PHÂN TÍCH L I ÍCH – CHI PHÍ: L I ÍCH...ng (l y c t m t cu c kh o sát nhanh t i ch ) s˙ b ng...

Post on 21-Jan-2021

0 views 0 download

transcript

1

������������� ����� ���� ����������������

CH��NG 7

PHÂN TÍCH L�I ÍCH – CHI PHÍ: L�I ÍCH L�i ích c�a m�t v�t nào �ó b�ng �úng v�i nh�ng gì mà ngi ta s�n lòng tr� � có nó, v�i nh�ng gi� ��nh cho tr�c v� phân ph�i thu nh�p và thông tin s�n có. �ng thi�t h�i biên (MD) trong mô hình MAC-MD th hi�n giá s�n lòng tr� c�a xã h�i � gi�m l�ng phát th�i t� m�t ch�t ô nhi�m và do �ó c�i thi�n ch�t l�ng môi trng1. �ng MD lúc này t�ng t� nh �ng c�u cho hàng hóa thông thng, nhng d� nhiên s� d�c ��ng b�i vì hàng hóa ��c �o lng là hàng hóa không mong mu�n và phúc l�i c�a chúng ta t�ng khi s� d ng ít hàng hóa này. T!ng l�i ích ��c �o lng b�ng di�n tích n�m d�i �ng MD, gi�i h�n b�i �i m thi�t h�i biên b�ng 0 và m�c ô nhi�m m c tiêu nh �ã trình bày � ch�ng 5. �ây là ph�n thi�t h�i gi�m ��c do gi�m ô nhi�m/c�i thi�n ch�t l�ng môi trng (EQ). Ch�ng này kh�o sát các k" thu�t nh�m �ánh giá giá s�n lòng tr� (WTP) � gi�m ô nhi�m. M�t thách th�c mà chúng ta ph�i ��i ��u là không có th� trng cho ngi mua và bán ch�t l�ng môi trng, do �ó chúng ta không th s� d ng nh�ng k" thu�t tr�c ti#p dùng th� trng � �ánh giá l�i ích. Chúng ta ph�i s� d ng nh�ng k" thu�t gián ti#p. M�t nhà kinh t# h$c môi trng t�ng nói: “Công vi�c �c l�ng l�i ích thng g%m vi�c th�m dò nh�m l&p ráp các giá tr� mà cá nhân gán cho d�ch v môi trng khi h$ ph�n �ng v�i các tín hi�u kinh t# khác”2. Có nhi�u m�c �� trong vi�c �ánh giá giá tr� l�i ích. ��i v�i m�t nhà phân tích làm vi�c cho m�t v�n phòng môi trng thì �ánh giá giá tr� l�i ích là công vi�c th# s� vào các công th�c. Di�n tích ��t ng�p m'n nuôi nghêu b� gi�m (do các nhà sinh h$c cung c�p) nhân v�i giá nghêu hi�n hành trên th� trng (l�y ��c t� m�t cu�c kh�o sát nhanh t�i ch�) s� b�ng v�i giá tr� thi�t h�i c�a ô nhi�m n�c � Howe Sound hay v�nh Fundy. Trong trng h�p này, giá th� trng c�a m�t hàng hóa rõ ràng ph�n ánh giá s�n lòng tr� c�a ngi tiêu dùng cho hàng hóa �ó nh �ã th�o lu�n � ch�ng 3. Có th dùng �ng c�u th� trng � xác ��nh t!ng l�i ích (di�n tích d�i �ng c�u) c�a vi�c gi�m ô nhi�m. L�i ích này b�ng v�i vi�c gi�m t!ng thi�t h�i (di�n tích d�i �ng MD).

Có th� dùng giá th� tr��ng �� �ánh giá giá tr� thit hi c�a m�t hàng hóa th� tr��ng b i vì giá th� tr��ng �i din giá s�n lòng tr� biên cho hàng hóa �ó.

Nhìn khía c�nh khác, các nhà kinh t# h$c môi trng �ang tìm cách gi�i quy#t v�i t�t c� các lo�i hàng hóa môi trng không có giá trên th� trng b�ng cách �o WTP cho

������������������ �������������������������������������������������������������������� �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������� ���������������������������� �����!� ������������������������ ������������������������������������������������������������������������������� �"�#$����%�&&����'''��()&�&*��+�!*�,!�����!��-!���!�����. / �0����!��&�����,�!�&��!��1�&�$��������������� �������������������� ���������������� ����� ��� ��� ���2�+�����!���3 - ��0,1�4556789:85�;���<9:���� �''8�4�

2

������������� ����� ���� ����������������

ô nhi�m gi�m/ch�t l�ng môi trng t�ng. H$ phát tri n các ph�ng pháp �o lng WTP và xây d�ng �ng MD (ho'c khái ni�m t�ng ��ng là �ng c�u cho c�i thi�n ch�t l�ng môi trng).

�ánh giá thit hi c�a m�t loi hàng hóa phi th� tr��ng do ô nhi�m c�n ph�i có ph��ng pháp tính toán giá s�n lòng tr� biên cho vic gi�m ô nhi�m/c�i thin ch�t l��ng môi tr��ng b i vì giá th� tr��ng c�a hàng hóa này không hin h�u.

Ch�ng này cung c�p danh sách các k" thu�t khác nhau � �ánh giá WTP cho vi�c gi�m ô nhi�m/c�i thi�n ch�t l�ng môi trng. Không có ph�ng pháp nào áp d ng ��c cho m$i trng h�p. Có th phân các k" thu�t này thành 2 cách ti#p c�n:

- Cách ti#p c�n dùng giá th� trng � ph�n ánh WTP. Cách này �o lng thi�t

h�i d�i d�ng m�t mát thu nh�p ho'c s�n l�ng, n�ng su�t b� gi�m, và chi tiêu c�n thi#t � bù �&p thi�t h�i môi trng. Thu�t ng� thng ��c dùng là ph�ng pháp �o lng WTP tr�c ti�p.

- Cách ti#p c�n tính WTP c�a cá nhân thông qua hành vi tiêu dùng c�a h$ ho'c

h(i tr�c ti#p. Cách này ��c s� d ng khi không có th� trng th�c ho'c giá th� trng ph�n nào ph�n ánh ��c giá tr� môi trng. Thu�t ng� thng ��c dùng là ph�ng pháp �o lng WTP gián ti�p.

B�ng 7.1 li�t kê danh sách các k" thu�t �ánh giá cho các v�n �� môi trng t�ng �ng. Chúng ta b&t ��u b�ng vi�c trình bày các ph�ng pháp thi�t h�i kinh t# (economic damage approaches), t�p trung vào l�nh v�c giá tr� s�c kh(e. ��C L��NG THI�T H�I KINH T� Suy thoái môi trng gây ra thi�t h�i; mô hình ki m soát phát th�i trong ch�ng 5 d�a m�t ph�n trên m�i quan h� gi�a phát th�i và thi�t h�i biên – hàm s� MD. Do �ó ta có th th�y m�t cách tr�c ti#p là l�i ích c�a vi�c c�i thi�n ch�t l�ng môi trng �#n t� vi�c gi�m thi�t h�i. � �o lng m�t hàm s� thi�t h�i do phát th�i, chúng ta ph�i th�c hi�n các b�c sau:

1. �o l�ng phát th�i, 2. Xác ��nh ch�t l�ng môi trng xung quanh l�ng phát th�i �ó, 3. )�c l�ng l�ng �nh h�ng �#n con ngi, 4. �o lng �nh h�ng (s�c kh(e, m" quan, gi�i trí, h� sinh thái v.v.), 5. )�c l�ng giá tr� c�a các �nh h�ng này.

