Asunción, Resurrección, Adoración, Lamentación: Ang ...

Asunción, Resurrección, Adoración, Lamentación:

Ang Tradisyon ng Pabasa sa Pasay

Tesis na Iniharap sa

Departamento ng Arte at Komunikasyon

Kolehiyo ng Agham at Sining

Unibersidad ng Pilipinas – Maynila

Inihanda Bilang Bahagi ng Gawaing Kailangan

Sa Pagtatamo ng Titulong Batsilyer sa Arte ng Sining ng Pilipinas

(Pamanang Kultural at Pamamahala sa Sining)

Christelle Faith Santos Galleon

2014-05423

Mayo 2018

i | G A L L E O N

PAGPAPATIBAY

Ang pag-aaral na ito na pinamagatang Asunción, Resurrección, Adoración, Lamentación: Ang

Tradisyon ng Pabasa sa Pasay ay iniharap ni Christelle Faith Santos Galleon bilang pagsasakatuparan

sa mga pangangailangan sa kursong Batsilyer sa Arte ng Sining ng Pilipinas (Pamanang Kultural at

Pamamahala sa Sining) ay tinatanggap at inaaprubahan na.

___________________________________

Grace P. Odal-Devora, Ph.D.

Tagapayo sa Tesis

___________________________________

Alice Benito – Adeva, M.A.

Tagapangulo

Departamento ng Arte at Komunikasyon

___________________________________

Leonardo Estacio Jr., PhD

Dekano

Kolehiyo ng Agham at Sining

ii | G A L L E O N

Handog ang aral na ito

Sa pamilya’t Hesukristo

Ang pangarap ay napuno

Sa tulong ng lahat kayo

Handa na para sa mundo

iii | G A L L E O N

DAHON NG PASASALAMAT

Unang una, nais kong pasalamatan sina Gng. Tessie Sudario, G. Ronald Isales, at G.

Nicanor Francisco na nagbigay sa akin ng mga impormasyong aking kinakailangan para sa pag-

aaral na ito, kung wala po kayo, hindi magiging matagumpay ang pag-aaral na ito. Salamat!

Sunod ay ang aking pamilya. Mommy, salamat po sa walang sawang pagsuporta at

pagmamahal. Salamat po sa paniniwala sa aking kakayahan, napakasuwerte ko po sa inyo. Daddy,

ikaw ang dahilan kung bakit nanataili akong matatag at hindi sumusuko. Maraming salamat po sa

lahat ng sakripisyo at sa pagpapalaki sa akin. Chance, Mama, at Papa, kayo ang inspirasyon ko

sa pagtatapos sa kolehiyo. Sa wakas ay matutulungan ko na kayo. Tita Grace, kahit na malayo ka,

hindi naman ito ramdam dahil sa pagmamahal at suportang ibinibigay mo. Salamat po. Kay Ate

Nene din na tumulong sa akin sa paghagilap sa mga tao. Labyu, thank you! At siyempre sa aking

kapatid, si Ate Nic, na kung hindi dahil sa kaniya ay hindi ko kakayanin ang huling semestre na

ito. Salamat, mahal kita.

Nais ko din pasalamatan ang aking tagapayo na si Prop. Grace Odal sa paglalaan ng

kaniyang oras upang tulungan ako sa aking tesis at sa pag-gabay hanggang sa matapos ang aking

depensa. Nais ko rin pong pasalamatan si Prop. Diane Agbayani at si Prop. Juliet Bien sa pag-

payag na maging parte ng aking panel. Dagdag na pasasalamat din kay Prop. Bien sa pagtulong sa

teknikal na bahagi ng musika sa aking pag-aaral. Pasasalamat din kina Prop. Odessa Joson at

Prop. Kenneth Recio, ang mga natatanging guro na dahilan din kung bakit ko pinush na tapusin

ang tesis na ito. Isa po kayong inspirasyon!

iv | G A L L E O N

Pasasalamat din sa aking mga kaibigan na sina Kyla, Lorenz, Rozhie, Rae, Jason,

Yannie, Fifi, at Pam. Hindi niyo alam kung gaano ako nagpapasalamat sa Panginoon dahil

ipinakilala Niya kayo sa akin. Kayo ang naging sandalan ko sa mga panahong pagod na ako.

Salamat sa paniniwala na kaya ko, at ito na nga, kinaya ko, at isa kayo sa mga naging dahilan kung

bakit. Mahal ko kayo.

Siyempre, hindi ko makakalimutan ang B10CK, Salinlahi, at Wathak. Dahil sa inyo,

napakarami kong baon na alaala sa apat na taon kong ito sa kolehiyo. Maraming salamat! Kay Ate

Ana, Ate Jhunie, Kuya Remi, at Kuya Adrian naman, ang aking mga kuya at ate sa PhilArts na

tumulong sa akin at nagpakita ng suporta. Salamat po! Pati ang bandang Munimuni, salamat sa

inyong mga kanta na nagpapakalma sa akin tuwing nalulula na ako sa schoolworks.

Hindi rin magiging kumpleto ang karanasan na ito kung hindi dahil sa dalawang lugar na

ito: sa opisina ng Yapak PH, salamat sa pa-kape at mabilis na internet connection. Maraming

salamat din sa sopa niyong handa akong patulugin sa panahon na kulang kulang na ang aking

tulog, at sa pagiging bukas sa aking pag-iyak kapag ako ay nagbebreakdown na. At siyempre,

maraming salamat sa Diamond Hotel at sa kanilang room discount online. Kung wala ito ay hindi

ako makakapagdepensa dahil ang mahal mag check-in sa inyo. Salamat sa masarap na buffet

kinaumagahan na nagkumporta sa akin pagkatapos ng aking depensa.

At huli, napakalaking pasasalamat sa Panginoon na gumawa ng paraan upang maging

posible ang lahat ng ito. Sa mga panahong akala ko ay wala na akong pag-asa ay patuloy Mong

ipinaparamdam sa akin na nariyan Ka. Ang pag-aaral na ito ay inihahandog ko sa Iyo. Maraming

salamat po! All glory is Yours!

PAALAM 24 UNITS! MAGBUNYI!

v | G A L L E O N

ABSTRAK

Ang pag-aaral na ito ay patungkol sa tradisyon ng Pabasa sa lungsod ng Pasay alinsunod

sa apat na pamilyang nagsasagawa nito. Gaya ng naitala sa pag-aaral ng mananaliksik, tinatawag

na Pabasa ang panrelihiyong panitikang Pasyon dahil sa paawit na paraan ng pagbabasa nito. Ang

tradisyon ng pagbabasa ng Pasyon ay nagaganap tuwing Kuwaresma upang mapagnilay-nilayan

ang buhay, pagkamatay, at muling pagkabuhay ni Hesukristo. Layunin ng pag-aaral na ito na

makilala ang mga pamilya sa lungsod ng Pasay na nagsasagawa ng ritwal ng Pabasa, alamin ang

tradisyon ng Pabasa sa lugar na ito, at kung papaano ito nananatiling buhay sa kamalayan ng mga

nakatira sa lungsod. Nilimita ng mananaliksik ang mga kaso sa pamamagitan ng pagpili sa Pamilya

Llamas bilang pangunahing tagapag-bigay impormasyon sa pag-aaral na ito. Bahagi ng kanilang

tradisyon ang pagbabasa sa iba’t iba pang mga kabahayan bukod pa sa kanilang sariling Pabasa

upang maibahagi ang kanilang lamentasyon. Kabilang sa mga kabahayan na ito ang tatlo pang

grupo na nagmula rin sa Pasay.

Pinagtuunan ng mananaliksik ang mga naratibo ng apat na pamilyang aktibong isinasagawa

ang Pabasa sa lungsod ng Pasay upang masuri ang tradisyon ng Pabasa na nakapaloob sa lungsod.

Binigyang pansin din ng mananaliksik ang iba’t ibang aspeto na maaaring makaapekto sa Pabasa

tulad ng tao, lugar, espasyo, at metodo ng pagsasagawa ng ritwal ng Pabasa. Sa pagsasaliksik ay

nakita na maaaring ang patuloy na pagsasagawa ng pabasa ay nag-uugat sa kamalayan ng mga

Pilipino at katutubong kaisipan. Kabilang dito ang mga konsepto ng loob, tagapagdaloy, kapwa,

kalikasan, Diyos, at alay. Sa huli, nahinuha na ang tradisyon ng Pabasa sa Pasay ay isang pakikiisa

sa Diyos, sa kalikasan, at sa kapwa sa pamamagitan ng isang kwentong paawit.

vi | G A L L E O N

TALAAN NG NILALAMAN

PAGPAPATIBAY .......................................................................................................................... i

DEDIKASYON ............................................................................................................................. ii

DAHON NG PASASALAMAT .................................................................................................. iii

ABSTRAK ..................................................................................................................................... v

TALAAN NG NILALAMAN...................................................................................................... vi

TALAAN NG MGA PIGURA AT LARAWAN ........................................................................ 1

TALAAN NG MGA TALAHANAYAN ..................................................................................... 2

KABANATA 1:PANIMULA ....................................................................................................... 3

Kaligiran ng Pag-aaral ............................................................................................................... 3

Pagpapahayag ng Suliranin ........................................................................................................ 5

Layunin ng Pag-aaral ................................................................................................................. 5

Sakop at Limitasyon ng Pag-aaral .............................................................................................. 5

Rebyu ng Literatura .................................................................................................................... 6

Kahalagahan ng Pag-aaral ......................................................................................................... 7

Metodolohiya ............................................................................................................................... 8

Panimulang Balangkas ............................................................................................................... 9

KABANTA 2: KONTEKSTO NG PAG-AARAL .................................................................... 10

Ang Pabasa at Pasyon sa konteksto ng Pilipinas ..................................................................... 10

Kasalukuyang Tradisyon ng Pabasa sa Pilipinas ..................................................................... 11

Ang tagpuan ng Pabasa ng Pasyon........................................................................................... 13

Ang F.B. Harrison Avenue ng lungsod ng Pasay .................................................................. 13

Ang Pasay noong sinaunang panahon ................................................................................... 14

Ang Pasay noong Panahon ng Pananakop ng mga Kastila ................................................... 14

Ang Pasay noong Panahon ng Pananakop ng mga Amerikano ............................................. 15

Ang Pasay sa kasalukuyang panahon .................................................................................... 16

Heograpiya, Klima, at Populasyon ........................................................................................ 17

Ekonomiya ............................................................................................................................. 18

Relihiyon ............................................................................................................................... 18

Kultura ................................................................................................................................... 19

vii | G A L L E O N

KABANATA 3: PRESENTASYON NG DATOS .................................................................... 21

A. Ang teksto ng Pasyong Pilapil ........................................................................................... 21

B. Ang Musika ng Pabasa ...................................................................................................... 28

C. Ang pagdiriwang ng Pabasa .............................................................................................. 29

D. Ang Mambabasa ................................................................................................................ 37

KABANATA 4: PAGSUSURI, PAGTATASA, AT INTERPRETASYON ........................... 48

Ang Pasyon at literaturang Pilipino ......................................................................................... 48

Musika bilang tinig ng mambabasa .......................................................................................... 48

Pagdiriwang: Lugar, Tao, Espasyo .......................................................................................... 49

Pagsusuri sa mga naratibo ng Pabasa sa Pasay ...................................................................... 51

Mga isyung kinakaharap ng mambabasa sa Pasay .................................................................. 54

Balangkas-Diwa ng Pag-aaral.................................................................................................. 56

KABANATA 5: KONKLUSYON, IMPLIKASYON, REKOMENDASYON ...................... 59

Konklusyon ................................................................................................................................ 59

Implikasyon ............................................................................................................................... 60

Rekomendasyon ......................................................................................................................... 60

SANGGUNIAN ........................................................................................................................... 62

APENDISE .................................................................................................................................. 66

APENDISE A: Transkripsyon ng panayam kay Gng. Tereista Sudario .................................. 66

APENDISE B: Transkripsyon ng panayam kay G. Ronald Isales ........................................... 72

APENDISE C: Transkripsyon ng panayam kay G. Nicanor Francisco ................................... 78

APENDISE C: Online Interview kay Gng. Marilou Galleon ................................................... 81

1 | G A L L E O N

TALAAN NG MGA PIGURA AT LARAWAN

Pigura 1: Panimulang Balangkas ng mananaliksik……………………...………………………. 9

Pigura 2: Paglalarawan sa pinagdausan ng Pabasa ng Pamilya Llamazares.………..……...…35

Pigura 3: Paglalarawan sa pinagdausan ng Pabasa ni Danny Salvacion…...…..…………..….35

Pigura 4: Paglalarawan sa pinagdausan ng Pabasa ng Pamilya Francisco...……..………..….36

Pigura 5: Tatlong Henerasyon ng Pamilya Llamas…………...……………..…….…….…...….39

Pigura 6: Dalawang Henerasyon ng Pamilya Llamazares…….……………..……………....….41

Pigura 7: Si Danny Salvacion at ang kaniyang mga “Apostoles”...………….……………...…..45

Pigura 8: Balangkas-Diwa ng Pag-aaral……………………………………..…….………..…..56

Larawan 1: Libro ng Pasiong Mahal na ginagamit tuwing Pabasa...…………..……………….21

Larawan 2: Transkripsyon ng mga tono na ginagamit ng mga taga-Pasay sa kanilang

Pabasa...…..……………………..………………………………………………..……………...28

Larawan 3: Altar sa Perla Street...…………………………..…………….……..……………...30

Larawan 4: Si Gng. Teresita Sudario kasama ang mananaliksik……………..…..…………..…37

Larawan 5: 7 sa 9 na anak ni Gng. Lourdes Llamazares (mula sa kaliwa: George Vital Jr.,

Rizalina Rodriguez, Marilou Galleon, Thelma Marquez, Conchita Rivera, Victorio Rodriguez, at

Georgette Chavez)………… …..…………..…………..…………..…………..……...………...40

Larawan 6: Si G. Ronald Isales kasama ang mananaliksik.……………..…………..…………..43

Larawan 7: Si G. Nicanor Francisco kasama ang mananaliksik.…………………..……………46

2 | G A L L E O N

TALAAN NG MGA TALAHANAYAN

Talahanayan 1: Mga temang tinatalakay ng Pasiong Mahal….…………….………..…………23

Talahanayan 2: Araw at oras ng pagdaraos ng bawat pamilya noong nakaraang Mahal na Araw

…………….…………………….……………………….……………………...………..………33

Talahanayan 3: Mga pagkakapareho sa naratibo ng pabasa ng mga piniling pamilya……….…51

3 | G A L L E O N

KABANATA 1

PANIMULA

Kaligiran ng Pag-aaral

Ang Kalakhang Maynila ay tinaguriang sentro ng ekonomiya, politika, at edukasyon sa

Pilipinas. Ito ang rehiyon na may pinaka makapal na populasyon sa bansa na mayroong humigit

kumulang labindalawang (12) milyong ka-tao na naninirahan. Nakapaloob dito ang labinganim (6)

na siyudad at kabilang dito ang lungsod ng Pasay. (DTI, w.p.) Ang lungsod ng Pasay ang ikatlong

pinakamaliit na lungsod sa Metro Manila. Nakapalibot dito ang iba pang mga lungsod, sa hilaga,

ang Lungsod ng Maynila, sa timog ang Parañaque, sa hilagang-silangan ang Makati at Taguig at

sa kanluran naman ay ang Manila Bay. Ang Pasay ay may kabuuang lupa na 18.50 square

kilometers na kung saan 5.5050 square kilometer ang city proper at 9.5 square kilometers ang

tinatawag na aeronautics complex na kinabibilangan ng Ninoy Aquino International Airport

(NAIA) at Villamor Air Base. Ang natitira namang 4.00 square kilometers ay artipisyal o

sinasabing reclamation area na nagmula sa look ng Manynila. Binubuo ang kalupaan ng Pasay ng

pitong (7) distrito na nahahati sa dalawampung (20) sona. Sa kabuuan, mayroon itong

dalawandaang (200) Barangay (City government of Pasay, w.p.).

Noong 1571, napasakamay ng mga Kastila ang Maynila sa pangunguna ni Gobernador

Heneral Miguel Lopez de Legaspi, at dahil magkakalapit ang nasabing mga pook, naging madali

para sa mga mananakop na mapasakamay nila ang mga karatig lungsod tulad ng Pasay. Naging

resulta ng pananakop na ito ang pagpapakilala sa mga Pilipino ng mga kanluraning ideya at

relihiyong Kristiyanismo. Ang panitikan ng Pilipinas sa ilalim ng mga Kastila ay masasabing

nagtataglay ng isang relihiyosong karakter dahil karamihan sa mga nailimbag sa panahong ito ay

4 | G A L L E O N

tumatalakay sa tema ng katesismo na kanilang ginamit upang maipalaganap ang Kristiyanismo sa

ating bansa.

Isa sa mga naging pinaka-popular na anyo ng panrelihiyong panitikan ay ang Pasyon. Ang

Pasyon ay isang doktrinang tula na isinasalysay ang buhay, kamatayan, at muling pagkabuhay ni

Hesukristo. Madalas ay isinusulat ito sa anyong quintilla kung saan sa bawat saknong ay mayroong

limang (5) linya na nagtataglay ng wawaluhing (8) silabiko. Kadalasan, ang Pasyon ay ginagamit

ng mga Pilipino tuwing Semana Santa upang magsagawa ng isang Pabasa. Ang Pabasa ay isang

ritwal kung saan salit-salit at tuluy-tuloy na inaawit ang tula Pasyon ng dalawang tao o group.

Maari itong awitin sa paraang mabilis o mabagal at maaring gamitan din ng mga popular na himig

ng kanta. Madalas itong ginaganap sa isang tuklong o kaya naman ay nagpapatayo ang punong-

abala ng isang kubol (Cultural Center of the Philippines, 1994).

Maging sa kasalukuyang panahon, ang ritwal ng Pabasa ay nabubuhay pa. Ang

mananaliksik ay lumaki sa lungsod ng Pasay kung saan ang kaniyang pamilya ay ginawa nang

panata ang pagsasagawa ng Pabasa taun-taon tuwing Semana Santa. Sa pagdaan ng panahon,

naging saksi ang mananaliksik sa unti-unting paghina ng tradisyon na ito sa kanilang pamilya.

Kamakailan lamang ay napag-alaman ng mananaliksik ang tungkol isang grupo na nagsasagawa

rin ng kanilang sariling Pabasa na mula sa Pasay. Dahil dito, napag-isipan ng mananaliksik na

magandang pag-tuunan ng pansin ang paksa na ito sapagkat isang pagpapatotoo na maaring

manatili ang isang matandang tradisyon sa kabila ng pagiging isang modernisadong lungsod ng

Pasay.

5 | G A L L E O N

Pagpapahayag ng Suliranin

Tatalakayin ng pag-aaral na ito ang ritwal ng Pabasa na isinasagawa ng iba’t – ibang

pamilya na naninirahan sa Pasay. Nais nitong bigyang-kasagutan ang katanungang:

Ano ang nabubuhay na tradisyon ng Pabasa sa lungsod ng Pasay?

Layunin ng Pag-aaral

Layunin ng pag-aaral na ito na:

1. Magbigay ng mga grupong patuloy na nagsasagawa ng ritwal ng Pabasa sa kasalukuyang

panahon.

2. Suriin ang aspektong naratibo at mga elemento ng ritual ng Pabasa sa mga napiling grupo.

3. Makabuo ng sariling balangkas na angkop sa pag-aaral gamit ang mga datos na nakalap.

4. Alamin kung ano ang tradisyon ng Pabasa sa Pasay at kung paano ito nananatiling buhay

sa kamalayan ng mga nakatira sa lungsod.

Sakop at Limitasyon ng Pag-aaral

Ang pag-aaral na ito ay nakatuon sa tradisyon ng Pabasa sa lungsod ng Pasay, partikular

na sa kasagsagan ng F.B Harrison avenue. Nilimita ng mananaliksik ang mga kaso sa pamamagitan

ng pagpili sa Pamilya Llamas bilang pangunahing tagapag-bigay impormasyon sa pag-aaral na ito.

Bahagi ng kanilang tradisyon ang pagbabasa sa iba’t iba pang mga kabahayan bukod pa sa kanilang

sariling Pabasa upang maibahagi ang kanilang lamentasyon. Kabilang sa mga kabahayan na ito

ang tatlo pang grupo na nagmula rin sa Pasay. Sa pamamagitan ng pagpili sa Pamilya Llamas,

nagkaroon ng ugnayan ang mananaliksik sa iba pang grupo na nagsasagawa ng Pabasa at sa

parehong pagkakataon ay nalimitahan ang bilang ng mga pangkat.

6 | G A L L E O N

Ang pag-aaral na ito ay nakatuon sa aspetong ritwal ng Pabasa. Tatalakayin din sa pag-

aaral ang iba’t ibang tono na ginagamit sa Pabasa base sa mga pamilya na sinalihan ng

mananaliksik. Tatalakayin dito ang ilang teknikal na bahagi ng mga tonong ito bilang panimula

ngunit dahil sa hindi dalubhasa ang mananaliksik sa larangan ng musika ay hinihikayat nito na

magkaroon pa ng hiwalay na pag-aaral upang mabusisi nang mabuti ang mga tono na ito.

