lyal. nge chivumo

LIZAVU LYANDOMBO, Vil 17:5; 19:40; 24:12.

LIZU, Yo 1:1 L. kulyapwile, kaha eli L.

Yo 1:14 L. lyejile nakupwa musonyi

Yo 5:28 vali muvimbumbe navakevwa l.

Yo 10:27Mikoko jami veji kwivwililakul.

LIZU LYAKALUNGA, Kus 19:13 ngwavo, L.

LOMBA, Mat 5:44 nakul. vaze vali

Mat 6:9mwatela kul. ngwenu:

Mat 7:7 Twalenuho lika kul., navakamihana

Mat 26:41 kul. kuchina namwingila

Mak 11:24 vyosena namul.

Lom 12:12 L. naluzema

Efw 3:20 kuhambakana havyuma tunamul.

Kol 4:2 L. naluzema

1Te 5:17 L. shimbu yosena

Yak 1:6 atwaleho lika nakul. mulufwelelo

Yak 4:3mweji kul., kamweshi kutambulako

Yak 5:16 nakul. navakwenu

1Pe 4:7 vakuvanguluka mangana mul.

1Yo 5:14 natumul. nge mwaya muchima

Mat 6:5, 8; Yo 14:13; Vil 10:9; Lom 8:26; 1Ko

1:22; 14:15.

LOMBELA, Yo 17:9Ami nguli nakuval. vakivo

Yo 17:20 kangweshi nakul. ava

LONDEZEZA, 2Te 3:7mwatela kutul. etu

2Te 3:9mangana mutul.

Hep 13:7 l. lufwelelo lwavo

LONGESA, Lom 13:2 kulikanga kuvyuma al.

1Ch 4:7 lil. ove lyavene hakulihana muvyuma

1Ch 4:8 kulil. chakumujimba cheji

Hep 5:14 val. kuhandununa kwoloka

Hep 12:11 nachimisa muhako vaze vanal.

1Pe 5:10Kalunga mwakamanyisa kumil.

LOTE, Luk 17:28 hamakumbi aL.: Vapwilenga

2Pe 2:7Ayowele L. mutu wakwoloka

LOVOLA, Mat 13:23mwemanga nakul. mihako

Lom 3:5 hakul. utenu wenyi

LOWISE, 2Ch 1:5 kaka yove wapwevo L.

LUFWELELO, Luk 18:8 l. mwakaluwana

Yo 3:16wose mwasolola l. muli ikiye

Lom 4:13 kwoloka chenyi hakupwa nal.

Lom 10:9 kusolola l. mumuchima

Lom 14:23 chakuzeneka l. chinapu shili

Nga 3:8mwakavulukila kwoloka vatu mul.

Nga 3:11muka-kwoloka mwayoyanga nal.

Nga 6:10 vaze twalikata navo mul.

Efw 4:5Mwata umwe, nal. lumwe

2Te 3:2 l. kalweshi kuli vatu vosenako

1Ch 6:12 Lwako jita yal.

2Ch 4:7 ngunalame l.

Hep 11:1 L. lwapwa kuvandamina

Hep 11:6 chakuzeneka l.

Hep 12:2Muka-kukupwisa l. lwetu

Yak 2:26 l. lwakuzeneka vilinga lwakufwa

1Pe 1:7 l. lwenu vaneseka lyehi

1Pe 5:9 zamenunga mbe mul.

1Yo 5:4 kaye tunakafungulula nal. lwetu

Lom 4:3; 2Ko 5:7; Efw 6:16; 1Ch 4:1.

LUHETO, Mat 6:20 lilunjikilenu l. mwilu

Mat 6:21 kuze kuli l., kukiko kuli namuchima

Mat 6:24 kuzachila Kalunga naL. hamweko

Mat 12:35mwalovola vyamwaza kul.

Mat 13:44Wangana unafwane nge l.

Page 487: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

LUHOLO—LUSUKA 484

Luk 16:9 Likwachilenu masepa nal.

Lom 11:33 lwajiminyina l. lwaKalunga

2Ko 4:7 tuli nal. kanelu mumilondo yauma

2Ko 6:10 nakuhetesa vavavulu l.

2Ko 8:9 numba apwilenga wal., oloze

Efw 1:14 l. lwenyi Kalunga vakalukule

Kol 2:3Muli ikiye muli l. lwamangana

1Ch 6:9 kufwila l. veji kwingilanga

Hep 11:26 kutoleka Kulishitu ngwenyi hil.

Yak 2:5 val. mulufwelelo navaswana

Yak 5:2 L. lwenu lunapolo

1Pe 2:9 vatu aheta Kalunga mwal.

Mat 19:21; Luk 16:11, 19; 18:25; Efw 3:8; Hep

11:26; Yak 5:1; Kus 3:17; 18:17.

LUHOLO, Kus 14:9 katachikijilo hal.

Kus 17:5.

LUKA, Kol 4:14; 2Ch 4:11.

LUKAKACHILA,

Lom 5:3, 4malwa eji kunehanga l.; kaha l.

Hep 12:1 tulahenu nal. mukulaha chize,

Yak 5:11mwevwa lyehi l. lwaYopa

Luk 8:15; 2Pe 1:6; Kus 13:10.

LUKAMBU, Luk 21:18 kakweshi l. lumwe

LUKUKA, Vil 17:5 val. zuvo yaYasone

LUKULULA, Mat 1:19Yosefwe ajinyine kumul.

Mat 5:31Wose mwal. pwevo, amuhane

Mat 19:7Mose ahanjikilile vyakul.

Mat 19:9mwal. pwevo chakuzeneka mulonga

Mak 10:11; Luk 16:18.

LUKUNGU, Mat 10:14 kalitotomonenu l.

1Ko 15:47Mutu watete afuma kul.

LUMBAPACHISO, Luk 12:50 ngukwechi l. luze

Lom 6:4 vatufunjilile kuhichila mul.

Efw 4:5 nal. lumwe

Mat 3:7; Mak 10:38; Luk 3:3; Vil 19:4; Kol 2:12;

1Pe 3:21.

LUMBILISA, Nga 4:14 kamwangul.

Cht 2:15Kanda vakul. kuli mutuko

LUMBONGO, Mat 25:18.

LUMBUKA, 2Ch 3:8Malunga val.

2Ko 11:3; 1Ch 6:5.

LUMBULA, Luk 23:2 twamuwananga ali nakul.

LUMBUNUNA, Mat 16:3mwatachikiza kul. lilu

1Ko 12:10 kul. malimi eka

1Ko 14:26mukwavo mwal. mazu

2Pe 1:20 upolofweto valinga wakulilu.

LUNETA, Mat 6:2 kanda wimba l.

Mat 24:31 vangelo nal. lwakutezuka

1Ko 14:8 l. naluvuma chivumo chakuzeneka

1Ko 15:52 halwola lwal. lwamakumishilo

1Te 4:16Mwata mwakafuma mwilu nal.

Hep 12:19; Kus 8:2.

LUNGA, Lom 7:2 nakashiwa kuli l. lyenyi

1Ko 7:2 pwevo hipwevo apwenga nal. lyenyi

1Ko 7:14 l. uze ketavako napu wajila hali

Kus 21:2mwamwenga vanawahishila l. lyenyi

1Ko 7:34; 2Ko 11:2; 1Ch 3:2.

LUNGULUKA, 1Ko 3:19 kukul. chavo

Luk 20:23; 2Ko 4:2; 11:3.

LUPASA, Mat 10:42mwahana vavandende l.

Luk 22:20 l. chikiko chivwasano chachihya

Luk 22:42Ove Tata, nge unasake, fumisa l.

1Ko 10:21 l. lwaYehova nal. lwavandemoneko

Mat 20:22; 1Ko 10:16.

LUSHIKO, Lom 4:13 l. vamushikile

Nga 3:29muvaswana nganomu lwaya l.

2Pe 3:13 tuli nakutalilila nge omu mwaya l.

Vil 2:39; Lom 4:14.

LUSHIMBI, Mak 12:28 amwihwile: L. muka

Yo 12:50 l. lwenyi hikuyoya chahaya myaka

Lom 1:32 vanatachikiza l. lwakwoloka

Lom 4:15 okwo kwazeneka l. nakuzomboka

Lom 7:2 nakasunuka kul. lwalunga lyenyi

Lom 7:23 kulwa nal. lwamuvishinganyeka

Lom 8:2 kupwa vakulihehwa kul. lwashili

1Ko 4:6mulinangule kuli etu l.

Nga 6:2 namutesamo l. lwaKulishitu

Nga 6:16 tambuka mwaya l.

Kol 2:14mukanda uze wapwile naj.

Yak 2:8 namutesamo l. lwawangana

1Yo 2:7 l. ngunasoneka kalweshi lwaluhyako

Mak 12:31; Luk 2:1; Yo 10:18; Vil 16:4; Kol 2:20;

1Yo 3:23.

LUSHINGO,

Hep 6:17 azamishile chuma kana nal.

Vil 2:30; Hep 7:20, 28.

LUSHIUSHIU, Nga 5:26Kanda kulivwilanga l.

Fwi 1:15 vali nakwambulula Kulishitu nal.

1Ch 6:4Vyuma kanevi vyeji kunehanga l.

Yak 4:5 yeji kufwilanga vyuma nal.

1Pe 2:1 sezenu l. lwosena

Lom 1:29; Cht 3:3.

LUSUKA, Lom 15:18 kangweshi kul.

Page 488: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

485 LUTALILILO—MAHINJI

LUTALILILO, Mat 12:21 l. lwavaka-mafuchi

Vil 26:7 l. kanelu, lukiko vene vali

Lom 5:5 l. kalweshi kukatutwala

Lom 8:20 aviluwile mangana hal.,

Lom 8:24 l. lunatesamo kalweshi cheka l.

Lom 15:4mukukakachila tupwenga nal.

Efw 2:12 kamwapwilenga nal., kaha

1Te 4:13 valinga vatu veka vaze vahona l.

Hep 6:19 l. lunapu nge chikungo

Hep 10:23 kuhanjikanga hatoma l. lwetu

1Pe 3:15 vaze navasaka muvalumbunwine l.

1Ko 9:10; Efw 4:4; Kol 1:27.

LUTE, Mat 1:5.

LUTETELO, Mat 9:13 ngunazange l. keshi

Yak 2:13 L. lweji kufungululanga kusopesa

Yak 3:17 kuzala nal. namihako yamwaza

LUULA, Lom 8:20 vyuma vyakutanga vyal.

Lom 10:3 shikaho kavalil. kukwoloka

Lom 13:1Mwono himwono ul. kumawata

1Ko 15:27 al. vyuma vyosena mwishi

2Ko 9:13mwalil. kumujimbu wamwaza

Efw 5:22Mapwevo valil. kuli malunga javo

Efw 5:24 chikungulwilo chalil. kuli Kulishitu

Fwi 3:21 nakulingisa vyuma vyosena vikal.

Kol 3:18mapwevo, lil. kumalunga jenu

Cht 2:5 valil. kuli malunga javo

Hep 2:8Kalunga al. vyuma vyosena kuli

Hep 13:17 kupwa vakulil. kuli vaze

kutwaminyina

1Pe 2:13 lil. kuvyuma vyakutunga kuvatu

1Pe 3:1mapwevo, lil. kuli malunga jenu

1Pe 3:22 navaka-ngolo vavalingishile valil.

1Pe 5:5 vanyike vamalunga, lil. kuli

Luk 2:51; 10:20; 1Ko 14:34; Kol 2:20; 1Ch 3:4;

Cht 3:1; Hep 12:9.

LUVENE, Kus 7:5.

LUYANDO, Lom 3:16mwatwama lwenyeka nal.

2Ko 8:2 halwola lwakuveseka mul.

LUYANJISA, Mat 13:21 omu nakwiza l.

Lom 8:35 l. tahi, nyi zala tahi, nyi uvu tahi

Mak 10:30.

LUZEMA, Lom 12:12 Lombenunga nal.

Kol 4:2 Lombenunga nal.

LWEZA, Vil 23:22Kanda mul. mutu numba

LWISO, Lom 7:7 l. kachi kangwalutachikijileko

Lom 7:7; 13:9Kawatela kwivwa l.

Yak 4:2 nakujiha, nakwivwanga l.

LWOLA, Mat 16:3 chinjikizo chakwijivilaho l.

Luk 21:24 nalukatesamo l. vatongola

Vil 1:7Kacheshi chenu kutachikiza l.

Vil 3:19 l. lwakuhizumuna lufume kuli

1Ko 7:29 l. lunalituluko lunakehe

Nga 6:9 hal. luvene lwakwaha natukaha

Efw 5:16 zachisenunga kanawa l. lwenu

Fwi 4:10mwahonene kuwana l. lwakulinga

1Te 5:1 hakuvuluka l. najingonde

2Te 2:6 vakamusolole hal. lwenyi lwatela

1Ch 2:6 kupwa unjiho hal. lwacho

2Ch 3:1 akukuminyina nahakapwa l.

2Ch 4:2 ambulula mazu mul. lwamwaza

1Ko 4:5; Nga 4:4; Efw 5:16; Kol 4:5; 1Pe 4:17;

Kus 11:18.

LWOLA LWALUKALU, 2Ch 3:1 namukapwa l.

LWOLA VATONGOLA, Lom 5:6Kulishitu

hakuheta hal. afwilile

Luk 21:24; 1Ch 6:15; 1Pe 4:17.

LYAMBULULA, Lom 14:12mwakal.

LYAPULA, Mak 10:19 kanda kul. mutuko

1Ko 6:7 Ikaze namukanyina vamil.

2Pe 2:3 navakamil. namazu avo

LYATANGILA, Luk 21:24Yelusalema navakayil.

Hep 10:29 ou nal. MwanaKalunga

Kus 11:2 vaka-mafuchi, navakal.

LYESEKENUNGA, 2Ko 13:5 L. enu vavene

LYOJI, Yo 21:11 vavulile oloze l. kalyapulikileko

Yo 21:6, 8.

LYOJI LYACHIKOKELA,

Mat 13:47Wangana wamelu unafwane nge l.

LYONONONA, Luk 1:75 nakul. nakwoloka

Efw 4:24 namukwoloka namukul.

LYONYINGA, Luk 21:25 vaka-mafuchi navakal.

Yo 16:20 kul. chenu nachikalumuka

2Ko 2:4 nakul. kumuchima, ngwasonekele

MMAFWO, Kus 22:2 m. apwile akuka vaka-mafuchi

MAHINA, Luk 24:12; Yo 11:44; 19:40; 20:5, 7, 7;

Kus 19:14.

MAHINA AKUKULUKA,

Luk 20:46 vaka-kusoneka vasaka kuvwala m.

Kus 7:14 vanakoso lyehi m. nakuwatomesa

Kus 7:9, 13.

MAHINJI, Yo 19:33 kavahokwele m. enyiko

Lom 16:20 achikile Satana mwishi yam. enu

Page 489: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MAJI—MAMA 486

MAJI, Mat 25:4 vakuzangama vambachile m.

Luk 7:46; Hep 1:9.

MAJILO, Mat 23:27munazale navifuhwa nam.

Lom 1:24 avechelele valilingile vilinga vyam.

1Ko 7:14 vana venu vanapu vam.

2Ko 6:17 echenu kukwata chuma cham.

Fwi 3:8 ngunavimono kupwa nge m.

1Te 4:7Kalunga katusanyikilile kum.

Yak 1:21 sezenu m. osena

1Pe 3:21 keshi hakufumisa m.

Kus 16:13mazu vahwima am. atatu

Vil 10:14; Lom 6:19; Efw 5:3; Yak 2:2; Kus 18:2;

22:11.

MAJIMO, Fwi 3:19 m. avo akiko kalunga kavo

Mat 12:40; 1Ko 6:13.

MAKALA, Lom 12:20 naulunjika m. akakahya

MAKAVA,

1Ch 6:10 vanalituvasana nam. amavulu

MAKILA, Hep 6:4 vaze vanam. lyehi wana

1Pe 2:3munam. ngwenu Mwata walikoji

Kol 2:21.

MAKIMBA, Yut 13.

MAKOMBELO, Vil 15:20 kuvikombelela kum.

2Ko 6:16 tembele yaKalunga nam.?

1Yo 5:21 lilamenunga kum.

MAKULAKULA, Mat 12:19; Vil 5:15.

MAKULI, Mat 24:24 vaKulishitu vam.

Mat 27:64 m. akukuminyina nawasweza

Yo 1:47muli ikiye kamweshi m.

2Ko 11:13 vaka-kuzata vam.

2Ko 11:13 vatu vangocho vaposetolo vam.

Efw 4:25munaseze jino m.

1Pe 2:1 sezenu m. osena

1Pe 2:22mukanwa kenyi kavawanyinemo m.

2Pe 2:3 navakamilyapula namazu am.

2Pe 2:13 kunangula cham.

Mat 26:59; Lom 3:13; Nga 2:4; Kus 14:5.

MAKUMBI, Mat 24:22 kuvanga m. aze

MAKUMBI AKUKUMINYINA, 2Ch 3:1 ham.

Yak 5:3 navikapwa kakahya mum.

2Pe 3:3 ham. nahakapwa vaka-kusekeleka

MALENGE, Vil 12:7 m. aholokele kumavoko

Efw 6:20 ngumuluwa wakukasa mum.

Fwi 1:13 kungukasa chami mum.

Vil 20:23; 26:31; Kol 4:3; Hep 11:36.

MALIMI, Vil 2:3 twakufwana nge m.

1Ko 13:1 nge nanguhanjika m. avatu

1Ko 13:8mawana akuhanjika m.

1Ko 14:5muvosena muhanjikenga mum.

1Ko 14:9 kuvanga muhanjike mum.

1Ko 14:22 m. eka anapu chinjikizo

Fwi 2:11 m. osena aketavile hatoma

1Ko 12:10; 14:6; Kus 7:9.

MALIMI AVALI, 1Ch 3:8 kupwa vam.

MALITA, Luk 10:41; Yo 11:39; 12:2.

MALIYA 1., Mat 1:16 M. uze asemene Yesu

Mat 13:55; Mak 6:3; Luk 1:27; 2:19, 34.

MALIYA 2., Mat 27:56 hali vakivo hapwile M.

Mak 16:1; Luk 8:2; 24:10; Yo 20:1.

MALIYA 3., Mat 27:56 M. nevo yaYakova

Mak 15:47; 16:1; Luk 24:10; Yo 19:25.

MALIYA 4., Luk 10:42 M. nasakula

Luk 10:39; Yo 11:1; 12:3.

MALIYA 5., Vil 12:12 M. naye yaYowano

MALIYA 6., Lom 16:6 M. amizachililile milimo

MALOLWA, Luk 8:6 Jikwavo jaholokelele ham.

Luk 19:40 nge navahola, kaha m.

Mat 13:5, 20; Mak 4:5, 16.

MALOVA, 2Pe 2:22 nakulipochinga mum.

MALUNGA, Lom 1:27 m. navakwavo m.

Efw 5:25 m., twalenuho lika kuzanganga

Kol 3:19 m., twalenuho lika kuzanganga

1Pe 3:1mapwevo, liluulenunga kuli m.

1Ko 14:35; Kol 3:18.

MALUNGA VAVALEMU, Vil 13:50; 25:2.

MALWA, Mat 24:9 navakamimwenesanga m.

Mat 24:21 m. amanene, kanda asolokengaho

Yo 16:33mukaye muli m., oloze likolezezenu!

Lom 12:12Kakachilenunga hakumona m.

1Ko 7:28 navamonanga m. mumusonyi wavo

2Ko 1:4 uze eji kutuvendejekanga mum. etu

2Ko 4:17 numba tuhu m. etu anapu

1Te 1:6mwetavilile mazu nam.

2Te 1:6 m. vaze veji kunehanga m.

Hep 10:33 vamitolekele nakumimwenesa m.

Hep 11:37mukukalikiza, namum.

Yak 1:27Kulamanga vatuliwe mum. avo

Kus 2:10 kumona m. hamakumbi 10

Kus 7:14 vakivo vaze vanafumu mum.

Mak 4:17; Vil 7:10; 14:22; 20:23; Lom 2:9; 5:3;

8:35; 2Ko 6:4; Kol 1:24; 1Te 3:3.

MAMA, Luk 8:21 M. navandumbwami ava

Page 490: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

487 MAMBULI—MAWANA

MAMBULI, Fwi 2:10mulijina lyaYesu, m. osena

Lom 14:11; Hep 12:12.

MANA, Yo 6:49Vakakuluka jenu valile m.

Hep 9:4wapwilenga nam. namukombo

Kus 2:17 nangumuhanako m. akusweka

MANGANA, Mat 11:19 m. eji kulyambululanga

Luk 16:8 alingile vyuma mum.

1Ko 1:25 chaKalunga chili nam.

1Ko 2:5 luzeneke kupendamina ham. avatu

1Ko 3:19 m. akaye anapu uleya

2Ch 3:15 nam. akukutwala kuulwilo

Yak 1:5 nge minenu nahono m.

Yak 3:17 m. akufuma mwilu akuunda

Luk 16:8; Lom 11:33; 1Ko 1:19; Kus 13:18; 17:9.

MANGANA AKUSWEKA, 2Te 2:7 m. awou

MANGANA AMWENEMWENE,

Luk 1:17 akakindulwise michima kum.

MANGONA AVANGAMELA,

Mak 1:6 avwalilenga uvwalo wam.

MANGONGE, Kus 20:8 vakivo Ngonge naM.

MANGWANGWA, 1Ch 1:10 nam.

MANOKA, Mat 10:16 nge m. oloze

Mat 23:33 Enu m., enu vana vaviyeng

MANONA, Mak 4:28.

MANONGO, Mat 25:1 vambachile m.

Luk 12:35 m. enu apwenga akuwika kakahya

Kus 4:5.

MANUNGILILO, Efw 4:16; Kol 2:19; Hep 4:12.

MANYINGA, Mat 26:28 lunemanyinako m.

Yo 6:54 nakunwa m. ami ali nakuyoya

Vil 15:20 nakulihenda kum.

Vil 15:29 kulihendanga nakum.

1Ko 15:50musonyi nam. keshi kuhasa

Hep 9:22 kuvanga m. vawamwange

1Yo 1:7 m. aYesu nawatutomesa

Kus 18:24 vawanyinemo m. avaka-kujila

Mat 23:35; 27:25; Vil 20:28; Hep 9:20; Kus 7:14;

14:20.

MAPAPA, Mat 18:22 keshi m. 7 koko, oloze m.

Mat 24:45 avahanenga kulya chavo hal.

MAPAPA 7, Mat 18:22 keshi m.

MAPUTUKILO, Hep 6:1 vilongeselo vyam.

MAPWEVO, Lom 1:26 m. vasezele muze

1Ko 14:34 m. vaholenga kulu

Efw 5:22 M. valiluulenga kuli malunga

Cht 2:4 vana vam. vazangenga malunga

Kus 14:4 vazenekele kulipihisa nam.

Mat 11:11; 24:41.

MAPWEVO VAUJILA, Mat 21:31 m. navalivanga

Kus 17:5Mbavilone, nevo yam.

Luk 15:30.

MAPWEVO VAVALEMU, Vil 17:4 nam. navakivo

MASETONYA, Vil 16:9 Zauka muno muM.

Vil 20:1; 1Ko 16:5; 2Ko 8:1; 1Te 1:7; 4:10.

MASEVO, Efw 6:4 m., kanda kwivwisanga

MASHIKOLA,

Yo 7:15 okunyi ikiye kalinangula kum.?

MASOJI, Kus 21:4mwakahunda m.

Luk 7:38; Hep 5:7; Kus 7:17.

MASWALALE, Luk 21:20 kum.

Mat 22:7; Yo 19:23; Hep 11:34.

MATANDA, Luk 22:30 nakutwama ham.

Kus 20:4Ngwamwene m., vaze vatwamineho

Kol 1:16.

MATEU, Mat 9:9; 10:3; Luk 6:15; Vil 1:13.

MATOTO, Kol 3:8; Kus 14:10; 15:1.

MATUNGU, Kus 6:14; 16:20.

MATWITWI, Yak 5:4miteto yinahete namum.

Mat 13:16; Kus 2:7.

MAVALE, Yo 12:13 vambachile m.

Kus 7:9mitango yam. mumavoko avo

MAVAVA, Kus 12:14 pwevo vamuhanyine m.

MAVELE, 1Ko 3:2 ngwaminwishile m.

Hep 5:12 m. keshi kulya chakutafunyako

1Pe 2:2 fwilenu m. akuzeneka kusanga

MAVOKO, 1Ch 4:14 lyakunangikile m. avo

Hep 10:31 kuholokela mum. aKalunga

2Ko 5:1; Hep 9:11.

MAVU, Mat 5:5 navakaswana m.

Luk 2:14 ham. hapwenga kuunda muli vatu

Luk 8:15Kaha ham. amwenemwene haze

2Pe 3:5 m. atutukile hameya

Kus 12:12 Lamba ham. nahakalungalwiji

2Pe 3:13; Kus 21:1.

MAVUNU, Mak 9:48muze m. avo kaveshi

MAVWI, 1Te 4:17 navakatuhukula mum.

Kus 1:7 nakwiza nam., meso nawakamumona

Mat 24:30.

MAWANA, 1Ko 12:4 kuli m. akulisezaseza

1Ko 14:12 kufwilanga m. akushipilitu

Hep 11:4 unjiho hakwitavila m.

Page 491: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MAWANGANA—MBENJAMINE 488

Yak 1:17 M. amwaza osena

Kus 11:10 navakalituminanga m.

Mat 7:11; 2Ko 9:13.

MAWANGANA, Hep 11:33 vafungulwile m.

Mat 4:8.

MAWATA, Lom 13:1 uluukenga kum.

1Ko 15:24 hananongesa lyehi nam. osena

Efw 1:21 jifulumende nam.

Efw 6:12 tuli nakulipika nam.

Kol 2:15; Cht 3:1.

MAYEMBE, Mat 10:16 vakuunda nge m.

Mat 21:12.

MAYONGOMENA, Mat 21:9 m. ngwavo

Lom 9:29Yehova wam. katuselele mbutoko

Yak 5:4 namumatwitwi aYehova wam.

Mat 13:34; Hep 12:22; Yut 14; Kus 5:11; 9:16.

MAYONGOMENA AVAKA-KUJILA,

Yut 14Yehova ejile nam. jenyi

MAZAVU AVAKA-JITA, Kus 19:14 m. vamwilu

MAZO, Mat 8:12.

MAZU, Mat 4:4 m. osena akulovoka

Mat 12:37 ham. ove hakiko navakakuvulukila

Mat 24:35 m. ami kaweshi kukahitako

Yo 6:63 m. ngunahanjika akiko shipilitu

Yo 12:47 nge mutu mwevwa m. ami

Yo 17:17 m. ove akiko muchano

Lom 10:8 m. alufwelelo, tuli nakwambulula

Fwi 2:16Kwachililenu chikuma m. akuyoya

Kol 4:6 M. enu apwenga akukokweza

2Ch 1:13 kavangizanga m. amakangule

2Ch 2:15 unangulenga m. amuchano

2Ch 4:2 ambulula m., anguhwisa

Yak 1:22 pwenu muvaka-kulinga mwaya m.

2Pe 1:19 tuli nam. aupolofweto

MAZU AHAKANWA, Luk 1:4; Vil 18:25; Nga 6:6.

MAZU AKALUNGA, Mak 7:13 zeyesa m.

Efw 6:17 poko yamukwale yashipilitu, m.

Hep 4:12 m. apwa amatonyi

Luk 8:11; Vil 6:7; 1Te 2:13; 2Ch 2:9; Hep 11:3;

2Pe 3:5.

MAZU AKULAMBISA,

1Te 2:5 katwahanjikilenga m.

MAZU AKULITUKWOJOLA,

2Pe 2:18 veji kuhanjikanga m.

MAZU AKUMYANUKISA,

2Pe 1:13 kumisangumuna nam.

2Pe 3:1 uhashi kuhichila mum.

MAZU AMAKANGULE,

2Ch 1:13 kukavangizanga mwaya m.

MAZU VAHWIMA, 1Ch 4:1 m. amba ngwawo

1Yo 4:1 kanda namwitavila m. osenako

Kus 16:13Ngwamwene m. amajilo

1Ko 12:10.

MAZUVO,

Vil 7:48WakulitulahoChikumakatwamamum.

Mak10:30.

MBALAKA, Hep 9:11 engilile mum.

2Pe 1:13 nguchili mum. yino

Kus 21:3 M. yaKalunga yili navatu

2Ko 5:1; Hep 8:2.

MBALAKE, Hep 11:32; Kus 2:14.

MBALAME, Yut 11mujila yakuhenga yaM.

Kus 2:14.

MBALANAPE, Vil 15:2; 1Ko 9:6; Nga 2:1.

MBALAPA, Yo 18:40 M. apwile chihwanga.

MBALASAVA, Vil 1:23; 15:22.

MBALA TOLOMEU, Mat 10:3; Vil 1:13.

MBALE, Lom 11:4 kumufukamina M.

MBANDA, Yo 18:22 kapasu, avetele Yesu m.

Yo 19:3.

MBANGO, Vil 4:11mutwe wamum.

1Pe 2:7 vakanyine linapu mutwe wamum.

MBAPACHISA, Mat 3:11mwakamim.

Lom 6:3 vatum. mukufwa chenyiko tahi?

1Ko 10:2 vavam. muli Mose

1Ko 12:13 tuvosena vatum. mumujimba

Mat 3:13; 28:19; Mak 1:8; Luk 3:16; Yo 1:26, 33;

Vil 2:41; 10:47; 1Ko 1:17; 15:29.

MBATA, Mat 22:30malunga kaveshi kukam.

Mat 24:38malunga vam. mapwevo

Luk 14:20Kalinwaha ngunam. pwevo

1Ko 7:33 lunga am. eji kuzakamanga

Nga 6:5mutu mwalim. chiteli chenyi

1Ch 4:3 kukanyisanga vatu kulim.

Hep 9:28.

MBAVILONE, Kus 17:5 M. Wamunene, nevo

Kus 18:2.

MBELEZEMBULE, Mat 10:25; 12:24; Mak 3:22.

MBELYALE, 2Ko 6:15Kulishitu naM.

MBEMBEJEKA, Mat 2:16Helote, vanamum.,

MBENJAMINE, Kus 7:8.

Page 492: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

489 MBETANE—MIKAYELE

MBETANE, Mat 21:17; 26:6; Yo 1:28; 11:1.

MBETEFWAJE, Mat 21:1 kuM. Yesu atumine

MBETELEMA, Mat 2:1 Yesu hanasemuka kuM.

Mat 2:5; Luk 2:4.

MBETESAYITA, Mat 11:21; Luk 9:10; Yo 1:44.

MBILA, Mat 3:10; 7:19.

MBOLO, Mat 4:4Mutu katela kuyoyela ham.

Mat 26:26 anonele m., ayipuzwile

1Ko 10:17 m. yimwe, tuli nakulya kum.

1Ko 11:26 omu namulyanga m. eyi

MBOLOMOKA, Mat 8:32; Mak 5:13; Luk 8:33.

MBOWANEJE, Mak 3:17 avalukile vaM.

MBOWAZE, Mat 1:5.

MBUMBA, Luk 5:12.

MBUNDU, Yak 4:14 enu munapu nge m.

MBUTO, Mat 13:38 m., vakivo vana vaWangana

Luk 8:11 M. jikiko mazu aKalunga

Lom 9:29 nge Yehova katuselele m.

Nga 3:29munapu chikupu m. yaApalahama

Kus 12:17 jita navaze vasalileho vakum.

Kus 14:15mwomwo m. jahamavu jinahi

Lom 9:7; 1Ko 15:38; Nga 3:19.

MEKIZETEKE, Hep 5:6wakuya mwayile M.

Hep 6:20; 7:1, 15.

MELU, 2Pe 3:5 kushikulu kwapwile m.

2Pe 3:10 halikiko m. nawakahita nalushindo

2Pe 3:13 kuli m. amahya namavu amahya

Mat 11:11.

MEMBO, Mat 9:35; Mak 6:6.

MENDELO, Yo 1:27mihya yam. enyi ami

Mak 6:9.

MENEKA, 1Ko 16:21Ami Paulu ngunam.

2Yo 10mujizuvo jenu chipwe kumum.

MESA, Luk 22:30mukalye nakunwa kum. yami

1Ko 10:21 kum. yaYehova

MESHIYA, Yo 1:41 Tunamuwane M.

Yo 4:25Ngunatachikiza M. ali nakwiza

MESO, Mat 26:39 alimbilile cham. hamavu

Vil 6:15 kum. enyi nge kum. akangelo

Lom 16:17 jikenu m. enu hali vaze veji

2Ko 4:6mumunyi wakum. aKulishitu

Efw 1:18 natonesa m. amichima yenu

1Pe 3:12 m. aYehova anatale vaka-kwoloka

1Yo 2:16 nakufwila cham., nakutembesa

Kus 1:7 m. osena nawakamumona

Kus 21:4mwakahunda masoji osena kum.

Mat 13:16; Mak 8:18; 2Ko 3:7; 4:18.

MESO NAMESO, Nga 2:11 nenyi m.

Vil 25:16; 1Ko 13:12.

MESOPOTAMYA, Vil 2:9.

METUSELA, Luk 3:37.

MEYA, Mat 10:42 lupasa lwam. atuta

Yo 4:14wose mwanwa kum.

Yo 7:38 tulwiji vam. akuneha kuyoya

1Ko 3:7 ou mwatukumwina m.

Kus 7:17 tuselwoke vam. akuyoya

Kus 22:17 atambule m. akuyoya awana

Yo 5:7; Kus 17:1, 15; 22:1.

MICHAMA, Kus 19:12 hapwile m.

Kus 12:3.

MICHANE, Vil 7:29.

MICHIMA, Mat 5:8 vaze vatoma mum.

Mat 15:8 m. yavo yili kwakusuku nayami

Efw 1:18 natonesa meso am. yenu

Hep 3:8 kanda namukaluhwisa m. yenuko

Luk 12:34; 2Ko 3:3; Yak 4:8; 5:8; 1Pe 3:15; Kus

17:17.

MIHAKO, Mat 7:19 kwima m. yamwenemwene

Mat 7:20 k. kukiko namuvatachikijila

Mat 21:43 uze naukalovolanga m.

Yo 15:2mutango wakuzeneka m.

Lom 7:4 tumwiminenga Kalunga m.

Fwi 1:11 kuzala nam. yakwoloka

Kol 1:10 kwima m. mumilimo yamwaza

Hep 13:15 m. yamivumbo yetu

Luk 3:8; Yo 4:36; 15:8, 16.

MIHAKO YATETE,

1Ko 15:20 m. yavaze vanasavala lyehi tulo

Yak 1:18 tupwenga tum. kuvyuma atenga

Lom 8:23; 11:16; 1Ko 16:15; Kus 14:4.

MIHAKO YAVINYO, Mat 7:16; Kus 14:18.

MIJIMBA, Lom 12:1 hanenu m. yenu

1Ko 6:15 m. yenu yinapu vilyo

1Ko 6:20mutohwesenunga Kalunga mum.

MIKALATETA, Mak 3:17Vana-vam.

MIKANDA, 2Ko 3:1 kwiza nam. yakutujimbula

2Ch 3:15 kufuma kuukemba unatachikiza m.

MIKANDA YAKUVUNGA, 2Ch 4:13 chikuto nam.

MIKANDA YAMALAMBU, 2Ch 4:13 nguhichike m.

MIKAYELE, Kus 12:7 M. navangelo jenyi

Yut 9.

Page 493: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MIKOKO—MUCHANO 490

MIKOKO, Mat 9:36 ngana mwam. vakuzeneka

Mat 10:6 m. vakujimbala vakuzuvo yaIsalele

Mat 10:16 nakumituma nge m. mukachi

Mat 18:12mutu ali nam. jenyi 100 kaha

Mat 25:32 kafunga eji kuhandununanga m.

Yo 10:16 nam. veka, kaveshi vakulimba

Yo 21:16 Funganga tum. twami twatundende

Mat 26:31; Lom 8:36; 1Pe 2:25.

MIKOKO VEKA, Yo 10:16 nguli nam. nawa

MIKOLE, Yo 2:15 chikote cham., ahangile

MIKULI, Mat 6:12.

MILA, Mat 2:11; Yo 19:39.

MILANGI, 2Te 1:8mum. yakakahya

MILIMA, Yo 3:19 vatu vanazange m.

Lom 1:21michima yelavile nam.

1Te 5:4 kamweshi mum. numba likumbi lize

1Pe 2:9 vamisanyikile kufuma mum.

2Pe 2:17 vavalamina m. yakwilava wi.

1Yo 1:5muli ikiye kamweshi m.

2Ko 6:14; Efw 4:18.

MILIMA KUWELUKA, Mat 25:30mum.

MILIMO, Lom 8:28Kalunga eji kulingisa m.

Lom 13:6 vakuzachila vatu, vali nakuzata m.

1Ko 12:5 kuli m. yakulisezaseza

1Ko 12:28mawana akuhindula, m.

1Te 5:13 vavumbikenunga mwomwo yam.

yavo

MILIMO YANGOLO, 1Ko 12:10, 29; Nga 3:5.

MILIVE, Kus 11:4 m. yivali navitumbikilo

MILONDO, 2Ko 4:7 tuli naluheto mum. yauma

MIMUNYI, Fwi 2:15 kumunyika nge m.

MINA, Luk 19:16 m. yove yinaseme jim.

1Ko 7:5Kanda namulim.

2Ko 5:4 vachim. kuli kuyoya

Luk 19:13, 24, 25.

MINDENDA, Mat 24:7 nakukapwa, nam.

Mat 27:54; Luk 21:11; Kus 6:12.

MINGONGA, Mat 7:16 vinyo kum.

Mat 13:22 ham. haze vanakuu mbuto

MISELO, Yak 4:9 M. yenu yalumuke kupwa

MISONGO YACHIHITA, Luk 21:11 kapwa m.

MISONGO YAKUSEMA,

Nga 4:19 nguli nakwivwila cheka m.

1Te 5:3 chakuvakasumuna, nge m.

Mat 24:8; Nga 4:27.

MISONYI, 1Ko 15:39Keshi nge m. yosena

MITANGO, Mat 21:8 kuteta m. kumitondo

Lom 11:21 nge katetelele m. yivene

Mat 24:32; Luk 13:19; Yo 15:4, 6; Lom 11:16.

MITELO, Mat 17:25 kutambula m.

Luk 23:2 kukanyisa vatu kutela m.

MITONDO, Kus 7:3; 22:2.

MITONDO YAKUYOYA,

Kus 22:19mwafumisa chazano kum.

MITONGA, Mat 14:20; 15:37.

MITWE, Vil 18:6 apwenga ham. yenu

MIVESO, Kus 11:19 kwapwile m. namazu

Kus 4:5; 8:5.

MIVUMBO, Mat 15:8 nam. yavo

Hep 13:15mihako yam.

1Pe 3:10 m. yenyi kukuhanjika

MIVWI YAKAKAHYA, Efw 6:16 m. yayauze

MIYACHI, Mat 19:28 nakuyula m.

Mat 24:30 m. yahamavu yosena

Yak 1:1 m. 12 yize yinalimwangila kwosena

Kus 1:7 m. yavatu vahamavu

Kus 7:9 vakumafuchi osena nakum. yosena

Kus 21:12.

MOKOMOKO, Mat 15:9 kuyanga mwam.

Lom 3:12 vosena vanalumuka nakupwa vam.

1Ko 4:3Kuli ami chinapu cham.

MONA, Vil 17:22 ngunam.

Hep 10:29 nakum. manyinga

Hep 11:26 am. kutoleka chaKulishitu

MOSE, Mat 17:3 kwasolokele M. naElija

1Ko 10:2 vavambapachishile muli M.

Hep 11:24Mwomwo yalufwelelo, M.

Kus 15:3 kwimba mwaso waM.

Vil 3:22; 7:22; Hep 3:2.

MUCHAMA, 1Te 2:19 m. wetu wakulisashilaho

2Ch 4:8 vanangulamina m.

Kus 2:10 nangukakuhana m. wakuyoya

Mat 27:29; Yak 1:12; 1Pe 5:4.

MUCHAMA WAKUHONA KUPILUKA,

1Pe 5:4 namukatambula m.

MUCHANO, Yo 3:33Kalunga apwa wam.

Yo 4:23 vaka-kulemesa vam.

Yo 4:24mushipilitu namum.

Yo 8:32 namutachikiza m.

Yo 14:6Ami yami jila, yami m., yami kuyoya

Yo 17:17 vapwenga vajila mum.; mazu ove m.

Page 494: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

491 MUCHIMA—MUKA-KUJIHA

Yo 18:37 nguhane unjiho wakuvuluka m.

Lom 3:4Kalunga vamumone kupwa wam.

1Ko 5:8 jimbolo, jikiko kushishika nam.

2Ko 13:8 chuma chakuzungisa m.

Efw 6:14muvakulijichika m. mujimbunda

2Te 2:10 kavazangile m. vavalwileko

1Ch 2:7muka-kunangula lufwelelo nam.

1Ch 3:15 panda kaha nawa nguji yam.

2Ch 2:15 unangule mazu am. mukwoloka

Hep 10:26 chinyingi chakutachikiza m.

2Pe 1:12mwazama mbe mum. muli nawo

Kus 3:14 chinjiho wakushishika wam.

Yo 1:9; 8:44; 15:1; 17:3; Lom 1:25; 2Ch 3:7; 1Yo

5:20; Kus 19:11.

MUCHIMA, Mat 22:37 kuzanga Yehova nam.

Lom 10:10 eji kusolola lufwelelo nam.

Lom 15:5 m. apwile nawo Kulishitu

Lom 15:5 m. umwe ngana uze waKulishitu

Efw 6:7 Zatenunga nam. wamwaza, nge

Fwi 1:17 keshi nam. wamwenemweneko

Fwi 2:5 Lamenunga m. ou

Fwi 2:20 kakweshi weka ukwechi m.

Fwi 3:15 tupwenunga nam. kanou

Fwi 3:15 tupwenunga nam. kanou

MUCHIMA WAKULIKANYISA, Vil 24:25 nam.

1Ko 9:25mukuhema, mutu eji kusolola m.

1Ko 7:5, 9; Nga 5:23; 2Ch 3:3; 2Pe 1:6.

MUCHIMA WAKULIKINDUKILA, Fwi 2:3.

MUCHIMA WAKULIZANGA KULINGA, 2Ko 8:11,

12; 9:2.

MUCHIMA WAKUTALILILA CHIKOKI,

Hep 6:12 lufwelelo nam.

2Pe 3:15 m. waMwata wetu kupwa ulwilo

Mat 18:26, 29; Hep 6:15; Yak 5:10; 1Pe 3:20; 2Pe

3:9.

MUCHIMA WAUVWOVU,

Mat 21:5Mwangana ali nakwiza nam.

2Ch 2:25 kuvolola nam.

1Pe 3:15 lingenunga ngocho nam.

MUHETO, Luk 21:35 nge kusovoka cham.,

Lom 11:9mesa yavo yalumuke kupwa m.

1Ch 6:9 veji kwingila mucheseko namum.

2Ch 2:26.

MUHWILA, Kol 1:28mutu wam. hakulikata

Yak 1:4.

MUJILA YOYIMWE, Fwi 3:16 kutambuka m.

MUJIMBA, Mat 10:28 navajiha m. oloze

1Ko 12:18 chilyo hichilyo cham.

1Ko 15:44Navaufunda mwam. wanyama

Kol 1:18 kaha ikiye mutwe wam.

Hep 10:5wanguwahishilile m.

Mat 14:12; 26:12; 27:52; Luk 11:34; Yo 2:21; Lom

8:11; 1Ko 15:40.

MUJIMBA WAKULISHITU,

Efw 4:12 vatungenga m.

MUJIMBU, Mat 24:14 m. waWangana

Lom 10:16; 2Ko 11:4; 1Yo 1:5; 3:11.

MUJIMBU WAMWAZA,

Mat 9:35Yesu akatukile nakwambulula m.

Mat 24:14 m. waWangana navakawambulula

Mak 13:10 m. watela kuwambulula

Luk 2:10 nangumyambulila m.

Lom 1:16 ami kangwevwila sonyi m.

1Ko 9:16 nguli nakuvilika m.

1Te 2:4 kupwa vakutamo kutusela m.

Luk 1:19; Vil 20:24; Lom 10:15; 2Ko 4:3, 4; Nga

1:8; Fwi 1:12, 16.

MUJIMO, 1Ch 5:23 tuvinyo mwomwo yam.

Yo 3:4; Nga 1:15.

MUKACHI, 2Ko 4:16 vene mutu wetu wam.

Efw 3:16 mutuwenu wam.

Luk 11:39.

MUKA-CHIPULULU, 1Ko 5:11 kulikata nam.

MUKA-KALEPA, Mat 9:2; Luk 5:24.

MUKA-KOLE, Mat 13:39 m. aukuvile Liyavolo

Lom 12:20 nge m. wove nevu zala, mulise

1Ko 15:26Kufwa, m. wakukuminyina

Yak 4:4 sepa lyakaye, napu m. waKalunga.

1Pe 5:8 M. wenu Liyavolo eji kukulijiza

MUKA-KOLE WAKULISHITU, 1Yo 2:22; 4:3; 2Yo 7.

MUKA-KUFWETA, Hep 11:6 ikiye m. vaze

MUKA-KUHAMIKA, 1Ko 1:20 M. wamyaka yino

MUKA-KUHANA JISHIMBI,

Yak 4:12Umwe kaha m.

MUKA-KUHANA MILONGA,

Kus 12:10 m. vandumbwetu vanamumbili

MUKA-KUHANJIKA KANAWA,

Vil 18:24Apolo, lunga m.

MUKA-KUHONA KWITAVA, 2Ko 6:15.

MUKA-KUHUNGUMWISA, Mat 27:63; 2Ch 3:13.

MUKA-KUJIHA, Vil 3:14; 1Pe 4:15.

Page 495: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MUKA-KUJIHA VATU—MUKA-KWAMBULULA 492

MUKA-KUJIHA VATU, Yo 8:44 apwile m.

1Yo 3:15Wose ahunga ndumbwenyi m.

MUKA-KUKAFWA, Yo 14:16mwamihana m.

Yo 14:26 m., mwakaminangula

Yo 15:26 m. mwakahana unjiho hali ami

Yo 16:7 nge kangweshi kuyako, kaha m.

Hep 13:6.

MUKA-KUKOKOJOLA, 1Ch 3:3; Cht 3:2.

MUKA-KUKUPWISA,

Hep 12:2 M. lufwelelo lwetu, ivene Yesu

MUKA-KUKUVA,

Mat 13:37 M. mbuto jamwenemwene

Yo 4:36 m. namuka-kwaha vawahilile hamwe

MUKA-KULIHEHWA, Nga 3:28 ndungo chipwe m.

Efw 6:8; Kol 3:11.

MUKA-MUCHIMA WAKULIKANYISA,

Cht 1:8 apwenga m.

MUKA-KULIMA, Yo 15:1 Tata ikiye m.

MUKA-KULINANGULA,

Luk 6:40 M. kahambakana

MUKA-KULINGA VYUMA MUKWESEKELA,

1Ch 3:2 kalama atela kupwa m.

1Ch 3:11Mapwevo vatela kupwa v.

MUKA-KULINGISA MUVYUMA,

1Pe 4:15 hakupwa m. vyambala

MUKA-KULISHITU,

Vil 26:28mungukunyula ngupwenga ngum.

1Pe 4:16 yanjiwa mwomwo yakupwa m.

MUKA-KULOMBALOMBA,

Luk 16:20 m. umwe Lazalu

MUKA-KULYONGA, Mat 7:5 Ove m.! Vangila

MUKA-KUMBAPACHISA, Mat 3:1; 11:11; 14:2;

Luk 7:33.

MUKA-KUNANGULA, Mat 13:52wose m. vatu

Mat 23:8 m. apwa umwe kaha

Yo 3:10Ove wapwa um. waIsalele

Yo 13:13 kunguvulukanga ngwenu, M.

1Ch 2:7 ngum. vaka-mafuchi

Mat 10:24.

MUKA-KUNANGULA VATU, Mat 13:52; 23:34.

MUKA-KUNONGESA,

1Ko 10:10 vavanongesele kuli m.

Hep 11:28 m. ahone kwenyeka

MUKA-KUPANDA, Vil 13:6.

MUKA-KUPENDA, 1Ko 5:11 kulikata nam.

Cht 1:7 keshi m.

1Ch 3:3.

MUKA-KUSAULA,

1Ko 5:11 litwamine kulikata nam.

1Ch 1:13; 2Ch 3:2.

MUKA-KUSEKASANA, Mat 13:45.

MUKA-KUSEKASANA WAKUTAMBWOJOKA,

Mat 13:45.

MUKA-KUSONEKA, Vil 19:35 m. vyamunganda

MUKA-KUSONGA, Mak 6:3 m., mwanaMaliya

MUKA-KUSOPESA, Yo 8:50.

MUKA-KUTAMBULA MITELO,

Luk 18:10mukwavo apwile m.