B�ng 7.1: Các ph�ng pháp �ánh giá giá tr� l�i ích

Ph��ng pháp �ng d�ng môi tr��ng

3

������������� ����� ���� ����������������

Ph��ng pháp tr�c ti�p (s� d�ng giá th� tr��ng)

*nh h�ng ô nhi�m �#n s�c kh(e 1. Thay �!i n�ng su�t *nh h�ng ô nhi�m lên �#n nông nghi�p, tài nguyên thiên nhiên

2. Chi phí ch�m sóc s�c kh(e *nh h�ng ô nhi�m �#n s�c kh(e 3. Thi�t h�i v�n nhân l�c *nh h�ng ô nhi�m �#n s�c kh(e

Thi�t h�i ô nhi�m gây ra cho c� s� v�t ch�t

4. Chi phí thay th#/ph c h%i thi�t h�i tài s�n, kinh doanh

Thi�t h�i h� sinh thái (ví d tràn d�u) Ph��ng pháp gián ti�p (s� d�ng giá s�n lòng tr�)

1. Chi tiêu b�o v�/gi�m thi�t h�i *nh h�ng c�a ô nhi�m không khí, n�c, ti#ng %n, t�m nhìn �#n ngi tiêu dùng, các ngành công nghi�p, h� sinh thái

2. �ánh giá h�ng th Giá tr� tài s�n Ô nhi�m không khí, ô nhi�m ti#ng %n, bãi

ch�a ch�t th�i ��c h�i S� chênh l�ch l�ng *nh h�ng ô nhi�m �#n s�c kh(e 3. Th� trng ��i di�n Chi phí du hành L�i ích gi�i trí t� vi�c nâng cao ch�t

l�ng môi trng “Hàng hóa xanh” Hàng hóa thân thiên môi trng thay th#

cho hàng hóa có hàm l�ng ô nhi�m cao (ch+ng h�n gi�y có th tái ch#)

4. �ánh giá ng,u nhiên Ch�t l�ng môi trng hi�n t�i và t�ng lai

T�t c� các lo�i ô nhi�m Ba b�c ��u tiên c�a quy trình là ph�n công vi�c c�a các nhà k" thu�t. Mô hình trình bày m�i quan h� gi�a m�c phát th�i và ch�t l�ng môi trng xung quanh thng ��c g$i là mô hình khu�ch tán (diffusion models). Nhà kinh t# h$c có th tham gia vô b�c th� t, nhng v,n c�n ph�i h�p v�i các nhà sinh v�t h$c và các nhà d�ch t� h$c. Liên k#t gi�a b�c 3 và 4 thng ��c g$i là hàm s li!u l��ng - �áp "ng (dose – response function) Ngh�a là hàm này �c l�ng ph�n �ng d�i d�ng t� vong ho'c b�nh t�t c�a con ngi v�i các m�c ph�i nhi�m khác nhau c�a ch�t gây ô nhi�m môi trng. B�c 5 là n�i nhà kinh t# h$c th hi�n m�nh m� vai trò c�a mình b�ng vi�c �ánh giá giá tr� c�a các m�c �nh h�ng khác nhau ��c xác ��nh t� các b�c tr�c. Nói chung �ây là b�c có nhi�u thách th�c nh chúng ta s� th�y � các ph�n ti#p theo. �#c l��ng tr�c ti�p thit hi kinh t� Thi�t h�i s�c kh�e T�t c� các d�ng ô nhi�m ��u có �nh h�ng b�t l�i t�i s�c kh(e. Ví d ngi ta cho r�ng ô nhi�m không khí làm t�ng t- l� t� vong và b�nh t�t cho ngi ti#p xúc, do c� vi�c ti#p xúc ch�t ��c h�i và ti#p xúc lâu dài v�i nh�ng lo�i ô nhi�m nh SO2 hay b i. Các lo�i b�nh nh viêm cu�ng ph!i, khí th.ng, ung th ph!i c.ng ��c cho r�ng m�t ph�n là do ô nhi�m không khí. Ngi ta tính ��c giá tr� thi�t h�i s�c kh(e do ô

4

������������� ����� ���� ����������������

nhi�m không khí lên �#n hàng t- �ô la m/i n�m. Ô nhi�m n�c c.ng gây ra thi�t h�i cho s�c kh(e, ch� y#u thông qua các ngu%n cung c�p n�c sinh ho�t b� nhi�m b0n. Do �ó �o lng thi�t h�i s�c kh(e t� ô nhi�m môi trng là công vi�c quan tr$ng c�a các nhà kinh t# môi trng. N�n t�ng c�a công vi�c �ánh giá này là hàm s� li�u l�ng - �áp �ng di�n t� m�i quan h� gi�a s�c kh(e con ngi và quá trình ti#p xúc v�i ch�t ô nhi�m môi trng. Có r�t nhi�u y#u t� tác ��ng �#n s�c kh(e con ngi bên c�nh m�c ô nhi�m môi trng xung quanh nh cách s�ng, �n u�ng, di truy�n, tu!i tác. � tách bi�t tác ��ng c�a ô nhi�m, ho'c ngi ta ph�i �a vào t�t c� các bi#n s� khác ho'c ph�i ch�u r�i ro tính toán tác ��ng c�a ô nhi�m trong khi th�c s� thi�t h�i s�c kh(e l�i b� các bi#n s� khác tác ��ng. �i�u này yêu c�u m�t s� l�ng l�n d� li�u chính xác liên quan �#n các tác ��ng s�c kh(e c.ng nh các d� li�u cho các y#u t� tác ��ng khác. M�t s� s� li�u nh ch�t l�ng n�c hay không khí, th�ng kê v� t� vong v.v. có th tìm th�y trong các tài li�u th�ng kê nhng thng r�t t!ng quát, khó �em l�i k#t qu� chính xác. T�ng t�, m'c dù s� li�u th�ng kê có th cung c�p thông tin ��i lo�i nh m�c ô nhi�m không khí trung bình trong m�t khu v�c c�a thành ph�, nó c.ng không th cho bi#t d� li�u chính xác v� l�ng ô nhi�m m�t cá nhân ti#p xúc vì còn ph thu�c vào cá nhân �ó s�ng bao nhiêu lâu trong môi trng �ó. Trong xã h�i hi�n ��i ngày nay càng khó � có s� li�u chính xác v� l�ng ti#p xúc ô nhi�m c�a con ngi, b�i vì h$ có th s�ng � nhi�u n�i trong su�t cu�c �i. Các nhà d�ch t� h$c �ã có r�t nhi�u kinh nghi�m v�i các lo�i d� li�u chéo, thông tin t� các cu�c ph(ng v�n k" l1ng v� cách s�ng, thói quen tiêu dùng, các n�i �ã s�ng v.v. M�t s� nghiên c�u �ã ��c th�c hi�n nh�m �c l�ng tình tr�ng t� vong ho'c b�nh t�t gi�m bao nhiêu khi gi�m ô nhi�m. �o lng b�nh t�t thng quan sát các ch2 s� nh s� ngày ngh2 làm vi�c ho'c s� ngày �nh h�ng b�i s�c kh(e kém. Không có k#t qu� chung v� �c l�ng �nh h�ng c�a ô nhi�m không khí hay ô nhi�m n�c. M�t k#t lu�n chung có th th�y là k#t qu� thng ph thu�c nhi�u vào d� li�u s� d ng trong mô hình và cách th�c x� lý s� li�u này, ngh�a là chúng ta v,n th�c s� không ch&c ch&n v� m�i liên k#t chính xác gi�a ô nhi�m không khí và t- l� t� vong và b�nh t�t. Sau khi nghiên c�u mô hình li�u l�ng - �áp �ng, công vi�c chính c�a nhà kinh t# h$c là tính toán giá tr� c�a các �nh h�ng s�c kh(e. Chúng ta làm th# nào � tính giá tr� cho m�t cu�c s�ng b� rút ng&n hay tình tr�ng suy nh�c s�c kh(e do ph�i nhi�m các ch�t ô nhi�m môi trng? Ph�n �ng ��u tiên thng là ph�ng pháp này không ch�p nh�n �u�c v� m't ��o ��c khi c� g&ng gáo giá tr� ti�n t� cho sinh m�ng con ngi. Cu�c s�ng con ngi có giá không? 3 m�t khía c�nh nào �ó, câu tr� li là có. N#u b�n h(i m�t ngi �i �ng cu�c s�ng c�a anh ta �áng giá bao nhiêu, b�n có th s� không có câu tr� li b�i vì câu h(i dng nh �ã vi ph�m nh�ng tiêu chu0n ��o ��c thông thng. Tuy nhiên, xã h�i nh là m�t t!ng th , ngh�a là chúng ta hành ��ng t�p th , không �ng x� nh v�y. Th�t s� thông qua cách chúng ta ra quy#t ��nh và hành x� t�p th , chúng ta ng�m gán giá tr� cho cu�c s�ng con ngi. Rõ ràng nh�t là xem cách ki m soát giao thông. M/i n�m, hàng ngàn ngi b� ch#t trên �ng qu�c l�. Nhng chúng ta �âu th�y m�t l�ng ti�n l�n �! ra � thi#t k# l�i qu�c l�, làm ch�m giao thông l�i ho'c s�n xu�t xe c� an toàn h�n. �ó là vì chúng ta �ã ng�m �ánh �!i gi�a s� ngi ch#t do tai n�n giao thông và các tác ��ng giao thông khác, �'c bi�t là l�i ích �i l�i nhanh chóng thu�n ti�n. T�ng t� chúng ta có th k �#n nh�ng công ngh� ho'c ho�t ��ng r�i ro khác mà chúng ta thng th�y. Do �ó, có lý khi chúng ta nghiên c�u giá tr� mà xã h�i th�c s� gán cho cu�c s�ng và s�c kh(e con ngi trong ho�t ��ng hàng ngày.

