JUN YU'UN SNOJPEL SOK STS'IBAJEL JUN TA JBATS'IL K'OPTIK ... · payel itaj limeta unin ja' jbiil...

Post on 23-Mar-2020

0 views 0 download

transcript

jun yu'un snojpel sok sts'ibajel junta jbats'il k'optik

LIBRO DEL ADULTOPoblación Tzeltal

Delegación Chiapas

INSTITUTONACIONAL PARALA EDUCACIÓNDE LOS ADULTOS

jun yu'un snojpel sok sts'ibajel junta jbats'il k'optik

SECRETARÍA DE EDUCACIÓN PÚBLICAINSTITUTO NACIONAL PARA LA EDUCACIÓN DE LOS ADULTOS

Secretaría deEducación PúblicaMiguel Limón Rojas

Dirección General delINEAJosé Antonio Carranza

Dirección académicaLuz María Castro Mussot

Unidad de producciónde mediosClaudia Giménez Mercado

Delegación estatalAntonio Zazueta Armenta

Coordinación técnico-pedagógica del proyectoindígena estatalJavier Yau DorryMa. Elvia Paredes Guerrero

Desarrollo de contenidosRamón Vázquez CruzDomingo Hernández Santiz

ColaboraciónGermán Morales Núñez

Asesoría técnico-pedagógicaDirección de Contenidos,Métodos y Materiales

Asesoría lingüísticaOtto Schumann Gálvez

Producción editorialJ. Alberto Rivera Sánchez

Diseño gráficoAdriana Corral HernándezAngélica G. Anaya AcevedoCarlos Ramírez BenítezRicardo Osorio JiménezMaría E. Martínez NavarroNorma Gpe. García ManzanoPilar RodríguezSonia T. Ruiz Contreras

IlustraciónRafael Delgado Rangel

Fotografía de portadaLuis Villaseñor Valadez

Cuidado de la ediciónJavier García ManzanoJulio C. Tovar HernándezGuillermo Campos NavaJ. Antonio Romo Arellano

© 1997 Instituto Nacional para laEducación de los Adultos.Edición 1999ISBN 968-29-3430-3 (Obra General)

ISBN 968-29-3437-0

Derechos reservados conforme a la ley.Prohibida su reproducción total o parcialpor cualquier medio.Impreso y hecho en México.

sjochibal chajpanbil k'op junsbabial pojch jun 1

sbabial chajpanbil k'op jun 1schebal chajpanbil k'op jun 2

schebal pojch jun 2yoxebal chajpanbil k'op jun 3schanebal chajpanbil k'op jun 4

sjo'ebal chajpanbil k'op jun 5

yoxebal pojch jun 3swakebal chajpanbil k'op jun 6sjukebal chajpanbil k'op jun 7swaxakebal chajpanbil k'op jun 8

schanebal pojch jun 4sbalunebal chajpanbil k'op jun 9slajunebal chajpanbil k'op jun 10

Indice

5

9

11

23

33

35

49

57

71

73

99

115

139

141

149

sjachibal chajpanbil k'op jun

\rtlfl.

te jbil

5

• lajinaik spasel te bin kechatik ta pasel li' ta jisbil jun.

6

• lajinaik spasel te bin kechatik ta pasel li' ta jisbil jun

7

• Iajinaik spasel ta jochol jisbil te sbak' ixim jich bit'ii pasbilix ta ilel.

8

te schambalamul lum k'inal9

nojpa

sbabial chajpanbil k'op jun 1

te alaxaxetik

e a •

• bin chi' pajiluk ay ta alum k'inal

• li' ta chajpanbil jun ya yich' na'beyel sba te tut k'opetik e,a,

11

mes

nen

bej

• k'oponaik nail te k'opetik te ay ta awa'el sok ta spatilal makaik te tut k'op e.

12

e

• ts'akaytesaik te k'opetik te ma'ba ts'akal ja' me ya atuuntesik te tut k'op e taspatilal k'oponaik xan.

e

13

te mes

te nen

te bej

te petet

te jtep

• k'oponaik te k'opetik te ay ta k'exanil sok ta spatilal• ts'akaytesaik te k'opetik ja'me ya atuuntesik te tut k'op e

e

14

te alaxax

te ajan

te pata

• k'oponaik nail te k'opetik te ay ta awa'el sok ta spatilal makaik te tut k'op a.

15

a

a

• ts'akaytesaik te k'opetik te ma'ba ts'akal ja' me ya atuuntesik te tut k'op a, taspatilal k'oponaik xan.

16

a

e

te samet

te alal

te nan

te jalal

te ana

• k'oponaik te k'opetik te ay ta k'exanil sok ta spatilal ts'akaytesaik te k'opetikja' me ya atuuntesik te tut k'op a,e.

17

te ixim

te isim

te mis

te ji

• k'oponaik nail te k'opetik te ay la awa'el sok ta spatilal makaik te tut k'op i.

18

• ts'akaytesaik te k'opetik te ma'ba ts'akal ja' me ya atuuntesik te tut k'op i laspatilal k'oponaik xan.

19

te itaj

te ixim

te limeta

• k'oponaik te k'opetik te ay ta k'exanil sok ta spatilal ts'akaytesaik te k'opetikja' me ya atuuntesik te tut k'op i.

20

te ji

.

• ts'akaytesaik te k'opotik te ma'ba ts'akal ja' me ya atuuntesik te tut k'op e,a,i ta spatilal k'oponaik xan.