Luk 18:11 kangwapwa ngana mwayou m.

Mat 18:17.

MUKA-KUTANGIKA, 2Te 2:7 ou napu m. oholili

1Yo 4:18.

MUKA-KUTENGA, Lom 9:21 m. vyuma keshi

MUKA-KUTOMESA, Mak 9:3 m. uvwalo

MUKA-KUTUNGA, Hep 11:10 m. Kalunga

MUKA-KUTWAMINYINA, Mak 5:22; Luk 8:49;

13:14; Vil 13:15; 18:8.

MUKA-KUWANYISA, 1Ch 2:5 kuli M. umwe

Hep 12:24Yesu m. wachivwasano chachihya

Nga 3:19, 20; Hep 8:6; 9:15.

MUKA-KUYANJISA, 1Ch 1:13 ngwapwile ngum.

MUKA-KUYOVOLA, Lom 11:26 M. mwakalovoka

Vil 7:35.

MUKA-KUYULA, Mat 9:34 m. vandemone

Efw 2:2 m. wawata wapeho

1Ch 6:15 uka wenyi M., wakuwahilila

1Ko 2:8.

MUKA-KUYULA KANO KAYE,

Yo 14:30 m. ali nakwiza

Yo 12:31; 16:11.

MUKA-KUZATA, Luk 10:7 m. atela fweto yenyi

2Ch 2:15 m. wakuzeneka chakwivwilaho

MUKA-KUZOMBWOJOKA JISHIMBI, Lom 2:25;

Yak 2:11.

MUKA-KWAHA, Yo 4:36 M. ali nakutambula

MUKA-KWALUMUNA MAZU,

1Ko 14:28 nge kakweshi m., ahole kulu

MUKA-KWAMBULULA, Vil 21:8 Fwilipu, m.

1Ch 2:7 vangutongwele ngupwenga ngum.

Page 496: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

493 MUKA-KWAZANA—MULWILO

2Ch 1:11 vangutongwele kupwa ngum.

2Ch 4:5 zata mulimo wam. mujimbu

2Pe 2:5Nowa, m. kwoloka

MUKA-KWAZANA, 1Pe 5:1 ngum. kuupahu uze

Mat 23:30.

MUKA-KWESEKA, Mat 4:3 M. ejile

1Te 3:5 pamo M. namyeseka lyehi

MUKA-KWIMANYINAKO,

Yo 7:29 ngunapu ngum. wakufuma kuli ikiye

MUKA-KWOLOLA, Lom 2:20 um. vaze vahona

MUKA-KWONGA, Yo 8:44 Liyavolo m. kaha ise

1Yo 1:10 tuli nakumusolola nge him.

1Yo 5:10 namulingisa kupwa m.

1Yo 2:4, 22; 4:20.

MUKALATETA, Kus 6:1 nalizu nge m.

MUKA-LIFUCHI LYEKA, 1Ko 14:11 nge ngum.

MUKA-MAKOMBELO, 1Ko 5:11 kulikata nam.

Efw 5:5.

MUKA-MBUMBA, Mat 26:6.

MUKANA, 1Ch 5:9 tuliwe vamusoneke kum.

MUKANDA, Kol 2:14 nakujimbangana m.

Hep 9:19 awasapwilile ham.

Mat 19:7; Mak 12:26; Vil 19:19; 23:25; Hep 10:7.

MUKANDA WAKUVUNGA,

Luk 4:17 vamuhanyine m. wakapolofweto

Kus 5:5 ngocho mwavungulula ou m.

Nga 3:10.

MUKA-NDEMONE, Luk 8:36.

MUKA-NGALILEYA, Mak 14:70.

MUKA-SHILI, Luk 15:7 kuwahilila hali m. umwe

Luk 18:13 ngwivwileko keke ami m.

Yak 5:20 ou mwakindulula m. mujila

1Pe 4:18 nyi nachikapwa ngachilihi m.?

MUKA-UJILA, Efw 5:5 kakweshi m., ali

Hep 12:16.

MUKA-UKENYA, 1Ch 3:3; Cht 1:7.

MUKILA, Kus 9:10; 12:4.

MUKINGO, 1Te 5:3 ngwavo: Kuunda nam.!

MUKOKO, Vil 8:32Vamutwalile nge m.

MUKOMBO, 1Ko 4:21 ngwizenga nam. tahi

Hep 1:8 m. wawangana ukiko m.

Hep 9:4 namana, nam. waAlone

Kus 12:5 kufunga vaka-mafuchi nam.

Kus 2:27.

MUKULI, Lom 13:8Kanda kutwama nam.

Mat 18:27.

MUKUYU, Mat 24:32 chifwanyisa cham.

Mat 21:19, 20, 21; Luk 13:6, 7.

MUKWENU, Luk 10:27 kuzanga m. ngana

MUKWEZE, Mat 19:22.

MULAMBU, Lom 13:7 m., muhanenu m.

MULANGI, Hep 1:7.

MULIMO, Mat 4:10 kuzachila m. wajila

Yo 16:2 ngwenyi nazate m. kuli Kalunga

Yo 17:4 ngunakumisa m. wanguhanyine

Vil 1:20 M. wenyi vakauzate kuli weka

Vil 20:24 chikalu kungunakumisa m.

Vil 27:23 ngweji kuzachilanga m. wajila

Lom 1:25 kuzachila vyakutenga m.

Lom 11:13 ngweji kutohwesanga m.

Lom 12:4 vilyo kavyeshi kuzata m.

2Ko 4:1 tuli nam. kweseka nalutetelo

2Ko 6:3 m. vazeneke kuuwanyina katenga

2Ko 11:12 kuteseka hamwe nayetu mum. uze

1Ch 1:12 hakunguhana m.,

2Ch 4:5 tesamo kanawa m. wove.

Hep 12:28 tumuzachile Kalunga m. wajila

Kus 7:15 kumuzachila m. wajila namusana

Vil 21:19; Lom 9:4; 12:7; 1Ko 3:13; 2Ko 8:4; 9:1;

Kol 4:17; 2Ch 3:17.

MULIMO WAJILA, Mat 4:10 kuzachila m.

Lom 9:4 vavetavila kuvahana Jishimbi, nam.

Lom 12:1 hanenu mijimba mwam.

MULIMO WAKWAHA, Mat 9:37 m. unatoho

MULIMO WAUSELWA, 1Ko 9:17 nguli nam. uze

Luk 16:2; Efw 3:2; Kol 1:25.

MULIVE, Lom 11:17 um. wakuchipapa

Lom 11:24.

MULONDO, Hep 9:4 m. waulu wapwilenga

MULONGA, Mat 18:15 yako ukamulweze m.

Luk 23:4 kangwawanyine m. halyou

Lom 8:33 Iyaze mwahasa kuhana m.

1Ch 3:10 kaveshi nachakuvahanyina m.

1Ch 5:19 kuhana mukulwane m.

Cht 1:7 kashi nachakumuhanyina m.

Yo 18:29; Vil 24:16; 1Ko 1:8; Kol 1:22.

MULUNGU, Mak 2:4.

MULUWA, Mat 11:10 nangutuma m. kulutwe

Efw 6:20 ngum. wakukasa mumalenge

MULWILO, Luk 2:11 kunamisemukila M., ikiye

Vil 5:31 Twamina Wamunene kaha nawa M.

1Ch 4:10Kalunga, apwa M. wavatu

1Yo 4:14 Setu atuma Mwanenyi kupwa M.

Vil 13:23; 2Ch 1:10.

Page 497: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MUMUNYI—MWANA 494

MUMUNYI, Mat 5:16 m. wenu umunyike

Yo 3:19 vanazange milima kuhambakana m.

Yo 8:12Ami yami m. chakaye

1Ko 15:55Ove kufwa, m. wove ulihize?

2Ko 11:14 kulyalumuna kupwa kangelo kam.

1Ch 6:16mum. vahona kupandama

1Pe 2:9 nakumineha mum. wakukomwesa

1Yo 1:5, 7; Kus 22:5.

MUMUNYI WALINONGO, Kus 22:5 kusaka m.

MUNGONGA, 2Ko 12:7 m. mumusonyi

MUNGWA, Mat 5:13mum. wahamavu

Kol 4:6Mazu enu apwenganga akutova m.

Mak 9:50.

MUNWE, Luk 11:20 nam. waKalunga

Mat 23:4; Yo 20:25.

MUNYIKA, Mat 5:16mumunyi wenu um.

Mat 13:43 vaka-kwoloka navakam. zwalala

Mat 17:2 kumeso enyi kwam. nge likumbi

2Ko 4:6 ikiye nam. mumichima

Efw 5:14 kaha Kulishitu mwakum.

Kus 18:1mavu osena vawam. naupahu wenyi.

Vil 9:3; Kus 21:23, 23.

MUNYIKILA, Hep 6:4 vaze vanam. lyehi

Hep 10:32 omu valingile hivanamim.

MUSAMUKO, Mat 2:1 vaka-kutaha kuM.

Mat 8:11; 24:27; Luk 13:29.

MUSEKULULA, Lom 9:27 nachikapwa nge m.

Kus 20:8.

MUSONYI, Yo 1:14 Lizu lyejile nakupwa m.

Lom 8:5 vaze vatambuka mwaya m.

Lom 8:7 vishinganyeka havyuma vyam.

1Ko 15:50 ukwechi m. namanyinga

2Ko 10:3 katweshi nakulwa jita kum.

Efw 6:12 katweshi nakulipika navakwechi m.

Kol 4:10 naMako m. waMbalanape

Vil 2:17; Nga 5:19.

MUSONYI UMWE, Mak 10:8; 1Ko 6:16; Efw 5:31.

MUTANGO, Yo 15:2Wose m. wamuli ami

MUTELO, Mat 17:24 keshi kuhana m.

Lom 13:7 uze mwasaka m., muhanenu m.

MUTONDO, Mat 3:10 m. kaweshi kwimako

Mat 7:18 M. wamwaza kaweshi kwima

Mat 15:13Weshowo m. vazenekele kutumba

Luk 6:43.

MUTONDO WAKUYOYA, Kus 2:7 kulya kum.

MUTONGA, 2Ko 11:33 vanguhakile mum.

MUTU, Mat 4:4 M. katela kuyoyela hambolo

Lom 5:12 kuhichila muli m. umwe

Lom 7:22 kweseka nam. wami wamutulo

1Ko 15:47 M. watete afuma kumavu

2Ko 4:16 m. wetu wakuweluka ali nakuya

2Ko 5:16 m. nge omu mwaya musonyiko

Efw 3:16 azamikise m. wenu wamukachi

1Pe 3:4 m. wakuswamana wamumuchima

Fwi 2:8.

MUTU HIMUTU, Lom 12:5 tuvosena m. tuvilyo

1Ko 12:27muvosena m. munapu chilyo

MUTU WAKALUNGA, 1Ch 6:11; 2Ch 3:17.

MUTU WAKUSOKOKA, 1Ko 7:22 m. waMwata

MUTU WAKUZALUKA, 2Ko 11:23 nge ngum.

MUTU WAUPAPWOKI, 2Te 2:3.

MUTWE, Mat 8:20 naha hakusachila m.

Lom 12:20 naulunjika makala akakahya ham.

1Ko 11:10 chinjikizo chakuliluula ham.

Kol 1:18 ikiye m. wamujimba

Kol 2:19 keshi nakulinjilila kuli uze apwa m.

1Ko 11:3; Efw 1:22; Kus 12:1; 13:3.

MUUNGA, Lom 9:21 kutenga chuma kum.

1Ko 5:7mupwenga mum. wauhya

Nga 5:9 Chimbalwila cheji kufutunwisa m.

MUVESO, Mat 24:27 kuvesanga m. kufuma

Luk 10:18 Satana naholoka mwilu nge m.

MUVINYO, Yo 15:1Ami yami m. wamuchano

MUVWIMBIMBI, Kol 2:17 vinapu m. wavyuma

Hep 8:5 m. wavyuma vyamwilu

Hep 10:1 Jishimbi jili nam. wavyuma

Yak 1:17 keshi kwalumuka ngana mwam.

Mat 14:26; Mak 6:49.

MUYACHI, Mat 21:43 nakukauhana kum.

1Pe 2:9 enu munapu m. vasakula

Hep 7:13.

MUYACHI WAISALELE, Efw 2:12.

MUZUNGU, Mat 3:12.

MUZUVO, 2Ko 5:2 m. yino, tweji

MWAJI, Kus 8:11 tanganyika yikiko M.

MWALISENU YA, Kus 19:1 ngwalyo: M.

Kus 19:3, 4, 6.

MWANA, Mat 1:21Mwakasema m., walunga

Mat 3:17Ou ikiye M. ou ngwazanga

Luk 9:47 ambachile m. wamundende

Yo 3:16 ahanyine m. umwe kaha wakulipwila

Page 498: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

495 MWANAMUKOKO—MWIJI

Yo 17:1mutohwese m., mangana m.

Kus 12:5Kaha m. vamuhukwile

MWANAMUKOKO,Yo 1:29 M. mwafumisa shili

Kus 5:6; 7:10.

MWANAMUTU, Mat 10:23 M. mweza kamiwana

Mat 12:40 M. mwakapwa mumavu makumbi

Mat 24:30 chinjikizo chaM. nachikasoloka

Luk 17:26 namumakumbi aM.

Kus 14:14 hatwamine umwe nge m.

Mat 8:20; 17:22; Luk 18:8; Yo 3:13.

MWANAPASA, Yo 11:16; 20:24.

MWANA UMWE KAHA WAKULIPWILA,

Yo 1:14 upahu uze watela m.

Yo 3:16 ahanyine m., mangana ngwenyi

Yo 3:18; Hep 11:17; 1Yo 4:9.

MWANA WALUNGA, Kus 12:13 asemene m.

MWANA WAPWEVO, Mat 21:5.

MWANGA, Mat 12:30 keshi nayami eji kum.

Vil 8:4 vaze valim. vatambwojokele

Yak 1:1miyachi 12 yize yinalim. kwosena

1Pe 1:1 vaka-kuzuzumana munalim.

Yo 10:12.

MWANGALA, Mat 9:17; Luk 5:37.

MWANGANA, Mat 21:5 Ivwa! M. wove ali

Mat 27:37Yesu M. WavaYuleya

Luk 21:12Navakamitwalanga kumeso avam.

Yo 1:49Ove Lapi, ove uM. waIsalele

Yo 18:37 uli nakwambamo ngwove ngum.

Yo 19:15 katweshi nam., shina Kesale kaha

1Ch 1:17 M. wahaya myaka yosena

Kus 16:14 eji kuyanga kuli vam. vakumavu

Kus 19:16 M. wavamyangana, Mwata

Vil 17:7; 1Ch 6:15.

MWANGANA WAPWEVO, Mat 12:42 M. kusulo

Kus 18:7.

MWASO, Kus 15:3 kwimba m. waMose

MWATA, Mat 7:22Ove M., Ove M., kutala

Yo 20:18Maliya ngwenyi: Ngunamono M.!

Yo 20:28 Tomase ngwenyi: Ove M. wami, ove

Lom 14:4 chili kuli m. wenyi ivene

1Ko 7:39 somboka cheka, shina muli M. kaha

Efw 4:5 kuli M. umwe, nalufwelelo lumwe

1Ch 6:15 M. wavava vali nakuyula

Yak 2:1 lufwelelo lwaM. wetu Yesu Kulishitu

1Pe 3:6 Sala avulukile Apalahama, m.

Mat 11:25; Vil 17:24; 2Ch 2:24.

MWATA WAKULITULAHO,

Luk 2:29 M., unasuula ami ndungo yove

Vil 4:24 M., yove watangile lilu namavu

Kus 6:10 M., wajila, naukana palanga

MWATELA, Efw 4:1mutambuke omu m.

Fwi 1:27 twamenu nganomu m. mujimbu

Kol 1:10mutambuke omu m. kuli Yehova

1Te 2:12mutambuke omu m. kuli Kalunga

2Te 1:5 vakamimone ngwavo m. wangana

MWAYA MUCHIMA, Mat 6:10 M. wove

Luk 22:42 ulinga m. wayamiko

Yo 5:30 kangwasaka m. wamiko, shina m.

Lom 9:19 iyaze nalikange m. wenyi?

Lom 12:2mutachikize m. waKalunga

Efw 5:17monenunga omu m. waYehova

Kol 1:9 kutachikiza m. wenyi

Hep 10:10 m. mukiko vanatulingishila

1Yo 2:17 eji kulinganga m. waKalunga

Kus 4:11mwomwo yomu m. wove

Mat 7:21; Yo 6:39.

MWAZA, Mak 10:18Naumwe pimbi apwa wam.

Luk 6:45Mutu wam. eji kulovolanga

Luk 18:19 ika unanguvulukila nguwam.?

Lom 7:19 vyam. vize ngwasaka kulinga

Lom 10:15mujimbu wam. wavyuma vyam.!

Lom 12:21 hakulinganga mwam.

Nga 6:10 tuzatenunga vyuma vyam.

Yo 5:29; Lom 13:3.

MWENA CHIMWEZA, Hep 11:40 atum. chuma

MWENEMWENE, 1Ko 14:40 vilingenu mwam.

Fwi 4:8 vyeshovyo vinapu vyam.

1Te 4:12mutambukenga mwam. kumeso

1Te 5:21 linjililenunga kuvyuma vyam.

1Ch 1:2mwanami wam. mulufwelelo

2Ch 1:14 Lamanga chumechi cham.

Hep 10:24; Yak 3:13.

MWENGA, Kus 21:2mwam. vanawahishila

Yo 3:29; Kus 18:23.

MWENYALIFUCHI, Vil 22:28 kupwa m.

Luk 15:15.

MWENYAMULIMO, Mat 9:38.

MWENYAMWENGA, Mat 25:1 nakusesa m.

Mat 9:15; 25:5, 6, 10; Yo 3:29.

MWENYAZUVO, Mat 10:25 m. Mbelezembule

Mat 13:27; 20:1; 21:33; 24:43.

MWIJI, Lom 11:16 nge m. wajila, namitango

1Te 5:2 likumbi nalikeza ngana mwam.

Page 499: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MWILA—NANGULA 496

1Ch 6:10 kuzanga jimbongo m. wavyuma

Hep 12:15 nakusoka m. wausasu

1Pe 4:15mwayanjiwa mwomwo yakupwa m.

Kus 16:15 Ivwenu! Nangwiza nge m.

Mat 3:10; 13:21; Lom 11:18.

MWILA, Mat 13:25 kukuululamo m. mutiliku

MWILU, Yo 3:13 kakweshi mutu aya lyehi m.

Vil 2:34 Ou Ndavichi, m. kayilemoko

1Ko 15:49 chifwanyisa chayauze wam.

Efw 2:6 atutwamishile muvihela vyam.

Fwi 3:14 fweto yakusanyika cham.

Hep 3:1 nachazano kukusanyika cham.

Hep 8:5muvwimbimbi wavyuma vyam.

Hep 12:22 Pili Zeyone, Yelusalema yam.

Kus 12:7 m. mwepukile jita: Mikayele

Kus 19:11Ngwamwene m. mwasokolokele

Yo 3:12; Efw 1:20; 2Ch 4:18; Hep 9:23.

MWIMBO, Mat 10:11.

MWIZA, Hep 11:9.

MWONO, Mat 10:28 nahase kunongesa nam.

Mat 16:26 oloze mwatokesa m.?

Vil 2:27 kuseza m. muHeteseko

Vil 3:23weshowo m. naukakana kwivwilila

Fwi 1:27muli nakukilikita nam. umwe

Mak 14:34; Yo 12:25; 1Ko 15:45.

MWONO WOSENA, Mat 22:37 kuzanga nam.

Efw 6:6muchima waKalunga nam.

Kol 3:23 vizatenunga nam.

MWOYO WOVE, Mat 27:29; Luk 1:28; Yo 19:3.

MYAKA, Vil 17:30Kalunga naliula m.

Nga 3:17mwahichile m. 430

2Pe 3:8 m. 1,000 yinapu likumbi limwe

Kus 20:4, 6 nakuyula naikiye ham. 1,000

MYAKA 1,000, 2Pe 3:8 likumbi limwe linapu m.

Kus 20:2 Satana, amukashile ham.

Kus 20:4 kuyula naKulishitu ham.

MYAKA YOSENA, Yut 25 ngolo, kufuma kum.

MYASO, Vil 16:25 valishile Kalunga nam.

Efw 5:19 nam. yakushipilitu, najimbendo

Kol 3:16 kwalisa, nam. yakushipilitu

MYONO, Kus 20:4 m. yavaze vatapile

Vil 2:41.

MYONO 8, 1Pe 3:20 vayowelele m.

MYUMBA, Vil 26:14 lihinji lyove kum.

NNAFWATALE, Mat 4:13.

NAMANE, Luk 4:27.

NAMBALA, Kus 13:18 alave n. yauze chisuma

Kus 13:17.

NAMBALA 666, Kus 13:18.

NANGAKANA, Lom 3:11 kakweshi mutu an.

1Ko 10:15 nakuhanjika nge kuvatu vakun.

1Ko 14:20muuhashi wenu wakun.

Efw 1:8mumangana namukun.

Efw 3:4 kun. nguli nacho havyuma

2Ch 2:7 kun. muvyuma vyosena

1Yo 5:20 natuhane kun. tutachikize

Yak 3:13.

NANGULA, Mat 5:19 nakun. nawa vatu

Mat 7:29 nakuvan. mwamutu ukwechi wata

Mat 15:9 veji kun. jishimbi javatu

Mat 16:12 vazangame kukun. chavaFwaliseu

Mat 28:20 nakuvan. kulamanga vyosena

Mak 6:6 ayile mumembo nakun. vatu

Yo 7:16 ngweji kun. kavyapwa vyami

Yo 8:28 kuhanjika nganomu angun. Tata

Yo 14:26 ikiye mwakamin. vyuma vyosena

Vil 4:2 vapihililile mwomwo vapwile nakun.

Vil 5:42 kavalitwaminyine kun. vatu

Vil 18:25 kuhanjika nakun. mwakwoloka

Vil 20:20 kulitwamina kumin. kumeso avatu

Lom 12:7 uze eji kun., atwaleho lika

Lom 15:4 vavisonekelele kutun.

Lom 16:17 nakun. chize mwalinangula

1Ko 2:16Yehova numba amun.

1Ko 4:17 nganomu nguli nakun. kwosena

1Ko 14:19 ngun. vakwetu

1Ko 14:35 vanasake kulin. vehule malunga

Nga 6:6 nakun. namazu ahakanwa

Efw 4:14 kupekwomwoka napeho yakun.

Fwi 4:9 vyuma mwalin. vilingenunga

Kol 2:22mwaya jishimbi javatu nakun. chavo

1Ch 4:1michima kukun. chavandemone

1Ch 4:16Hakanga muchima kukun. chove

2Ch 2:2 navakivo navakatamo kun.

2Ch 2:24wakutamo kun. vakwavo

2Ch 3:7 vaze veji kulin. shimbu yosena

2Ch 3:16Visoneka vyosena vinawahila kun.

2Ch 4:3 kaveshi kukevwilila kuk.

Cht 1:11 hakun. vyuma kavatelako

Hep 5:8 alin. kwononoka kuvihuli

Hep 13:9Kanda kuhungumuka nakun.

Mat 11:1; Luk 12:12; Yo 6:45; Vil 5:25; 7:22;

11:26; Lom 2:18, 21; 1Ko 14:31; Nga 6:6; Fwi

4:11, 12; 1Ch 2:11, 12; 4:6; 6:1; 2Ch 2:25; 3:14;

Cht 1:9; 2:12.

Page 500: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

497 NATANYELE—NGENESALETA

NATANYELE, Yo 1:45, 46, 47, 48, 49; 21:2.

NAYE, Luk 12:53; 14:26.

NAYEWENU, Mat 8:14; 10:35; Mak 1:30.

NAZALETA, Yo 1:46 kuN. kuli chamwaza?

Mat 2:23; 4:13; 21:11.

NDALIKE, Luk 15:8 pwevo, jimbongo jan.

NDAMASHIKU, Vil 9:2.

NDAMBO, Yo 9:6; Lom 9:21.

NDANDO, Mat 13:46 pela yan. yayinene

1Ko 6:20 vamilanjile nan.

1Pe 3:4 yan. yayinene kumeso aKalunga

Mat 27:9; 1Ko 7:23.

NDANDO YAKULITOMBOLA YAKUSOKOLA, 1Ch

2:6.

NDANDO YAKUSOKOLA,

Mat 20:28 nakuhana mwono kupwa n.

1Ch 2:6 alihanyine kupwa n. vosena

NDANDO YAYINENE, 1Ch 2:9 nauvwalo wan.

1Pe 1:19 namanyinga an., aKulishitu

1Pe 2:4 vakana kuvatu, kuli Kalunga lyan.

1Pe 2:6; Kus 17:4.

NDANYELE, Mat 24:15.

NDAVICHI, Mat 21:9 ulwile MwanaN.!

Luk 20:41Kulishitu apwangachilihimwanaN.?

Vil 2:34Ou N., mwilu kayilemoko

Vil 2:29.

NDEHO, Kus 2:27 vakavachike nge jin.

NDEKAPOLE, Mat 4:25; Mak 5:20; 7:31.

NDEMBA, Mat 26:34, 74, 75; Mak 14:30.

NDENALI, Mat 20:2 n. halikumbi

Mat 20:9 vatambwile mutu himutu n. yimwe

Mak 12:15Ngunehelenu n. nguyimone

Mat 20:10, 13; 22:19; Luk 20:24.

NDONGI, 1Te 4:1.

NDUMBA, Hep 11:33 vajikile kutunwa twavan.

1Pe 5:8 Liyavolo, nge n. wakutahwoka

Kus 5:5 N. wakumuyachi waYuta

NDUMBU, Mak 13:12mutu mwakahana n.

Mat 5:22; 12:50; 18:15.

NDUNGO, Mat 6:24Kakweshi n. mwazachila

Mat 24:45 n. wakushishika wakuzangama

Mat 24:48 n. wamupi mwamba ngwenyi

Mat 25:30mumbilenu ou n. wamokomoko

Yo 8:34muka-kulinga shili apwa n. yashili

Yo 13:16 N. kahambakana kaka yenyiko

Nga 1:10 kachi kangwapwile ngun.

Nga 3:28 kakweshi n. chipwe

Mat 20:27; Yo 8:35; 2Ch 2:24.

NEHA KUFWA, Hep 2:14 nangolo jakun.

NETU, Nga 4:26Yelusalema yamwilu yikiko n.

NGALILA, Mat 13:57 keshi mun. yakumahyenyi

Lom 15:23 nan. ngunazeneka kwambulwila

2Ko 10:15 nautohwa kweseka nan.

NGALILEYA, Mat 4:23; Yo 2:11; 7:41, 52.

NGAMALYELE, Vil 5:34; 22:3.

NGAMBA, Mat 12:18 N. yami ou ngwasakwile

Luk 16:13Kakweshi n. mwapwa ndungo

Vil 4:30 kuhichila mulijina lyan. yove Yesu

Lom 14:4 yove iyaze usopese n. yaweka?

NGAMBA WAPWEVO, Nga 4:30Hanga ou n.

Nga 4:31 katweshi tuvana vayou n., oloze

NGAMELA, Mat 19:24; 23:24.

NGANDA, Mat 5:14 N. kayeshi kuswamanako

Hep 11:10 n. yavihela vyazuvo vivene

Hep 11:16 navalongesela lyehi n.

Kus 21:2 n. yajila, Yelusalema Yayihya

Luk 4:43; 19:17; Kus 16:19.

NGANJANGA, Yak 1:6 napeho nakun.

NGANYALA, 1Ko 6:12 keshi vyosena vika-kun.

1Ko 9:20mangana ngun. vaYuleya

1Ko 9:19, 20, 21, 22.

NGANYALISA, 1Ch 4:8 kulihana cheji kun.

1Ko 12:7; Cht 3:8.

NGANYO, Vil 20:20 vyuma vyan.

1Ch 6:6 chatwama nan. yayinene

Yak 4:13 natukasekasana nakuwana n.

Mat 16:26; Yo 16:7.

NGAVALYELE, Luk 1:19, 26.

NGAZA, Vil 8:26.

NGEHENA, Mat 10:28mujimba muN

Mat 23:15 kavali kwingila muN.

Mat 23:33 kusopesa chaN.

Mak 9:43mavoko ove avali muN.

Luk 12:5wata wakumumbila muN.

Yak 3:6 veji kulyochanga kuN.

Mat 5:22, 29, 30; 18:9; Mak 9:45, 47.

NGEJI, Luk 19:6 Yesu kupwa n. yenyi

Luk 24:18.

NGENESALETA, Mat 14:34; Luk 5:1.

Page 501: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

NGENJUNGA—NYINGILILA 498

NGENJUNGA, Luk 13:28 kulin. kumazo

Mat 8:12; 13:42; 22:13; 24:51; 25:30.

NGETESEMANE, Mat 26:36; Mak 14:32.

NGIMBU, Luk 3:9.

NGITEYONE, Hep 11:32 nakuvuluka vyaN.

NGOLO, Mat 24:29 n. jamelu najikalinyika

Mak 12:30 zanga Yehova nan. jove josena

Yo 19:11Kaweshi nan. hali amiko, kuvanga

Vil 1:8 namukatambula n. omu shipilitu

Lom 7:18 nan. jakulinga vyuma

Lom 9:22 nakulingisa n. jenyi vajitachikize

1Ko 4:20wangana wapendamina han.

1Ko 7:4 Pwevo keshi nan. hamujimba

1Ko 15:43 navausangula nakupwa wan.

2Ko 4:7 n. jipwenga jakuli Kalunga

2Ko 10:4 oloze vyan. jaKalunga

2Ko 12:9 n. jaKulishitu jipwenga nge

2Ko 12:10 kaha ngunakwate n.

2Te 1:7 Yesu kufuma mwilu navangelo van.

2Ch 1:7 yakulizuzukila nawomako, oloze yan.

2Ch 3:5 kaveshi kwitavila n. jacho

Hep 2:14 atwama nan. jakuneha kufwa

Kus 11:17 unatambula n. jove jajinene

Mat 20:25; 25:15; Mak 9:39; Luk 1:35; Lom

1:16, 20; 4:20; 2Ch 2:1; Hep 6:5; 9:17; 11:34; Yak

5:16; 1Pe 1:5; Kus 12:10; 17:12.

NGOLONGOTA, Mat 27:33; Yo 19:17.

NGOMBE, 1Ko 9:9 kukasa kukanwa kan.

Hep 9:12manyinga avapembe navan.

Hep 10:4.

NGOMOLA, Mat 10:15Navakatetela N.

Lom 9:29; Yut 7.

NGONDE, 1Pe 1:11 kuhehwojola vawane han.

NGONDE YACHISHIKA, Mat 24:20 kupwa han.

NGONDE YALIYENA, Mat 24:32 n. yili

NGONGA, Luk 10:4; 12:33; 22:35, 36.

NGONGE, Kus 20:8.

NGONGOMWEZA, Vil 12:13 omu an. Londa

Mat 7:7; Kus 3:20.

NGULU, 2Pe 2:22 n. vakosanga nalipochinga

NGUNGA, 1Ko 13:1 nge chivumo chan.

1Ko 13:1 nge chivumo chan.

NGUVULU, Vil 13:7; 18:12; 19:38.

NJANENA, Vil 20:9mun. mwatwamine

2Ko 11:33.

NJIMI, Yak 5:7 N. eji kuvandaminanga vimbuto

2Ch 2:6.

NJOPA, Vil 9:42.

NONGA, Mat 18:14 umwe hali ava mwan.

1Ko 1:18 uleya kuli ava vali nakuya nakun.

2Te 2:10 kutangisa vaze vali nakuya nakun.

Hep 11:31Mwomwo yalufwelelo, Lahave kan.

Vil 8:20; Yut 11.

NONGESA, Mat 10:28 kun. muNgehena

Yo 3:16 vakahone kumun., akapwe nakuyoya

Lom 9:22 vyuma vyautenu evi vyatela kun.

1Te 5:3Kuunda namukingo! kun.

2Te 1:9 kuzangamisa nakun. chahaya myaka

1Ch 6:9 kutwala mukuvenyeka nakuvan.

Yak 4:12 ikiye ou nahase kulwila nakun.

2Pe 2:12 vasemuwa vavakwate nakuvan.

Yut 5 kutwala muze an. vaze kavasolwele

Luk 17:27; 2Ko 4:9; 2Pe 3:7.

NOTE, Luk 13:29.

NOWA, Luk 17:26 chapwile mumakumbi aN.

Hep 11:7Halufwelelo, N. omu alingile

Mat 24:37.

NUNGA, Mat 19:6 chuma Kalunga nan.

Lom 6:5 nge vanatun. hamwe naikiye

Lom 11:17, 19, 23, 24 umulive, vakun.

1Ko 1:10mupwenga muvakulin.

1Ko 6:16 nalin. napwevo waujila napu

1Ko 6:17 ou nalin. naMwata napu nenyi

Efw 4:3 cheji kumin. hamwe mukuunda

Fwi 2:2 nazangi yoyimwe, vakulin.

Kol 2:2 kulin. hamwe muzangi

NUNGULULA, 1Ko 13:2 lwakuhasa kun. jipili

Kol 1:13 nakutun. muwangana waMwanenyi

Hep 11:5Halufwelelo, Enoke vamun.

NUNYISA, Yak 5:5Munan. michima yenu

NYAMANGANDA, Mat 14:30.

NYANGWA, Mat 27:34; Vil 8:23.

NYANYA, 1Ch 5:13 nakun. kumazuvo avatu

NYENGETELA, Lom 14:15 ndumbu ali nakun.

NYENGETESA, Efw 4:30 namun. shipilitu yajila

NYIKISA, Hep 12:26 lizu lyenyi lyan. mavu

Hep 12:28Wangana uze navahona kun.

Luk 6:48.

NYIKOTEMU, Yo 3:1, 4, 9; 7:50; 19:39.

NYINEVE, Mat 12:41Vatu vakuN.

NYINGILILA, 2Te 3:14mun. mutu kana

Hep 12:15 N. kuchina mutu umwe

Page 502: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

499 OLA—PIKASANA

OOLA, Mat 24:36 likumbi nao. yize wauchi

Luk 22:53 yino o. yenu, kaha yawata

Yo 17:1 o. yinahete; mutohwese mwanove

Kus 3:10 nangukakulama hao. yakweseka

Kus 17:12 ngolo jakuyula hao. yimwe

Mat 24:44; 26:45; 1Yo 2:18; Kus 14:7, 15; 18:10.

OMENGA, Kus 1:8; 21:6; 22:13.

OVETE, Luk 3:32.

PPALACHISE, Luk 23:43Mukapwa nayami muP.

2Ko 12:4 uze vahukwile nakumutwala mup.

Kus 2:7.

PALAKANYA, Mat 7:14 chikolo, najila yakup.

2Ko 4:8Vatushindakanya, kavatup.

PALATA, Mat 26:15 jimbongo jap. 30

Yak 5:3Ulu nap. vinakwate lyehi shingwe

Vil 3:6.

PAMBO, Mat 3:3Mutu anakuvilika mup.

Luk 18:13 alivetelenga lika hap. yenyi

Kus 12:6 pwevo achinyinyine mup.

PANDA, 1Ko 14:7 vanembi hap., chipwe

1Ch 3:15 p. kaha nawa nguji yamuchano

Kus 3:12 p. mutembele yaKalunga kami

Mat 11:17; Luk 7:32; Nga 2:9.

PANDAMA, Hep 7:25 nakup. kuli Kalunga

Yak 4:8 P. kuli Kalunga, kaha mwap. kuli enu

Efw 2:18; 3:12.

PANGILA, Lom 12:8 kup. namuchima umwe

Vil 4:35.

PANGUNUNA, Mak 3:24wangana umwe naulip.

1Ko 1:13.

PANJIKA, Fwi 1:25 nakulip. nayenu muvosena

PAPALILA HACHITONDO, Hep 6:6.

PASEKA, Yo 2:13 p. yavaYuleya yapwile

Yo 6:4 P. yapwile kwakamwihi

Yo 13:1 shimbu kanda chiwanyino chap.

1Ko 5:7Kulishitu, p. yetu, vanamuhane

Mak 14:1; Luk 2:41; Hep 11:28.

PAULU, Vil 26:24Ove P., unazaluka!

Nga 1:1 P., kaposetolo, keshi wakufuma

Flm 1 P., funge mwomwo yaKulishitu

Flm 9 P., mukulwane, kaha nawa funge

Vil 13:9; 1Ko 1:12; Cht 1:1; 2Pe 3:15.

PAYA, Lom 5:5 kalweshi kukatutwala kukup.

Lom 9:33mwafwelela keshi kukap.

Lom 10:11wauchi mwakap.

1Pe 2:6wauchi mwafwelela halikiko mwakap.

PAYISA, Lom 5:18 vap. vatu hakuhingika

Lom 8:3 shili, nakup. shili mumusonyi

Yak 5:6munap. muka-kwoloka nakumujiha

Mat 12:41, 42; Lom 8:1, 34; 1Ko 11:32; Hep 11:7.

PEHA, Mat 5:28 kwivwila pwevo p.

1Ch 5:11 p. yavo yakulisavala

PEHA YAKULISAVALA, Kol 3:5 namajilo, nap.

1Te 4:5 keshi mukufwila p. ngana

1Ch 5:11 nge p.

Lom 1:26.

PEHO, Mat 24:31 kumitamba yap. yiwana

Efw 2:2muka-kuyula wawata wap.

Efw 4:14 kupekwomwoka nap. yakunangula

1Te 4:17 nakuliwana naMwata mup.

Kus 7:1 vanakwachilila jip. jiwana

Mat 7:25; Yo 3:8; 1Ko 9:26; 14:9; Kus 9:2.

PELA, Mat 13:46; Kus 21:21.

PEMBA, Mat 23:27.

PENDA, Nga 5:21 lushiushiu, kup.

Efw 5:18 kanda namup. vinyoko

1Te 5:7 vaze veji kup., vap. naufuku.

Kus 17:6 pwevo nap. namanyinga

Vil 2:15.

PENDEKOSETA, Vil 2:1 chiwanyino chaP.

Vil 20:16; 1Ko 16:8.

PETULU, Mat 16:16 P. ngwenyi: Ove yove

Yo 21:15Yesu ambile Shimona P.

Vil 10:26 P. amukatwile ngwenyi: Imana

Mat 26:75; Yo 18:10; Vil 8:20; 10:13.

PIHILILA, 1Pe 3:14 kanda kup.

2Ko 11:29.

PIHILILA NAKWALUMUKA, Mat 3:2 P. mwomwo

Mat 3:8mihako nayisolola kup.

Mat 12:41 vap. hakwambulula chaYona

Luk 15:7 99 vaze kaveshi nakusakiwa kup.

Luk 15:7muka-shili umwe mwap.

Vil 3:19 p., kaha kindulukenu

Vil 26:20 hakulinga vize navisolola kup.

Lom 2:4Kalunga, ali nakukulingisa up. tahi?

2Ko 7:10 cheji kutwalanga kukup.

2Ch 2:25Kalunga nahase kuvalingisa vap.

Kus 16:9 kavap. nakumutohwesa

Mat 3:11; 11:21; Luk 13:3; 16:30; 17:4; 24:47; Vil

11:18; 2Ko 12:21; 2Pe 3:9; Kus 2:5, 21; 3:19.

PIKASANA, Vil 19:16 avap. nakuvafungulula

Page 503: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

PILATU—SAKWILILA 500

PILATU, Mat 27:2 nakumuhana kuli nguvulu P.

Mat 27:22 P. ngwenyi, ngumulinge muka

Mak 15:15 P. avakasunwinyine Mbalapa

Luk 23:12Helote naP. valikwachile usepa

Yo 19:6 P. ngwenyi: kangwamuwanyine

Luk 13:1; Yo 18:37; 19:12, 22; 1Ch 6:13.

PILI, Mat 4:8 amutwalile kup. yakunyunga

Mat 17:20munahase kwamba kup.

PILISHILA, Vil 18:2, 18, 26.

PILI SHINAI, Vil 7:30.

PILI YAALESE, Vil 17:19, 22, 34.

PILI YAMILIVE, Luk 22:39; Vil 1:12.

PILI ZEYONE, Hep 12:22munapandama kuP.

Kus 14:1Mwanamukoko nemana hap.

PINDANGANO, Vil 19:29.

POCHINGA, 2Pe 2:22 nahiluka cheka nakulip.

POKO YAMUKWALE,

Mat 26:52 navakwata kup. navakanonga kup.

Efw 6:17 p. yashipilitu yikiko mazu

Hep 4:12 kuhambakana p. yauvela

Kus 19:15mwalovokele p. yayisuku

Mat 10:34; Luk 21:24.

POLA, Mat 7:18mutondo wakup. kaweshi

Mat 12:33mutondo up. namihako yip.

Efw 4:29 namulovoka mazu akup.

Yak 5:2 Luheto lwenu lunap.

POLOFWETA, Vil 2:17 vana venu navakap.

1Ko 13:9 tweji kup. nawa mwamweseke

1Ko 14:1 chikumanyi fwilenunga kup.

1Ko 14:3 ou eji kup. eji kutunga vatu

1Ko 14:39 fwilenunga chikuma kup.

1Ko 13:2; Kus 10:11; 11:3.

PONDE, 1Ko 15:30 tuli mup. lwola lwosena?

2Ko 11:26mujip. kuli vihwanga

Luk 8:23; Lom 8:35.

PUHO YAMWAZA, Vil 6:3malunga 7 vap.

PULA, Luk 5:36 chikamba chachihya nachip.

PULA JIPAMI, 1Ko 11:16mutu mwasaka kulip.

1Ch 6:5 vatu valip. havyuma vyavipululu

Yut 9 nakulip. hamujimba waMose

Vil 25:19; Hep 6:16.

PULASANA, Mat 23:15mweji kup. kalungalwiji

PUNGA, Mat 27:1 vatwamine Yesu p.

Vil 20:27 kumilweza p. yaKalungako

PUPA, Mat 6:19 veji vaze veji kup. nakwiva.

PUPUCHILA, Vil 17:27 kumup. nakumuwana

PUTUKA, Mak 6:7 ap. kuvatuma vavali vavali

2Ko 8:10 kamwap. kuchilinga

PUZULA, 1Ko 10:16.

PWEVO, Yo 19:26 ambile naye ngwenyi: Ove p.

1Ko 7:2 lunga hilunga apwenga nap.

1Ko 7:39 P. nakashiwa nge lunga wamutonyi

1Ko 11:3mutwe wap. apwa lunga

1Ko 11:10 p. atela kupwa nachinjikizo

1Ko 11:12 p. afuma kuli lunga

2Ko 11:2 ngumimike kuli Kulishitu nge p.

1Ch 2:11 P. alinangulenga muuholela

1Ch 2:12Kangweshi kwitavila p. ananguleko

Kus 12:1 ngwamwene p. nalikupilika likumbi

Kus 12:17 akwachile utenu nayauze p.

Kus 17:3 p. natwame hachisuma uchila

Kus 21:9 p. lyaMwanamukoko

Luk 1:38; 8:54; 22:56; Vil 12:13; 1Ko 9:5; Efw

5:23, 28; 1Ch 3:2.

PWEVO WAUJILA, 1Ko 6:15 nguvinunge kuli p.

Yak 2:25 Lahave, p., vamuvulukilile kwoloka

Kus 17:16 navikahunga uze p.

Hep 11:31; Kus 17:1, 15; 19:2.

PYAPUMUKA, 1Ch 1:6 hakup. kuvyumevi

1Ch 6:21 vamwe vanap. kulufwelelo

2Ch 2:18Malunga kana vanap. kumuchano

SSAFWILA, Vil 5:1 Ananyiya, napwevo lyenyi S.

SAKULA, Mat 22:14 vas. vavandende

Vil 26:16 ngukus. upwenga ungamba

Lom 11:5 vasalaho nge mwaya kus.

1Ko 1:27Kalunga as. vyuma vyauleya

1Pe 2:4 kuli Kalunga lyapwa lyakus.

1Pe 2:9munapu muyachi vas.

2Pe 1:10 nakus. chenu chizame mbe

Kus 17:14 vaze vakusanyika, vakus.

Yo 15:16; Lom 9:11; 11:28; 1Te 1:4.

SAKULA KUMICHIMA, Hep 10:26 shili chakus.

SAKWILILA, Luk 17:9mwamus. uze ndungo

Yo 11:41 Tata, ngunakus. mwomwo

Vil 28:15 Paulu amus. Kalunga, kaha ajikijile

Lom 14:6mwomwo yaYehova, eji kumus.

1Ko 1:4 kumus. Kalunga shimbu yosena

1Ko 10:30 nge hakulya ngweji kus.

1Ko 14:17 nakus. mujila yamwenemwene

2Ko 9:15Vamus. Kalunga hawana wenyi

Efw 5:20 nakumus. mulijina lyaYesu

1Ch 1:12Ngunamus. Kulishitu

1Ch 4:4 vanachitambula nakus.

Page 504: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

501 SALA—SAULU

2Ch 1:3Ngunamus. Kalunga

Kus 11:17 Tunakus., Yehova Kalunga

2Ko 4:15; Fwi 4:6; Kus 7:12.

SALA, Hep 11:11Halufwelelo, S. vamuhanyine

1Pe 3:6muze ononokele S. kuli Apalahama

Lom 9:9.

SALAMISA, Luk 3:5 jipili josena vatela kujis.

SALEMA, Hep 7:2 S., kulumbununa nge,

SALISA, Luk 9:61; Vil 18:18; 2Ko 2:13.

SALOME, Mak 15:40; 16:1.

SALUSALU, Kus 3:16 hakuwana nge uwas.,

SAMASONE, Hep 11:32 kuvuluka S.

SAMBA, Lom 6:7 ou nafu lyehi, nas. kushili

Lom 15:17 nguli naha hakulis. muli

SAMBANJINGA, Lom 12:19.

SAMBATA, Mat 12:8Mwata waS. ikiye

Mat 24:20 chikazeneke kupwa haS.

Mak 2:27 S. vayihakileko mwomwo yamutu

Kol 2:16mutu kanda amisopesa kutalisa kus.

Hep 4:9 kunoka chas. chavatu kuchichili

Luk 14:5.

SAMWELE, Hep 11:32.

SANA, Mat 15:2; Yo 9:11; 13:5.

SANGEJEKA, 1Ko 11:2 ngunamis., mwomwo

SANGULA, Mat 28:7 ngwenu vanamus.

Luk 20:37 vafu navakas. naMose

1Ko 15:44 navaus. mwamujimba

2Ko 4:14 uze as. Yesu mwakatusangula

Kol 3:1 nge vamis. naKulishitu

Yo 6:39, 40, 44, 54; Vil 2:24; 1Ko 15:17, 42; Efw

1:20; 2:6; Kol 2:12.

SANGUMUNA, 1Ko 10:22 tuli nakus. Yehova

Hep 10:24 navakwetu tulis. kuzangi

SANYIKA, Vil 2:21mwas. halijina lyaYehova

Lom 8:30 vaze atongwele vakivo as.

Lom 11:29 keshi kukevwila kupihya kus.

1Ko 1:9 amis. mulikate naKulishitu

1Ko 1:26 vas. vavavulu kaveshi

Nga 5:13 enu vamis. mulihehwe

Efw 4:1mutambukenga nge mwatela kus.

Efw 4:4 vamis. kulutalililo lumwe

Fwi 3:14 fweto yakus. chaKalunga chamwilu

2Ch 1:9 atusanyikile nakus. chajila

2Ch 1:9 atus. nakusanyika chajila

Hep 3:1muli nachazano kukus. chamwilu

1Pe 2:9 amis. kufuma mumilima

2Pe 1:10 zatenu mangana kus. chizame

Kus 17:14 vaze vakus., vakusakula

Vil 22:16; Lom 9:26; 10:13; 1Ko 1:26; 1Te 4:7;

2Te 1:11; 1Pe 2:21; 1Yo 3:1.

SAPI, Luk 11:52mwafumishileko s.

Kus 20:1 nas. yakuwina wakuzeneka

Kus 3:7; 9:1.

SAPULA, Hep 12:24.

SAPULUKA, Yo 16:21.

SAPWILA, 1Pe 1:2muvakus. manyinga aYesu

Mak 7:4; Hep 9:13, 19, 21; 10:22.

SASA, 1Ko 1:29 kuchina umwe mwakalis.

1Ko 1:31Ou mwalis. alis. muli Yehova

Nga 6:4mwapwa naha hakulis.

Fwi 2:16 nguli naha hakulis. mulikumbi lya

Lom 3:27; 2Ko 9:3; Efw 2:9.

SATANA, Mat 12:26 nge S. ali nakulovola S.

Mat 16:23Ove S., hita kunyima yami!

Mak 1:13 nakumweseka kuli S.

Luk 10:18 ngunamono ngwami S. naholoka

Luk 22:3 S. engilile muli Yuta, Isakalyote

Lom 16:20Kalunga kalinwomu achikile S.

1Ko 5:5 kuhana mutu wangocho kuli S.