Tatalakayin din ang mga naging tema ng Pasyon at ang nilalamang teksto ng libro ng Pasiong

Mahal na kasalukuyang ginagamit ng mga pamilyang nagsasagawa ng Pabasa. Hindi naman

kasama ang pagkatay sa nilalaman ng teksto at tono ng “lamentasyon” sapagkat nangangailangan

ito ng mas husto at malalim na pagtatasa na maaring pagtuunan ng pansin ng isa pang pag-aaral

Labis na magiging mahaba din ang pag-aaral na ito kung isasaalang alang ang mga teknikal na

bahagi. Nais iwasan ng mananaliksik ang panganib ng paglihis sa pangunahing layunin ng pag-

aaral.

Rebyu ng Literatura

Sa pananaliksik tungkol sa ritwal ng Pasyon sa Pilipinas, may iilang mga aklat at artikulo

ang naisulat tungkol dito. Una, ang aklat na Pasyon na isinulat ni Rodel E. Aligan noong 2001 ay

tumatalakay sa kasaysayan ng Pasyon sa ating bansa. Mayroon itong tatlong kabanata kung saan

ang unang kabanata ay tumatalakay sa pampanitikang kategorya ng Pasyon at tinatawag niya itong

Sinaunang Kristiyanong Tula. Dito niya binigyang analisis ang katutubong literatura at inugnay

sa kolonyal na literature at kalaunan, sa Pasyon. Ang ikalawang kabanata naman ay tumatasa sa

nilalaman ng teksto ng unang tagalog na Pasyon ni Gaspar Aquino de Belen. Habang ang huling

kabanata naman ay tumatalakay sa naging papel ng Pasyon sa pagpapalaganap ng Kristiyanismo

sa Pilipinas.

7 | G A L L E O N

Upang bigyang pansin ang Pabasa, napasakamay ng mananaliksik ang isang kabanata mula

sa libro na Ang mga Tradisyunal na Musikang Pantinig sa Lumang Buan Batangas na isinulat ni

Elena Rivera Mirano noong 1997. Ang ika-apat na kabanatang ito na mula sa libro ay

pinamagatang Ang Pabasa. Dito, binigyang kahulugan kung ano nga ba ang Pabasa, ang

kasaysayan nito, ang proseso kung paano ito isinasagawa at ang mga elemento na nakapaloob sa

ritwal na ito.

Para naman sa metodolohiyang ginamit ng mananaliksik, nakita nito ang isang

periyodikong pinamagatang Conversational Method in Indigenous Research na isinulat ni

Margaret Kovach noong 2010 sa First Peoples Child Family Review. Tinatalakay ng periyodikong

ito kung paano at bakit maalaga ang pakikipagkuwentuhan bilang isang metodo ng pananaliksik

lalo na sa isang katutubong tagpo.

Ginamit naman ng mananaliksik ang Kapwa: A Filipino Core Concept in Filipino Social

Psychology na isinulat ni Virgilio Enriquez, Loób and Kapwa: An Introduction to a Filipino Virtue

Ethics ni Jeremiah Reyes at Tao Po! Tuloy! na isinulat ni Albert E. Alejo na tumatalakay sa mga

kaisipang Pilipino upang maging gabay sa pagtatasa sa tradisyon ng Pabasa sa Pasay.

Kahalagahan ng Pag-aaral

Mahalagang pag-aralan kung ano ang tradisyon ng Pabasa sa Pasay sapagkat wala pang

nailalathalang pag-aaral tungkol sa nasabing tradisyon sa lungsod. Ito rin ay maaaring makatulong

sa pagbuo ng identidad ng mga taga-Pasay at kalaunan at maging dagdag kaalaman tungkol sa

kanilang sining. Ang pagkakatuklas kung bakit at paanong nanatiling buhay ang tradisyon ay

maaaring makatulong sa pag-aaral kung paano ang magiging epektibong paraan ng preserbasyon

ng mga ritwal na namamatay na. Interesante rin itong pag-aralan sapagkat ito ay isang matandang

8 | G A L L E O N

tradisyon na nananatiling buhay sa lungsod sa kontemporaryong panahon. At pang-huli, mahalaga

na mapagaralan ang tradisyon na ito, lalo na ang Pamilyang Llamas dahil wala pang nakagagawa

ng anumang pag-aaral at pagtuklas ng kanilang tradisyon na lamentasyon.

Metodolohiya

Upang mabigyang sagot ang katanungan at makamit ang mga layunin ng mananaliksik,

nangalap ito ng datos upang makakuha ng mga dokumento na gagabay at susuporta sa pag-aral na

ito. Una, ang nagtanung-tanong mananaliksik sa Pasay upang magkaroon ng ideya kung mayroon

pa bang nabubuhay na tradisyon ng pagbasa sa Pasay, pagkatapos ay tumungo na sa pananaliksik

sa mga aklatan partikular na sa Unibersidad ng Pilipinas Maynila, Unibersidad ng Pilipinas

Diliman, at Pambansang Aklatan ng Pilipinas. Gumamit rin ang mananaliksik ng internet upang

mangalap ng mga datos mula sa mga online journal at e-books. Humingi rin ang mag-aaral ng

tulong mula sa isang dalubhasa sa musika upang magkaroon ng paunang kaalaman tungkol sa mga

tono ng Pabasa na ginagamit ng mga nasabing Pamilya.

Upang pagtibayin pa ang pag-aaral, nagsagawa ng pakikipanayam ang mananaliksik sa

mga pamilyang nagsasagawa ng Pabasa sa kasagsagan ng Mahal na Araw noong nakaraang Marso

2018. Gumamit ang mananaliksik ng isang katutubong metodo o indigenous method na

naglalayong kumalap ng datos sa pamamagitan ng impormal na pakikipanayam o

pakikipagkuwentuhan. Ito ay pakikilahok sa dialogo na nagtataglay ng isang malalim na layunin

ng pagbabahagi ng kuwento (Kovach, 2010). Sa paraang ito, mas mapapalabas ng mananaliksik

ang mga tunay na pananaw at saloobin ng mga kinapanayam makapagbibigay sila ng kasagutan

nang walang pag-aalinlangan.

9 | G A L L E O N

Panimulang Balangkas

Ang pag-aaral na ito ay gumamit ng Grounded Theory approach. Sa paraang ito, ang

mananaliksik ay maaaring bumuo ng kaniyang sariling modelo at teorya pagkatapos ng isang

masusuing pag-aaaral sa mga impormasyong kaniyang nakalap (Glaser & Strauss, 1967). Mainam

na gumamit ng ganitong metodo dahil sa pag-aaral ng isang kultura, walang iisang teorya o

balangkas ang buong aangkop dito. Ang kultura ng isang malawak na konseptong hindi

maikukulong sa iisang ideya o modelo lamang.

Ang balangkas na ito ay magsisilbing gabay ng mananaliksik sa daloy ng kaniyang pag-

aaral. Ito rin ang gagamiting modelo sa pagtatasa ng kaniyang mga nakalap na datos upang

makarating sa kaniyang konklusyon. Ang katangian ng apat na grupo at ang ritwal ng kanilang

Pabasa ay pinagtitibay ng kanilang pagtingin sa kapwa, loob, at pananampalataya sa Diyos.

Pigura 1: Panimulang Balangkas ng mananaliksik

Tradisyon ng

Pabasa sa Pasay

Loob Kapwa

Diyos

10 | G A L L E O N

KABANTA 2

KONTEKSTO NG PAG-AARAL

Ang Pabasa at Pasyon sa konteksto ng Pilipinas

Ang Mahal na Passion ni Jesu Christong Panginoon Natin na Tola na isinulat ni Gaspar

Aquino de Belen ang sinasabing pinakaunang tagalog na pasyon na nailimbag noong 1703. Ang

bersyon ng Pasyon na ito ay kasama ng isang libro na binabasa para sa mga naghihingalo na at

nagsisilbing pangbendisyon sa kanila bago sila sumakabilang buhay (Cultural Center of the

Philippines, 1994).

Dahil sa kasikatan, noong noong 1814 naman ay nagkaroon ng panibagong bersiyon ng

pasyon, ang Casaysayan nang Pasiong Mahal ni Jesucristong Panginoon Natin na Sucat Ipag-alab

nang Puso nang Sinomang Babasa. Tinawag din itong Pasyong Henesis dahil nag-umpisa ito sa

pagkakalikha ng tao at ng mundo tulad ng Aklat ng Henesis sa bibliya. Hanggang sa kasalukuyan

ay hindi alam kung sino ba ang nagsulat ng bersyon na ito ngunit pagkaraan ay tinawag din itong

Pasyong Pilapil dahil sa namatnugot na si Fr. Mariano Pilapil (Cultural Center of the Philippines,

1994).

Noong 1842 naman, ang El Libro de La Vida o ang Libro ng Buhay ay na isinulat ni

Aniceto de la Merced. Naging mas kilala ito sa tawag na Pasyong de la Merced o Pasyong Candaba

dahil ang tunay na pangalan ni de la Merced ay Vicar Forane ngcCandaba. Naging sikat ito sa mga

simbahan ngunit hindi parin natalo ang kasikatan ng Pasyong Henesis. Ang lahat ng bersyon ng

Pasyon na ito ay naglalaman ng ARAL na tungkol sa moralidad at Kristiyanong pamumuhay

(Cultural Center of the Philippines, 1994).

11 | G A L L E O N

Kung ang Pasyon ay kilala bilang instrumentong ginamit upang masakop ng mga Kastila

ang mga Pilipino sa pamamagitan ng pagpapakilala ng Kristiyanismo sa bansa, sinasabi naman ni

Ileto sa kaniyang librong Pasyon and Revolution, ang Pasyon ay naging daan upang mamulat ang

mga Pilipino at lubanan ang mga mapang-aping mananakop. Ayon sa kaniya, sa pag-aaral ng

Rebolusyon noong 1896, dapat isaalang-alang ang pananaw ng mga masa. Naniniwala siya na ang

pagkilos ng masa ay maaari lamang maging makabuluhan kung ito ay nasa kamalayan ng tao.

Inilarawan ni Ileto ang 1840 hanggang 1910, bilang “period of unrest” dahil sa pagtaas ng mga

kilalang kilusan sa Luzon. Kabilang sa mga ito ang pag-aalsa ng Cofradia na pinamunuan ni

Hermano Pule, ang Katipunan ng Bonifacio, ang Rebolusyong 1896, ang huling paninindigan ni

Sakay, at huli, ang pag-aalsa na pinangungunahan ni Salvador noong taong 1910. Noong inilathala

ang Pasyon noong 1814, ito’y panahon ng pagsensura sa literatura ngunit ang Pasyon ay isa sa

mga literaturang pinayagan na ipakalat dahil ito’y nagsisislbing kagamitan para sa katekismo kaya

abot kamay ito ng masa. Ito ang naglaan sa kanila ng isang wika upang maipahayag ang kanilang

mga mithiin, at kahit pag-asa na maging malaya. Ipinakikita niya kung paano nakaugnay ang mga

mamamayan sa tema ng Pasyon: na nagpapakita ito ng isang paraisong nakamtan ng iba tulad ng

nangyari sa Pilipinas, paghihirap, pagpapalakas ng loob, liwanag, kapatiran, pagsasalungat at

pakikibaka, kasamaan at pagkamakasarili, at kalayaan. Idinagdag din ni Ileto na ginamit ng

Katipunan ang mga imahe at bokabularyo katulad ng pasyon sa mga pahayagan at ritwal nito. (La

Vina, 1983)

Kasalukuyang Tradisyon ng Pabasa sa Pilipinas

Hanggang sa ngayon ay nananatiling buhay ang tradisyon ng Pabasa at Pasyon sa Pilipinas.

Noong nakaraang Mahal na Araw 2018, nagkaroon ng isang pagdiriwang ng Pasaba sa Bulacan

kung saan kasama ang NCCA at iniulat ito sa kanilang social media page. Ginawa nila ito upang

12 | G A L L E O N

mapanatiling buhay sa kamalayan ng mga Pilipino ang tradisyon na ito. Dito naman sa Maynila

ay nagkaroon ng kaniya-kaniyang gimik ang mga kabataan pati na rin ang nakatatanda upang

panatilihing buhay ang Pabasa sa lungsod. Kahit na ang tradisyunal na paraan ng pabasa ay

ginagawa pa rin ngayon, ang mga tao ay nagbigay na ng kanilang sariling mga pagbabago.

Maaaring ito ay isang magandang bagay na maaaring maging isang paraan upang ipakilala ang

pabasa sa mga nakababatang henerasyon. Kamakailan lamang, ang UP Repertory Company ay

nagdaos ng kanilang sariling pabasa sa Guro ng Village sa UP Diliman, ngunit ito ay hindi talaga

ang tradisyunal na pabasa na alam natin. Ang kanilang kaganapan ay pinamagatang Pabasa:

Obituaryo sa Nanlaban, na nagpapagunita sa mga namatay dahil sa extra-judicial killings ng

Administrasyong Duterte. Nagsasalaysay sila ng mga tula, umawit ng mga kanta, at nagbasa ng

mga artikulo, na nag-uugnay sa nasabing isyu sa loob ng tatlong araw.

Pangalawa, dahil ang pabasa ay kinanta na may magkakaibang himig iba iba ang estilo ng

pagkanta nito. Maaaring mag-iba ang mga istilo ng Pabsa mula sa napaka nakakasuyang, tagulalay,

na mabagal at malungkot, o kaya naman ay dalit, at maaari ding tulad ng mas sikat na tres caidas

na karaniwang ginagamit ng mga nakababata dahil ito’y mabilis at nakakabuhay. Pero maraming

taon na ang nakalipas nang magsimula ang tradisyong ito, at nawalan na ng interes ang ilang mga

kabataan dahil sa modernong panahon. Ang mga lumang tradisyong ito ay hindi na “in” o "hip"

para sa mga kabataan. Kaya naman uang mapanatiling buhay ang Pabasa, tinutulungan ng mga

kabataan ang paglikha ng mga bagong himig na hindi karaniwang ginagamit sa panalangin, tulad

ng rap. Ginagamit din nila ang mga himig mula sa mga umiiral na mga sikat na kanta, ay ito’y

nakakuha ng pag-apruba ng mga obispo dahil sa kanilang tingin ay isa itong pagkakataon para sa

Pabasa na maging kilala ng mga kabataan sa pamamagitan ng isang malikhaing paraan ng pag-

awit.

13 | G A L L E O N

Ang tagpuan ng Pabasa ng Pasyon

Ang F.B. Harrison Avenue ng lungsod ng Pasay

Ang F.B Harrison Avenue na ipinangalan kay Francis Burton Harrison, dating gobernador-

heneral ng Pilipinas, ay isang pangunahing kalsada na nag-uugnay sa Lungsod ng Pasay sa

Lungsod ng Maynila sa hilaga at sa Lungsod ng Parañaque naman sa timog. Binabaybay nito ang

humigit-kumulang 25 metro ng Pasay. Ang seksyon ng F.B. Harrison Avenue ay isang

pangunahing kalsada na dinadaanan ng mga pampublikong transportasyon na nagreresulta sa

madalas na magbagal, at masikip na daloy ng trapiko sa lugar. (Pasay City Government, w.p.)

Kasaysayan

Pinagmulan ng pangalan ng Pasay

Marami-raming alamat at paniniwala ang nagsasabi kung saan ipinangalan ang

Lungsod ng Pasay. Ang ilan ay nagsasabi na galing ito sa hiyaw ng lalaking sawi sa pag-ibig na si

Jose, isang anak ng naninilbihan sa lupain ng ama ni Paz. Si Jose at si Paz ay mayroong

ipinagbabawal na pag-ibig at pilit silang pinaghiwalay ng kanilang mga magulang at sa lubos na

kalungkutan ay namatay si Paz. Habang pinaglalamayan ang babae ay napasigaw ng “Paz-ay!” si

Jose sa lungkot. Sa sobrang pagsisisi ay ipinangalanan ng mga magulang ni Paz ang kanilang

lupain na Paz-ay.

Kung mayroong mga kuwento na ipinasa-pasa tungkol sa pagkakapangalan sa

lungsod na ito, mayroon din namang mga paliwanag na binibigyang katibayan ng mga istoryador.

Una, kanilang isinaad na ang lungsod ng Pasay ay puno ng mayayabong na pasaw, isang halamang

gamot na may kakaibang samyo. Sinasabi na noong unang panahon ay mayroong Espanyol na

14 | G A L L E O N

botanistang nag-ngangalang Antonio Pineda na nangangalap ng pasaw sa pook. Pangalawa,

sinabing ang pinagmulan ng pangalan ng Pasay ay ang prinsesa mula sa kaharian ng Namayan na

si Dayang-dayang Pasay. Ang kaharian na ito ay sinasabing binubuo ng ilang barangay na nasa

rurok ng pag-unlad noong 1175. Binabaybay nito ang Manila Bay hanggang sa Laguna de Bai.

Sinasabing ipinamana sa prinsesa ang teritoryo ng Culi-culi, Pasay, at Baclaran. (Pasay City

Government, w.p.)

Ang Pasay noong sinaunang panahon

Ang sinaunang Kaharian ng Namayan, na tinatawag din na Kaharian ng Sapa, ay isa sa

tatlong pangunahing mga kaharian na itinatag noong ika-13 na siglo bago pa man dumating ang

mga Espanyol. Kabilang sa kahariang ito ang Pasay. Ang kabisera ng kaharian na ito ay

kasalukuyang matatagpuan sa Santa Ana, Maynila, at sa Lungsod ng Mandaluyong. Ang

inilalarawan na karatig ng Manila Bay, ang ilog ng Pasig, at Laguna de Bay at Kahatian ng

Namayan. Noong itinatag noong 1578 ang parokya ng Sta. Ana de Sapa, pinili ng mga

misyonaryong Pransiskano na itayo ang kanilang simbahan at mga tirahan ilang kilometro mula

sa sinaunang bayan ng Namayan. Ang resulta ay ang kasalukuyang Santa Ana ay hindi na

matatagpuan sa orihinal na lugar ng kabisera ng Namayan. Noong panahon ng kolonyal ng Kastila,

ang Santa Ana ay isang pangisdaan na may iba pang mga industriya kabilang ang karpinterya,

masonerya, piña (pinyang tela) na pagbuburda, pati na rin ang produksyon ng mga tinap, sigarilyo,

tisa, asukal, at tinapay (World Heritage Encyclopedia, w.p.).

Ang Pasay noong Panahon ng Pananakop ng mga Kastila

Natuklasan ni Magellan ang Pilipinas nang siya ay nakarating sa Island of

Homonhon noong Marso 16, 1521. Noong Mayo 19, 1571, kinuha ni Legaspi ang pormal na pag-

15 | G A L L E O N

aari ng Maynila sa pahintulot ng hari ng Espanya. Noong 1727, kinuha ang Order of Augustinian

sa Pasay at nakalakip sa parokya ng Nuestra Seniora de los Remedios ng Malate. Noong panahong

iyon pianlitan ang pangalan ng Pasay sa Pineda bilang parangal kay Don Cornelio Pineda, isang

Espanyol na hortikulturist. Ang pagkakaroon ng puwesto sa langit ang siyang nagsilbi bilang

inspirasyon para sa mga katutubong na ibigay ang kanilang pag-aari sa simbahan. Sinasabi na ang

Dayangdayang Pasay na prinsesa ng Kaharian ng Namayan ay ibinigay ang kaniyang malawak na

lupain sa mga Augustinian sa kanyang kamatayan. Karamihan sa Pasay ay nagpunta sa mga

lupaing prayle. Noong 1862, maraming mga kilalang mamamayan ng Pasay ang nagpapadala ng

petisyon sa mga awtoridad na humihingi ng pahintulot na kanilang pamahalaan ang kanilang

sariling mga pampulitika at relihiyosong gawain. Noong Disyembre 2, 1863 sa rekomendasyon ni

Arsobispo Gregorio Martinez ng Sta. Cruz, Pasay ay naging isang Pueblo ito.