21

e a .

e a i

petet

jtep

alaxax

ajan

ixim

isim

• k'oponaik te k'opetik te ay ta sk'exan ak'ab sok ts'ibayaik ta jochol jisbil teyoxebal tut k'opetik e,a,i

22

schebal chajpanbil k'op jun 2

toj te ujkum

U

• bin yu'un muk' sk'oplal skanantayel te te'etik

• li'ta chajpanbil jun ya yich' na'bey sba te tut k'opetik o u.

23

o

te oxom

te oy

te kojtom

• k'oponaik nail te k'opetik te ay ta awa'el sok ta spatilal makaik te tut k'op o.

24

o

• ts'akaytesaik te k'opetik te ma'ba ts'akal ja' me ya atuuntesik te tut k'op o taspatilal k'oponaik xan.

25

te oxom

te oy

te ton

te on

• k'oponaik te k'opetik te ay ta k'exanil sok ta spatilal ts'akaytesaik te k'opetikja'me ya atuuntesik te tut k'op o.

26

o

u

te u

te us

te sunun

te ul

• k'oponaik nail te k'opetik ay ta awa'el sok ta spatilal makaik te tut k'op u.

27

u

• ts'akaytesaik te k'opetik te ma'ba ts'akal ja' me ya atuuntesik te tut k'op u taspatilal k'oponaik xan.

28

u

• ts'akaytesaik te k'opetik te ma'ba ts'akal ja' me ya atuuntesik te tut k'op o, uta spatilal k'oponaik xan.

29

o

oxom

kojtom

ujkum

sunul

echej

xenen

alal

amay

limil

bilil

• k'oponaik te k'opetik te ay sk'exan ak'ab sok ts'ibayaik ta jochol jibii teyo'ebal tut k'opetik o,u,e,a,i.

30

petuul

a e i o u

mumun

mayil

payel

itaj

limeta

uninja' jbiil

• k'oponaik te k'opetik te ay ta sk'exan ak'ab sok ts'ibayaik ta jochol jisbil teyo'ebal tut k'opetik e, a,i,o, u.

31

naj

a echej

i ul

o ixim

u

ja'jbiil

• k'oponaik nail te k'opetik te ay ta awa'el sok ts'aka sok jun jisbil.

32

oxom

e

nojpa

ka'teltik sok me'tatik33

yoxebal chajpanbil k'op jun 3

t

te jlumaltikI

• alaik te bin yilel te alumalike

• li' ta chajpanbil jun ya yich' na'beyelsba te tut k'opetik t, I, m, k.

35

m k

t

• k'oponaik nail te k'opetik ta spatilal makaik te tut k'op t.

36

te

te

te

te

atat

tut mut

tomut

petet

• ts'akaytesaik te k'opetik te ma'ba ts'akal ja'me ya atuuntesik te tut k'op t

37

t

t

te tael

te tab

te tatubel

te jtat

• k'oponaik te k'opetik ay ta ak'exan sok ta spatilal ts'akaytesaik te k'opetik ja'me ya atuuntesik te tut k'op t jich bit'il pasbilix.

38

te luk

te alal te luluw

te lew te ul

te jlumal te jmolol

• k'oponaik nail te k'opetik ta spatilal makaik te tut k'op I.

39

I

• ts'akaytesaik te k'opetik te ma'ba ts'akal ja' me ya atuuntesik te tut k'op I

40

te

lum

luluw

alal

ta

limeta

lekilaltik

jlumal

• k'oponaik te k'opetik sok ts'ibayaik ta jochol jisbil jich bit'il pasbilix ta sbabial.

41

I

te mamal

mte moem

te mumun

te uman

• k'oponaik nail te k'opetik ta spatilal makaik te tut k'op m.

42

m

• ts'akaytesaik te k'opetik te ma'ba ts'akal ja' me ya atuuntesik te tut k'op m.

43

te mamal te mail

la jman la maliy

• ts'ibayaik te k'opetik te ayik ta yak'olal jochol jisbli.

44

te luk

te kukub

te tokal

te kulentu

• k'oponaik nail te k'opetik ta spatilal makaik te tut k'op k.

45

k

• ts'akaytesaik te k'opetik te ma'ba ts'akal ja' meya atuuntesik te tut kop k ta spatilal k'oponaik xan.

46

k

lekik te jlumal

unin te kulentuetik

unik ak

takin te kajpel

• ts'ibayaik te k'opetik te ayik ta yajk'olal jochol jisbil.

47

k

lok'tayaik te k'opetik te ayik ta bonbilch'ujte'

• ak'a yalbet k'opetik te muk'ul kristianoetik ya me ats'ibay ta bonbil ch'ujte' ja'me ya atuuntesik te tut k'opetik k t l m ta spatilal ak'a ts'ibayik ta jochol jisbil.

48

schanebal chajpanbil k'op jun 4

./I****1?

te najetik

• bin ut'il ya apasik te ja' najik

• li' ta chajpanbil jun ya yich'na'beyelsba te tut k'opetik n, j.

49

n j

n

te nujpunel te anan

te najetik te ajan

te nen te on

te unin ajan te antun

• k'oponaik nail te k'opetik ta spatilal makaik te tut k'op n.

50

n

• ts' akaytesaik te k'opetik te ma'ba ts'akal ja' me ya atuntesik te tut k'op n taspatilal k'oponaik xan.

51

n

te nej

te nanil

te nen

te on

• k'oponaik te k'opetik te ay ta k'exanil sok ta spatilal ts'akaytesaik te k'opetikja' me ya atuuntesik te tut k'op n.

52

te jojmut toj te taj

te jalal•

te jelonel

te jlojom te jelol

te jolil te kojtom

• k'oponaik nail te k'opetik ta spatilal makaik te tut k'op j.