2Ko 2:11 kuchina kutufungulula kuli S.

2Ko 11:14 S. eji kulyalumunanga ivene

2Ko 12:7mungonga, kangelo kaS.

1Te 2:18 oloze S. akikile mujila yetu

Kus 2:9 vanapu sunangonga yaS.

Kus 12:9 linoka, uze vavuluka ngwavo S.

Kus 20:2 S., kaha amukashile hamyaka 1,000

Kus 20:7 S. navakamukasununa muufunge

Mat 4:10; Mak 4:15; Vil 26:18; 2Te 2:9.

SAULA, Mat 5:11Mwawahilila enu navas.

Mat 12:31 oloze kus. shipilitu

Mak 3:29wose mwas. shipilitu yajila

1Te 2:2 tunayande lyehi nakutus.

1Ch 4:7; 6:20 kus. vyuma vyajila

2Ch 2:16mazu amokomoko eji kus. vyajila

Cht 2:5 vakahone kuwas.

1Pe 4:4 valikomokela, ngocho veji kumis.

1Pe 4:14 kumis., munapu vakuwahilila

2Pe 2:10woma wakus. vatu vaupahu

Kus 16:21 vamus. Kalunga hamakava

Mat 22:6; 26:65; Mak 14:64; Luk 6:22; 18:32;

Yo 10:33; Vil 6:11; 18:6; 1Ch 1:20; Yak 2:7; Kus

2:9; 13:6; 17:3.

SAULU, Vil 13:21.

Page 505: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

SAULU—SHINGANYEKA 502

SAULU (wakuTalasu), Vil 7:58 vilyachilo vyaS.

Vil 8:1 S. akundwijile vajihe Setefwano

Vil 9:4 ove S., uli nakunguyanjishila ika?

Vil 13:9 S. chipwe ngwavo Paulu azalile

Vil 9:1; 11:25; 12:25; 13:1; 22:7; 26:14.

SAVALA TULO, 1Ko 15:20 yavaze v.

1Ko 15:51 katweshi kukas. twakufwako

Mat 27:52; Vil 7:60; 13:36; 1Ko 15:6, 18; 1Te 4:14;

2Pe 3:4.

SAZA, Kus 3:16 nangukus. mukanwa kami

SEHELELA, Mat 5:12 S., lisambenu

Luk 6:25 Lamba enu muli nakus. oholyapwa

SEKASANA, Yo 2:16 zuvo yaTata kupwa yakus.

2Ch 2:4mwalingisa mumilimo yakus.

2Ch 2:4mwalingisa mumilimo yakus.

Yak 4:13 natukas. nakuwana nganyo

Mat 22:5.

SEKELEKA, Luk 14:29 kuputuka kumus.

SEMA, Yak 1:15 omu nachimita, hinachis.

1Pe 1:3 atulingishile tus. chachihya

SEMUKA, Yo 3:3Kuvanga mutu nas. cheka

Mat 2:1; Yo 18:37; 1Ko 15:8.

SENDAVALA, Mat 8:11 nakus. kumesa

1Ko 8:10 unas. nakulya mutembele

Mat 26:20; Luk 22:27.

SENGE, Yo 10:23; Vil 3:11; 5:12.

SENU, Mat 23:9 kuvuluka mutu ngwenu s.

Yo 8:44 Enu muvakuli s. Liyavolo

1Ko 4:15 ngus. kuhichila mumujimbu

SEPA, Luk 16:9 Likwachilenu mas. naluheto

Yo 15:13mwono wenyi hali mas. jenyi

Yak 2:23Apalahama ngwavo s. lyaYehova

Yak 4:4 kulikwata us. nakaye

Yak 4:4 s. lyakaye

Mat 11:19; Yo 15:14; 19:12.

SEPANYA, Lom 15:24 haungeji wakuya kuS.

SESEKA, Efw 5:4 kus. chakasautu

SETE, Luk 3:38.

SETEFWANO, Vil 6:5; 7:59; 8:2; 22:20.

SETEKO, Lom 12:3.

SETU, Mat 6:9 S. uli mwilu, lijina lyove

Yak 1:17 eji kwizanga kufuma kuli S.

SEZA, Mat 27:46mwomwo ika unangus.?

2Pe 2:15 hakus. jila

SEZASEZA, 1Ko 12:4mawana akulis. oloze

SHEME, Luk 3:36.

SHEYALACHELE, Mat 1:12.

SHEYOLE. Tala HETESE.

SHIKOLA, Vil 19:9 vihande muzuvo yahas.

SHIKULU, 2Pe 2:5Azangamishile kaye kakus.

SHILASE, Vil 15:22; 16:19; 17:4; 18:5.

SHILI, Mak 3:29mulonga was. yahaya myaka

Yo 1:29mwafumisa s. yakaye!

Lom 4:8 uze navahona kutala has. yenyi

Lom 5:12 s. yengilile mukaye kuhichila

Lom 5:21 s. yayulile mwamwangana

Lom 6:23 fweto yas. kufwa

Lom 7:7 kachi s. kangwayitachikijileko

Lom 8:2 vakulihehwa kulushimbi lwas.

Lom 14:23 chakuzeneka lufwelelo his.

2Ko 5:21 uze azenekele kutachikiza s.

Efw 4:26 utenu, oloze kanda kulinga s.

Hep 10:26 nge natulinganga s. chakusakula

Hep 12:1 tuzulenu s. yize yeji

Yak 1:15 nachisema s.; s. nayisema kufwa

Yak 4:17mwakana kulinga, nalingi s.

Hep 11:25; 1Yo 1:8; 2:1; 5:16.

SHILOWAME, Luk 13:4; Yo 9:7, 11.

SHIMBU, Kus 12:12 ali nakas. kakandende

Kus 12:14 has. najis. nachimbwa chas.

1Pe 1:20.

SHIMBULA, Hep 10:37mwaheta, keshi kus.

SHIMBU YOSENA, Efw 6:18 tonenunga s.

SHIMONA, Mat 4:18; 10:2; Mak 3:16.

SHIMUTWILA, Mak 9:10 vas. mwavomwavo

Luk 22:23 kus. mwavomwavo

Hep 8:1 chishina chavyuma tuli nakus.

SHIMWOKA, Hep 13:17.

SHINAI, Vil 7:30, 38.

SHINDAKANYA, 2Ko 4:8Vanatus. mwosena

SHINGANYEKA, Mat 5:17 namus. ngwenu

Mat 16:23 kawas. vyaKalungako

Mat 24:44 haola kamwas., hakiko mweza

Luk 12:51Uno munas. ngwenu

Yo 11:13 vakivo vas. ngwavo

Yo 13:29 vamwe vas. ngwavo Yesu

Vil 4:25 kush. havyuma vyamokomoko

Lom 12:3 alis. mweka mwakuhambakanomu

1Ko 8:2 nas. ngwenyi atachikiza

1Ko 10:12 ou nas. ngwenyi nemana

Nga 6:3 nas. ngwenyi wamulemu okunyi

Page 506: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

503 SHINGANYEKELA CHIMWEZA—SOLOLA

Fwi 2:6 kas. kutambula chihela

Fwi 4:8 twalenuho kus. havyuma kanevi

Hep 3:1 s. kanawa hali kaposetolo

Hep 13:7 hakus. katwamino kavo

Mat 10:34; Yo 5:39; 1Ko 3:18; 14:37; Fwi 3:4.

SHINGANYEKELA CHIMWEZA,

Lom 13:14 kanda namus. mwakulingila

SHINGO, Luk 17:2.

SHINGWE, Yak 5:3.

SHINJIKIZA, Lom 15:24mukangus. hakuya

SHINJILA, 1Pe 5:2 Fungenu, keshi nakulis.

2Ko 9:7; Flm 14.

SHINYINYIKA, Vil 10:38.

SHIPILITU, Mat 3:16 s. yaKalunga nayifuma

Mat 26:41 S. yinasake, musonyi unahehela

Luk 24:39 s. kayatwama namusonyi

Yo 4:24Kalunga apwa S., vamulemese mus.

Vil 2:17 nangukahingunwina s. yami hali

Vil 7:51 nakukananga s. yajila

Lom 8:6 kujika vishinganyeka havyuma vyas.

Lom 8:9 nge s. yaKalunga yatwama muli enu

Lom 8:11 s. yayauze asangwile Yesu

Lom 8:16 S. yeji kuhananga unjiho nas. yetu

Lom 11:8Kalunga navahane s. yatulo

1Ko 2:10 s. yeji kutala muvyuma vyosena

1Ko 2:11wauchi atachikiza kuvanga s.

1Ko 3:16 s. yaKalunga yatwama muli enu

2Ko 3:6 s. yeji kuyoyesanga

2Ko 3:17 oku kuli s. kukiko kuli kulihehwa

Efw 2:22 chihela chakutwama Kalunga mus.

Efw 4:30 kanda kunyengetesa s. yajila

Efw 6:17 poko yamukwale yas.

2Ch 1:7 katuhanyine s. yakulizuzukilako

Yak 4:5 S. yeji kufwilanga vyuma

Kus 22:17 s. namwenga ngwavo: Twaya

Yo 16:13; 1Ko 15:45; Nga 5:22; 1Pe 3:18.

SHIPILITU YAJILA, Mat 1:18 nemita nas.

Mat 12:32wose mwahanjika vyavipi hali s.

Luk 3:22 s. yakufwana nge liyembe

Yo 14:26muka-kumikafwa, s., yize Tata

Vil 2:4 vosena vazalile nas.

Vil 11:16 navakamimbapachisa muli s.

1Ko 6:19mujimba wenu unapu tembele yas.

Efw 4:30 kanda namunyengetesanga s.

Hep 6:4 vaze vanapu vaka-kwazana kus.

2Pe 1:21 omu vavatwaminyinyine nas.

Mat 3:11; Mak 13:11; Vil 20:28.

SHIPWOKELA KUTENUKA, Lom 2:4.

SHISHIKA, 2Ko 3:7 vahone kus. aMose

2Ko 3:13 chiwuva vahone kus.

Hep 12:2 tunas. chikuma hali Twamina Yesu

1Yo 1:1 uze tunas. nakukwata

Vil 1:10; 3:12; 11:6.

SHISHISHILAMO, Mat 16:27 akas. mutu

Luk 14:12 navakakulanya cheka nakukus.

Lom 11:9 kupwa fweto yakuvas.

Lom 11:35mangana ikiye amus. cheka

Lom 12:19 ami nangukavas.

2Ko 6:13mutus.—kasununenu michima

2Te 1:6Kalunga kuvas. malwa vaze

2Te 2:10 nakunonga kupwa hifweto yakuvas.

Hep 10:30 ami nangukavas.

SHITONE, Mat 11:21; Mak 3:8; Vil 12:20; 27:3.

SHITUKA, 1Ko 3:15mulimo wamutu naukas.

SHIUKA, Luk 11:17 zuvo nayilimbalaka nayis.

Mat 7:27; Luk 23:30.

SOKA, Mat 25:10 kaha chikolo vachis.

Lom 11:32Kalunga nas. vosena hamwe

Kus 3:8 chikolo, wauchi mwahasa kuchis.

Kus 21:25Vikolo kaveshi kukavis. namusana

Kus 11:6; 20:3.

SOKOLA, Luk 24:21 vatongwele kukas. Isalele

SOLOKA, Luk 8:17 chize nachikahona kus.

Luk 17:30 halikumbi mwakas. Mwanamutu

Yo 7:24 Litwaminenu kusopesa mutu omu as.

Lom 1:19 hali Kalunga vinas. hatoma

1Ko 3:13mulimo wamutu himutu naukas.

2Ko 5:12 kulisashilanga hakus. chamutu

2Te 2:8 nakumwenyeka hakus.

1Ch 5:24 jishili javo jeji kus. kulutwe

1Ch 6:14 palanga nakukus. chaMwata

2Ch 4:1Nangukulweza hakus. chenyi

1Yo 3:2munatukapwa kanda muchis.

Mat 23:28; 24:30; 28:3; Luk 9:31; Yo 3:21; Lom

1:18; 3:21; 1Ko 3:13; 2Ko 13:7; Nga 5:19; 1Ch

3:16; 2Ch 1:10; 4:8; Cht 2:13; Hep 9:24; 1Pe 5:4;

Kus 15:4.

SOLOLA, Mat 11:25 unavis. kuli vakemba

Mat 26:21Umwe hali enu mwangus.

Mat 27:3 Yuta uze amus.

Luk 3:8mihako nayis. kupihilila

Luk 22:22Mwanamutu mwamus.

Yo 11:26 ali nakus. lufwelelo, keshi kukafwa

Yo 17:6Ami ngunas. lyehi lijina lyove

Yo 18:2 Yuta, muka-kumus. Yesu

Yo 21:1 Yesu alis. cheka kuli

Page 507: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

SOLOMONE—SWAMANA 504

Lom 10:4weshowo mwas. lufwelelo apwenga

Lom 10:10 kus. lufwelelo namuchima

1Ko 9:25mukuhema chakulitapa, eji kus.

2Ko 4:13 tweji kus. lufwelelo nakuhanjika

Nga 3:22 vakaluhane vali nakus. lufwelelo

Efw 3:5 vanavis. kuli vaposetolo

Kol 1:26 vyajila vyakusweka vanavis.

Kol 3:4 Omu Kulishitu navakamus.

2Te 2:8mutu waupapwoki vakamus.

Cht 2:11 likoji lyalinene vanalis.

Hep 4:3 etu tunas. lyehi lufwelelo

Hep 9:26Oloze jino nalis. ivene

1Yo 1:2 kuyoya chas. kaha tunachimono

Yo 6:64; 12:38; 13:2; Vil 9:17; Lom 9:22; 1Ko

2:10; 4:5; Efw 2:7; 1Ch 1:16; Hep 11:1; 1Yo 3:8.

SOLOMONE, Mat 6:29 S. muupahu wenyi

Mat 12:42 hano hali ou ahambakana S.

Vil 7:47.

SOMBOKA, Lom 7:2 pwevo wakus. akashiwa

1Ko 7:39 kus. muli Mwata kaha

1Ch 5:14.

SONEKA, Luk 21:22 vyuma vas. vitesemo

Yo 5:46mwomwo ikiye as. vyayami.

Yo 8:6 Yesu anongamine, nakuputuka kus.

Yo 19:21Kanda us. ngwove Mwangana

Lom 15:4 vyosena vas. hakavanga vavis. etu

1Ko 10:11 vavis. kutuhuhumuna etu

2Ko 3:2wakus. mumichima yetu

Kus 14:1 lijina lyaIse lyakus. hajiholo javo

Kus 21:27 vas. mumukanda wakuyoya

Mat 4:4; Yo 19:19; 21:24; Kus 1:3, 11; 3:12; 17:5;

21:5.

SONEKESO, 3Yo 13 kukusonekela nas.

SONYI, Mak 8:38wose mwangwivwila s.

Lom 1:16 kangwevwila s. mujimbuko

1Ko 1:27 evwise s. vatu vamangana

1Ko 14:35 chinapu chas. pwevo kuhanjika

Efw 5:4 vilinga vyakwivwisa s., chipwe

Fwi 3:19 upahu wavo yikiko s. yavo

Hep 11:16Kalunga keshi kuvevwila s.

Hep 12:2 omikile, alumbilishile s., kaha

1Pe 4:16muka-Kulishitu, kanda evwa s.

Luk 9:26; 1Ko 4:14; 11:6; 2Te 3:14; 2Ch 1:8; 2:15.

SOPESA, Luk 6:37 litwaminenu kus. vakwenu

Yo 3:18 kusolola lufwelelo vanamus. lyehi

Yo 5:22 Ise keshi kus. mutu umweko

Yo 12:48Mazu nawakamus. halikumbi

Yo 16:11mwangana wakaye vanamus. lyehi

Vil 10:42muka-kus. vavatonyi navafu

Vil 17:31 likumbi najinyi kukas. mukwoloka

Lom 2:1 uli nakus., weji kulinga vyovimwe

Lom 14:4 Ove yove iyaze numba us.

1Ko 5:13Kalunga keshi kus. vali kuweluka

1Ko 6:2 ngwenu vaka-kujila navakas. kaye

Kol 2:16mwamis. havyuma namulya

2Ch 4:1 Yesu mwakas. vavatonyi navafu

Hep 13:4Kalunga mwakas. vaka-ujila

1Pe 1:17 Tata eji kus. katala kumesoko

Kus 11:18 lwola lwakus. vafu

Yo 3:17; Vil 25:9.

SOSEKA, Mak 3:3.

SOSOLOKA, Vil 21:21 kunangula vas.

2Te 2:3 kuvanga chatete kus. chineza

SOTOME, Mat 10:15Navakatetela S.

Kus 11:8 vavuluka kushipilitu ngwavo, S.

2Pe 2:6; Yut 7.

SOWANGIZA, Lom 10:19 nangukamis.

Kol 3:21masevo, kanda namus. vana

SUKIKA, Vil 5:30mwajihile hakumus.

Vil 10:39 vamujihile hakumus. hachitondo.

Mat 27:5.

SUKIKA HACHITONDO, Mat 20:19 kumus.

Mak 15:25Ola vamus. yapwile

Luk 23:21 ngwavo: Mus.! Mus.!

Luk 24:7 vaka-shili nakukamus.

Yo 19:6Mumbatenu mumus.

Kus 11:8 kuze vasu. Mwata wavo

Mat 23:34; 26:2; Mak 15:14; Yo 19:10, 15; Lom

6:6; 1Ko 1:13; Nga 2:20; 6:14.

SULIKA, Vil 27:39.

SULUFULU, Kus 21:8 chakakahya nas.

Kus 19:20.

SUNANGONGA, Yo 18:20 ngwanangwile mus.

Kus 2:9 vanapu s. yaSatana

Kus 3:9 vakus. yaSatana valivuluka vaYuleya

Mat 23:6; Vil 17:17; 18:26.

SUNENDELINE, Mat 26:59; Luk 22:66; Vil 5:21.

SUNGAMA, Luk 3:5 jijila jakuhenga jatela kus.

SUULA, 1Pe 5:2 Fungenunga utanga nakulis.

SUULUKA, 1Ko 9:17 kulinga chuma nakus.

1Ch 6:8 natus. navyuma kana evi

SUVILILA, Hep 10:25 kuzeneka kus.

SWALI, 1Ko 4:13 tunapu nge s. yakaye

SWAMANA, Mat 5:14Nganda kayeshi kus.

Page 508: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

505 SWANA—TANGISA

Mat 6:6 lomba kuli Iso uze ali kwakus.

1Ko 14:25 vyuma vyakus. vyamumuchima

Mat 6:4; 1Ch 5:25.

SWANA, Mat 19:29mwakas. kuyoya

Mat 21:38 ikiye vene s.; tumujihenu

Mat 25:34 enu vanakisula s. Wangana

Lom 8:17 vas. jaKalunga, vas. naKulishitu

1Ko 15:50 kus. wangana waKalunga

Nga 3:29mbuto yaApalahama, muvas.

Efw 1:11 vatusakwile kupwa tuvas.

Hep 1:2Mwanenyi, atongwele kupwa s.

Hep 6:12 vaze vanas. jishiko

Mat 5:5; Lom 4:13; Nga 4:7; Hep 6:17; 11:9; 1Pe

3:9; Kus 21:7.

SWEKA, Mat 11:25 vyumevi unavas.

Luk 8:17 chuma chakus. navahona kwjivako

Luk 9:45 vavas. kuchina navamona

1Ko 2:7 tweji kuhanjikanga, mangana akus.

Efw 3:9 vinapunga vyakus. muli Kalunga

Kol 1:26 vyuma vyajila vyakusweka vize vas.

Kol 3:3 kuyoya chenu vanachis. naKulishitu

Kus 2:17 nangumuhanako mana akus.

Kus 6:16.

SWESWENYA, Luk 22:48 kusolola hakumus.

Lom 16:16 Limenekenu nakulis. chajila

Luk 7:38; 15:20; Vil 20:37.

SWEZA, Efw 1:19 nomu jas. ngolo jenyi

TTACHIKIZA, Mat 7:20 kukiko namuvat.

Mat 10:26 chuma chakusweka navahona kut.

Yo 8:32 namut. muchano, kaha muchano

Yo 10:14 ngwat. mikoko, kaha vangut.

Yo 17:3 Echi chikiko kuyoya, kukut. ove

Lom 8:28 Tunat. jino ngwetu Kalunga eji

2Ko 5:16 katweshi kukat. cheka mutu

Lom 11:2; 1Ko 13:12; 2Ko 1:13; 6:9; 1Yo 3:2.

TACHIKIZA CHIMWEZA, 1Pe 1:20 vamut.

TAHWOKA, 1Pe 5:8 ndumba wakut.

TALATALA, Yo 5:39muli nakut. muVisoneka

Lom 8:27 ou eji kut. mumichima natachikiza

1Ko 2:10 shipilitu yeji kut. muvyuma

Kus 2:23 ngweji kut. muvishinganyeka

TALENDE, Mat 18:24; 25:15; Kus 16:21.

TALILILA, Lom 8:19 vyakutanga vili akut.

1Ko 1:7muli nakut. lwola

Hep 11:1 kuvandamina vyuma vize twat.

Luk 3:15; 21:26; Lom 8:25; Nga 5:5; Hep 10:27.

TALILILA CHIKOKI, Lom 9:22 apwile nakut.

1Ko 13:4 Zangi yika-kut., yika-kutetela

1Te 5:14 t. vatu vosena

2Ch 4:2 valembelele namuchima wakut.

Lom 2:4; Nga 5:22; Efw 4:2; Kol 3:12.

TAMALE, Mat 1:3.

TAMBAKANA, Luk 19:40malolwa nawat.

Luk 23:21 vaputukile kut. ngwavo

TAMBIKA, Mat 26:34; Mak 14:30.

TAMBUKA, Yo 6:19Yesu ali nakut.

Efw 2:2mwat. halwola lumwe

Efw 4:1 ngunamilembelela mut.

Efw 5:15 nyingililenunga ngwenu kut.

1Yo 2:6 ngana muze at. ikiye

Vil 3:8; 2Te 3:11.

TAMBUKILA, Vil 15:36 tukinduluke nakut.

TAMBULA, Mat 10:8Mwat. chawana, hanenu

Mak 9:37Wose mwat. mwana nganou

Lom 8:15 kamwat. shipilitu yaundungo

Lom 14:3Kalunga namut. mutu kana

Lom 15:7 lit. navakwenu

Yak 4:3mweji kulombanga, kamweshi kut.

Mak 10:15; Lom 14:1; 16:2; Fwi 2:29; 1Te 2:13;

Hep 10:26; Yak 1:12.

TAMO, Efw 1:10 nalukat. lwola

Nga 4:4.

TANDO YAYINDENDE, 2Ko 4:18 vamona vyat.

TANGA, Lom 8:20 vyakut. vyaluukile

Lom 8:22 vyakut. vyosena vili

2Ko 3:2 uze vali nakut. kuli vatu

Efw 3:15 kukiko t. hitanga yinatambula

Kol 1:16mukiko vat. vyuma vyosena

Kol 3:10 chifwanyisa chayaUze aut.

Kus 1:3Awahilila uze eji kut. helu

Kus 3:14maputukilo kuvyuma vyakut.

Kus 4:11 yove wat. vyuma vyosena

Luk 4:16; Vil 3:25; 13:27; Efw 2:10; Kol 1:15;

1Ch 4:13.

TANGANYIKA, 1Ko 15:41 upahu wat. hit.

TANGILA KUMESO AVATU, Vil 13:15; 1Ch 4:13.

TANGISA, Mat 13:22 nakut. changolo jaluheto

Vil 13:10 litwaminenu kut. jijila

Lom 7:11 shili, yangut. nakungujiha

Lom 16:18 nachilembekeshi, veji kut.

1Ko 3:18Mutu kanda akalit. iveneko

2Ko 11:3 linoka at. Eve nakulunguluka

Nga 1:7 kut. mujimbu wamwaza waKulishitu

Page 509: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

TANJIKA—TOMA 506

Efw 4:22 nge mwaya kufwila chawo chakut.

Kol 2:4 kanda kupwa umwe mwamit.

Kol 2:8mangana akaye, nakut.

Hep 3:13mwakakama nakut. changolo jashili

Efw 5:6; 2Te 2:10.

TANJIKA, Vil 4:26Vamyangana valit.

TAPA MUTWE, Mat 14:10; Mak 6:16; Luk 9:9.

TATA, Luk 2:49 ngwatela kupwa muzuvo yaT.

Yo 14:28 T. anguhambakana ami

Mat 26:29; Yo 10:30; 14:6, 24.

TATALUSE, 2Pe 2:4 shili hakuvambila muT.

TATASANA, 2Ko 4:8 tunat., oloze katwahonene

Nga 4:20mwomwo ngunat. hali enu

Luk 9:7; Vil 2:12; 10:17.

TATEU, Mat 10:3; Mak 3:18.

TATWOKA, Fwi 2:14 chakuzeneka kut.

TELA, Luk 3:34.

TEMBELE, Yo 2:15 ahangile vosena mut.

Yo 2:19 Shiulenu yino t., kaha nanguyitunga

Vil 17:24 katwama mujit. jakutungako

1Ko 3:16 enu vatu munapu t. yaKalunga

2Ko 6:16mukachi kat. yaKalunga

Efw 2:21 kukula nakupwa t. yajila yaYehova

2Te 2:4 himwatwama mut. yaKalunga

Kus 3:12 kupwa panda mut. yaKalunga

Kus 7:15 kumuzachila musana naufuku mut.

Kus 11:19 t. yajila yaKalunga yili mwilu

TEMBESA, 1Yo 2:16 nakut. vyuma

TEMESA, Fwi 2:25 Epafwolitu, t. yenu, kaha

TENGA, Lom 1:20 kufuma vene kukut.

Lom 1:25 kuzachila vyuma vyakut. mulimo

2Ko 5:17 nalikate naKulishitu, napu kut.

Nga 6:15 kut. chachihya chachilemu

Yak 1:18 tumihako yatete kuvyuma at.

Kol 1:23; 1Ch 4:4; Hep 4:13.

TENGI, 1Pe 4:19.

TENGULA, Fwi 3:2 vaka-kulit. kumusonyi

TENUKA, 1Ch 5:1Kanda ut. mukulwaneko

TESAMO, Mat 5:17 ngwejile nakuvit.

2Ch 4:5 t. kanawa mulimo wove

Mat 2:15; 12:17; Luk 21:22; Nga 6:2.

TESEMO, 2Ch 4:17mulimo vaut.

TETA, Mat 25:46 navakavat. haya myaka

TETA MITETO, Yo 16:20mukalila kut.

TETE, Mat 6:33 twalenuho kutondanga chat.

Mat 19:30 vaze vat. navakapwa

Vil 26:23 hakupwa wat. kusanguka kuvafu

Kol 1:18 ikiye wat. muvyuma vyosena

Mak 9:35; Hep 10:9; 3Yo 9.

TETELA, Mat 5:7Vawahilila vaze veji kut.

Luk 6:36 pwenunga muvaka-kut.

Lom 9:15Nangut. weshowo nangusaka

2Ko 1:3 Setu wakut.

1Ch 1:13 vangut. mwomwo ngwavilingilenga

Hep 2:17 kapilishitu wakulitulaho wakut.

Yak 5:11Yehova muka-kut.

1Pe 2:10 oholili vanamit. jino

Hep 8:12.

TEULA, 1Ko 11:5 pwevo namutwe wakut.

TILIKU, Mat 3:12; 13:25; Luk 22:31; Yo 12:24.

TOHWESA, Mat 5:16 nakumut. Senu ali mwilu.

Mat 23:12Wose mwalit. navakamwinyisa

Luk 1:46Mwono wami naumut. Yehova

Luk 2:14Vamut. Kalunga atwama mwilu

Yo 15:8Hakiko vene navamut. Tata

Yo 17:1 ola yinahete, mut. mwanove

Yo 17:5 Tata, ngut. ngupwenga kusali

Vil 5:31Kalunga amut. nakupwaTwamina

Vil 10:46mumalimi eka nakumut. Kalunga

Lom 1:21 kavamut. ngwavo Kalungako

Lom 8:17mangana vatut. hamwe.

1Ko 6:20 enu vatu mut. Kalunga

Fwi 1:20Kulishitu navamut. kuhichila

Hep 5:5Kulishitu kalit. ivene

1Pe 5:6mangana akamit. halwola lwatela

Kus 18:7Nge muze alit. ivene

Mat 23:12; Mak 7:22; Yo 7:39; 12:28; 17:4, 10; Vil

19:17; Lom 15:6; 1Pe 2:12.

TOKA, Mat 11:30 t. yami yayashi

2Ko 6:14Kanda namulikasa t.

Mat 11:29.

TOLEKA, Hep 11:26 chakut. Kulishitu ngwenyi

Lom 15:3.

TOMA, Mat 5:8Vawahilila vaze vat.

Yo 15:3munat. lyehi mwomwo yamazu

Vil 20:26 ngunat. kumanyinga avatu

2Ko 6:6mukut., muchinyingi

2Ko 11:2 nge pwevo ut.

2Ko 11:3 nakukut. vyatela Kulishitu

1Ch 4:12 uwakutalilaho namukut.

Cht 1:15 vyosena vyapwa vit. kuvatu vat.

Page 510: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

507 TOMASE—TUMAUKA TWAKUHANDUKA

Yak 3:17mangana akufuma mwilu at.

Mat 5:36; Lom 14:20; Fwi 4:8; 1Ch 1:5; 2Ch

2:22; Cht 2:5; Yak 1:27; 1Pe 3:2; 1Yo 3:3; Kus

2:17; 7:9; 20:11.

TOMASE, Mat 10:3; Yo 20:24; Vil 1:13.

TOMBONGONYA, Nga 4:15mwat. meso

TOMESA, Vil 10:15Vyuma nat. lyehi Kalunga

2Ko 7:1 tulit. kuvyuma vyakupihisa

Efw 5:26 nakuchit. hakuchisanyisa nameya

Cht 2:14 nakulit. ivene vatu jenyi

Hep 9:22 vyuma veji kuvit. namanyinga

Yak 4:8 vaka-michima yivali, t. michima yenu

1Pe 1:22munat. lyehi myono yenu

1Yo 1:7manyinga aYesu nawatut.

1Yo 1:9 nakutut. kuvilinga vyakuhenga

Kus 7:14 vanakoso mahina nakuwat.

Mat 23:25; Luk 4:27; Yo 2:6; 3:25; Vil 11:9; 1Ko

6:11; Hep 1:3; 9:14; 10:2; Yak 4:8.

TONA, Mat 26:41 T., twalenuho kulombanga

Luk 12:37 kaka yavo mwavawana vanat.

Lom 13:11 ola yinahete lyehi mut. kutulo

1Te 5:6 tut. nakulama uhashi wetu

1Pe 5:8 t. Muka-kole wenu Liyavolo

Kus 16:15Awahilila ou mwat.

1Ko 16:13; Efw 6:18.

TONDA, Mat 6:33 twalenuho kut. Wangana

Mat 7:7 twalenuho kut. kaha namukawana

Kol 3:1 twalenuho kut. vyuma vyamwilu

Hep 11:6muka-kufweta vaka-kumut.

Hep 11:14 nakut. chihela chakutwama

Hep 13:14 tuli nakut. yize yili nakwiza

Vil 15:17; 1Pe 5:8; Kus 9:6.

TONGOLA, Luk 10:1Mwata at. veka 70

Yo 15:16 ngwamit. mwimenga mihako

Vil 14:23 vavat. vakulwane muchikungulwilo

Vil 17:31 kukasopesa mavu nalunga uze at.

1Ch 2:7 vangut. ngupwenga ngukaposetolo

Cht 1:5 nakut. vakulwane munganda

Hep 1:2Mwanenyi, uze at. kupwa swana

Vil 6:3.

TONGOLA CHIMWEZA, Vil 4:28 vyuma wat.

Lom 8:29 avat. vakapwenga vakufwana

Lom 8:30 vaze at., vakivo asanyikile

1Ko 2:7Kalunga at. shimbu twapwile

Efw 1:5 atut. mangana akatwitavile

Efw 1:11 vatut. nakujina chayauze

TONGO YAKUNYIMA, Mak 4:38; Vil 27:29, 41.

TOTOMONA, Mat 10:14 kalit. lukungu

Vil 13:51 vavat. lukungu lwakuvilyachilo

Luk 10:11.

TUFUNGA, Luk 2:8 t. muchipapa

Efw 4:11 vamwe mwat. navaka-kunangula

Mat 8:33; Mak 5:14; Luk 8:34.

TUFUTA, Efw 6:11 t. twaLiyavolo

TUJIKA MATWITWI, Mat 11:5; Mak 7:37.

TUJILA, Mat 8:20 t. vatwama namaswa avo

Kus 18:2 nat. vamajilo vaze vajinda kuvatu!

Vil 10:12.

TUKANA, 1Ko 4:12; 1Pe 2:23.

TUKUKA, Luk 17:6.

TUKULA, Mat 15:13; Yut 12.

TUKWEJI, Nga 4:10 kulamanga makumbi nat.

TUKWOJOLA, 1Ko 13:4 Zangi kayeshi kulit.

Yak 3:5 lilimi lyeji kulit. chikuma

TULA, Mak 4:39 Peho yat., kaha kwaunjile

TULACHILA, Vil 16:14; Kus 1:11; 2:18, 24.

TULAMA, Vil 20:28 vanamitongola t.

TULIWE, Luk 20:47 kulyavikumba vyavat.

Luk 21:2 amwene pwevo wat.

1Ch 5:3 Zakama vat. vanapu chikupu vat.

Yak 1:27Kulama vana vavanginga navat.

Kus 18:7 kangweshi ngut.

Mak 12:43; Luk 18:3; 1Ko 7:8.

TULO, Mat 13:25 Shimbu vapwile vatu mut.

Mat 25:5 vanongokele, kaha vayile mut.

Lom 13:11 ola yinahete mutone kut. twenu

1Te 4:13 vyavaze vali nakusavala t.

1Te 5:6 kanda natusavala t. nge omu

Luk 16:22; Yo 1:18; 13:25.

TULUNGA, Vil 17:18muka-kwambulula vyat.

Vil 25:19 chakulifukula kut.

1Ko 8:5 vaze vavuluka ngwavo t.

TULYALYA, Kus 15:2 vafungulwile, vapwile nat.

Kus 14:2.

TUMA, Mat 10:16 nguli nakumit. nge mikoko

Mat 11:10 nangut. muluwa wami kumeso ove

Yo 20:21 nayami nawa nangumit.

Nga 4:4Kalunga at. Mwanenyi

Mat 10:5; 13:41; Luk 10:1; Yo 14:26; Vil 3:20;

1Yo 4:9.

TUMAUKA TWAKUHANDUKA, 1Ko 11:19; Nga

5:20.

Page 511: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

TUMBA—UFUNGE 508

TUMBA, 1Ko 3:6Ami ngwat., Apolo

Yak 1:21mazu awa navat.

Mat 21:33; Luk 17:6.

TUMBAJI, Mat 28:19 t. kuvatu vakumafuchi

Yo 8:31 twamenu mumazu ami, kaha mut.

Mat 10:24, 42; 26:26, 56.

TUNDA, Mat 13:2.

TUNDULA, Mat 1:11 halwola vavat.

TUNGA, Mat 7:24 at. zuvo yenyi halilolwa.

Mat 16:18 halilolwa lino nangukat.

Mat 21:33 chikamwino chavinyo nakut.

Luk 17:28 vapwilenga nakut.

Yo 2:20 Tembele yino vayit. hamyaka

Lom 15:2 vyakumukafwa nakumut.

1Ko 3:10 anyingililenga omu ali nakut.

1Ko 8:1 oloze zangi yika-kut.

1Ko 10:23 keshi vyosena vika-kut.

1Ko 14:3 eji kupolofwetanga eji kut. vatu

1Ko 14:4mulilimi lyeka eji kulit. ivene

1Ko 14:26 vilingenunga mulit. navakwenu

Efw 2:20 t. hachihela chavaposetolo

Kol 2:7muvakut. muli ikiye

Hep 3:4 uze at. vyuma vyosena

Vil 7:49; 20:32; Lom 14:19; 1Ko 3:14; 14:12; 2Ko

12:19; Efw 2:22; Yut 20.

TUNGULA, 2Ko 12:20 nakulit., najisaki

TUNGUNGE, Mat 10:16mukachi kat.

Vil 20:29 t. vaulyanyi navakengila muli enu

TUNWA, Lom 3:19mangana t. twosena

Kus 14:5mut. twavo kavawanyinemo

TUNYAMA, 2Pe 2:12 vatu, ngana mwat.

Yak 3:15; Yut 10.

TUPASU, Vil 16:35 vatumine t. vakambe

TUPUPUTA, Mat 15:14Vanapu vatwamina vat.

Mat 23:24.

TUSELWA, 1Ko 4:1 tut. havyuma vyajila

TUSELWOKE, 2Pe 2:17 vanapu t. vakuzeneka

Kus 7:17mwakavatwaminyina kut.

Kus 16:4.

TUTACHIKIJILO, Nga 6:17 nguli nat.

Kus 7:4 vaze valamikile t., vapwile 144,000

Kus 5:1, 1; 7:3.

TUVA, Yo 19:34 amut. likunga kuluhachi

Yo 19:37Navakatala kuli Uze vat.

Kus 1:7meso nawakamumona vamut.

TUVIKASHA TWAVIHANDA TWAVISONEKA, Mat

23:5.

TUVWANDA, Kus 9:10.

TWALA, Mat 4:1; Luk 22:54.

TWAMA, Lom 7:20 shina shili yat. muli ami

1Ko 3:16 shipilitu yaKalunga yat. muli enu

Efw 2:22 chihela chakut. Kalunga

Vil 17:26.

TWAMINA, Mat 23:10 vamivuluka vat., T.

TWAMINA WAMUNENE, Vil 3:15 T. mwajiha

Vil 5:31Kalunga amutohwesele kupwa T.

Hep 2:10 T. waulwilo wavo amukupwise

Hep 12:2 tunashishika hali T., Yesu

Vil 3:15; 5:31; Hep 2:10.

TWAMINYINA, Mat 15:14 kapuputa mwat.

Mat 23:16 Lamba kuli enu vat.

Yo 16:13mwakamit. mwaya muchano

Lom 8:14 vosena vaze vat. nashipilitu,

1Ko 12:28milimo yakukafwa , uhashi wakut.

1Te 5:12 vumbikenunga vaze vali nakumit.

1Ch 3:5 katachikijile mwakut. vakuzuvo

Hep 13:7, 17 vali nakut. muli enu

Lom 2:19; 12:8; Nga 5:18; 1Ch 5:17; Kus 7:17.

TWAMISO, Nga 1:13 t. yami yakunyima

1Ch 4:12 pwako uwakutalilaho mut.

Yak 3:13mut. yenyi, asolole vilinga

1Pe 2:12 T. muli vaka-mafuchi yipwenga

1Pe 3:16 nakumyamba mwamupi hat.

Nga 6:16; Efw 4:22; 1Pe 1:15; 3:1, 2.

TWATWA, Kol 1:15 t. kuvyuma vyosena

Kol 1:18 t. kufuma kuvafu

Hep 1:6mwaneha Mwanenyi Wat. kumavu

Hep 12:23 chikungulwilo chamwana wat.

Lom 8:29.

TWIMA, Lom 10:2 t. yakumuzachila Kalunga

Nga 1:14 ngwapwile nat.

Yo 2:17; Fwi 3:6; 1Pe 3:13; Kus 3:19.

TWITWI, 1Ko 7:36 nahichi hat. yaukweze

UUCHI, Kus 10:10.

UCHILA NGE KAKAHYA, Kus 6:4; 12:3.

UFUKU, Yo 9:4 u. uli nakwiza mutu wauchi

Lom 13:12 U. hinauya nakukuma; musana

1Te 5:2 nalikeza ngana mwamwiji nau.

Kus 22:5 kakweshi kukapwa cheka u.

Luk 18:7; 1Te 5:5; Kus 7:15; 12:10.

UFUNGE, Luk 21:24 nakuvatwala muu.

Lom 7:23 kutwala muu. walushimbi lwashili

2Ko 10:5 kutwalanga vishinganyeka muu.

Page 512: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

509 UFWEFWELEKETE—UNDUNGO

Nga 3:22 chatwalile muu. washili

1Pe 3:19 vashipilitu vatwama muu.

Kus 20:7 Satana navakamukasununa muu.

Vil 4:3; 5:18.

UFWEFWELEKETE, Lom 8:20 kuluuka kuu.

Efw 4:17 vishinganyeka vyavo vyau.

1Ko 3:20; Cht 3:9.

UHANDO, 2Pe 2:13mukayoyelo kau.

Luk 7:25; Yak 5:5; Kus 18:7.

UHASHI, 1Ko 1:5muu. wakuhanjika

1Ko 12:28 u. wakutwaminyina

UHASHI WAKUNANGULA, 2Ch 4:2; Cht 1:9.

UHASHI WAKUSHINGANYEKA,

1Pe 5:8 Lamenunga u.

2Pe 3:1wakusangumuna u.

UHUTU, Kus 2:9Ngunatachikiza nau. wove

UJIKE, 1Ko 7:36 kuyanjiwa kutwama u.

UJILA, 1Ko 5:1muli enu muli u., kaha u. kana

1Ko 6:13mujimba kawapwa wau.

1Ko 6:18 Chinenu u. Yeshoyo shili

1Ko 10:8 kanda natulinganga u.

Nga 5:19 vilinga vyamusonyi vikiko u.

Efw 5:3 U., namajilo osena

Kol 3:5 vilyo vyakufwila u.

1Te 4:3Kalunga ngwenyi lihenda kuu.

Kus 17:2 vamyangana vanalingi nenyi u.

UJIYA, Mat 1:8.

UKALU, Hep 13:17 echi nachiminehela u.

UKALUNGA, 2Ko 7:10 kulinyenga mujila yau.

UKELENGA, Vil 2:11 vyuma vyau. waKalunga

Vil 19:27 kaha nau. wenyi

Hep 1:3 lyachilyo lyaUze waU.

Hep 8:1 chalitanda lyaUze waU. mumelu

2Pe 1:16 tuvakaleho vamwene u. wenyi

Yut 25 kupwenga upahu, nau., nangolo

UKEMBA, 2Ch 3:15 kufuma kuu. wove

UKOJI, Kus 2:22 kaha vaka-kulinga nenyi u.

Mat 5:28; 15:19; Mak 7:22; Yak 2:11.

UKWEZE, 1Ch 4:12Kanda valumbilisa u. wove

2Ch 2:22 kufwila cheji kwizanga hau.

ULAMA, Vil 1:20Mulimo wenyi wau. vakauzate

ULEMA, Mat 18:8.

ULEMBE, Yak 3:8 lilimiko lyazala nau.

ULEMU, Mat 23:6; Luk 14:7, 8.

ULEYA, 1Ko 1:18 chakuyanjishila au.

1Ko 1:20mangana akaye kupwa u.

1Ko 1:23Kulishitu kuli vaka-mafuchi hiu.

1Ko 1:25 chuma chau. chaKalunga

1Ko 1:25 chuma chau. chaKalunga

1Ko 1:27 vyuma vyau. vyakaye

1Ko 3:19mangana akaye u. kuli Kalunga

2Ch 2:23 kananga vihula vyau.

1Ko 1:27; 2:14; Efw 5:4; Cht 3:9.

ULILO, Yo 10:9 nakuwana kuu.

ULILO WAVIMUNA, Luk 2:7, 12, 16.

ULIMA, Nga 5:6 ungalami chipwe u.

Lom 2:25, 26; 1Ko 7:18, 19; Kol 3:11.

ULO, 2Ko 11:2 kukamihangisa kuu.

Hep 13:4 U. vauvumbikenga kuli vosena

Kus 19:9 kuchilika chau. waMwanamukoko

1Ko 7:9, 28, 36, 38.

ULOMBO, 2Ko 3:3 kaweshi wakusoneka nau.

2Yo 12; 3Yo 13.

ULU, Yak 5:3 U. wenu napalata yenu

Kus 21:18, 21.

ULUMBUNWISO WAKUSWEKA,

Kus 17:7 u. wayou pwevo

ULWILO, Luk 1:69 lumbinga lwau.

Luk 1:77 u. hakuvakonekela jishili javo

Luk 2:30 jila naukanehelamo u.

Luk 3:6 navakamona jila yakunehelamo u.

Yo 4:22 u. waputukila kuli vaYuleya

Vil 4:12 u. kaweshi muli mutu wekako

Lom 10:10 eji kuhanjika hatoma awane u.

Lom 13:11 u. wetu uli mwakamwihi

2Ko 6:2 ngwakukafwile mulikumbi lyau.

2Ko 7:10 kwalumuka chakuneha u.

Efw 6:17 ambulenu litepa lyakukola lyau.

Fwi 2:12 nakuzachila u. wenu nawoma

2Ch 3:15 namangana akukutwala kuu.

Hep 2:3 nge tunahumbula u.

Hep 2:10 Twamina Wamunene wau. wavo

Hep 5:9 u. wahaya myaka kuli vosena vaze

Yut 3 kusonekela enu vyau. wetu tuvosena

Kus 7:10 U. wafuma kuli Kalunga ketu

Kus 12:10Kuneza jino u. nangolo

Lom 1:16.

UMA, 2Ko 4:7 luheto kanelu mumilondo yau.

UMWE KAHA, 1Ko 8:4wekako, shina u.

UNDEMONE, Yak 3:15 ahamavu, aunyama, au.

UNDUNGO, Lom 8:15 shipilitu yau.

Lom 8:21 vyakulihehwa kuu.

Page 513: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

UNGALAMI—UVISU 510

Nga 4:3muu. muvyuma vyamaputukilo

Nga 5:1 namulihaka cheka mukuli yau.

Hep 2:15 vapwile muu. hamakumbi akuyoya

1Ko 7:15; Nga 4:9, 24; 2Ch 3:6.

UNGALAMI, Lom 2:29 u. wenyi wakumuchima

1Ko 7:19; Fwi 3:3.

UNGONYI, Vil 16:14.

UNGULULU, Mat 15:27 tuwa kulya u.

UNJIHO, Mat 10:18 chikapwe u. kuli vakivo

Mat 24:14 navakawambulula kupwa u.

Yo 8:17 U. wavatu vavali wamuchano

Yo 18:37 nguhane u. wakuvuluka muchano

Yo 18:37 ngwejililile nguhane u.

Vil 25:7 kavahashile kusolola u.

Lom 8:16 Shipilitu yeji kuhananga u.

2Te 1:5 u. wakusolola chiyulo chakwoloka

1Ch 6:13Kulishitu Yesu ahanyine u.

2Ch 1:8 kanda wivwila sonyi u.

Hep 11:1 Lufwelelo hiu. wakusolola hatoma

1Yo 5:7 vyuma vika-kusolola u. vitatu

Kus 6:9 yau. uze vahanyinenga

Kus 12:17 kwambulula u. wakuvuluka Yesu

Kus 20:4 vatapile hau. vambulwile hali Yesu

Yo 8:18; Vil 1:3; Lom 8:16; 11:18; Fwi 2:22.

UNYENGWE, Yo 5:29 vyuma vyau.

Cht 2:8 hakuhona kumona chuma chau.

Yo 3:20; Lom 2:22; 9:11; 2Ko 5:10; Cht 1:16; Yak

3:16.

UNYIKE, Mak 10:20; Vil 26:4.

UPAHU, Mat 25:31mwakeza Mwanamutu muu.

Lom 9:23 kutohwa chau. wenyi

2Ko 3:8 kuhambakanamo kupwa nau.?

2Ko 4:4mujimbu wamwaza wau.

Kus 21:23mwomwo u. waKalunga

Yo 1:14; Lom 1:23; 3:23; 1Pe 5:4.

UPAPWOKI, Mat 13:41 kufumisamo u.

Mat 24:12 kuvula chau., zangi nayikahola

Luk 22:37 vamulavilile kumwe navatu vau.

2Ko 6:14 kulikata muka chili hakwoloka nau.

2Te 2:7mangana akusweka u. anakuzata

2Te 2:8mutu wau. vakamusolole

Hep 1:9wazangile kwoloka nakuhunga u.

2Pe 2:7; 3:17 vatu vau.

1Yo 3:4 kulinga u., shili yapwa u.

Mat 7:23; 23:28; Vil 2:23; Lom 6:19; 2Te 2:3; 1Ch

1:9; 2Pe 2:8.

UPI, Vil 8:22 pihilila nakwalumuka kuu. wove

1Ko 14:20muvana vavandende kuu.

1Pe 3:9 kuhungasana u. nau.

UPILISHITU, Hep 7:24 u. wenyi kaweshi

1Pe 2:9muvakuu. wawangana

Hep 7:11.

UPOLOFWETO, Mat 13:14Kaha u. waIsaya uli

2Pe 1:20 kakweshi u. wamuVisoneka valinga

2Pe 1:21 u. wejile mukusaka chamutuko

Lom 12:6; Kus 1:3.

UPOSETOLO, Vil 1:25; 1Ko 9:2; Nga 2:8.

USEKESEKE, Mat 7:26 atungilile hau.