Ang Pasay noong Panahon ng Pananakop ng mga Amerikano

Sa simula ng Digmaang Pilipino-Amerikano, ang Pasay ay inookupahan ng mga Puwersa

ng Amerikano ngunit natapos din ito noong Hulyo 4, 1902. Sa isang henerasyon, tinulungan ng

Estados Unidos ang paglago ng mga Pilipino. Ang progreso ng pulitika ay mabilis at ang mga

ospital ay itinayo. Ang isang malusog na kampanya sa kalusugan ay sinimulan upang mapupuksa

ang mga isla ng kolera, bubonic plague, at small pox. Noong Hunyo 1, 1901, ang bayan ng Pasay

(na tinatawag na Pineda) ay isinama sa Lalawigan ng Rizal. Si Antonio Dancel ay hinirang bilang

panlalawigang gobernador at si Pascual Villanueva bilang munisipal na pangulo. Noong Agosto

4, 1901, isang resolusyon ang nagpetisyon na ang orihinal na pangalan ng Pasay ay ibabalik. Bago

matapos ang taon, inaprubahan ng Komisyon ng Pilipinas ang petisyon. Pagkalipas ng dalawang

taon, noong Oktubre 12, 1903, ang pueblo ng Malibay ay na-ikonekta na sa Pasay. Sa populasyon

na 8,100 noong 1903, ang Pasay ay inilagay sa ilalim ng ika-apat na kategorya kasama ang 9 na

16 | G A L L E O N

iba pang mga munisipyo. Ang mga lugar ng bakuran ay naging mga subdibisyon, nagtagal ang

Pasay Real Estate Company, naka-roon na ng mga poste, telegrapo, at linya ng telepono at itinatag

ang mga sangay ng Philippine Savings Bank. Noong 1907, isang kalsada mula sa Pasay hanggang

Camp Nichols ang nakumpleto. Ang iba ay naayos kasama ang lumang Avenida Mexico na ngayon

ay tinatawag na ekstensiyon ng Taft Avenue at napabuti ang mga serbisyo sa transportasyon. (Pasay

City Government, w.p.).

Ang Pasay sa kasalukuyang panahon

Noon, ang Pasay City ay itinuturing na "Boracay" ng metropolis dahil sa mga

puting tabing-dagat nito at magagandang tanawin ng maringal na Manila Bay. Sa paglipas ng

panahon, ang imahe na ito ay wasak hindi lamang ng digmaan kundi pati na rin ng napakalaking

pag-unlad at komersyalisasyon. Bago naging independiyente ang Pasay, ang kriminalidad at

karahasan ay naging laganap. Sinabi ni Bal'oro na ang lunsod ay naging tagpo ng mga tao mula sa

lahat ng bahagi ng Luzon para sa mga paligsahan at kaganapan. "Ang Pasay ang naging sentro ng

mga kumpetisyon tulad ng mga goryon o malaking kite, silang lahat ay nagtipon dito para sa

kaganapan," dagdag niya. Dahil sa kalapit nito sa Maynila, mabilis na naging lungsod ng Pasay

ang lungsod sa panahon ng Amerikano. Nang pinasiyahan ni Cuneta ang Pasay sa loob ng 40 taon,

sinamantala niya ang pagiging malapit na kaibigan ng mga Marcos at kinuha niya ang kanilang

suporta para sa pag-unlad ng lungsod. Ang pagkakaibigan ni Cuneta sa mga Marcos ay nagbunga

dahil pinili ng pambansang pamahalaan ang Pasay upang maging lokasyon ng ilan sa mga

mahahalagang proyekto nito tulad ng Manila International Airport, Cultural Center of the

Philippines (CCP) Complex, kabilang ang Philippine International Convention Center (PICC)

Tanghalang Francisco Balagtas (dating Folk Arts Theater), Manila Film Center at Coconut Palace.

Sa panahon ng termino ng Cuneta, kilala ang Pasay bilang 'sin city' ng bansa dahil sa paglaganap

17 | G A L L E O N

ng mga yungang prostitusyon na nagtatampok bilang mga nightclub at bar. Ang mataas na antas

ng krimen ay naitala noong panahong iyon na nagbago ng larawan ng Pasay.

Sa kasalukuyan, ang Pasay ay naging mahigpit na sa ilalim ng pamamahala ni Mayor

Antonino “Tony” G. Calixto. Inilunsad nila ang Pasay City Tourist Police na sinasabi ni Mayor

Calixto na isang positibong hakbang upang labanan ang "negatibong pananaw, at isang tunay na

solusyon upang malunasan ang sitwasyon” sa Pasay. Noong 2013 ay inilunsad nilang ang slogan

ng Pasay na “Where the fun never stops and where the fun begins!” Sa slogan na ito, inaasahan ni

Mayor Antonino Calixto na ang kanyang lungsod ay hindi lamang ang gateway sa Pilipinas kundi

isang destinasyon ng turista mismo at nais nilang mabansagan ang Pasay ngayon bilang Travel

City imbis na Sin City.

Heograpiya, Klima, at Populasyon

Ang Pasay City ay sumasakop sa kabuuang lupa na 18.50 square kilometers (7.14 sq mi),

na ginagawa itong ikatlong pinakamaliit na subdibisyong pampulitika sa National Capital Region.

Ang hangganan ng Lungsod ng Maynila sa hilaga, Parañaque sa timog, Makati at Taguig sa

hilagang-silangan, at Manila Bay sa kanluran. Maaaring hatiin ang lunsod sa 3 magkakaibang

lugar: ang urban area ng lungsod na may lugar na 5.505 square kilometers (2.125 sq mi); ang Civil

Aeronautics Administration (CAA) complex, na kasama ang Ninoy Aquino International Airport

(NAIA) at ang Villamor Airbase, na may isang lugar na 9.5 square kilometers (3.7 sq mi); at ang

na-reclaim na lupa mula sa Manila Bay na may lugar na 4.00 square kilometers (1.54 sq mi). Ang

Pasay ay binubuo ng pitong (7) distrito, na binubuo ng dalawampung (20) zone, na may kabuuang

201 na mga barangay. Ang mga barangay ay walang mga pangalan ngunit ang mga itinalagang

mga numero lamang. Ang pinakamalaking zone na may lugar na 5.10 square kilometers (1.97 sq

mi) ay Zone 19, na sumasakop sa mga barangay 178 at 191. Ang pinakamaliit na zone na may

18 | G A L L E O N

lugar na 10 hectares (25 acres) ay ang Zone 1, na sumasaklaw sa mga Barangay 1 hanggang 3 at

14 sa 17 (Pasay City Government, w.p.).

Ekonomiya

Ang mabilis na urbanisasyon ng Lungsod ng Pasay at pagtaas ng populasyon ay naging

sanhi ng lumalaking pangangailangan para sa mga agarang pangangailangan ng mga mamamayan.

Noong 2000, ang Lungsod ng Pasay ay mayroong tinatayang lakas paggawa na 291,800 na

kumakatawan sa 80.4% ng populasyon. Sa kabila ng lubos na urbanisadong karakter, 84.5%

lamang ng kabuuang lakas-paggawa ng Lungsod ng Pasay ang nakakuha ng trabaho. Karamihan

sa kanila ay nagtratrabaho para sa iba't ibang negosyo, mga pribadong organisasyon at mga

ahensya ng gobyerno. Nagkaroon din ng isang makabuluhang bilang ng mga nagtatrabaho na

itinuturing na self-employed. Ang kamakailang kalakaran patungo sa isang global-oriented

economy ay may iba't ibang epekto sa Pilipinas. Lumikha ng isang pangangailangan para sa mga

serbisyo na nakatuon sa industriya ng konsumerismo. Sa Pasay City, ang mga serbisyong ito ay

maaaring, pinansiyal, medikal, tingian at pangkalahatang pangangalakal, panlibangan, mga

pampublikong terminal, mga serbisyong propesyonal, personal, at kagamitan. Noong 2000, isang

kabuuang 8,461 ang mga negosyo ay nakarehistro sa lungsod (Pasay City Government, w.p.).

Relihiyon

Ang debosyon ng mga Pilipino sa kanilang relihiyong Katoliko ay hindi lamang umiikot

sa paligid ng simbahan at mga ritwal nito kundi pati na rin sa mga larawan ng pagsamba na kilala

bilang "santos". Ang Pasay ay tahanan ng Sta. Clara Parish Church, isang palatandaan sa P. Burgos

St., na itinatag noong 1864. Naka-install bilang unang pari ng parokya si Fray Simeon Betino,

OSA, na nagsilbi ng 4 na taon. Ang parokya ay nasa ilalim ng pagtataguyod ng Sta. Si Clara, na

19 | G A L L E O N

ipinanganak sa Montefalco sa paligid ng 1268. Sta. Si Clara ay sumali sa kumbento ng Franciscan

tertiaries na nagtatag ng Holy Cross Convent sa Montefalco noong 1290. Tumataas siya upang

maging pryora ng komunidad. Kilala sa pamumuhay ng mahigpit at simple, Sta. May malalim na

debosyon si Clara sa Passion ni Cristo at ng Kanyang Krus. Nang mamatay si Clare noong 1308,

isang imahe ng Krus ang natagpuan sa kanyang puso, at ang kanyang katawan ay nanatiling walang

kasiraan. Napag-canonize siya noong 1881 ni Pope Leo XIII.

Ang iba pang mga patron ng Pasay ay sina San Isidro Labrador, San Roque, Sta. Clara De

Montefalco, Our Lady of Fatima, Our Lady of the Airways, Mary, the Comforter of the Afflicted

at San Rafael Arkanghel.

Kultura

Mayroong maraming mga rekreasyonal at kultural na destinasyon na maakit ang mga lokal

mga bisita at banyagang turista. Kabilang sa mga atraksyon sa kultura ang Nayong Pilipino sa

lugar ng paliparan na nagpapakita ng mga maliit na bersyon ng tunay na natural na atraksyon sa

Pilipinas, at maraming mga lugar para sa mga palabas sa Cultural Center ng Complex ng Pilipinas

(CCP). Nandirito rin ang Star City, na kung saan ay ang paboritong libangan na destinasyon ng

mga tao sa panahon ng Pasko panahon. Ang Pasay City ay may mahalagang papel sa industriya

ng turismo ng Pilipinas, ito ang nagsisilbing internasyunal na gateway ng bansa dahil dito

nakalugar ang Ninoy Aquino International Airport. Sinusuportahan din nito ang industriya ng

turismo sa Metro Manila at sa malapit lalawigan sa Southern Luzon dahil mayroon itong 20 na

mga hotel na tumanggap ng mga dayuhan at mga lokal na turista. Ang ferry terminal sa tabi ng

Tanghalang Francisco Balagtas (sa CCP) ay nagsisilbing ding daungan na papunta sa

makasaysayang isla ng Corregidor.

20 | G A L L E O N

Tuwing buwan naman ng Disyembre at Abril ay ginaganap ang Aliwan Festival. Ang

Aliwan Fesitval ay ipinapakita ang mga kapistahang Pilipino at kung paanong ang relihiyon,

kultura, at tradisyon ang naghahabi sa ating identidad bilang Pilipino. Ang mga tradisyunal na

piyesta na ginaganap taun-taon upang gunitain ng ibat ibang bayan o lalawigan, o ppagpaparangal

sa mga santong patron nito, ay pinagsasama-sama upang bigyang-diin ang mapanglaw at

malikhaing espiritu ng Pinoy (World Heritage Encyclopedia, w.p.).

21 | G A L L E O N

KABANATA 3

PRESENTASYON NG DATOS

A. Ang teksto ng Pasyong Pilapil

Ang Pasyong Pilapil na inilimbag noong 1814 ang siyang naging pinakakilala na bersyon ng

librong Pasyon na patuloy na iniimprenta hanggang sa kasalukuyang panahon. Kilala din ito sa

tawag na Pasiong Henesis o Pasiong Mahal at ito ang ginagamit na libro ng mga kasalukuyang

nagsasagawa ng Pabasa sa kasagsagan ng F.B. Harrison sa lungsod ng Pasay.

Larawan 1: Libro ng Pasiong Mahal na ginagamit tuwing Pabasa

Hindi tulad ng naunang bersyon ng Pasyon na isinulat ni Gaspar Aquino de Belen, ang

Pasiong Pilapil o Henesis ay nagsimula sa pagkakagawa ng mundo at nagtapos sa huling

paghahatol. Ang bahagi ng bibliya na Genesis ay nagsasalaysay ng paglikha ng Panginoon sa

mundo, kasama na ang istorya ni Eba at ni Adan, pagkatapos seksyon na ito ay patungkol na kay

Birheng Maria at Kristo. Mula sa panganganak ni Sta. Maria kay Ginoong Sta. Maria, hanggang

22 | G A L L E O N

sa magbuntis si G. Sta. Maria sa ating Panginoon na si Hesus at kausapin siya ni Arkanghel San

Gabriel. Sinubaybayan ng libro ang paglaki ng batang si Hesus hanggang sa siya ay mabinyagan

at magsagawa na ng kaniyang mga milagro, dahil sa mga ito ay nagkaroon siya ng mga

tagapaniwala at mga Apostoles na nagpapakalat ng Salita ng Panginoon sa pamamagitan ng

Kaniyang Anak na si Hesukristo. Malinaw din na isinalaysay ang pagtalikod ng Kaniyang mga

tagasunod na siyang naging dahilan ng Kaniyang pagpapakasakit at pagkapako sa Krus. Nang Siya

ay muling nabuhay ay isinalaysay ng Pasyon ang pagdiwang ang kaniyang Ina at ang mga

Apostoles at ng mga sumunod pang kaganapan. Sa pagtatapos ng libro, tinalakay din ang

paghuhukom ng ating Panginoong Hesukristo sa Sanlibutang tao.

Ang pagkakasulat ng Pasyong Pilapil ay tulad din ng naunang bersyon ng Pasyon.

Mayroong limang octosyllabic na linya kada taludtod na ang ibig sabihin ay mayroong

wawaluhing silabiko ang bawat linya na hango sa Kastilang tula na tinatawag na quintilla. Ang

pagkakatunog ng bawat linya ay may rima na AAAAA di tulad ng quintilla na ABAAB.

Ang pagpapahampas ni Pilato sa ating Panginoong Hesukristo

Taludtod 1, Linya 1-5

1 2 3 4 5 6 7 8

1 Inulit-ulit ng tanan (A)

2 hudyong mga sukaban (A)

3 si Barrabas ang kalagaan, (A)

4 siya nilang kalooban (A)

5 si Hesus ang parusahan (A)

Ang libro ng Pasiong Pilapil ay nahahati sa mga kaganapan sa buhay ni Hesukristo kung

saan tinatalakay ang iba’t ibang tema. Naglalaman din ito ng dalawampung (20) ARAL (Asunción,

Resurrección, Adoración, Lamentación) na nagsisilbing replkesiyon o sermon na nagbibigay ng

23 | G A L L E O N

iba’t ibang aral na maaaaring mapulot sa mga isinalaysay na kuwento. Narito ang pagkakabouod

ng mga temang nakapaloob sa libro ng Pasiong Mahal:

Mga temang nilalaman ng Pasiong Mahal

Titulo Pahina

Panalangin sa Mahal na Birhen Saknong 1 - 8; Taludtod 1-40 4

Ang Paglalang ng Panginoong Diyos nitong buong

mundo

Saknong 1 - 47; Taludtod 1-235 5

Ang panginginmbulo ng dimonyo sa mag-

asawang Ama nating si Adan at Eba


Ang panganganak ni Sta. Maria kay Ginoong Sta.

Maria


ARAL - I Saknong 1 - 6; Taludtod 1-30

Ang pagkakatawang tao ng ikalawang persona sa

sinapupunan ni Ginoong Sta. Maria


Ang pagbati ng Arkanghel San Gabriel kay

Ginoong Sta. Maria


Ang Pagdalaw ni Ginoong Santa Maria kay Sta.

Isabel


Ang panganganak ni G. Santa Maria sa ating

Panginoong Hesukristo


Ang Pagbibinyag kay Jesus Saknong 1 - 7; Taludtod 1-35 22

Ang pagdalaw ng tatlong Haring Mago Saknong 1 - 40; Taludtod 1-200 23

Ang pagdalaw sa templo ng Jerusalem ni Ginoong

Sta. Maria at Pagtalima sa utos tungkol sa

paglilinis nanganak na babae na tinatawag na

Purificacion


Ang pagpasa Egipto Saknong 1 - 10; Taludtod 1-50 29

Ang pagpapapugot ni Herodes sa lahat ng sanggol Saknong 1 - 38; Taludtod 1-190 30

Ang pagdalaw sa templo ng Jerusalem Saknong 1 - 10; Taludtod 1-50 33

Ang pagpapalumagak ni Hesukristo sa templo ng

Herusalem


ARAL - II Saknong 1 - 10; Taludtod 1-50

Ang pagkamatay ni San Hosep Saknong 1 - 14; Taludtod 1-70 36

24 | G A L L E O N

Ang pangangaral ni San Huan Bautista doon sa

parang at ang pagbibinyag kay Hesukristo


Nagpatukso si Hesus sa dimonyo doon sa bundok Saknong 1 - 46; Taludtod 1-230 38

Ang dahilang pagpasa Galilea ni Kristo Saknong 1 - 26; Taludtod 1-130 41

Himalang ginawa ni Hesus sa bayang Kanaa Saknong 1 - 24; Taludtod 1-120 43

Ang pangangaral ni Kristo sa babaeng Samaritana Saknong 1 - 67; Taludtod 1-335 45

Ang paghanap ni Magdalena kay Hesus Saknong 1 - 5; Taludtod 1-25 50

Pangamba ng mga Apostoles sa kalautan ng dagat Saknong 1 - 24; Taludtod 1-120 51

Ang pangangaral ng ating Panginoong Hesukristo

sa maraming tao


Himalang ginawa ni Hesukristo sa limang tinapay

at sa dalawang isda


Ang pakikipanayam ni Moises at ni Elias sa ating

Panginoong Hesukristo doon sa bundok ng Tabor


Ang pagbuhay ni Hesukristo kay Lazaro Saknong 1 - 88; Taludtod 1-440 59

ARAL - III Saknong 1 - 13; Taludtod 1-65

Hula nang mga Propetas sa ating Panginoong

Hesukristo


DOMINGO DE RAMOS

Nang sumakay si Hesukristo sa isang humenta at

pumasok sa Herusalem


ARAL - IV Saknong 1 - 21; Taludtod 1-105

LUNES SANTO Saknong 1 - 20; Taludtod 1-100 71

MARTES SANTO

Ang pangangaral ng ating Panginoong Hesukristo

sa kaniyang mga alagad


MIERKOLES SANTO

Kasaysayan ng malupit na si Hudas Saknong 1 - 76; Taludtod 1-380 75

ARAL - V Saknong 1 - 12; Taludtod 1-60

HUEBES SANTO Saknong 1 - 29; Taludtod 1-145 81

25 | G A L L E O N

Ang Paghapon ng ating Panginoong Hesukristo

sampu ng Kaniyang mga Apostles


Ang paghuhugas ng ating Panginoong Hesukristo

sa mga Paa ng Kaniyang mga Apostoles


Ang pagpanaw ni Hudas sa Senakulo at ipararakip

ang Maestro


ARAL - VI Saknong 1 - 6; Taludtod 1-30

Ang pananalangin ni Hesukritong Panginon natin

sa Werto ng Hethsemani


Ang Pagdakip kay Hesukristo ng mga Hudyo Saknong 1 - 40; Taludtod 1-200 95

Ang pagharap ng mga Hudyo sa ating Panginoong

Hesukristo kay Anas


Ang pagbibiro ng mga hudyo sa ating Panginoon Saknong 1 - 24; Taludtod 1-120 100

ARAL - VII Saknong 1 - 8; Taludtod 1-40

Ang pagtatuwa ni San Pedro sa ating Panginoong

Hesukristo


VIERNES SANTO

Ang ikalawang paghaharap ng mga Hudyo sa ating

Panginoong Hesukristo kay Kaipas


Ang pagpapatiwakal ni Hudas na di umasang

ipapatawad ng kanyang kasalanan


ARAL - VIII Saknong 1 - 21; Taludtod 1-105

Ang paghahatid ng mga Hudyo kay Pilayo sa

Ating Panginoong Hesukristo


Nang iharap ng mga Hudyo ang ating Panginoong

Hesukristo sa Haring Herodes


ARAL - IX Saknong 1 - 13; Taludtod 1-65

Nang iharap na muli ng mga Hudyo ang ating

Panginoong Hesukristo sa hukom na si Pilato


ARAL - X Saknong 1 - 12; Taludtod 1-60

Ang pagpapahampas ni Pilato sa ating Panginoong

Hesukristo

Saknong 1 - 15; Taludtod 1-75

ARAL - XI Saknong 1 - 23; Taludtod 1-115 127

Ang pagpuputong ng koronang tinik ng mga

Hudyo sa ating Paninoong Hesukristo


26 | G A L L E O N

Ang pagpapatanaw ni Pilato sa ating Panginoong

Hesukristo


Ang paghihinaw ni Pilato ng kamay Saknong 1 - 10; Taludtod 1-50 134

ARAL - XII Saknong 1 - 13; Taludtod 1-65

Ang paggagawad ni Pilato ng sentensia Saknong 1 - 8; Taludtod 1-40 136

Ang pag-aatang ng krus sa ating Panginoong

Hesukristo


Ang pagyakap ng ating Panginoong Hesukristo sa

Mahal na Santa Krus


Ang unang pagkasubsob ni Hesukristong

Panginoon natin


Ang pagsalubong kay Hesukristo ng Kaniyang

mahal na Ina na ang mga mata'y lumuluha


Ang pagkasalubong ng ating Panginoong

Hesukristo sa mga babae na ang mata'y lumuluha


ARAL - XIII Saknong 1 - 13; Taludtod 1-65

Ang pagpahid ni Beronika sa mahal na mukha ng

ating Panginoong Hesukristo


Ang paglabas sa pinto ng Hudisiaria ng ating



Ang ikatlong pagkasubsob ni Hesukristong

Panginoon natin sa kabigatan ng Krus na

pinapasan


Ang paghalili ni Simon Sirineo Saknong 1 - 8; Taludtod 1-40 153

Ang paghuhubad ng mga Hudyo sa ating



Ang pagpapko sa ating Panginoong Hesukristo Saknong 1 - 12; Taludtod 1-60 155

ARAL - XIV Saknong 1 - 7; Taludtod 1-35

Ang pagbabangon ng mahal na Santa Krus Saknong 1 - 43; Taludtod 1-215 157

ARAL - XV Saknong 1 - 19; Taludtod 1-95

Ang paghingi ng tawad ni Dimas sa ating



ARAL - XVI Saknong 1 - 19; Taludtod 1-95

Ang pagdating ng mahal na Birhen kasama ang

mga babae na mula sa Galilea


27 | G A L L E O N

Ang pag-uutos ng mga hudyo na umugin ang hita

ng mga pinarurusahan


Ang pagtatanggal sa ating Panginoong Hesukristo

at ng mga babae sa Mahal na Santa Krus


Ang paglilibing sa ating Panginoong Hesukristo Saknong 1 - 11; Taludtod 1-55 173

ARAL - XVII Saknong 1 - 10; Taludtod 1-50

Ang pag-uutos sa mga hudyo na tanuran ang

pinaglilibingan sa ating Poong Hesukristo


Ang Pagkabuhay na Mag-uli ng ating Panginoong

Hesukristo


ARAL - XVIII Saknong 1 - 4; Taludtod 1-20

Ang pagkasalubong ni Kristo sa kanyang mahal na

Ina


Ang pagdalaw ng Tatlong Maria sa Libingan ng

ating Panginoong Hesukristo


Ang Pagtatanong ni Magdalena sa ating

Panginoong Hesukristo na akala'y isang Hortelano


Ang pagpapadama ng ating Panginoong

Hesukristo sa Kanyang sugat kay Santo Tomas


Ang pag-akyat sa langit ng ating Panginoong

Hesukristo ng maganap na ang apatnampung araw

pah


Pagpanaog ng Diyos Espiritu Santo sa mga

Apostoles


Ang pagkamatay at pag-akyat sa Langit ni

Ginoong Santa Maria


Ang Poong Birhen Maria na pinatungan ng

Korona ng Santisima Trinidad


ARAL - XIX Saknong 1 - 11; Taludtod 1-55

Nang parona't dalawin ng Emperatris Elena ang

pingbaunan ng Krus at mga pako ng ating



Panalangin ng taong Kristiano kay Ginoong Sta.