5

������������� ����� ���� ����������������

Trong nhi�u n�m, th� t c chu0n � �ánh giá thi�t h�i s�c kh(e nh sau:

- Xem xét n�ng su�t lao ��ng c�a công nhân gi�m cùng v�i s�c kh(e gi�m và

cu�c s�ng b� rút ng&n làm gi�m v�n nhân l�c; - Chi tiêu ch�m sóc s�c kh(e t�ng.

Ch+ng h�n chúng ta có th c� �ánh giá giá tr� cu�c s�ng b�ng cách xem xét nh�ng �óng góp kinh t# b� m�t �i do không còn s�ng n�a. Trong su�t cu�c �i làm vi�c, m�t ngi có th �óng góp vào quá trình s�n xu�t hàng hóa và d�ch v mà xã h�i tiêu dùng. Khi ngi �ó ch#t, quá trình s�n xu�t d�ng l�i; do �ó chúng ta có th tính ��c giá tr� s�n xu�t ngi �ó có th t�o ra n#u ngi �ó còn s�ng. Giá tr� s�n xu�t b� m�t có th thay �!i theo hàm s� c�a tu!i tác, k" n�ng và quá trình làm vi�c, do �ó chúng ta có th tính giá tr� trung bình cho nh�ng nhóm ngi khác nhau. B�nh t�t hay m�t kh� n�ng làm vi�c do ô nhi�m c.ng làm gi�m v�n nhân l�c c�a m�t ngi và do �ó là kh� n�ng ki#m thu nh�p c�a ngi �ó. Ví d tr4 em b� t!n th�ng th�n kinh do chì (t� x�ng pha chì, màu v�) ho'c th�y ngân (cá b� nhi�m th�y ngân, th�y ngân trong n�c) trong môi trng s� không có kh� n�ng trí tu� mà chúng có ��c n#u s�ng trong môi trng s�ch h�n. M�t ph�ng pháp khác ��c dùng � �o thi�t h�i s�c kh(e là tính chi phí y t#. Vì ô nhi�m t�ng gây thi�t h�i s�c kh(e, chúng ta có th �c l�ng chi phí y t# t�ng cho b�nh vi�n, bác s�, và quá trình ph c h%i. Gi�m ô nhi�m do �ó làm gi�m chi phí y t#, ngh�a là l�i ích c�a thay �!i ch�t l�ng môi trng. M�t mát s�n l��ng và thi�t h�i thit b Ô nhi�m không khí có th làm gi�m s�n l�ng nông s�n thu ho�ch � nh�ng n�i b� tác ��ng; nó c.ng có th làm gi�m t�c ��c t�ng tr�ng c�a r�ng tr%ng l�y g/. Ô nhi�m n�c có th �nh h�ng �#n vi�c s� d ng n�c trong s�n xu�t c.ng nh sinh ho�t c�a công ty ho'c ngi dân. Ch�t l�ng n�c gi�m c.ng �nh h�ng x�u �#n ngành công nghi�p �ánh b&t th�y s�n. Ô nhi�m ��t gây �nh h�ng nghiêm tr$ng �#n s�n xu�t nông nghi�p. Ô nhi�m n�i làm vi�c có th làm gi�m hi�u su�t làm vi�c c�a công nhân và làm máy móc nhà x�ng xu�ng c�p nhanh h�n. Trong nh�ng trng h�p này ta có th nh�n bi#t �nh h�ng c�a ô nhi�m lên s�n xu�t hàng hóa và d�ch v . S� d� có thi�t h�i là vì ô nhi�m b�ng nhi�u cách can thi�p vào quá trình s�n xu�t, làm cho s�n ph0m làm ra t�n nhi�u chi phí h�n. Cách chúng ta �c l�ng l�i ích s�n xu�t liên quan �#n vi�c gi�m ô nhi�m ph thu�c vào t�ng hoàn c�nh khác nhau. Ví d�: T$ng s�n l��ng nông nghip do gi�m ô nhi�m M�t nhóm nh( nhà s�n xu�t nông nghi�p � thung l.ng B.C.’s Fraser b� �nh h�ng b�i khói th�i t� m�t nhà máy trong khu v�c. Ch�t ô nhi�m c�a nhà máy làm gi�m s�n l�ng thu ho�ch, do �ó gi�m phát th�i s� làm t�ng s�n l�ng. S�n ph0m thu ho�ch ��c bán � th� trng trong n�c, và giá s� không b� �nh h�ng b�i s�n l�ng thay �!i trong vùng. Hình 7.1 minh h$a tình hu�ng này. Trong �% th�, S1 (= MC1) là �ng cung (chi phí biên) c�a các nhà s�n xu�t nông nghi�p này tr�c khi c�i thi�n ch�t l�ng không khí. S2 (= MC2) là �ng cung (chi phí biên) sau khi c�i thi�n. Giá s�n

6

������������� ����� ���� ����������������

ph0m là p1. Tr�c khi thay �!i, m�c s�n l�ng là q1, sau thay �!i s�n l�ng t�ng lên q2. M�t cách � �c l�ng l�i ích c�i thi�n môi trng là �o lng giá tr� s�n l�ng t�ng thêm cho các nhà s�n xu�t này. S�n l�ng t�ng thêm ��n gi�n nhân v�i giá nông s�n cho �c l�ng t�ng ��ng v�i di�n tích (d+e) trong hình 7.1. Nhng giá tr� s�n l�ng t�ng lên không t�ng �ng v�i khái ni�m c�n b�n c�a mô hình, là WTP cho c�i thi�n ch�t l�ng môi trng. Giá tr� s�n l�ng t�ng thêm có v�n �� là nó không ph�i là l�i ích ròng cho nông dân và do �ó không �o lng ��c WTP. L�i ích ròng là thu nh�p ròng3. Chi phí s�n xu�t có th thay �!i nên ph�i ��c lo�i tr� ra kh(i tính toán. Khi ô nhi�m không khí gi�m, có th nông dân t�ng s� d ng nh�p l�ng nào �ó và canh tác thâm canh h�n. Làm th# nào chúng ta ki m soát ��c nh�ng v�n �� này?

Hình 7.1: L�i ích gi�m chi phí s�n xu�t S� d ng thu nh�p ròng c�a nông dân (t!ng giá tr� s�n l�ng tr� t!ng chi phí s�n xu�t), thay �!i t!ng th này ��c tính nh sau. Tính thu nh�p ròng:

Tr�c khi thay �!i: T!ng giá tr� s�n l�ng: a + b + c T!ng chi phí: b + c Thu nh�p ròng: a Sau khi thay �!i:

=�>�!������?����$������������@�����������������������!��� ����A�����?!��������������������!��� ���B����������C��������+���������� ��� �

$

P1

q1 q2

a b

c

d

e

S1 =MC1

S2 =MC2

S�n l�ng �ng cung d�ch chuy n t� S1 t�i S2 di�n t� l�i ích t� gi�m chi phí s�n xu�t do ch�t l�ng môi trng t�t h�n. Giá tr� s�n l�ng t�ng thêm t� q1 t�i q2 là di�n tích d c�ng e. N#u nông dân c.ng t�ng nh�p l�ng, t!ng l�i ích s� là s� gia t�ng thu nh�p ròng do c�i thi�n ch�t l�ng môi trng. �ó là di�n tích (a+b+d) tr� di�n tích a, còn l�i (b+d), g$i là thay �!i th'ng d s�n xu�t.