USELESELE, 2Ko 5:3 vazeneke kutuwana u.

Hep 4:13 vyau., vili hatoma kumeso

Kus 16:15 kuchina mwakatambuka u.

Kus 17:16 nakumwenyeka nakumuseza u.

USELEWA, Luk 2:52Yesu vamwivwililile u.

USONGOSONGO, Hep 4:12manungililo nau.

USONYI, Kus 16:15 vatu navakamonanga u.

USWANA, Vil 7:5 kamuhanyine u. mulifuchi

Efw 1:14 yinapu chijikilo chau. wetu

Kol 1:12 vakutamo kwazana muu.

1Pe 1:4 tupwenga nau.

1Pe 5:3 vakaka javava vanapu u.

Efw 5:5; Hep 9:15.

UTANGA, Luk 12:32 Enu u. wamikoko

1Pe 5:3 pwenunga muvakutalilaho kuu.

Mat 8:30; 26:31; Mak 5:11; Luk 8:32; 1Pe 5:2.

UTANGA WAMIKOKO WAUNDENDE, Luk 12:32.

UTA WAMANANA, Kus 6:2.

UTENU, Luk 23:10milonga muu.

Yo 3:36 u. waKalunga naupwa hali ikiye

Yak 1:20 u. kaweshi kuneha kwoloka

Kus 11:18 ove nawa wasolwele u.

Lom 9:22; 12:19; 13:4; 1Te 5:9; Kus 19:15.

UTU, Lom 6:6 u. wetu wamwaka vausukikile

Efw 4:22 kuzula u. wamwaka wakuya mwaya

Efw 4:24mwatela kuvwala u. wauhya

Kol 3:9 Zulenu u. wamwaka navilinga vyawo

UTWAMO, Yo 14:2Muzuvo yaTata muli mau.

Fwi 3:20 u. wetu watwama mwilu

Yut 6.

UVELA KUVALI, Hep 4:12 poko yau.

UVISU, 1Ko 15:8.

Page 514: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

511 UVU—VAKA-KUPANDA

UVU, Yak 2:15 nge ndumbwove ali nau.

Kus 3:17 uwakuhutwa, ukapuputa, uli nau.

Mat 25:36.

UVWA, Lom 12:11 kanda namupwa nau.

UVWALO, Mat 9:16 lyalihya hau. wamwaka

Mat 23:5 nakusuhwisa jizombo jau.

Mat 27:35 valipangilile u. wenyi

Vil 20:33 kangwafwililile u. wamutuko.

1Ch 2:9 valiwahisenga nau. wakutamo

1Pe 3:4 u. wakuhona kuya nakupola

Yut 23munahungu u. wavo

Mat 17:2; 21:8; Yo 19:2; Kus 3:18; 16:15.

UVWALO WAHELU, Mat 5:40muhane nau.

Kus 16:15mwatonanga nakulamanga u.

Mat 24:18; Yak 5:2.

UZE WATWIMA, Luk 6:15; Vil 1:13.

VVAFU, Mat 8:22 veche v. vafunde v. javo

Yo 5:25 v. navevwa lizu lyaMwana

Efw 2:1 amiyosele numba mwapwile muv.

Mat 22:32; Kus 14:13; 20:13.

VAFUNGE, Luk 4:18; Efw 4:8.

VAFWALISEU, Mat 5:20 chavaka-kusoneka nav.

Yo 12:42mwomwo yav., kavamwitavilile

Mat 12:14; 23:15, 23, 27, 29; Luk 5:21.

VAJIKE, Mat 25:1Wangana naukapwa nge v.

1Ko 7:8 nangwamba kuli v.

1Ko 7:25 v., kangweshi nalushimbi

VAKA-ALAVYA, Vil 2:11.

VAKA-CHIKONYA, Mat 4:24; 17:15.

VAKAKA, Efw 6:9; Kol 3:22.

VAKA-KALEPA, Mat 4:24.

VAKA-KOLE, Mat 10:36 v. jamutu navakapwa

1Ko 15:25mwakahaka v. mwishi yavilyachilo

Fwi 1:28 nakuhona kumivwisa woma kuli v.

Mat 22:44; Lom 11:28.

VAKA-KOLE VAKULISHITU,

1Yo 2:18 numba oholyapwa v. vavavulu

VAKA-KUFUNGULULA,

2Ko 2:14 kututwaminyina muchendo chav.

Kol 2:15 nakwiza navo muchendo chav.

VAKA-KUHANA MILONGA, Vil 23:30, 35; 25:18.

VAKA-KUHONA KWITAVA, 1Ko 6:6 kumeso av.

1Ko 14:22malimi anapu chinjikizo kuli v.

2Ko 4:4 nelavisa vishinganyeka vyav.

2Ko 6:14Kanda namulikasa toka nav.

VAKA-KUHONA KWOLOKA, Vil 24:15.

VAKA-KUHUTWA, Luk 4:18 nguvilike kuli v.

Yo 12:8 namupwanga nav. shimbu yosena

2Ko 6:10 nge tuv. okunyi tuli nakuhetesa

Yak 2:5Kalunga kasakwile v. mukaye

Mat 11:5; Mak 12:43; 2Ko 8:9.

VAKA-KUJIHA, Vil 7:52.

VAKA-KUJILA,

Vil 26:10 v. ngwavahakile mujizuvo jaufunge

Lom 12:13Azanenunga nav. kweseka

1Ko 6:2 v. navakasopesa kayeko

Efw 3:8 ami wamokomoko muli v. vosena

Efw 4:12 kwolola v., vazatenga mulimo

Kus 11:18 lwola lwakufweta nav. nawa

Kus 17:6 pwevo napende namanyinga av.

Mat 27:52; Kus 13:7; 18:24.

VAKA-KUKAFWA, 1Ko 4:1.

VAKA-KULAMA, 1Ko 4:15muli nav. 10,000muli

Nga 3:24 Jishimbi jinapu m. wakututwala

VAKA-KULAMA MWANGANA, Fwi 1:13.

VAKA-KULIMA, Mat 21:33.

VAKA-KULINGA, Yak 1:22 pwenunga muv.

Yak 1:23.

VAKA-KULINGULULA, Cht 1:9 kuhanjikila v.

VAKA-KULISHITU, Vil 11:26.

VAKA-KULITOHWESA, Luk 1:51 v. navamwange

Yak 4:6Kalunga eji kwimanyina v.

2Ch 3:2.

VAKA-KULITUKWOJOLA,

2Ch 3:2 v., vaka-kulitohwesa

Lom 1:30; Yak 4:16.

VAKA-KULONDEZEZA, 1Ko 11:1 Pwenu muv.

Efw 5:1 pwenunga muv. Kalunga

Hep 6:12mupwenga muv.

1Ko 4:16; Fwi 3:17; 1Te 1:6; 2:14.

VAKA-KULONGESA, Vil 19:31.

VAKAKULUKA, 2Ch 1:3; 1Pe 1:18.

VAKA-KULYAPULA, 1Ko 6:10.

VAKA-KULYONGA, Mat 15:7 Enu v., Isaya

Mat 23:13 vaFwaliseu, enu v.!

Mat 24:51 kumuhaka kuchihela chimwe nav.

VAKA-KUNANGULA, Mat 23:34 kumitumina v.

2Ch 4:3 vakalikungulwila v.

Hep 5:12mwatelanga kachi kupwa muv.

Efw 4:11; Yak 3:1; 2Pe 2:1.

VAKA-KUPANDA, Kus 22:15.

Page 515: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VAKA-KUPENDA—VAKA-MAWATA 512

VAKA-KUPENDA, 1Ko 6:10.

VAKA-KUPUPA, Yo 10:8.

VAKA-KUSAULA, 1Ko 6:10.

VAKA-KUSAVALA VAKWAVO, 1Ko 6:9.

VAKA-KUSEKASANA, 2Ko 2:17 katweshi tuv.

Kus 18:3 kaha v. vanawane luheto

Kus 18:11.

VAKA-KUSEKELEKA, 2Pe 3:3 nahakasoloka v.

VAKA-KUSHINGANYEKA, 1Pe 4:7.

VAKA-KUSONEKA, Mat 5:20 kwoloka chav.

Mat 7:29 keshi ngana mwav. javoko

Mat 9:3; 17:10; Luk 5:21, 30.

VAKA-KUSOPESA, Yak 2:4.

VAKA-KUTA, Mat 4:19 kupwa muv. vatu

VAKA-KUTAHISA VATANGANYIKA, Mat 2:1, 7, 16.

VAKA-KUTAMBASANA, Yo 2:15 jimbongo jav.

VAKA-KUTAMBUKA MUMATO, Kus 18:17.

VAKA-KUTAMBULA MITELO,

Mat 11:19 sepa lyav.

Mat 21:32 v. namapwevo vaujila

Mak 2:15 v. navaka-shili

Mak 2:16 eji kulyanga nav.

Luk 3:12 v. vejile vavambapachise

Luk 19:2 apwile mukulwane wav.

Mat 5:46; 21:31; Luk 7:29; 15:1.

VAKA-KUTATWOKA, Yut 16 vanapu v.

1Ko 10:10.

VAKA-KUTENGA , Mat 27:7 chav. vafundengaho

VAKA-KUTUNGA, 1Pe 2:7 lilolwa vakanyine v.

Mat 21:42; Vil 4:11.

VAKA-KUTUNGULA VAKWAVO, Lom 1:30.

VAKA-KUVANGILA, 1Ch 3:11Mapwevo v.

VAKA-KUVANGILA VAKWAVO,

Cht 2:3 keshi v. keshi vaka-kutwama

VAKA-KUYAYAVALA, Yut 16 vaka-kutatwoka, v.

VAKA-KUYONGOLA VAKWAVO, 1Ch 5:13.

VAKA-KUYULA, Mat 20:25 v. javaka-mafuchi

Yo 7:48Hali v. hali namufwelela numba?

Yo 12:42 v. vafwelelele muli ikiye

Vil 13:20 avahanyine v. swi nakuli Samwele

Vil 3:17; 4:26; 17:6.

VAKA-KUYULA KAYE, Efw 6:12 v. kamilima yino

VAKA-KUYUTUKA, 2Ch 3:4.

VAKA-KUZACHILA, Fwi 1:1; 1Ch 3:8.

VAKA-KUZANGA, 2Ch 3:4.

VAKA-KUZANGA JIMBONGO, Luk 16:14.

VAKA-KUZATA, Mat 9:37 v. vanapu vavandende

Mat 20:1 kukamba v. muwande wenyi

Fwi 3:2 zangamenu nav. vyavipi

Yak 5:4 Fweto mwazenekele kufweta v.

VAKA-KUZUZUMANA,

Hep 11:13 vangeji, v. mulifuchi

1Pe 2:11.

VAKA-KWAHA, Mat 13:39 v.a vakivo vangelo

VAKA-KWALUMUNA MAZU,

1Ko 12:30Uno vanapu v. numba?

VAKA-KWAMBULULA, Efw 4:11.

VAKA-KWAZANA, 1Pe 4:13munapu muv.

Hep 3:14; 6:4.

VAKA-KWIVWILILA, Lom 2:13; Yak 1:22.

VAKA-KWIVWISA VATU KUWAHA, Kol 3:22.

VAKA-KWOLOKA, Mat 13:43 v. navakamunyika

Vil 24:15 kusanguka chav.

1Pe 3:12meso aYehova anatale hali v.

Mat 5:45; Lom 2:13; 3:10, 26; 2Ch 4:8; Hep 10:38;

12:23.

VAKA-KWONGA, Lom 3:4 vatu vosena v.

1Ch 4:2; Kus 21:8.

VAKALATEYA, Vil 7:4.

VAKALEHO, 1Pe 2:12 vakivo vapwenga v.

VAKA-MAFUCHI, Mat 12:21 lutalililo lwav.

Mat 24:14 nakupwa unjiho kuli v. osena

Mat 25:32 v. navakavakungulwila kumeso

Luk 21:24 lwola vatongola lwav.

Luk 21:25 hamavu v. navakalyonyinga

Vil 15:14Kalunga avalakanyine v. eka

Efw 4:17 nganomu veji kutambukanga v.

1Pe 2:12 Twamiso yenu muli v.

Kus 11:18Oloze v. vakwachile utenu

Lom 3:29; Kus 7:9.

VAKA-MAKOMBELO, 1Ko 5:10; 6:9; 10:7.

VAKA-MANGANA,

Mat 11:25 vyumevi unavaswekevyo v.

Mat 11:25 vyumevi unavaswekevyo v.

1Ko 1:19Mangana av. nawanonga

Lom 1:22; Efw 5:15.

VAKA-MAWATA, 1Pe 3:22 nav., navaka-ngolo

Page 516: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

513 VAKA-MBUMBA—VANDUNGO

VAKA-MBUMBA, Mat 11:5; Luk 4:27.

VAKA-MIYACHI, Vil 10:35.

VAKA-MUCHANO, 2Ko 6:8.

VAKA-NAZALETA,

Vil 24:5 kaliuka kakuhanduka kav.

Yo 19:19; Vil 2:22.

VAKA-NGALILEYA, Luk 13:1; Yo 4:45.

VAKA-NGOLO, 1Ko 1:26 vavavulu kaveshi v.

1Pe 3:22 nav. vavalingishile valiluule

VAKA-NYAMBAULU, Mat 25:27.

VAKA-NYINEVE, Luk 11:30 chinjikizo kuli v.

VAKA-SAKI, Lom 1:29 nakupwa v.

VAKA-SHILI, Mat 11:19mitelo nav.

Luk 15:2 Ou mutu eji kwitavilanga v.

Yo 9:31Kalunga keshi kwivwilila v.

Lom 5:8 shimbu twachipwile tuv., Kulishitu

Lom 5:19 vavavulu vapwile v. hakulikanga

1Ch 1:9 jishimbi vajikashila v.

1Ch 1:15Kulishitu nakulwila v.

Hep 7:26wakuhandunuka kuli v.

VAKA-UJILA, 1Ko 5:9 kulikatanga nav.

1Ch 1:10; Hep 13:4.

VAKA-UKOJI, 1Ko 6:9 chipwe v., kaveshi

Hep 13:4.

VAKA-VANDEMONE, Mak 1:32.

VAKA-VIKOKOJOLA, Lom 2:8 v., kavononoka

VAKELUVE, Hep 9:5 v. vakutanduula mavava

VAKEMBA, Mat 11:25 unavisolola kuli v.

Mat 21:16; Vil 7:19; 1Ko 3:1; 1Pe 2:2.

VAKULISHITU VAMAKULI, Mat 24:24; Mak 13:22.

VAKULWANE, Vil 4:5 vaka-kuyula nav.

1Ch 5:17 v. vatela kuvahana kavumbi

1Pe 5:1 nangulembelela v. vali muli enu

Mat 16:21; 21:23; Kus 4:4; 7:11; 14:3; 19:4.

VAKULWANE VAFULUMENDE, Vil 16:20, 22, 38.

VAKULWANE VAKUSHIKULU, Mat 15:2.

VAKUZUVO, Mat 10:36 vaka-kole v. yenyi

Efw 2:19.

VAKWETU MUTWAZACHILA, Fwi 4:3.

VAKWEZE, Vil 2:17; 1Yo 2:14.

VALOMA, Vil 16:37 etu tuv.

Yo 11:48; Vil 25:16; 28:17.

VALUWA, 2Ko 5:20 tunapu tuv.

VAMBIMBA, Mat 3:4; Kus 9:3.

VAMWIZA, Lom 1:14 kuli vaHelase nakuli v.

Efw 2:19 kamweshi vekako, chipwe muv.

Efw 2:19.

VAMYATA, Mat 6:24mwahasa kuzachila v.

1Ko 8:5 tulunga vavavulu nav. vavavulu,

VANA, Mat 18:3Kuvanga mwalumuke nge v.

Mat 19:14Vechenu v., kanda namuvakanyisa

Luk 16:8 v. vakatwamino kamyaka

Lom 8:14 vatwaminyina nashipilitu, v.

1Ko 7:14 v. kachi vanapu vamajilo

2Ko 6:18 namupwanga muv. vami

Efw 6:1 v., ononokenunga kuvisemi

Efw 6:4 kanda namwivwisanga kupihya v.

1Te 5:5muv. vamumunyi, muv. vamusana

Hep 12:7Kalunga ali nakumilinga nge v.

1Yo 5:21 v. lilamenunga kumakombelo

Lom 8:16; 2Ko 12:14; Efw 5:8; 1Te 2:7; 1Ch

5:11, 14.

VANAVAKWENU, 1Pe 2:17 zangenunga v.

1Pe 5:9 nav. vosena mukaye

1Pe 5:9 vali nakumona nav. vosena

VANA VAMAPWEVO, Luk 23:28 Enu v., kanda

Vil 2:17; 2Ko 6:18.

VANA VAMIKOKO, Luk 10:3 nakumituma nge v.

Yo 21:15.

VANA VAVANDENDE, 1Ko 14:20 pwenunga muv.

Mat 21:16.

VANA VAVANGINGA, Yak 1:27Kulamanga v.

VANDAMINA,

Hep 11:1 Lufwelelo lwapwa kuv. namuchima

Fwi 3:20; 1Te 1:10.

VANDEMONE, 1Ko 10:21 nakumesa yav.

1Ch 4:1 hakukava kunangula chav.

Yak 2:19Nav. vetavila, kaha veji

Kus 16:14mazu vahwima kuli v.

Mat 12:24; 1Ko 10:20; Kus 18:2.

VANDOJI, Hep 11:31 Lahave atambwile v.

VANDUMBU, Mat 23:8muvosena mwapwa muv.

VANDUMBWETU, Kus 12:10milonga v.

Mat 12:49; 25:40; Vil 15:36; Hep 2:11.

VANDUMBWOVE VAMAPWEVO, 1Ch 5:2.

VANDUNGO, Luk 12:37Vawahilila v. vaze kaka

Luk 17:10 Etu tuv. vamokomoko kaha

Vil 2:18 hali v. vamalunga vava vamapwevo

Lom 6:6 tuzeneke kupwa v. kushili

Lom 6:16munapu muv. jamutu munononoka

Lom 7:6 tupwenga tuv. kuhichila mushipilitu

Page 517: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VANDUNGO VAMOKOMOKO—VEKA 70 514

1Ko 7:23 litwaminenu kupwa v. javatu

Kus 19:2 hamanyinga av.

Lom 6:17, 18, 19, 20; Nga 4:7; 1Pe 2:16; 2Pe 2:19.

VANDUNGO VAMOKOMOKO, Luk 17:10 Etu tuv.

Mat 25:30.

VANGALAMI, Lom 3:30 v. kwoloka halufwelelo

VANGEJI, Hep 11:13 vapwile v., mulifuchi.

Mat 25:35; Yo 10:5; Efw 2:12.

VANGELO, 1Ko 4:9 tuchuma navatala kuli v.

1Ko 6:3 ngwenu natukasopesa v. nyi?

1Pe 1:12 nav. vali kuhengwojolamo

Mat 22:30; Hep 13:2; 2Pe 2:4, 11.

VANGONGA, Mat 24:28; Kus 12:14.

VANGU, Mat 27:3 Jino Yuta evwile v.

VANGULU, Mat 7:6muhana jipela kuli v.

Luk 15:15 kuvisokola vyenyi nakufunga v.

Mat 8:30; Mak 5:11; Luk 8:33.

VANGULUKA, Mat 10:16muvakuv. nge

1Pe 4:7 nakupwa vakuv. mulombenga

VANGUVULU, Mat 2:6 hakachi kav. vamuYuta

Mat 10:18; 1Pe 2:14.

VANYIKE, 1Ch 5:1, 2.

VAPEMBE, Mat 25:32mikoko kuv.

Hep 9:12 keshi namanyinga av.

Hep 10:4.

VAPILISHITU,

Kus 20:6 navakapwanga v. jaKalunga

Yo 19:15.

VAPOLOFWETO, Mat 5:12 vayanjishile nav.

Mat 7:15 v. vamakuli vanalifwiki malambu

Mak 13:22 v. vamakuli navakeza

Vil 3:21Kalunga ahanjikile muli v.

Yak 5:10 kavangizenu chakutalilaho chav.

Kus 11:18 nakufweta v. jove

Kus 18:24.

VAPOLOFWETO VAMAKULI,

Mat 7:15 v. mumalambu amikoko

1Yo 4:1 v. vavavulu vanasoloka

Mat 24:11; 2Pe 2:1.

VAPOSETOLO, Mat 10:2Majina av. vaze 12

1Ko 4:9 etu v., tunapu tuchuma navatala

2Ko 11:13 vatu vangocho v. vamakuli

Mak 3:14; 1Ko 12:28; 15:9; Kus 21:14.

VASALAHO, Lom 9:27 vaze v. vakivo

Lom 11:5 ava v. nge mwaya kusakula

Kus 12:17 navaze v. vakumbuto yapwevo,

VASAMALIYA, Yo 4:9 vaYuleya nav.

Mat 10:5; Vil 8:25.

VASATUSE, Mat 3:7; 22:23; Vil 23:6, 7, 8.

VASHIPILITU, Efw 6:12 kulipika nav.

1Pe 3:19 nakwambulula mazu kuli v.

VASHIPILITU VAKUHUKA, Efw 6:12.

VASWANA, Lom 8:17 v. vakuswana naKulishitu

Efw 3:6 vakumafuchi kupwa v.

VATANGANYIKA, Kus 12:1muchama wav.

VATU, Mat 15:9 jishimbi jav. kupwa

Luk 16:15 ocho vazezula helu muli v.

Vil 4:25 v. valihulikilile nakushinganyeka

Vil 5:29 kuhambakana v.

Vil 15:14 ambatemo v. valijina lyenyi

1Ko 9:19 ngunapu wakulihehwa kuv. vosena

Nga 1:10 nakusaka ngukunyule v. tahi?

Hep 8:10 navakapwanga v. jami

Hep 9:19 asapwilile hamukanda nahali v.

Hep 11:25 kumuyanjishila hamwe nav.

1Pe 2:9muv. aheta mwaluheto lwakulipwila

Kus 18:4 Enu v. jami, fumenu muli ikiye

Vil 3:23; 1Ko 1:25; 2Ko 6:16; 2Ch 2:2; 3:2; Hep

2:17; 10:30.

VATU VAKUSHIKULU, Hep 11:2.

VATU VEKA NAVEKA, Kus 7:9 yosena nakuv.

Kus 17:15 vimeya, vakivo v. namayongomena

Lom 15:11.

VAUSOKO, Luk 14:12; Vil 10:24.

VAVAPI, 1Ko 15:33Kulikata navatu v. cheji

VAVAVULU, 2Ko 2:6 vanazangamisa kuli v.

VAVAVWOVU MICHIMA, Mat 5:5 vaze vavav.

VAYULEYA, Lom 3:29Kalunga kav. kaha tahi?

1Ko 1:22 v. veji kusakanga mangana

1Ko 1:23Kulishitu kuli v. hichakuhukanyisa

1Ko 9:20 kuli v., ngwalilingishile

Kus 3:9 valivuluka v., okunyi kaveshi

Mat 2:2; 27:11; Yo 19:20; Lom 1:16; 1Ko 10:32;

12:13.

VAZE VASAKULA, Mat 24:24 hungumwisa nav.

Mak 13:20 hali v. asakwile makumbi

Mat 24:22, 31; Mak 13:27; Lom 8:33; 2Ch 2:10.

VEJI, Mat 6:20mwilu muze v. kaveshi kwivako

1Ko 6:10 v., kaveshi kukaswana wangana

1Te 5:4 likumbi likamikasumune ngana v.

VEKA 70, Luk 10:1 atongwele v., kaha

Page 518: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

515 VENDEJEKA—VILINGA VYAKUHUKA

VENDEJEKA, Luk 2:25 navakav. Isalele

Yo 11:19 vaYuleya vav. Malita

Lom 15:4 kuhichila mukuv. chamuVisoneka

1Ko 14:3 eji kutunga nakuvav.

2Ko 1:4 tuhase kuv. vaze vali mumalwa

1Te 2:11 nakumiv. nakumilweza unjiho

Mat 5:4; 2Ko 1:3, 4; Fwi 2:1; Kol 2:2.

VETA, Mak 13:9 navakamiv. mujisunangonga

Luk 12:47 navakamuv. vikote vyavivulu.

Vil 5:40 vasanyikile vaposetolo, vavav.

Vil 21:32 valitwaminyine kuv. Paulu.

Mat 21:35; 2Ko 6:5; 11:25.

VIFUHWA, Mat 23:27munazale nav. vyavafu

VIFWANYISA, Mat 13:10 kuhanjikila nav.

Mat 13:35Kulokolola mukanwa

nakuhanjika v.

Luk 8:10 vyuma vyosena vili muv.

Mak 4:10, 11; 12:1.

VIHANDA, 2Ko 3:3 v. vyamalolwako, oloze hav.

Mat 14:20; 15:37; 1Ko 12:23; Hep 9:4.

VIHANDE, 1Ch 1:4; 4:7michima kuv.

2Ch 4:4michima yavo kuv. vyamakuli

2Pe 1:16 nav. vyamakuli vyakutaka

VIHANDE VYAJILA, Lom 3:2 nakuvasela v..

Hep 5:12 vyuma vyamaputukilo vyav.

1Pe 4:11 ahanjike vene v. vyakuli Kalunga

Vil 7:38.

VIHANDE VYAMAKULI, 1Ch 1:4; 4:7; 2Pe 1:16.

VIHANDWA, Lom 16:17 vaze navaneha v.

1Ko 1:10muli enu kanda namupwa v.

1Ko 11:18; Nga 5:20.

VIHELA, Lom 13:1 vawahaka muv. vyawo

Hep 11:10 nganda yapwile nav.

VIHULA, 1Ch 1:4 vyeji kukatula v.

2Ch 2:23 kananga v. vyauleya, vyamokomoko

VIHULI, Lom 8:18 ngwami v. navikakuminamo

2Ko 1:7 nakwazana nayetu muv.

Kol 1:24Nguli nakuwahilila hav. vyami

1Pe 5:9 hakutachikiza ngwenu v.

Fwi 3:10; Hep 2:10; 1Pe 1:11; 4:13.

VIHWANGA, Mat 21:13wina wav.

Mak 15:27 vasukikileko v. vavali havitondo

Luk 10:30; Vil 19:37.

VIKELEYI, Kus 11:3.

VIKOJI VAMAPWEVO, Yak 4:4.

VIKOKOJOLA, 1Ko 1:11muli enu muli v.

1Ko 3:3muli enu muli lisungu nav.

Fwi 1:15 kwambulula Kulishitu nav.

Vil 15:2; 23:7.

VIKOLO, Mat 16:18 v. vyaHetese kavyeshi

VIKOTE, Luk 12:47 navakamuveta v. vyavivulu

Luk 12:48; 2Ko 11:24.

VIKUMBA, Mat 12:29 nakupukula v. vyenyi

Mak 5:26.

VIKUNGULWILO, Vil 16:5 v. vyatwalileho lika

1Ko 14:34mapwevo vaholenga kulu muv.

VIKWASHI, Luk 22:25 kuvavuluka V.

VIKWAZO, Mak 6:36, 56; Luk 9:12.

VILANJILO, Mat 11:16.

VILEYA, 1Ko 4:10 Etu tuv. mwomwo

VILIKA, Mat 15:3mwomwo yav. vyenu?

Mak 5:20 kuv. vyuma amulingilile Yesu

Mak 7:13 kuzeyesa mazu mwomwo yav.

Luk 4:18 anguwavishile nguv. mujimbu

Luk 8:39 nakuv. munganda yosena vyuma

Vil 16:21 vali nakunangula v.

1Ko 9:14 vaze veji kuv. mujimbu vayoyelenga

1Ko 9:16 lamba nge kangweshi kuv.

1Ko 11:26muli nakuv. kufwa chaMwata

Nga 1:14 kulinga mwaya v. vyavakakuluka

Kol 2:8 nge omu mwaya v. vyavatu

1Pe 2:9muv. kwosena kuwaha chayou

Mak 7:3; Vil 6:14; 15:1; 26:3; 1Ko 11:2, 16; 2Te

2:15; 3:6.

VILINGA, Mat 16:27 akashishishilemo muv.

Lom 1:20 v. vyenyi vahona kumona

Lom 8:13 nge v. vyamujimba namuvijiha

1Ko 15:33 vavapi nachenyeka v.

Nga 5:19 v. vyamusonyi vinasoloka

Cht 2:14 vaze vafwila v. vyamwenemwene

Hep 10:24 tulisangumwine kuv.

Yak 2:26 lufwelelo lwakuzeneka v. lwakufwa

Kus 20:12 kweseka nav. vyavo

VILINGA VYAKUHENGA, 1Yo 5:17 V. hishili

VILINGA VYAKUHINGIKA,

Mat 6:14 nge namukonekela vatu hav., kaha

Lom 4:25 vamwechele mwomwo yav.

Kol 2:13 atukonekelele v. vyosena

Mak 11:25; Efw 2:1.

VILINGA VYAKUHUKA, Efw 5:18; Cht 1:6; 1Pe 4:4.

Page 519: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VILINGA VYAKUZUNGUMA—VISONEKA 516

VILINGA VYAKUZUNGUMA,

1Pe 4:3 omu mwakavilenga milimo yav.

Nga 5:19.

VILINGA VYAKWOLOKA, Yo 16:8 vyapwa v.

Mat 5:6; Vil 10:35; 17:31.

VILINGA VYAUNYAMA, Yut 19 vatu vav.,

VILINGA VYAUPAPWOKI, Lom 4:7; Hep 10:17.

VILINGA VYAVIPI, Vil 13:10wakuzala nav.

VILONDA, Luk 16:21; Kus 16:2, 11.

VILOSO, Kus 16:1; 17:1.

VILOTA, Vil 2:17.

VILYACHILO, 1Ko 15:25mwishi yav.

Efw 6:15muvakuvwala mendelo kuv.

Luk 1:79; Lom 10:15; Hep 2:8.

VILYO, Lom 6:13 kuhana v. vyamijimba kuli

Lom 7:23 lushimbi lwashili luli muv.

1Ko 6:15mijimba yinapu v. vyaKulishitu

Kol 3:5; Yak 3:6.

VIMBUMBE, Mat 23:29 nakulenga v.

Yo 5:28 vosena vaze vali muv.

Mat 27:52.

VIMUNA VAKUVATULA, Hep 10:1 nav. vakuhana

1Pe 2:5muhanenga v. vakushipilitu vaze

VINDA, Mat 27:29; Mak 15:17; Yo 19:2.

VINDA JIKAMBU, 1Pe 3:3.

VINDAMA, Lom 7:24Omu ngwav. ami!

VINJIHO, Vil 1:8 namukapwanga muv. jami

Vil 10:39 tunapu tuv. kuvyuma vyosena

Vil 13:31Ava vanapu jino v. jenyi

Vil 20:26 ngunamisanyika mupwenga muv.

1Ko 15:15 tunapu tuv. vamakuli vaKalunga

Hep 12:1 liyongomena lyalinene lyav.

Kus 11:3 nangukalingisa v. jami vavali

Kus 17:6manyinga av. jaYesu

VINJIKIZO, Luk 21:25 nakukapwa v.

Yo 7:31mwakalinga v. vyavivulu numba?

Vil 2:19 nav. hamavu, namanyinga

Kus 16:14 eji kulinganga v.

Yo 11:47; 20:30; Vil 8:13; 1Ko 1:22; 2Te 2:9.

VINYO, Yo 2:9 amakilile meya valumwine v.

1Ch 3:8 keshi vaka-kunwa v. vyavivuluko

1Ch 5:23 nwakongako natuv. twatundende

Kus 14:18wahenga misusu yav. yahamavu

Kus 18:3 vanapende v. vyapeha yaujila

Mat 9:17; 26:29; Efw 5:18.

VIPUPU, Kus 15:1 vangelo vapwile nav. 7

Kus 18:4 kamweshi nakusaka kukamona v.

Kus 22:18Kalunga mwamuhakilako v.

Kus 9:20; 11:6; 21:9.

VISACHI, 1Ko 3:12mwatungilaho v.

VISAKWOLA, Lom 14:2 ou nahehela mwalya v.

Hep 6:7 nakusoka v. vyakulya

VISAZO, 2Pe 2:22Kawa mwahilukila v. vyenyi

VISEKE, 1Ch 5:6 ou nahungukila muv.

VISEMI, Mat 10:21 vana navakafumbukila v.

Luk 18:29mutu naseze v. jenyi mwomwo

Luk 21:16 v. jenu navakamihana kuli

2Ko 12:14 vana kavatela kulamina vyuma v.

Efw 6:1 ononokenunga kuli v. jenu

2Ch 3:2 vaka-kulikanga kuli v.

Mak 13:12; Luk 2:27; Lom 1:30; Kol 3:20.

VISEMUNWINO, Efw 3:5Muv. vyakunyima

Kol 1:26 vize vaswekele v. vinahichi

1Ch 1:4 v. vyaya mwamokomoko

VISHIMO, Cht 1:14 v. vyavaYuleya

VISHIMO. Tala VIFWANYISA.

VISHINGANYEKA, Mat 22:37 zanga Yehova nav.

Luk 11:17Hakutachikiza v. vyavo

Yo 16:13 keshi kuhanjika mwaya v. vyenyi

Lom 1:28 v. vize ahunga ikiye

Lom 8:5 vajika v. havyuma vyamusonyi

Lom 8:6 kujika v. havyuma vyamusonyi

Lom 11:34 iyaze natachikiza v. vyaYehova

Lom 12:2 alumukenu hakulingisa v.

1Ko 2:16 iyaze natachikiza v. vyaYehova

2Ko 3:14Oloze v. vyavo vyambumbwile

2Ko 4:4 kamyaka yino nelavisa v.

2Ko 10:5 kukatumunanga v.

2Ko 10:5 nakutwalanga v. muufunge

Fwi 3:19 vajika v. havyuma vyahamavu

Fwi 4:2 vapwenganga nav. vyovimwe

Fwi 4:7 kuunda chaKalunga nachikinga v.

Kol 3:2Hakenu v. kuvyuma vyamwilu

Hep 4:12mazu eji kumona munayi v.

Hep 8:10Nangukahaka jishimbi muv. vyavo

1Pe 4:1 pwenu nav. vyovimwe

Mat 15:19; Luk 2:35; Lom 1:21; 7:25; 14:5; 1Ko

1:10; 3:20; Fwi 4:7.

VISONEKA, Mat 21:42 kanda lyehi muV.

Mat 22:29 kamwatachikiza V., chipwe

Luk 24:32 apwanga nakutulumbunwina V.

Luk 24:45 vamone mwalumbunukilile V.

Yo 5:39muli nakutalatala muV., mwomwo

Page 520: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

517 VITELI—VYESEKO

Vil 17:2 alijingishile navo muV.

Vil 17:11 vakekeselenga kanawa muV.

Vil 18:24Apolo, atachikijile chikuma V.

Lom 15:4 namukuvendejeka chamuV. tuhase

2Ch 3:16 V. vyosena vavihwima kuli Kalunga

2Pe 1:20 kakweshi upolofweto wamuV.

2Pe 3:16 kulinangula vali nahingika V.

1Ko 15:3, 4.

VITELI, Mat 23:4Veji kukasanga v. vyavilemu

VITOTOMBWE, Vil 19:24, 38.

VITUMBIKILO VYAMANONGO, Kus 1:12, 13, 20;

2:1.

VITWA, Lom 6:13 vilyo vyamijimba kupwa v.

Lom 13:12 tuvwalenu v. vyajita vyamumunyi

2Ko 6:7 kuhichila muv. vyamilimo yakwoloka

2Ko 10:4 v. vyajita kavyeshi vyakumusonyiko

VITWAMO VYAKULUTWE, Mat 23:6; Luk 11:43;

20:46.

VIVEZU, 1Ch 4:2 nav. vyaviveza nge

Hep 9:14 kutomesa v. kumilimo yakufwa

1Ko 8:12.

VIVWASANO, Nga 4:24 ava mapwevo v. vivali

Lom 9:4.

VIWANYINO VYALIUYA, Lom 13:13; Nga 5:21; 1Pe

4:3.

VIYENGE, Mat 23:33 Enu manoka, vana vav.

Mat 3:7; 12:34.

VIZUNDA, Kus 16:13 akufwana v.

VOMBA, Luk 23:29Vawahilila v.

Nga 4:27.

VOVA, 2Ko 10:1 hakuv. chaKulishitu nahalikoji

Nga 5:23; 1Ch 6:11.

VOVWA, Cht 1:12 vamuchipapa, v.

VULA, Mat 5:45 kunokesa v. hali vaka-kwoloka

Luk 12:15 vyaviv. kuyoya kachafuma.

Yo 21:6mwomwo yakuv. chavaishi

Yak 5:7Njimi mwamona v. yakulivanga

Yak 5:17; Kus 11:6.

VULA YAMALOLWA, Kus 8:7.

VULUKA, Luk 16:15mweji kuliv. ngwenu

Lom 5:18 vatu vosena navavav. kwoloka

Lom 8:33Kalunga Ikiye eji kuvav. kwoloka.

Fwi 3:18 vavavulu ngwapwilenga nakuv.

VULUKILA KWOLOKA,

Lom 2:13 vaka-kukavangiza jishimbi navakav.

Lom 3:24 kwoloka vali nakuvav. halikoji

Lom 5:1 vanatu v. mwomwo yalufwelelo

1Ch 3:16 vamuv. mushipilitu, asolokele

Yak 2:24mutu navamuv. mwomwo yavilinga

Lom 3:20; 5:9; 8:30; Nga 2:16; Yak 2:21, 25.

VULUMUNA MILONGA, 1Ko 6:7.

VULYAMA, Fwi 3:13 kuv. vyuma vyakunyima

Hep 6:10 kahona kwolokako numba av.

2Pe 1:9 napu muka-kuv. kutomesa

Hep 13:16.

VUMBIKA, Luk 18:20 v. iso nanoko

Vil 19:27 ukelenga wenyi veji kuv. kuvatu

Lom 13:7 uze mwasaka kumuv., muv.

Efw 6:2 V. iso nanoko

VUNGA, Hep 1:12 kaha naukawav. nge chikuto

Hep 10:7mumukanda wakuv. vasonekamo

Kus 6:14 nge mukanda vali nakuv.

VWALA, Luk 16:19muka-luheto apwile nakuv.

Kol 3:12 v. muchima wakeke

Mat 6:29; Kus 3:18; 4:4; 7:9; 11:3; 17:4; 19:8.

VWELUKA, Yak 3:11 kuv. meya ayema

VWIKA, Mak 15:17 vamuv. uvwalo waungonyi

VWOVU, Nga 6:1mutu nashipilitu yayiv.

VWOVUWA, Mat 11:29 ami ngumuv.

1Ko 4:21 zangi nashipilitu yayiv.?

1Te 2:7 tuvavav. nganomu pwevo

2Ch 2:24 atela kupwa wamuv.

1Pe 3:4 shipilitu yayiv. yakuunda

Cht 3:2.

VYAKUKOMWESA, 2Ko 12:1.

VYAKULYA, Vil 2:46.

VYAKUMA, Vil 26:13wakuhambakana kuv.

Hep 1:3 Ikiye kuv. chaupahu

VYAKUSOKESA MUMAKUMI,

Hep 7:5 lwakutambulanga v.

Hep 7:9 kutambulanga v. nahane v.

VYAKUVWALA,

Mat 6:25 namujimba kuhambakana v.

Mat 6:28.

VYALIVUMBA LYAMWAZA, Kus 8:4wishi vize v.

VYASOLOKA KUWELUKA, 2Ko 10:7.

VYAVIPI, Lom 7:19 v. vize kangwasaka

VYESEKO, Luk 4:13 kumweseka v.

1Ko 10:13Kakweshi v. vyeka vinamiwaneko

Hep 11:36 vahichile muv. hakuvahulamisa

1Pe 4:12 hav. vyavinene muli nakumona

Page 521: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VYUMA—WANDE 518

2Pe 2:9 atachikiza mwakuyowela vatu muv.

Luk 22:28; Yak 1:2.

VYUMA, Mat 25:14 nakuvasela v. vyenyi.

Lom 9:22 kutalilila chikoki v. vyautenu

Mat 19:21; Luk 14:33.

VYUMA VIVENE, Kol 2:17 v. vinapu vyakuli

Hep 9:24 chihela chajila, chifwanyisa chav.

Hep 11:1 unjiho wav. vize katwamweneko

VYUMA VYAJILA VYAKUSWEKA,

Lom 16:25 v. vize vanalamenga muuholela

1Ko 4:1 tutuselwa hav. vyaKalunga

1Ko 13:2 nge ngunatachikiza v. vyosena

1Ko 14:2 eji kuhanjikanga v. kuhichila

1Ko 15:51Nangumilweza v. ngwami:

Efw 1:9 hakutujimbwila v. vyomu mwaya

Kol 1:26 v. vize vaswekele

1Ch 3:16 v. vyachechi kulihana

Kus 10:7 v. vize Kalunga avilikile kuli

Mat 13:11; Mak 4:11; Lom 11:25; Efw 3:3, 4; Kol

4:3; Kus 1:20.

VYUMA VYAJITA, Efw 6:11Vwalenu v.

VYUMA VYAKUHALALA, Vil 10:12.

VYUMA VYAKUKOMWESA,

Vil 2:22 Yesu, uze Kalunga asolwele nav.

Hep 2:4 auhanyinyine unjiho kuhichila muv.

VYUMA VYAKUMUNYIKA, Yak 1:17 Setu wav.

VYUMA VYAKUSOKA, Kus 9:4 kwenyeka v.

VYUMA VYAKWALISA, Fwi 4:8 vyeshovyo v.

VYUMA VYALIVUMBA LYAMWAZA, Luk 23:56;

24:1.

VYUMA VYAMAPUTUKILO, Nga 4:3, 9; Kol 2:8;

Hep 5:12.

VYUMA VYAMOKOMOKO, 1Ko 1:28.

VYUMA VYAMWILU, 2Pe 3:10.

VYUMA VYAUNYENGWE, Kus 17:4, 5.

VYUMA VYAVILEMU, Nga 6:2.

VYUMA VYAVIPULULU, 1Ch 6:5 jipami hav.

WWAHILILA, Mat 5:3Vaw. vaze vejiva ngwavo

Mat 24:46Aw. ndungo uze nge Kaka yenyi

Yo 13:17 namuw. nge namuvilinganga

Vil 5:41 vaka-Sunendeline nakuw.

Lom 5:3 tuw. shimbu tuchili mumalwa

Lom 12:15 W. navaze veji kuw.; lilenunga

Nga 4:27 W. ove mumba

Fwi 4:4 W. muli Mwata shimbu yosena

Kol 1:24Nguli nakuw. havihuli vyami

1Ch 1:11mujimbu waKalunga wakuw.

1Ch 6:15Muka-kuyula, wakuw.,

1Pe 3:14 yanjila kwoloka, munapu vakuw.

1Pe 4:14munapu vakuw., mwomwo shipilitu

Kus 12:12 w. enu melu nayenu

Kus 18:20 “Ove lilu, w. hali ikiye

Luk 12:37; 13:17; Yo 8:56; 16:20; Vil 20:35; Lom

4:6; 15:10; 2Ko 6:10; Nga 4:15; Fwi 4:10; Yak

1:12; 1Pe 1:8.

WAHISA, Mat 25:34 swanenu Wangana vamiw.

Luk 21:5 tembele, nomu vayiw. namalolwa

Yo 14:2 nguli nakuya nakumiw. chihela

Lom 9:23 vize aw. chimweza vikapwe

1Ko 2:9Kalunga naw. vatu vamuzanga

1Ch 2:9 namapwevo valiw. mukavumbi

2Ch 2:21 chize vaw. lyehi kuzachisa

Cht 2:10 vaw. kunangula chakuli Kalunga

Hep 10:5wanguw. mujimba

1Pe 3:3Kuliw. chenu kanda chipwa

1Pe 3:5 valiw. namapwevo vajila

Kus 21:2mwenga vanaw. lunga lyenyi

Mat 11:10; 25:41.

WAKULITULAHO CHIKUMA, Vil 7:48 W. keshi

Luk 1:32, 76; 6:35; Vil 16:17.

WAMUHYA MUKWITAVA, 1Ch 3:6 keshi mutu w.

1Ch 3:6 keshi mutu w.

WANA, Mat 7:7 kutondanga, namukaw.

Mat 7:8wose mwatondanga mwaw.

Mat 7:14 vali nakuyiw. vavandende

Mat 10:8 chaw., hanenunga chaw.

Luk 12:37mwaheta kaka yavo mwavaw.

Vil 8:20 w. waKalunga wakanyombo

Lom 5:16 w. uze wejile havilinga

Lom 6:23 w. Kalunga eji kuhananga

1Ko 7:7mutu himutu ali naw. wenyi

1Ch 4:14Kanda uhumbula w. uli muli ove

2Ch 4:6 vali nakunguhingununa nge w.

Hep 6:4 vaze vanamakila lyehi w.

Hep 10:14muw. wachimuna wakuvatula

Kus 22:17meya akuyoya aw.

Mat 5:24; Vil 17:27; Lom 3:24; 15:26; 2Ko 9:15;

Efw 2:8; 5:2; Kus 9:6; 21:6.

WANA WAKANYOMBO, Lom 5:17 w. wavilinga

WANA WAVINYO, Fwi 2:17; 2Ch 4:6.

WANDE, Mat 13:38 w. ukiko kaye

Yo 4:35mutale maw., anatomasana

1Ko 3:9 Enu vatu munapu w.

Mat 24:18, 40.

Page 522: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

519 WANDE WAMIVINYO—YANJISA

1Ko 3:9 Enu vatu munapu w.

Mat 24:18, 40.

WANDE WAMIVINYO,

Mat 20:1 kukamba vaka-kuzata muw.

Luk 20:9Mutu atumbile w. nakuusela

Mat 21:28.

WANGANA, Mat 6:10 W. wove wizenga

Mat 6:33 kutondanga chatete W. wenyi

Mat 24:14 ou mujimbu wamwaza waW.

Mat 25:34 Twayenu, swanenu W.

Luk 12:32 amivwila kuwaha kumihana W.

Luk 22:29 nenu chivwasano chaW.

Yo 18:36 W. wami kaweshi wamukaye kanoko

1Ko 15:24mwakahana w. kuli Kalunga kenyi

Kol 1:13 nakutunungulwila muw.

Kus 1:6 kupwa tuw., tuvapilishitu

Kus 11:15 W. wakaye unapu jino w.

2Ch 4:1; Yak 2:5; Kus 5:10.

WANGANA WAKALUNGA,

Mat 21:43 W. navakamitambulawo

Mak 4:11 vyuma vyajila vyakusweka vyaW.

Luk 9:62mwatala kunyima, atela muW.

Luk 17:20 W. kaweshi kwiza mujila

Vil 14:22 kuhita mumalwa hakwingila muw.

Luk 6:20; Lom 14:17; 1Ko 4:20.

WANGANA WAMELU, Mat 10:7 W. unapandama

Mat 23:13mweji kusokanga kuW. kuchina

Mat 3:2.

WANGOLO JOSENA, Kus 1:8; 11:17; 16:14.

WANYISA, Lom 5:10 vatuw. naKalunga

Lom 5:11muze tunamwena kutuw.

Efw 2:16 kuneha vatu vavali nakuvaw.

Kol 1:20 kuhichila muli ikiye, aw. vyuma

Lom 11:15; 2Ko 5:18, 19.

WASHIWASHI, 1Ch 5:22Kanda kunangika w.

WATA, Mat 28:18 W. wosena vananguhanewo

Yo 5:27 namuhane Mwanamutu w.

Yo 10:18 ngukwechi w. wakwecha mwono

Lom 6:9 kufwa kacheshi naw. hali ikiyeko

Lom 6:14 shili kayatela kupwa naw.

Lom 13:2 ou mwalikanga kuw. ali

Efw 2:2muka-kuyula waw. wapeho

Kol 1:13Atuyowele kuw. wamilima

2Pe 2:10 veji kulumbilisanga w.

Mat 7:29; Luk 4:6; 12:5; Efw 1:21; Kol 1:16;

Yut 8.

WATO, Mat 4:22; Yak 3:4; 1Pe 3:20; Kus 18:19.

WAVISA, 2Ko 1:21Kalunga ikiye vene atuw.

Hep 1:9Kalunga, akuw. namaji akuneha

1Yo 2:20 vamiw. lyehi kuli uze ajila

WELUKA, 2Ko 4:16mutu wakuw. ali nakuya

1Te 4:12mwamwenemwene kuvatu vakuw.

1Ch 3:7 napuho kuvatu vakuw.

Hep 13:11 veji kuyilumbila kuw.

WILO, Luk 13:8.

WINA, Mat 15:14 navalindumukila muw.

WINA WAKUSENDELEKA, Mat 21:13.

WINA WAKUZENEKA KUKUMA, Luk 8:31; Lom

10:7; Kus 9:1, 11; 11:7; 17:8; 20:3.

WINA WAUNENE, Luk 16:26 nayenu muli w.

WINGILILO, Mak 14:68 kukapete kaw.