Maria


Ang paghuhukom ng ating Panginoong Hesukristo

sa Sanglibutang tao

Saknong 1 - 111; Taludtod 1-

555

206

ARAL - XX Saknong 1 - 10; Taludtod 1-50

Talahanayan 1: Mga temang tinatalakay ng Pasiong Mahal

28 | G A L L E O N

B. Ang Musika ng Pabasa

Hindi mabubuo ang isang Pabasa kung hindi lalapatan ng mga tono ang libro ng Pasyon kung

kaya’t iba-iba ang mga tono na ginagamit ng mga mambabasa. Nagiiba-iba ang mga ito depende

sa kanilang lugar. Sa pakikisama ng mananaliksik sa mga Pabasa ay mayroon siyang natukoy na

dalawang tono na ginagamit ng mga taga-Pasay sa kanilang pag-awit ng Pasyon.

Larawan 2: Transkripsyon ng mga tono na ginagamit ng mga taga-Pasay sa kanilang

Pabasa

29 | G A L L E O N

Ang istilo ng pag-awit ng Pabasa ay nagiiba-iba maaari itong maging mabagal tulad ng dalit at

tagulaylay at maaari din na maging mabilis tulad ng tres caidas (De la Torre, 2002). Ang

pinangalanang Tono 1 ng mananaliksik ay tulad ng dalit at tagulaylay na mayroong pagka-bagal

ang pagkanta. Ang tempo nito ay maaaring bumilis ng 80 beats per minute (BPM) na uriin bilang

Adaigo. Mayroon din itong katangian na sagutan kung saan nagsasalitan sa pagkanta ng mga

taludtod ang dalwang tao o grupo. Sa aking pag-obserba, katulad ng sa recording na pinakinggan

upang maisalin sa papel ang mga nota, ay babae at lalaki ang nagsasalitan sa pag-kanta nito ngunit

hindi naman ipinapataw ang ganitong panuntunan. Gumagamit din ang tonong ito ng

ornamentation o tinatawag na melismatiokng pagkanta kung saan ay halimbawa na ang huling

pantig ng alleluia na “a” ay pinapahaba at pinagiiba-iba ang nota. Ang Tono 2 naman ay maaaring

maihalintulad sa tres caidas na mambilis ang pag-kanta. Ang tempo nito ay maaaring bumilis ng

120 beats per minute (BPM) na uriin bilang Allegro na inilalarawan bilang “fast, quick, bright.”

Ang tonong ito ay may kasangkot din na dalawang boses o grupo ngunit hindi katulad ng naunang

tono na nagsasagutan. Ang Tono 2 ay may katangiang unison at leader na parte kung saan ay

mayroong mga solong pag-awit ang lider at sumasabay sa huling parte ang iba pang mga mang-

aawit.

C. Ang pagdiriwang ng Pabasa

Paghahanda

Ilang araw bago pa ang pagdaraos ng Pabasa ay isinisiguro ng mga punong abala n\.a

maihanda ang lahat ng kinakailangan para dito. Itinatayo ang altar para sa mga santo at mga imahe

na pag-aalayan ng mga awit. Ang altar ay madalas isang lamesa na pinatungan ng mga puting tela.

30 | G A L L E O N

Ang mga pader sa likod ng altar ay tinatapalan din ng puting tela upang magmukhang mailinis.

Ang iba pang mga altar ay pinapatungan ng ginantsilyong pang-disenyo upang mas magmukhang

kaaya-aya.

Larawan 3: Altar sa Perla Street

Pagkatapos itayo ang altar ay isasaayos na ng pamilya ang mga santo at imahe dito.

Manggagaling ang mga imahe na ito sa pamilyang nagdaraos ng pabasa ngunit maaari din naman

na magpa-lagay ang mga kamag-anak, mga kapitbahay, o mga kaibigan ng pamilya ng kani-

kanilang mga santo. Sa ibang mga kabahayan ay sari-saring mga santo ang inilalagay sa altar, sa

iba naman tulad ng imahe na nakasaad sa taas ay mayroong mga natatanging imahe na nagpapakita

kung para saan o kanino nila inaalay ang pagdaraos ng Pabasa.

Ang mga pagkain at inumin ay isa rin sa mga mahalagang pinaghahandaan tuwing Pabasa.

Dahil ginaganap ito simula alas dose (12) ng madaling araw hanggang kinabukasan,

31 | G A L L E O N

nangangailangan ng mga pampagising na kape upang mapanatiling gising ang mga babasa at mga

pagkain din para sa mga gutom. Tila tulad ito ng isang lamay kung saan mayroong mga tsitsirya

at mga palamig para sa mga nakikiramay. Kadalasan ay inaabot ang pabasa hanggang alasquatro

ng hapon, kaya kinakailangan na may handang pananghalian at miryenda para sa mga dumalo.

Madalas na ang mga hinahanda ay lutong bahay, at kung minsan naman ay nagpapaluto na lang sa

mga tindahan kung walang oras sa pagluluto ang namumuno ng Pabasa. Ang pangangailangan na

ito ang madalas na pinag gagastusan ng isang pamilya para sa pagdaraos ng isang Pabasa.

Bilang halimbawa ito ang listahan ng mga pinaggastusan ng Pamilya Vital – Rodriguez sa

kanilang pagdaraos ng Pabasa noong Marso 2018:

10kg Bigas 450

Inumin (3-in-1 kape, juice tetra pack, softdrinks) 500

Miryenda (Biskwit at Tsitsirya) 500

5kg Laing 800

5kg Adobo 1,200

5kg Mechado 1,500

Renta sa dyip para sa mga magtatapos ng Pabasa 800

5,750

Bukod sa pagkain, kasama rin sa mga pinaggagastusan ang renta sa dyip para sa mga magtatapos

ng Pabasa na grupo ng Pamilya Llamas dahil sa kanilang paglipat sa Lungsod ng Las Pinas ay

naging malayo ito para sa grupo kaya naman upang mapagpatuloy ang tradisyon na mayroong

nagtatapos ay sila ang gumagastos ng pang-komyut ng nasabing grupo.

Paminsan minsan ay nagiging kasama sa gastusin ng bawat pamilya ang mga pampagawa ng altar

kung masyado nang na-luma ang mga tela o nasira ang lamesa na gagamitin para dito. Ang mga

libro din na ginagamit sa Pabasa ay minsang pinapalitan kapag naluma na ng panahon, ang mga

32 | G A L L E O N

librong ito ay nabibili sa halagang 93 pesos sa Baclaran. At kung minsan, kinakailangan namang

magrenta ng mga lamesa at upuan kung marami ang bilang ng mga bisitang tatanggapin.

Di biro ang pagdiriwang ng Pabasa dahil sa dami ng gastusin at kinakailangan paghandaan.

Ngunit kasama ng sakripisyo sa Pabasa ang buong paghahanda at tinitignan ito ng bawat pamilya

bilang isang alay at sakripisyo para sa kanilang Panginoon. Tila hindi parin nito mapapantayan

ang paghihirap na dinanas ni Hesukristo kaya naman ay malaya at bukal sa kalooban nilang

pinaiipunan at pinaggagastusan sa tulong ng kanilang mga kamag-anak upang maging

matagumpay ang kanilang Pabasa bawat taon.

Pagdaraos

Ang Pabasa ay nagsisimula sa ganap na alas dose ng madaling araw anumang araw ito

gaganapin. Kadalasan ay puro kamag-anak ang naguumpisa ng Pabasa sa ganitong oras at sa

umaga o hapon na dumarating ang iba pang mga bisita. Bago pa man magsimula ang pag-awit ay

nagdarasal muna ang mga naroroon ng rosaryo para sa Birheng Maria, pagkatapos ay kukuha na

ang bawat tao ng aklat ng Pasyon at sisimulan na ang pag-kanta sa pahina tatlo (3), ang Panalangin

sa Diyos. Walang tigil ang pag-kanta sa nilalaman ng libro hanggang sa matapos ito sa pahina

dalawampu't labintatlo (213). Sa pagitan simula at wakas ay nagkakaroon ng paghalili sa pagitan

ng mga mambabasa upang makapagpahinga ang mga tapos na, dito ay maari silang kumain ng

umagahan, tanghalian, o miryenda. Kapag natapos na ang pag-awit hanggang sa pinakahuling

pahina at wala pa ang grupo na kumakanta ng lamentasyon para magtapos, ibinabalik ng mga

mambabasa ang libro sa mga naunang pahina at kakantahin itong muli upang mahintay ang mga

naglalamentasyon. Sa ibang pagkakataon naman kung saan naunang dumating ang grupo,

sumasabay na lamang sila hanggang matapos ang libro at pagkatapos ay aawit na ng lamentasyon.

Ang lamentasyon ay tumatagal nang halos dalawampung (2) minuto at tanging ang grupo ng

33 | G A L L E O N

Llamas lamang ang kumakanta dahil sa sila lang ang nakakaalam ng mga titik nito. Ang ibang mga

mambabasa ay nakikinig sa magagandang boses ay pag sasalit-salit ng nasabing grupo.

Pamilya Llamas Pamilya Vital –

Rodriguez

Danny Salvacion at

ang kaniyang mga

“Apostoles”

Pamilya Francisco

Marso 28, 2018 Marso 27, 2018 Marso 30, 2018 Marso 31, 2018

Miyerkoles Martes Biyernes

(Biyeres Santo)

Sabado

(Sabado de Gloria)

12 n.m. – 2 n.h 12 n.m. – 3 n.h. 12 n.m. – 4 n.h. 12 n.m. – 2 n.h.

Talahanayan 2: Araw at oras ng pagdaraos ng bawat pamilya noong nakaraang Mahal na

Araw

Pagkatapos ng Kaganapan

Pagkatapos awitin ang lamentasyon ay magku-krus ang mga tao bilang tanda ng pagtatapos

ng Pabasa, sa pagtatapos din na ito ay nakahanda na ang mga pagkain at kagamitan sa lamesa.

Kani-kaniyang silang kuha ng mga plato, kainin, at ulam habang bumabati sa mga tao sa paligid

at bilang mga Pilipino, kapag may hindi kumakain ay pilit na inaalok ito upang makita na ang lahat

ay busog at masaya. Ito na rin ang panahon upang makipagkwentuhan sa mga kaibigan na matagal

nang hindi nakikita o sa tuwing Pabasa lamang nakakabisita, dito nagkakaroon ng oras ang mga

tao upang makipagsalamuha sa isa’t isa matapos ang halos labinlimang (15) oras ng pag-awit.

Matapos ang kainan, ang iba ay nagsi-uwian na sa kanikanilang mga bahay, habang ang

iba naman ay nanatili upang makipagkwentuhan pa o kaya naman ay tumulong sa pagliligpit.

Isinasaayos na ang mga upuan at pinupunasan ang lamesa, ang mga hugasin naman ay nililinis na

sa lababo. Tulong tulong ang pamilya ng punong abala sa pagliligpit ng kanilang mga gamit

34 | G A L L E O N

habang ang altar ay nananatiling nakatayo at hinahayaan ito na nakatanghal hanggang sa matapos

ang Mahal na Araw.

Lugar

Ang Pabasa ay kadalasang ginagawa sa bahay o garahe ng pamilya na magdaraos nito,

paminsan naman ay ginagawa ito sa mga kapilya ng simbahan o kaya ay kung sa isang barangay

ito ay nagtatayo sila ng isang tolda upang doon gawin ang pabasa. Kadalasan na bahagi ng isang

puwesto kung saan magkakaroon ng Pabasa ay kinakailangan na ito’y may espasyo para magtayo

ng altar at maglagay ng upuan na maaaring mag-upo ng sampu hanggang dalawampung ka-tao at

kung minsan ay higit pa.

Ang mga sumusunod ay mga pigura kung saan inilalarawan ang itsura ng ilang mga

pinagdausan ng Pabasa:

35 | G A L L E O N

Pigura 2: Paglalarawan sa pinagdausan ng Pabasa ng Pamilya Llamazares

Pigura 3: Paglalarawan sa pinagdausan ng Pabasa ni Danny Salvacion

36 | G A L L E O N

Pigura 4: Palalarawan sa pinagdausan ng Pabasa ng Pamilya Francisco

Makikita na ang bawat kabahayan at lugar ay mayroong nakalaan na espasyo sa para sa

mga tagabasa. Ang hapagkainan naman ay madalas nasa loob ng bahay tulad ng sa kaso ng Pamilya

Vital-Rodriguez, habang sa iba naman ay normal na sa mga Pilipino ang kumain sa kani-kanilang

mga upuan. Mapapansin din na sa mga pinagdarausan ay laging bukas an mga pintuan papunta sa

bahay o kung kaya naman ay mga tolda na walang harang.

37 | G A L L E O N

D. Ang Mambabasa

Ang Ritwal ng Pabasa sa F.B. Harrison Avenue, Lungsod ng Pasay

Sa pamamagitan ng pag-pili sa Pamilya Llamas bilang pangunahing tagapag-bigay

impormasyon sa pag-aaral na ito, nagkaroon ang mananaliksik ng kaugnayan sa iba pang mga

mambabasa sa bahagi ng Pasay. Sa bahaging ito ay ilalatag ng mananaliksik ang mga datos na

nakuha sa pakikipanayam sa mga punong-abala ng apat na grupo mula sa lungsod ng Pasay. Ang

bawat kinapanayam ay nagbahagi ng salaysay kung paano nagsimula ang tradisyon na ito sa

kanilang grupo, ang proseso ng pagsasagawa ng isang pabasa, at ang kanilang sari-sariling

pananaw tungkol sa ritwal na ito. Ang batayan ng pagkakasunud-sunod ng pagsalaysay sa mga

grupo ay ang petsa ng pagsisimula ng tradisyon sa bawat pamilya – mula sa pinakamatanda

hanggang sa pinakabata.

Narratibo ng Pabasa ng Pamilya Llamas

Larawan 4: Si Gng. Teresita Sudario kasama ang mananaliksik

38 | G A L L E O N

Sa pamumuno ni Gng. Teresita Sudario, naipagpapatuloy hanggang sa kasalukuyan ang

tradisyon ng pagdaraos ng Pabasa ng kanilang pamilya. Nagmula pa ang tradisyon na ito noong

1949, taon kung kailan ipinanganak si Gng. Sudario, o maaaring mas matagal na kung mayroon

lamang makakapagbigay alam. Si Gng. Sudario ay isang boluntaryo sa munisipyo ng Pasay. Siya

ay ang ikalawa sa pinakamatandang anak ni Gng. at G. Llamas at may edad na animnapu't walong

(68) taong gulang at ipinanganak noong Setyembre 28, 1949. Mula nang siya ay ipinanganak, ang

kanilang pamilya ay nakatira na sa 2117 F.B. Harrison, Lungsod ng Pasay. Ayon sa kaniyang

salaysay, ang kaniyang lola na si Gng. Aniseta Baretto ang nagpakilala sa kaniya sa ritual na pabasa

noong siya ay bata pa lamang. Isinasagawa ito noon sa isang maliit na eskinita kung saan siya ay

kasalukuyang naninirahan. Dahil sa maliit lamang ang lugar, hindi malayong magkaroon ng

interaksyon ang mga naninirahan dito kaya ang mga magkapitbahay na ito ay naturingang

magkakaibigan. Ang kaniyang lola at ang mga kapitbahay ay nakabuo ng isang pangkat ng mga

mambabasa ng pasyon bago pa man siya ipinanganak. Pagtungtong niya sa edad na labinlimang

(15) taong gulang, sinimulan siyang isama ng kaniyang lola sa pagbabasa ng pasyon sa ibang mga

kabahayan tuwing Mahal na Araw. Ang katangi-tangi sa grupong ito ng mambabasa ay ang

kanilang idinadagdag na bahagi sa pagbabasa ng pasyon. Ito ay tinatawag nilang lamentasyon o

pamamaalam, o kung tawagin ng ibang tao, ang pagtatapos ng pabasa. Ang lamentasyon ay isang

panalangin na binubuo ng ilang taludtod tungkol sa buhay ni Kristo mula sa pasyon, at Tagalog at

Latin naman na mga panalangin, madalas ay nagtatagal ito nang dalawampung (20) minuto. Ayon

kay Gng. Sudario, ang kaniyang lola at mga kapitbahay ang bumuo ng karagdagang ito na hindi

mahahanap sa kahit anong libro. Wala ring nakasulat o nakalimbag na kopya ang grupo at ang

tanging paraan lamang upang maipasa ito ay ang pakikilahok at pakikinig sa kanilang grupo.

39 | G A L L E O N

Madalas na iniimbitaha silang awitin ang kanilang mga lamentasyon bilang pagtatapos o pagsasara

ng isang pabasa.

Pigura 5: Tatlong Henerasyon ng Pamilya Llamas

Pagkamatay ng kaniyang lola, ibinigay kay Gng. Sudario ang responsibilidad na

pamahalaan ang grupo. Sa ngayon, ang kanilang mga miyembro ay unti-unting nabawasan dahil

ang mga matatandang miyembro ay nagsimatay na. Ang grupo ay kasalukuyang binubuo ng mga

kaapu-apuhan ng isa sa mga kaibigan ng kaniyang lola na mga nakatira sa Muntinlupa City.

Nagkikita lamang sila sa isang taon tuwing Mahal na Araw kung saan ay kusa nang nagsisipunta

ang mga ito at nagtitipon sa kanto ng Antipolo Street, F.B. Harrison, at pagkatapos ay

magpapatuloy na sila sa naimbitahang bahay o barangay. Bukod sa kanilang tradisyon na pag-

awit ng lamentasyon, naghahanda din si Gng. Sudario para sa sariling pabasa ng kanilang pamilya.