7

������������� ����� ���� ����������������

T!ng giá tr� s�n l�ng: a + b + c + d + e T!ng chi phí: c + e Thu nh�p ròng: a + b + d Do �ó thu nh�p ròng t�ng (a + b + d) – a, b�ng di�n tích (b + d) trong hình 7.1. Di�n tích trên �ung cung và d�i �ng giá, gi�i h�n b�i s�n l�ng (ngh�a là t� 0 �#n q1 ho'c q2) ��c g$i là th'ng d s�n xu�t. Th'ng d s�n xu�t ��c hi u là thu nh�p ròng (l�i ích ròng) c�a nhà s�n xu�t. V�i giá th� trng c� ��nh và chi phí biên t�ng (�ng cung d�c lên), nhà s�n xu�t có thu nh�p ròng l�n h�n 0 ��i v�i t�t c� các ��n v� s�n l�ng cho �#n ��n v� s�n l�ng cu�i cùng (q1 ho'c q2) n�i giá b�ng v�i chi phí biên trong th� trng c�nh tranh. Ph�n thu nh�p ròng t�ng lên do gi�m chi phí s�n xu�t là thay �!i th'ng d s�n xu�t ròng: t� q1 �#n q2 là di�n tích b + d. �ây là giá t�i �a nông dân s�n lòng tr� � gi�m ô nhi�m và do �ó có th hi u �ó là l�i ích c�a h$ có ��c t� gi�m thi�t h�i do ô nhi�m (di�n tích d�i �ng MD). Thng thì khó có th có ��c s� li�u c�n thi#t � �c l�ng �ng cung, nhng có th th�y d� có ��c thông tin v l�i nhu�n ho�t ��ng h�n. Tuy nhiên, nhi�u nghiên c�u �o lng thay �!i s�n l�ng ch� ít khi là thay �!i th%ng d� s�n xu�t (thu nh�p ròng c�a nhà s�n xu�t). Có m�t s� nghiên c�u làm theo cách này.4 Moskowitz và c�ng s�5 nghiên c�u �nh h�ng c�a ôn nhi�m không khí lên c( linh l�ng � Hoa K5. H$ �o lng s�n l�ng gi�m vì ô nhi�m không khí và �ánh giá giá tr� ph�n s�n l�ng gi�m này d�a trên giá th� trng hi�n hành c�a c( linh l�ng. H$ k#t lu�n r�ng trong n�m 1974 ô nhi�m không khí gây ra thi�t h�i �c tính t� 24 tri�u �#n 210 tri�u �ô la Canada. S� d� có chênh l�ch trong k#t qu� là vì các nhà nghiên c�u không ch&c ch&n li�u l�ng ô nhi�m mà c( linh l�ng ph�i ch�u trong n�m �ó. M�t nghiên c�u khác do Page và c�ng s�6 th�c hi�n �ã �o lng thi�t h�i s�n l�ng do ô nhi�m không khí t�i 6 bang. H$ �c tính thi�t h�i hàng n�m trong s�n xu�t ��u nành, lúa mì, b&p và sau �ó t!ng h�p l�i � tính giá tr� hi�n t�i ròng c�a t!ng thi�t h�i cho giai �o�n 1976-2000. K#t qu� �c l�ng cu�i cùng là kho�ng 7 t- �ô la Canada. Có m�t s� nghiên c�u th�c hi�n � Canada v� �nh h�ng c�a t�ng ozon th�p lên s�n l�ng nông nghi�p7. Khí ozon ��c xem là tác nhân ô nhi�m không khí gây thi�t h�i nhi�u nh�t cho nông nghi�p � Canada. Giá tr� s�n l�ng nông nghi�p gi�m hàng n�m � Ontario kho�ng t� 17 tri�u �ô la �#n 70 tri�u �ô la Canada, tùy thu�c vào n�m nghiên c�u. Nguyên nhân c�a kho�ng �c l�ng quá l�n là do s� ngày có khí ozon �o

;�-��������������$� ����C��������!�������D��?�&��# �)�!E��F� ����#����G �,����&���(#���&��#&�+��&+�!*�.+&��)&�&*��+H����!��� ����� �� ���� ��� ����� �� ������ ���� ���� � � !�I&�!���"9��#&��!?+�*!��J�������1�?��3&�!+���!����?�1���,!�����!��0**&�+�A2�+�����!���3 - ��. / �/��&����&�?&���!*�3!��&��K�����!����1�?�,�&�������!��1++&++�&���,�!�������<<5B�"98=7��!�"989= �7 �,���� 3 � #!+�!E��L� &�� �� �� (M��?���� 1��� ,!�����!�K� 1� #!?&�� *!�� 0+��������� 0**&�+� !�� . / �J&�&����!�H��F!������!*�1���,!�����!��-!���!��1++!����!��="A"BA%&�����$��<:"BK��778�45 �4�2���&��, �,��&�&���� ��(0+������!��*!�0!�!���G!++&+��!���&�1�����������/&�!��*�!��1���!�&�I&+�?���+������&�M��!�I��&��)�+��H��F!������!*�1���,!�����!��-!���!��1++!����!���="A"B�A%&�����$��<:"BK��7�8�7; �9�������������������$� ����������!�������0����!��&���-���?���D�!��?8G&�&��ML!�&����-���?���1�/���&�!*�0����!��&���%���/�&&����! �<"8���-����!��&��! �0��8�"6<"8�0�AM���E�K�#���+��$�!*�/����$���?�/&���&+���<<"B��; �

8

������������� ����� ���� ����������������

��c thay �!i theo n�m. )�c l�ng thi�t h�i s�n l�ng trong thung l.ng Fraser vào kho�ng 8,8 tri�u �ô la Canada hàng n�m. Ô nhi�m không khí gây thi�t h�i lên các b� m't ti#p xúc, b� m't kim lo�i c�a máy móc, b� m't �á c�a các tòa nhà và t�ng �ài và b� m't s�n c�a t�t c� các lo�i v�t d ng. Ch�t gây ô nhi�m n'ng n� nh�t là h�p ch�t sulphur, b i, ch�t gây ô xi hóa và ôxít nit�. Trong h�u h#t trng h�p, thi�t h�i do v�t d ng xu�ng c�p ph�i ��c bù �&p b�ng t�ng b�o d1ng và thay th#. ��i v�i trng h�p nh�ng công trình �iêu kh&c ngoài tri, thi�t h�i là ch�t l�ng m" quan c�a v�t th b� gi�m. Trong trng h�p này m�i quan h� li�u l�ng - �áp �ng cho th�y s� xu�ng c�p liên quan �#n vi�c ph�i nhi�m thay �!i theo l�ng ch�t ô nhi�m không khí. Có th nghiên c�u m�i quan h� v�t lý c�n b�n trong phòng thí nghi�m, nhng khi áp d ng cho m�t khu v�c c th c�n ph�i có d� li�u s� l�ng v�t li�u ph�i nhi�m trong khu v�c �ó thay �!i nh th# nào. T� �ó có th �c l�ng t!ng l�ng v�t li�u b� xu�ng c�p trung bình trong m�t n�m ph�i nhi�m không khí trong khu v�c, v�i l�ng ti#p xúc “bình thng” các lo�i ch�t gây ô nhi�m khác nhau. Sau �ó ta có th gán giá tr� cho s� xu�ng c�p. S� d ng ch't ch� ph�ng pháp hàm thi�t h�i, chúng ta có th có th �c l�ng chi phí b�o d1ng t�ng (lao ��ng, s�n) c�n thi#t � ng�n ch'n s� xu�ng c�p8. Các v�n �! � i v#i ph��ng pháp �o l��ng thit hi tr�c ti�p L�i ích c�a vi�c s� d ng ph�ng pháp �c l�ng thi�t h�i tr�c ti#p là các ph�ng pháp này dùng giá th� trng � �ánh giá. V�n �� c�n b�n là k#t qu� luôn luôn không hoàn toàn và luôn d�i giá tr� thi�t h�i th�c. Xem xét trng h�p �o lng thi�t h�i s�c kh(e thông qua s�n l�ng gi�m và chi phí y t#. Ph�ng pháp này �o lng giá tr� th� trng c�a hàng hóa và d�ch v mà m�t ngi có th làm ra. Do �ó có r�t nhi�u �óng góp phi th� trng mà ngi �ó t�o ra, c� trong và ngoài nhà anh ta, thì không ��c tính. Ph�ng pháp này cho r�ng b�t c� ai không th làm vi�c ho'c ngh2 hu thì có giá tr� b�ng không. C.ng có câu h(i là v�y có nên tr� tiêu dùng c�a m�t ngi ra kh(i ph�n s�n ph0m anh ta làm ra � �o lng �óng góp ròng th�c. �i�u này có v4 h�p lý, nhng s� d,n �#n m�t k#t lu�n nguy hi m-ch+ng h�n m�t ngi h�ng phúc l�i xã h�i ch#t s�m s� �em l�i l�i ích cho xã h�i. Có r�t nhi�u l�i ích v�t ch�t và tinh th�n mà nh�ng ngi khác nh b�n bè h$ hàng nh�n ��c thì ph�ng pháp này l�i không tính �#n. Nó c.ng không tính �#n nh�ng �au kh! và ch�u ��ng do b�nh t�t �em �#n. Do �ó m'c dù ph��ng pháp nghiên c"u s�n l��ng (productivity study appoach) này có th dùng ��c trong m�t s� tình hu�ng, nó có th �em l�i k#t qu� sai l�c trong nhi�u tình hu�ng khác b�i vì nó không hoàn toàn ph�n ánh giá s�n lòng tr�. Ch+ng h�n trng h�p s� d ng chi phí y t# � �c l�ng thi�t h�i do ch�t l�ng môi trng gi�m. B�nh hen suy�n do khói b i � �ô th� có th làm m�t ngi ph n� t�n 300 �ô la Canada m�t ngày vào ti�n thu�c và chi phí ch�a tr� � b�nh vi�n n#u b� b�nh n'ng. Trong khi chúng ta tính 300 �ô la Canada m�t ngi m�t ngày có nhi�u khói b i nhân v�i t�t c� s� ngi b� �nh h�ng có th t�o ra giá tr� thi�t h�i l�n, chúng ta không nghi ng gì r�ng �ây là con s� d�i m�c giá tr� th�c c�a nó. N#u chúng ta h(i ngi b� hen suy�n r�ng ngi �ó s�n lòng tr� bao nhiêu � không b� b�nh ho'c mu�n b%i trng bao nhiêu n#u b� b�nh, câu tr� li s� �em l�i giá tr� cao h�n chi phí y t#. :�,�������������$� �����������I �G �N!�+��&���� ���1�3����&�%����!��1++&++�&���!*�)��?����#��&����+K�>�&�'�����!*�1�?�3&�!+���!��A2��+�����!���3 - �0����!��&�����,�!�&��!��1�&�$���<:4B�

9

������������� ����� ���� ����������������

T�ng t�, �c l�ng thi�t h�i v�t ch�t không tính �#n m�t mát v4 �6p m" quan; gi�m s�n l�ng nông nghi�p không �o lng thi�t h�i cho �a d�ng sinh h$c ho'c cho c� h� sinh thái. �i m chính y#u là

�o l��ng tr�c ti�p không hoàn toàn ph�n ánh giá s�n lòng tr� c�a con ng��i WTP cho vic c�i thin ch�t l��ng môi tr��ng.