53

• ts'akaytesaik te k'opetik te ma'ba ts'akal ja' meya atuuntesik te tut kop j ta spatilal k'oponaik xan.

54

te

jaban

jalab

jemel

ta

jalajel

lojom

jalal

• k'oponaik te k'opetik sok ts'ibayaik ta jochol jisbil jich bit'il pasbilix ta sbabial

55

jaj

n .

te naj te jojmut

te naj te ajan

• ts'ibayaik te k'opetik te ayik ta yajk'olal jochol jisbil.

56

sjo'ebal chajpanbil k'op jun 5

te poxtawanej

• bin chameluk bayel ta alumal

• li' ta chajpanbil jun ya yich' na'beyel sba te tut k'opetik p,x,w.

57

p x w

ay pojp ta naj

nopa jun

tut te pus

• k'oponaik nail te k'opetik sok ta spatilal makaik te tut k'op p.

58

p

• ts'akaytesaik te k'opetik te ma'ba ts'akaytesbil ja' me ya atuuntesik te tut k'opp ta spatilal k'oponaik.

59

p

te painil

te pojp

ta patil

ta pajel

• k'oponaik te k'opetik te ay ta ak'exan ta spatilal ts'akaytesaik te k'opetik ja'me ya atuuntesik te tu k'op p

60

p

te pexpen te pata

ta spisil ta patil

• ts'ibayaik te k'opetik te ayik ta yajk'olal jochol jisbil.

61

p

w

we'elil te waj

te awal

te winik

te kawayu

• k'oponaik nail te k'opetik ta spatilal makaik te tut k'op w.

62

w

ts'akoytesaik te k'opetik te ma'ba ts'akal ja' me ya atuuntesik te tut k'op w taspatilal k'oponaik.

63

te

waj

lew

wexal

jaw

jun lewa

wamal

• k'oponaik te k'opetik sok ts'ibayaik ta jochol jisbil jich te bit'il pasbilix tasbabial

64

ta

waj wale' winik

• tsaja te k'opetik banti ay ta yajk'olal lok'onba yu'un ya ats'ibayboy sbiil tejujun lok'onbae.

65

te xanab xun

lapa axanab

pejt alaxax

wolol te kulix

• k'oponaik nail te k'opetik ta spatilal mokaik te tut k'op x.

66

x

• ts'akaytesaik te k'opetik te ma'ba ts'akal ja' me ya atuuntesik te tut k'op x taspatilal k'oponaik.

67

x

te xux

te xul

te xuxubajel

te xulem

• k'oponaik te k'opetik te ayik ta k'exanil sok ta spatilal ts'akaytesaik tek'opetik j'a' me ya atuuntesik te tut k'op x.

68

x

te xux

te axux

te xenen

te axux

te xik

te alaxax

ja' jbil

• k'eluyaik nail te lok'tabil jun ta spatilal tsajbeyaik te sbiil te banti swaelak'abik yu'un ya anakanik ta jochol jisbil.

69

albil ts'ibayel jun

• albeya k'opetik te muk'ul kristianoetik ya me atuuntes ta yalbeyel sok te tutk'ope t,l,m,k,n,j,p,x,w

70

te a'te I sok chombajel71

nojpa

swakebal chajpanbil k'op jun 6

ay bayel lo'bal

• bin a te bayel ya xlok' awu'un ta ats'unub

• li' ta chajpanbil jun ya yich' na'beyel sba te tut k'opetik y, b,'

73

y b

lajchay ch'ix oy

lajuneb yox winik ta wol jay

kom te amay

ay teb nax mayil

bayel ya'binal te'

ay bayel puy ta ja'

• abeya jun senya te tut k'op Y jich bit'il pasbilix ta sbabial.

74

y

• ts'akaytesa te k'opetik te ma'ba ts'akal ja'me ya atuuntes te tut k'op y.

75

y

chan p'ij tomut

ox tom bok

cha' kojt chitam

jo' lejch bojch

tul winik

• ts'aka sok jun jisbil te lok'tabil jun sok te banti ya snujp'in jich bit'il pasbilix tasbabial.

76

5

2

4

1

3

• cholbeyelex awa'ayik ts'aka sok jun jisbil te ajtaliletik ta jun cheb oxebchaneb yu'un ta slajibal spasel te lok' tabil jun.

77

• ojtaya sok ts'ibaya ta yajk'olal te jisbil te yajtalul te biluketik.

78

1 2

3 4

• k'eluya te bin ay ta jujun sepel sok ta yajk'olal jisbil ts'ibaya te yajtalul telok'onba

79

waxak wel lo'bal

lajun xejt' waj

wak pal pajch'

7 juk chep ixim

balun wol narax

• ts'aka sok jun jisbil te lok'tabil jun sok te banti ya snujp'in jich bit'il pasbilix tasbabial

80

10

8

9

6

jun

wokeb

waxakeb

baluneb

lajuneb

jukeb

chaneb

jukeb

cheb

• ts'aka sok jun jisbil te sbiil te jujun ajtaletik.

81

1

9

7

10

6

8 waxakeb

oxeb

jo'eb

5

4

8

3

2

7

8 7

6 5

• k'eluya ja'yeb to biluketik ay ta jujun sepel sok ts'ibaya ta yajk'olal jisbil teyajtalul sok te sbiil te biluketik ay ta jujun sepel.

82

b

0

• ts'akaytesa te k'opetik te ma'ba ts'akalik ja' me ya atuuntes te tut k'op b• jun jisbil ts'aka te k'opetik yu'un schajpanel k'op sok ts'ibaya ta jochol jisbil

te k'opetik te la ats'akix. jich bit'il pasbilix.

