D, £>.DISSERTATiO PHILOSOPHICA,

DE

Quam,ADPROBANTE AMPLISS. SENAT, PHILOS.

IN REGIA ACADEMIA UPSAUENSI,Sub PRiESIDIO

viR[ AMPL1SS1MI ΕΊ CELEBERRIΜΙ,

MAG. LAURENTIIDAHLMAN,

MORAL. ET POLIT. PROFESS. REG. ET ORD.PRO GRADU,

PUBLEO EXAMWiMODESTEStipendiartus Regius,

PETRUS FLODMARCK iSUDERMANNUS.

IN AÜDIT. CAROL. MAJORI D. V. MARTH,ΆΝΝΙ MDCCLV, -

Η.A.M. C.

Ό Ρ 'S A L I 2ΈExcud, LAUR,MAGNUS HÖJER, Reg, Acad. Typogr,

V

:Φ

S. S. Theologix DOCTORIEt

Ad Heg. Acad, Upfal. PROFESSOR!,NEC non

UtriusqueConfiftorii ADSESSORI,Maxime Reverendo atque Celbberrimo ViRO,

D:no LAÜRENTIO/

RATRONQ ΜΑΧΙΜΟ..DJv Tam ηκνρηπη m D.V VDS- ITO? T3*Tt

«jhk D*nVsn wa-imy ns -n^ *)m na^anηΐΠ' Ό' 3WV- TöJD V?3 TOtV ^3 WfVI·»*&> in -im tü nnyoV a^pnVi innan npap nrai;mb» Vy ainav DJi W3VR vy jnig wpVv pD^V ron"3« 3nba nai \jk -άηκ nav "©v* na- nnyi *>aVny- ftteyV· nvnn nm ηοηπ ano \ttcöp· djök··irrar»T^ in wsa dk par mn orn ny ilay,·

-nay- n-0. rwepn nsin wd ηκ. np ^idvnr>V κΐ \nn τ**η ortn bfr *ranV sm·^,

hwkv ^aV bx ronk 1-301 pp nn» raa^n «3 V**tnjä Vä }vVy .V« 17· «ΐΌΐη jnicr D©twi v** *nVan;lyv bVmV v pm Vd? -gsm mnar yamMaxime:Reverend! atque Celeberrimi

jtfÖMim IUI

Cultor äewtijjunusy$£TRUS FLQDMARCK.

DijJertaüonisA U C TORI

CLARISSIMO.

Dodrina Et. Vir tus.Sunt.Gemmse. PretionflimiS.

Qu£. Una. CoIIocatie4 €)mnium. Permulceni, Oculqs,-

Ceiebritatem, Conciliat. Dodrina.Amorem. Virtus.

Dotes. Sirnul. PoiTeffe.Et. Rare; Et. Carte.

Γη, Te.Ambo. Conjunda. Videmus»

Qute. Disjunda. Haud. Ingioria. Sunt·Er.uditorum. Et. Laudem. Et. Amorem. Tibi. Concilias

Erudite. De. Divortio. Cum. DiiTeris.Certe..Tecum;

Divortium, Non: Facient.Dodrina. Et. Vlrtus.

N e c;Ihter. Apollinem. Et, Minervai%.Divortium. Erit. Sententiaruro;

Cum. Ille.·Laureum, Sertum»

Häc. Socia.Eronti# Tute. Adaptare? Paret

eeicus gustav. adwerberq;

Monßeur,

Π"out le monåe eß d^aecord de Votre erudition Jolid*,·*■

ι Ν. J.5 I»

JUatrimonium debet ejje perpetmm.luftra certe animalia rationepra*«dita Omnipotens condidiiTel cfrea-tor & in divprfos eadem diftin-xiflet fexus, horumque alteri in al¬terum fingularem Illam & mtramfruftra ingeneraiTet propenfienem,nifi genus ipforum juxta propaga-tum voluiiTet idem fapieniifhmus

rerum Guberaator. Tantum vero sbeft , ut ferarurnmore, promjfcua confvetudine folutoque & vago co»-cubitu genus humanum augeri atque perperuari debeat& pofTit, ut non nifi turb® & confufisnes ind.e fubna-fcerentur maxim®, ipft prnpagationi in pedimentum actoti humano generi cerfam tandem ruinam adfatur®.Nihii igltup legi DEI & natur® convenientius eft* quamut mas & jemina de ejusmodi tohabitatione paeifcantur ·qu£ ad fobolis procreatiénem & educattmiem fatiat, i, e.fnatrinionium ineanf. Hoc autem paélum irritum , veleodem innixa focietas föret nullajcerte a confvetudine