GIÁ S&N LÒNG TR' Nh �ã �� c�p � trên, hàm thi�t h�i biên ch2 ra thi�t h�i cho con ngi ho'c các y#u t� khác c�a h� sinh thái thay �!i nh th# nào khi ti#p xúc v�i ô nhi�m ho'c thay �!i môi trng. Thi�t h�i có th x�y ra d�i nhi�u hình th�c, t� thi�t h�i v�t ch�t tr�c ti#p, ch+ng h�n thi�t h�i s�c kh(e, �#n �nh h�ng m" quan môi trng (ví d c�n tr� t�m nhìn, thi�t h�i tinh th�n). Nói cách khác, thu�t ng� “thi�t h�i” bao g%m t�t c� các tác ��ng b�t l�i c�a ch�t th�i. T� m�t quan �i m khác, hàm thi�t h�i biên cho ch�t ô nhi�m t�ng thêm t�ng t�c v�i hàm c�u/giá s�n lòng tr� cho vi�c gi�m phát th�i. N#u ch�t th�i t�ng lên m�t l�ng nh( t�o ra thi�t h�i có giá $10 cho m�t ngi, giá s�ng lòng tr� c�a anh ta � gi�m l�ng phát th�i �ó s� kho�ng $10. Do �ó chúng ta s� t�p trung th�o lu�n giá s�n lòng tr� cho c�i thi�n ch�t l�ng môi trng9. �o l��ng WTP b(ng thay �)i th%ng d� tiêu dùng Trong phân tích l�i ích chi phí, ph�n chúng ta qun tâm ch� y#u là l�i ích. M�t khái ni�m các nhà kinh t# h$c thng s� d ng là th%ng d� tiêu dùng.

Th%ng d� tiêu dùng �o l��ng l�i ích ròng c�a m�t ng��i có ���c t* tiêu dùng m�t l��ng hàng hóa.

��u tiên th'ng d s�n xu�t thng ��c minh h$a cho hàng hóa t nhân, hàng hóa mà giá th� trng ph�n ánh giá s�n lòng tr�, r%i sau �ó m�i dùng cho hành hóa công, ch+ng h�n ch�t l�ng môi trng, là hàng hóa mà chúng ta ph�i suy ra “giá” t� WTP. Xác ��nh th%ng d� tiêu dùng cho hàng hóa t� nhân Trong trng h�p hàng hóa t nhân, th'ng d tiêu dùng là s� khác nhau gi�a giá s�n lòng tr� cho m�t l�ng hàng hóa và giá mà ngi �ó th�c tr�10. Hình 7-2 minh h$a c�u v� táo c�a m�t ngi (và nh v�y gi�ng v�i �ng c�u trong hình 7-1). Gi� s� giá th� trng c�a táo là $3/kg. T� �ng c�u có th th�y ngi tiêu

<�-�������� �� !��������������������������������������� �������!�������K�����+����@������������� �������������������!������+����@������������A2>1B� ���O���������� �>�����P����$������"������$� ����!����������������������������������������� ��������������� �>�$����������������������������!����$���������2>,����2>1�����������������!��� C�2>1���������������2>, �Q&��R�&�+��A�<<;B�������� ����$ �-�������+�������������� ����$��������������������$ ��5�>�����?�������?O���?!� C������� ���������������?��+��������������������@����������������!��+��������?!� C����� ���C��2>,��!���������������!������������������������������� �

10

������������� ����� ���� ����������������

dùng s� mua 4kg táo v�i giá này. Bây gi ta s� xem l�i ích ròng c�a ngi này khi mua 4kg táo. Anh ta s�n lòng tr� $4,5 cho kilogram táo ��u tiên. Chúng ta có th� th�y �i�u này trên �ng c�u ho'c suy ra t� �ng c�u ��o � ch�ng 3 (P = 5 – 0,5QD). �i�u �ó có ngh�a l�i ích ròng c�a ngi này là $1.5, b�ng giá s�n lòng tr� $4,5 tr� giá mua $3,0. Kilogram táo th� 2 s� có l�i ích ròng là $1 và th� 3 là $0,5 và th� 4 b�ng 0 do l�i ích ròng lúc này b�ng v�i giá. Do �ó th'ng d tiêu dùng ��c tính là t!ng c�ng t�t c� l�i ích ròng t� 0 cho t�i l�ng táo tiêu th . �ó chính là di�n tích n�m d�i �ng c�u, trên �ng giá, gi�i h�n b�i l�ng táo tiêu th t� 0 �#n 4kg (di�n tích a). Chúng ta có th d� dàng tính di�n tích này, �ó là tam giác có �áy b�ng 4 và �ng cao b�ng $2, k#t qu� là $4. K#t qu� này là l�i ích ròng c�a ngi tiêu dùng khi mua 4kg táo v�i giá là $3/kg. Nguyên t&c này luôn �úng khi chúng ta s� d ng ��c c�u cá nhân hay �ng c�u th� trng. Tóm l�i,

Th%ng d� tiêu dùng t* tiêu th� m�t hàng hóa t� nhân ���c �o b(ng din tích n(m d�#i ���ng c�u, trên ���ng giá, gi#i hn b i l��ng hàng hóa t* 0 ��n v� ��n ��n v� ���c tiêu th�.

Ví d sau �ây s� minh h$a th'ng d tiêu dùng ��c s� d ng nh th# nào � �o lng WTP. Ví d�: S� d�ng th%ng d� tiêu dùng trong phân tích l�i ích chi phí Phân tích l�i ích chi phí m�t chính sách hay d� án công s� �ánh giá s� thay �!i. Ngi tiêu dùng có th � tr�ng thái cân b�ng ban ��u, sau �ó di chuy n �#n tr�ng thái cân b�ng m�i là k#t qu� c�a chính sách hay d� án. L�i ích ròng c�a h$ do �ó ��c tính b�ng thay �!i th'ng d tiêu dùng c�a có và không có d� án. Ch+ng h�n có m�t chính sách tr� giá cho ngi tr%ng táo, là m�t ph�n trong ch�ng trình nông nghi�p b�n v�ng. Tr� giá s� làm giá táo gi�m t� $3 xu�ng $2/kg. Hãy nhìn l�i hình 7-2. T�i m�c giá $2/kg, ngi tiêu dùng s� mua 6kg. H$ c.ng có l�i ích ròng cao h�n t� m/i kilogram táo mua ��c, b�i vì giá táo �ã r4 h�n $1. T!ng th'ng d tiêu dùng khi có chính sách là 0,5x3x6 = $9. Thay �!i trong th'ng d tiêu dùng do �ó là s� chênh l�ch th'ng d tiêu dùng gi�a có và không có chính sách ($9 - $4) = $5. Di�n tích này là ph�n tô ��m trong hình 7-2. Thay �!i trong th'ng d tiêu dùng là l�i ích ròng ngi tiêu dùng có ��c t� chính sách c�a chính ph�, do �ó s� là WTP cho chính sách.