83

baj te' ti'bal bej

• jak'a te bin ya awich' jojk'obeyel yu'un te lok'onba sok ya me atsa tey tabanti makatik

• Completa las oraciones con las palabras de abajo.

84

b

• jak'a te jojk'owanejetik.• Completa las preguntas.

85

11buluch kojt mut

jolajun wel ya'binal te

tab ta kojt ich

lajchay p'ij tux ak

chanlajun wol nichim

• ts'aka sok jun jisbil te jujun lok'tabil jun ja'chikan banti ya snujp'in te yajtalulpasbile jich bit'il pasbilix.

80

15

20

12

14

chanlajuneb 14 jo'lajuneb 10

lajchayeb 13 lajuneb 15

lajuneb 11 balunlajuneb 17

oxlajuneb 10 juklajuneb 19

bulucheb 12 waxaklajuneb 20

jo'lajuneb 15 tab 18

• ts'aka sok jun jisbil te sbiil te jujun ajtaletik jich bit'il pasbilix

87

16 20 17 14 19 10

balunlajuneb

lajuneb

tab

juklajuneb

• nail xa atsaj te ajtalil te nakatik ta yajk'olal lok'tabil jun sok nakana ta sepelte ajtale ta spatilal ts'aka sok jun jisbil te lok'onbail.

88

19

ts'ibaya te ajtaliletik te banti jochaitik.ta koel ya yich' bael ajtayel ta jujun

20

10

4

13

17

7

89

• ts'ibaya te ajtaliletik te banti ma'ba ts'ibabilik te banti jochajtik.

xj'achibal ajtal ta jun k'alal ta jo'winik

• ts'akaytesa te ajtaletik banti ma'bay ts'akatik ja'me ya at'un beel te bit'ilpasbilix sok k'eluya ek te ajtaletik ta lalajuneb ta spatilal ts'ibaya ta jocholjisbil.

90

O 1 2 4 7 9

10 11 13 15 18

20 24 27

30 31 32 36 39

40 43 47

50

60

70

80

9010

61

55 59

79

66

73

20 30 40 50 60 70 80 90 100

98 9994 95

85 8782

• ts'akaytesa te k'opetik ja' me ya atuuntes te tut k'op'.

91

sme'mut x'a'tejon me'elya'wilal ja'ale

• ts'akaytesa te k'opetik te ma'ba ts'akal ja' me ya alok'esik• te makbilik ja' chikan te me ya snup'in sba te k'ope.

92

tab Iajuneb scha'winik

cha'winik Iajuneb yoxwinik

oxwinik lajuneb schanwinik

chanwinik Iajuneb sjo'winik

jo'winik

55 60 65 70 75 80 85 90 95

100

• ak'a jun ajtalil te banti jocholik sok ja'me chikan• te me ya snup'in te sbiile jich bit'il pasbilix.

93

5 10 15 25 30 35 40 45 5020

20

kajtaytikik te muk'ul ajtaletik ta lalajunebsok ta jo'jo'win i k.

00100

200

300

20

120

220

320

40

140

240

340

60

160

260

360

80

180

280

380

100

500

900

1300

1700

200

600

1000

1400

1800

300

7OO1100

1500

1900

400

800

1200

1600

2000

94

• na'beya sba te ajtaletik sok ts'ibaya ta jochol jisbil jich bit'il pasbilix tasbabial.

cha'bajk' sok jo'winik

200 300 400 500 600 700 800 900 1000• k'opona sbiil ajtaliletik ta scha' jechel sok ak'a.• ta jochol te ajtal banti ya snup'in sba.

95

sien

che'siento

oxe siento

chane siento

jo'e siento

wake siento

juke siento

waxake siento

balune siento

lajune siento

jo'winik

lajunwinik

jo'lajunwinik

bajk'

bajk' sok jo'winik

bajk' sok lajunwinik

bajk' sokjo'lajunwinikcha'bajk'

100

cha'bajk' soklajunwinik

Ya x'a'tejotik ta pisiltik

Te xun sok yal snich'an jachemik ta junlewa ta slumal. Yo'tik ja' sk'ajk'alelch'iwichajel ya xbajt ta sab soksp'olmal yu'un ya xbajt ta xchonel taslumal. te xmal ja' yinam te xun te yoxtulal yal snich'anik ya xjilik ta naj yu'unskanantayel te chambalametik sok tests'unub96

jok'owanej

• jak'a te jojk'awaneketik.

97

98

sjukebal chajpanbil k'op jun 7

te ch'iwich

ch

• Bin p'olmalil ya aman sok bin achon ta ch'iwich

• li' ta chajpanbil jun ya yich' na'beyelsba te tut k'opetik ch', ch.

99

Ch'

ya jlich' waj we'

bayel ta ch'ix la jpoch' ixim

ay chan wol ch'um

la jman chin pajch'

• k'opona te muk'ul chajp k'opetik sok jisbeya jun senyail te tut k'op ch' jich bit'ilpasbilix ta sbabial.

100

ch'

ch'

in te okow

• ts'akaytesa te k'opetik sok ya me ats'ibay ta jochol jisbilta spatilal na'beya sba te tut k'op ch'.

101

ch

• k'eluya te lok'tabil jun ta spatilal nakanbeya sbiil te bin la ak'eluy sok ya meak'opon beel yu'un jich ya ana'bey sba te tut k'op Ch.

102

chenek' juch' xch'am

ch'iwich poch'bil chij

• k'opona te k'opetik te makatik yu'un te ya atsaj ta spasel banti jochatik jisbilja' chikan lek x'a'yan jilel.