A vaga

) 2 (

vaga aut parum aut nihil omnino differret, fi, quae Thomaiii fuit opinio, una vel altera fobole in lucem eclita,conjugibus null a de caulTa divertere ab invicem inte¬grum foret aliudque matrimonium inire (#). Efto enim yquod flnis matrimonii proximus hoc modo obtentusvideatur , ut Thomafius in favorem Cuas cauihe dlfltrit,quod neque Urgimur; cum tarnen fols procrestlone ge¬nus humanuni propagari nequeåf, liberorum genkorumfimul cura agatur oportet, fciiicet ut educentur, feuapti redantur, qui ßbmetipßs de iis pro/picere po/fint,quibus ad fui eonjewationem indiqent: quod quidemabsque fociata utriusque conjagis opera fieri haud com-mode poterit. Naturam profedto ipfam blnos illos ma-trimonii fines , generationen) nempe & educationemar&iilime jundtos voluiiTe vel inde colligimus, quod cui*übet animali ςοξ

) i ( &mSc tri/li fene&ute, faltem mutui adjutorii Sc eonfolatfonis ergo , ad finem usque vitse cohabitent individui!nec hoc in pnndto liber natura; Revelato concraria docet ?quin potius, φιχ iile demonftrat, hic calculo fuo ad-broba* lueemque eis adfundit uberrimam. Eundemenim evolventl RaCim ab ^initio obvia fit divinitus faélafocietatis conjugalis inftifutio, iis quidem emphaticisdefcripta verbis , qua; indiflhlubilkatem ejus clariffimeoflendunt, ubi de omnium primo Marito:

"Ml*? ΓΡΗ b). Ex quibus verbum P31 i cui InN. T· c) refpondet ro 7Τςσβ·κο^.ού

W» ) 4( €*$in tota fcre da Conjugio doélrini, plurimse occurrant cir-cumfiantise, quse fi ad iiateram rationis ponderarentur,cum verbo DÉL reveiato vix. conciiiari poiTe videntur.Unde nec defunt, qui divortium inter mvileria moralia& Ieges DEI pofitivas univerfales referunt. Dum igiturtenuiJIirrias meas vires in hac tamdifficili materia perielUtarl animus eil·, mifiorem Tuarn, B«L. cenfuram enixeexpeto, modeiiamque, in quibus hallucinatus fuero,correéiionem.

a) Ihomafii Jurispn Div. Libr. III\ cap. 2. jf· //

) 5 c

•a» ; * ( cmeft, de hac divortiorum venia gloriantur Judsei, ac iimero privilegio ipfis indulta effet k) 5 immo, funfi ex:Ulis, qui iicentiafu ab uxoribus divertendi iibi rnanda-

* tam efle crepant /), provocantes ad Deut. 24: t. Ex quotarnen di&o, nifi omnia fallunt, prosceptum aliquot dedivortio vlx exfeulpere poterunt, qvum Mofes tantui»hoc ipfo preecipiat, ut uxori repudiatse, in documen-tum innocentias f· Hbellum repudil tra-iat maritus m). ' Neque favorabillus fententiai fuaepafrocimum inveniunt Malach» %: 16. *3(juae verba, ut fuie ferviant cauflfe » ila explieant : Siodio babees, dimitte i ^usfi vero DEus divoriia impera-ret 5 qvum tarnen vel ipie aecentus , qui in JW eft con-jun&ivus huic Interpretation! reiragetur, & potiushunc fenfum diditet: Quia odit DEus iHud dimitteren). Et licet fatendum in τ&τ LXX ac ipfum NoftrumLutherum priorem diam, quod ad verba adnoififTe ex-plicationem^ fenfum tarnen a Judeeis & iilos & hunc fovifleäiverfum exiftimamus.

f) Weißt Jus Nat* Tom. III, f. 82J. q) Grotius inMatth· ig . 4, h) Seldeni Vxor Flebr. L. cap.21. i)Theodoret. Hiß· Ecclef. Lyt 30. Fujebii CroncU L 2. c. /£,ettante Henrno de Cocceij m Not. ad Grotium. L 1. c.2t$, 8-Danzii uxor Repud. ad Marc. 10: 12, k) Job. Light-foot in hör is Rebrnias ef T alm. in Matth, cap. V:31. /)Eifert, Mag. Caroli Mahnberg, de permijjicne divortiiMojäica. fi.y, m) Gezelii Förklaring bfver nya Tefi.η) Ρfeifferi Dub. vexat. p.m. $77. efr. Tarnovit comment·in Propb.min. p> 1633.