WISHI, Kus 14:11 w. wakuyanjiwa

WOMA, Luk 12:4Kanda kwivwa w. navajiha

Vil 10:35 eji kumwivwanga w.

Lom 13:7 kumwivwa w., mwivwenu w.

Fwi 2:12 kuzachila ulwilo wenu naw.

1Pe 3:14 kanda kwivwa w. vyuma vevwa w.

1Yo 4:18Muzangi kamwatwama w.

Hep 13:6; Kus 2:10.

WOMA WAUKALUNGA, Hep 5:7; 12:28.

YYA, Kus 19:1.

YAILU, Mak 5:22; Luk 8:41.

YAKOVA, Lom 9:13Ngwazangile Y., oloze Esau

Hep 11:9 Isaka naY. vaswana naikiye

Mat 22:32.

YAKOVA 1., Mat 4:21; Mak 10:35; Luk 6:14.

YAKOVA 2., Mat 10:3; Mak 15:40; Luk 24:10.

YAKOVA 3., Mat 13:55; 1Ko 15:7; Yak 1:1.

YANDA, Lom 8:17 chikalu tuli nakuy. hamwe

1Ko 12:26 nge chilyo chimwe nachiy., kaha

Fwi 1:29 nakuy. nawa ikiye

Hep 5:8 alinangwile kwononoka kuv.

1Pe 2:21Kulishitu ay. nakumisela

1Pe 3:17 kuy. hakulinga mwamwaza

1Pe 4:1 ay. mumusonyi

Mat 16:21; Vil 26:23; Hep 2:18; 1Pe 3:14; 5:10.

YANJISA, Mat 5:11 navasaula kuvatu nakumiy.

Mat 5:12mukiko muvavay. navapolofweto

Mat 5:44 kulombelako vaze vali nakumiy.

Mat 8:29wezanga kuno mangana utuy. tahi?

Mat 10:23 omu navamiy. munganda yimwe

Mat 23:34 nakukavay. munganda hinganda

Page 523: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

YAYAVALA—YOYA 520

Luk 16:23 apwile nakuy., amwene

Luk 21:12 nakumiy., navakamitwala

Yo 15:20 navakamiy. nayenu nawa

Yo 15:20 nge vananguy. ami, kaha

Vil 7:52Kapolofweto muka vahonene kuy.

Lom 12:14 kukisula vaze veji kumiy.

1Ko 4:12 hakutuy., etu tweji kumikanga

2Ko 4:9 vanatuy., oloze katwasalile ukako

2Ko 12:10 nanguy., navihuli, mwomwo

Nga 1:13 ngwapwile nakuy. chikungulwilo

2Ch 3:12muvyuma vyaukalunga, navavay.

Hep 11:25 asakwileho kumuy.

Hep 11:37 omu vapwile namukuvay.

Hep 13:3Vanukenu vaze vali nakuy.

Kus 14:11wishi wakuy. chavo

Mat 5:10; Mak 5:7; Luk 8:28; Vil 13:50; Kus 9:5;

11:10; 18:7, 10; 20:10.

YAYAVALA,

Kol 3:13 nachuma chakumulingisa ay.

1Pe 4:9 chakuzeneka kuy.

Yak 5:9.

YEFWETA, Hep 11:32.

YEHOVA, Mat 4:10 kulemesanga Y. Kalunga

Mak 12:29Kalunga ketu apwa Y. umwe kaha

Luk 1:46Mwono wami naumutohwesanga Y.

Luk 2:26 kuvanga namono Kulishitu yaY.

Vil 2:34 Y. ambile kuli Mwata: Twama

Vil 9:31 nakumwivwa Y. woma nakutwama

Vil 21:14mwaya muchima waY. mulingiwe

Lom 14:8 natuyoyela Y., natufwila Y.

Lom 15:11mwalisenunga Y., vatu veka

1Ko 10:21 kumesa yaY. nakumesa

1Ko 10:26mavu apwa aY.

2Ko 3:17 Jino Y. ikiye Shipilitu

Efw 2:21 nakupwa tembele yajila yaY.

Kol 3:23 zatenunga namwono wosena, kuli Y.

2Te 2:2 likumbi lyaY. lineza lyehi

2Ch 2:19 Y. atachikiza vanapu venyi

Hep 12:6 vazanga kuli Y. eji kumuzangamisa

Hep 13:6 Y. ikiye muka-kungukafwako

Yak 4:15 nge Y. netava, natulinga mungaji

Yak 5:15 Y. mwamuhindula

1Pe 1:25mazu aY. eji kwililanga

2Pe 3:9 Y. kalangisa kutesamo lushiko

Yut 9Mikayele ngwenyi: Y. akutenukile

Kus 4:8Wajila, wajila, wajila, Y.

Kus 19:6 Y. Kalunga, Wangolo Josena

Yo 1:23; 1Ko 1:31; Nga 3:6; Kol 3:13; Hep 8:11;

Yak 5:11; 1Pe 3:12.

YELIKO, Hep 11:30 kembwe yaY. yakekumukile

YELUSALEMA, Mat 23:37 Y., Y., muka-kujiha

Luk 21:24 Y. navakayilyatangila kuli

Nga 4:26 Y. yamwilu yakulihehwa, netu

Hep 12:22munapandama kuY. yamwilu

Kus 21:2 Y. Yayihya, nakwiza hamavu

Kus 3:12.

YESE, Lom 15:12.

YESU, Mat 1:21 ukamuluka lijina Y.

Mat 27:37 Ikiye Y. Mwangana WavaYuleya

Vil 4:13 vavatachikijile vapwilenga naY.

Vil 9:5 yami Y., ou uli nakuyanjisa

Fwi 2:10mulijina lyaY., mambuli akafukame

Kus 20:4 vatapile haunjiho wahali Y.

Mat 3:16; 27:17; Luk 2:43; Yo 1:45; 17:3; Vil 2:36;

Lom 6:23; Hep 2:9; 3:1; Kus 1:5.

YONA, Mat 12:39 chinjikizo chakapolofweto Y.

Luk 11:30.

YOPA, Yak 5:11mwevwa lukakachila lwaY.

YOSEFWE 1., Vil 7:9; Hep 11:22.

YOSEFWE 2., Mat 1:19; Luk 3:23; Yo 6:42.

YOSHUWA, Hep 4:8.

YOTAU, Mak 1:9.

YOVOLA, Lom 7:24 Iyaze mwanguy.

1Te 1:10mwatuy. kuutenu ou uli nakwiza

Hep 9:12 nakutuy. haya myaka yosena

2Pe 2:9 Yehova atachikiza mwakuy. vatu

2Ko 1:10.

YOWANO 1., Mat 3:1 Y. Muka-kumbapachisa

Mat 11:11 kuhambakana Y.

Muka-kumbapachisa

Mat 14:10; 21:25; Mak 1:9; Luk 1:13.

YOWANO 2., Kus 22:8 ami Y., yami ngwevwile

Mat 4:21; Vil 3:1; Nga 2:9; Kus 1:4.

YOYA, Mat 4:4Mutu katela kuy. hambolo

Yo 4:10 nakuhane meya akuneha kuy.

Yo 6:51mwalya kulya chino, mway. haya

Lom 1:17muka-kwoloka mway. halufwelelo

Lom 4:17Kalunga eji kulingisanga vafu vay.

Lom 6:10 kuyoya ay., ay. Kalunga

Lom 6:11mway. Kalunga muli Kulishitu

Lom 10:5 kwoloka chamuJishimbi, mway.

Lom 14:7wauchi, eji kuy. mwomwo yayivene

1Ko 15:22muli Kulishitu mukiko navakay.

1Ch 3:15 chikungulwilo chaKalunga ou ay.

Hep 10:31mumavoko aKalunga ou ay.

Kus 15:7Kalunga uze ay. haya myaka

Lom 8:13.

Page 524: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

521 YUFWALATE—ZANGI

YUFWALATE, Kus 9:14.

YULA, Mat 19:28 namukatwama nakuy.

Kus 11:17 nakuputuka kuy. mwamwangana

1Ko 4:8.

YULEYA, Mat 24:16; Luk 21:21.

YUNESE, 2Ch 1:5 noko Y.

YUTA 1., Mat 2:6; Hep 8:8.

YUTA 2., Mat 26:25; Luk 6:16; 22:48.

YUTA 3., Yut 1Ami Y., ndungo yaYesu

ZZACHILA, Mat 20:28 kejile vamuz.

Yo 6:27Kanda kuz. kulya

Fwi 2:12 kuz. ulwilo wenu

Hep 6:10 kaha muchili lika nakuvaz.

1Pe 1:12 vapwile nakumiz. vyumevi

Mak 1:13; 1Pe 4:10.

ZACHISA, 1Ko 7:31 vaze vali nakuz. kaye

ZAKAMINA, Mat 6:25 Litwaminenu kuliz.

Mat 10:19 kanda namukaliz. mwakuhanjikila

Mak 4:19 kuliz. hakatwamino kamyaka

Luk 10:41Malita, uli nakuliz. nakutanguka

Luk 12:29 litwaminenu kuliz.,

1Ko 7:32 Lunga kambatako, eji kuz. vyuma

1Ko 7:32mutwamenga chakuhona kuliz.

Mat 6:34, 34; 13:22; Luk 8:14; 21:34; Fwi 4:6; 1Pe

5:7.

ZAKEU, Luk 19:2, 5, 8.

ZALA, Mat 5:6 veji kwivwanga z.

Yo 6:35 keshi kukevwa cheka z.

Lom 8:35 iyaze mwatuhandununa, z. tahi?

Kus 7:16Kaveshi kukevwa cheka z.

2Ko 11:27.

ZALILILA, Kol 2:10munapu muvakuz. muli

Efw 1:23; 4:13.

ZALUKA, Yo 10:20Ali nandemone, naz.

Vil 26:24Kunanguka chili nakukuz.

ZAMA MBE, 1Te 3:13 az. michima yenu

Hep 6:19 lutalililo lwamwenemwene lwakuz.

ZAMIKA MIJI, Efw 3:17 kuz. nakuzama

Kol 2:7muvakuz. muli ikiye

ZANGA, Mat 10:37Ou mwaz. chikuma

Mat 22:37Watela kuz. Yehova Kalunga kove

Yo 3:16Kalunga az. chikuma kaye

Yo 5:20Mwomwo Ise az. Mwana

Yo 12:25Ou az. mwono wenyi mwaunongesa

Yo 15:19 kachi kaye kanamiz.

Yo 21:17 kutala wanguz. tahi?

Lom 8:37 nakufungulula muli ou atuz.

Lom 9:13Ngwaz. Yakova, Esau

Lom 11:28 vavaz. mwomwo yavakakuluka

2Ko 9:7Kalunga az. muka-kuhana

Kol 3:19malunga, twalenuho kuz. mapwevo

2Ch 3:3 vaka-kuzeneka kuz. vakwavo

Cht 2:4 veulule vamapwevo vaz. malunga

Hep 1:9waz. kwoloka, wahungile upapwoki

1Yo 2:15Kanda namuz. kaye chipwe vyuma

Kus 3:19 vaze ngwaz. ngweji

Mat 3:17; Yo 11:3, 5; 12:43; 13:23, 34; 1Ko 10:14;

16:22; 2Ko 7:1, 15; 2Ch 4:8; Cht 3:15; 1Pe 4:12;

1Yo 4:10.

ZANGAMA, Mat 7:15 Z. navapolofweto

Mat 7:24 lunga wakuz., atungilile zuvo

Mat 10:17 Z. navatu

Mat 24:45 ndungo wakushishika wakuz.

Mat 25:2 kaha vatanu vapwile vakuz.

Lom 12:16Kanda kulimona muvakuz.

Lom 11:25; 1Ko 4:10.

ZANGAMISA, Vil 4:21mulonga wakuvaz.

Vil 22:5 ngukavanehe kuYelusalema vavaz.

1Ko 11:32 kaha Yehova ikiye natuz.

2Ko 2:6Kuz. mutu kuli vavavulu

2Ko 10:6 kuz. vosena vaze navalikanga

1Te 4:6 Yehova ikiye eji kuz.

2Te 1:9 navakavaz.

2Ch 3:16Visoneka vinawahila nakuz.

Hep 10:29 katela kumuz. chikumako numba?

Hep 12:5 kanda uleununa kuz. chakuli

Hep 12:6 ou vazanga kuli Yehova veji kumuz.

Hep 12:11 kakweshi kuz. nachivwisa kuwaha

Yut 7 vavaz. nakakahya kahaya myaka

Efw 6:4; Yut 7.

ZANGI, Mat 24:12 z. nayikahola

Yo 15:13wauchi ali naz. yakuhambakana eyi

Lom 8:39 kutuhandununa kuz. yaKalunga

Lom 13:10 z. hikutesamo jishimbi

1Ko 13:4 Z. kayevwa lisunguko, kayeshi

1Ko 13:13 z. yikiko yinahambakana vyosena

1Ko 16:14Vyuma vilingenunga muz.

Kol 3:14 z., yeji kununganga vatu hamwe

1Pe 4:8 z. yeji kufwikanga jishili jajivulu

1Yo 4:8Kalunga ikiye z.

1Yo 4:18Muz. kamwatwama womako

1Yo 5:3 z. yakumuzanga Kalunga ngwavo

1Ko 13:1, 2, 3, 4, 8; Kol 2:2; 1Ch 1:5; Kus 2:4.

Page 525: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

ZANGI YAUNDUMBU—ZUZUMANA 522

ZANGI YAUNDUMBU, Lom 12:10; Hep 13:1.

ZANGO, Mat 5:22 navamusopesa kuz.

1Ko 6:1 nakuya kuz. kumeso avatu

1Ko 6:6mwatwala ndumbwenyi kuz.

Yak 2:6 nakumikokela kujiz.

Mat 5:40; Vil 17:34.

ZATA, Yo 5:17 Tata achili nakuz. lika

Yo 9:4 Twatela kuz. milimo

Yo 14:12mwaz. milimo yakuhambakana eyi

Lom 4:4mutu eji kuz., fweto yenyi

Lom 13:10 Zangi kayeshi kuz. vyavipiko

Efw 4:16 chilyo hichilyo nachiz.

2Te 3:10 nge mutu kate kuz., kanda alyako

Hep 6:10munaz. vaka-kujila

ZATA CHIKUMA, 1Ko 16:16 kulivwasana nakuz.

2Ko 11:23 ngunaz. mulimo, vanangukasenga

1Te 5:12 vali nakuz. muli enu

1Ch 5:17 vaze veji kuz. milimo yakuhanjika

ZATA NANGOLO, 1Ch 4:10 tuli nak.

2Ch 2:15 Z. mangana wimane

Hep 4:11 tuz. mangana twingile

2Pe 1:10 vandumbwami, z.

2Pe 3:14 z. mangana vakamiwane

ZEKALIYA 2., Luk 11:51manyinga aZ.

ZEKALIYA 5., Luk 1:5, 12, 18, 40, 67.

ZENEKA CHIMBALWILA,

1Ko 5:8 jimbolo jakuz. jikiko kushishika

Mat 26:17.

ZENEKA KATENGA, Yut 24 kupwa vakuz.

Kol 1:22.

ZENEKA KUJIHANA, Vil 7:51.

ZENEKA KULINANGULA, 2Pe 3:16.

ZENEKA KULUMBUNUKA, 1Ko 14:8.

ZENEKA KULYONGA, 1Pe 1:22.

ZENEKA KUNANGUKA, Vil 4:13.

ZENEKA KUSANGA, 1Pe 2:2mavele akuz.

ZENEKA KUSOMBOKA, 1Ko 7:34 pwevo wakuz.

ZENEKA KUTACHIKIZA, Vil 17:23Kalunga Vaz.

1Ko 9:26 kangweshi nakulaha chakuz.

Hep 13:2 vatambwilile vangelo chakuz.

ZENEKA KUTELA, 1Ko 11:27mujila yakuz.

ZENEKA KUZAMA, Yak 1:8.

ZENEKA KWALUMUKA, Hep 6:17 chize chaz.

ZENEKA LIPENGA, 1Ch 6:14; 1Pe 1:19, 19; 2Pe

3:14.

ZENEKA LUFWELELO, Lom 3:3.

ZENEKA MAJILO, Hep 7:26.

ZENEKA MULONGA, 1Te 3:13muz. muvajila

1Ch 3:2 atela kupwa wakuz.

1Ch 5:7 vapwenga vakuz.

1Ch 6:14 ulamenga lushimbi chakuz.

ZEVETE, Mat 4:21; Luk 5:10; Yo 21:2.

ZEVULUNE, Kus 7:8.

ZEYA, Nga 6:9 kanda natuz. kulinganga

ZEYONE, Mat 21:5 Lwezenu mwanaZ.

Lom 11:26mwakalovoka muZ.

Hep 12:22munapandama kuPili Z.

Lom 9:33; 1Pe 2:6.

ZEZULA, Fwi 2:9Kalunga amuz. hachihela

Yak 1:9 awahilile hakumuz. helu,

Mat 11:23; Vil 2:33.

ZOMBOKA, Mat 15:3 kuz. jishimbi jaKalunga

ZOMBWOJOKA JISHIMBI,

Nga 3:19 vajihakileko mangana kuz.

Lom 4:15; Hep 2:2; 9:15.

ZONDOLA, Yak 1:14mutu himutu veji kumuz.

2Pe 2:14 veji kuz. myono yavaze vazeneka

ZOVOLOKA, Fwi 3:16mukuz. chetu

Nga 1:14; Fwi 1:12, 25; 1Ch 4:15.

ZUKISA, Hep 13:21 amiz. mulinge mwaya

ZUNGUMUKA, Vil 4:25 vaka-mafuchi vaz.

ZUVO, Mat 21:13 Z. yami ngwavo z.

Mat 23:38 Z. yenu vanayiseze nakumiselayo

Mak 3:25 nge z. yimwe nayilipangununa

Vil 20:20 kumeso avatu nakuz. hiz.

Lom 16:5 chikungulwilo chili muz. yavo

1Ko 3:9munapu z. atunga Kalunga.

Efw 2:21 z. yosena hakuyinungasana

Efw 4:29mazu akut. vakwenu

1Pe 2:5 nakumitunga mupwenga muz.

2Ko 5:1; Hep 3:3, 6.

ZUVO YAKUHEMENA, Vil 19:29.

ZUVO YAKUKUNGULUKILA, Vil 19:9.

ZUVO YANGUVULU, Mat 27:27; Yo 18:28.

ZUVO YAUFUNGE, Mat 5:25; 11:2; 25:36; Luk

22:33; Vil 5:19, 21; 16:26; Kus 2:10.

ZUZA, Yak 1:11 likumbi lyeji kututuka nak.

1Pe 1:24.

ZUZULUKA, 2Pe 3:12 vyuma navikaz.

ZUZUMANA, Hep 11:9 az. ngana mwamwiza

Page 526: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

MITWE YAHELU: Mitwe kana yilihelu lyamapapilo amavulu amu-Mbimbiliya yino. Yapwa hivishi-na vyakukafwa mutu awane wa-shi mijimbu yamuMbimbiliya.

KOKONDASI: Kusongo yaMbimbili-ya yino kuli kokondasi vanavulu-ka ngwavo, “Chinyikilo chaMa-zu amuMbimbiliya.” Vananone-ka mazu amwe nakusolola okwoanafumu, kaha mazu kana ana-hase kupwa tumikuku twamazuamukavatu aze anafumu kumu-jimbu uvene.

VIHANDE VYAKUHAKILAKO: Evivihande vyakuhakilako vanaha-se kuvizachisa hakusaka kulu-mbununa kunangula chamapu-tukilo chamuMbimbiliya navi-hande vyeka, vyakufwana nge“Kupwako chaKulishitu,” “He-tese,” “Ngehena.” Kusongo ya-Vihande Vyakuhakilako kuli ji-chati navyumavyavilemu vyaso-lokele mukuyoya chaYesu hanohamavu najimapu javihela vavu-luka muMbimbiliya. Evi Viha-nde Vyakuhakilako vyatela ku-kafwa vatu vavavulu valinangu-le kanawa Visoneka Vyajila na-kupwa vakuhya nakuhasa kuha-kwila muchano wamuVisoneka.—WaPetulu 1, 3:15.

KWINYIKILA CHAMWISHI: Kwinyi-kila chamwishi cheji kulumbu-nunanga mazu amalemu aku-fwana nge “Hetese,” “Ngehena.”Kaha cheji kukafwanga vaka-kutanga vejive muvazachishilaawa mazu muMbimbiliya. Shi-mbu jimwe cheji kulumbunu-nanga muvazachishila lizu ka-

na muchiHelase chipwe muji-la yeka. Kaha cheji kulumbu-nunanga kanawa mikuku na-mazu amakalu. Kwinyikila cha-mwishi cheji kukafwanga nawamuka-kutanga atale kuVihandeVyakuhakilako vize vinalumbu-nuna vyuma vyavivulu hachiha-nde chimwe, navyeka vyangana.

Kwinyikila chamwishi vejikuchisololanga natutachikiji-lo twakulisezaseza hakutuha-ka kusongo yalizu lize vanaku-lumbununa muchisoneka. Kahahakusolola kwinyikila chamwi-shi chize cheji kupwanga mwi-shi yachihanda chamazu ali mu-Mbimbiliya, veji kuvangilangakusoneka vesi muvasona velavanakatachikijilo kayo kakulifwa-na. Nge muvesi yimwe muli kwi-nyikila chamwishi chachivulu,kaha veji kuchihandununa natu-tachikijilo tuno:��

MUKANA WAMAZU: Mukana kanauli namazu akuheta ku 35 azevanalumbununa kusongo yamu-kanda uno, akufwana nge “Ku-fwika Jishili,” “Ndando Yakuso-kola.” Ulumbunwiso kana wejikulumbununanga mazu amweamuMbimbiliya.

CHIKUKULWISHITunafwelela ngwetu vaka-kuta-nga vosena nge navazachisa chi-kuma vyuma vino vili muVi-soneka VyachiHelase, navejivakanawa chinyingi chakwolokanakwijiva nawa ngwavo “mazuaKalunga apwa amatonyi, kahaatwama nangolo.”—WavaHepe-leu 4:12.

VYUMA VILI MUMBIMBILIYAYINO YAYIHYA

523

Page 527: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

524

1 Kutwalaho Lika Kuzachisa Lijina lyaKalunga

NamuVisoneka VyachiHelase ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ 525

2 Kukindulwisa Lijina lyaKalunga muVisoneka VyachiHelase

vyaVaka-Kulishitu ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ 531

3 Yesu—Wakulifwana naKalunga; waUkalunga ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ 532

4 “Ujila” Wapwa Kala Kulisavala Chize Kavetavisa

muJishimbiko ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ 533

5 Kupwako chaKulishitu (Parousia) ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ 535

6 “Chitondo Chakuyanjishila” ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ 536

7 “Mwono”—Chuma Chakuyoya, Mutu Chipwe Kanyama;

Kuyoya chaMutu, naJijila Jeka Vazachishilamo Eli Lizu ˝ ˝ ˝ 539

8 “Hetese,” “Sheyole”—Fuka yaVatu Vosena ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ 540

9 “Ngehena”—Yize Yemanyinako Kunonga chaHaya Myaka

Yosena ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ 541

10 Mazu Akwamba Ngwavo “Tesetamende Yamwaka”

“[na]Tesetamende Yayihya” ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ 542

11 Mukana Wamazu ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ 544

12 Vyuma Vyavilemu Vyasolokele Mukuyoya chaYesu Omu

Apwile Hano haMavu ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ 548

13 Mapu yaWangana Wakulinunga waSaulu, naNdavichi,

naSolomone ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ 556

14 Mapu yaPaleshitane muLwola lwaMulimo waYesu ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ 557

VIHANDE VYAKUHAKILAKO

VINJIKIZO VYAMUMAZU: Muvihande vyosena vyakuhakilako, vanenyi-

kilanga kujimanyusikilipiti jajivulu jakushikulu, nakumikanda yamateve,

namikanda yeka hakulumbununa kanawa mazu amwe. Mwishi muli chati

yavinjikizo vyavilemu vize vanenyikilako muvihande vyakuhakilako.

B Mukanda waVatican ms 1209, Hel., wamulikulukaji lyamyaka

lyamuchiwana C.E., wakuVatican City, Rome, H.S., G.S.

Dy Douay Version

J21 The Emphatic Diaglott (Greek-English interlinear), valumwine

kuli Benjamin Wilson, muNew York, mu 1864, nakuupulita cheka

kuli vaWatch Tower Bible and Tract Society, muBrooklyn, mu 1942.

KJ King James Version

LXX Septuagint, Hel., vaulowele chatete mulikulukaji lyamyaka

lyamuchivali nalyamuchitatu B.C.E., H.S. (A. Rahlfs, Deutsche

Bibelgesellschaft, Stuttgart, 1935).

NW Ref. Bi. New World Translation of the Holy Scriptures, With References,valumwine kuli vaWatchtower Bible and Tract Society,

muBrooklyn, mu 1984.

Page 528: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

525

Jimanyusikilipiti jamuchiHelasechakushikulu jize jiliko oholyapwanajiMbimbiliya jajivulu jakushikulunajeji jiliko oholyapwa kajatwamanalijina lyaKalungako. Oloze lijinakana lyasoloka mapapa kafwe 7,000muVisoneka VyachiHepeleu vyaku-shikulu, kaha valisonekelenga nava-sopelo vawana ���� vavuluka ngwavoTetalangalamatoni, kaha muChinge-leshi vasopelo kana vapwa YHWH(chipwe, JHVH). Numba tuhu maku-mbi ano vatu kavatachikiza mwaku-vulukila lijina kanako, oloze kakavu-lu veji kulisonekanga ngwavo “Yeho-va.” Lijina kana veji kulisonekangamukavatu ngwavo “Ya,” kaha avavasona vatwama mumajina amavu-lu aze atwama muVisoneka Vyachi-Helase vyaVaka-Kulishitu namulizulyakwamba ngwavo “Haleluya,” ku-lumbununa ngwavo “Mwalisenu Ya!”—Kusoloka 19:1, 3, 4, 6.

Kufumisa lijina lyaKalunga muVi-sonekaVyachiHelase kachapwa cha-kutamoko mwomwo Visoneka Vya-chiHelase vyaVaka-Kulishitu naviki-ko vavihwima kuli Kalunga, kahavyakundwiza Visoneka VyachiHe-peleu vyajila. Kaha nawa kacha-pwa chakutamo kulinga ngocho-ko mwomwo Yakova ahanjikile kulivaposetolo natumbaji vavakulwa-ne muYelusalema mulikulukaji lya-myaka lyakulivanga C.E. ngwenyi:“Shimeyone nahichimo lyehi mwo-sena omu Kalunga avalakanyinevaka-mafuchi eka lwola lwatete ma-ngana ambatemo vamwe muli va-kivo vapwenga vatu valijina lye-nyi.” (Vilinga 15:14) Kufumaho, Ya-kova akundwijile mazu enyi hakuha-njika mazu amumukanda waAmose9:11, 12, haze vavuluka lijina lyaKa-lunga. Shikaho, kachi nge vaka-Ku-lishitu vatela kupwa vatu valijina

lyaKalunga lize vasoneka muvaso-

pelo vavuluka ngwavo Tetalangala-

matoni, kaha mwomwo ika eli li-

jina lyenyi vatela kulifumishila mu-

Visoneka VyachiHelase vyaVaka-

Kulishitu? Vyuma vanalumbunu-

nanga kumyaka yakunyima kavye-

shi jino vyamuchanoko. Hamyaka

yayivulu, vatu vashinganyekelenga

ngwavo lijina lyaKalunga kalyaso-

loka mujimanyusikilipiti jiliko oho-

lyapwako mwomwo kalyapwile mu-

Septuagint (LXX) yachiHelase yize

yapwile yatete kwalumuna kufu-

ma muVisoneka VyachiHepeleu mu-

likulukaji lyamyaka lyamuchitatu

B.C.E. Vishinganyeka kana vya-

zamine hamukanda wa LXX kwe-

seka namijimbu yatwama mujima-

nyusikilipiti jajinene jamulikuluka-

ji lyamyaka lyamuchiwana nalyamu-

chitanu C.E., jakufwana nge: Vati-

can ms 1209, Codex Sinaiticus, na-

Codex Alexandrinus. Mujimanyusi-

kilipiti kana, lijina lyakulipwila lya-

Kalunga valisonekelenga mumazu

achiHelase akwamba ngwavo˝\,)!'1

(Ky�riüos) na ��\'1 (Theüos�). Echi ku-

fumisa lijina lyaKalunga vachimwe-

ne ngwavo nachikafwa vatu vana-

ngule nge kwatwama Kalungaumwe

kaha.

Kunangula kanechi vachikana

jino omu vawanyine mukanda wa-

mateve wa LXX uze watwama na-

chihanda chamuchivali chamuka-

nda waLushimbi lwamuchivali.

Havihanda kana kahatwama lizu

Ky�riüos chipwe The·os� lyakwima-

nyinako lijina lyaKalungako, oloze

hatwama vasopelo vavuluka ngwavo

Tetalangalamatoni vakusoneka ka-

nawa muvasopelo vachiHepeleu.

Mu 1944, W. G. Waddell ahaki-

le chihanda chimwe chamukanda

Kutwalaho Lika Kuzachisa Lijina lyaKalunga (˘˙˘˝)NamuVisoneka VyachiHelase

(NaVihanda 12 Vyakukundwiza Echi Chihande)

1

Page 529: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

kanou wamateve mumukanda wenyiwakwamba ngwavo Journal of The-ological Studies, Vol. 45, l. 158-161.Mu 1948, munganda yaCairo, muli-fuchi lyaEjipitu, vamishonali vavalivaze vanangwile kushikola yaNgile-yate yaWatch Tower Bible and TractSociety vatambwile mivwimbimbiyavihanda vyakuheta 18 vyamuka-nda kanou wamateve, nakulomba li-sesa lyakuvetavisa vayipulite. Ngo-cho, vihanda 12 hali vize vihanda18 vavihakile muMbimbiliya yaVi-soneka vyaKaye Kakahya Vyachi-Helase vyaVaka-Kulishitu, yaChi-ngeleshi yamu 1950, l. 13, 14. Ha-kupwa neyi mivwimbimbi mumuka-nda kanou, valowele jino mikandayino yitatu: (1) A. Vaccari, “Papi-ro Fuad, Inv. 266. Analisi criticadei Frammenti pubblicati in: ‘NewWorld Translation of the ChristianGreek Scriptures.’ Brooklyn (N.Y.)1950 lifwo 13s.,” vatungile muStudiaPatristica, Vol. I, Part I, nakuusono-nona kuli Kurt Aland naF. L. Cross,Berlin, 1957, l. 339-342; (2) W. Baars,“Papyrus Fouad Inv. Na. 266,” va-pulitile muNederlands TheologischTijdschrift, Vol. XIII, Wageningen,1959, l. 442-446; (3) George Howard,“The Oldest Greek Text of Deute-ronomy,” vapulitile muHebrew Uni-on College Annual, Vol. XLII, Cinci-nnati, 1971, l. 125-131.�

Hakuhanjika hamukandou wa-

� Talenu l. 528, 529 mumone mivwimbimbiyavihanda vyamumukanda asonekele P. Fou-ad Inv. Na. 266 yamukanda waLushimbi lwa-muchivali uze watwama mumukanda wa LXX.Evi vihanda 12 tunavisoneka jinambala, kahavihanda vimwe vili muvasopelo vaTetalanga-lamatoni vaze vanahake muvipango. Na. 1,hali Lushimbi lwamuchivali 31:28 nakuheta ku32:7, kaha hali vasopelo vaTetalangalamatonivaze vali mumukana 7 na 15; Na. 2 (Lus 31:29,30) yasolola vasopelo kana mumukana 6; Na. 3(Lus 20:12-14, 17-19) vasopelo kana vali mumu-kana 3 na 7;Na. 4 (Lus 31:26) mumukana 1;Na. 5(Lus 31:27, 28) mumukana 5; Na. 6 (Lus 27:1-3)mumukana 5; Na. 7 (Lus 25:15-17) mumukana 3;Na. 8 (Lus 24:4) mumukana 5; Na. 9 (Lus 24:8-10)mumukana 3; Na. 10 (Lus 26:2, 3) mumukana 1;Na. 11 yili navihanda vivali (Lus 18:4-6), kahavasopelo kana vali mumukana 5 na 6; kahaNa. 12 (Lus 18:15, 16) mumukana 3.

mateve, Paul Kahle asonekele mu-mukanda waStudia Evangelica,uze vasononwene kuli Kurt Aland,F. L. Cross, Jean Danielou, Harald

Riesenfeld na W. C. van Unnik, mu-Berlin, mu 1959, l. 614, ngwenyi:

“Vihanda vikwavo vyamukanda ka-

nou wamateve vavikopolwele kufu-ma kumuvwimbimbi wamumukanda

wamateve vakopele vaWatch TowerBible and Tract Society uze vasone-

kele mumazu akujimbula amuMbi-mbiliya yaChingeleshi yaTesetame-

nde Yayihya, Brooklyn, New York,

1950. Mumukanda kanou wamate-ve mwatwama lijina lyaKalunga lize

vasoneka muvasopelo vachiHepeleuvavuluka ngwavo Tetalangalamato-

ni. Ngwalombele Pater Vaccari ahi-tuluke muvihanda vyamukanda wa-

mateve uze vapulitile, kaha akuku-

lwile ngwenyi mukanda kanou wa-mateve uze pamo vasonekele mya-

ka 400 shimbu kanda vasoneke mu-kanda waCodex B, watwama nami-

jimbu yamwaza chikuma yize yi-

liko noholyapwa yamukanda waLu-shimbi lwamuchivali uze watwama

muSeptuagint.”

Vihanda vyamukanda wa LXXP.

Fouad Inv. 266 vyakuheta 117 vavisone-kele mumukanda wa

´Etudes de Pa-

pyrologie, Vol. 9, Cairo, 1971, l. 81-

150, 227, 228. Zaki Aly naLudwig Ko-enen vambachile mivwimbimbi yavi-

handa vyosena vyamumukanda wa-mateve nakuvihaka mumukanda va-

sonekele, mumutwe wachihande wa-

kwamba ngwavo, Three Rolls ofthe Early Septuagint: Genesis andDeuteronomy, uze wapwile navi-hande vyakulikavasana vyakwamba

ngwavo, “Papyrologische Texte undAbhandlungen,” Vol. 27, Bonn, 1980.

Hakutala mivwimbimbi yaviha-

nda 12 vyamukanda kanou wamate-ve, vaka-kutanga vanahase kumona

oho hatwama vasopelo vaTetalanga-lamatoni mumukanda wa LXX wa-

kavanga. Vilolo vamwe vamba ngwa-

vo ou mukanda wamateve wapwile-

VIHANDE VYAKUHAKILAKO526

Page 530: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

ko mulikulukaji lyamyaka lyakuliva-nga B.C.E., kulumbununa nge mwa-hichile kafwe myaka makulukaji

avali kufuma halwola vaputukile ku-soneka mukanda wa LXX. Echi cha-solola nge mukanda wakavanga wa

LXX wapwile nalijina lyaKalungahosena haze lyapwilenga muvisone-

ka vyachiHepeleu. Jimanyusikilipitijeka 9 jachiHelase najikiko jatwamanalijina lyaKalunga.—Talenu Mbi-

mbiliya yaNW Ref. Bi., l. 1562-1564.

UnoYesu Kulishitu natumbaji twe-nyi vaze vasonekele Visoneka Vya-

chiHelase vyaVaka-Kulishitu, vaza-chishile Septuagint yachiHelase

yize yapwile nalijina lyaKalunga lya-kusoneka muvasopelo vaTetalanga-lamatoni tahi? Eyo! Vasopelo va-

Tetalangalamatoni vapwile mumu-kanda wa LXX hamyaka yayivulukufuma halwola lwaKulishitu nava-

posetolo jenyi. Kaha nawa kumapu-tukilo alikulukaji lyamyaka lyamu-

chivali C.E., Aquila alumwine Mbi-mbiliya yenyi yachiHelase, kaha mu-Mbimbiliya kana mwapwile vasope-

lo vaTetalangalamatoni vachiHepe-leu chakushikulu chikuma.

Jerome, wamulikulukaji lyamyakalyakusokesa 3 na 4 C.E., asonekelemumazu enyi akujimbula mukanda

waSamwele naVamyangana ngwe-nyi: “Nalelo lino, mumikanda yi-mwe yachiHelase mwatwama liji-

na lyaKalunga vasoneka muvaso-pelo vakushikulu vaTetalangalama-

toni [����].” Shikaho, nakumakumbiapwileko Jerome uze apwile muka-kwalumuna wamulemu uze alumwi-

ne mukanda wachiLatinyi vavulu-ka ngwavo Vulgate, kwapwile ji-manyusikilipiti jachiHelase jakwalu-

muna kufuma muVisoneka Vyachi-Hepeleu jize japwile nalijina lyaKa-

lunga lyakusoneka muvasopelo va-wana vachiHepeleu.

Kachi nge Yesu natumbaji twe-

nyi vatangilenga Visoneka mulili-mi lyavo lyachiHepeleu chakuliva-

nga chipwe muSeptuagint yachiHe-

lase, kaha chikupu vene vamwenelijina lyaKalunga lyakusoneka mu-

vasopelo vaTetalangalamatoni. UnoYesu akavangijile chisemwa chava-

Yuleya chamumakumbi aze nakuta-nga ngwenyi �Adhonai� hosena haze

hapwilenga lijina lyaKalunga kuchi-

na kusaula lijina lyaKalunga naku-hokola Lushimbi lyamuChitatu tahi?

(Kulovoka 20:7) Omu apwile mu-sunangonga yamuNazaleta, kutala

akanyine kuvuluka lijina lyaKalu-nga omu akatukile nakutanga jive-

si jimwe jamumukanda waIsaya (61:

1, 2) haze hatwama vasopelo vaTe-talangalamatoni tahi? Katelele kuli-

nga ngochoko hakuwana nge ahu-ngile visemwa vyakuhenga vyavaka-

kusoneka vavaHelase. Mukanda wa-Mateu 7:29 wamba ngwawo: “Apwi-

le nakuvanangula mwamutu ukwe-

chi wata, keshi ngana mwavaka-ku-soneka javoko.” Yesu alombele kuli

Yehova Kalunga oku navaposetolojenyi vakushishika vali nakwivwa-

ko ngwenyi: “Ami ngunasolola lye-

hi lijina lyove kuvatu ava wangu-hanyine kufuma mukaye. . . . Ngu-

nalingisa lijina lyove valitachikize,kaha nangukalilingisa vakalitachiki-

ze nawa.”—Yowano 17:6, 26.

Chihula twatela kutalaho jino shi-

na echi: Uno tumbaji twaYesu va-

zachishilenga lijina lyaKalunga mu-visoneka vyavo vahwima kuli Ka-

lunga tahi? Kulumbununa ngwetu,Uno lijina lyaKalunga mulyapwile-

nga mumikanda yakulivanga yaVi-

soneka VyachiHelase vyaVaka-Kuli-shitu nyi? Tukwechi unjiho wate-

la kutulingisa tukumbulule ngwe-tu, eyo! Mukanda waMujimbu Wa-

mwaza asonekele Mateu vausoneke-le chakavanga muchiHepeleu keshi

muchiHelaseko, nganomu asolola Je-

rome, wamulikulukaji lyamyaka lya-kusokesa 3 na 4 C.E., uze asonekele

ngwenyi:

“Mateu, uze vavuluka nawa ngwa-

vo Levi, uze asezele mulimo we-

nyi wakutambula mitelo nakupwa

VIHANDE VYAKUHAKILAKO 527

Page 531: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

1 2

3

4

Page 532: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

5 6

7

8 9

10

11

12

Page 533: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VIHANDE VYAKUHAKILAKO530

jino kaposetolo, asonekele Muji-mbu Wamwaza waKulishitu muYu-

ta mulilimi lyachiHepeleu manga-

na anganyalise vangalami vaze ve-

tavile. Kaha mutu alumwine muji-mbu kana muchiHelase kavamuta-

chikiza kanawako. Kaha nawa mu-

kanda asonekele Mateu muchiHe-

peleu vaukungulwile kuli Pamphi-

lus uze vajihilile halufwelelo lwenyi,kaha vaulama kuheta noholyapwa

mulayimbulali yamuKesaliya. Na-

yami nawa vangwitavishile kuko-

polola mukanda kana kuli vaka-Nazaleta vaze vauzachishilenga mu-

Mbeleya, nganda yaSulya.”—De vi-ris inlustribus (Vihande vyaMalu-nga Vaya Fuma), kapetulu III. (Mu-

kanda uze valumuna kufuma mumu-kanda wachiLatinyi uze vasononwe-

ne kuli E. C. Richardson nakuuha-

ka muvihande vyakwamba ngwavo,

“Texte und Untersuchungen zur Ge-schichte der altchristlichen Litera-

tur,” Vol. 14, Leipzig, 1896, l. 8, 9.)

Mateu anungulwile mazu amavu-

lu kufuma muVisoneka vahwima

VyachiHepeleu. Shikaho, nge mazukana apwile nalijina lyaKalunga,

kaha chikupu vene vasopelo vaTeta-

langalamatoni avasonekele mumu-

kanda wenyi waMujimbu Wamwa-za uze asonekele muchiHepeleu. Ou

mujimbu wenyi walitombwele chi-

kuma naMbimbiliya yachiHepeleu

yamulikulukaji lyamyaka lyakusoke-

sa 19 vasonekele kuli F. Delitzsch,yize yatwama namukanda waMateu

uze watwama nalijina lyakuvuluka

ngwavo Yehova mapapa 18. Numba

tuhu Mateu anungulwile mazu ku-fuma muVisoneka VyachiHepeleu

keshi mu LXX koko, oloze akava-

ngijile jila vasonekelelemo mukanda

wa LXX nakuhaka lijina lyaKalunga

hosena haze lyatelelele kupwa mu-visoneka vyachiHelase. Navaka-ku-

soneka veka vosena vaze vasoneke-

le Visoneka VyachiHelase vyaVaka-

Kulishitu vanungulwile mazu kufu-

ma muVisoneka VyachiHepeleu chi-

pwe mu LXX hajivesi haze hapwilelijina lyaKalunga.

George Howard wakuYunivesitiyamuGeorgia, U.S.A., asonekele mu-

mukanda wakwamba ngwavo Jour-nal of Biblical Literature, Vol. 96,

1977, l. 63, kutalisa kuvasopelo

vaTetalangalamatoni vamuVisone-ka VyachiHelase vyaVaka-Kulishi-

tu ngwenyi: “Vyuma vanavumbwo-jola kalinwaha muEjipitu namuLi-

kundu lyamuYuta vyatukafwa tumo-ne omu vatu vapwileko shimbu ka-

nda vaka-Kulishitu vazachishilenga

lijina lyaKalunga. Vyakuvumbwojo-la kana vyapwa vyavilemu haku-

hehwojola vyaTesetamende Yayi-hya mwomwo vyeji kukafwanga ha-

kuvyesekesa kumikanda yavaka-Ku-

lishitu yakushikulu nakulumbunu-na omwo vaka-kusoneka Teseta-

mende Yayihya vazachishilile liji-na lyaKalunga. Mumafwo anakava-

ngizaho, natutaka ngwetu kushiku-lu lijina lyaKalunga, ���� (kaha nawa

pamo namuze valisoneka mukava-

tu), valisonekele muTesetamendeYa-yihya hakunungulula chipwe kwi-

nyikila kumazu amuTesetamendeYamwaka. Natutaka nawa ngwetu

vatu hakuhita chalwola vafumishile-mo lijina lyaKalunga nakulishishisa

navulukiso ya � [vulukiso yakava-

tu yalizu Ky�riüos, “Mwata”]. Kwese-ka navishinganyeka vyetu, kufumi-

sa Tetalangalamatoni muvisonekachaluwanganyishile vaka-Kulishitu

vakulivanga vakumafuchi eka va-

hone kumona chihandwa chatwamahamazu akwamba ngwavo ‘Mwata

Kalunga’ ‘[na]Mwata Kulishitu’ azeasoloka mumanyusikilipiti yaTeseta-

mende Yayihya.”

Tunetavila mazu ali helu, kufumi-

sako kaha chishina chino: Katwa-

mona chishina kanechi kupwa ‘cha-kutakako,’ oloze hichishina chize

chalumbununa vyuma vyamuchanovyakushikulu vyakupandama kuku-

tandakana chajimanyusikilipiti ja-

Mbimbiliya.

Page 534: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

Lijina lyaKalunga, Yehova, lyaso-

loka mapapa 237 muMbimbiliya ya-

Visoneka vyaKaye Kakahya Vya-chiHelase vyaVaka-Kulishitu havi-

soneka vino vinakavangizaho. Ha-

kusaka mutachikize omu vakundwi-

za chishina kana, talenu Mbimbiliya

yaNW Ref. Bi., l. 1565, 1566.

Mateu 1:20, 22, 24; 2:13, 15, 19; 3:3;

4:4, 7, 10; 5:33; 21:9, 42; 22:37, 44;

23:39; 27:10; 28:2; Mako 1:3; 5:19; 11:9;

12:11, 29, 29, 30, 36; 13:20; Luka 1:6, 9,

11, 15, 16, 17, 25, 28, 32, 38, 45, 46, 58,

66, 68, 76; 2:9, 9, 15, 22, 23, 23, 24,

26, 39; 3:4; 4:8, 12, 18, 19; 5:17; 10:27;

13:35; 19:38; 20:37, 42; Yowano 1:23;

6:45; 12:13, 38, 38; Vilinga 1:24; 2:20,

21, 25, 34, 39, 47; 3:19, 22; 4:26, 29;

5:9, 19; 7:31, 33, 49, 60; 8:22, 24, 25,

26, 39; 9:31; 10:33; 11:21; 12:7, 11, 17,

23, 24; 13:2, 10, 11, 12, 44, 47, 48, 49;

14:3, 23; 15:17, 17, 35, 36, 40; 16:14,

15, 32; 18:21, 25; 19:20; 21:14; Wava-

ka-Loma 4:3, 8; 9:28, 29; 10:13, 16;

11:3, 34; 12:11, 19; 14:4, 6, 6, 6, 8, 8,

8, 11; 15:11; Wavaka-Kolinde 1, 1:31;

2:16; 3:20; 4:4, 19; 7:17; 10:9, 21, 21, 22,

26; 11:32; 14:21; 16:7, 10; Wavaka-Koli-

nde 2, 3:16, 17, 17, 18, 18; 6:17, 18; 8:21;

10:17, 18; Wavaka-Ngalesha 3:6; Wa-

vaka-Efwesu 2:21; 5:17, 19; 6:4, 7, 8;

Wavaka-Kolose 1:10; 3:13, 16, 22, 23,

24; Wavaka-Tesolonyika 1, 1:8; 4:6,

15; 5:2; Wavaka-Tesolonyika 2, 2:2,

13; 3:1; WaChimoteu 2, 1:18; 2:19, 19;

4:14; WavaHepeleu 2:13; 7:21; 8:2, 8, 9,

10, 11; 10:16, 30; 12:5, 6; 13:6; WaYako-

va 1:7, 12; 2:23, 23; 3:9; 4:10, 15; 5:4, 10,

11, 11, 14, 15; WaPetulu 1, 1:25; 3:12,

12; WaPetulu 2, 2:9, 11; 3:8, 9, 10, 12;

WaYuta 5, 9, 14; Kusoloka 1:8; 4:8, 11;

11:17; 15:3, 4; 16:7; 18:8; 19:6; 21:22;

22:5, 6.

Lijina lyaKalunga vasoneka mu-

kavatu ngwavo “Ya,” lyatwama mu-

lizu lyachiHelase vavuluka ngwavo

hal·le·lou·i·a�, kuze kwafuma lizu

lyachiHepeleu lyakuvuluka ngwa-

vo ha·lelu-Yah�, lize lyalumbununa

ngwavo, “Mwalisenu Ya!”—Kusoloka

19:1, 3, 4, 6; esekesenuko kwinyiki-

la chamwishi chahali Samu 104:35

muMbimbiliya yaNW Ref. Bi.

Hakufwila kukava jishimbi vaha-

na vaka-kwalumuna, tunakavangiza

kanawaVisonekaVyachiHepeleu ha-

kwalumuna lijina lyaKalunga muVi-

soneka VyachiHelase vyaVaka-Ku-

lishitu. Tunakekesa najiMbimbiliya

jeka jachiHepeleu hachihande kane-

chi. Havihela vyosena 237 haze tuna-

soneka lijina lyaYehova muMbimbi-

liya yino tunalumuna hanalitombo-

la najiMbimbiliya jajivulu jachiHepe-

leu.