Ang mga kapatid ni Gng. Sudario at ang kaniyang mga anak ay hindi lumahok sa pabasa noong

nakaraang Mahal na Araw dahil marami sa mga ito ang nasa labas ng bansa, habang ang ilan sa

kaniyang mga anak ay nag-aaral pa. Bilang kapalit ng kanilang presensya, ang ibinibigay ng mga

40 | G A L L E O N

kapatid ay pinansyal na suporta. Kinakailangan ang ganitong suporta upang ihanda ang altar at

pagkain na kanilang paglilingkuran sa kanilang mga panauhin. Nang tanungin, sumagot si Gng,

Sudario kung bakit patuloy niyang pinanatili ang tradisyon ng Pabasa. Ayon sa kaniya, nais niya

na panatilihin ang lumang tradisyon na ito na nagsimula pa sa kaniyang lola at ito’y isang

magandang alaala na rin na ipinasa sa kanila. Pangalawa, nais ni Gng. Sudario na isama at pag-

isipan ang pagpapakasakit at pagdurusa ni Hesukristo sa panahon ng Banal na Linggo, at ang pag-

awit ng pasyon ay isang napapanahon at angkop na paraan upang gawin ito. At huli, para sa kaniya,

ang pabasa ay isang handog o alay sa Panginoon, upang ito ay pasalamatan sa mga biyayang

kanilang nakamtan at bilang pag-darasal na rin sa mga kahilingan ng kanilang Pamilya.

Narratibo ng Pabasa ng Pamilya Llamazares

Larawan 5: 7 sa 9 na anak ni Gng. Lourdes Llamazares (mula sa kaliwa: George Vital Jr.,

Rizalina Rodriguez, Marilou Galleon, Thelma Marquez, Conchita Rivera, Victorio Rodriguez,

at Georgette Chavez)

41 | G A L L E O N

Halos mag lilimampung taon nang nagdaraos ang pamilya ng Llamazares ng kanilang

Pabasa. Nagmula pa ang tradisyon na ito sa kanilang ina na si Gng. Lourdes Llamazares at sa mga

kapatid nito noong taong 1970. Hanggang sa ngayon ay patuloy na isinasagawa ang Pabasa sa

pamumuno ni Gng. Marilou Galleon na isa sa kaniyang mga anak at panganay sa magkakapatid,

siya ay kasalukuyang pitompu't tatlong (73) taong gulang at ipinanganak noong Mayo 20, 1945.

Ang kanilang angkan ay orihinal na nakatira sa Lungsod ng Pasay ngunit nang maibenta ang

kanilang lupa ay lumipat na sila sa Lungsod ng Las Pinas noong taong 2006. Sa kanilang paglipat

ay dala parin nila ang tradisyon na iniwan sa kanila ng kanilang ina at patuloy na naging gawi ng

kanilang tiyahin na si Gng. Antonia Llamazares hanggang sa siya ay pumanaw na noong taong

2010. Dahil sa walo (8) ang nabubuhay na anak na ni Gng. Rodriguez, marami ang bilang ng

angkan ng kanilang pamilya. Lumaki nang magkakasama ang mga magkakapatid hanggang sa

sila’y magka-anak at asawa sa kanilang tirahan sa Pasay kaya naman ay matibay ang samahan ng

kanilang pamilya pati na rin ng kanilang mga anak at apo. Sa kasalukuyan ang bilang ng angkan

ay umabot na sa 58 na may apat nang henerasyon.

Pigura 6: Dalawang Henerasyon ng Pamilya Llamazares

42 | G A L L E O N

Ipinapasa pasa ang tradisyon na ito sa bawat henerasyon at sinisigurado ng pamilya na sa

murang edad pa lamang ay inilulubog na sila sa gawing ito ng kanilang angkan. Dahil sa laki ng

pamilya, nagiging matagumpay ang kanilang pagdaraos ng Pabasa dahil ang lahat ay nagbibigay

ng kanikanilang kontribusyon. Maaaring ang kontribusyon na ito ay nasa porma ng pera, pagluluto

ng pagkain para sa mga mambabasa at bisita, pag-dala ng mga inumin, sa pag-alok ng kanilang

mga bahay upang maging lugar na pagdarausan ng Pabasa at maging tulong sa paghahanda at

paglilinis pagkatapos ng kaganapan. Bahagi rin ng kanilang Pabasa ang pag-imbita sa mga

umaawit ng lamentasyon na sina Gng. Sudario, at kahit ngayon na sila ay hindi na naninirahan sa

Pasay, nagrerenta sila ng isang dyip para sunduin at ihatid ang grupo sa kanilang mga bahay

papunta sa Las Pinas. Hindi na matukoy kung mayroon pang mas matanda na pinaggalingan ang

tradisyon nilang ito ngunit ang pinakamalayong natukoy ng kanilang pamilya ay ang pagmumula

nito sa kanilang ina. Pati ang mga libro ng Pasiong Mahal ng kanilang mga ninuno ay napanatiling

maayos at kanilang ginagamit sa kasalakuyang Pabasa, ang mga santo rin na kanilang itinatanghal

sa altar tulad ni San Rafael ay nagmula pa sa kanilang ina. Maingat ang pamilya na manatiling

mapreserba ang bawat aspeto ng kanilang tradisyon.

Ngunit kahit na mayroong pagsisikap ang pamilya na mapreserba ang tradisyong ito sa

kanilang pamilya, hindi maiiwasan na magkaroon ng pagbabago na dala ng panahon. Nitong

nakaraang Mahal na Araw ay nabawasan ang mga kamag-anak na pumunta dahil ang isa sa

pamilya ng magkakapatid ay nagpalit ng relihiyon at naging kristiyano kung saan ipinagbabawal

ang pagsamba sa mga santo at imahe, dahilan ng kanilang hindi pagdalo. Naging rason din ang

pagtanda ng ibang mga miyembro ng kanilang angkan kaya naman ay nahihirapan na silang

bumyahe papunta sa lugar kung saan gaganapin ang kanilang Pabasa. Sa kabila nito, patuloy na

43 | G A L L E O N

umaasa ang pamilya sa bagong henerasyon upang ipagpatuloy ang tradisyon na ito hanggang sa

kanilang pagtanda.

Naratibo ng Pabasa ni Danny Salvacion at ng kaniyang mga “Apostoles”

Larawan 6: Si G. Ronald Isales kasama ang mananaliksik

Sa isang kalye sa kahabaan nga F.B. Harrison ay nananatiling buhay ang isang tradisyon

ng Pabasa na pinamumunuan ni G. Ronald Isales. Si G. Isales ay isang limampu’t tatlong (53)

taong gulang na kagawad sa barangay 9, Perla sa lungsod ng Pasay. Siya ay ipinanganak noong

Mayo 7, 1965 sa Maynila. Kwento ni G. Isales, noong siya ay bata pa, kasali siya sa isang kilalang

grupo sa kahaban ng Perla na tinatawag na “Batang Perwisyo.” Tulad ng ibig sabihin ng salita,

ang grupong ito ay binubuo ng labindalawang (12) mga sutil na kabataan na nagdadala ng sakit ng

ulo sa kanilang kalye. Kung anu-anong mga kalokohan ang bitbit ng mga batang ito at dahil dito,

sila ay madalas na nahuhuli ng barangay o ng pulis. Dito nakilala ni G. Ronald Isales si G. Danny

Salvacion, isang dating pulis Maynila na ngayon ay nakapagretiro na. Sa kasalukuyang panahon,

44 | G A L L E O N

nakatira si G. Salvacion sa Nueva Ecija at walang nakakaalam kung paano siya maabot at

makakapanayam.

Kwento ni G. Isales, si Danny Salvacion ang itinalaga na magiging responsible para sa

kanila at tatayo bilang tagapayo upang sila ay tumino. Dahil dito, ang naisipan ni G. Salvacion na

aktibidad ay ang paglalakad papunta sa simbahan ng Quiapo at paakyat ng Antipolo nang nakapaa.

Ito’y magsisilbing leksiyon upag sila’y magtanda ngunit bukod pa doon ay ito ang magiging

dahilan ng kanilang paglapit sa Diyos. Simula noon ay naging panata na ito ng grupo sa tuwing

Mahal na Araw. Sa kasalukuyang panahon, mayroon paring gumagawa ng tradisyon na mula sa

baranggay ng Perla at kung mapapansin man ay mayroong malaking bilang ng mga deboto ng

Poong Nzareno sa pagitan ng mga nakatira sa kalye ng Perla. Nang magsi-tanda na si Danny

Salvacion at ang mga “Batang Perwisyo”, naging mahirap na para sa kanila na umakyat ng

Antipolo habang nakapaa kaya naman iminungkahi ni G. Salvacion na kanilang palitan ang

panatang ito at magsimula ng isang Pabasa. Noong taong 1982 ay nagsimula nang magdaos ng

Pabasa sa kahabaan ng Perla at hanggang sa kasalukyan ay patuloy na sinusuportahan ng kanilang

mga ka-barangay ang tradisyon na ito. Nakadagdag pa ang pagiging barangay kagawad ngayon ni

G. Isales sapagkat nakakakuha siya ng tulong at suporta sa kaniyang mga kasama sa barangay.

Binanggit din ni G. Isales na simula 1982 ay wala pang pagkakataon na hindi na-idaos ang Pabasa

at dagdag na rason dito ay ang pagiging isang pook kung saan pagkakataon ng mga kabataan na

makipaghalubilo sa mga kapwa nila kabataan upang maglaro o higit pa roon kahit na madaling

araw. Dahil dito, nagiging lantad sila sa tradisyon at kalaunan ay nagiging tagapagdala ng Pabasa

sa mga susunod pang henerasyon. Bahagi din ng kanilang tradisyon ang pag-imbita sa mga

umaawit ng lamentasyon upang maging “espesyal” ang kanilang Pabasa at nagiging madali ito

dahil sa magkakalapit lamang ang kalye ng mga naglalamentasyon at ang kalye ng Perla. Ayon

45 | G A L L E O N

kay G. Ronald Isales ay ipinagpatuloy niya ang Pagpapabsa upang magbigay ng pasasalamat kay

Hesukristo para sa mga biyayang kaniyang natanggap at para na rin sa pagdarasal para sa kaniyang

mga kahilingan. Nais din daw niyang mapreserba ang tradisyong ito na ipinamana sa kanila ni G.

Salvacion bilang respeto at pagkilala sa kaniya dahil kung hindi sa kaniya ay hindi mapapalapit

ang kaniyang loob sa Diyos.

Pigura 7: Si Danny Salvacion at ang kaniyang mga “Apostoles”

Sa kasalukuyang panahon ay nagsipanaw na ang iba sa mga tinatawag na “Batang

Perwisyo,” halos lahat ay lumipat na ng kabahayan dahil nagkaroon na ng kanilang sariling

pamilya at ang iba naman ay nangibang bansa na. Tanging si G. Isales at si G. Tisoy Atangan ang

nananatiling naninirahan sa Perla sa Lungsod ng Pasay, ngunit kapag mayroong pagkakataon ay

bumabalik ang iba sa kanila upang ipagdiwang ang Mahal na Araw na madalas ay ilang linggo

lamang bago ang piyesta ng kanilang lugar.

46 | G A L L E O N

Naratibo ng Pabasa ng Pamilya Francisco

Larawan 7: Si G. Nicanor Francisco kasama ang mananaliksik

Sa eskinita ng Antipolo sa kahabaan ng F.B. Harrison, nakilala ng mananaliksik si G.

Nicanor Francisco, isang limampu’t siyam (59) na taong gulang na anak ni Gng.. Lucita Francisco.

Si Gng. Lucita o tinatawag din sa pangalang Aling Lucing, ay isa sa mga unang miyembro ng

pangkat ng mga mang-aawit ng Pabasa at lamentasyon na kasama ni Gng. Aniseta Baretto. Sa

kasamaang palad, si Aling Lucing ay nagdurusa sa sakit na Alzheimers at hindi nabigyan ng

permiso ang mananaliksik na isama siya sa interbyu na isinagawa. Ang Pagbasa ng Pasyon sa

kanilang pamilya ay na nagsimula noong taong 2000. Bago pa man ito, ayon kay G. Francisco,

ang kanilang unang naging panata ay ang pagaayos ng Flores de Mayo ngunit nang sila ay

masunugan noong taong 1987, napilitan silang itigil ito dahil nasunog ang lahat ng kanilang

kagamitan at marami ang kanilang pinaggastusan dahilan ng hindi pagkakaron ng badyet para sa

47 | G A L L E O N

Flores de Mayo. Pagdating ng 2000, nagdesisyon ang kanilang pamilya na muling magkaroon ng

isang panata, at sa pagkakataong ito, gawin ang Pabasa. Mula noong 1987, hindi kailanman nabigo

ang pamilya na magdaos ng kanilang Pabasa taun-taon. Inilagay nila ang kanilang sariling altar sa

loob ng bahay at inanyayahan ang kanilang mga kapitbahay na sumali sa pag-awit at parte rin ng

kailang tradisyon ang pag-imbita kay Gng. Sudario at sa kaniyang grupo, upang umawit ng

kanilang lamentasyon. Tulad ng iba pang mga pamilya ay pinagtutulungan din nilang

magkakapatid ang pagdaraos ng Pabasa sa pamamagitan ng pag-ambag ng pera para sa

pagpapakain at pagpapakape sa bisita. Patuloy nilang idinaraos ang Pabasa bilang pasasalamat sa

Diyos at bilang isang penetensya sa pag-aalala ng sakripisyo ni Hesukristo.

48 | G A L L E O N

KABANATA 4

PAGSUSURI, PAGTATASA, AT INTERPRETASYON

Ang Pasyon at literaturang Pilipino

Makikita sa Pasyon ang talento ni Gaspar Aquino de Belen sa pagsusulat nito. Ang

kayamanan ng kaniyang bokabularyo ay dumagdag sa kagandahan ng pagkakagawa ng bawat

taludtod. Hindi nalilimita ang pagkakatunog nito sa mga salitang tulad ng “ko”, “mo”, o “na,”

“ba”. Sa pagsusulat din ng taludtod ay nagpapakita ng isang hamon sapagkat kinakailangan na ang

bawat linya ay mayroong walong silabiko – walang labis, walang kulang.

Ang konsepto ng Pasyon at Pabasa ay hindi na bago sa mga Pilipino sapagkat noong bago

pa man masakop ng mga Kastila ang bansa ay may sarili na itong mga porma ng tula at literatura

tulad ng mga epiko. Ipinapasa-pasa ang mga ito gamit lamang ang bibig kaya’t hindi malabong

gumamit na ng awitin ang ating mga katutubo sa pagpapasa ng mga istoryang ito, lalo na’t ang

mga Tagalog ay kilala bilang “singing people” (Aligan 2001). Maaaring ihambing sa isang epiko

ang Pasyon dahil sa parehad itong nagsasalaysay ng buhay ng isang magiting na bayani, ang

kaniyang mga paghihirap at mga pinagdaanan sa buhay. Ngunit wala pa namang pag-aaral na

tumutukoy dito.

Musika bilang tinig ng mambabasa

Ang mga tono na ginagamit sa Pabsa ay masasabing may kakulangan pa sa pag-aaral. Ang

mananaliksik ay naharap sa isang hamon ng pag-hahanap ng mga literatura at pag-aaral na

nauugnay sa musika ng Pabasa dahil hindi nag-kakaroon ng maayos na dokumentasyon para dito.

Ang maaaring maroon daan-daang tono na ginagamit sa Pabasa dahil wala namang pamantayan

ng iisang tono na nararapat na gamitin sa ganitong ritwal. Hindi rin nakasaad sa libro kung paano

49 | G A L L E O N

ba dapat ito inaawit. Maging ang mga pamilya na umaawit ng Pasyon ay hindi alam kung saan ng

aba nanggaling ang mga tono na ito at hindi rin naman nila kinukuwestiyon ang pinanggalingan

ng mga tonong kanilang ginagamit. Ang pag-awit sa Pabasa ay masasabing malayang pagkanta na

hindi nakukulong sa iisang pamantayan, maaari din na palitan ang tono habang kumakanta,

halimbawa, gagamitin ang Tono 1 sa isang tema at pagkatapos nito ay gagamitin naman ang Tono

2. Kahit ang mga popular na tono ay ginagamit na rin sa pag-awit ng Pasyon. Sa paghahanap ng

mga sanggunian ng mananaliksik ay nakakita ito ng isang video kung saan kinakanta ang Pasyon

sa tono ng Pusong Bato na pinasikat at kinanta ni Jovit Baldovino. Kahit na ang pag-apruba ng

simbahan sa paggamit ng rap bilang isang paraan ng pag-awit ng Pasyon ay nangangahulugang isa

itong malayang sining kung saan naipapahayag din ng mga mambabasa ang kanilang sarili.

Ngunit kahit na sa kasalukuyan ay mayroon nang makabagong pamamaraan ng pag-awit

ng Pabasa, ang tradisyunal na pag-awit din naman ay dapat mapreserba. Sa paamagitan ng mga

tradisyunal na tono tulad ng tagulaylay ay naisasadula sa pamamagitan ng pag-awit ang

pagpapakasakit ni Kristo at sa paraang ito ay naipaparamdam sa mga nakikinig ang

pagdadalamhati ng mga mambabasa sa paghihirap Niyang ito. Ang mga tradisyunal na tono din

ay kadalasang gawa para sa higit sa isang tao. Makikita ito sa mga katangian tulad ng pagkakaroon

ng sagutan at mga solo na kasunod ng pag sasabay sabay. Ipinapahiwatig nito na ang Pabasa ay

isa talagang kaganapan para sa isang grupo o isang komunidad kung saan sila ay nagiging isa at

nakikiisa sa pag-awit sa panginoon.

Pagdiriwang: Lugar, Tao, Espasyo

Sa pagdaraos ng Pabasa ay masasabi natin na hindi biro ang mga preparasyon para dito.

Maraming aspeto ang kinakailangang isaalang-alang sa pangyayaring ito. Una ay ang suporta ng

mga kapamilya at mga kaibigan sa tradisyon na ito. Hindi maaaring magkaroon ng pabasa kung

50 | G A L L E O N

walang mga taong babasa o dadalo sa pagdaraos. Sa kanila umiikot ang ritwal na ito at

nangangailangan ng sangdaang porsyento ng pangakong sila ay makikilahok lalo na’t hindi

kakayanin ng isang tao ang pag-awit nang halos labinlimang (15) oras nang walang pahinga.

Ipinapakita lamang nito ang pagiging malapit at matibay na pakikipagkapwa ng mga Pilipino dahil

napagpapatuloy nila ang ganitong tradisyon kahit ilang henerasyon na ang nakalipas.

Pagdating naman sa usapang kainan, noong sinaunang panahon ay kilala ang mga pangkat

etniko natin na nagsasagawa ng feasting o paghahanda. Makikita ang katangiang ito sa mga

nagkalat na piyesta at selebrasyon sa ating bansa. Isa itong katangian ng pabasa sa Pasay na

nakikita sa paghahanda ng namumuno ng Pabasa ng samu’t saring pagkain na tila mayroong

piyesta na ganap, ngunit ang iba naman ay maaaring maghanda ng simpleng mga pagkain ngunit

hinding hindi mawawalan ng mangunguya ang mga bisita. Hindi rin mawawala ang pamimigay

ng mga kape para sa mga ginabing mambabasa at namimigay ng mga biskwit sa mga nagugutom.

Makikita rin natin na ang isa sa mga katangian ng Pabasa ay ang pagiging bukas nito sa

kahit na sino. Hindi lamang sa panlipunang aspeto kundi pati na rin sa pisikal na aspeto. Ang lugar

kung saan ginaganap ang mga pabasa ay madalas bukas na espasyo. Sa kalye ng kanilang

barangay, o kaya naman ay sa kanilang mga bahay na makikita mo bukas na bukas ang kanilang

mga pintuan na tila kahit sino ay maaring pumasok.

At huli, ang pagdaraos na ito ay masasabing isang malayang pagganap. Halimbawa na

lamang ay ang kaugalian ng mga tao sa isang Pabasa kung saan maaaring tumayo mula sa

kinauupuan ang mambabasa kung siya ay pagod na. Maaari siyang gumamit ng telepono kung

gusto niya, at maaari din siyang kumain kung gutom na. Hindi ito promal na kaganapan kung saan

mayroong mga pamantayang nagsasabi ng mga dapat at hindi dapat gawin, na nagtatalaga ng oras

para sa gawain. Hindi strikto ang isang pagdaraos ng isang Pabasa at hindi siya isang sining na

51 | G A L L E O N

palabras kung saan nakakulong at limitado ang galaw ng mga tao. Isa itong sining na malaya at

hindi nahihiwalay sa buhay.

Pagsusuri sa mga naratibo ng Pabasa sa Pasay

Grupo na

nagsasagawa

ng pabasa

Taon kung

kalian

nagsimula

Namamahala

Kanino

nanggaling ang

tradisyon na ito?

Dahilan ng pagsasagawa

ng Pabasa

Pamilya

Llamas

Mula pa sa

kaniyang lola,

hindi na

matansiya ang

petsa (ngunit

maaaring

noong 1949

taon kung

kalian siya

pinanganak)

Gng. Teresita

Sudario

Aniseta Baretto,

lola ni Gng.