§. Iii.Divortwm ob caujjas quasltbet Uvijß-

mas non licUnm*Qucmaclmodum pa&um conjügale id cum aliis com¬

mune

©es? ) 7 ί «wsnune habet, ut, ubi ab altero pacifcentium pr^ftttumnon fuerlt id, guod ipfarn conditioaem 5 iub qua ini-tum eft, ieu , quod htic idem eil, ipfa effentialia con-eernit, irritum reddatur (§, Ii. j $ ifa cuir» padtis reliqtiisIn eo quoque eonvenit, ut, ύ ab altera parte admifiumvel omiiTum quid fuerit, quod ad ipiam effentiam nonfpedlet,. fed permodum accidentls adefle (biet vel abeffe,vaiidum maneat ac integrum. Proiis autem proereatio& educatio, ut vidimus, fines Tunt Matrimonii Prima¬rii, qui ikniil, ut effentialia illius confiderantur: quicqühiergo hos non tollit vel (altem impedlt, pro jufla divor-tii caußj haben non debet. Alia ut jam taceamus, ßv.·gr.verum Illud eil, quod fane verifibnum ? fimiUtudi-nem nempe mörum amicitias conciliare, eoneiliafasqueconfervare; Γι juxta quoque verum eft, quod nec ullumnegaturum crediderim, niß qui fenfum communem &quotidianam in dubium vocaverit experientiam ex tothominum myriadibus vix ullurn reperiri, qui in Omni¬bus idem cum altero fentiat atque idem velit: fi igituraker conjugurn efficere non poffif, ut ßbimetipfi re-nunci't alter atque ad mores illms iefe toturn adcom-ir.odet j nihil fequeretur aliud , conceffa fcllicet ob le-viflimam culpam divei rendi licentia, quam ut tot indeprodirent divortia, quot matrimonia inlta fuerint. Quo*atUniffo, nequitisc hominum iatiffima aperiretur portargenusque humanuni totum brevi peffum ireiy Ex hifceigitur breviter diipuiatiSj, facile eil intelledlü, quid de·Hillclianis apud Judffios fit tenendum 5 qui pro fua imuxores acerbitate in tantum divortiis faverunt, ut obquaslibet , etiam minimas fepiusque ridiculas cauffaseadem ßbi conceffa fingeren* 5 didlo abufi Deuter. 24: r.ubi verba de quaqunque re, quae vlro dis-plieere poßit, inteliexere. Recenfentur hse cauffse a·Talmudicis in Gemara, quarum fequentes,. exempli loco*

ssw ; δ -(adduxiffe fufficiat : Γι iémina nudato oapite mcefTerit;.ß in platea neverit; fi nuda brachia oftenderit ^ fi cumviris in eodern balneo fe laverit; fi cum juvaaibus iufe-ritj imrrto, fi viro fuo difplicuerlt, aliaque mulier, obformam & mores oculis ejus, fe magis probaverit o).Suo more, i. e. eleganter his etiam caufias enumoratb. m. Praepofit» O. Kolmodin in opere fuo Qyinno-Spegeln,tibi feminam Judaeam uxoremque Manoah hunc inmodum loqueniem inducit.Mår grätt emellan man ocb buftrun IhrrarΊα kgar kärlek fig pä 'cägen till at rymmas

Och kommer han fin kos , Jä brifter bandet af>Och ägta fängen blir et fänghus och en graf.Hälft fijedde thet hos ofs , ther fädan (ed var bruklig,Åt när jom mannens hag til huftrun b lifvit ßukligySä tyckte han /ig ftraxt, fin hußru kafva fogÅ.t drif-ca bort och thet for ringa ordfak neg.