103

pastik te ajtawanej

Ya jpastikik te ajtawanej k'alal ay sk'anelku'untik te yajtayel ja'yeb to biluketik ayku'untikYu'un spasel ja' ito te spasojibal yayich' tuuntesel cheb yejtal ja' senyail

Jxun la sk'ok ox wol ch'um ta jun k'aalsok chan wol la sk'ok ta yoxebal k'ajk'al.Jay wol ch'um la yich' beel ta sawarota ch'iwich te jxun.

7

• k'opona te chajpanbil k'op sok a'yanik sok te amololtak te bin la ana'ik stojol.

104

3 4

• pasa te xjachibal ajtaliletik sok pasa xan ta ajun.

105

2 5 6 2

4 2 5 4

34

81

72

26

47

55

Jpetul la sk'aj balun chol te sk'al sok tejxun la sk'aj waxak chol k'altik. Jay cholla sk'ajik ta schebalik

spasojibal pasbilix ta ilel

Jmikel la spas cheb hectarea te sk'inalyu'un ya sts'un wale' sok oxebhectarea yu'un ya sts'un te ixim.Ja'yeb to hectarea la spas ta spisil tesk'inal; jmikel

spasojibal pasbilix ta ilel

Jmarkox la sman jo' jaw ch'ajan tesbankiltak la smanik ek wak jaw ch'ajan:Jay jaw ch'ajan la smanik ta spisilikjmarkox sok sbankiltak

spasojibal pasbilix ta ilel

106

9 8 17 9 8 17

107

nail ya jkajtaytikikte ajtaliletik teayik ta wa'el

spatilal yajkajtaytikik teajtaliletik te ayikta k'exanil

63358

633598

4881

9204

1356

9246

8900

6721

3452

8012

• kajtaytikik cha' chol ajtaletik sok k'opona te banti albil sk'oplal.

te swok'ibal ajtal

k'alal ay ku'untik bayal biluketik te meya jk'an wok'tik tebuk te yajtulule ja'metey ya xtuun ame to.

Petul ay balun wol xoh'um te me laschon jo' wol ta sawaro. jay wol xan ajilyu'un

• k'opona te chajpanbil k'op sok a'yanik sok te amololtak te bin ya apasik li' taajunik.

108

9 5 4

• pasa te xjachibal te ixta' a'teletik sok pasa xan bayel ta ajun.

109

9 7 2927

7 373

3 686 6 4

64

7 4 4 9 77 9

7

nail ya jwok'tikikte ajtaliletik tawa'el il

spatilal yajwok'tikik teajtaliletik te k'exan

k'exan

110

wa'el

9 3

4 2

9 3

4 25 1

yajtalul pasbil

1

7 9

6 5

6 4

2 3

8 6

5 4

• swok'el cha' chol ajtaletik sok k'opona te banti albil sk'oplal yu'un yascholbet awa'ay bin ut'il pasel sk'an.

111

1514

2712

3821

4521

3612

2615

3821

6424

1810

4232

5341

2420

6662

2514

1513

7111

• jwok'tikik cha' chol ajtaletik sok pasa xan bayel ta ajun.

Jose sok petul la stajik lajunebscha'winik ta koxtal te ixim sok laxchonik ta conasupo waxakebscha'winik ta koxtal te ixim.Ja'yeb' xan koxtal ixim ajil yu'unswe'elinik.

spasojibal spasel ta ilel

Akustin la sk'aj jukeb scha'winik tachejp ta lojomil te ixim.La xat' juk chejp ta lojomil te ixim yu'unswe'elin.Ja'yeb to ta lojomil te ixim ajil xan yu'unxchonel.

spasojibal spasel ta ilel

• k'opona te muk'ul chajp k'opetik yu'un ya apas te bin chikan ta a'ayel.

112

Antun sok petul la stuyik lajunebscha'winik ta ijkajts si'.Te me ja'nax la yeanik jo'eb scha'winikta snaj.Ja'yeb to xan ta ijkatsil sk'an to yu'unyich'el beel ta snaj.

spasojibal spasojibal tal ilel

• k'opona te muk'ul chajp k'opetik yu'un ya apas te bin chikan ta a'ayel.

113

swaxakebal chajpanbil k'op jun 8

te p'isawaletik

• bin p'isawal ya atuuntes yu'un schonel ap'olmal

• li' ta chajpanbil jun ya yich' na'beyel sba te tut k'opetík p',s

115

p' s

Ja'jich ya snojp te jxun

Lek me ko'tan te bit'il k'alal lek xbajt tebiluketikTe me lek xlok te ixime stseet me teo'tanile ja' yu'un ya xu' ku'un stojel tejbet yu'un xpoxil jk'al ja' te pertilisante.Ya to xtoj xan yu'un smanel te pak'yu'un spasel te sk'u' te alnich'aniletiksok ek te sk'u' te ants.Te xmal yu'unix jich ya sk'an a ja' yu'unya x'a'tej bayel ek

• k'oponaik te chajpanbilk'op jun ta spatilal a'yanik ta stojol te bin ya yal tek'op jun.

116

jok' owanejetik

1.- Ta alumal ya yich'ik ta bet xpoxilsk'alik

2.- Ja'yeb to ta koxtal xpoxil k'altik yayich' te jun ektarea te k'altik

3.- Ja'yeb to ta bajk' ixim ya xlok' ta junektarea te me lek kanantabil te k'altik.

4.- Ja'yeb to ta k'ajk'al ya xjala taspasel sk'u' te xmal

5.- Ja'yeb to ta tom snajul ya sts'isbey texmal te sch'alel sk'u'

• k'opona nail te jojk'owanej ta patil jak'a te bin ya sjojk'obet.