Katweshi kuhasa kufwelela ngwe-

tu vaka-Kulishitu vakulivanga vafu-

mishilenga lijina lyaKalunga haku-

nungulula mazu kufuma muSeptua-gint. George Howard uze atanga chi-

kuma, akundwijile chishina kanechi

muchihande chimwe asonekele mu-

mukanda wenyi wakwamba ngwavo

Biblical Archaeology Review, wa-

muMarch 1978. Chakutalilaho, avulu-

kile “mujimbu wakufumana chikuma

wavalapi (Talmud Shabbat 13.5)” uze

“washimutwila haukalu wakwenye-

ka mikanda yavyuma vafwelela vatu

(pamo kuhakilako vene namikanda

yavaka-Kulishitu vavaYuleya).” Kaha

ukalu muka wafumineho? “Mikanda

kaneyi yapwile nalijina lyaKalunga,

ngocho kwenyeka mikanda kana cha-

lingishile nalijina lyaKalunga valye-

nyekele kumwe.”

Kukindulwisa Lijina lyaKalunga

muVisoneka VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu

Lyakuvuluka Ngwavo

“Yehova.” Hep., ˘˙˘˝ (YHWH chipwe JHVH )

2

531

Page 535: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VIHANDE VYAKUHAKILAKO532

Yesu—Wakulifwana naKalunga; waUkalunga

Yowano 1:1—“kaha eli Lizu lyapwile kalunga

(wakulifwana nakalunga; waukalunga)”

Hel., "� ]! ��]'1 j�%

b' #

\'�'1

(kai the·os� en ho lo�gos)

3

1808 “kaha eli lizu lyapwile kalunga” The New Testament, in An ImprovedVersion, Upon the Basis of ArchbishopNewcome’s New Translation: With aCorrected Text, London.

1829 “eli Lizu lyapwile kalunga” The Monotessaron; chipwe, The GospelHistory, According to the FourEvangelists, Vol. 1, valumwine kuli

John S. Thompson, Baltimore.

1864 “kaha kalunga apwile eli Lizu” The Emphatic Diaglott (J21, kutanga

chakukavangiza mazu achiHelase),

valumwine kuli Benjamin Wilson, muNew

York namuLondon.

1879 “kaha eli Lizu lyapwile

kalunga”*

La Sainte Bible, Segond-Oltramare, Geneva

naParis.

1928 “kaha eli Lizu lyapwile

mutu waukalunga”*

La Bible du Centenaire, Soci´et

´e Biblique

de Paris.

1935 “kaha eli Lizu lyapwile

lyaukalunga”

The Bible—An American Translation,valumwine kuli J. M. P. Smith na

E. J. Goodspeed, muChicago.

1950 “kaha eli Lizu lyapwile kalunga” Visoneka vyaKaye Kakahya VyachiHelasevyaVaka-Kulishitu, Brooklyn.

1975 “kaha kalunga (chipwe,

waukalunga) apwile eli Lizu” �Das Evangelium nach Johannes, valumwine

kuli Siegfried Schulz, G¨ottingen,

muGermany.

1978 “kaha uze wakulifwana

nakalunga apwile eli Lizu” �Das Evangelium nach Johannes, valumwine

kuli Johannes Schneider, muBerlin.

1979 “kaha kalunga apwile eli Lizu” � Das Evangelium nach Johannes, valumwine

kuli J¨urgen Becker, W

¨urzburg,

muGermany.

� Vayalumuna kufuma muFrench.

� Vayalumuna kufuma muchiGerman.

Ou lunga Howard ambile nawa

ngwenyi: “KufumisakovasopelovaTe-

talangalamatoni atela chanehele ku-

nangula cheka chize kachapwilenga-

ko mulikulukaji lyamyaka lyakuliva-

nga omu kwapwilenga Tesetamende

Yayihyako. Kalunga kavaYuleya uze

alihandunwine chikuma kutulunga

veka mwomwo yakupwa nalijina lye-

nyi lyachiHepeleu, kavamutachikijile

jino kanawako mwomwo yakufumisa-

ko vasopelo vaTetalangalamatoni.”

Page 536: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VIHANDE VYAKUHAKILAKO 533

Lizu lyachiHelase lyakwambangwavo por·nei�a lyatwama naulu-mbunwiso wauvulu. Mukanda waA Greek-English Lexicon of theNew Testament and Other EarlyChristian Literature, vasonekelekuli W. Bauer, na F. W. Gingrich naF. W. Danker, kuChicago nakuLon-don (1979), l. 693, wahanjika hali-zu por·nei�a ngwawo lizu kana lya-lumbununa “uhule, kuhona kuto-ma, ujila, vize vyapwa kala kulisa-vala chize kavetavisa mujishimbi-ko.”

Ndikishonali yaTheological Dic-tionary of the New Testament,Vol. VI, l. 592, yahanjika hama-zu aYesu ahali Mateu 5:32 na 19:9ngwayo, lizu “(')%�

\!� [por·nei�a]

lyatalisa kuukoji.” Ngocho, evi Vi-soneka vyazachisa lizu por·nei�akupandama kuvatu vakulimbata.Eyi ndikishonali yahanjika nawahalifwo 594 kupandama kumuka-nda Wavaka-Efwesu 5:3, 5, ngwayoPaulu “amwene ngwenyi wana wa-kulilama kawatwama muli vatu vo-senako, 1Ko 7:7. Shikaho, muji-

ke uze mwahona kulilama iveneatela kumbata chipwe kusombokamujila yize alongesa Kalunga ma-ngana alihende kuujila, 1Ko 7:2.”Echi chasolola nge Visoneka vya-zachisa nawa lizu por·nei�a kupa-ndama kuvatu vakuhona kulimba-ta vaze navalisavala chipwe kwaza-na muvilinga vyeka vyaujila.—Ta-

lenu Wavaka-Kolinde 1, 6:9.

“Ujila” Wapwa Kala

Kulisavala Chize Kavetavisa muJishimbiko

Mateu 5:32—Hel., (')%� \!� (por·nei�a);

Lat., for·ni·ca�ti·o

4

JiMbimbiliya jimwe jalumuna chi-soneka chaYowano 1:1 ngwajo: “Ha-kuputuka Lizu kulyapwilenga, kahaLizu lyapwilenga naKalunga hamwe,kaha Lizu lyapwilenga Kalunga.”Vatu vamwe veji kwambanga ngwavomazu kana alumbununa nge “Lizu,”

chipwe ngwetu Yesu, ikiye vene Ka-lunga waNgolo Josena. Uno omu mu-kiko tahi? Nge mazu kana alumbunu-na chikupu ngwawo Yesu apwa hiKa-lunga waNgolo Josena, kahanyi ali-mbalaka namazu akulivanga akwa-mba ngwavo, “Lizu lyapwilenga na-

Kalunga hamwe.” Mutu uze ali “ha-mwe” namukwavo keshi kuhasa ku-pwa cheka uze mukwavo ali nenyiko.Shikaho jiMbimbiliya jajivulu jaha-ndunwina mukuku kana nakulumbu-nuna hatoma nge ou Lizu kapwile hi-

Kalunga waNgolo Josenako.

JiMbimbiliya jamuChingeleshi, na-

French, nachiGerman jize tunavulu-

ka lyehi jazachisa mazu akufwana

nge “kalunga,” “waukalunga” chipwe

“wakulifwana nakalunga,” mwomwo

mulilimi lyachiHelase chamuliku-

lukaji lyamyaka lyakulivanga, ka-

vazachishilenga mazu avene haku-

vuluka chuma chipwe mutuko. Ji-

vesi jeka jamuMbimbiliya yamulili-

mi lyachiHelase jize jikwechi mazu

akulifwana nawaze ahali Yowano 1:1

najikiko nawa jazachisa lizu “kalu-

nga.”—Talenu Vilinga 12:22 na 28:6.

Mazu vazachisa muchiHelase ku-

talisa kuli Kalunga mumukuku wa-

kwamba ngwavo “Lizu lyapwilenga

naKalunga” atalisa kumutu umwe

kaha uze vatachikiza kupwa ikiye

Kalunga.

Page 537: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VIHANDE VYAKUHAKILAKO534

B. F. Westcott uze apwile muka-kukafwa kusononona mukanda wa-chiHelase waWestcott naHort, aso-nekele vyaulumbunwiso wakulise-zaseza wamuVisoneka walizu por-nei�a omu ahanjikile vyachisonekachaWavaka-Efwesu 5:3 mumuka-nda wenyi waSaint Paul’s Epistleto the Ephesians, London naNewYork, 1906, l. 76. Ambile ngwenyi:“Lizu kana lyalumbununa kulisa-vala chosena chize kavetavisa mu-jishimbiko, (1) ukoji: Hoze. 2:2, 4(LXX.); Mateu 5:32; 19:9; (2) ulo uzekavetavisa mujishimbiko, Koli. 1,5:1; (3) ujila, nge muze vautachikiji-la vavavulu, uze vavuluka hali [Wa-vaka-Efwesu 5:3].” Mazu akwambangwavo “nge muze vautachikijilavavavulu” ali nakulumbununa uji-la uze vejiva vatu makumbi ano wa-kulisavala chavatu vaze kavalimba-tako.

Mujivesi jimwe najimwe jamuVi-soneka VyachiHelase vyaVaka-Ku-lishitu, lizu por·nei�a lyatwamanawa naulumbunwiso wachifwanyi-sa. Mukanda waLexicon GraecumNovi Testamenti, uze vasonekelekuli F. Zorell, mu 1961, muchihanda1106, wahanjika halizu por·nei�angwawo lyapwa: “kusosoloka ku-lufwelelo lwamuchano, kulumbu-nuna kulumbila lwosena chipwekusosolokako kaha chindende,kufuma kuli Kalunga wamucha-no Jahve nakuya kutulunga veka[4My 9:22; Yel 3:2, 9; Hoz 6:10 navi-soneka vyeka; mwomwo usoko wa-pwilenga mukachi kaKalunga nava-tu jenyi vaumwenenga kupwa hiu-lo wakushipilitu]: Kus 14:8; 17:2, 4;18:3; 19:2.” (Ivene ikiye nasendeve-ka mazu nakuhaka nawa vipango;mukanda wa 4My mu LXX walito-mbola namukanda waVamyanganawamuchivali uze watwama mumu-kanda waMasoretic.)

Lizu por·nei�a lyasoloka mapa-pa 25 muvisoneka vyachiHelase vi-

nakavangizaho: Mateu 5:32; 15:19;19:9; Mako 7:21; Yowano 8:41; Vili-nga 15:20, 29; 21:25; Wavaka-Koli-nde 1, 5:1, 1; 6:13, 18; 7:2; Wavaka-Kolinde 2, 12:21; Wavaka-Ngalesha5:19; Wavaka-Efwesu 5:3; Wavaka-Kolose 3:5; Wavaka-Tesolonyika 1,4:3; Kusoloka 2:21; 9:21; 14:8; 17:2, 4;18:3; 19:2.

Lizu lyakulifwanako lyakuvulu-ka ngwavo por·neu�o, lize valumu-na muMbimbiliya yaVisoneka vya-Kaye Kakahya ngwavo ‘kulingaujila,’ lyasoloka mapapa 8 muvi-soneka vinakavangizaho: Wavaka-Kolinde 1, 6:18; 10:8, 8; Kusoloka2:14, 20; 17:2; 18:3, 9.

Lizu likwavo lyakulifwanako lya-kuvuluka ngwavo ek·por·neu�o,lize valumuna muMbimbiliya yaVi-soneka vyaKaye Kakahya ngwa-vo ‘kundupukila chikuma muujila,’lyatwama kaha hali WaYuta 7.

Lizu likwavo nawa lyakulifwa-nako lyakuvuluka ngwavo por�ne,lize valumuna muMbimbiliya yaVi-soneka vyaKaye Kakahya ngwa-vo “pwevo waujila,” lyasoloka ma-papa 12 muvisoneka vinakavangi-zaho: Mateu 21:31, 32; Luka 15:30;Wavaka-Kolinde 1, 6:15, 16; Wava-Hepeleu 11:31; WaYakova 2:25; Ku-soloka 17:1, 5, 15, 16; 19:2.

Lizu likwavo lyakulifwanako lya-kuvuluka ngwavo por�nos, lize va-lumuna muMbimbiliya yaVisonekavyaKaye Kakahya ngwavo “muka-ujila,” lyasoloka mapapa likumi mu-visoneka vinakavangizaho: Wavaka-Kolinde 1, 5:9, 10, 11; 6:9; Wavaka-Efwesu 5:5; WaChimoteu 1, 1:10; Wa-vaHepeleu 12:16; 13:4; Kusoloka 21:8;22:15. Mukandawa A Greek-EnglishLexicon, vasonekele kuli H. Liddellna R. Scott, mu 1968, l. 1450, wa-hanjika ngwawo lizu kaneli lyalu-mbununa “muka-kusavala tuvanyi-ke twamalunga mujindumbi, muka-kusavala vatu mujindumbi, muka-ujila, muka-makombelo.”

Page 538: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

Lizu lyachiHelase pa·rou·si�a lya-

lumbununa “kutwama hamwe,”

kaha lyafuma kulizu pa·ra� (kutwa-

ma) nalizu ou·si�a (“hamwe”). Lizu

pa·rou·si�a lyasoloka mapapa 24

muVisoneka VyachiHelase vyaVa-

ka-Kulishitu muvisoneka vino: Ma-

teu 24:3, 27, 37, 39; Wavaka-Koli-

nde 1, 15:23; 16:17; Wavaka-Kolinde

2, 7:6, 7; 10:10; Wavaka-Fwilipi 1:26;

2:12; Wavaka-Tesolonyika 1, 2:19;

3:13; 4:15; 5:23; Wavaka-Tesolonyi-

ka 2, 2:1, 8, 9; WaYakova 5:7, 8; Wa-

Petulu 2, 1:16; 3:4, 12; WaYowano 1,

2:28. Muvihela kanevi 24, Mbimbili-

ya yaVisoneka vyaKaye Kakahyayalumuna lizu pa·rou·si�a ngwayo

“kupwako.”

Lizu likwavo lyakulifwanako lya-

kuvuluka ngwavo pa�rei·mi lya-

lumbununa “twama hamwe.” Lizu

kana lyasoloka mapapa 24 muVi-

soneka VyachiHelase vyaVaka-Ku-

lishitu muvisoneka vino: Mateu

26:50; Luka 13:1; Yowano 7:6; 11:28;

Vilinga 10:21, 33; 12:20 (kwinyikila

chamwishi); 17:6; 24:19; Wavaka-Ko-

linde 1, 5:3, 3; Wavaka-Kolinde 2,

10:2, 11; 11:9; 13:2, 10; Wavaka-Nga-

lesha 4:18, 20; Wavaka-Kolose 1:6;

WavaHepeleu 12:11; 13:5; WaPetu-

lu 2, 1:9, 12; Kusoloka 17:8. Muvihe-

la kanevi, Mbimbiliya yaVisonekavyaKaye Kakahya yalumuna lizu

pa�rei·mi ngwayo ‘kupwa hamwe’

namazu eka akulifwanako.

Lizu pa·rou·si�a, “kupwako,” lya-

lihandununa nalizu lyachiHela-

se e�leu·sis, “kwiza,” lize lyatwa-

ma kaha hali Vilinga 7:52 mu-

visoneka vyachiHelase, kaha va-

lisoneka ngwavo e·leu�se·os (Lat.,

ad·ven�tu). Mazu pa·rou·si�a na

e�leu·sis azata mujila yakulihandu-

nuna. Ndikishonali yaTheologicalDictionary of the New Testament,Vol. V, l. 865, yamba ngwayo “mazu

kana [pa�rei·mi na pa·rou·si�a]

kavawazachisa kutalisa kukwiza

chaKulishitu mumusonyiko, kaha

nawa lizu (�)',*\!� kalyatalisa ku-

kukindulukako. Kaha vishinganye-

ka vyakwamba ngwavo kwatwa-

ma mazu akwavo aze alumbunu-

na parousia vyaputukilile muCha-

chi yakavangijileho [hanyima yaJu-

stin, mulikulukaji lyamyaka lyamu-

chivali C.E.] . . . Chuma nachitu-

kafwa twivwishise kanawa mwayi-

le vishinganyeka vyavaka-Kulishitu

vakulivanga shina kulihenda ku-

vishinganyeka kanevi [vyakwamba

ngwavo kwatwama ulumbunwiso

wauvulu walizu parousia].”

Kupwako chaKulishitu (Parousia)

Mateu 24:3—Hel., +]' *�$�!'% +�1 *�1 (�)',* \!�1

(to se·mei�on tes ses pa·rou·si�as)

5

1864 “CHINJIKIZO chakutachikijilaho

kupwako CHOVE”

The Emphatic Diaglott (J21), valumwine

kuli Benjamin Wilson, muNew York

namuLondon.

1897 “chinjikizo chakutachikijilaho

kupwako chove”

The Emphasised Bible, valumwine kuli

J. B. Rotherham, muCincinnati.

1903 “katachikijilo kakupwako Chove” The Holy Bible in Modern English,valumwine kuli F. Fenton, muLondon.

1950 “chinjikizo . . . chakutachikijilaho

kupwako chove”

Visoneka vyaKaye KakahyaVyachiHelase vyaVaka-Kulishitu,

Brooklyn.

535

Page 539: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

Mazu akwamba ngwavo “chito-ndo chakuyanjishila” vawazachisahali Mateu 27:40 kutalisa kukufwachaYesu kuchihela vavuluka ngwa-

vo, Chihela chaChikola. Kakwa-twama unjiho wakusolola nge lizulyachiHelase stau·ros� lize lyatwa-

ma havesi kaneyi lyalumbunwinekulusu yize vazachishilenga vatumukwitava kupwa hichinjikizo ha-myaka yayivulu shimbu kanda Ku-

lishitu ezengako.

MuchiHelase chakushikulu, lizustau·ros� lyalumbunwine chitondo

chimwe kaha chakwimika, chipwenguji. Lizu likwavo lyakulifwanakolyakwamba ngwavo stau·ro�o lyalu-

mbunwine kutunga chipato. Vaka-kusoneka Visoneka VyachiHelasevyaVaka-Kulishitu vaze vahwimi-

nyine kuli Kalunga, vasonekele mu-

chiHelase chachashi (koi·ne�) na-kuzachisa lizu stau·ros� lize lya-

lumbununa mwomumwe nachiHe-

lase chakushikulu ngwalyo, chito-

ndo chimwe kaha, chakuhona ku-

kingivikaho chikwavo. Kaha ka-kwatwama unjiho uze wasolola nge

lizu kana lyatwama naulumbunwi-

so wekako. Kaposetolo Petulu na-

Paulu navakivo nawa vazachishile

lizu xy�lon kutalisa kuchitondo va-mupapalilileho Yesu, kahechi cha-

solola nge chitondo kana chapwile

chimwe kaha, mwomwo omu muki-

ko lyalumbunukila lizu xy�lon ku-

talisa kuchihande kanechi chaku-lipwila. (Vilinga 5:30; 10:39; 13:29;

Wavaka-Ngalesha 3:13; WaPetulu 1,

2:24) Mumukanda wa LXX, lizu

xy�lon lyatwama hali Ezela 6:11

(2 Esdras 6:11), kaha valivuluka ku-

“Chitondo Chakuyanjishila”

Hel., *+�,)\'1 (stau·ros� ); Lat., crux

6

Israel P. Warren, D.D., asoneke-

le mumukanda wenyi waThe Par-ousia, Portland, Maine (1879), l. 12-

15, kutalisa kuulumbunwiso wali-

zu kaneli ngwenyi: “Kakavulu twejikuhanjikanga ‘vyakwiza cheka’ ‘na-

vyakwiza chamuchivali’ namazu eka

angana, oloze Visoneka kavyaha-

njika ‘vyaParousia yamuchivaliko.’

Kala mweshomwo chalumbunukila,

echi kupwako chapwa chakulipwi-

la, kanda chichipwengako lyehi kaha

nawa kacheshi kukapwako cheka-

ko nge chinahichi lyehi. Kupwa-

ko kana chapwa chakulihandunu-

na nakala kulisolola alisolwele kuva-

tu kaha nawa chapwa chachilemu

chikuma. Ngocho, kachasakiwa ku-

hakilako mazu eka akuchilumbunu-

nako, oloze vazachisa kaha lizu li-

mwe lyakwamba ngwavo, KUPWAKO.”

Kaha nawa mukandawa A Greek-English Lexicon of the New Testa-ment and Other Early ChristianLiterature, uze vasonekele kuliW. Bauer, nakuusononona muChi-ngeleshi kuli F. W. Gingrich naF. W. Danker, muChicago namu-London (1979), wahanjikile halifwo630 ngwawo, lizu pa·rou·si�a “lya-pwile jino hilizu lyalilemu vazachi-shilenga kuvatu vavalemu, chiku-manyi vamyangana hakutambuki-la ngalila.” Hali Mateu 24:3, naha-mikanda yeka yakufwana nge Wa-vaka-Tesolonyika 1, 3:13 naWavaka-Tesolonyika 2, 2:1, lizu pa·rou·si�alyatalisa kukupwako chaYesu Kuli-shitu kufuma vene hakumuswa-nyisa mwaMwangana mumakumbiakukuminyina akatwamino kamya-ka yino.

VIHANDE VYAKUHAKILAKO536

Page 540: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

pwa chitondo chize va-papalililengaho mutunge nahokola jishimbi.Lizu kana likiko va-zachisa nahali Vilinga5:30; 10:39.

Kutalisa kuulumbu-nwiso walizu stau-ros�, W. E. Vine asone-kele mumukanda we-nyi waAn ExpositoryDictionary of NewTestament Words (uzevapulitile cheka mu1966), Vol. I, l. 256,ngwenyi: “Lizu STAU-ROS (*+�,)

\'1) lyalu-

mbununa chikumanyichitondo chakwimika.Aha hakiko vapapali-lilenga vatu vaze va-hokwelenga jishimbi.Lizu stauro

¯o lize lya-

lumbununa kupapalilahachitondo, lyatela ku-lihandununa nalizu va-zachishilenga mukwi-tava lize lyalumbunu-na mitondo yivali ya-kulikingivika. Echi ku-kingivika mitondo yi-vali chafumine ku-Kalateya yakushikulu,kaha vachizachishile-nga kupwa chinjiki-zo chakalunga Tamuze(chize chafumine kuli-jina lyenyi vasonekele-nga mukavatu ngwavo,Tau) wamulifuchi lizenamafuchi eka ahachi-leko, kuhakilako nali-

fuchi lyaEjipitu. Kuheta mukachikalikulukaji lyamyaka lyamuchita-tu A.D., jichachi jasezele chipwekwalumuna kunangula chimwe na-chimwe chavaka-Kulishitu. Haku-saka kufumakanyisa echi kwitavachakusosoloka kulufwelelo, vetavi-shile jino vatu vakuzeneka kwita-

va vengile mujichachi chamwingili-la chakuzeneka kukavangiza lufwe-lelo, kaha vavetavishile nawa vaza-chise vinjikizo navifwanyisa vyavo.Shikaho, chinjikizo chaTau chipweT, chize vazachishilenga chikumavachitavilile jino chimanyineko ku-lusu yaKulishitu.”

Muvwimbimbi waCrux simplex

VIHANDE VYAKUHAKILAKO 537

Page 541: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

Ndikishonali yimwe yachiLati-nyi yize vasonekele kuli Lewis na-Short yalumbununa kanawa ngwayolizu crux, lyalumbununa “chitondo,chipamba, chipwe kala chitondochakujihilaho mutu, haze vapapali-lilenga chipwe kusukika vihwanga.”Oloze “kulusu” lyapwile lizu lyausu-la lyakulumbununa lizu crux. Chi-tondo chimwe kaha chakupapalila-ho chihwanga vachivulukilenga mu-chiLatinyi ngwavo crux sim�plex.Muvwimbimbi wachitondo kanechichakuyanjishila vausolola kuli Ju-stus Lipsius (1547-1606) mumukandawenyi wakwamba ngwavo De crucelibri tres, Antwerp, 1629, l. 19, kahamuvwimbimbi kana ukiko ou tuna-solola halifwo linafumuho.

Mukandawakwamba ngwavo DasKreuz und die Kreuzigung (Ku-lusu naKusukika), uze vasonekelekuli Hermann Fulda, Breslau, mu1878, l. 109, wamba ngwawo: “Kuvi-hela vyakujihila vatu vize vasakwi-le kakwalisalile chikuma mitondo-ko. Ngachize, vajikilenga chitondochimwe kaha mumavu. Kaha hachi-tondo kana hakiko vasukikilengavaka-kuhokola jishimbi oku mavo-ko avo vanawemika mwilu naku-wakasa chipwe kuwapapalila, kahakakavulu valingilenga ngocho na-kumahinji nawa.” Hakukumisa ku-solola unjiho wauvulu, Fulda aku-kulula hamafwo 219, 220 ngwenyi:“Yesu afwililile hachitondo chimwekaha: Chishina kana vachikundwi-za kweseka (a) najila yakujihilamovatu yize vazachishilenga vaka-mu-samuko waAja, (b) namijimbu ya-kuyanda chaYesu, kaha (c) namazuamavulu vahanjika vakulwane va-kulivanga vamuchachi.”

Mutu umwe uze atanga chiku-ma uze apwilenga haYunivesiti ya-Basel, Paul Wilhelm Schmidt, alu-mbunwine kanawa mulyazata lizulyachiHelase stau·ros� mumukandawenyi wakwamba ngwavo Die Ge-

schichte Jesu (Mujimbu waKuyo-ya chaYesu), Vol. 2, T

¨ubingen na-

Leipzig, 1904, l. 386-394. Asonekelehalifwo 386 ngwenyi: Lizu “*+�,)

\'1

[stau·ros�] lyalumbununa kala chi-tondo chakwimika chipwe muto-ndo uze vanateteko mitango.” P. W.Schmidt ahanjikile halifwo 387-389kutalisa kukuzangamisa vamuza-ngamishile Yesu hakumujiha ngwe-nyi: “Kweseka namijimbu yamumi-kanda yaMujimbu Wamwaza, chu-ma chikwavo chalingiwile hakuya-njisa Yesu shina kumusukika muji-la yize vaLoma vasukikililenga-mo vatu hachitondo uselesele, yizeyalingishile Yesu alimbachile yive-ne chitondo kana chipwe kuchiko-ka nakuchihetesa kuchihela chaku-mujihila mangana vasolole nge va-namuzangamisa chikuma. . . . Ka-kwapwile jila yeka yakujihilamo va-tuko shina kaha yakusukika hachi-tondo kweseka naunjiho uno: Vatu2,000 vavajihile halwola lumwe kuliVarus (Jos. Ant. XVII 10. 10), naku-li Quadratus (Jewish Wars II 12. 6),nakuli Chilolo Felix (Jewish Wars II15. 2 [13.2]), nakuli Titus (JewishWars VII. 1 [V 11. 1]).”

Shikaho, kakwatwama unjiho wa-kusolola nge Yesu Kulishitu vamu-papalilile hamitondo yivali yakuli-kingivikako. Katweshi nakusakakuhakila vyuma vimwe muMazuaKalunga vahwimako hakuhakamokunangula chakulusu chize chafu-ma kuvatu vakuzeneka kwitava,ngocho tunalumuna lizu stau·ros�na xy�lon kweseka naulumbunwi-so uvene. Hakuwana nge Yesu aza-chishile lizu stau·ros� kwimanyi-nako vihuli naluyanjisa navakamo-na vaka-kumukavangiza nakuva-saula (Mateu 16:24), ngocho naye-tu nawa tunalumuna lizu stau·ros�ngwetu “chitondo chakuyanjishi-la,” mangana lilihandunune nali-zu xy�lon, lize tunalumuna ngwetu“chitondo.”

VIHANDE VYAKUHAKILAKO538

Page 542: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

Lizu lyachiHelase psy·khe� lyatwa-

ma muVisoneka VyachiHelase vya-

Vaka-Kulishitu mapapa 102, kuputu-

kila hali Mateu 2:20. Lizu kana lya-

twama nawa hali Wavaka-Efwesu 6:6

nahali Wavaka-Kolose 3:23, haze va-

soneka ngwavo ‘mwono wosena.’ Mbi-

mbiliya yaVisoneka vyaKaye Kaka-hya yalumuna eli lizu psy·khe� ngwa-

yo “mwono.” Kwalumuna lizu kana

kuzachisa lizu limwe lyaLuvale cha-

kafwa vatu vejive kanawa omwo

vaka-kusoneka Mbimbiliya vazachi-

shililemo lizu psy·khe� nomu valipa-

ndamishilenga kuvyuma vyeka.

Lizu lyachiHepeleu ne�phesh lya-

twama muVisoneka VyachiHepeleu

mapapa 754, kuputukila hali Kuputu-

ka 1:20. Mbimbiliya yaVisoneka vya-Kaye Kakahya yalumuna eli lizu

ngwayo “mwono” hosena haze vali-

zachisa, kaha munahase kutachikiza

kanawa omu linakulumbununa lizu

kana hakukekesa vyuma vali naku-

shimutwilaho. Kuzachisa lizu kane-

li lyachiHepeleu mujivesi jili nakuha-

njika havyuma vyakulisezaseza cheji

kutukafwanga twijive ulumbunwiso

walizu kana kweseka nomu valizachi-

shile vaka-kusoneka Mbimbiliya ku-

lumbununa mutu, chipwe kala chu-

ma cheka chakuyoya; chipwe kuyoya

chamutu chipwe chakanyama. Echi

chalihandununa chikuma nomu ku-

shikulu vaEjipitu, navaka-Mbavilone,

navaHelase, navaka-Loma vavuluki-

lenga lizu mwono kweseka nakwita-

va chavo nakunangula chavo chama-

ngana autu.

Hakusaka kukafwa vatu vatachiki-

ze kanawa muvazachishila lizu “mwo-

no,” tunanoneka visoneka vinakava-

ngizaho vize vikwechi lizu “mwono.”

Tunyama vapwa myonoKusoloka 8:9

Mutu wamutonyi apwa mwonoVilinga 2:41, 43; 7:14; 27:37Wavaka-Loma 13:1Wavaka-Kolinde 1, 15:45WaPetulu 1, 3:20WaPetulu 2, 2:14

Mwono weji kufwanga chipwekunonga

Mateu 2:20; 10:28, 28; 26:38Mako 3:4; 14:34Luka 6:9; 17:33Yowano 12:25Vilinga 3:23Wavaka-Loma 11:3WavaHepeleu 10:39WaYakova 5:20Kusoloka 8:9; 12:11; 16:3

Kuyoya chamutuMateu 6:25; 10:39; 16:25Mako 8:35; 10:45; 12:30Luka 2:35; 10:27; 12:20; 14:26; 21:19Yowano 10:15; 12:25; 13:38; 15:13Vilinga 15:26; 20:10, 24; 27:10, 22Wavaka-Loma 16:4Wavaka-Fwilipi 2:30Wavaka-Tesolonyika 1, 2:8WaYakova 1:21WaPetulu 1, 1:22; 2:11, 25WaYowano 1, 3:16

Mwono navauyovola muHeteseVilinga 2:27

Mwono walihandununanashipilitu

Wavaka-Fwilipi 1:27Wavaka-Tesolonyika 1, 5:23WavaHepeleu 4:12

Kalunga atwama namwonoMateu 12:18WavaHepeleu 10:38

“Mwono”—Chuma Chakuyoya, Mutu Chipwe

Kanyama; Kuyoya chaMutu; naJijila Jeka

Vazachishilamo Eli Lizu

Hel., /,. \� (psy·khe�); Lat., a�ni·ma;

Hep., ��� (ne�phesh)

7

539

Page 543: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

Havihela LikumiHaze Hatwama Lizu Hetese

Lizu “Hetese,” lize pamo lyalu-mbununa “chihela chakuhona ku-mona,” lyasoloka mapapa likumimuMbimbiliya yaVisoneka vya-Kaye Kakahya VyachiHelase vya-Vaka-Kulishitu hali Mateu 11:23;16:18; Luka 10:15; 16:23; Vilinga2:27, 31; Kusoloka 1:18; 6:8; 20:13, 14.

Hali Vilinga 2:27, Petulu anungu-lwile mazu ahali Samu 16:10 azeasolola nge Hetese yikiko vene She-yole, kaha yalumbununa fuka ya-vatu vosena (yize yalihandunu-na nalizu lyachiHelase ta�phos, lizelyalumbununa fuka yimwe). LizulyachiLatinyi lize lyalitombola na-Hetese shina in·fer�nus (shimbu ji-mwe ngwavo in�fe·rus). Lizu kanalyalumbununa chuma “chize chilimwishi; chihela chamwishi,” kahalyatalisa kufuka yavatu vosena. Shi-kaho lizu kana lyalifwanako nalizulyachiHelase nachiHepeleu.

MuVisoneka vahwima, mazu “He-tese” “[na]Sheyole” vawazachisakutalisa kukufwa nakuvafu, keshikukuyoya nakuvatu vavatonyiko.(Kusoloka 20:13) Ngachize, mazukana kawatwama naulumbunwisowakwivwa kuwaha chipwe kuko-lako.

Havihela 66 HazeHatwama Lizu Sheyole

Lizu “Sheyole” lyasoloka mapapa66 muMbimbiliya yaVisoneka vya-Kaye Kakahya VyachiHepeleu haliKuputuka 37:35; 42:38; 44:29, 31; Ku-lava 16:30, 33; Lushimbi lwamuchi-vali 32:22; Samwele 1, 2:6; Samwe-le 2, 22:6; Vamyangana 1, 2:6, 9;Yopa 7:9; 11:8; 14:13; 17:13, 16; 21:13;24:19; 26:6; Samu 6:5; 9:17; 16:10;

18:5; 30:3; 31:17; 49:14, 14, 15; 55:15;86:13; 88:3; 89:48; 116:3; 139:8; 141:7;Vishimo 1:12; 5:5; 7:27; 9:18; 15:11,24; 23:14; 27:20; 30:16; Muka-kwa-mbulula 9:10; Mwaso waSolomone8:6; Isaya 5:14; [7:11]; 14:9, 11, 15;28:15, 18; 38:10, 18; 57:9; Ezekele31:15, 16, 17; 32:21, 27; Hozeya 13:14,14; Amose 9:2; Yona 2:2; Hambaku-ke 2:5.

MuVisoneka vyachiHepeleu, lizu“Sheyole” lyasoloka mapapa 65 mu-Mbimbiliya yaBiblia HebraicaStuttgartensia, 1977, nahali Isaya7:11, haze valumunako chindendemwakusonekela lizu “Sheyole.” Olo-ze muvihela vyosenevi, Mbimbili-ya yaVisoneka vyaKaye Kakahyayazachisa lizu “Sheyole” hakwalu-muna lizu lyachiHepeleu she�ohl�.MuSeptuagint yachiHelase, lizushe�ohl� valyalumuna ngwavo hai�-des.

Numba tuhu lizu lyachiHepeleushe�ohl� valivuluka ngwavo lyafumakumazuakulisezaseza, oloze lyafumakulizu lyachiHepeleu ��� (sha·�al�),lize lyalumbununa “kuhulisa” chi-pwe “kulomba.” Echi chasolola ngeSheyole yapwa chihela chakuze-neka kumona chize cheji kuhuli-sanga chipwe kulomba kala mutuchakuzeneka kusakula hakutambu-la vafu. (Talenu Mbimbiliya yaNWRef. Bi., kwinyikila chamwishi cha-hali Kuputuka 37:35 naIsaya 7:11.)Sheyole yatwama kumavu, kaha va-yizachisa kupandama kuvafu, kahanawa yalumbununa hatoma kupwahifukayavatu vosena, chipwe chihe-la chavafu chahamavu (keshi mu-kalungalwijiko). Oloze lizu lyachi-Hepeleu qe�ver lyalumbununa fukayimwe chipwe chihela chakufundavafu.—Kuputuka 23:4, 6, 9, 20.

“Hetese,” “Sheyole”—Fuka yaVatu Vosena

Hel., [k���1 (hai�des); Lat., in·fer�nus;

Hep., �˙�� (she�ohl� ); Syr., shiul

8

540

Page 544: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

Lizu “Ngehena” lyalumbununa“chinema chaHinome,” mwomwolyapwa hilizu lyachiHelase lize

lyafuma kulizu lyachiHepeleu gehhin·nom�. Hali Yoshuwa 18:16haze vasoneka ngwawo “chine-

ma chaHinome,” mumukanda waLXX vasonekaho ngwavo “Ngehe-na.” Lizu kana lyasoloka mapapa

12 muVisoneka VyachiHelase vya-Vaka-Kulishitu, kuputukila haliMateu 5:22. MuMbimbiliya yaVi-soneka vyaKaye Kakahya, lizukana valyalumuna ngwavo “Nge-hena” muvihela vyosena lyatela

kupwa havisoneka vino: Mateu5:22, 29, 30; 10:28; 18:9; 23:15, 33;Mako 9:43, 45, 47; Luka 12:5; Wa-

Yakova 3:6.

Chinema chaHinome chapwi-

lile kumulauko nakusulo yanga-nda yaYelusalema yakushikulu.(Yoshuwa 15:8; 18:16; Yelemiya

19:2, 6) Muchiyulo chavamyanga-na vakukumishilako muYuta, mu-chinema kana valemeselelengamo

Moleke uze apwile kalunga kava-tu vakuzeneka kwitava, uze va-lumbililenga vatu hakakahya ku-

pwa wana. (Mijimbu 2, 28:3; 33:6;Yelemiya 7:31, 32; 32:35) OlozeMwangana wakushishika Yoshiya

enyekele chinema kana, chikuma-nyi kuze vavulukilenga ngwavokuTofwete, kuchina navachiza-

chisanga cheka kuvyuma vyamu-kwitava.—Mijimbu 1, 23:10.

Lunga umwe wakaYuleya Da-

vid Kim �hi (1160?-1235?), ahanjiki-le hali Samu 27:13 kutalisa kuchi-

hela “[cha]Ngehinome” ngwenyi:

“Chihela kana chapwilile kwa-kamwihi naYelusalema, kahachapwilenga chaunyengwe chi-

kuma. Kuchihela kana kukikonawa vambililenga vyuma vya-majilo namijimba yakufwa yavatu

natunyama. Mwapwilenga nawanakwenya kakahya kakuzenekakukuma kaze kochelenga vyuma

vyamajilo navifuhwa vyavatu na-tunyama vakufwa. Ngachize, echichikiko chalingisa kusopesa vatu

vavapi vachivuluke mujila yachi-fwanyisa ngwavo Ngehinome.”

Chinema chaHinome chapwile

jino hichihela chakumbilila swa-li nakwochela majilo amuYelusale-ma. Tunyama vakufwa vavambi-

lilenga muchihela kana manganavaweme nakakahya kaze kapwile-

nga nakwenya nasulufulu chaku-zeneka kujima. Vambililengamonawa namijimba yakufwa yavi-

hwanga vaze kavatelelele kufundamuchimbumbeko. Mijimba yizeyaholokelelenga mukakahya kana

yawemenenga yosena ndolokoto,oloze yize yakakachililenga kuku-lo, yapolelenga nakuyilya yosena

kumavunu kusezaho kaha vifu-hwa. Shikaho, mufu uze vambilile-nga muNgehena vamumwenenga

nge vanamuzangamisa chikuma.Ngachize, Ngehena yivene novyoyapwililileko kukiko vafumisa ha-

njikiso yakwamba ngwavo ‘chijivachakakahya chize cheji kwenya-nga nasulufulu.’—Kusoloka 19:20;

20:10, 14, 15; 21:8.

MuNgehena kavambililengamo

tunyama chipwe vatu vavatonyi

“Ngehena”—Yize Yemanyinako Kunonga

chaHaya Myaka Yosena

Hel., � \��%%� (ge�en·na); Lat., ge·hen�na;

Hep., ��˘ ˝� (geh hin·nom�, “chinema chaHinome”)

9

541

Page 545: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

Makumbi ano, vatu vavavuluveji kuvulukanga Visoneka vizevasonekele muchiHepeleu namu-chiAlamayiki ngwavo “Tesetame-nde Yamwaka.” Vulukiso kanayafuma hali Wavaka-Kolinde 2,3:14 muMbimbiliya yachiLatinyiVulgate naKing James Version.

Kaha nawa Visoneka VyachiHela-se vyaVaka-Kulishitu vavivulukakakavulu ngwavo “TesetamendeYayihya.” Oloze vatu vatela kuta-chikiza ngwavo lizu di·a·the�keslize vazachisa hali Wavaka-Koli-nde 2, 3:14, lyalumbununa “chi-vwasano.” Omu mukiko nawa lya-

Mazu Akwamba Ngwavo “Tesetamende

Yamwaka” “[na]Tesetamende Yayihya”

Wavaka-Kolinde 2, 3:14—Hel.,a�( ]! + [�

a�%��% \0*�!+�1 (�#�!�1 �!�� \�"�1

(e·pi� tei a·na·gno�sei tes pa·lai·as� di·a·the�kes);

Lat., in lectione veteris testamenti

10

1611 “hakutanganga tesetamende

yamyaka”

King James Version.

1808 “hakutanganga chivwasano

chamwaka”

The New Covenant, Commonly Calledthe New Testament: Translated Fromthe Greek, valumwine kuli Charles

Thomson, muPhiladelphia.

1869 “omu navatanga chivwasano

chamwaka”

The New Testament: Translated Fromthe Greek Text of Tischendorf,valumwine kuli George R. Noyes,

muBoston.

1950 “hakutanganga chivwasano

chamwaka”

Visoneka vyaKaye KakahyaVyachiHelase vyaVaka-Kulishitu,

Brooklyn.

1972 “hakutanga chishina

chakulinangulaho muchivwasano

chamwaka”

The New English Bible, Oxford

naCambridge.

mangana vaweme chipwe kuvaye-

kelesako. Ngachize, chihela kana

kachemanyinako chihela chaku-

hona kumona chakuyekelesela

myono yavatu haya myaka yosena

mukakahya kavene chipwe kuva-

lya kumavunuko. Hakuwana nge

vafu vaze vambililenga muNgehe-

na vavamwenenga nge kavatele-

lele kuvafunda mujila yakavumbi

muchimbumbe chize chemanyi-

nako lutalililo lwakusangukako,

ngocho Yesu natumbaji twenyivazachishilenga Ngehena kwima-nyinako kunonga chahaya mya-ka yosena, kulalisa mutu afumehavyuma atenga Kalunga vyo-sena, chipwe “kufwa chamuchi-vali” chize chapwa kuzangami-sa chahaya myaka yosena.

Vyuma vyosenevi vyalitombolanavilinga vyaYehova vyachiyulonazangi.—Esekesenuko Kulovoka

34:6, 7; WaYowano 1, 4:8.

VIHANDE VYAKUHAKILAKO542

Page 546: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

lumbunukila nahavihela vyeka 32haze hatwama lizu kana muviso-neka vyachiHelase.

Edwin Hatch asonekele mumu-kanda wenyi waEssays in Bibli-cal Greek, Oxford, 1889, l. 48 ku-talisa kuulumbunwiso walizu lya-chiLatinyi testamentum (testa-menti) ngwenyi, “hakuhona kwiji-va mwalumbunukila chiLatinyichakulivanga nachize chakuko-tokela, vatu hakavanga vashi-nganyekele ngwavo lizu ‘testa-mentum,’ kuze kwafuma lizu[di·a·the�ke] lize valumuna mu-jiMbimbiliya jakulivanga jachiLa-tinyi nayaVulgate, lyalumbunu-na ‘tesetamende’ chipwe ‘kufwi-la,’ oloze kumana lyalumbunwine‘chivwasano.’ ” W. F. Moulton aha-njikile mumukanda wa A BibleCommentary for English Read-ers by Various Writers, uze va-sononwene kuli Charles Ellicott,muNew York, Vol. VIII, l. 309,ngwenyi “lizu testamentum liki-ko jino vazachishilenga chikumahakwalumuna lizu [di·a·the�ke]muVisoneka vyakushikulu vizevalumwine muchiLatinyi. Chipwengocho, lizu kana lyatwama chi-kuma namuvihela muze katweshikuhasa kushinganyeka ngwetu lilinakulumbununa kufwila (chaku-talilaho, hali Samu lxxxiii, 5, hazemutu naumwe pimbi nahase ku-shinganyeka ngwenyi Muka-kwi-mba jisamu ambile ngwenyi vaka-kole jaKalunga ‘vanalongesa tese-tamende yakumufumbukila Iki-ye’). Ngachize chasoloka hatomange lizu lyachiLatinyi lyakwambangwavo testamentum lyapwile-nga naulumbunwiso weka waku-pandama kulizu lyachiHelase lizelyazachilenga mujijila jakuliseza-seza.”

Kweseka namujimbu kanou, ma-

zu valumuna ngwavo “tesetame-nde yamwaka” muMbimbiliya ya-King James Version hali Wava-ka-Kolinde 2, 3:14 apwa akuhenga.Hachisoneka kanechi, jiMbimbili-ya jajivulu jamakumbi ano ja-lumuna mazu kana mwakwolo-ka ngwajo “chivwasano chamwa-ka.” Hano kaposetolo Paulu ke-shi nakuvuluka muvyahita Viso-neka VyachiHepeleu nachiAlama-yiki vyosenako. Kaha nawa ke-shi nakulumbununa ngwenyi vi-soneka vahwima vyavaka-Kulishi-tu vikiko vyapwa “tesetamende(chivwasano) yayihya[ko].” Ou ka-posetolo ali nakuvuluka vyachi-vwasano chamwaka chamuJishi-mbi chize vasonekele kuli MosemuMikanda Yajila Yitanu Yakuli-vanga, chize chapwa nawa chiha-nda chaVisoneka vize vyapwilekoshimbu kanda vaka-Kulishitu. Shi-kaho Paulu asonekela muvesi ya-kavangizaho ngwenyi, “omu nava-tanga Mazu aMose.”

Shikaho, kakweshi unjiho wa-kutamo uze watela kulingisa vatuvavuluke Visoneka VyachiHepe-leu nachiAlamayiki ngwavo “Te-setamende Yamwaka[ko],” chipwekuvuluka Visoneka VyachiHela-se vyaVaka-Kulishitu ngwavo “Te-setamende Yayihya[ko].” Yesu Ku-lishitu ivene avulukile mikandayajila yosena ngwenyi “Visoneka.”(Mateu 21:42; Mako 14:49; Yowano5:39) Kaposetolo Paulu avulukilenawa mikanda kana ngwenyi “Vi-soneka vyajila,” “Visoneka,” kahanawa ngwenyi “mikanda yajila.”(Wavaka-Loma 1:2; 15:4; WaChi-moteu 2, 3:15) Kweseka namazuvahwima ahali Wavaka-Loma 1:2,mutwe waMbimbiliya yaVisonekavyaKaye Kakahya watwama na-mazu akwamba ngwavo, “Visone-ka Vyajila.”

VIHANDE VYAKUHAKILAKO 543

Page 547: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

544

Alafwa naOmenga. Alafwahisona watete, kaha Omengahisonawamakumishilo muva-

sopelo vachiHelase. Kaha va-vazachisa katatu mumuka-

ndawaKusoloka, kupwavulu-kiso yakuvuluka Kalunga.

Alamangetone. Kulumbunu-na ngwavo “Pili yaMengito.”

Jita yaAlamangetone yapwahijita yakulutwe navakazu-

nga kumavu kwosena yizeMwangana vatongola waYe-

hova, Yesu Kulishitu mwaka-lwa nakunongesa vaka-kole

jaKalunga.

Alambashite. Lyapwa lilolwalitoma, kaha shimbu jimwe

lyatwama namisululu yaulo-mbo wakulisezaseza. Lilolwa

kana valitotelenga nakute-nga chinoma chakukwachila

vyumavyameya-meya, chiku-manyi vyumavyalivumba.

Chifwiko chakufwika haji-shili. Chifwiko chachikashachalushiko chize kapilishitu

wakulitulaho asapwililengamanyinga amawana akufwi-

ka hashili haLikumbi lyaKu-fwika Jishili.

Chikasha chachivwasano.Chikasha chajila chize cha-

pwilenga muChihela chaJi-la Chikuma mutavanaku, ku-

fumaho mutembele vatungilekuli Solomone. Yehova alwe-

zele vatu vachitunge chaku-fwana nomu asakile ivene.

Kaha valaminyinengamo ma-

lolwa avali ajize Jishimbi Li-

kumi.

Chikeleyi. Chuma chakuvwa-

la chilauluka chakutonga na-

mangona avapembe. Uvwalo

uze vavwalilengavatu hakuli-

shona.

Kaliuka kakuhanduka. Liza-

vu lyavatu vaze navalihandu-

lavavene kuvatu vakwavo na-

kukavangiza jishimbi javo va-

vene.

Katwamino kamyaka. Lizu

lyachiHelase ai·on�, lize va-

lumuna ngwavo “katwami-

no kamyaka,” kalyatalisa ku-

lwola luveneko, oloze lyatali-

sa chikumanyi kuvyuma omu

vyazachiwa shimbu yosena,

chipwe kuvyuma omu vili

nakuzachiwa halwola vene

olwo, chipwe kuvyuma vize

vyasolola chihandwa chajita-

ndo jalwola, chipwe kukwalu-

muka chavyuma, chipwe chi-

semunwino.

Keluve. Kangelo wachihela

chachinene, wakuzatamilimo

yakulipwila kaha nawa waku-

lihandununa kuli vaselafwe.

Kulihana muvyuma vyau-kalunga. Chapwa kwivwa

woma Yehova Kalunga naku-

mulemesa nakumuzachila ha-

kulyononona kuwata wenyi

wakutenga chosena.