11

������������� ����� ���� ����������������

Xác ��nh th%ng d� tiêu dùng cho hàng hóa công Trong trng h�p hàng hóa công, tuy không có giá th� trng nhng nguyên t&c th'ng d tiêu dùng v,n thích h�p. S� khác bi�t là nhà nghiên c�u ph�i tìm ra WTP c�a con ngi thay vì dùng giá th� trng. V�i hàng hóa công, ch+ng h�n ch�t l�ng môi trng, chúng ta �ã có s�n thông tin v� l�ng hàng hóa. Ngi s� d ng s� ��c h(i WTP c�a anh ta cho l�ng hàng hóa �ó. Hình 7-3 minh h$a �i�u này: chúng ta s� d ng �úng ph�ng trình �ng c�u nh trong hình 7-2 � d� so sánh, nhng bi u di�n tr c s� l�ng (tr c hoành) b�ng ch�t l�ng môi trng. Giá s� m�c ch�t l�ng môi trng ban ��u là 4 ��n v�. Ngi tiêu dùng s� ��c h(i anh ta s�n lòng tr� bao nhiêu cho 4 ��n v� �ó. Anh ta tr� li (l�y t� �ng c�u): $3. Xem xét m�t d� án công nâng cao ch�t l�ng môi trng lên 6 ��n v�. H(i l�i: anh s�n lòng tr� bao nhiêu cho 6 ��n v� này? Tr� li: $2. �i�u này giúp ta �o lng ��c t!ng l�i ích c�a hàng hóa công nh �ã th�o lu�n trong ch�ng 3 (xem hình 3-2), là di�n tích d�i �ng c�u gi�i h�n b�i hai l�ng tiêu dùng, không gi�i h�n b�i giá vì anh ta không ph�i tr� ti�n � tiêu dùng hàng hóa. Di�n tích d�i �ng c�u gi�i h�n b�i l�ng tiêu dùng tr�c và sau ��i di�n cho WTP c�a ngi tiêu dùng cho ch�t l�ng môi trng t�ng. Th'ng d tiêu dùng thay �!i có th tính ��c t� hình 7-3, là di�n tích hình ch� nh�t a c�ng v�i di�n tích tam giác b (a + b) = $5. Con s� này ch&c h+n quen thu�c v�i chúng ta. Nó chính xác b�ng thay �!i th'ng d tiêu dùng �o lng cho th� trng t nhân (s� d ng cùng �ng c�u và là di�n tích tô ��m trong hình 7-2).

Giá $

Kilogram táo 1 2 3 4 5 6 10

1

2

3

5

4 a

0

C�u

Th'ng d tiêu dùng là s� chênh l�ch gi�a WTP c�a ngi tiêu dùng cho m�t hàng hóa, ��i di�n b�i �ng c�u, v�i giá th� trng c�a l�ng hàng hóa ��c tiêu th . N#u giá th� trng c�a táo là $3/kg, ngi t�êu dùng mua 4kg và th'ng d tiêu dùng là di�n tích a, b�ng $4. N#u giá th� trng gi�m xu�ng $2/kg, di�n tích ��c tô ��m là thay �!i trong th'ng d tiêu dùng, b�ng v�i chênh l�ch th'ng d tiêu dùng c�a �i m cân b�ng ban ��u giá $3/kg và l�ng tiêu th 4kg v�i �i m cân b�ng sau có giá $2/kg và 6kg. Th'ng d tiêu dùng thay �!i $5.

Hình 7-2: Xác ��nh th'ng d tiêu dùng cho hàng hóa t nhân

12

������������� ����� ���� ����������������

Thay �)i th%ng d� tiêu dùng do thay �)i ch�t l��ng môi tr��ng, m�t hàng hóa công, có th� ���c �o l��ng gi ng nh� cách �o l��ng thay �)i th%ng d� tiêu dùng cho hàng hóa t� nhân.

CÁC PH��NG PHÁP SUY RA GIÁ S&N LÒNG TR' CHO NH+NG C'I THI�N CH,T L��NG MÔI TR�-NG C�n b�n chúng ta có 4 cách tìm ra giá s�n lòng tr� cho vi�c c�i thi�n ch�t l�ng môi trng. T�t c� ��u �o lng thay �!i th'ng d tiêu dùng khi ch�t l�ng môi trng thay �!i. B�n cách này (��c trình bày trong b�ng 7-1) là:

� Chi phí ng�n ng�a

� �ánh giá h�ng th

� Th� trng ��i di�n

� �ánh giá ng,u nhiên

Chúng ta s� s� d ng ví d minh h$a là ô nhi�m ti#ng %n. Ví d�: Làm th� nào �ánh giá giá tr� gi�m ti�ng .n giao thông M�t �'c �i m c�a xã h�i hi�n ��i là các lo�i �ng cao t�c, và các lo�i �ng này có �'c �i m chính là ti#ng %n giao thông. Do �ó dân c s�ng g�n s� ch�u thi�t h�i t� ti#ng %n giao thông này. Gi� s� chúng ta mu�n �ánh giá giá s�n lòng tr� c�a c dân � �ây cho vi�c gi�m ti#ng %n giao thông. Chúng ta làm �i�u �ó th# nào? Chúng ta có th s� d ng 3 trong 4 cách � trên11.

Cách 1: Chi phí ng$n ng*a

Ch� nhà có th s� chi tiêu � gi�m ti#ng %n vào nhà h$. Ví d , h$ có th l&p thêm thi#t b� cách ly vào tng, l&p g�ng c�a s! dày g�p �ôi, tr%ng cây quanh vn ho'c l&p

���/����C���������$����������!�+��?��������������������������� ���?������!������?����$ �-����������+��C�����������������������������$ �

Hình 7-3: Xác ��nh th'ng d ti�u dùng cho hàng hóa công

Ch2 s� ch�t l�ng môi trng

$

1 2 3 4 5 6 10

1

2

3

5

4

a

0

Thay �!i th'ng d tiêu dùng do c�i thi�n ch�t l�ng môi trng t� 4 �#n 6 ��n v� là di�n tích d�i �ng c�u, gi�i h�n b�i hai m�c ch�t l�ng môi trng, là (a + b) b�ng $5.

b

13

������������� ����� ���� ����������������

thi#t b� th0m th�u ti#ng %n bên ngoài. Khi ngi ta chi tiêu nh v�y, m�t cách nào ��y h$ cho th�y giá s�n lòng tr� cho môi trng yên t�nh. Nói chung, n#u chúng ta có th tìm ra nh�ng trng h�p ngi tiêu dùng mua hàng hóa th� trng � thay �!i m�c ti#p xúc v�i môi trng xung quanh, chúng ta có th phân tích vi�c mua hàng hóa này � bi#t ��c giá tr� mà h$ gán cho nh�ng thay �!i môi trng. Cách 2: �ánh giá h� ng th�

Ti#ng %n c�a con �ng có th �nh h�ng �#n giá nhà trong khu v�c xung quanh. N#u hai nhà có các �'c tính ��u gi�ng nhau, ch2 khác nhau ti#ng %n c�a môi trng xung quanh, chúng ta có th d� �oán là nhà có ti#ng %n nhi�u h�n s� kém giá tr� h�n nhà có ti#ng %n ít. N#u th� trng nhà c�nh tranh, giá nhà %n h�n s� th�p h�n giá nhà kia. Do �ó, b�ng cách nghiên c�u s� khác bi�t giá nhà, chúng ta có th �c l�ng ��c giá tr� m$i ngi gán cho ti#ng %n. B�t c� trng h�p nào giá hàng hóa ho'c d�ch v thay �!i theo �'c tính môi trng chúng ta ��u có th phân tích s� thay �!i giá này � bi#t giá s�n lòng tr� cho các �'c tính �ó. Cách 3: �ánh giá ng/u nhiên

C� hai cách trên ��u tìm giá tr� ��i di�n cho WTP b�ng cách phân tích d� li�u th� trng suy ra giá s�n lòng tr� cho nh�ng �'c tính môi trng có liên h� v�i giá th� trng �ó. Cách th� 3 khá tr�c ti#p. Chúng ta th�c hi�n m�t cu�c kh�o sát và h(i c dân s�n lòng tr� bao nhiêu � gi�m ti#ng %n tác ��ng �#n nhà h$. Trong nh�ng n�m g�n �ây, các nhà kinh t# h$c r�t quan tâm ph�ng pháp kh�o sát tr�c ti#p này, ch� y#u b�i vì nó khá linh ��ng. Ph�ng pháp này có th �ánh giá giá tr� b�t c� tài nguyên môi trng nào n#u tài nguyên môi trng �ó có th mô t� ��c chính xác. Trong ph�n còn l�i c�a ch�ng này, chúng ta v�i ví d c th h�n s� minh h$a làm th# nào s� d ng các ph�ng pháp này � �c l�ng l�i ích c�i thi�n ch�t l�ng môi trng, c.ng nh nêu ra các v�n ��, khó kh�n mà phân tích l�i ích chi phí g'p ph�i.

Chi tiêu ng$n ng*a

Ô nhi�m n�c và không khí có th tác ��ng nhi�u �#n s�c kh(e, t� t�c ng�c nh6, �au ��u �#n nh�ng b�nh c�p tính c�n ch�m sóc t�i b�nh vi�n. Con ngi thng chi tiêu � tránh, ng�n ng�a các tác ��ng này. Chi tiêu lo�i này là m�t cách th hi�n giá s�n lòng tr� c�a h$ � tránh các tác ��ng. Xem xét ví d sau �ây.