117

p

la jman ox p'is ich jti'

ay bayel ta p'ij stomut te ants

lok' sp'alaxil te te'

ya jp'is ka'tel

• k'opana te muk'ul chajp k'op sok maka ta joyol te tut k'op p' sok na'beya sba.

118

p'

• ts'akaytesaik te k'opetik sok ts'ibayaik ta jochol jisbil. ta slajibal k'oponikta juju chol.

119

• k'eluyaik te lok'tabil jun sok ts'akaytesa te k'opetik ya me atuuntes te tut k'ops sok ya me ak'opon.

120

s

Ta jlumaltikik ya tuuntesintik te wartiyasok yantik p'isetik yu'un ya xtuun sp'isel tebiluketik te ayik ya'lel jich ek te ma'yukikya'lel jich bit'il te chenek' te ixim te chabte lew te kaxlan chenek' sok ek te kajpel.Ta yantik lum jich bit'il te kaxlan lumetikte litro ya yich' tuuntesel ja'nax yu'unsp'isel te ayik ya'lel.

jun puletu jun wartiya

jun lata = 16 litroetik

jun almul = 4 wartiya

• k'eluyaik te lok'tabil jun sok na'beya sba te p'isetik ta patil a'yanik ta stojolbin muk'sk'oplal yich'ojik te p'isetik.

121

jojk'owanejetik

1.- Ja'yeb to ta puletuil chenek' ya x'ochta jun wartiya

2.- Ja'yeb to wartiya ixim ay jun almul.

3.- Ja'yeb to litro chab ya x'och ta junlata.

4.- Ja'yeb to kilo lew ya x'och ta junlata.

5.- Bin xan yantik sp'isol ya xtuun taalumal.Lok'taya sok ts'ibaya ja'yeb to jichpajal sok te litro

• k'oponaik te bin ya sjok'obet te jok'owanej sok jak'aik ta lek.

122

a'tejibaletik yu'un slikel biluketik

ja' ito te a'tejibalyu'un slikel biluketik

ya liktikik te kiloetike

ja' ito ya xtuunyu'un slikelte kiloetike

ja'ito ya liktikik sok ja'ito ya skoltayotikte kramoetike ta slikel te kiloetik

• na'beyaik sba te yantik p'iswanejetik sok k'oponaik bin ya yal ta jujun ya'aniliksok a'yanik ta stojol bin stuuk ku'untikik.

123

te me ja'at ay sk'anel awu'un ya xbaatta a'tel ta yan lum ja' lek te yakuk anojpxan te yantik p'isawaletik jich bit'ilsp'isel biluketik. Sok yakuk xan ana'beysba yan a'tejibaletik te ya stuuntesik tekaxlanetike.

• k'opona te chajpanbil k'op jun yu'un sna'el stojol te bin stuuk ku'untikik tep'isetik sok a'ayanik ta stojol ta apisilik.

124

Jojk'owanej

1.- Bin sp'isol yak atuuntes yu'un te ixim

4.- K'alal te antsetik ya spasik k'u'il. Binut'il ya sp'isik te pak' te ya stuuntesik.

5.- Bin ut'il yak ana' bin snajtil yaxbeenat k'alal ya xbaat ta yanyantik lum.

• k'oponaik te jok'owanejetik sok jak'aik ta lek te bin ya sjojk'obeyex.

125

2.- Beluk a'tejibal yak stuuntesik taalumal yu'un sp'isel te p'olmaletik.

3.- Bin ut'il ana' ja'yeb ora yo'tik.

Ta snajul p'olmalil o ta ch'iwich yajmantikik sok chontikik biluketik ta kilojich bit'il te chenek' te ats'am te ti'bal teixim te sakil asukal sok xan yantikbiluketik.

Ja' jich ek ya stak' xu' ku'untik stuunteselyu'un slikel ta arowa o ta kintal.

Te mamal xun la yich' beel ta lum junarowa te schenek' k'alal yakal taxchonel la yich' jojk' obeyel ja'yeb to takilo yich beel.

Yak ana' ja'yeb to kilo chenek' yich'obeel te mamal xun

Te arowa yich' 11 kilos sok olil

Te mamal xun yich'o beel

• k'oponaik te chajpanbil k'op jun sok jak'a te bin ya sjojk'obetex.

126

Te mamal antun takejix te skajpel yask'an sk'ej ta koxtaletik ta olil kintal tajujun.

Jich ma' sna' ja'yeb to kilo ay yich'o tejujun koxtal.

Ja'at xa ana' ja'yeb to kiloetik ay tajujun koxtal yu'un ya yich'olil kintal.

Jun kintal ay 46 kilo

Ta jujun koxtal yich'oj

• k'oponaik te chajpanbil k'op jun sok jak'a te bin ya sjojk' obet.

127

kajtaytikik ta jo'jo'winik

sien

che'siento

oxe siento

jo'e siento

wake siento

juke siento

300

500

600

700

jo'winik

lajunwinik

jo'lajunwinik

chane siento 400 bajk'

bajk'sok jo'winik

bajk' sok lajunwinik

bajk' sok jo'lajunwinik

waxake siento 800 cha'bajk'

balune siento 900 cha'bajk' sok jo'winik

lajune siento 1000 cha'bak' sok lajunwinik

200 400 800

• Makaik te ajtaletik te bay pajalike te makbilike jich bit'il pasbilix ta sbabial

128

200

kajtaytik ta yachil tak'inetik

N$ 1.00 (lajuneb yach'il pexu)

N$ 2.00 (che'yach'il pexu)

N$ 5.00 (jo'e yach'il pexu)

N$ 10.00 (lajuneb yach'ilpexu)

N$ 1.00 + N$ 2.00 = N$ 3.00N$ 1.00 + N$ 5.00 = N$ 6.00N$ 1.00 + N$10.00 = N$11.00

• na'beytik sba te yach'il bik'tal tak'in sok kajtaytikik ta yach'il pexu.