Kulishitu. Vulukiso yachihe-

la chaYesu, yize yafuma kuli-

zu lyachiHelase lize lyalifwa-

Mukana Wamazu:11

Page 548: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VIHANDE VYAKUHAKILAKO 545

na nalize lyachiHepeleu valu-muna ngwavo “Meshiya,” chi-pwe “Ou Vawavisa.”

Likoji lyalinene. Lizu kanalyalumbununa chikumanyichuma chize vetavila, chizenawa vevwila kuwaha. Kahalyatalisa nawa kuwana wa-kanyombo, chipwe kuku-hana chuma mujila yalikoji.Kaha nawa lyapwa kusakwili-la chizemwasakwilamutuha-kumulinga mwalikoji, chipwelikoji lize navahana mutu uzekalingile chuma chimwe cha-kutela kumusolwela likojiko.

Likumbi lyaKusopesa. Elilyapwa “likumbi” livene chi-pwe tando yakusopesa vatuvamwe, chipwe vaka-mafu-chi, chipwe vatu vamuchi-vulu kuli Kalunga. Linaha-se nawa kutalisa kulwola lwa-kujiha vatu vaze vanasopesalyehi nakutela kufwa, chipwekukusopesa chize nachitwa-la vatu kukuvayovola numbavene kukuyoya chahaya mya-ka yosena.

Lumbapachiso. Chapwa ku-jimika, chipwe kumbwichi-ka, chipwe kwingisa mume-ya. Lumbapachiso chipwe lu-jimiko lwavaka-Kulishitu mu-meya, lwapwa chinjikizo cha-kusolola nge mutu uze va-nambapachisa nalihane mwo-sena alinge mwaya muchimawaYehova Kalunga kuhichilamuli Kulishitu Yesu. Visone-ka vyavuluka nawa lumbapa-chiso lwakulisezaseza, lwaku-fwana nge lumbapachiso lwa-Yowano, nalwelu lwakumba-

pachisa nashipilitu yajila, na-lwelu lwakumbapachisa na-kakahya.

Mbelezembule. Vulukiso yizevahana Satana, uze apwamwangana, chipwe muka-ku-yulawavandemone.

Meshiya. MuchiHepeleu lyalu-mbununa ngwavo “wakuwa-viza” chipwe “ou vawavisa.”Lizu lyakulifwana nalyachi-Helase, likiko Kulishitu.

Mila. Yapwa ulilila walivumba.Ulilila kana veji kuumbata-nga kuviputa vyamingonga,chipwe kumitondo yimwe ya-mingonga. Vitondovyayo chi-pwe viyau vyayo vyatwamanalivumba chikuma.

Muka-kusoneka. Muka-kunu-ngulula Visoneka Vyachi-Hepeleu. Hamakumbi apwileYesu hamavu, lizu “muka-ku-soneka” valivulukilile lizavulyavatu vaze valinangwilengachikuma Jishimbi.

Muka-kuzachila. Lizu lyachi-Helase di·a�ko·nos lyalumbu-nuna ngwavo ‘ngamba’ chi-pwe ‘muka-kuzata.’ Hakuwa-na nge vaka-Kulishitu vose-na vapwile ‘vaka-kuzata’ (va-ngamba) vaKalunga, shika-ho shimbu jimwe eli lizu di-a�ko·noi (vaka-kuzachila) lya-zata mujila yoyimwe, kutalisakukulongesa nakukunonekachavyuma muchikungulwi-lo. Ngocho lizu kana lyaza-ta kumalunga vaze veji kuza-tanga milimo yamuchikungu-lwilo manganavakafwe vaku-lwane muchikungulwilo.

Page 549: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VIHANDE VYAKUHAKILAKO546

Mulimo wajila. Mulimo uzewapwa wajila, uze wakwatahausoko wamutu hakulemesaKalunga.

Ndando yakusokola. Ndandoyize veji kufwetanga yakuki-ndulwisa vyuma, chipwe ku-sokola mutu kuvilika vimwe,chipwe kuvyuma vimwe vya-vipi. Yapandama kukutamba-sana vyuma, chipwe kukushi-shisamo vyuma vyakulifwa-na, chipwe vyakuteseka ha-mwe kulema.

Ndenali. Lumbongo lwapalatalwachichele lwavaLoma luzelwapwilenga napezo yakuhe-ta ku 3.85 g. Lwapwilenga na-mutwe waKesale kaha nawalukiko vaLoma vateleselengavaYuleya “mitelo.” Kaha mu-makumbi amulimo waYesuhamavu, vaka-kuzata muma-wande vatambwilenga fwe-to yandenali yimwe hakuzatajola 12.

Paseka. Hichilika chize valo-ngesele nachingoloshi shi-mbu kanda Kulovoka cha-vaIsalele muEjipitu. Chilikakana chapwile chakwanuka-nga kuyovoka vayowele vaI-salele kufuma muEjipitu ‘na-kusambukila’ vanavavovava-twatwa omu Yehova anonge-sele vana vavatwatwa muE-jipitu. Paseka yatete vayili-ngile kafwe halwola atohwe-le kakweji halikumbi lyaku-sokesa 14 muAvive (kufuma-ho vamuvulukilenga ngwavoNyisane) mumwaka wa 1513B.C.E. Kaha kufumaho pase-

ka vayilingilenga mwaka hi-mwaka.

Pendekoseta. Lijina vazachi-sa muVisoneka VyachiHela-se vyaVaka-Kulishitu haku-vuluka Chiwanyino Chakwa-ha Mbuto (Klo 23:16), chi-pwe Chiwanyino chaJisema-na (Klo 34:22). Chilika kanavachilingilenga halikumbilyakusokesa 50 (Pendekose-ta yalumbununa nge “Liku-mbi Lyakusokesa 50”) kufu-ma haNyisane 16. Kaha mu-kalenda yavaYuleya cheji ku-pwanga haShivane 6.

Sambata. Sambata hilizu lya-chiHepeleu lize lyalumbunu-na ngwavo “kuhwima, ku-litwamina, kwecha.” Vili-ka vyasambata vize vavu-luka muJishimbi jaMose ha-twama nalikumbi lyaSamba-ta yachalumingo hichalumi-ngo, namakumbi eka nawaamumwaka himwaka, namu-mwaka wakusokesa 7, namu-mwaka wakusokesa 50. Sa-mbatayamuchalumingo yava-Yuleya yamulikumbi lyakuso-kesa 7 yakulava chavo cha-chalumingo, yaputukilengakukulauka chalikumbi haChi-tanu palanga nakukulaukachalikumbi haSateli. Eyi Sa-mbata yapwile hilikumbi aha-ndwileko Kalunga lyakuhwi-ma kumilimo yahakumbi ha-kumbi; Sambata vayihakile-ko kuli Yehova kupwa kata-chikijilo mukachi kenyi nava-na vaIsalele. Oloze mulwolalwavaka-Kulishitu, kuSamba-ta vahakilileko jishimbi na-

Page 550: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

VIHANDE VYAKUHAKILAKO 547

jindongi jeka jamwakulingilavyuma.

Shipilitu yajila. Ngolo jaKa-lunga jize vahona kumona,jize eji kuzachisanga atesemomwaya muchima wenyi. Ngo-lo kana Kalunga ajizachishile

hakutenga melu namavu na-vyumavyakuyoyavyosena.

Sunangonga. Eli lizu lyalu-mbununa “lizavu,” oloze mu-visoneka vyavivulu lizu kanalyatalisa kuchihela kuze va-Yuleya valikungulwililenga

nakulomba nakutanga viso-neka.

Sunendeline. Zango yayineneyavaYuleya yamuYelusalema.Hamakumbi aYesu, eyi zangoyayinene yapwilenga navatu71, kuhakilako nakapilishitu

wakulitulaho naveka vaze va-pwileho lyehi tupilishitu va-kulitulaho, navatu vakujita-nga jatupilishitu vakulitula-ho, navakulwane, navaka-ku-

soneka. Zango kana yapwi-lenga nangolo jakuyula viha-nde vyavatu navyevi vyachi-yulo navyevi vyamukwitava.

Tavanaku. Mbalaka yakunu-ngwojola yize vazachishile-nga vaIsalele mukulemesa

Kalunga.

Twamina Wamunene. Vulu-

kiso vavuluka Yesu Kulishituyakulumbununa chihela cha-chilemu vamuhana chakuli-ngisa vatu vakawane kuyoyachahaya myaka yosena.

VaFwaliseu. Liuka lyakuha-

nduka lyalilemu lyakwitava

chavaYuleya lize lyapwilekomulikulukaji lyamyaka lya-kulivanga C.E. Vapwilenganawa vatu vamuSunendelinekaha nawa vaka-kulama chi-kuma vilika vyavaYuleya vizevyapwile vyakujishimbi ja-Mose.

VaSatuse. Liuka lyakuhandu-ka lyalilemu lyakwitava cha-vaYuleya lize lyapandamine-nga kumulimo waupilishitu.Vapwilenga vatu vamuSune-ndeline

Vilinga vyakuzunguma. Evihivilinga vyamilonga yayi-nene mwalinga mutu naku-hokola jishimbi jaKalunga,vize nawa navisolola muchi-mawakuzunguma chipwe wa-kuhamuka—shipilitu yaku-hona kalemesa chipwe yakuli-kanga kuwata, nakujishimbi.Evi kavyapwa vilinga vyavi-pi vyamilonga yayindendeko,nduma.

Vyuma vyajila vyakusweka.Vyumavyakufuma kuli Kalu-nga, vize eji kusololanga ha-lwola lwenyi asaka, nakuviso-lola nawa kuli vaze kaha asa-kula ivene kuvalwezavyo.

Wana wakulumba. Wana uzevahanyinenga wamuundu ku-li Kalunga namuchima waku-lisakila; muka-kulemesa Kalu-nga kasezelenga chihandachakanyama numba chimwe-ko. Tunyama vahanyinengashina vikuji javangombe, vi-zamba jamikoko, navizambajavapembe, natutela, chipwevanavatukwilimba.

Page 551: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

3B.C

.E.

Yelu

sale

ma,

mute

mbele

Navalw

ezaZekaliyavyakusem

uka

chaYow

anoM

uka-k

um

bapachisa

1:5

-25

c.2B.C

.E.

Nazale

ta;

Yule

ya

Kusem

ukachaYesu

navachilw

ezaM

aliya

uzeata

mbukilileElizaveta

1:2

6-5

6

2B.C

.E.

Lifuchily

ajipili

lyaYule

ya

Kusem

ukachaYow

anoM

uka-

kum

bapachisa;kutw

ala

muze,chiy

oyelo

chenyim

upam

bo

1:5

7-8

0

2B.C

.E.,

c.O

ct.

1

Mbete

lem

aK

usem

ukachaYesu

(Liz

u,uzevyum

a

vyosenavyapw

ilekokuhic

hilam

uli

ikiy

e),

wam

uchisakachaA

pala

ham

anaN

davic

hi

1:1

-25

2:1

-71:1

-5,9-1

4

Kw

akam

wih

i

naM

bete

lem

a

Kangelo

mw

avilik

am

ujim

bu

wam

waza;

tufu

nganavayanakum

onakem

ba

2:8

-20

Mbete

lem

a;

Yelu

sale

ma

Yesu

navam

ujihana(h

alikum

bily

aku-

pw

isa8kufu

mahakusem

ukachenyi),

nakum

utw

ala

kute

mbele

(halikum

bi

lyakupw

isa40)

2:21-3

8

1B.C

.E.chip

we

1C.E

.

Yelu

sale

ma;M

bete

lem

a;

Nazale

ta

Vaka-k

uta

hisavata

nganyik

a;kuchin

yin

a

kuEjipitu;kujihavakem

ba;Yesu

mw

akin

dulu

ka

2:1

-23

2:3

9,40

12C.E

.Yelu

sale

ma

Yesu

ali

kuPasekate

ali

nam

yakayakuse-

muka12;m

wayakw

imbo

2:41-5

2

29,kuchiv

atu

ko

chavula

Mupam

boyaYota

uM

ulim

ow

aYow

anoM

uka-k

um

bapachisa

3:1

-12

1:1

-83:1

-18

1:6

-8,15-2

8

29,nonga

Kalw

ijiYotau

Yesu

navam

um

bapachisanakum

uw

avisa,

asem

ukilem

wam

utu

kuchisakachaN

da-

vic

hi,olo

zevam

uvulu

kilekupw

a

Mw

anaK

alu

nga

3:1

3-1

71:9

-11

3:21-3

81:3

2-3

4

VY

UM

AV

YA

VIL

EM

UV

YA

SO

LO

KE

LE

MU

KU

YO

YA

CH

AY

ES

UO

MU

AP

WIL

EH

AN

OH

AM

AV

UM

ika

nd

aY

iwa

na

ya

Mu

jim

bu

Wa

mw

aza

Va

na

no

ne

ka

Kw

ese

ka

No

mu

Vy

aso

lok

ele

leV

yu

ma

12

Lw

ola

Ch

ihela

Vy

um

aV

yaso

lok

ele

Mate

uM

ak

oL

uk

aY

ow

an

o

Vy

um

aV

ya

so

lok

ele

Vy

ak

utw

ala

ku

Mu

lim

ow

aY

es

u

Ku

pu

tuk

ac

ha

Mu

lim

ow

aY

esu

Page 552: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

Mupam

boyaYule

ya

Yesu

mw

alitw

am

inakuly

a,kaha

navam

weseka

4:1

-11

1:1

2,13

4:1

-13

Mbeta

ne

musali

yaYota

u

Unjihow

aYow

anoM

uka-k

um

bapachisa

wakuvulu

kaYesu

1:1

5,29-3

4

Chin

em

achaYota

u

yahelu

Tum

baji

twaYesu

vate

te1:3

5-5

1

KanayakuN

galile

ya;

Kapele

nau

Chum

achakukom

wesachakulivanga

alingileYesu;m

wayakuK

apele

nau

2:1

-12

30,Paseka

Yelu

sale

ma

Chiw

anyin

ochaPaseka;kuhanga

vaka-k

ula

njisam

ute

mbele

2:1

3-2

5

Yelu

sale

ma

Kushim

utw

ilachaYesu

naN

yik

ote

mu

3:1

-21

Yule

ya;Enone

Tum

baji

twaYesu

navam

bapachisavatu;

Yow

anom

wakehela

ko

3:2

2-3

6

Chiv

ely

aYow

anonavam

uhakam

ukam

enga;Yesu

mw

ayakuN

galile

ya

4:1

2;

14:3

-5

1:1

4;

6:1

7-2

0

3:19,20;

4:1

4

4:1

-3

Sukale

,

muSam

aliya

Haungeji

wakuyakuN

galile

ya,Yesu

mw

anangula

vaka-S

am

aliya

4:4

-43

Ngalile

ya

Mw

avangilakuvilik

angw

enyi,“W

angana

wam

elu

unapandam

akw

akam

wih

i”

4:1

71:1

4,15

4:1

4,15

4:4

4,45

Nazale

ta;K

ana;

Kapele

nau

Mw

okakanyik

ew

alu

nga;m

wata

nga

vyam

ulim

ow

enyi;navam

ukana;

mw

akin

dulu

kakuK

apele

nau

4:1

3-1

64:1

6-3

14:4

6-5

4

Kalu

ngalw

ijiw

aN

galile

ya,

kw

akam

wih

inaK

apele

nau

Kusanyik

aShim

onanaA

ndele

i,

naYakovanaYow

ano

4:1

8-2

21:1

6-2

05:1

-11

Kapele

nau

Mw

okam

uka-n

dem

one,nanayew

enu

yaPetu

lunavatu

vekavavavulu

8:1

4-1

71:21-3

44:31-4

1

Ngalile

ya

Ungeji

wate

tew

akuyakuN

galile

ya

hoham

wenavazevaw

anaasanyik

ile

4:2

3-2

51:3

5-3

94:4

2,43

Ngalile

ya

Muka-m

bum

banavam

uka;vatu

vavavulu

navezakuli

Yesu

8:1

-41:4

0-4

55:1

2-1

6

Kapele

nau

Mw

okam

uka-k

ale

pa

9:1

-82:1

-12

5:1

7-2

6

Kapele

nau

Mw

asanyik

aM

ate

u;kuly

a

navaka-k

uta

mbula

mitelo

9:9

-17

2:1

3-2

25:2

7-3

9

Yule

ya

Kw

am

bulu

lam

ujisunangongaja

muYule

ya

4:4

4

Mu

lim

ow

aY

esu

Wa

un

en

em

uN

ga

lile

ya

Page 553: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

31,Paseka

Yelu

sale

ma

Mw

apw

akuchiw

anyin

ochakuly

a;m

woka

mutu

;m

wate

nukilavaFw

alise

u

5:1

-47

Kukin

dulu

ka

kufu

ma

kuYelu

sale

ma(?)

Tum

baji

navahela

tum

itw

etw

atiliku

haSam

bata

12:1

-82:2

3-2

86:1

-5

Ngalile

ya;K

alu

ngalw

iji

waN

galile

ya

Mw

oka

livoko

lyam

utu

haSam

bata

;m

waya

kungengeyaK

alu

ngalw

iji;

mw

okavatu

12:9

-21

3:1

-12

6:6

-11

Piliyakw

akam

wih

i

naK

apele

nau

Tum

baji

likum

inavavali

navavasa

kula

kupw

a

vapose

tolo

3:1

3-19

6:1

2-1

6

Kw

akam

wih

i

naK

apele

nau

Chih

ande

chahaPili

5:1

–7:2

96:17-4

9

Kapele

nau

Mw

oka

ngam

bayakapitau

kam

asw

ala

le8:5

-13

7:1

-10

Nane

Mw

asangula

mw

anatu

liw

e7:11-1

7

Ngalile

ya

Yow

ano

mukam

enga

mw

atu

matu

mbaji

twenyikuli

Yesu

11:2

-19

7:1

8-3

5

Ngalile

ya

Jin

ganda

navajisa

ula

;vyum

anavavisolo

lakuli

vakem

ba;m

wam

ba

ngw

enyito

kayenyi

yayash

ikum

bata

11:2

0-3

0

Ngalile

ya

Kum

uw

avisa

kuvilyachilo

kuli

pw

evo

muka-shili;

chifw

anyisa

chavaka-m

ikuli

7:3

6-5

0

Ngalile

ya

Ungeji

wam

uchiv

ali

wakw

am

bulw

ila

muN

ga-

lile

ya,hoham

wenavazelikum

inavavali

8:1

-3

Ngalile

ya

Mw

oka

muka-n

dem

one;navam

wam

ba

ngw

avo

ali

nakulivw

asa

na

naM

bele

zem

bule

12:2

2-3

73:19-3

0

Ngalile

ya

Vaka-k

uso

neka

navaFw

alise

unavasa

ka

kum

ona

chin

jikiz

o

12:3

8-4

5

Ngalile

ya

Tum

baji

twaK

ulish

itu

vakiv

ovauso

kow

enyi

12:4

6-5

03:31-3

58:19-2

1

Kalu

ngalw

ijiw

aN

galile

ya

Chifw

anyisa

cham

uka-k

ukuva,cham

wila,

navifw

anyisavyeka;m

wavilum

bununa

13:1

-53

4:1

-34

8:4

-18

Kalu

ngalw

ijiw

aN

galile

ya

Mw

aunjisa

pehoyayin

enehakuzauka

kalu

ngalw

iji

8:1

8,23-2

74:3

5-4

18:2

2-2

5

Ngata

lya,K

usu

lo

yaK

alu

ngalw

iji

waN

galile

ya

Mw

okavaka-n

dem

onevavali;vandem

one

navengila

muvangulu

8:2

8-3

45:1

-20

8:2

6-3

9

Pam

om

uK

apele

nau

Mw

asa

ngula

mw

anaYailu

wapw

evo;m

woka

pw

evo

9:1

8-2

65:21-4

38:4

0-5

6

Kapele

nau(?)

Mw

okatu

puputa

vavali

nam

uka-n

dem

one

wakam

am

a

9:2

7-3

4

Lw

ola

Ch

ihe

laV

yu

ma

Vy

aso

lok

ele

Ma

teu

Ma

ko

Lu

ka

Yo

wa

no

Page 554: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

Nazale

taM

wakin

dulu

ka

munganda

akole

lele

,kaha

navam

ukana

cheka

13:5

4-5

86:1

-6

Ngalile

ya

Ungeji

wam

uchitatu

wakuya

kuN

galile

ya,

mulim

onauto

hw

ahakutu

mavaposeto

lo

9:3

5–11:1

6:6

-13

9:1

-6

Chiv

ely

aYow

anoM

uka-k

um

bapachisa

navam

uta

pa

mutw

e;H

elo

tem

wevw

aw

om

a

14:1

-12

6:14-2

99:7

-9

32,kw

akam

wih

i

naPase

ka

(Yo

6:4

)

Kapele

nau(?);

Kunote

yaK

alu

ngalw

iji

waN

galile

ya

Vapose

tolo

navakin

dulu

ka

kufu

ma

kuungeji

wavow

akw

am

bulu

la;m

walisa

vatu

5,0

00

14:1

3-2

16:3

0-4

49:10-1

76:1

-13

Kunote

yaK

alu

ngalw

iji

waN

galile

ya;

Ngenesa

leta

Navasa

ka

kusw

anyisaYesu

;

mw

ata

mbuka

hakalu

ngalw

iji;

mw

okavatu

14:2

2-3

66:4

5-5

66:14-2

1

Kapele

nau

Mw

ajim

bula

“kuly

achakuneha

kuyoya”;

tum

baji

vavavulu

navecha

kum

ukavangiz

a

6:2

2-7

1

32,hanyim

a

yaPase

ka

Pam

om

uK

apele

nau

Vilik

aviz

evyalim

bala

ka

naM

azu

aK

alu

nga

15:1

-20

7:1

-23

7:1

Fw

enyisha;

Ndekapole

Mw

aya

kw

akam

wih

inaTule

naShitone;kaha

nakuN

dekapole

;m

walisa

vatu

4,0

00

15:21-3

87:2

4–8:9

Mangata

ne

VaSatu

senavaFw

alise

unavasaka

cheka

kum

ona

chin

jikiz

o

15:3

9–16:4

8:10-1

2

Kunote

yaK

alu

ngalw

iji

waN

galile

ya;

Mbete

sayita

Mw

alw

ezatu

mbaji

twenyivazangam

e

nachim

balw

ila

chavaFw

alise

u;m

woka

kapuputa

16:5

-12

8:1

3-2

6

Kesa

liya

Fw

ilip

i

Yesu

ikiy

eM

esh

iya;m

wahanjika

chim

weza

vyakufw

anakusa

nguka

chenyi

16:1

3-2

88:2

7–9:1

9:1

8-2

7

Pam

ohaPiliH

ele

mone

Kuly

alu

muna

mw

eka

kum

eso

aPetu

lu,

naYakova

naYow

ano

17:1

-13

9:2

-13

9:2

8-3

6

Kesa

liya

Fw

ilip

i

Mw

oka

muka-n

dem

oneuzevahonenekuka

tum

baji

twenyi

17:14-2

09:14-2

99:3

7-4

3

Ngalile

ya

Mw

ahanjika

naw

avyakufw

a

nakusa

nguka

chenyi

17:2

2,23

9:3

0-3

29:4

3-4

5

Kapele

nau

Jim

bongoja

kufw

eta

mitelo

najiso

loka

mujila

yakukom

wesa

17:2

4-2

7

Kapele

nau

Mutu

wam

ule

mu

muW

angana;

mw

akukum

ishila

milonga;lu

tete

lo

18:1

-35

9:3

3-5

09:4

6-5

0

Ngalile

ya;

Sam

aliya

Mw

afu

ma

kuN

galile

ya

nakuya

kuChiw

anyin

o

chaV

isakila;kuse

zavyum

avyose

na

mw

om

woyam

ulim

ow

akw

am

bulu

la

8:19-2

29:51-6

27:2

-10

Page 555: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

32,C

hiw

anyin

o

chaV

isakila

Yelu

sale

ma

Kunangula

chaYesu

haChiw

anyin

o

chaV

isakila

7:11-5

2

Yelu

sale

ma

Mw

anangula

hanyim

ayaChiw

anyin

o;m

woka

kapuputa

8:1

2–9:41

Pam

om

uYule

ya

Tum

baji

70navavatu

makuyanakw

am

bulu

la;

navakin

dulu

ka,n

avajim

bula

milim

oyavo

10:1

-24

Yule

ya;M

beta

ne

Mw

ahanjikachishim

ochakaSam

aliya;

mw

apw

am

uzuvoyaM

alita

naM

aliya

10:2

5-4

2

Pam

om

uYule

ya

Mw

anangula

chekavyakulo

mba

chakuta

lila

ho;k

utw

ala

holikanakulo

mba

11:1

-13

Pam

om

uYule

ya

Mw

akanavyum

avam

uvangijik

ilile;m

waso

lola

ngw

enyichisem

unw

inovate

lakuchip

ayisa

11:14-3

6

Pam

om

uYule

ya

Yesu

mw

asa

ula

vaka-k

uly

onga

kum

esa

yakaFw

alise

u

11:3

7-5

4

Pam

om

uYule

ya

Mw

ahanjikachih

andechakuvulu

kaom

u

atu

zakam

aK

alu

nga;k

ase

lwaw

akush

ishik

a

12:1

-59

Pam

om

uYule

ya

Mw

okapw

evow

achitonji

haSam

bata

;

vifw

anyisavitatu

13:1

-21

32,C

hiw

anyin

o

chaK

ukunjika

Tem

bele

Yelu

sale

ma

Yesu

mw

apw

akuChiw

anyin

ochaK

ukunjika

Tem

bele

;Kafu

ngaW

am

wenem

wene

10:1

-39

Musa

liyaYota

uVatu

vavavulu

navafw

ele

lam

uli

Yesu

10:4

0-4

2

Pele

ya

(musa

liyaYota

u)

Mw

anangula

mujinganda,n

am

um

em

bo,

oku

ali

nakuyakuYelu

sale

ma

13:2

2

Pele

ya

Kw

ingilam

uW

angana;H

elo

tem

wasa

ka

kum

ujiha;z

uvonavayisezayam

upolo

ngw

a

13:2

3-3

5

Pam

om

uPele

ya

Kulinyisa;c

hifw

anyisa

chakuly

achachin

enechachin

golo

shi

14:1

-24

Pam

om

uPele

ya

Kukekesavyum

avyasakiw

ahakupw

akam

baji

14:2

5-3

5

Lw

ola

Ch

ihe

laV

yu

ma

Vy

aso

lok

ele

Ma

teu

Ma

ko

Lu

ka

Yo

wa

no

Mu

lim

ow

aY

es

uW

am

ak

um

ish

ilo

mu

Yu

ley

a

Mu

lim

ow

aY

es

uW

am

ak

um

ish

ilo

Ku

mu

tutu

ko

wa

Yo

tau

Page 556: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

Pam

om

uPele

ya

Vifw

anyisa:m

ukokow

akujim

bala

,

lum

bongolw

akujim

bala

,mw

ana

wachim

wange

15:1

-32

Pam

om

uPele

ya

Vifw

anyisa:k

aselw

aw

akuhonakw

olo

ka,

muka-luheto

naLazalu

16:1

-31

Pam

om

uPele

ya

Kukonekela

nakupw

analu

fwele

lo;

vandungovam

okom

okokaha

17:1

-10

Mbeta

ne

Yesu

mw

ahin

dula

Lazalu

kuvafu

11:1

-46

Yelu

sale

ma;

Efw

alim

e

PungayaK

ayafw

ase

yakujihaYesu

;Yesu

mw

achin

a

11:4

7-5

4

Sam

aliya;

Ngalile

ya

Mw

okavatu

nakuvanangula

hakuyakuSam

aliya,n

akuN

galile

ya

17:11-3

7

Sam

aliyachip

we

Ngalile

ya

Vifw

anyisa:t

uliw

ew

alu

kakachila,

kaFw

aliseu

nam

uka-k

uta

mbula

mitelo

18:1

-14

Pele

ya

Mw

ahitam

uPele

ya;

mw

anangula

vyakulilu

kulu

la

19:1

-12

10:1

-12

Pele

ya

Mw

ata

mbula

vananakuvakisula

19:1

3-1

510:1

3-1

618:1

5-17

Pele

ya

Mukw

ezew

alu

ngam

uka-luheto

;

chifw

anyisachavaka-k

uzata

muw

ande

wam

ivin

yo

19:1

6–20:1

610:17-31

18:1

8-3

0

Pam

om

uPele

ya

Yesu

mw

ahanjikachim

wezakam

uchitatu

vyakufw

anakusa

ngukachenyi

20:17-19

10:3

2-3

418:31-3

4

Pam

om

uPele

ya

YakovanaYow

anonavam

ulo

mba

vakatw

am

em

uW

angana

20:2

0-2

810:3

5-4

5

Yeliko

Mw

okatu

puputa

vavalivam

alu

ngahakuhita

muYeliko;m

wata

mbukilaZakeu;

chifw

anyisachajim

inalikum

i

20:2

9-3

410:4

6-5

218:3

5–19:2

8

Nyisane8,3

3M

beta

ne

Mw

aheta

muM

beta

nem

akum

bi6sh

imbu

kandaPase

ka

11:5

5–12:1

Nyisane9

Mbeta

ne

Navapw

am

uzuvoyaShim

onam

uka-m

bum

ba

nakuly

a;

Maliyam

waw

avisaYesu

;vaYule

yanaveza

nakum

onaYesu

naLazalu

26:6

-13

14:3

-912:2

-11

Mu

lim

ow

aY

es

uW

am

ak

um

ish

ilo

mu

Ye

lus

ale

ma

Page 557: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

Nyisane9

(yin

atw

ali

lila

)

Mbeta

ne-

Yelu

sale

ma

Kulishitu

mw

engila

muYelu

sale

ma

21:1

-11,

14-1

7

11:1

-11

19:2

9-4

412:1

2-1

9

Nyisane10

Mbeta

ne-

Yelu

sale

ma

Mw

angula

mukuyu

wakuzenekakw

ima;

mw

ato

mesate

mbele

kam

uchiv

ali

21:1

8,19,

12,13

11:1

2-1

719:4

5,46

Yelu

sale

ma

Vapilishitu

vavale

mu

navaka-k

usoneka

navalivw

asanakujihaYesu

11:1

8,19

19:4

7,48

Yelu

sale

ma

Mw

ashim

utw

ilanavaH

ela

se;

vaYule

yanavakanakufw

ele

la

12:2

0-5

0

Nyisane11

Mbeta

ne-

Yelu

sale

ma

Navaw

anam

ukuyu

wakuzenekakw

ima

unom

u

21:1

9-2

211:2

0-2

5

Yelu

sale

ma,

mute

mbele

Navahuhw

asanaw

ata

waK

ulishitu;

chifw

anyisachavanavam

alu

ngavavali

21:2

3-3

211:2

7-3

320:1

-8

Yelu

sale

ma,

mute

mbele

Vifw

anyisavyavaka-k

ulim

avakuhuka,

chifupaw

enga

21:3

3–22:1

412:1

-12

20:9

-19

Yelu

sale

ma,

mute

mbele

Mw

akum

bulu

lachih

ula

kuta

lisakum

itelo

,

nakukusanguka,nakulu

shim

bi

22:1

5-4

012:1

3-3

420:2

0-4

0

Yelu

sale

ma,

mute

mbele

Chih

ula

chaYesu

chakukunyula

chakuta

lisakuchisakachaM

eshiy

a

22:4

1-4

612:3

5-3

720:4

1-4

4

Yelu

sale

ma,

mute

mbele

Mw

asaula

vaka-k

usonekanavaFw

aliseu

23:1

-39

12:3

8-4

020:4

5-4

7

Yelu

sale

ma,

mute

mbele

Jim

bongoja

tuliw

eja

jindende

12:4

1-4

421:1

-4

Pili yaM

iliv

e

Mw

ahanjika

chim

weza

vyakushiu

ka

chaYelu

sale

ma;kupw

akochaYesu;

kukum

achakatw

am

inokam

yaka

24:1

-51

13:1

-37

21:5

-38

Pili yaM

iliv

e

Vifw

anyisavyavajikevam

apw

evolikum

i,

najita

lende,nam

ikokonavapem

be

25:1

-46

Nyisane12

Yelu

sale

ma

Vatw

am

inavam

ukw

itavanavatw

am

a

Yesu

pungavam

ujihe

26:1

-514:1

,2

22:1

,2

Yelu

sale

ma

Yuta

mw

alivw

asananavapilishitu

vyakusolo

laYesu

26:1

4-1

614:1

0,11

22:3

-6

Nyisane13

(lyaChiw

ana

nachin

golo

shi)

Kw

akam

wih

i

naY

elu

sale

ma

nam

uYelu

sale

ma

Kuw

ahisavyaPaseka

26:1

7-1

914:1

2-1

622:7

-13

Lw

ola

Ch

ihe

laV

yu

ma

Vy

aso

lok

ele

Ma

teu

Ma

ko

Lu

ka

Yo

wa

no

Page 558: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

Nyisane14

Yelu

sale

ma

Mw

aly

aPasekanavazelikum

inavavali

26:2

0,21

14:1

7,18

22:1

4-1

8

Yelu

sale

ma

Yesu

mw

asanyisavaposeto

loje

nyi

kuvilyachilo

13:1

-20

Yelu

sale

ma

Yuta

navam

uta

chik

izakupw

a

muka-k

usolo

laY

esu,

kahahim

wam

ulo

vola

mo

26:2

1-2

514:1

8-2

122:2

1-2

313:2

1-3

0

Yelu

sale

ma

Mw

alingachilik

achaK

wanukaK

ufw

a

chenyinavazelikum

inaum

we

26:2

6-2

914:2

2-2

522:1

9,20,

24-3

0

[1Co11:

23-2

5]

Yelu

sale

ma

Mw

ahanjikachim

wezavyakum

ukana

kuli

Petu

lunakulim

wanga

chavaposeto

lo

26:3

1-3

514:2

7-3

122:3

1-3

813:3

1-3

8

Yelu

sale

ma

Muka-k

ukafw

a;zangi;

malw

a;

kulo

mbachaYesu

14:1

–17:2

6

Ngete

sem

ane

Mw

aly

onyin

gam

ulite

pa;Yesu

navam

usolo

lanakum

ukasa

26:3

0,36-5

614:2

6,32-5

222:3

9-5

318:1

-12

Yelu

sale

ma

Kum

usopesakuli

Anase,naK

ayafw

ase,

navaka-S

unendeline;Petu

lum

wakana

26:5

7–27:1

14:5

3–15:1

22:5

4-7

118:1

3-2

7

Yelu

sale

ma

Yuta

muka-k

usolo

laYesu

mw

alisukik

a27:3

-10

[Vil

1:1

8,1

9]

Yelu

sale

ma

Mw

em

anakum

esoaPilatu

,naH

elo

te,

nakum

ukin

dulw

isachekakuli

Pilatu

27:2

,11-1

415:1

-523:1

-12

18:2

8-3

8

Yelu

sale

ma

Kum

usuula

vam

ujihe,hanyim

a

yakufw

ilakum

usokola

kuli

Pilatu

27:1

5-3

015:6

-19

23:1

3-2

518:3

9–

19:1

6

(c.3:0

0nachin

golo

-

shi,

lyaChitanu)

Ngolo

ngota

,

Yelu

sale

ma

Kufw

achaYesu

hachitondochakuya-

njishila,navyum

avyekavyasolo

kele

27:3

1-5

615:2

0-4

123:2

6-4

919:1

6-3

0

Yelu

sale

ma

Mujim

baw

aYesu

navaufu

misa

hachitondochakuyanjishilanakuufu

nda

27:5

7-6

115:4

2-4

723:5

0-5

619:3

1-4

2

Nyisane15

Yelu

sale

ma

Vapilishitu

navaFw

aliseu

navahakavaka-k

ula

makuchim

bum

be

27:6

2-6

6

Nyisane16

Yelu

sale

ma

navih

ela

vyakw

akam

wih

i

KusangukachaYesu

navyum

avyeka

vyasolo

kele

halikum

bikana

28:1

-15

16:1

-824:1

-49

20:1

-25

Yelu

sale

ma;

Ngalile

ya

Kusolw

ojo

ka

chaYesu

Kulishitu

28:1

6-2

0[1

Ko15:5

-7]

[Vil

1:3

-8]

20:2

6–

21:2

5

Iya25

PiliyaM

iliv

e,

kw

akam

wih

i

naM

beta

ne

Yesu

mw

ayam

wilu

halikum

bi

lyakupw

isa40kufu

mahakusanguka

chenyi

[Vil

1:9

-12]

24:5

0-5

3

Page 559: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

556

13 WANGANAWAKULINUNGA

waSaulu, naNdavichi,

naSolomone

Jinganda ˙ Vihela ˚

JIKILOMITA0 10 20 30 40 50

0 10 20 30JIMAYILO

ShitoneNdamashiku

PILI HELEMONE

TuleAvele Ndane

Hazole

KavuleKalungalwiji

waKineletePILIKALAMELE

Ene-ndole

ShunemeMengito Afweke Longelime

Yezelele

PILI NGILIVOWA Mbete-sheyane

Lamote-ngileyate

Mbezeke Yaveshi-ngileyate

Teveze Avele-mehola

Mahanaime

Sukote

Zeleta ShiloLama Mbale-hazole

Efwelone Lava

Mbete-holoneyaheshi

Mbete-holoneyahelu Mbetele Mbete-avene

Mikimashe Ngilingale

NgezeleAiyalone

Lama NgevaYeliko

Ngiveyone Ngiveya

Kilyate-yeyalime YelusalemaNove

Meteva

NgateAzeka Soko

Mbetelema

AshakeloneWina Wakusendeve-ka WakuAtulame Kalungalwiji

waMungwaKeila Shila

Ngaza Hevelone Ene-ngechiAlowele

JifweKalamele

Holeshe

JikilangeYachile

MayoneEshetemowa

Mbole-ashane Kavazele

Mbele-sheva

Alowele

KA

LU

NG

AL

WI

JI

WA

MU

NE

NE

PIL

IL

EV

A

NONE

Ka

lwiji

Yo

tau

Chikulo chaKalwijiYavoke

AM

ON

EChinema

chaEla

YeshamoneChinema chaAlanone

Mw

an

akalw

ijiM

besole

Pambo

ChinemachaMungwa(? ) M

O

W

AV

E

Ka

lwiji

wa

Ejip

itu E T OM

E

Page 560: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

557

14 Paleshitane muLwola

lwaMULIMO WAYESUJinganda ˙ Vihela ˚

JIKILOMITA

0 10 20 30 40 50

0 10 20 30

JIMAYILO

Shitone

Ndamashiku

PILI HELEMONE

KesaliyaFwilipiTule

Tolemai

KolajineMbetesayitaKapelenau

KanaChivelya

KalungalwijiwaNgalileya

Nazaleta PILITAVOLE

NgatalyaNane

Mbetane musaliyaYotau (?)Kesaliya

PelaSalimi (?)

Enone (?)

SamaliyaSukale (?)

Ngelyasa

PILI YAVANGELIZE

Njopa AlimateyaEfwalime

Emau (?) Yeliko

Ashatote Yelusalema Mbetane

Mbetelema

Ngaza Hevelone

KalungalwijiwaMungwa

Mbele-sheva

KA

LU

NG

AL

WI

JI

WA

MU

NE

NE

AVILENE

F

WENYIS

HA

ITULE

Y

A

NGALILEYA

TALAKON

YIC

HI

PILI KA

LA

ME

LE

ND

EK

AP

OLE

SAMALIYA

Ka

lwij

iY

ota

u PE

LE

YA

YULEYA

INDUMEYA

PA

MB

OY

AY

UL

EY

A

Ka

lwiji

wa

Ejip

ituA

LAVYA

Page 561: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

1. AlamangetoneA. Jita yaKalunga yakukumisa vilinga vyavipi

Mafuchi navawakungulwila kuAlamangetone. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kus 16:14, 16

Kalunga mwalwa jita

kuzachisa Mwanenyi navangelo. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 2Te 1:6-9; Kus 19:11-16

Vyuma twatela kulinga tukayovoke. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Zef 2:2, 3; Kus 7:14

B. Kayalimbalaka nazangi yaKalungako

Kaye kanapihi chiyovo. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 2Ch 3:1-5

Kalunga natalilila chikoki, oloze

chiyulo chenyi chasaka kwolola vyuma. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 2Pe 3:9, 15; Luk 18:7, 8

Vaka-kuhuka vatela kufumako

mangana vaka-kwoloka vafukile. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Vis 21:18; Kus 11:18

2. ChachiA. Chachi yakushipilitu, vatungila hali Kulishitu

Kalunga keshi kutwama

mujitembele jakutunga kuvatuko. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Vil 17:24, 25; 7:48

Chachi yamuchano yapwa tembele

yakushipilitu yakutunga namalolwa amatonyi. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Pe 2:5, 6

Kulishitu yikiye lilolwa lyamumbango;

vaposetolo hichihela chahatamo chakutungilaho. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Efw 2:20

Kalunga vatela kumulemesa mushipilitu namumuchano. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yo 4:24

B. Chachi kavayitungilile hali Petuluko

Yesu kambile ngwenyi chachi navakayitungila hali Petuluko. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 16:18

Yesu navamutachikiza kupwa ikiye “lilolwa.” ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Ko 10:4

Petulu avulukile ngwenyi

Yesu ikiye chihela chazuvo. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Pe 2:4, 6-8; Vil 4:8-12

3. Hetese naSheyoleA. Kayapwa chihela chakakahya chakuyanjishila vatuko

Yopa uze apwile nakuyanda alombele ayenga kuchihela kana. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yop 14:13

Kakwatwama kuzata milimoko. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Sam 6:5; Kwa 9:10; Isa 38:18, 19

Yesu vamuhindwile kufuma

muchimbumbe, muhetese chipwe musheyole. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Vil 2:27, 31, 32; Sam 16:10

Hetese nayikecha vafu vaze

vatwamamo, kaha navakayinongesa. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kus 20:13, 14

VIHANDE VYAMUMBIMBILIYAVYAKUSHIMUTWILA

(Visoneka VyachiHepeleu vanazachisa muno vinafumumuLuvale Bible 1970. Talenu halifwo 575 hakusaka

muwane omu vanasoneka mukavatumajina amikanda yaVisoneka VyachiHepeleu.)