Tessie Sudario

Ipagpatuloy ang

tradisyon ng kaniyang

lola

Bilang pasasalamat sa

mga kahilingang

tinupad ng Diyos

Panata

Pagninilaynilay sa

pagpapakasakit ng

Diyos

Pamilya

Francisco 2000

Ang lahat ng

magkakapatid

Pagkatapos

masunugan,

pinalitan ang

panata sa pabasa

Ipagpatuloy ang

tradisyon ng kanilang

pamilya


mga kahilingang

tinupad ng Diyos

Panata

Barangay 9,

Perla St. 1982

G. Ronald

Isales

Danny Salvacion,

dating Pulis

Maynila na

sumubaybay kay

G. Isales

Ipagpatuloy ang

tradisyon na ipinasa ng

mas nakatatanda


mga kahilingang

tinupad ng Diyos

Panata

Pagtitiwala ng mga tao

na ipagpatuloy parin

ang pabasa

52 | G A L L E O N

Pamilya Vital-

Rodriguez 1970s

Gng. Thelma

Rodriguez

Sa kanilang ina

na si Gng.

Lourdes

Rodriguez

Ipagpatuloy ang

tradisyon ng kanilang

ina


mga kahilingang

tinupad ng Diyos

Panata

Talahanayan 3: Mga pagkakapareho sa naratibo ng pabasa ng mga piniling pamilya

Makikita natin sa talaan na ito na marami ang pagkakaparehas ng naratibo ng bawat grupo

na nagsasagawa ng pabasa sa lungsod ng Pasay. Ang nangunguna rito ay ang kadahilanan na ito

ay isang panata ng kanilang pamilya o barangay. Ang isang pamilya ang pinakamaliit na yunit ng

tao, at madalas ay dito nabubuo ang identidad ng kahit na sino. Kung paano siya pinalaki, kung

ano ang mga pinapahalagahan ng pamilyang ito, at kung ano ang kanilang mga pinaniniwalaan.

Maging sa kaso ng pabasa sa barangay 9 ay tinuturing na rin nila ang isa’t isa bilang pamilya dahil

sa ilang taon na ang lahat ay doon naninirahan. Magkakasama na ang lahat sa pagtanda, at

pagbabago ng lipunang kanilang ginagalawan. Ang isang panata ay isang uri ng pangako na

patuloy na gagawin ang isang ritual o pagdiriwang ng isang ritual o kapistahan. Maaring bilang

pasasalamat sa isang himala o biyaya na dumating sa isang grupo, maaring i-alay bilang isang

kapalit ng isang kahilingan, o maaring paraan ng pagpapakita ng debosyon ng mga tao

Ang ikalawang pagkakatulad sa mga naratibong ito ay ang kagustuhan ng tagapamahala o

ng buong grupo na maipagpatuloy ang tradisyon na ito ng kanilang pamiya o pangkat. Ito ay

maituturing na isang pamana at ang mga Pilipino ay napakalaki ang pagpapahalaga at pagturing

sa isang pamana. Ito ay nagsisilbing identidad ng isang pangkat na kanilang maipagmamalaki at

masasabing “sa kanila.” Ikatlo naman ang pagpapasalamat sa Diyos o Panginoon. Likas na sa mga

Pilipino ang pagiging mapagpasalamat at kumikilala ng isang utang na loob, hindi dahil siya ay

53 | G A L L E O N

obligado magbigay ng kapalit ngunit isa itong paraan ng kanilang pagpapakita ng kanilang

pagkilala sa kanilang kapwa na gumawa sa kanila ng isang mabuting bagay. Ngunit, sa

pagkakataon na ito, ang utang na loob na kanilang tinatanaw ay ang sa Diyos na Makapangyarihan,

ang nagbigay ng biyaya sa kanilang pamilya at mga mahal sa buhay. Makikita rin sa ibang naratibo

ang tema ng pagpapakasakit. Bilang isang Katolikong bansa na mayroong libo-libong mga

tradisyon, normal na sa atin ang pagpapakasakit lalo na sa tuwing Mahal na Araw. Kasama na rito

ang pag-aayuno, paglalakbay sa malalayong lugar na banal na minsan pa ay nakapaa, pagpapapako

sa krus, at paglalatigo ng sarili. Lahat ng ito ay ginagawa upang gunitain ang sakripisyo ni

Hesukristo upang iligtas ang sambayanan, sa pamamaraan ng pagbasa nang walang tigil sa halos

labinlimang (15) oras, ito ang napiling paraan ng pagsasakripisyo ng mga nasabing pangkat ng

mambabasa.

Ang mga tagapamahala ay masasabing isa sa mga mahalagang elemento upang maisagawa

ang ritual ng pabasa sa kadahilanan na sila ang naghahanda ng mga kinakailangan para sa ritual

na ito. Karaniwan sa mga tagapamahala sa mga sinuting kaso ng pagpapabasa ay mga nasa edad

singkwenta (50) pataas. Maaring dahil sila na ang nasa kalagitaan ng edad ng matatanda at bata.

Bata upang may kakayahan pang kumilos at magisip para sa paghahanda ng pabasa at matanda

naman upang maging gamay na sa pamamalakad sa kaganapan na ito. Ikalawa, makikita na malapit

ang tagapamahala sa pinagmulan ng tradisyon na ito, maaring anak, apo, o isang malapit na

kaibigan. Dahil dito, mas nagkakaroon ang tagapamahala ng pakiramdam na sila ay mayroong

responsibilidad na ipagpatuloy ito dahil sila ay malapit sa nasabing tao. Ikatlo, ang tagapamahala

ay mayroong malapit na relasyon sa kaniyang Diyos. Kung wala ng katangian na ito sa isang

tagapamahala, maaring hind imaging tagumpay ang pagsasagawa ng ritual na ito dahil sa

54 | G A L L E O N

paghahanda ay nangangailangan ng oras at dedikasyon upang maitawid ang 24 horas ng

pagbabasa.

Mga isyung kinakaharap ng mambabasa sa Pasay

Sa pagdaraos ng isang Pabasa ay hindi mapagkakaila na marami ang gastusin lalo na’t

kailangan paghandaan ang altar at ang pagpapakain sa mga bisita at mambabasa. Sa isang

halimbawa ng tala ng mga gastusin noong nakaraang Mahal na Araw (tingan ang pahina 31) ay

halos umabot ng anim na libong (6,000) piso ang halaga ng mga gastusin ng isang pamilya para

lamang sa pagdaraos ng Pabasa. Ang ganitong halaga ng pera ay hindi madaling kinikita lalo na

sa Lungsod ng Pasay kung saan mataas ang bilang ng kahirapan.

Ayon sa website ng Lungsod ng Pasay kung saan ay mayroong pag-aaral tungkol sa estado

ng kahirapan sa Pasay noong 2008 hanggang 2009, mayroong 1,015 bilang ng mga walang

trabahong edad labinlima (15) pataas at 7,298 naman ang bilang ng mga pamilyang ang kinikita

ay nasa ilalim pa ng linya ng kahirapan. Ang 6,000 na libong piso ay isang mabigat na gastusin

para sa isang pamliya. Upang mapunan ang pinansiyal na kakulangan ng mga pamilya, mayroon

silang konsepto ng ambagan upang mabuno ang kinakailangan na pera upang mairaos ang kanilang

Pabasa. Madalas din ay umaasa ang mga miyembro ng pamilya sa pagpapadala ng kanilang mga

kapatid o kamag-anak na nasa ibang bansa. Hindi rin naman tumatanggap ng kahit anong bayad

ang mga mambabasa dahil tinuturing nilang kontribusyon ang kanilang pag-awit sa isang pabasa

at bilang alay na rin kay Kristo. Sa kabila ng ganitong sitwasyon, nananatiling buhay at pilit na

binubuhay ng bawat pamilya ang kanilang panata. Ginagawan ng iba’t ibang paraan ng pagtitipid

o kahit na ba ay umutang para lang matuloy ang Pabasa. Sa huli ay umaasa din ang bawat pamilya

na sa kanilang pagsasakripisyo ay mayroong darating na mas malaki pang biyaya.

55 | G A L L E O N

Dahil ang Pasay ay malapit lamang sa sentro ng Maynila kung saan mabilis na dumadaloy

ang mga bagong ideya at teknolohiya, mabilis na napapalitan ang mga gawi at nagiging

modernisado ang nasabing lungsod. Kasama na nabubura sa mga ganitong pagkakataon ang mga

matatandang tradisyon sa isang lugar. Bilang ang Pabasa ay isang lumang tradisyon na,

kinakaharap nito ang hamon ng mabilis na pagbabago ng panahon at kinakailangan nitong

makahanap ng paraan upang makipagsabayan sa mga makabagong gawi ng bagong henerasyon.

Kahit na nagkakaroon na ng mga pagkakataon na inaakma ang mga tono ng Pabasa sa makabagong

mga kanta, problema parin ng mga mambabasa ang kawalan ng interes ng mga kabataan sa

matandang tradisyon na ito. Naging uso na kasi kaya’t mas pinpipili ng ilan ngayon na lumabas na

lamang ng lungsod bilang bakasyon tuwing Mahal na Araw, o kaya naman ay pagbi-Visita Iglesia

at roadtrip kasama ang mga kaibigan. Malaking epekto ito sa Pagbabasa lalo na’t kung wala nang

susunod na magdadala nito na kalaunan ay magiging resulta ng pagkamatay ng tradisyon ng

Pagbabasa ng Pasyon.

Bukod pa sa mga nasabing isyu ay maganda rin na pagtuunan ng pansin ang kontradiksyon

ng pagiging “sin city” ng Pasay bilang isang lungsod at ang patuloy na pag-iral ng Kristiyanismong

tradisyon ng Pabasa. Base ulit sa pag-aaral na ginawa ng Pasay noong 2008-2009, ang bilang ng

nai-talang krimen sa Pasay sa taong iyon ay umabot ng 882. Kung iisipin maaaring nagkakaroon

ng dalawa hanggang tatlong bilang ng mga nabibiktima ng krimen sa isang araw. Ngunit hindi

naman sa lahat ng sitwasyon kung saan nagsasagawa ang isang tao ng relihiyosong bagay ay ibig

sabihin ay isa na itong mabuting tao, o kaya naman ay maaari din na tinitignan nila ang

pagsasakripisyo tuwing Mahal na Araw bilang isang pag-bawi nila sa Panginoon at umaasang

sila’y papatawaring muli. Sa huli, nakikita na ang relihiyon o tradisyon ay hindi lagi’t laging

56 | G A L L E O N

manipestasyon ng pagkatao, maaaring ito ay isang tradisyong nakasanayan lamang ngunit maari

ding pagpapakita ng mga paniniwala at pinapahalagahan ng mga tao.

Balangkas-Diwa ng Pag-aaral

Pigura 8: Pinal na Balangkas ng mananaliksik

Bago pa man dumating ang Kristiyanismo sa ating bansa ay mayroon nang sariling

kaisipan, kultura, at relihiyon ang mga Pilipino. Kahit na matagal nang unti-unti na nabubura ang

mga ito, hindi parin mapipigilan ang manipestasyon nito sa buhay na mga kultura ng Pilipino.

Ayon kay Covar (2004), ang isang ritwal ay manipestasyon ng relihiyon at pananampalataya sa

57 | G A L L E O N

isang elementong hindi nakikita. Sa isang ritwal, kinakailangan na mayroong mga tagapamahala

o ngunguna upang isagawa ito nanagsisilbing tagapagdaloy. Sa katutubong kultura, sila ay

tinatawag na mga Babaylan, ang pinakasentral na personahe sa Lipunang Pilipino sa larangan ng

medisina, relihiyon, at kung ano pa mang mga uri ng kaalaman, mapa-teoretikal o praktikal

(Salazar, 1999). Sa pagkakataong ito, sa ritwal ng Pabasa, nagsisilbing babaylan o tagapagdaloy

ang mga mambabasang umaawit na sumasampalataya sa isang elementong hindi nakikita na ang

Diyos. Ang kanilang mga awitin ang nagsisilbing alay sa kanilang sinasampalatayahan pati na rin

ang material na aspeto ng Pabasa tulad ng pera at ang pagpapakabagod at puyat sa paghahanda at

pagdaraos nito.

Ang paniniwala ng mga mambabasa at ang kanilang mga kahilingan naman ay

nanggagaling sa isang malalim na elemento na tinatawag na loob. Dito nanggagaling ang enerhiya

kung saan nagmumula ang lahat ng galaw at desisyon ng mga tao. Ngunit ang loob ng isang tao

ay hindi basta basta nakikita o nalalaman ng isang tao kung siya ay mapagsarili. Ang kalooban ng

isang tao ay nasa loob ngunit hindi dapat ito pinapanatili dito (De Castro, 2000) dahil lumalabas

ang kalooban ng tao sa simula na siya ay magkaroon ng interaksyon sa kaniyang kapwa. Ang

konsepto ng kapwa naman ay hindi lamang tumutukoy sa ibang tao sa iyong paligid, kundi, sila

ang mga taong iyong nakakasalamuha at kalaunan ay naibinabahagi ang iyong sarili o “shared

self” ayon kay De Guia (2005). Sa kabuuan, ang konsepto ng loob at kapwa ay makaugnay. Dito

na pumapasok ang ugnayan ng mambabasa na nagsisilbing tagapagdaloy ng alay sa Diyos at ang

kaniyang kapwa tao. Ang kapwa tao ng isang mambabasa ay tumutukoy sa mga taong nakikinig

sa kaniyang paligid na inuunawa at dinadama ang kaniyang naririnig. Ayon kay Denzin (1997), sa

pamamagitan ng mute dialogue ay nagkukumpleto ang ritwal dahil sa pagninilaynilay ng mga

nakikinig.

58 | G A L L E O N

Ang lahat ng aspetong ito na bumubuo sa ritwal ay nakapaloob sa kalikasan o maaaring

tawagin na kapaligiran. Sa balangkas na ito ay ipinapakita ang isang bukas na kalikasan sa anyo

ng bahay at tolda bilang lugar kung saan idinaraos ang ritwal ng pabasa. Isinaad na sa naunang

bahagi ng pag-aaral na isa sa mga katangian ng Pabasa sa lungsod ng Pasay ay ang pagkakaroon

nito ng bukas na espasyo o lugar ng pagdarausan kung saan lahat ng mga pintuan o bakod ay

nakabukas na tila nagpapahiwatig ng pagiging bukas ng bahay sa kahit na sinong nais lumahok.

Sa pagkakataon na ito, ang kalikasan ng Pabasa ay nagpapakita ng isang malayang pagdaloy ng

loob at labas. Ito ang nagiging palagitaan kung saan bukas ito para sa kung sino man ang nais na

makiisa sa ritwal na nagaganap ngunit nasa loob rin naman ito nang sa gayon ay hindi makatapak

ng iba pang paniniwala - kinikilala nito na mayroon pang ibang namamalagi na mga paniniwala

sa kalikasan.

Sa mga natukoy na elemento ng nagpapatuloy na tradisyon ng pabasa sa lungsod ng Pasay,

maihahalintulad ito sa isang katutubong kultura ng pagriritwal at nilalaman din ang ilang

mahahalagang kaisipang Pilipino. Mula sa kagustuhan ng loob ng mambabasa na makiisa sa Diyos,

naipahayag ito sa pamamagitan ng pagriritwal ng Pabasa kung saan iniaalay ang mga awitin sa

Diyos. Sa pamamagitan ng mambabasa na nagsisilbing tagapagdaloy, nagiging daan sila ng mga

kapwa tao o tagapakinig upang magkaroon din ng pakikiisa sa Panginoon.

59 | G A L L E O N

KABANATA 5

KONKLUSYON, IMPLIKASYON, REKOMENDASYON

Konklusyon

Kilala ang Kristiyanismo bilang isang sangkap ng matagumpay na pananakop ng mga

Kastila sa Pilipinas at ang sining ng Pasyon at Pabasa ay parte nito sapagkat ito ang nagsilbing

mga pamalit sa mga katututbong ritwal na may pag-awit at pagkanta. Sa kabila ng pagiging

instrumento nito bilang panakop sa Pilipinas, nakitaan ito ni Ileto ng gamit upang maging dahilan

ng rebolusyong nakapagpalaya sa Pilipinas. Sa kasalukuyang panahon, ating tinatamasa ang

pinakilalang relihiyon na ito ng mga Kastila. Ang Kristiyanismo ang relihiyong may

pinakamaraming bilang ng mga kasapi at makikita ito sa patuloy na pagdiriwang sa Mahal na Araw

kung saan kabilang ang Pabasa sa mga nakasanayang tradisyon ng pagpepenetensiya at pag-alala

sa buhay at pagkamatay ni Kristo. Isa ang Lungsod ng Pasay sa mga lugar sa Pillipinas kung saan

nabubuhay pa ang tradisyon ng Pabasa ngunit marami din ang mga isyung panlipunan na

humahamon sa patuloy na pag-iral nito. Nagpapakita rin naman ng pagsisikap ang mga

nagsasagawa ng Pabasa pati na rin ang simbahan sa pagpreserba nito. Mahalaga na mapanatili ang

mga tradisyon gaya ng Pabasa sa kadahilanan na parte din ito ng kulturang Pilipino. Sa pagtatapos

ng pag-aaral na ito ay nakitaan ang tradisyon ng Pabasa sa Pasay ng ilang katangian katutubo at

napag-alaman na ang tradisyon ng Pasyon sa lungsod ng Pasay ay isang pakikiisa sa Diyos, sa

kapawa, at sa kalikasan na kaniyang ginagalawan sa pamamagitan ng isang kwentong paawit na

inaalay ng mambabasa mula sa kaniyang loob.

60 | G A L L E O N

Implikasyon

Ipinapakita sa pag-aaral na ito na ang patuloy na pagsasagawa ng pabasa ay nag-uugat sa

kamalayan ng mga Pilipino. Maaaring sabihin ng iba na walang orihinal na kultura ang mga

Pilipino o kaya naman ay nagsimatay na kung ano man ang nananatiling kultura ng bansa. Na

sabihin na ang mga tulad ng Pabasa ay isa lamang pamana ng mga banyaga sa ating bayan, ngunit

sa pag-aaral na ito ay mas natasa nang malalim ang tradisyon ng Pabasa at nakitaan ng

manipestasyon ng mga katutubong paniniwala at pag-iisip. Kahit pa man ginamit ito ng mga

Kastila bilang instrumento ng pananakop at pagpapalaganap ng banyagang relihiyon sa ating

bansa, hindi parin nabura sa kamalayan ng mga Pilipino ang kanilang identidad. Sa kabilang banda,

nakita rin sa pagaaral na ito na maaari paring dumating ang panahon na makakalimutan na ang

tradisyong ito ng mga Pilipino, lalung lalo na ang tradisyon ng lamentasyon ng Pamilya Llamas.

Nanganganib ito na mawala sa paglipas ng panahon dahil sa kasalukuyang pag-unti ng kanilang

miyembro at kakulangan sa dokumentasyon ng kanilang tradisyon.

Rekomendasyon

Sa pagtapos ng pag-aaral na ito, inirerekomenda ng mananaliksik na magsagawa ang iba

pa ng mas mabusising pag-aaral sa tradisyon ng Pabasa sa buong Pilipinas sapagkat nakita ng

mananaliksik ang kakulangan sa datos habang isinasagawa ang kaniyang pag-aaral. Ikalawa,

inirerekomenda ng mananaliksik na magtayo ng asosasyon ng mga mambabasa sa bawat lungsod

o probinsya at maging sa buong Pilipinas upang mas mapagtibay at magkaroon ng kasiguraduhang

mabubuhay ang tradisyon ng Pabasa. Ikatlo, magsagawa ng isang pag-aaral ukol sa lamentasyon

sapagkat ang bagong impormasyon na ito ay maaaring isang malaking ambag sa kasaysayan ng

Pabasa. Inirerekomenda din ng mananaliksik na gumawa pa ng pag-aaral tungkol sa iba mga

61 | G A L L E O N

grupong nagsasagawa ng pabasa sa Pasay dahil marahil ay sa ibang parte ng lungsod ay may

gumagawa pa nito. At panghuli, inirerekomenda ng mananaliksik na bigyang pagsusuri ang mga

tono upang makaroon ito ng mas akmang pag-uuri at pangalan nang sa gayon ay mas mapadaling

mapag-aralan ang Pabasa.

62 | G A L L E O N

SANGGUNIAN

About Pasay: Kingdom of Namayan. (w.p.). Nakuha mula sa

http://www.pasay.gov.ph/About.html

Agoncillo, J. A. (2013, Pebrero 24). Pasay eyes ‘Metro travel capital’ title. Inquirer.Net. Nakuha

eved May 12, 2018, from http://newsinfo.inquirer.net/363955/pasay-eyes-metro-travel-

capital-title

Alejo, A.E. (1990). Tao po! Tuloy po! Isang Landas sa Pag-unawa sa Loob ng Tao. Quezon City:

AdMU

Aligan, R.E. (2007). Pasyon. UST Publishing House

Bien, J.R. (2011) The Invencion of Calabanga, Camarines Sur: Dynamics of family, land, and

power. In Musika Jornal Vol. 7.