129

= N$ 8.00

N$ 100 N$ 2.00 N$ 5.00

• Kajtaytik te yach'il tak'in ta pexu.

130

N$ 10.00 (la juneb yach'ilpexu)

N$ 20.00 (Tab yach'il pexu)

N$ 50.00 (lajuneb yoxwinikyach'il pexu)

N$ 100.00 (jo'winik yach'ipexu)

• na'bey sba te welewel ta yach'il tak'in te ya xjach tuuntestikixe.

131

N$ 50.00 - N$ 20.00 = N$ 30.00

• wok'tikik te yach'il takin ta pexu.

132

Xun ba'jt ta schonel sp'olmal ta ch'iwich ma'yuk mejochol yawil ta schonel sok ma' xyich' ak'el ta schonelsp'omal.La yich' albeyel te ya la stoj tab yach'il tak'in tesmultaje sok ya la xu' yich' pojbeyel te sp'olmale.Xun la snojp stsobel sba sok te yawal slumale teyawal lume ay la cha'winik ta tul te yawal swinikul teslumale.Ya spas stsobel sbaik yu'un slok'esel te sp'olmalikyu'un ya staik jun yawilik ta ch'iwich.Jich lek te xun te ya snojp me to ja' yu'un slekubteselte slumal.

133

Jojk'owanej

1.- Te me ya yich' k'anbeyel te smulta texun ja'yeb to ya yich' k'anbeyel

2.- Jay tul to yawal swinikul te slumal xun

3.- Jay tul kristianoetik ay ta ch'iwich

4.-Bintik yich'oj bael te xun ta ch'iwich.

5.- Bin ut'il ya xba xchajpan te swokol texun

• k'opona sok jak'a te jojk'owanejetik.

134

Na'tikik yajtayel tak'in

Jich ay likel te winikotik ay sk'anelku'untik te tak'in ya xbootik ta a'tel tak'ejel jun che oxe u beel sok ay cha'oxtul te ya xbajtik ta pinka ta stulel kajpelta slumal sokonusko.Ja'uk me to ay ma'ba lek ya xtojotik ja'yu'un te ma' sna'ik ajtale.ya sk'an ya ana'bey sba ta lek te bik'taltak'in sok te welewel tak'in yakuk ana'ikyajtayel te atak'inik

• k'opontikik sok a'yanojokotik ta stojol te chajpanbil k'op jun.

135

136

k'opona sok jak'a te jok'owanejetik.

137

138

k'ayemaltik ta Jlumaltik

139

nojpa

sbalunebal chajpanbil k'op jun 9

te antsetik t'ujbil te sk'u'ik

• Bin yu'un lom tulan sk'oplalik te jk'intikik ta lumaltik

• li ta chajpanbil jun ya yich' na'beyel sba te tut k'opetikts ts,t',k'.

141

ts t' k'

yax te tsits

tsam te nichim

ts tsaj sbonil te ja'as

yakal ta tsajel ixim

tsej to te lo'bal

• k'oponaik te k'opetik sok ya me ajisbey senya te tut k'op ts yu'un na'beyel• sba te tut k'op ts. jich bit'il pasbilix.

142

650p

• ts'akaytesaik te k'opetik ja'me ya atuuntesik te tut k'op ts ta spatilal k'oponaik

ts

143

t'ujbilt'olok'

t'un

t'ujbilikt'ul

• k'opona te k'opetik makatik yu'un ya atuuntes ta sts'akaytesel te jochatikjisbil te ay ta yalanil.

144

t'

t'

• k'eluya nail te lok'tabil jun sok ts'ibayaik ta jisbil te k'opetik sok ya me ajisbeyjun senya te tut k'op t'.

145

ay k'in ta jlumal

te ants yakal ta ajk'ot

te me lek te jkuxineltiklom lek k'inal

• k'opona te k'opetik sok jisbeya jun senya te tut k'op k' jich bit'il pasbilix tasbabial.

146

k'

k'

• k'eluya te lok'tabil jun sok ts'akaytesa te k'opetik ja' ya me atuuntes te k' sokna'beya sba sok ya me ak'opon beel xaal.

147

k'

sak' jk'u' sk'u'

sak'el k'ibetik sk'in

• k'opona te k'op makalik yu'un ja' ya atuuntes ta sts'akaytesel te jochatik jisbilte ay ta yalanil.

148

slajunebal chajponbil k'op jun 10

ay ta sts'ibayel jun te kerem

r

• bin yu'un ya awal te ja' muk' sk'oplal te snopel ts'ibajel sok sna'el sk'oponeljun ta bats'il k'op.

• li' ta chajpanbil jun ya yich' na'beyel sba te tut k'opetik ts',r.

ts'

149

ts'

• k'eluya te lok'tabil jun sok ts'akaytesa te k'opetik ya me atuuntes te tut k'op k'sok na'beya sba sok ya me ak'opon beel xaal.

150

sts'unbajotik

ts'ists'e'elants

sts'is

jbats'il

• k'opona te k'op makalik yu'un ja' ya atuuntes ta sts'akaytesel te jochatik jisbilte ay ta yalanil.