Om huftrun rakat gä ur hufet utan/loja,Vid unga Karlars fpel om hon har rakat drbja,

Om hon pä gaton {pann, om Jopptin vedbrand blefyStrax t kunde hon väl fä et (nbppligt af/kieds bref.

fa ock om mannen mer en annan huftru täcktes cSc.Quis vero non videt quam futiies & null® hse fimf-lesque fint vinculi conjugalis abrumnendi rationes,quinpe quarum nulla fini matrimonii offieit. Quod au-tem ad diäium citatum adtinet,verum quidem e/Te faremur,jufto ftri&ius accipi voces *>31 nny, fi cum Tertulliä-no easdersi rr, r.ogvhu, feu adulterio proprie fic di&osequipoliere dixerimus fuoque fimul fignificatu malitio-fam rfefertionem comprehendere ; idque eo magis , quocertius patet neutrum horum per voces memoratasirueiligi poiTej non illud, qvum uxor adulterii oonvifta

- mor-

) ip cmortis pcena„ .adeoque non divortio a viro Téjimgere-tur, ad "rigörceu leg« iDivmae., Deut. 22.v22. .Neque hec,quia de uxore ultro .a viro digreila dici nen potefb,quod ubi eidem difpJicere ecepit, dato libello repudii,dimittatur q). Quominus tarnen adeo late fumantur.»ut cum Hiilélianis easdem curn ττχση dtrlx pari paiTtiambula re adfirmemus , prohibet naturalis cequitas & ea-,quse fuperius hane in rem diéh a nobis Tunt. Mediaigitur tutiores ibimus, contendentes, verba ntt#denotare eulpas adulterio quidem leviores , illis ramengraviores, quas judaii Hilleliani pro cauffis divorfiihabebant r).

o) Melch. Leidether de repubL Hebr. L 6. cat. X pjp'2.p) Probfl. Koinwdins Qrdiwo-Spegel, förra deL ρ. ιηι " q)Dißert. Mag. Carol. Malmberg de Permijjiene DivortiiMof.tf. V]II cjr jo. Franc. Ruddéi Jnflit. Iheol.Mor. rep.III. feil. VI- $>X.p> f$6· r) Di/p.Μ Malmberg citat.§, IX.

t IV.Aiulterwm efl caujja Divorfiifed non fila*

Rem non nifi obiter confideranti videri quidempotcrit fini focietatis matrimonialis nihil adverfi agere ,ideoque cauiTam eidem dirimendae minime fuppeditareeonjux , -qui rum alia per/ona cen/ve/cit, cui matri·monis junclus non έβ, i. e. adulterium cemmittit, qvumnihilominus fuo in propriam eonjugem officio fatis fa-cere poiTe videatur; quonism vero padum conjugaleinituri tacite fibi invicem promiftunt, ut την εφειλομε-νψ Ιυνοιχν Tibi folis refervent > aliisque non concedant,idque ita, ut mas in feminam, hsec in illum jus incorpus fuum perfedum transferat, adeo ut η ywn τχtåts σωματός bz ϊ£8σιάζη, clΑ ο ανήξ, tu ο χνής τδ ili8

Β σωμχ~

$£& ) is (

■sc^arcs

eauiTam Jure Divmo concederetur, matrimonia n«anunquarn fore fummse iniquitatis vincula* confequen-fias habitirra rv μαχείοΰ ionge pejores. In fan&iffiniornfg.itur Sa'vatörem injurii effe videremur, iT iolum obruulterium Eum cfivörtiä permiiiffe urgeremus. Porro,©bfervate licet , viguifTe tempore Chrifti binas apudJudteos feéhs, alte ram Hillehanam, qute, ut fupra vidi-mus, ob quamlibet levern cauiTam f alteram Scham-meec «am, qua? tan tum ob rem turpem divor tio locumGonceffir. De hac controverfta quid fentiret Servatpiyaucire Pharifseis volupe erat 5. Qd HiUelianorum diver-tendi iicenthm κατά τΐάσαν dir!αν, omnirio jun im»probat fuaquc refp'onfione damnaf. Pro ful ilrata igiturmåterla int-erd'&io hatc ChriAl non intelligentia vide-tur, nifi de cauffis illis jeviflimis Judeorum , minimevero de gravioribus , quas "lex natune ut juflas agno-icH. Prseterea, Γι extra adulttrium nuiias alias, dtvortiicauilas voluißet, Paulus fkne ob malitioiam rfeferrionfcmidem ccncedere aufus pon fi/iflbt.. Quid? quod memi-niiTe oportet , Chriilum novum legisiatorem minimeegiile, fed virtu tis Doctorern , qui ornnia ad ila tumpsrfedlionis primsevum revocare voluerit , quod exantecedentibus apud Matth, cap. cit. V:to colligi fache,poterit υ)*

s) 1 Cor*· 7: t) Schubert i Philoj\ fra&ic: f.496. (f. u) Senzkenii Jurisfr Juris D:ni Pofit,ζ * ρ VII membr* IV. §.β. v) Cocceii AbΓ in Gror. Lihr*.IL c. V. J. 9*

f v: . . jAdahtiofa deßrtio jnfla eß nutrimonii diri-

mendi ratio-.-Einis matrimonii eil fobc.Hs procreafio & edbfca--

B 2.