Ví d�: Mua máy l0c không khí �� gi�m tác ��ng c�a s��ng mù gây bnh hen suy�n

S�ng mù � �ô th� hình thành t� các ch�t ô nhi�m không khí (sulphur �ioxyt, b i, oxit nit�) vào ban ngày khi nhi�t �� cao và b� gió phân tán ho'c khi không khí l�nh b� d%n nén trong m�t vùng có không khí nóng � trên. M�t s� thành ph� � Canada (ch+ng h�n Toronto, Vancouver, Montreal) b� nhi�m lo�i s�ng mù này vì � �ây có l�ng khói th�i cao và �i�u ki�n thu�n l�i � t�o s�ng mù. Các ch�t t�o nên s�ng (cùng v�i khí ozon � t�ng th�p t�o ra b�i t�ng tác gi�a các ch�t ô nhi�m và ánh sáng) �ã gây ra b�nh suy�n và các v�n �� hô h�p khác.

Gi� s� b�n b� b�nh suy�n và mu�n gi�m ti#p xúc v�i s�ng mù. Kho�n chi tiêu ng�n ng�a c�a b�n s� là ti�n mua thi#t b� l$c không khí. Chi phí này bao g%m ti�n mua l$c n�c ban ��u (chi phí ��u t) và chi phí v�n hành máy l$c vào nh�ng ngày có nhi�u s�ng (�i�n, b� l$c không khí). Chúng ta gi� s� b�n s� không mua thi#t b� l$c không

14

������������� ����� ���� ����������������

khí n#u s�ng mù không ph�i là v�n �� l�n trong thành ph�. Tuy nhiên, c.ng có m�t s� ngi (ví d ngi hút thu�c) mua máy l$c không khí không ph�i � l$c s�ng mù. Phân tích kinh t# có th tính chi phí ng�n ng�a d�a trên d� li�u th� trng máy l$c không khí. Các b�c phân tích có th nh sau:

1. Thu th�p d� li�u th� trng máy l$c không khí � 2 thành ph� - m�t có r�t nhi�u s�ng mù và thành ph� kia không có.

2. )�c l�ng �ng c�u th� trng máy l$c không khí � 2 thành ph�

3. S� d ng �ng c�u � tính l�i ích gi�m s�ng mù b�ng cách �o lng chênh l�ch gi�a giá s�n lòng tr� cho máy l$c không khí trong trng h�p có và không có s�ng mù.

Chúng ta gi� s� nhà nghiên c�u �ã hoàn thành b�c 1 và 2. Hình 7-4 trình bày 2 �ng c�u �c l�ng t� b�c 212. Hai thành ph� Hamilton, Ontario n�m trong vòng �ai s�ng mù � �ông Canada có m�t s� ngày trong n�m b� s�ng mù �nh h�ng. Các thành ph� Winnipeg, Manitoba có r�t ít ngày b� s�ng mù �nh h�ng do v� trí n�m xa ngu%n t�o s�ng, có ��a hình và thi ti#t thu�n l�i (không có núi, gió nhi�u và r�t l�nh nên không t�o ra s�ng mù trong h�u h#t n�m). �ng c�u cho máy l$c không khí � Winnipeg n�m trong h+n �ng c�u c�a Hamilton.

B�c 3 yêu c�u tính l�i ích do gi�m s�ng mù. N#u thành ph� Hamilton có th gi�m s�ng mù xu�ng ngang b�ng m�c c�a thành ph� Winnipeg, có th gi� ��nh r�ng dân c s� gi�m chi tiêu mua máy l$c không khí xu�ng ngang m�c chi tiêu c�a dân Winnipeg (m$i y#u t� khác không �!i). Có th �c l�ng WTP � gi�m l�ng s�ng mù xu�ng ngang m�c c�a Winnipeg b�ng chênh l�ch gi�a hai �ng c�u trong hình 7-4. �ây là chênh l�ch t!ng WTP cho máy l$c không khí. Chúng ta ��n gi�n �o lng di�n tích d�i �ng c�u c�a m/i thành ph� và l�y Himilton tr� Winnipeg. T!ng giá s�n lòng tr� c�a c dân Hamilton � lo�i b( s�ng mù là $150.000, c�a c dân Winnioeg là $50.000. S� chênh l�ch là $100.000. S� chênh l�ch này là WTP c�a c dân Hamilton � c�i thi�n ch�t l�ng không khí lên m�c c�a Winnipeg. Bây gi gi� s� giá trung bình c�a máy l$c không khí � c� hai thành ph� là $75. WTP ph�i ��c �o b�ng s� thay �!i th'ng d tiêu dùng t� các m�c ch�t l�ng không khí khác nhau. �ó chính là s� chênh l�ch gi�a di�n tích trên m�c giá th� trng gi�a 2 �ng c�u, là di�n tích ph�n tô ��m trong hình 7-4, b�ng $55.468,75.13 Nh� r�ng chúng ta s� d ng thay �!i th�ng d tiêu dùng vì chúng ta mu�n lo�i b( chi tiêu. N#u m$i ngi không chi tiêu cho hàng hóa chúng ta �ang xét, h$ s� chi tiêu cho hàng hóa khác, do �ó chúng ta ch2 �o lng WTP là nhng kho�n th'ng d.

Hình 7-4: S� d ng Chi tiêu ng�n ng�a � tính WTP cho gi�m s�ng mù

�"�-����+�����$���������������$�����S$�?���� ����������$ �#�����S$�?���� ������������������������������������� ��������$ ��=�-��� ������������� ����������$� ���������?�������?O�����������������?�������?O�������� ���������T97��!�������������� �������������������N�����!���������?�������?O������*�AT�"7���<=9 7B�U�T7: 7<=�97 ���������2�����&���������?�������?O������VAT"7� �� "75B� U�T= �"7 � -���������T77 ;4:�97 �

15

������������� ����� ���� ����������������

Trong phân tích l�i ích chi phí, � s� d ng thay �!i th'ng d tiêu dùng tính WTP cho vi�c c�i thi�n ch�t l�ng không khí, c�n ph�i chuy n thành giá tr� t�ng n�m. �ó là vì máy l$c không khí là tài s�n v�n ��c dùng trong thi gian dài có kh�u hao. Gi� s� máy ��c s� d ng trong 10 n�m và kh�u hao ��u hàng n�m. Do �ó giá tr�/kh�u hao c�a máy là 1/10 giá tr� ban ��u, b�ng $5.547.14 Giá tr� này là l�i ích hàng n�m do gi�m s�ng mù c�a c dân Hamilton �#n m�c c�a c dân Winnipeg và giá tr� này ��c chi#t kh�u theo cách thông thng thng th�y trong phân tích l�i ích chi phí. Ví d này cho th�y cách th�c s� d ng chi tiêu ng�n ng�a � �o lng giá s�n lòng tr� cho c�i thi�n ch�t l�ng môi trng ho'c thi�t h�i x�y ra do ô nhi�m. �ây là m�t ph�ng pháp ��i di�n: chúng ta �c l�ng ngi ta �ánh giá ch�t l�ng môi trng bao nhiêu b�ng cách suy t� hành vi tiêu dùng c�a h$. Trong th�c t# có r�t nhi�u thách th�c. Không th s� d ng ph�ng pháp này cho t�t c� các v�n �� môi trng vì chúng ta có th không �o lng ��c chi phí ng�n ng�a trong m�i liên h� v�i m�t v�n �� môi trng c th nào �ó, ho'c c.ng có th không dùng ��c vì không có hành vi ng�n ng�a. Nh ví d �ã �� c�p, s� r�t khó phân bi�t m�t kho�n chi tiêu có liên h� v�i v�n �� môi trng nào �ó hay không. Có ph�i chênh l�ch �ng c�u gi�a các thành ph� ph�n ánh ch�t l�ng không khí hay là các �'c �i m khác? Cu�i cùng, chi phí ng�n ng�a không th tính ��c h#t các tác h�i do ô nhi�m môi trng con ngi ph�i ch�u, nó ch2 tính ��c m�t ph�n t!n th�t thông qua các ho�t ��ng ng�n ng�a. Ph��ng pháp �ánh giá H� ng th� Ph�ng pháp �ánh giá h�ng th có th ��c dùng trong nh�ng trng h�p giá hàng hóa th� trng có liên h� �#n �'c tính c�a nó. Chúng ta có th nghiên c�u c�u trúc chênh l�ch giá � suy ra giá tr� mà con ngi gán cho nh�ng �'c tính nào �ó. Nh�ng �'c tính mà các nhà kinh t# h$c môi trng quan tâm t�t nhiên là các �'c tính v� môi trng nh ch�t l�ng không khí, ti#ng %n, ho'c ch�t th�i ��c h�i. Nhà phân tích s� tách ph�n �óng góp c�a �'c tính môi trng trong giá hàng hóa. Giá biên này sau �ó

�;�-C�����?O������������������������?���������������������?�� �

L�ng máy l$c không khí

$ Giá

250 1,000 1,500

75

100

200

0

C�u Winnipeg

C�u Hamilton

Hình trên bi u di�n 2 �ng c�u máy l$c n�c �ã ��c �c l�ng s�n. Hamilton là thành ph� có nhi�u ngày có s�ng mù; Winnipeg là thành ph� ít ngày có s�ng. �ng c�u c�a Hamilton n�m trên �ng c�u c�a Winnipeg vì c dân � �ây ph�i chi tiêu ng�n ng�a � gi�m thi�t h�i t� s�ng mù. S� chênh l�ch gi�a 2 �ng c�u cho th�y giá s�n lòng tr� c�a c dân Hamilton � ng�n ch'n s�ng mù. Giá s�n lòng tr� � ng�n ch'n s�ng mù là di�n tích ��c tô ��m. N#u s�ng mù � Hamilton gi�m t�i m�c c�a Winnipeg, di�n tích tô ��m s� là l�i ích gi�m thi�t h�i do s�ng mù.