151

te ts'un

ta jujun ja'wil ya jpastik te ts'un ixim sokchenek' yu'un ja' jwe'el kuch'bajeltik tajunjun k'ajk'al k'alal bin ora ya jpastik tets'unbajel ya x'a'tejotik ta jpisiltik sokme'tatik jbankiltik

• k'oponaik sok a'yanik ta stojol te chajpanbil muk'ul k'opetik.

152

• jak'a te jok'owanejetik.

153

te kerem ya'ay tajimalta wits

te martomba yaschajpan te ch'ul naj

schon turisna temaruch

• k'eluya te lok'tabil jun sok k'oponbeya sbiil sok ya me amak te tut k'op r jichbit'il pasbilix ta sbabial.

154

r

• ts'akaytesa to k'opetik sok k'oponaik.

155

r

te sk'in kurus

te sk'in kurus k'ayemotik ta spasel yajpastik ta yoxebal k'ajk'al ta yo'ebal u.in te sk'in te bajts'il k'opetik ya spasikyu'un te slok'ib ja'ta schebal ajtal ya spasik ch'alojel tekrus ya sch'alik sok ch'ib sok nichim.ta sk'ajk'alil yoxebal ajtal ya stsob sbaikte winiketik sok antsetik ya spasik junresal.ya schik'ik si'bak sok ya yuch'ik ul patilya swe'ik kaxlan pats'jich ek ya x'ajk'otajik sok te mach'a yastijik te k'ayobil.

• k'oponaik sok a'yanik ta stojol te chajpanbil muk'ul k'opetik.

156

jak'a te jok'owanejetik.

157

• ts'ibaya te bin ya awich' k'anbeyel ta spatilal ak'beya te nopteswanej awu'unte bin la ats'ibay.

158

slajibal chajpanbil k'op jun

• jak'a te bin ya awich' jojk'obeyel sok ya me ats'ibay ta jochol jisbil.

159

1998

Enero Febrero Marzo Abril

Mayo Junio Julio Agosto

Septiembre Octubre Noviembre Diciembre

160

161

swokol te me' jtatik nameyte jme' jtatik te namey obol sbaik lomayik ta uts'inel sok tenbilik ta a'tel patilatal te lekilal yu'un te ajwalil ku'untiksok ma' abotik ya'ayik nojp jun.ta ora ini ma' jichukix ayix mach'ayakal ta p'ijubel.• k'opona sok a'yanik ta stojol te chajpanbil k'op jun.

162

1999

Enero Febrero Marzo Abril

Mayo Junio Julio Agosto

Septiembre Octubre Noviembre Diciembre

• jak'aik te bin ya awich'ik jojk'obeyel.

163

• ts'ibayaik te bin ay chikan ta lok'tabil jun.

164

• jak'a te jojk'owanejetik.

165

• jak'a te jojk'owanejetik.

166

• ts'ibaya junuk tikonbil jun li' ito.

167

ajanbejchitamch'uch'echejiximjunkeremk'utI u mmololnajoxompusp'inrawanexsittont'ultsotsts'i'ulwexxilayanyu'un

AbelBenitoChanalCh'uch'EmilioIrmaJasintoKarmenK'ankujkLuisMikelNikolasOxchukPascualP'inReySantiagoTomasaT'uyuyTSotsTS'i'UlWanuchXixintonilYaxalum

• k'opona sok k'eluya bin ut'il ts'ibabilik te muk'ul tut k'opetik M,A,B,CH sok ekte tut k'opetik m,a,b,ch.

168

• jak'a le bin ya awich' jojk 'obeyel

169

yu'un ya apas ts'ibayelbin yak amulan

170

wokol la awal bankilaletik te laawa'beyik yipal te nojp june.ya jtikonbet jun lekilal koltawanej jichyu'un te la anojpix te k'op june yajkoltayix bajtik ta komon te snojpel tekaxlan k'ope.ja' jlekilaltik ta pisiltik te sp'ijubteselbajtike. jich ito snojpel sk'an te june.

• k'opona te ts'ibabil jun

171

ts'i bajeI

• ts'ibaya te bin amulan spasel sts'ibayele.

173

ts'ibajel

• ts'ibaya te bin amulan spasel sts'ibayele.

174

ALFABETO TZELTAL MANUSCRITO.

175

Este libro se terminó de imprimir y encuadernaren el mes de Diciembre de 1999 en TALLERESGRAFICOS DEL D.F., Puente Moralillo 49Col. Puente Colorado C.P. 01730 México D.F.Tels. 56 35 34 44 56 35 34 61 fax 56 35 34 20

Se tiraron 7500 ejemplares

e e e

a a a

i i i

o o o

u u u

1 1 1

2 2 2

3 3 3

4 4 4

4 4 4

t t t

I I I

m m m

k k k

e a i

5 5 5

6 6 6

7 7 7

7 7 7

8 8 8

n n n

•ij j j

p p p

w w w

x x x

9 9 9

9 9 9

0 0 0

10 10 10

11 11 11

n n n

j j j

p p p

w w w

x x x

9 9 9

9 9 9

O O O

10 10 10

11 11 11

y

b

y y

b b

12 12 13

13 14 14

15 15 16

16 17 17

18 19 20

ch' ch' ch'

ch ch ch

p p p

s s s

18 19 20

40 40 45

45 50 50

80 80 90

90 100 100

ts

ts'

ts

ts'

ts

ts'

t' t' t'

k' k' k'

r r r

35 35 00

23 23 25

25 70 70

60 60 65

65 200 200

Secretaría de Educación Pública

EJEMPLAR GRATUITO

PROHIBIDA SU VENTA