Compehensive Land Use Plan of Pasay City: Socio-economic Profile. (w.p). Nakuha mula sa

Pasay City Government: http://www.pasay.gov.ph/Pdf/socio-eco/RoadsandTransport6.pdf

Covar, P. (1997). Larangan: Seminal Essays on Philippine Culture. Maynila: National Comission

on Culture and Arts

Cultural Center of the Philippines (1994). CCP encyclopedia of Philippine Art. Vol. IX

(Literature). Maynila: Cultural Center of the Philippines

De la Torre, V. R. (2002). Cultural Icons of the Philippines. Tower Book House

Denzin, N.K. (1997). Interpretative Ethnography: Ethnographic Practices for the 21st Century.

London: Sage Publications

63 | G A L L E O N

DTI (w.p). NCR Reigon Profile. Nakuha mula sa Department of Trade and Industries:

https://www.dti.gov.ph/regions/ncr/ncr-profile-of-region

Francisco, N. (2018, March 31). Pabasa ng Pamilya Francisco [Sariling Panayam].

Gener, T. D. (1998). Re-Rooting the Gospel in the Philippines: Roman Catholic and Evangelical

Approaches to Contextualization (Master's thesis, Institute for Christian Studies). Institute

for Christian Studies. Nakuha Marso 20, 2018, from http://hdl.handle.net/10756/288469

Glaser, B. G., & Strauss, A. L. (1967). The Discovery of Grounded Theory: Strategies for

Qualitative Research.

Ileto, R. (1979). Pasyon and Revolution (Popular Movements in the Philippines, 1840 – 1910).

QC: AdMU

Isales, R. (2018, March 30). Pabasa ng Perla Street [Sariling Panayam].

Kovach, M. (2010). Conversational Method in Indigenous Research. In: First Peoples Child

Family Review, Vol.5, no.1. Nakuha mula sa

https://fncaringsociety.com/sites/default/files/online-journal/vol5num1/Kovach_pp40.pdf

La Viña, A. M. (july-december 1983). Betwee Structures and People: Some Thoughts on the

Sociological Underpinnings of Ileto's "Pasyon and Revolution". Philippine Sociological

Review, 41 (3/4), 85-92. Nakuha Mayo 12, 2018, from

http://www.jstor.org/stable/23898201

Mirano, E.R. (1967). Ang Mga Tradisyunal na Musikang Pantinig sa Lumang Bauan, Batangas.

Manila: National Commission on Culture and the Arts.

64 | G A L L E O N

Namayan. (w.p.). In World Heritage Encyclopedia. Nakuha mula sa

http://self.gutenberg.org/articles/Namayan

Pasay City Government (w.p). Nakuha mula sa Pasay City Government: http://www.pasay.gov.ph/

Pasay City, Philippines. (w.p.). In: World Heritage Encyclopedia. Nakuha mula sa

http://self.gutenberg.org/articles/Namayan

‘Pasyon’ now available on CBCP website. (n.d.). Filipino Journal,25(8). Nakuha Mayo 12, 20018,

from http://filipinojournal.com/pasyon-now-available-on-cbcp-website/

Reyes, J. (2015). Loób and Kapwa: An Introduction to a Filipino Virtue Ethics. Nakuha mula sa:

https://gbimissions.com/wp-content/uploads/2015/05/Jeremiah_Reyes_-

_Loob_and_Kapwa_An_Introduction_to_a_Filipino_Virtue_Ethics-1.pdf

Reyes-Estrope, C., & Aurelio, J. M. (2017, Abril 11). Popular tunes proposed for Holy Week’s

pabasa. Inquirer.Net. Nakuha Mayo 12, 2018, from

http://newsinfo.inquirer.net/888224/popular-tunes-proposed-for-holy-weeks-pabasa

Salanga, E.L. (2007). Buhay-Ritwal: Ang Ritwal sa Kamalayan at Kulturang Pilipino. In: Malaya,

Vol.19, no.3.

Salazar, Z. (1999). BAKAS: Babaylan sa Kasaysayan. Diliman QC: Bakas.

Sudario, T. (2018, Marso 22). Pabasa ng Pamilya Llamas [Sariling Panayam].

The Manila Times (2013, Disyembre 13). Pasay makes the leap from sin town to travel city.

Manilatimes.net. Nakuha May 12, 2018, from http://www.manilatimes.net/pasay-makes-

the-leap-from-sin-town-to-travel-city/60384/

65 | G A L L E O N

The Many Faces of Poverty in Pasay City. (2009). Nakuha mula sa Pasay City

Government:http://www.pasay.gov.ph/Pdf/socioeco/TheManyFacesofPovertyinPasayCit

y.pdf

Timbreza, F.T. (1989). Kaisipang Pilipino (Patterns of Filipino Thought). Maynila: Rex Book

Store

UP Rep’s Pabasa commemorates all the fallen in Duterte’s war on drugs. (2018, Marso 28).

Mindanao Daily News. Nakuha Mayo 12, 2018, from

http://www.mindanaodailynews.com/up-reps-pabasa-commemorates-all-the-fallen-in-

dutertes-war-on-drugs/

66 | G A L L E O N

APENDISE

APENDISE A: Transkripsyon ng panayam kay Gng. Tereista Sudario

Petsa: Ika-22 ng Marso 2018

Lugar: Munisipyo ng Pasay

Kinapanayam (A): Teresita Sudario

(C): Kaibigan ni Gng. Teresita Sudario (Amy)

Kumapanayam (B): Christelle Faith Galleon

B: Yung una nga pong tanong sige ito na lang po muna Ano po ba yung pasyon at ano po ba yung

pabasa?

A: Yung pasyon yun yung pinaka libro diba libro yun? Mahal na pasyon nakalagay dun. Ngayon

yung, pabasa tradisyon na yun yearly, diba yearly na Halimbawa, yung mga santo santo. Nag-

uumpisa yan nang 19 [sa] San Jose tapos umpisahan mo na ng 25, ngayon ng palaspas. Tapos

Biyernes Santo na hanggang Sabado de Gloria pero mayroon ‘ding linggo na ‘yung

salubong.ngayon bumabasa kami ako obligasyon ko na rin yun Siguro na yung bumasa kung kani-

kanino dahil kasi yung dati naming grupo yung si Aling Lucing na may alzheimers na siya, taga

RFC siya. ‘Yung mga kasama ko na bumabasa ‘yung taga Muntinlupa, kamag-anak ng asawa ko.

B: RFC Las Pinas po?

A: Oo, ngayon yun na lang yung kasama ko at saka yung iba sa pamilya ko, siya [tumutukoy kay

Mrs. Amy]. Bumabasa din kami sa kanila, sa Perla. “Yung kay Kap [Reji Atangan]. Diba ngayon

yun tuwing Biyernes Santo naman ‘yun eh hindi naman sila maka-ano, makapag ano kasi actually

puro pagtatapos ang ginagawa namin gaya kela Llamas diba sinusundo kami ni Boy nang ala una

ng hapon. Sasabihin ko doon sa mga kasama ko sa Muntinlupa na “sana naman bago mag ala-una

nandito na kayo” kasi minsan iniwanan ko sila kassi ang tagal nila eh. Si Boy [Rodriguez] naiinip

na kaya kami kami na lang pamilya [ang bumabasa]. Tapos ano ‘yung kapag bumabasa kami ang

kalimitan nun ang tapos ay one hundred thirteen ang page, ‘yun ang wakas nun eh. Ang ginagawa

namin bumabasa muna kami, basa basa may mga ano pa mga ARAL ARAL pa doon. May

makikita kang ARAL doon diba? Tapos ‘yung huli nun, ‘yung wakas nun ano naglelementasyon

kami. Yung lamentasyon na mahaba na wala sa libro.

B: Ah okay po.

A: Sariling ano compose nung dating ‘kong mga kasama. Sa kanila ko narinig, nakikinig lang

naman ako noon eh noong bata pa ako hanggang sa natuto na ako tapos siyempre yearly kang

laging kasama kung saan saan yung natatandaan tayo naman kapag bata pa, ang memorya [maayos

pa] ganun naman ‘di ba? Ganun ang ginagawa ko kaya gaya ng mga anak ko. kapag umaalis kami

[para bumasa] sinasma ko na ‘rin sila. Kasi kapag nawala na ‘yung mga kasama naming may edad

na, yung matatanda, siyempre kami kami naman. ‘Di ba? Kaya ‘yun kaya sinasama sila. Ito

[tumutukoy kay Mrs. Amy] hindi namanj ‘yan marunong [bumasa], natuto na lang yan sa

67 | G A L L E O N

kakasama sa akin eh. Kaya gaya - Tuesday, Wednesday.. Ang pabasa ko naman Tuesday at

Wednesday eh. Mayroon din akong sarili, sa lola ko pa ‘yun. Noong namatay ‘yung lola ko,

napunta sa nanay ko. Ngayon [noong] nawala ang nanay ko, siyempre pinagpatuloy ko naman.

Hangga’t kaya, ‘di ba? Dahil ‘yan naman ay binibigay ni Lord, kung ‘di mo kaya bibiigyan ka ng

way para kayanin mo, para maipagpatuloy mo. ‘Di ba? Kahit sabihih natin na.. Kasi minsan, may

kapatid ako sa abroad minsan sasabaihin ko kailangan ko ng ano [pera], magpapabasa ako. Ayun

tumutulong naman kaya sinasabi ko nga, swerte naman dahil marunong naman si Lord, ‘di ba?

Tuloy tuloy.

B: So ‘yung pagtatapos po hindi po talaga ‘yon tradisyon na galing sa lola niyo? Yung pagbasa po

mismo, yung paghohold po ng pabasa sa bahay niyo ayun po yung panata nila?

A: Hindi, kasi parang bumuo sila noon ng isang parang tinatawag nila na lamentasyon na bago sila

magpaalam meron muna silang ano kinakanta na wala sa libro at saka iba yung tono.

B: Ayun po ‘yung sa lola niyo pa po galing? Mayroon pa po bang mas matanda sa kaniya na

pinanggalingan po ‘nun or hindi niyo na po siya [kilala]?

A: Hindi, sa kaniya ko na narinig iyon eh. Kasi minsan noon dumadayo pa sila sa Bulacan, basta

kapag dumayo ayun yung magbabasa ka, maglelementasyon tapos kahit kumain kahit hindi, okay

lang, aalis na kami. Basta parang panata ba nila kaya sumasasama rin ako, nakikisama ako sa

kanila.

B: Tapos naipasa na po sa inyo ng nanay niyo.

A: Parang nagtuluy-tuloy. Ang nanay ko hindi yan marunong, yung lola lang.

B: Ah sa kaniya lang po talaga kayo na-ano [natuto].

A: Kasi naging ano pa namin diyan yung ano yung vice mayor dito ng pasay si Ibarra Cruz, yun

nakakasama pa namin yun. Marami kaming nakasama sa Leveriza. Tapos yung tiyahin naman ng

kasama ko, tiga-Muntinlupa, ayun naman yung mga ano mga apo naman nun ‘yung kasama ko.

B: So yung grupo niyo po nagsimula na magkakakilala tapos nagbabasa basa po? Mga pumupunta

po sa pabasa niyo po?

A: Hindi, sa akin ang pabasa ko, bale nagpupunta lang ‘yung mga kapitbahay tapos ‘yung mga

taga Muntinlupa na kamaganak nga na asawa ko.

B: So ‘yung lola niyo po talaga ‘yung sa kaniya po nanggaling [yung tradisyon].

A: Oo sa kanila.

B: So wala po kayong [kopya]? Hindi po ba siya sinulat, yung lamentasyon? Memory na lang po?

68 | G A L L E O N

A: Hindi. Memorya lang, yung naririnig mong kinakanta nila. Minsan nga ‘yung ibang nakakarinig

nun kinikilabutan kasi parang dun lang nila naririnig yun. Wala iyon sa iba eh.

B: ‘Yung tono po ba parang ginawa na lang din po ng lola niyo?

A: Oo narinig ko lang sa kanila yun yung tono nilang yun kaya wala kang maririnig na iba kaya

minsan kapag Tuesday kung wala kang gagawin, kung may time ka. Doon kela Llamas.

B: Opo, sige po. Ayun nga po yung ipapaalam ko po sa inyo. Siguro po after po nito yung mga

pupuntahan niyo po kung pwede po akong sumama?

A: Pwede! Basta available ka, pwede.

B: Mamaya po hihingin ko po yung schedule para po kasi po pupuntahan ko rin po sila

C: Parang pipicturan mo?

B: Opo tapos iinterviewhin ko po

C: Thesis ba ‘yan?

B: Opo, thesis po.

C: Sabi ko na eh.

B: Ayun po, sige po. Bakit po pagtatapos lang usually yung ginagawa niyo sa iba?

A: Hindi, usually bumabasa kami hanggang sa tapusin namin. Halimbawa, ang libro ay page two

hundred fifteen ang tapos, halimbawam dumating kami nang [nasa pahina] one hundred fifty.

Hahanapin namin hanggang doon sa may aral

B: Opo.

A: Dahil hindi naman namin kaya tapusin lahat kasi matagal diba at saka siyempre may mga

pinupuntahan din kami. Kumbaga limit limit lang. Halimbawa, dalawang oras lang kami doon o

isang oras lang. Kaya kung may ARAL na doon, hanggan doon lang kami tapos hanggang sa may

paalam kami doon. Yung lamentasyon namin may paalam.

B: Ah okay po. Hindi naman necessary na doon po sa pinakadulo kayo?

A: Hindi, kahit hindi siya sa dulo.

B: Basta yung lamentsayon niyo po gusto niyo ishare doon sa pamilya na babasahan.

A: Bago kami umalis doon sa pinuputahan namin, naglalamentasyon na kami. Hanggang sa

paalam, alam na nila paalis na kami.

69 | G A L L E O N

B: Kapag ganito po ba may practice po?

A: Wala [tawa].

B: Pasahan lang po talaga?

A: Wala, actual na yun.

B: Ah nakikinig lang po yung mga mas younger generations?

A: Oo basta kasi kapag nakasama ka at lagi lagi maano sa isip mo eh.

C: Hindi ka lang basta makikinig eh pag hawak mo yung libro masusundan mo na yung tono

A: Oo kasi ang mga tono naman nun hindi naman mahihirap eh. Yung iba nga gumagawa lang ng

sariling tono ‘di ba?

[tawanan]

C: Yung Dios de Salve tinono lang nila ‘yan.

B: Ah, sige po. Yung mga binabasahan niyo po puro kakilala lang po sila?

A: Oo yung mga dati, yung mga galing pa sa lola lola diba,

B: Mayroon po bang lumalapit sa inyo dahil kunwari, hindi niyo naman talaga kakilala pero

nalaman na ganun iyong ginagawa niyo.

A: Kapag marami kami umoo ako. Pero kapag kaunti lang kami [hindi], kasi mahirap eh. Yung

lamentasyon namin mahirap. Kailangan medyo buhayin mo yung [tono].

B: Oo nga po kapag naririnig ko nga po parang ang lakas. Mga ilan po kayo usually dapat po kapag

ganun?

A: Minsan, dati.

C: Dati ang dami natin mga labinlima tapos nabawasan na nang nabawasan. Namatay yung iba.

A: O kaya minsan ngayon siguro mga sampu na lang kami, dose ganun na lang.

C: Pero usually marami talaga.

A: Kasi mas masarap kapag marami di ba?

B: Nagsasama po ba kayo ng mga teenager po o bata po?

70 | G A L L E O N

A: Oo. Ako yung mga pamangkin ko, mga apo ko para matuto.

C: Kahit 9 years old, minsan kasama.

A: Para matuto.

B: Ah okay po. Mayroon po ba kayong mga parang kapag pupunta kailangan ganito yung suot?

A: Ay hindi naman, kailangan naman maayos ka lang.

B: Ah okay po, sige po. Bago po yung lahat nun mayroon po ba kayong paghahanda bago o

magmimeet na lang po ba?

A: Kasi kapag iniimbita kami maaga pa lang sinasabi na sa amin na, “O, ate Tess mayroon kaming

pabasa sa ganitong petsa ah, sunduin namin kayo” gaya niyan kela Boy. Si Boy naman darating

yan sa akin siguro monday. Sabi niya “Ate Tess ano ha,” [sasabihin ko] “Oo, Boy kahit di mo

naman sabihin eh kahit ano naman okay lang eh. Basta kami susunduin mo kami [at] iuuwi mo rin

kami.” Hindi naman kami nanghihingi ng pera basta iyan, pamasahe na lang.

B: Yung sarili niyo pong pabasa, paano niyo po siya ginagawa? Nagpapagawa po ba kayo ng altar?

A: Yes, naggagawa rin at yung mga santo ng mga kapitbahay libreng ilagay doon.

B: Tapos yung mga libro po, matagal nang nandoon?

A: Oo, pero bumili ako ngayon ng bago kasi medyo nalalagas na yung iba.

B: Saan po nabibibli yun?

A: Sa Baclaran.

B: Marami pong ganun sa Baclaran?

A: Hindi. Parang isa lang yung tinuro sa akin

B: Na bilihan po ng libro?

A: Oo bumili lang ako ng anim, pandagdag doon sa dati ko.

B: Ano po ba yung nakukuha niyo sa pagbabasa?

A: Hindi, kasi yan para na rin akong nagpenetensiya kumbaga sa ano, nabuo ko na naman yung

obligasyon ko na hanggang sa matapos ko [yung pabasa]. Kasi minsan inaabot kami ng Sabado de

Gloria eh, meron parin. Pagkatapos noon, maaliwalas na [yung pakiramdam] di ba?

B: Ilang taon niyo na po ito ginagawa?

71 | G A L L E O N

A: Nako

B: As in pagkamulat niyo po?

A: Nagumpisa ako nun noong bata bata pa ako sama sama lang muna sa lola hanggang sa lumaki

na hanggang sa sumasabay sabay na ako doon sa mga lola lola sa mga tiyahin tiyahin, nakakasabay

sabay na ako hanggang sa ngayon.

B: Mga ilang taon po kaya yun?

A: Siguro hindi lang fifty years kasi sixty eight na ako.

B: Ah okay po siguro po mga ten years old?

A: Siguro. Palagay mo na mga fifteen na lang.

B: Fifteen years old, okay po. Ito po bang pabasa sa tingin niyo po ba nakakaapekto siya sa

pagpapalakas po ng relasyon ng pamilya and ng mga kaibigan niyo din?

A: Siyempre ayan naman ay ano eh, basta mayroon ka lang (hindi maintindihan). Basta naka’y

Lord ka, kahit naman sabihin mo kay Lord walang pabasa okay lang eh, basta magsisimba ka lang,

basta ang faith mo nasa God.

B: Ayun pa lamang po ang mga katanungan ko.

WAKAS

72 | G A L L E O N

APENDISE B: Transkripsyon ng panayam kay G. Ronald Isales


Lugar: Brgy. 9, Perla street, Lungsod ng Pasay

Kinapanayam (A): Ronald Isales


B: Yung unang tanong po, ano po ba yung pasyon and ano po ba ang pabasa?

A: Ang pabasa ay isang kaugalian nating mga Pilipino na parang inaalay natin sa pagluluksa ng

Panginoong Hesukristo. Binabasa ito kahit wala sa tono. Ang imporante ay yung mabasa yung

buong nilalaman ng libro.

B: Bakit po ba siya ginagawa and saan po galing yung tradisyon na ‘to?

A: Ang tradisyon na ‘to [ay] nanggaling noon pa, sa panahon ng mga ninuno. Ginagawa namin ito

parang sinasalin lang sa mga nauna sa amin at kami ngayon yung humahawak. Pagkatapos namin,

may iba nang hahawak [at] tuloy tuloy lang ito.

B: Paano po yung mga pagkanta po nila rito [ay] natututunan na lang po ba? Hindi naman po ba

tinuturo?

A: Hindi tinuturo. Ikaw na mismo ang makakaintindi at paano mo i-aano ang tono niya. Kasi ang

importante - kasi maraming klase ang pagbabasa. Mayroong mabagal, mayroong mabilis,

mayroong masaya, [at] mayroong malungkot. Ang importante dito is yung mabasa ang laman ng

libro.

B: Yung mga kasama po ba sa pabasa, sino po ba yung mga sumasali?

A: Kahit sino sumasali basta marunong bumasa at talagang may paniniwala sa mahal na Nazareno.

Kartulad niyan, kami maglalakas mula Pasay hanggang Antipolo [at] Pasay hanggang Quiapo.

Tapos kapag hindi na namin kayang maglakad, sa Pabasa naman namin tinutuon yung panata

namin sa Panginoon.

B: Gaano na po katagal ‘yung pabasa?

A: Ang pabasa kasi nagsimula kami mga early 80s tapos nagdalin salin na sa amin.May nagsimula

na ng iba at may nagpasa na sa amin. Hindi naman namin matanggihan kasi siyampre, baka

mamaya magalit ang Panginoon, so itinuloy na namin.