) i* C'tio (§ I.) ad quem obtinendum requiritur maris &; femins mutua coliabitatio.; aitero autem co.njugurn al-terum deferente, tolLitur hoec, adeoaue & ipfé finismatrimonii. Qvumque prsetarea aitero pacifcentiurn, dequo conventum fuit, non praeftante, paélo nec obiige-tur alter, malitiofa defertio legitima eft matrimoniifolvendi cauiTa. Hinc quoqne Paulus malitlofam de-fertionem pro jufta divortii cauffa habet. i. Cor. 7:

Obfervandum autem eil per malrtiofam defertio-nem iliam intelligi, quse ea fit mente, ut qui alterumdeferit, nihil rei cum illo habere amplius velit. Aliacerte obtinet ratio, fi tarrtum ad ternpus faéla fueritfeparatio cc quidem .animo redeundi.

§. TI.

Impotentia Gf flerilitas naturalis nexum con-jugalem jußc fofait*

Quoniam vinculum matrimonii rumpi jure potefl,cum alter conjugum pafto non fatis fecerit, perindeautem eil, utrum per malitiam nolit, vei per impo-tentiam naturalem nequeat idem implere ; impoteiitiam& fterilitatem naturalem veram caüftam divortii eile,patet. Hinc tarnen nemo concludat, divertendi potefta-tem ante eile licitam, quam ex conjugibus alterum, ii-ve abfolute, five tantum refpe&ive, ad generandumprorfus efie ineptum , certo conftiterit; ü enim gene-randi impotentia non nift temporaria fuerit & vincibi-

x

Iis, divortiurn 'Keitum efie haud dixerim. Accidereetiam poterit, ut conjugum uterque abfoluta & pari la-borent generandi impotentia, quo cafu nulla certe ii-

los

es» ) π (los dFfTbciandi adeffe ratio videtur ? qvum neufrf, du*fante ha c focietate, hat injuria ; Ted potius cchabitentmutui a^ijutorii cauffa j quam tamen eohabitationemiPatrimonium proprie di&um non eile fatemur. Du«»rum quidem videri noö negaverim has ob rationes di-vortium permitti, qvum caufla defe&us naturalis penesfiominem non fit, at vero neo ab altera parte ratioeil ulla, cur , quem ipfa natura fecundum deftina-vit generis (ui faiorem , hunc infolübile ej^smodlviaculumi redderet inutilem atque ineptnm.

§. VIT;

Cl odi,um implacabile inimmtiam irr?*wnciliahilem, dtßoeiari conjuges yoßunt.

Praeterquam, quod non fit proBabile, fatente Pu^fendoffio w) ,■ quempiam optare ex ea prolem tollere,,quam odit 5 nemo ignor3t, quantum educatio impedia-tur , animis & voluntatibus conjugum per odium &inimicitias in diverfa di/lra&is ; quse fi iuperari neque-anf, cum per eas unioni vitseque confvetudini fvavifli-·inse obex ponatur haud removendus ,· quin ob ilias ma«-trimonium juile diiTolvatur,. null! dubitamus«·

Hc£C fünf pauca mea & impolita de 0]vor tio me-·letemata, quoe publica* jam luci commitcere aufus fail.Plura non permittit res angufta' domi y non cultiora1tenues ingenii vires. Quod ad cauiTas divortit· adtinet,,hiice a me enumeratis alios plures r pauciores abos nu«.-

mcraii?

«*» ) 14 ( merare^ haud ignoro. Plures dari eoncedo. Legesquoque Civiles & Eceleciafticas ab iis, quce tradidi-mas, interdum abire nemo mirabitur, qui noverit,quidnam difcriminis fit inter focietatem illarn urdver-

ialem, torum genus humanusn comple&entem,& rempublicam, inter jus Natura? &

Civitatis.

tv) $ur. Nät. Gent. Libr» 6. cap. Τ. ρ.

SOLI DEO GLORIA.