558

Page 562: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

B. Kakahya kemanyinako kunongesa

Kakahya kemanyinako kujiha vatu hakuvatetako. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 25:41, 46; 13:30

‘Kuyanjisa’ Satana mukakahya

chalumbununa kufwa chahaya myaka yosena. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kus 20:10, 14, 15

C. Mujimbu walunga muka-luheto naLazalu kawasololange kwatwama kuyanda mukakahya haya myaka yosenako

Kakahya nakutulo yaApalahama

vyapwile kaha vyachifwanyisa. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Luk 16:22-24

MuchimawamwazawaApalahamavauhandunwine namilima. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 8:11, 12

Kwenyeka venyekele Mbavilone

vachivuluka ngwavo kuyanjiwa mukakahya. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kus 18:8-10, 21

4. Kufumbukila, naLuyanjisaA. Vyumovyo vaka-Kulishitu veji kuvafumbukilanga

Yesu vamuhungilenga, kaha ahanjikile

chimweza ngwenyi nayetu navakatufumbukila. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yo 15:18-20; Mat 10:22

Kukavangiza jishimbi jakwoloka cheji kupayisa vaka-kaye. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Pe 4:1, 4, 12, 13

Satana uze apwa kalungawakatwamino

kamyaka yino eji kufumbukilaWangana. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 2Ko 4:4; 1Pe 5:8

Vaka-Kulishitu kaveshi kwivwa

womako, Kalunga eji kuvakafwa. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Lom 8:38, 39; Yak 4:8

B. Pwevo katela kwitavisa lunga lyenyi amuhandunune kuli Kalungako

Vamulwezela chimweza; vatu vanahase

kulweza lunga lyenyi vyumavyamakuli. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 10:34-38; Vil 28:22

Atela kupendamina hali Kalunga naKulishitu. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yo 6:68; 17:3

Nge mwashishika, kaha

nahase kuyovola nalunga lyenyi. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Ko 7:16; 1Pe 3:1-6

Lunga ikiye mutwe, oloze katela

kushinyinyika pwevo muvyumavyamukwitavako. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Ko 11:3; Vil 5:29

C. Lunga katela kwitavisa puwenyi amuhonese kuzachila Kalungako

Atela kuzanga puwenyi natanga,

nakuvakafwa navakivo vakayoye. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Ko 7:16

Akwechi mulimo wakusakula vyuma nakuzakama tanga. ˛ ˛ ˛ 1Ko 11:3; 1Ch 5:8

Kalunga azanga lunga uze azanga muchano. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yak 1:12; 5:10, 11

Kalunga keshi kwivwila kuwaha lunga uze mwetavila

kulinga upi mwomwo yakufwila kaha kutwama mukuundako. ˛ ˛ ˛ ˛ Hep 10:38

Lunga atela kukafwa tanga

yenyi yikapwe mukaye kakahya nakuwahilila. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kus 21:3, 4

5. Kufutula LufweleloA. Kalunga ketavisa vatu jenyi kulifutula nakwitava chekako

Kwatwama jila yimwe kaha, yapwa yayindende,

kaha nawa vavandende veji kuyiwananga. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Efw 4:4-6; Mat 7:13, 14

Vatuhuhumuna nge kunangula

chamakuli cheji kwenyekanga. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 16:6, 12; Nga 5:9

Vatulweza tupwenga vakuhandunuka. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 2Ch 3:5; 2Ko 6:14-17; Kus 18:4

559

Page 563: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

B. Chapwa chakuhenga kwamba ngwetu“mukwitava chosena mwatwama vyuma vyamwaza”

Vamwe vakwechi twima, oloze

keshi kweseka nomu asaka Kalungako. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Lom 10:2, 3

Upi weji kwenyekanga vyumavyamwaza. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Ko 5:6; Mat 7:15-17

Vaka-kunangula vamakuli

veji kunehanga kunonga. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 2Pe 2:1; Mat 12:30; 15:14

Kulemesa Kalunga mujila yitoma

chasaka kulihana namuchimawosena. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Lus 6:5, 14, 15

6. KufwaA. Ovyo vyaneha kufwa

Hakuputuka, mutu apwile wakukupuka

nakupwa nalutalililo lwakuyoya myaka yosena. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kup 1:28, 31

Kuhona kwononoka chanehele kufwa. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kup 2:16, 17; 3:17, 19

Shili nakufwa vinatande nakuheta kuli vana vaAlama vosena. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Lom 5:12

B. Omwo vapwa vafu

Alama apwile mwono hakumutenga,

keshi nge vamuhanyine mwonoko. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Ko 15:45

Mutu uze apwa mwono ikiye eji kufwanga. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Eze 18:4; Isa 53:12; Yop 11:20

Vafu kavatachikiza chuma numba chimweko. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kwa 9:5, 10; Sam 146:3, 4

Vafu vasavala tulo nakuvandamina kusanguka. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yo 11:11-14, 23-26; Vil 7:60

C. Mutu keshi kuhasa kuhanjika navafuko

Vafu kaveshi nakuyoya hamwe

naKalunga mwavatu vakushipilituko. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Sam 115:17; Isa 38:18

Kuhanjika navafu vachikanyisa. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Isa 8:19; Lev 19:31

Kutaha vyumavyakulutwe vachikanyisa. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Lus 18:10-12; Nga 5:19-21

7. Kuhana UnjihoA. Vaka-Kulishitu vosena vatela kuhana

unjiho, kwambulula mujimbu wamwaza

Vatu vatela kumwitavila

Yesu kumeso avatu numba vavetavile. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 10:32

Vatela kulinga mwaya Mazu, nakusolola lufwelelo. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yak 1:22-24; 2:24

Navaze vavahya vatela kupwa vaka-kunangula. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 28:19, 20

Kwambulula cheji kunehanga ulwilo. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Lom 10:10

B. Twatela kuhilukilanga kuvatu, nakutwalaho kuhana unjiho

Twatela kuhuhumuna vatu vyakukuma chinakwiza. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 24:14

Yelemiya avilikile vyakukuma chaYelusalema hamyaka yayivulu. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yel 25:3

Katweshi kwecha kuhana unjihoko, ngana muze

chapwile kuli vaka-Kulishitu vakulivanga. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Vil 4:18-20; 5:28, 29

C. Twatela kuhana unjiho manganatuhone kupwa namulonga wamanyinga

Twatela kuhuhumuna vatu vyakukuma chinakwiza. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Eze 33:7; Mat 24:14

Natupwa namulongawamanyinga

nge natuhona kuvahuhumuna. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Eze 33:8, 9; 3:18, 19

560

Page 564: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

Paulu atomene kumanyinga

avatu; ahanjikilenga muchano. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Vil 20:26, 27; 1Ko 9:16

Cheji kulwilanga uze

anakuhana unjiho nauze ali nakwivwilila. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Ch 4:16; 1Ko 9:22

8. Kuka, MalimiA. Kuka chakushipilitu chikwechi nganyo yakwilila

Kuviza kushipilitu chapwa hiponde. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Isa 1:4-6; 6:10; Hoz 4:6

Mulimo waulemu vatuhana shinawakuka vatu kushipilitu. ˛ ˛ ˛ ˛ Jo 6:63; Luk 4:18

Cheji kufumisanga jishili

nakuneha kuwahilila, nakuyoya. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yak 5:19, 20; Kus 7:14-17

B. Wangana waKalunga naukalingisa vatu vakalikangule kumujimbahaya myaka yosena

Yesu okilenga vatu, nakwambulula

vyumavyamwaza naukanehaWangana. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 4:23

Wangana ukiko naukalingisa vatu

vakalikangule haya myaka yosena. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 6:10; Isa 9:7

Nakufwa navakachifumisako. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Ko 15:25, 26; Kus 21:4; 20:14

C. Kuka chamakumbi ano chakulombela kavachitavila kuli Kalungako

Tumbaji kavalyukilenga

vavene mujila yakukomwesako. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 2Ko 12:7-9; 1Ch 5:23

Mawana akulinga vyumavyakukomwesa

akumine hanyima yamakumbi avaposetolo. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Ko 13:8-11

Kuka kachasolola nge mutu

vamwivwila uselewa kuli Kalungako. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 7:22, 23; 2Ch 2:9-11

D. Kuhanjika mumalimi vachitavishile kaha hatando yayindende

Chapwile chinjikizo; vatelele

kufwila mawana eka akuhambakana. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Ko 14:22; 12:30, 31

Mawana ashipilitu akulinga vyumavyakukomwesa

vawavulukile chimweza ngwavo nawakakuma. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Ko 13:8-10

Kuzata milimo yakukomwesa kachasolola

nge mutu vamwivwila uselewa kuli Kalungako. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 7:22, 23; 24:24

9. Kukinduluka chaKulishituA. Kukinduluka chenyi kaveshi kukachimona kuvatuko

Alwezele tumbaji twenyi ngwenyi

kaye kakeshi kukamumona chekako. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yo 14:19

Tumbaji kaha vakivo vamwene kuya chenyi; kaha

mukiko munachikapwa nawa nahakukinduluka chenyi. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Vil 1:6, 10, 11

Yesu apwa mutu wakushipilitu mwilu. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Ch 6:14-16; Hep 1:3

Mwakakinduluka nangolo jakuyulaWanganawamwilu. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Nda 7:13, 14

B. Vachitachikijila havyuma vili nakusoloka

Tumbaji vamuhulishile chinjikizo chakupwako chenyi. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 24:3

Vaka-Kulishitu “vamona” kupwako

chenyi mwomwo yakunangakana. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Efw 1:18

Vyumavyavivulu vinakusoloka vyasolola kupwako chenyi. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Luk 21:10, 11

Vaka-kole ‘navakamona’ halwola navakavanongesa. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kus 1:7

561

Page 565: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

10. Kukombelela VakakulukaA. Kukombelela vakakuluka chapwa kulishina kaha

Vakakuluka vafwa lyehi, kaha nawa kavatachikiza chumako. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kwa 9:5, 10

Vakakuluka kavatela kuvakombelelako. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Lom 5:12, 14; 1Ti 2:14

Kalunga akanyisa kukombelela vakakuluka. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Klo 34:14; Mat 4:10

B. Vatu tunahase kuvavumbika, olozeKalunga ikiye kaha twatela kulemesa

Vakweze vatela kuvumbika vakulwane. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Ch 5:1, 2, 17; Efw 6:1-3

Oloze Kalunga kaha ikiye twatela kulemesa. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Vil 10:25, 26; Kus 22:8, 9

11. Kulava MyakaA. Mu 1914 (C.E.) mukiko yakumine Myaka yaVaka-Mafuchi Eka

Chisaka chavamyangana

jawangana navachimika mu 607 B.C.E. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Eze 21:25-27

Namuhita “jitando jitanu najivali”

numbawangana vaukindulwise. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Nda 4:32, 16, 17

Jitando 7 ˙ jitando 2 � 3 1⁄2, chipwe 2 � makumbi 1,260. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kus 12:6, 14; 11:2, 3

Kulava likumbi hamwaka likumbi

hamwaka. [Nayiheta kumyaka 2,520] ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Eze 4:6; Kla 14:34

Kuheta nakumwakawaputukile kuyulaWangana. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Luk 21:24; Nda 7:13, 14

12. Kulemesa MaliyaA. Maliya apwa naye yaYesu, keshi “naye yaKalunga[ko]”

Kalunga katwama namaputukiloko. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Sam 90:2; 1Ch 1:17

Maliya apwile naye yaMwanaKalunga, omu apwile hano hamavu. ˛ ˛ ˛ ˛ Luk 1:35

B. Maliya kapwilenga lika “pwevo wakuhona kulimona nalunga[ko]”

Asombokele kuli Yosefwe. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 1:19, 20, 24, 25

Apwile navana veka, keshi Yesu kahako. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 13:55, 56; Luk 8:19-21

Halwola kana, ava kavapwile

“vandumbwenyi vakushipilituko.” ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yo 7:3, 5

13. KulombaA. Kulomba chize eji kwivwanga Kalunga

Kalunga eji kwivwililanga kukulomba chavatu. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Sam 145:18; 1Pe 3:12

Keshi kwivwilila kukulomba chavatu

vakuhona kwolokako, kuvanga valumuke. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Isa 1:15-17

Mutu atela kulomba mulijina lyaYesu. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yo 14:13, 14; 2Ko 1:20

Mutu atela kulomba kweseka namwaya muchimawaKalunga. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Yo 5:14, 15

Chapwa chachilemu kupwa nalufwelelo. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yak 1:6-8

B. Kulomba chakuhilukila hilukila nakulombakuli Maliya chipwe kuli “vaka-kujila” chapwa chamokomoko

Twatela kulomba kuli Kalunga

kuhichila mulijina lyaYesu. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yo 14:6, 14; 16:23, 24

Kulomba chakuhilukila hilukila vyuma keshi kuchivwako. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 6:7

562

Page 566: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

14. KulusuA. Yesu vamusukikile hachitondo mangana vamusaule

Yesu vamusukikile hachitondo. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Vil 5:30; 10:39; Nga 3:13

Vaka-Kulishitu vatela kumbata

chitondo chize chemanyinako kuvasaula. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 10:38; Luk 9:23

B. Kavatela kuyilemesako

Kulisukika chitondo

vamujihililehoYesu chapwa kusaula. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Hep 6:6; Mat 27:41, 42

Kuzachisa kulusu hakulemesa

Kalunga chapwa kulemesa makombelo. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Klo 20:4, 5; Yel 10:3-5

Yesu apwa jino shipilitu,

kaha keshi hachitondo noholiliko. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Ch 3:16; 1Pe 3:18

15. KusangukaA. Lutalililo lwavafu

Vosena vali muvimbumbe navakavasangula. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yo 5:28, 29

Kusanguka chaYesu chatufwelelesa. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Ko 15:20-22; Vil 17:31

Vaka-kusaula shipilitu kaveshi kukasangukako. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 12:31, 32

Vaze vasolola lufwelelo navakavasangula. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yo 11:25

B. Kusangukila kukuyoya chamwilu chipwe chahamavu

Vatu vosena veji kufwanga muli

Alama; oloze navakayoya muli Yesu. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Ko 15:20-22; Lom 5:19

Vatu navakavasangula namijimba yakulihandununa. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Ko 15:40, 42, 44

Vaze navakapwa naYesu

navakapwa ngana mwayikiye. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Ko 15:49; Fwi 3:20, 21

Vaze kaveshi kukaya mwiluko

navakapwa hano hamavu. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kus 20:4b, 5, 13; 21:3, 4

16. Kutongwela Chimweza VyumaNavikasolokela Mutu Kulutwe

A. Mutu kavamutongwela chimweza

vyuma navikamusolokela mukuyoya chenyiko

Vyuma ajina Kalunga vyeji kutesamo. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Isa 55:11; Kup 1:28

Vatu vavahana lisesa

lyakulisakwila vavene kuzachila Kalunga. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yo 3:16; Fwi 2:12

17. KuyoyaA. Vatu vakwononoka vavafwelelesa

kukavahana kuyoya chahaya myaka yosena

Kalunga uze keshi kwongako

atushika kukatuhana kuyoya. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Cht 1:2; Yo 10:27, 28

Vaze veji kusololanga lufwelelo

vavashika kukayoya haya myaka yosena. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yo 11:25, 26

Kufwa navakachifumisako. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Ko 15:26; Kus 21:4; 20:14; Isa 25:8

563

Page 567: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

B. Vaze vatwama mumujimbawaKulishitu vakivo kaha navakayoyela mwilu

Kalunga eji kusakulanga vatu

kana kweseka nomu nasakila ivene. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 20:23; 1Ko 12:18

Vatu 144,000 kaha vakivo vasakula hamavu. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kus 14:1, 4; 7:2-4; 5:9, 10

Numba veneYowano Muka-kumbapachisa

keshi kukapwa muWanganawamwiluko. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 11:11

C. Vatu vavavulu vaze vapwa “mikokoveka,” vavashika kukayoyela hano hamavu

Vatu vavandende kaha vakivo navakapwa naYesu mwilu. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kus 14:1, 4; 7:2-4

“Mikoko veka” kavapwa vandumbu jaKulishituko. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yo 10:16; Mat 25:32, 40

Vavavulu jino vali nakuvakungulula

mangana vakayovoke nakutwama hamavu. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kus 7:9, 15-17

Veka navakavasangula vakayoyelenga hamavu. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kus 20:12; 21:4

18. Kwanuka Kufwa chaMwata, MisaA. Kulya chaMwata chaChingoloshi

Vachilingilenga kamwe kaha

mumwaka halikumbi lyaPaseka. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Luk 22:1, 17-20; Klo 12:14

Kwanuka kufwa chaKulishitu. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Ko 11:26; Mat 26:28

Vaze vakwechi lutalililo lwakuya

mwilu veji kulyanga kuvifwanyisa. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Luk 22:29, 30; 12:32, 37

Omwo mutu eji kwijivanga ngwenyi akwechi lutalililo kana. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Lom 8:15-17

B. Misa kayapwa yamuvisonekako

Kukonekela jishili chasakiwa kumwanga manyinga. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Hep 9:22

Kulishitu ikiye kaha

Muka-kuwanyisawachivwasano chachihya. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Ch 2:5, 6; Yo 14:6

Kulishitu atwama mwilu; kaveshi

kumuneha hano hamavu kuli kapilishituko. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Vil 3:20, 21

Kachapwa chakutamo kuhana cheka

wanawaKulishitu wachimunawakuvatulako. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Hep 9:24-26; 10:11-14

19. KwitavaA. Kwatwama kwitava chimwe kaha chamuchano

Lutalililo lumwe, nalufwelelo lumwe, nalumbapachiso lumwe. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Efw 4:5, 13

Vatu vamukwitava kana vavahana

mulimo wakulingisa vatu kupwa tumbaji. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 28:19; Vil 8:12; 14:21

Vavatachikijila kumihako yavo. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 7:19, 20; Luk 6:43, 44; Yo 15:8

Vakwechi zangi, kaha

valivwasana mwavomwavo. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yo 13:35; 1Ko 1:10; 1Yo 4:20

B. Kunangula chamakuli vachikana hatoma

Yesu akanyine kunangula chamakuli. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 23:15, 23, 24; 15:4-9

Alingile ngocho mangana akinge

vaze valingishile kupwa tupuputa. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 15:14

Muchano wavalingishile kupwa

vakulihehwa nakupwa jino tumbaji twaYesu. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yo 8:31, 32

564

Page 568: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

C. Chapwa chachilemu kwalumuna kwitavange mutu yivene nachimono ngwenyi chamakuli

Muchano weji kulingisanga mutu kupwawakulihehwa

nakusolola kwitava chachivulu kupwa chamakuli. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yo 8:31, 32

VaIsalele navatu veka vasele kwitava chavo chamwaka. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yos 24:15; 2My 5:17

Vaka-Kulishitu vakulivanga

valumwine vishinganyeka vyavo. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Nga 1:13, 14; Vil 3:17, 19

Paulu asele kwitava chenyi. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Vil 26:4-6

Kaye kosena vakahungumwisa; vatu vatela kwalumuka. ˛ ˛ Kus 12:9; Lom 12:2

D. Kalunga keshi kwivwila uselewa kwitava chosenakonumba tuhu ‘muli nakusoloka nge muli vyuma vyamwaza’

Kalunga ahakako jindongi jamwakumulemesela. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yo 4:23, 24; Yak 1:27

Kwitava kacheshi kupwa chamwazako nge

chalimbalaka namwaya muchimawaKalunga. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Lom 10:2, 3

“Milimo yamwaza” vanahase kuyikana. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 7:21-23

Vachitachikijila kumihako yacho. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 7:20

20. Liyavolo, VandemoneA. Liyavolo apwa mutu wakushipilitu

Kapwa upi wamuli mutuko, oloze himutu wakushipilitu. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 2Ch 2:26

Liyavolo apwa mutu nganomu vapwa vangelo. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 4:1, 11; Yop 1:6

Alilingishile ivene kupwa Liyavolo

hakufwila vyumavyakuhenga. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yak 1:13-15

B. Liyavolo himuka-kuyula kaye uze kasoloka kuvatuko

Kaye katwama mungolo jenyi

kaha apwa hikalungawakaye. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 2Ko 4:4; 1Yo 5:19; Kus 12:9

Vamwitavisa kupwako swi

nomu navakavatula chihande. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Klo 9:16; Yo 12:31

Navakamumbila muwinawakuzeneka

kukuma, kaha hikumujiha jino. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kus 20:2, 3, 10

C. Vandemone vapwa vangelo vakulikanga

Valinungile hamwe naSatana shimbu kanda Livaji. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kup 6:1, 2; 1Pe 3:19, 20

Vavahandununa nakuvalamina mumilima. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 2Pe 2:4; Yut 6

Veji kulwanga naKalunga, nakuyanjisa vatu. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Luk 8:27-29; Kus 16:13, 14

Navakavanongesela hamwe naSatana. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 25:41; Luk 8:31; Kus 20:2, 3, 10

21. LumbapachisoA. Lwasakiwa kuli vaka-Kulishitu

Yesu asele chakutalilaho. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 3:13-15; Hep 10:7

Chinjikizo chakulikana mutu ivene chipwe kulihana. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 16:24; 1Pe 3:21

Lwavaze kaha vanakolo vaze vanahase kulinangula. ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 28:19, 20; Vil 2:41

Jila yakutamo shina yakujimika mumeya. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Vil 8:38, 39; Yo 3:23

B. Kalweshi kufumisa jishiliko

Yesu kavamumbapachishile mangana vamufumise jishiliko. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Pe 2:22; 3:18

Manyinga aYesu akiko eji kufumisanga jishili. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Yo 1:7

565

Page 569: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

22. Makumbi AkukuminyinaA. Omu alumbunukila mazu akwamba ngwavo “kukuma chakaye”Chapwa chikukulwishi

chakatwamino kamyaka yino. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 24:3; 2Pe 3:5-7; Mak 13:4

Keshi kukuma chamavuko, oloze chakatwamino kakapi. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Yo 2:17

Myaka yakusongo nayikapwako

shimbu kanda kunongesa chizenga. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 24:14

Vaka-kwoloka navakayovoka;

kaha nakukeza jino kaye kakahya. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 2Pe 2:9; Kus 7:14-17

B. Twatela kupwa vakuvangulukanakumona vinjikizo vyamakumbi akukuminyina

Kalunga ahakako vinjikizo vyakutukafwa. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 2Ch 3:1-5; 1Te 5:1-4

Kaye kakeshi nakumona

kulema chalwola tulimoko. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 2Pe 3:3, 4, 7; Mat 24:39

Kalunga keshi nakulangisako, oloze ali nakuhuhumuna. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 2Pe 3:9

Nganyo yakupwa vakuvanguluka, nakuhakako muchima. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Luk 21:34-36

23. Makumbi AkunokanaMakumbi Akusemuka

A. Vaka-Kulishitu vakulivanga kavalingilengavilika vyaMakumbi Akusemuka naKulisimasiko

Vavilingilenga kuli vaka-kulemesa Kalunga vamakuli. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kup 40:20; Mat 14:6

Likumbi lyakufwa chaYesu

likiko twatela kwanukanga. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Luk 22:19, 20; 1Ko 11:25, 26

Kachapwa chamwaza

kulinganga viwanyino vyaliuyako. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Lom 13:13; Nga 5:21; 1Pe 4:3

24. ManyingaA. Kuhaka mutu manyinga kachasolola manyinga kupwa ajilakoNowavamulwezele ngwavo

manyinga apwa ajila, apwa kuyoya. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kup 9:4, 16

Chivwasano chaJishimbi

chakanyishile kulya manyinga. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Lev 17:14; 7:26, 27

Vaka-Kulishitu nawa vavakanyisa kulya manyinga. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Vil 15:28, 29; 21:25

B. Kusaka kukinga kuyoya kacheshikusambisa mutu mwahokola lushimbi lwaKalungako

Kwononoka chachilemu

kuhambakana kuhana vimuna vakuvatula. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Sa 15:22; Mak 12:33

Kuzakama chikuma kuyoya

kuhambakana jishimbi jaKalunga hiponde. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mak 8:35, 36

25. MavuA. Vyuma ajina Kalunga hakutenga mavuKalunga ahakile Palachise hamavu

mangana vatu vakukupuka mwosena vatwamemo. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kup 1:28; 2:8-15

Vyuma ajinyine Kalunga navikatesamo chikupu. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Isa 55:11; 46:10, 11

Hamavu nahakazala navatu

vakuunda, vakukupuka mwosena. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Sam 72:7; Isa 45:18; 9:6,7

Wangana naukakindulwisa Palachise. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 6:9, 10; Kus 21:3-5

566

Page 570: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

B. Hamavu kaveshi kukenyekaho chipwe kufumisaho vatuko

Mavu avene nawakapwangako lika. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kwa 1:4; Sam 104:5

Vatu vakivo vanongele

mulwola lwaNowa, keshi mavuko. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 2Pe 3:5-7; Kup 7:23

Chakutalilaho kana chatuhana lutalililo lwakukayovoka. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 24:37-39

Vatu vavapi navakavanongesa;

“liyongomena lyalinene” nalikayovoka. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 2Ch 1:6-9; Kus 7:9, 14

26. MbimbiliyaA. Mazu aKalunga vawahwima

Vatu vavatwaminyinyine

nashipilitu yajila vasoneke Mbimbiliya. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 2Pe 1:20, 21

Mwatwama

mazu aupolofweto. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Nda 8:5, 6, 20-22; Luk 21:5, 6, 20-22; Isa 45:1-4

Mbimbiliya yosena vayihwima kaha nawa yanganyo. ˛ ˛ ˛ ˛ 2Ch 3:16, 17; Lom 15:4

B. Yeji kututwaminyinanga mumakumbi etu ano

Kuhumbula jishimbi jamuMbimbiliya hiponde. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Lom 1:28-32

Kavayishishisa namangana autuko. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Ko 1:21, 25; 1Ch 6:20

Yeji kutukinganga kuli muka-kole wangolo chikuma. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Efw 6:11, 12, 17

Yeji kutwaminyinanga

vatu mujila yakwoloka. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Sam 119:105; 2Pe 1:19; Vis 3:5, 6

C. Vayisonekela vatu vakumafuchi osena nakumiyachi yosena

Mbimbiliya vaputukile

kuyisonekela kumafuchi akuMusamuko. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Klo 17:14; 24:12, 16; 34:27

Kalunga ayihana vatu vosena

keshi vaka-Musamuko kahako. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Lom 10:11-13; Nga 3:28

Kalunga eji kwitavilanga vatu vosena. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Vil 10:34, 35; Lom 5:18; Kus 7:9, 10

27. Muka-KuzataA. Vaka-Kulishitu vosena vatela kupwa vaka-kuzata

Yesu apwile muka-kuzatawaKalunga. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Lom 15:8, 9; Mat 20:28

Vaka-Kulishitu vakavangiza chakutalilaho chenyi. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Pe 2:21; 1Ko 11:1

Vatela kwambulula vatesemo mulimo. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 2Ch 4:2, 5; 1Ko 9:16

B. Vyuma vatela kutesamo vatu mangana vapwenga vaka-kuzata

Vatela kupwa nashipilitu

yaKalunga nachinyingi chaMazu enyi. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 2Ch 2:15; Isa 61:1-3

Kukavangiza chakutalilaho

chaKulishitu mumulimo wakwambulula. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Pe 2:21; 2Ch 4:2, 5

Kalunga eji kunangulanga

kuzachisa shipilitu naliuka lyenyi. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yo 14:26; 2Ko 3:1-3

28. MwiluA. Vatu 144,000 kaha vakivo veji kuyanga mwilu

Vatu vavandende kaha;

navakapwa vamyangana naKulishitu. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kus 5:9, 10; 20:4

Yesu ikiye alivangile; kaha

veka vanapunga nakuvasakula. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kol 1:18; 1Pe 2:21

Vatu veka vavavulu navakatwamanga hano hamavu. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Sam 72:8; Kus 21:3, 4

Vatu 144,000 vatwama nachihela chakulipwila. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kus 14:1, 3; 7:4, 9

567

Page 571: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

29. MwonoA. Mwono wapwa chuma muka?

Mutu apwa mwono. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kup 2:7; 1Ko 15:45; Vil 27:37

Natunyama nawa vavavuluka ngwavo myono. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kus 16:3; Lev 24:18

Mwono ukwechi manyinga,

weji kulyanga, unahase kufwa. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yel 2:34; Eze 18:4

Mutu nge ali nakuyoya

vamuvuluka ngwavo ali namwono. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mak 8:36; Yo 10:15

B. Chihandwa chatwama halizu mwono nashipilitu

Kuyoya chamutu chipwe chakanyama chapwa mwono. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yo 10:15; Lev 17:11

Ngolo jakuyoya jize jazamikisa mwono japwa “shipilitu.” ˛ ˛ ˛ ˛ Sam 146:4; 104:29

Nge mutu nafu, ngolo jakuyoya jeji kukindulukanga kuli Kalunga. ˛ ˛ ˛ Kwa 12:7

Kalunga kaha ikiye nahase kulingisa ngolo jakuyoya jizate. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Eze 37:12-14

30. Ndando YakusokolaA. Kuyoya chaYesu vachihanyine kupwa ‘ndando yakusokola vosena’

Yesu ahanyine kuyoya chenyi kupwa ndando yakusokola. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 20:28

Manyinga aze amwangalile

alingisa vatu vavakonekele jishili javo. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Hep 9:14, 22

Chimunawakuvatula umwe kaha

atelemo kufwika jishili kamwe kaha kunahu. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Lom 6:10; Hep 9:26

Twatela kwitavila ndando kana numba tunganyale. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yo 3:16

B. Yapwile hindando yakulitombola

Alama apwile wakukupuka

mwosena hakumutenga. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Lus 32:4; Kwa 7:29; Kup 1:31

Ajimbalishile kuyoya chenyi chakukupuka

mwosena nachize chavana venyi hakulinga shili. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Lom 5:12, 18

Vana venyi vapwile muukalu, ngocho vasakiwile

mutu wakuvasokolawakulita naAlama. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Sam 49:7; Lus 19:21

Kuyoya chakukupuka chaYesu

chikiko chapwile ndando yakusokola. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Ch 2:5, 6; 1Pe 1:18, 19

31. SambataA. Vaka-Kulishitu kavavalweza kujilila likumbi lyaSambatako

Jishimbi jakumine mwomwo yakufwa chaYesu. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Efw 2:15

Vaka-Kulishitu kavavalweza kujilila Sambatako. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kol 2:16, 17; Lom 14:5, 10

Vavahanjikilile mwomwo

yakujilila Sambata navyumavyeka. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Nga 4:9-11; Lom 10:2-4

Kwingila mukunoka chaKalunga

hakupwa nalufwelelo nakwononoka. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Hep 4:9-11

B. Chilika chaSambata chapwilenga kaha chavaIsalele vakushikulu

Vaputukile kujilila Sambata omu valovokele muEjipitu. ˛ ˛ ˛ ˛ Klo 16:26, 27, 29, 30

Chapwile kaha chinjikizo

kuli vaIsalele vakuchisemwa. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Klo 31:16, 17; Sam 147:19, 20

Kwapwilenga naJishimbi

jakujilila myaka yaSambata. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Klo 23:10, 11; Lev 25:3, 4

Sambata kayapwa yayilemu kuli vaka-Kulishituko. ˛ ˛ ˛ Lom 14:5, 10; Nga 4:9-11

568

Page 572: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

C. Sambata yaKalunga yakunoka (likumbilyakupwisa 7 ‘lyamuchalumingo’ chakutenga vyuma)

Yaputukile hakukumisa kutenga vyumavyahamavu. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kup 2:2, 3; Hep 4:3-5

Yatwalileho lika kuhambakana

nahalwola apwileYesu hano hamavu. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Hep 4:6-8; Sam 95:7-9, 11

Vaka-Kulishitu veji kunokanga kumilimo yavo vavene. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Hep 4:9, 10

Nayikakuma omu Wangana

naukakumisa kuwahisa vyuma hano hamavu. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Ko 15:24, 28

32. ShiliA. Shili chuma muka?

Yapwa kuhokola jishimbi jaKalunga jakukupuka. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Yo 3:4; 5:17

Vatu vakutenga kuli

Kalunga navakalyambulula kuli ikiye. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Lom 14:12; 2:12-15

Jishimbi jalumbununa shili

nakulingisa vatu vayitachikize. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Nga 3:19; Lom 3:20

Vatu vosena vatwama mushili, kaha vahona

kutesamo jishimbi jaKalunga jakukupuka. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Lom 3:23; Sam 51:5

B. Ovyo vatu vosena veji kuyanjilanga mwomwo yashili yaAlama

Alama atambwishileko vatu

vosena kuhona kukupuka mwosena nakufwa. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Lom 5:12, 18

Kalunga asolwele keke hakutetela vatu. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Sam 103:8, 10, 14, 17

WanawachimunawakuvatulawaYesu wafwika jishili. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Yo 2:2

Shili namilimo yosena yaLiyavolo navakayifumisako. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Yo 3:8

C. Muhako vakanyishile wapwile kulikanga, keshi kulisavalako

Lushimbi lwakukanyisa kulya kumutondo

valuhakileko shimbu kanda vatenge Eve. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kup 2:17, 18

Alama naEve vavalwezele vapwenga navana. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kup 1:28

Vana kaveza mwomwo yashiliko,

oloze hikukisula chakuli Kalunga. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Sam 127:3-5

Eve alingile shili te

lunga lyenyi wauchiko; alusukile. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kup 3:6; 1Ch 2:11-14

Alama alikangile kulushimbi

lwaKalunga hakupwa mutwe watanga. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Lom 5:12, 19

D. Kulinga shili hali shipilitu yajila

chikiko chika? (Mat 12:32; Mak 3:28, 29)

Kachalumbununa shili yakusemuka nayoko. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Lom 5:8, 12, 18; 1Yo 5:17

Mutu nahase kunyengetesa shipilitu,

oloze nahase kupihilila nakwalumuka. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Efw 4:30; Yak 5:19, 20

Kulinganga shili chakuchisakula

kumuchima cheji kutwalanga kukufwa. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Yo 3:6-9

Kalunga eji kusopesanga vatu

vangana nakuvatambula shipilitu yenyi. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Hep 6:4-8

Katwatela kulombelangako vatu

vangana vakuhona kupihilila nakwalumukako. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Yo 5:16, 17

569

Page 573: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

33. Shipilitu, VashipilituA. Shipilitu yajila chuma muka?

Yapwa ngolo jaKalunga jize

jeji kuzatanga, keshi mutuko. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Vil 2:2, 3, 33; Yo 14:17

Vayizachishile hakutenga vyuma,

nahakusoneka Mbimbiliya, nakumilimo yeka nawa. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kup 1:2; Eze 11:5

Yeji kusakulanga nakuwavisa

vaze vapwa mujimbawaKulishitu. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yo 3:5-8; 2Ko 1:21, 22

Yeji kuhananga ngolo vatu

jaKalunga makumbi ano nakuvatwaminyina. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Nga 5:16, 18

B. Ngolo jakuyoya vajivuluka ngwavo shipilitu

Kuyoya chatwamako mwomwo yakuhwima. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yak 2:26; Yo 27:3

Ngolo jakuhana kuyoya jatwama kuli Kalunga. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Zek 12:1; Kwa 8:8

Ngolo jakuyoya chavatu

natunyama jatwama mumavoko aKalunga. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kwa 3:19-21

Shipilitu ayihanyine mumavoko

aKalunga mwomwo yakutalilila kusanguka. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Luk 23:46

C. Vatu vatela kulihenda kukulivwasananavashipilitu mwomwo himilimo yavandemone

Mazu aKalunga akanyisa

kulivwasana navashipilitu. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Isa 8:19, 20; Lev 19:31; 20:6, 27

Kutaha vyumavyakulutwe chapwa hiundemone; vachikanyisa. ˛ ˛ ˛ ˛ Vil 16:16-18

Cheji kutwalanga kukunonga. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Nga 5:19-21; Kus 21:8; 22:15

Kutaha navatanganyika vachikanyisa. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Lus 18:10-12; Yel 10:2

34. Tulunga VatatuA. Kalunga Tata, apwa Mutu umwe, wamulemu mwilu nahamavu

Kalunga kapwa mutatuko. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Lus 6:4; Mal 2:10; Mak 10:18; Lom 3:29, 30

Mwana vamutengele, oloze Kalunga kwapwile ukawenyi

shimbu kanda atenge vyumavyosena. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kus 3:14; Kol 1:15; Isa 44:6

Kalunga napunga lika muka-kuyula melu namavu. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Fwi 2:5, 6; Nda 4:35

Kalunga vatela kumuzezula helu lyavyosena. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Fwi 2:10, 11

B. Mwana apwilenga mwishi yaIse shimbu kanda ezenga hanohamavu, kaha atwama nawa mwishi nomu akinduluka mwilu

Mwana apwilengawakwononoka

mwilu, vamutumine kuli Ise. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yo 8:42; 12:49

Ononokele nomu apwile hano

hamavu, vamuhambakana kuli Ise. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yo 14:28; 5:19; Hep 5:8

Vamuzezula mwilu, oloze

achili lika mwishi yaKalunga. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Fwi 2:9; 1Ko 15:28; Mat 20:23

Yehova apwa mutwe waKulishitu

kaha nawa hiKalunga kenyi. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Ko 11:3; Yo 20:17; Kus 1:6

C. Mujilomwo Kalunga naKulishitu vapwila umwe

Lwola lwosena veji kulivwasananga. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yo 8:28, 29; 14:10

Vapwa umwe nganomu chapwa kuli pwevo nalunga. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yo 10:30; Mat 19:4-6

Vaka-kwitava vosena vatela kupwa umwe. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yo 17:20-22; 1Ko 1:10

KulemesaYehova chimwe kaha

myaka yosena kuhichila muli Kulishitu. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yo 4:23, 24

570

Page 574: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

D. Shipilitu yajila yaKalunga yapwa ngolo jenyi jize jeji kuzatanga

Yapwa ngolo, keshi mutuko. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 3:16; Yo 20:22; Vil 2:4, 17, 33

Kayapwa mutu wamwilu uze

atwama hamwe naKalunga naKulishituko. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Vil 7:55, 56; Kus 7:10

Veji kuyizachisanga kuli

Kalunga atesemo vyuma ajina. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Sam 104:30; 1Ko 12:4-11

Vaze veji kuzachilanga Kalunga

veji kuyitambulanga, nakuvatwaminyina. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Ko 2:12, 13; Nga 5:16

35. UloA. Ulo vatela kuuvumbika

Vaufwanyisa kuli Kulishitu namwenga. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Efw 5:22, 23

Kahela kaulo kavatela kukapihisako. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Hep 13:4

Vaka-kulimbata vavahuhumuna

nge kavatela kulihandununako. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Ko 7:10-16

Ujila (por·nei�a) ukiko kaha vetavisa muVisoneka kulilukulwilaho. ˛ ˛ ˛ Mat 19:9

B. Vaka-Kulishitu vatela kuvumbika lushimbi lwawata

Lunga atela kuzanga tanga yenyi

nakuyizakama mwomwo ikiye mutwe watanga. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Efw 5:23-31

Pwevo atela kuliluula kuli lunga

lyenyi, nakumuzanga nakumwononoka. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Pe 3:1-7; Efw 5:22

Vana vatela kupwa vakwononoka. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Efw 6:1-3; Kol 3:20

C. Mulimo wavisemi vaka-Kulishitu kutalisa kuli vana vavo

Vatela kuvazanga, nakuwananga

lwola lwakupwanga navo, nakuvazakama. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Cht 2:4

Kanda kuvevwisa kupihyako. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kol 3:21

Kuvahana vyumavyasakiwa

vyakumujimba nakushipilitu. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 2Ko 12:14; 1Ch 5:8

Kuvalongesa kanawa

mangana vakanganyale mukuyoya. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Efw 6:4; Vis 22:6, 15; 23:13, 14

D. Vaka-Kulishitu vatela kumbata chipwekusomboka kaha kuli vakwavo vaka-Kulishitu

Kulimbachila “muli Mwata” kaha. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Ko 7:39; Lus 7:3, 4; Neh 13:26

E. Luhali kavalwitavisa muVisonekako

Hakulivanga, lunga atelele kumbata pwevo umwe kaha. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kup 2:18, 22-25

Yesu akindulwishile lushimbi kana kuli vaka-Kulishitu. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 19:3-9

Vaka-Kulishitu vakulivanga

kavambachilenga luhaliko. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Ko 7:2, 12-16; Efw 5:28-31

36. UlwiloA. Ulwilo wafuma kuli Kalunga kuhichila mundando

yakusokola yaYesu

Kuyoya chapwa hiwana

waKalunga kuhichila muli Mwanenyi. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Yo 4:9, 14; Lom 6:23

Vatu navakavalwila kuhichila kaha muwanawaYesu. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Vil 4:12

Mutu keshi kuhasa kusolola vilinga

vyenyiko nge mwalikonekela halwola mwasaka kufwa. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yak 2:14, 26

Mutu atela kukilikita numba akawane ulwilo. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Luk 13:23, 24; 1Ch 4:10

571

Page 575: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

B. Mazu akwamba ngwavo “nge vanakulwili, kahakunahu kaweshi kukanongako” alimbalaka naVisoneka

Vaka-kwazana kushipilitu yajila vanahase kulimbuka. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Hep 6:4, 6; 1Ko 9:27

VaIsalele vavavulu vavanongesele numba

tuhu hakavanga vavalwilile kufuma muEjipitu. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yut 5

Ulwilo kaweshi kwiza hoho veneko. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Fwi 2:12; 3:12-14; Mat 10:22

Vaze navakindulukila kuvyumavyakunyima vanapihi

chikuma kuhambakana namuze vapwile hakavanga. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 2Pe 2:20, 21

C. Kunangula chakwamba ngwavo “vatuvosena navakavalwila” chalimbalaka navisoneka

Vatu vamwe kaveshi kukapihilila nakwalumukako. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Hep 6:4-6

Kalunga keshi kwivwila

kuwaha kufwa chamuka-kuhukako. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Eze 33:11; 18:32

Oloze zangi kayeshi kwitavila vyumavyakuhona kwolokako. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Hep 1:9

Vaka-kuhuka navakavanongesa. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Hep 10:26-29; Kus 20:7-15

37. Vapolofweto VamakuliA. Vapolofweto vamakuli vavavulukile

chimweza; kuvapwile namumakumbi avaposetolo

Mwakwijivila vapolofweto vamakuli. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Lus 18:20-22; Luk 6:26

Vavavulukile chimweza;

vavatachikijila kumihako yavo. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 24:23-26; 7:15-23

38. VifwanyisaA. Kulemesa Kalunga kuzachisa

vifwanyisa namakombelo chapwa kumusaula

Katweshi kuhasa kutenga

chifwanyisa chaKalungako. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Yo 4:12; Isa 40:18; 46:5; Vil 17:29

Vaka-Kulishitu vavakanyisa kuzachisa vifwanyisa. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Ko 10:14; 1Yo 5:21

Kalunga vatela kumulemesa mushipilitu namumuchano. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yo 4:24

B. Kulemesa vifwanyisa chanehele ponde kuli vaIsalele

VaYuleya vavakanyishile kulemesa vifwanyisa. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Klo 20:4, 5

Vifwanyisa kavyeshi kwivwako, chipwe

kuhanjika; vaka-kuvitenga valifwana navyo. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Sam 115:4-8

Vyapwile muheto nakuneha kunonga. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Sam 106:36, 40-42; Yel 22:8, 9

C. Kulemesa Kalunga kuzachisa vifwanyisa vachikanyisa

Kalunga akanyishile kumulemesa kuzachisa vifwanyisa. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Isa 42:8

Kalunga ikiye kaha eji “kwivwililanga kulomba.” ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Sam 65:1, 2

39. Vilinga Vyavipi,naLuyando Luli muKaye

A. Iya eji kunehanga luyando mukaye?

Chiyulo chachipi chikiko chili

nakuneha luyando makumbi ano. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Vis 29:2; 28:28

Muka-kole waKalunga

ikiye apwa muka-kuyula kaye. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 2Ko 4:4; 1Yo 5:19; Yo 12:31

572

Page 576: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

Liyavolo ikiye aneha lamba,

nasale nakashimbu kakandende kaha. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kus 12:9, 12

Liyavolo navakamukasa, kaha kuunda nachikeza. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kus 20:1-3; 21:3, 4

B. Mwomwo ika Kalunga etavishila vilinga vyavipi?

Liyavolo ambile ngwenyi vatu kavalyononona

kuli Kalunga namichima yavo yosenako. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yop 1:11, 12

Vatu vakushishika vavahana

lisesa vasolole kulyononona chavo. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Lom 9:17; Vis 27:11

Liyavolo apwa muka-kwonga, chihande vatela kuchivatula. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yo 12:31

Vatu vakushishika navakavahana

kuyoya chahaya myaka yosena. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Lom 2:6, 7; Kus 21:3-5

C. Kalunga atwivwila keke hakwechelelalwola lwakusongo lutwaleho lika

Ngana mwamakumbi aNowa,

Kalunga eji kuvangilanga kuhuhumuna. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 24:14, 37-39

Kalunga keshi kulangisako, oloze wakeke. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 2Pe 3:9; Isa 30:18

Mbimbiliya yatukafwa tupwenga lika vakuvanguluka. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Luk 21:36; 1Te 5:4

Tondenu oholyapwa vyuma

nahakeko Kalunga vyakutukinga. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Isa 2:2-4; Zef 2:3

D. Vatu kaveshi kuhasa kukumisa luyando luli mukayeko

Vatu vanalizuzukila nawoma. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Luk 21:10, 11; 2Ch 3:1-5

WanganawaKalunga ukiko

naukafumisako luyando, keshi vatuko. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Nda 2:44; Mat 6:10

Hakusaka kuyoya, mwatela kutwama

mukuunda naMwangana oholyapwa. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Sam 2:9, 11, 12

40. Vinjiho jaYehovaA. Kwaputukilile Vinjiho jaYehova

Yehova asakwile vinjiho jenyi. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Isa 43:10-12; Yel 15:16

Vinjiho vakushishika vaputukilile hali Avele. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Hep 11:4, 39; 12:1

Yesu apwile chinjiho wakushishika, wamuchano. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yo 18:37; Kus 1:5; 3:14

41. Vyuma vyaKutangaA. Vyalitombola navyuma vetavila vaka-sayasi; oloze

vyalimbalaka nakunangula chakwamba nge vyuma vyalijilile vivene

Sayasi yetavila jila vatengelamo vyuma. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kup 1:11, 12, 21, 24, 25

Lushimbi lwaKalunga lwakwamba ngwavo

“mwaya miyachi” yayo lwapwa lwamuchano. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kup 1:11, 12; Yak 3:12

B. Makumbi vatengele vyuma kawapwile makumbi avene ajola 24 koko

“Likumbi” linahase kulumbununa tando yalwola. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kup 2:4

Kuli Kalunga, likumbi linahase kumbata tando yayisuku. ˛ ˛ ˛ Sam 90:4; 2Pe 3:8

42. WanganaA. Vyumovyo Wangana waKalunga naukalingila vatu

Naukatesamo mwaya muchimawaKalunga. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 6:9, 10; Sam 45:6; Kus 4:11

Hifulumende yikwechi mwangana najishimbi. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Isa 9:6, 7; 2:3; Sam 72:1, 8

573

Page 577: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

Naukafumisako vilinga

vyavipi, nakuyula hamavu hosena. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Nda 2:44; Sam 72:8

Naukayula myaka 1,000 nakulingisa vatu

vakakupuke mwosena, nakuneha Palachise. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kus 21:2-4; 20:6

B. Wangana waputuka kuyula oku vaka-kole jaKulishitu kuvachili

Omu Kulishitu vamusangwile,

avandaminyine hatando yayisuku. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Sam 110:1; Hep 10:12, 13

Aputukile kuyula nakulwa jita naSatana. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Sam 110:2; Kus 12:7-9; Luk 10:18

Wanganawazamine jino, kaha lamba hamavu lyaputukile. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kus 12:10, 12

Halwola luno lwaluyando

hakiko twatela kukundwizaWangana. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kus 11:15-18

C. Kawatwama ‘mumichima,’ chipwekwiza mwomwo yangolo javatuko

Wanganawatwama mwilu, keshi hamavuko. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 2Ch 4:18; 1Ko 15:50; Sam 11:4

Yesu kalumbunwine ngwenyi Wanganawatwama

‘mumichima’ hakuhanjika navaFwaliseuko. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Luk 17:20, 21

Kawapwawakaye kanoko. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yo 18:36; Luk 4:5-8; Nda 2:44

Naukashisa jifulumende nakufumisako jishimbi jakaye. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Nda 2:44

43. Yehova KalungaA. Lijina lyaKalunga

Lizu “Kalunga” kalyapwa lijinako;

Mwatawetu atwama nalijina lyenyi. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Ko 8:5, 6

Tweji kulombanga ngwetu lijina lyenyi lipwenga lyajila. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 6:9, 10

Yehova likiko lijina lyaKalunga. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Sam 83:18; Klo 6:2, 3; 3:15; Isa 42:8

Lijina kana lyatwama nawa namuMbimbiliya

yaKJ. hali Klo 6:3 (Dy kwinyikila chamwishi). ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Sam 83:18; Isa 12:2; 26:4

Yesu alingishile lijina kana valitachikize. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yo 17:6, 26; 5:43; 12:12, 13, 28

B. Kalunga kwatwama

Katweshi kuhasa kumona Kalunga nakuyoyako. ˛ ˛ ˛ Klo 33:20; Yo 1:18; 1Yo 4:12

Kachasakiwa kumona

Kalunga numba tumwitavileko. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Hep 11:1; Lom 8:24, 25; 10:17

Kalunga vamutachikijila hamilimo yenyi. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Lom 1:20; Sam 19:1, 2

Kutesamo chaupolofweto chasolola nge Kalunga kwatwama. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Isa 46:8-11

C. Vilinga vyaKalunga

Kalunga ikiye zangi. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Yo 4:8, 16; Klo 34:6; 2Ko 13:11; Mik 7:18

Atwama namangana chikuma. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yop 12:13; Lom 11:33; 1Ko 2:7

Wachiyulo, ayula mwachiyulo. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Lus 32:4; Sam 37:28

Wangolo josena. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yop 37:23; Kus 7:12; 4:11

D. Vatu vosena kavazachila Kalunga youmweko

Jila nayisoloka kupwa yamwaza

kayapwa yakwoloka lwola lwosenako. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Vis 16:25; Mat 7:21

Kwatwama jijila jivali, oloze

yimwe kaha yikiko yakutwala kukuyoya. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 7:13, 14; Lus 30:19

Kwatwama tulunga vavavulu,

oloze Kalungawamuchano apwa umwe kaha. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Ko 8:5, 6; Sam 82:1

Mutu atela kutachikiza

Kalungawamuchano numba akayoye. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yo 17:3; 1Yo 5:20

574

Page 578: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

44. YesuA. Yesu hiMwanaKalunga uze vatongola kupwa Mwangana

MwanaKalungawatwatwa ikiye

vazachishile hakutenga vyumavyeka vyosena. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kus 3:14; Kol 1:15-17

Apwile himutu wakusemuka kuli pwevo,

nakupwa mwishi hakumwesekesa kuvangelo. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Nga 4:4; Hep 2:9

Asemuwile nashipilitu yaKalunga, nakutalilila kuya mwilu. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 3:16, 17

Vamuzezwile helu kuhambakana nomu

apwile shimbu kanda ezenga hamavu. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Fwi 2:9, 10

B. Ulwilo wapendamina hakufwelela muli Yesu Kulishitu

Kulishitu ikiye Mbuto yaApalahamavashikile. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kup 22:18; Nga 3:16

Yesu ikiye kaha Kapilishitu

Wakulitulaho, ndando yakusokola. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1Yo 2:1, 2; Hep 7:25, 26; Mat 20:28

Kuyoya chapendamina hakutachikiza

Kalunga naKulishitu, nakwononoka. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yo 17:3; Vil 4:12

C. Kwasakiwa vyuma vyavivulu keshi kufwelela muli Yesu kahako

Kufwelela chatela kutambukila hamwe navilinga. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yak 2:17-26; 1:22-25

Mutu atela kwononoka jishimbi

nakuzata milimo azachile ikiye. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yo 14:12, 15; 1Yo 2:3

Keshi nge vosena vaze veji kuzachisanga

lijina lyaMwata navakengila muWanganako. ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mat 7:21-23

575

Kuputuka ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ KupKulovoka ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ KloVyavaLevi ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ LevKulava ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ KlaLushimbi lwamuchivali ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ LusYoshuwa ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ YosVaka-kuyula ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ KuyLute ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ LutSamwele 1 ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1SaSamwele 2 ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 2SaVamyangana 1 ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1MyVamyangana 2 ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 2MyMijimbu 1 ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 1MiMijimbu 2 ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ 2MiEzela ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ EzaNehemiya ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ NehEseta ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ EseYopa ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ YopJisamu ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Sam

Vishimo ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Vis

Muka-kwambulula ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Kwa

Mwaso waSolomone ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mwa

Isaya ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Isa

Yelemiya ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yel

Lungungu ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Lun

Ezekele ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Eze

Ndanyele ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Nda

Hozeya ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Hoz

Yowele ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Ywe

Amose ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Amo

Ovachiya ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Ova

Yona ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Yon

Mika ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mik

Nahume ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Nah

Hambakuke ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Ham

Zefwanyiya ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Zef

Hangai ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Han

Zekaliya ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Zek

Malaki ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ ˛ Mal

MAJINA AMIKANDAYAVISONEKAVYACHIHEPELEU

NOMU VAYISONEKA MUKAVATU

Page 579: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

Kutala muli nakusaka mijimbu yikwavo tahi?Sonekelenu Vinjiho jaYehova haInternet kuzachisa keyala eyi: www.jw.org.

Page 580: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

Ungeji Watete waUmishonali (Vil 13:1–14:28)

Ungeji Wamuchivali waUmishonali (Vil 15:36–18:22)

Ungeji Wamuchitatu waUmishonali (Vil 18:22–21:19)

Ungeji Wakuya kuLoma (Vil 23:11–28:31)

Mikwakwa Yayinene

MAUNGEJI ATAMBUKILE PAULU

K a l u n g a l w i j i

NOTE

0 jimayilo 150

0 jikilomita 150

ITALYA

Loma

Puteyole

Lejume

SHISHILYA

Sulakuse

MELITA

M

ASE

TONYA

Mbeleya

HELASE

AteneKolinde

AKAYA

KELETE

KAUTA

FwilipiAfwipole

Tesolonyika

Neyapole

Page 581: VisonekavyaKayeKakahya VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu...muka-Nazaleta.” 3 Hamakumbi aze, Yowano Muka-kumbapachisa ejile na-kwambulila mupambo yaYuleya 2 ngwenyi: “Pihililenu nakwalu-muka

w a M e n d e t e l e n y a

K a l u n g a l w i j i W i l a v a

bi7-LV

SAMOTELESE

Tolowa

Aso

Mitulene

Sumuna

KIYOSE

SAMOSE

PATAMU

Kinyitu

LOTESE

Alekesandelya

EJIPITU

AJA

Efwesu

Miletu

Kose

MUSHA

PelengamuTulachila

Salete

Fwilatelefwa

LauchiseyaKolose

Patala

FWILUJA

PISHICHA

Atalya

LUSHAMula

Pafwose

ShitoneTule

Kesaliya

NjopaLuta

Ngaza

Andeyoka (yamuPishicha)

Lusutala

PelengaPAMAFULYA

Salame

KUPULUSU

Tolemai

Pela

Yelusalema

MBITUNYA

NGALESHA

IkonyumeLUKANYA

Ndeleve

Talasu

Selusha

PONDU

KAPOTOSHA

SHILISHA

Andeyoka(yamuSulya)

SULYA

Ndamashiku


Recommended