B: ‘Yung pabasa po ba na ito sa barangay or yung mga lolo at lola lang po?

73 | G A L L E O N

A: Hindi naman actually sa barangay. Kumbaga sa ano, sa mga nauna - sinauna, kami na lang

nagtutuloy. Tapos sa barangay, tumutulong na lang. Kung ano yung maiseshare. Basta kami, kahit

na walang pumapalit, tuloy tuloy lang kami.

B: Mga kamag-anak niyo po ba yung [bumabasa]?

A: [Oo], kamag-anak, kaibigan. Yan ang mga [bumabasa].

B: Ah basta po taga Perla [street]?

A: Oo, kahit sino. May dumadayo rito para mag-basa. Para yearly kasi, yan ang mga panata nila.

Katulad niyan, kapag nagtatapos ng bandang alas-tres, iba na ‘yung nagtatapos na taga ibang lugar

na.

B: Iniinvite niyo po ba sila?

A: Actually iniinvite lang namin sila para magtapos pero yung iba kusa na silang pumupunta

hanggang sa naging tauhang panata na nila na magbasa at magshare dito.

B: Dito po sa pabasa ano po yung mga paghahandang ginagawa niyo?

A: Ang mga paghahanda namin ay yung pinaka kampilya, yung paglalagyan ng Poong Nazareno.

Tapos sa umaga siyempre, alas dose ang simula namin nang midnight ng friday so naghahanda

kami ng almusal [at] ng kape. Pagdating ng tanghalian, maghahanda rin kami hanggang sa mga

magtatapos.

B: Yung mga mas younger generations po pinipilit niyo po ba sa kanila?

A: No, hindi namin pinipilit iyang mga kabataan na bumasa. Minsan nga mga alas dos [o] alas tres

ang mga nagbabasa sa amin ay yung mga dose minsan pababa o otso pataas so hindi namin sila

sinasaway kasi natututo sila sa amin kung ano ang ibig sabihin ng pabasa at kung ano ang ibig

sabihin ng panata.

B: So pagaktapos po ng pabasa, mayroon pong pakain? Nagkakainan po or [hindi]?

A: Tanghalian nagpapakain kami, pagdating ng pagtatapos, mga alas tres, nagpapakain kami doon

sa nagtatapos. Ayun lang.

B: Hindi naman po talaga required sa pabasa na mayroong handaan?

A: Hindi, kusa mo lang. Kasi kami, kung ano lang ang maseshare namin, ayun lang. HIndi naman

kailangan na [sabihin na], “Oh magbasa ka para makakain ka,” hindi [ganun]. Kahit sino puwede

kumain, kahit sino puwede bumasa. Bumasa o hindi, may pakain kami.

B: Yung pagbabasa po ba, ano sa tingin niyo yung nakukuha niyo pong benefit doon?

74 | G A L L E O N

A: Sa pagbasa? Actually ang hinihiling namin ay good health, makaiwas sa sakit, [at] sa

kapahamakan. Actually iyan ang mga request namin kay Poong Nazareno na ibibigay niya nang

hindi namin namamalayan kasi hindi katulad ng iba, kapag nagrequest ang gusto nila maibigay

kaagad [pero] kami hindi. Nalalaman lang namin na mayroong blessing na dumadating sa amin

because of, sabihin na natin, yung pabasa o panata na hindi kami nanghihingi ng basta biglaang

kapalit kaagad. ‘Yun lang,

B: Every year po ba ito or mayroon na pong taon na hindi po siya nagawa?

A: No, yearly ‘yan.

B: Simula po noong mga 80s?

A: Oo. Sa late 80s, yearly yan na ginagawa namin,

B: Kilala niyo pa po ba kung kanino nagsimula ‘yung pabasa ninyo?

A: Actually ang pabasa nagsimula ‘yan kay Kuya Danny Salvacion, isang pulis Maynila na retired

na. Siya [ang] nagpasimuno [ng] ang lakad mula Pasay hanggang Antipolo tapos noong hindi na

namin kaya, nagsuggest siya na pabasa naman tayo. So siya ang nagsimula niyan [pagkatapos ay]

tuloy-tuloy na kami. Hanggang sa binitawan na niya [dahil] hindi na niya kaya [pagkatapos ay]

isinalin [niya] sa amin [at] tinanggap namin. Tuluy-tuloy kami [at] tulong tulong na kami. Kasi

dati yung unang ano niyan, siya yung nagsoshoulder ng lahat [ng] pakain, ganito, na walang

pinipili kung sino. So noong nasa amin na, kailangan din gawin namin o mas higitan pa namin kasi

lahat ng taong gusto kumain pinapakain namin. Kahit hindi kilala pakakainin namin para yung

blessing, yung panata namin kay Kristo ay hindi lang pansarili [kundi] pangkalahatan.

B: Naaalala niyo pa po ba? Kaya niyo pa po ba tantsahin kung anong taon po noong 1980s

[nagsimula ang pabasa]?

A: Actually nagsimula kami niyan 1982 - 82. Sinimulan ni Kuya Danny Salvacion.

B: Buhay pa po ba siya?

A: Buhay pa hanggang ngayon kaya minsan pumapasyal siya rito [at] binibista niya kami. Nakikita

naman niya na continuous kami yearly [at] hindi kami nagpapabaya. Sa ngayon kasi wala si Kuya

Danny, nasa Nueva Ecija. So at least tiwala siya sa amin na hindi namin pinabayaan at hindi kami

nag skip ng isang taon, basta tuluy-tuloy ito yearly. Que may pera o wala, tuloy [ang pabasa].

B: Danny Salvacion? Kamag-anak po ba siya ni Tito Jake?

A: Oo, tatay siya ni ano, ay si Gigi Salvacion kapatid siya.

B: Ah ano pa po ba? Parang nasagot na lahat.

A: Actually magkukuwento ako sa’yo.

75 | G A L L E O N

B: Sige po.

A: Mayroon kasing mga kaibigan, kasama na nagiinvite na kasi hindi namna nagsasabay-sabayyan

eh. Mayroong nagsisimula ng Sunday, ‘yung palaspas. Ano yan hanggang Biyernes Santo., so

pumupunta kami kapag iniinvite kami. Ganoon din ang trato sa amin ganoon din ang pagbabasa

namin, walang pagbabago.

B: Ngayon pong Holy Week nagpunta na po ba kayo? Saan po?

A: Oo nagpunta na ako ng Novaliches [at] Talipapa. Bumaba sa na rin ako sa Zapote, bumabasa

na rin ako sa Quezon City. Kasi ang system naman diyan, ang importante ay marunong kang

bumasa eh. Hindi mo kailangan ng tono. Bumasa ka kahit anong tono [at[ ang importante diyan -

katulad ng sinasabi ko - mabasa mo lang ang laman ng libro, yun lang.

B: Si Danny Salvacion po ba taga-Perla siya?

A: Dati siyang taga-Perla.

B: Ah kaya po pala naririnig ko.

A: Oo kumbaga sa ano, siya yung pulis na - actually kami yung mga kabataan noong aming araw,

mga lokoloko kami. So siya yung humawak sa amin, [sabi niya] “oh ganito tayo, magmula Pasay

hanggang Antipolo maglakad tayo.” Lakad lang kami, sa kaniya kami natuto. Sa kaniya rin namin

natutunan kung papaano magtiwala sa Panginoon at pananalig mo. Binigyan niya kami ng

pagkakataon na magbalik sa Panginoon kasi medyo naliligaw kami ng landas noong araw dahil

nga sa kabataan namin. Ngayon, kahit papaano ay nalilihis kami [at[ natututo kaming sumamba

kay Hesukristo

B: Marami pa po ba kayong alam na [nagbabasa]? Dito lang po ba sa Perla sa Pasay [mayroon] or

sa mga ibang street mo mayroon ding pabasa?

A: Oo meron, marami yan, kahit saan. May mga probinsya. Que mahirap, que mayaman, basta

kinumbida kami pupunta kami. Que may pagkain, que wala, ang importante yung tiwala sayo na

nakikita nila na, “Aba may pabasa dito sa Pasay, invite naman natin yung nagbabasa, yung

humahawak.” Hindi sila napaphiya, pinupuntahan namin sila. Ngayon kapag (hindi maintindihan),

next year ulit. Di ba napakasarap sa pakiramdam na magtitiwala sa ibang tao dahil sa pabasa na

ito na alam nilang ilang taon na naming hinawakan.

B: Yung mga santo po ba na nilalagay sa altar, kailangan po ba Nazareno tapos may Santo?

A: Actually hindi naman kami - minsan nga may naglalagay ng Virgin Mary [pero] hindi na namin

inaalis. Kahit alam namin na para sa Nazareno. Pero kapag nilagay na diyan binabasahan [ito].

B: Dinadasalan?

A: Oo kasi kapag sinabing pabasa, dasal na rin yun eh. Hindi naman kailangan sabihin na - kung

tutuusin, [para sa] Nazareno pero kapag nilagay ng ibang tao, hindi na namin matanggihan.

76 | G A L L E O N

B: Diba po sa isang rituwal mayroong mga steps o pagkakasunod sunod? Sa pabasa po sinusundan

lang yung libro?

A: Sinusundan lang yung libro.

B: Hanggang sa matapos?

A: Hanggang sa matapos siya.

B: Pero noon po noong wala pa yung mga taga-Antipolo na nagtatapos sino po yung nagtatapos?

A: Hindi, eversince sila na yung talagang tinatawag namin.

B: Ah since nung 1980s?

A: Oo sila na tinatawag namin kasi sila talaga yung mga lehitimong nagtatapos. Hindi naman

puwedeng kapag natapos mo na yung page, tapos na. Kailangan kami yung pagsisimula, sila yung

magtatapos, kung tawagin. Para ibig sabihin yung pabasa na ito tinatapos na nila, ito na ‘yun. Basta

kapag alas tres ng hapon kailangan tapos na yan para sa kamatayan ni Kristo.

B: Yung araw po ng pagbabasa hindi naman po siya [nagbabago]? Basta within the Holy Week

yung pagbabasa before mamatay si Jesus Christ?

A: Oo.

B: Before din po diba po ngapapabsa sila mama [at] sila daddy po?

A: Oo, yun oo.

B: Paano po ‘yun? Magkaibang araw?

A: Oo depende. Depende. Actually noong nandito sa Perla noong araw minsan nagsasabay,

naghahati na lang. Basa ka rito, lipat ka sa kabila. Noong buo pa ah, eh ngayon watak watak na.

Noon nagsasaby dito tatlong pabasa sunud-sunod ano yan magkakasabay yan.

B: Nandito pa po ba yung iba? Yung isa pa po [na nagbabasa]?

A: Wala na.

B: Ah wala na rin.

A: Kami na lang. Kumbaga sa ano, kasi kita mo naman nawala na ‘yung lehitimong taga Perla so

kami na lang dito.

B: Ano po yung - kilala niyo pa po ba sila?

77 | G A L L E O N

A: Oo. Sila Tita Lourdes, lola mo, tapos sila Lydia, [at] sila Florencio - yung mga pamilya

Florencio. Yan yung mga nagsasabay sabay.

B: Pero wala na po sila dito?

A: Wala na. Mga pumanaw na sila. So hindi na natuloy ng mga anak, so ito hangga’t kaya, itutuloy

na namin. Que may pera, que wala, tuloy kami. Pero may mga sumusuporta naman na ibang

kagawad. Katulad niyan, ako wala na akong bahay dito. Ang mayroon nalang [na bahay] dito [ay]

si Kagawad Inday. Sila ngayon ang nagsisimula, si Kagawad Inday at yung pamangkin niya [na]

si Karen. Sa umaga na lang ako bumabalik tapos kung ano na lang yung maseshare naming mag-

asawa yun ang binibigay namin. Basta ang importante tuloy tuloy kami [sa pagbabasa]. Walang

iwanan.

B: Sige, okay na po yun. Maraming salamat po.

WAKAS

78 | G A L L E O N

APENDISE C: Transkripsyon ng panayam kay G. Nicanor Francisco


Lugar: Antipolo street, F.B. Harrison, Lungsod ng Pasay

Kinapanayam (A): Nicanor Francisco


B: Ano po ba yung pasyon and ano po ba yung pabasa?

A: Pasyon?

B: At pabasa po?

A: Pasyon parang Passion of Christ yung sacrifice ni Jesus diba? iyon yung Pasyon. Ang pabasa

yun yung ni-rereenact nya lang sa pabasa yung nangyari, diba? Iyon yung pagkakaintindi ko sa

Pasyon at Pabasa.

B: Kaano ano po kayo ni Ma'am Luisa?

A: Mother ko iyon. Iyang mga yan, kapatid ko iyang dalawa.

B: Kayo po ba yung pinakamatanda?

A: Hindi, babae yung pinaka eldest namin.

B: Bakit nyo po sya ginagawa? Galing po ba sakanya itong tradisyon na ito o may mas nauna pa

po sakanya?

A: Hindi, kasi dati nung Uncle namin dun sa Leveriza, Meron sya. Meron naA kami ritong

Santacruzan. Meron kaming Santa Cruz de Mayo, yung Flores de Mayo, Santacruzan. Eh

nasunugan kami, nung nasunugan kami, yung space, naoccupy na. Ngayon, hindi na pwedeng

mag Santacruzan, kaya ang ginawa namin, nagshift kami sa pabasa para matakpan yung panata

namin na Santacruzan, isingit namin sa pabasa.

B: Mga anong year po kaya iyon?

A: Nasunog kami, 87 eh. Nagstart kami mga 2000 magpabasa. Kaya ayon continiuous na. Yearly

na yan.

B: Yung libro po na binabasa nyo? Eto po ay binibili nalang?

A: Oo, binibili nalang.

B: Yung mga bumabasa po, paano po sila dumadating? Mga kamaganak nyo po?

A: Kamaganak, kaibigan. Basta kusang pumupunta dito yan. Hindi na iniimbita yan, hindi na

iniinvite yan. Kusang dadating dito yan kasi nakaugalian na nga, tradisyon na nila na per

meroon, kusang pupunta.

79 | G A L L E O N

B: Yung mga nagbabasa po mga iba ibang age naA po?

A: May bata, meroong matanda, may teenager, may senior.

B: Wala naA pong qualifications para bumasa? Kahit sino po?

A: Wala kaya kita mo, may mga bata dito nakita mo, walang tsinelas nung nakita mo, kapitbahay

namin yan. may mga taga paranaque, may mga taga ibang lugar.

B: Yung tradisyon na po ito, pinipilit nyo ba sa mas younger generation para ituloy nila?

A: Sa tingin ko, oo kasi maganda eh.

B: Ano pong mga paghahandang ginagawa nyo bago mag pabasa?

A: Syempre, share share kaming mga magkakapatid, lalo na sa financial. Hindi ko naA

kakayanin, kaming family, kaming magkakapatid, mga siblings, talagang nagshashare.

B: Ano po bang ginagastos sa pabasa?

A: Pabasa, syempre pagkain, kandila, bulaklak.

B: At saka yung altar po?

A: Oo, yung altar saamin, may Santo eh.

B: Hindi po ba sya laging nanduon yung Altar? Inaayos nyo lang po tuwing mag pabasa?

A: Hindi, nandyan talaga saamin.

B: Yung mga Santo po na nandun, puro sainyo lang po?

A: Oo, sa aming pamilya, Francisco.

B: Hindi naA po kailangan usually na Nazareno yung nanduon? Okay lang po kahit mga Santo?

A: Oo, Kahit ano.

B: Meron po ba kayong mga pamahiin yuwing nagpapabasa?

A: Pag holy thursday, parang ayaw naming lumabas. Hindi kami nageenjoy, basta nasa bahay

lang kami.

B: Ano po ba yung benepisyo ng pagbabasa? Bakit po, itinutuloy nyo parin sya hanggang

ngayon?

A: Syempre yung blessing sa pamilya namin at saka yung mga prayers naming [nagwawagi]

B: Yung pagtatapos? Marunong po ba kayo magtapos?

A: Lahat kami marunong, pati lahat ng nagpupunta dito, natuto na kasi nga tradisyon, natuto na

lahat pati mga bata, alam na.

B: Yung ibang pinungtahan ko po na pabasa, wala po silang pagtatapos, hinihintay po nila yung

80 | G A L L E O N

grupo.

A: Meron.

B: Galing po ba yun sa nanay nyo?

A: Sa iba pa, Hindi lang sa nanay ko.

B: Mas matanda pa po sakanya?

A: Oo.

B: Hindi po ba sya nakasulat sa libro kasi parang memorize po ng mga ano eh.

A: Memorize na nila kasi palagi, yearly, nasasalin na.

B: Yung usual po na ginagawa kasi kapag patapos na sa iba, ibinabalik nila kasi naghihintay sa

grupo ng magtatapos, so dito po, tuloy tuloy na kasi marunong na po kayong magbasa ng

pagtatapos?

A: Oo marunong kami.

B: Yung buong family nyo po, marunong rin magtapos ng pagbabasa?

A: Oo kasi bata pa kami, nasanay na kami.

B: May mga anak na po ba kayo? Pati po yung mga anak nyo?

A: Oo.

B: Yung nanay nyo po, nakakakanta pa po ba sya?

A: Nakakakanta pa kaso minsan idedictate mo nalang kasi makakalimutin na.

WAKAS

81 | G A L L E O N

APENDISE C: Online Interview kay Gng. Marilou Galleon

Petsa: Ika-21 ng Abril 2018

1. Ano po ba ang Pasyon at ano po ba ang Pabasa?

Para sa akin pareho lang un, kwento ng buhay at paghihirap ni kristo. Ang kaibahan

lang ay ung pasyon ung libro yung pabasa yung ginagawa na pagkanta.

2. Bakit po ninyo ito ginagawa? Saan po nanggaling ang tradisyon na ito?

Tradisyon na po namin ito, minana pa ng mga lola at lolo namin sa mga lolo at lola

nila. Syempre kailangan ipagpatuloy ng pamilya kasi sayang naman... Saka offering na

din ito kay lord.

3. Saan po ninyo kinkuha ang libro na inyong binabasa? Paano po ninyo nalamaan ang

mga tonong inyong kinakanta? Pinag-aaralan po ba ito?

Ung mga libro ay binibili syempre, ung iba naman e mga luma na tinago pa nung mga

nakaraang pabasa. Ung tono ng pagkanta ay ganun na ang kinagisnan namin... mula pa

sa mga lolo at lola. Wala namang kailangang pagaralan, natututunan lang.

4. Kayo po ba ang nagbabasa ng buong libro? Kung hindi, bakit po kayo

nagtatapos/nagsisimula?

Ang pamilya po namin ang naguumpisa at nagtatapos ng pabasa. ung mga bisita ang

nagtutuloy. Nangiimbita rin po kami ng nagtatapos ng pabasa para espesyal ang aming

pabasa.

5. Paano niyo po nakukuha o pinipili ang inyong mga binabasahan? Mayroon po bang

mga kapalit

ito?

Does not apply to me.

6. Sinu sino po ang inyong kasama sa pagbasa? Matatanda? Bata?

Mga kamaganak at mga bisita ang mga kasama sa pagbasa... matanda man o bata.

7. Mayroon po bang kwalipikasyon ang inyong mga pinipiling kasama?

Wala namang kwalipikasyon maliban sa basta marunong kang magbasa.

8. Ano po ang paghahandang inyong ginagawa bago ang pagbasa? May praktis po ba?

Ano ang pananamit?

82 | G A L L E O N

Syempre ang altar at mga santo na dadasalan at babasahan. at syempre din, ang

makakain at maiinom ng mga babasa. kahit anu ang suot na damit pwede naman.

walang diskriminasyon.

9. Ipinipilit po ba na ipasa ang tradisyon na ito sa mga mas batang henerasyon?

Hindi naman po ipinipilt... habang tumatanda ka e nakikita mo kc ang kahalagahan ng

tradisyon. kaya cguro naitutyloy ng mga susunod na henersyon.

10. Sa inyong sariling pabasa ano po ang proseso? May mga ritwal po bang nagaganap?

Wala namang ritwal... sinisigurado lang na handa ang lahat bago magumpisa ang

pabasa.

11. Mayroon po bang mga pamahiin na sinusunod tuwing pabasa?

Wala rin namang pamahiin... siguro ung wala munang nood ng tv a kasiyahan habang

may pabasa.

12. Pagkatapos po ng inyong binabasa, ano po ang ginagawa niyo?

Ihahanda na ang mga kakainin ng mga bisita pang hapunan.

13. Ano po, sa tingin niyo, ang benepisyo ng pagbabasa sa inyo?

Blessing anak… Blessing

14. Ano po sa tingin niyo ang implikasyon ng ng pabasa sa inyong bansa

Pagpapatunay lamang na ang ating bansa ay dominante prin ng kristyano ant

kristyanismo.

Date post:	07-Nov-2021
Category:	Documents
Upload:	others
View:	2 times
Download:	0 times

Asunción, Resurrección, Adoración, Lamentación: Ang ...

Documents