16

������������� ����� ���� ����������������

��c s� d ng � �o lng giá s�n lòng tr� cho vi�c c�i thi�n ch�t l�ng môi trng. Ph�ng pháp �ánh giá h�ng th có th áp d ng �'c bi�t cho th� trng nhà ��t và c.ng ��c áo d ng cho chênh l�ch l�ng gi�a các ngành công nghi�p có và không có tác h�i môi trng. Các b�c th�c hi�n ph�ng pháp �ánh giá h�ng th bao g%m:

1. Xác ��nh và �o lng các �'c tính môi trng 2. Xây d�ng hàm giá h�ng th 3. Thu th�p s� li�u chu/i thi gian ho'c s� li�u d�ng b�ng 4. S� d ng phân tích h%i quy b�i � �ánh giá giá tr� bi#n s� môi trng 5. Xây d�ng �ng c�u cho ch�t l�ng môi trng 6. Tính thay �!i th'ng d tiêu dùng t� thay �!i các m�c ch�t l�ng môi trng

17

������������� ����� ���� ����������������

Xem xét ví d v� th� trng nhà sau �ây. Ví d�: S� d�ng ph��ng pháp �ánh giá h� ng th� cho th� tr��ng nhà �� suy ra WTP cho c�i thin ch�t l��ng môi tr��ng15

Gi� s� b�n có hai ngôi nhà gi�ng nhau hoàn toàn t� các �'c �i m v�t lý (s� phòng, di�n tích, n�m xây d�ng) �#n �'c �i m khu v�c xung quanh (kho�ng cách �#n trung tâm, �#n ch�). Nhng gi� s� m�t nhà n�m trong khu v�c b� ô nhi�m không khí n'ng, còn nhà kia n�m trong khu v�c không khí khá trong lành. Chúng ta có th d� �oán giá th� trng c�a 2 nhà này khác nhau do khác nhau v� �� ô nhi�m không khí. C.ng có th t!ng quát hóa k#t lu�n này cho th� trng b�t ��ng s�n v�n có r�t nhi�u �'c tính khác nhau. Ch�t l�ng không khí xung quanh là m�t �'c tính r�t quan tr$ng c�a ngôi nhà, do �ó vì nhà ��c mua và bán trên th� trng, ch�t l�ng không khí khác nhau s� ��c ti�n t� hóa vào trong giá nhà.16 D� nhiên nhà khác nhau r�t nhi�u ch� không riêng gì �'c tính ch�t l�ng không khí. Do �ó chúng ta ph�i thu th�p r�t nhi�u d� li�u v� th� trng nhà � dùng cho ph�ng pháp �ánh giá h�ng th .

Các nhà nghiên c�u dùng ph�ng pháp th�ng kê � xây d�ng các hàm s� giá h�ng th . C�n b�n, các nhà nghiên c�u s� thu th�p s� li�u m,u c�a các c�n nhà ��c bán ra trên th� trng trong m�t kho�ng thi gian nh�t ��nh. M�i quan h� gi�a giá nhà và các �'c tính có th �nh h�ng �#n giá s�n lòng tr� c�a ngi mua nhà ��c �c l�ng dùng các k" thu�t kinh t# l�ng. Các �'c tính này có th bao g%m di�n tích nhà, s� phòng ng�, s� phòng v� sinh, n�m xây d�ng, v� trí, �'c �i m khu v�c xung quanh nh có g�n trng h$c, công viên, và m�t bi#n s� môi trng �o ��c, ch+ng h�n ch�t l�ng không khí. Nhà nghiên c�u s� v� �% th� hàm s� giá h��ng th� theo bi#n s� ch�t l�ng môi trng (�o b�i ch2 s� ch�t l�ng không khí – AQI), gi� các bi#n s� khác không �!i. Hình (a) trong hình 7-5 minh h$a m�i quan h� này. Hàm giá h�ng th là P(AQI; z), v�i z là các �'c tính khác ��c gi� c� ��nh. Hàm s� không ph�i tuy#n tính này cho th�y ��i v�i h�u h#t m$i ngi, giá s�n lòng tr� c�a h$ cho m�t �'c tính s� thay �!i khi s� l�ng �'c tính �ó t�ng lên. T�i m�c ch�t l�ng không hí th�p, giá s�n lòng tr� cho m�t l�ng t�ng nh( ch�t l�ng không khí s� cao. Nhng t�i m�c ch�t l�ng không khí cao, giá s�n lòng tr� cho vi�c t�ng thêm m�t ��n v� ch�t l�ng không khí s� không còn cao. N#u m�t ngi tính ��c �� d�c c�a hàm giá h�ng th này v�i các m�c ch�t l�ng không khí khác nhau, anh ta s� có ��c hàm c�u h�ng th cho ch�t l�ng không khí. Hàm c�u này có th dùng � �c l�ng giá s�n lòng tr� cho m/i m�c ch�t l�ng không khí t�ng trong �i�u ki�n các y#u t� khác không �!i.

Hình (b) c�a hình 7-5 minh h$a hàm c�u h�ng th D(AQI; z). AQI v,n � tr c hoành, nhng tr c tung bây gi �o lng giá s�n lòng tr� cho ch�t l�ng không khí (AQ). Hàm c�u h�ng th là hàm �� d�c c�a hàm giá h�ng th và cho bi#t WTP biên cho

�7�-C�����?O�����������������������������������!������������������������!��������������������� �-������S��C��������������������������������������! �I����!������!�����������������������������������S����������������!�������������������C����$����S$������!��C�������������������������$��!��������� �J��?��C�������������!���������������?!�����������!�����������������������$����$���������!���������������?!���������������������+S����������?����� �>�!���������������!�����!��������+�������������� ������������������S����������������� � G�����+���!������������������������������C������!�����������!������!���������������!���� ��4�>��������C������������������� ��������� �����������������������������@��������������������������?!������������������������������������������������� C ��

18

������������� ����� ���� ����������������

m/i ��n v� ch�t l�ng không khí.17 B�i vì WTP gi�m, hàm c�u là hàm d�c xu�ng. Khi chúng ta có hàm c�u, chúng ta có th tính ��c l�i ích c�a c�i thi�n ch�t l�ng không khí. V�i ch�t l�ng không khí thay �!i t� AQ0 �#n AQ1, di�n tích n�m d�i �ng c�u h�ng th , gi�i h�n b�i hai m�c ch�t l�ng không khí (di�n tích tô ��m trong Hình 7-5) là t!ng l�i ích c�a vi�c c�i thi�n ch�t l�ng không khí, tính ��c t� k" thu�t �ánh giá thay �!i th'ng d tiêu dùng cho hành hóa công � trên.

S� thay �!i trong th'ng d tiêu dùng ��c di�n t� trong giá nhà. Ngi mua nhà mua m�t tài s�n t�o ra l�i ích trong m�t kho�ng thi gian nào �ó, nh trng h�p máy l$c không khí. Nhà nghiên c�u ph�i chuy n �!i giá nhà thành giá tr� hàng n�m � có th tính l�i ích hàng n�m do t�ng ch�t l�ng môi trng. M�t cách tính ��n gi�n là gi� s� ngôi nhà s� ��c dùng mãi mãi (ngh�a là không tính �#n kh�u hao và chi phí b�o d1ng). Ví d , ngôi nhà bán giá $200.000. Nghiên c�u h�ng th tìm ra r�ng c� 1 ph�n tr�m ô nhi�m không khí gi�m thì có 2.5 ph�n tr�m giá nhà t�ng. Do �ó m�t c�n nhà trong khu v�c gi�m ��c 1 ph�n tr�m ô nhi�m so v�i khu v�c khác s� bán ��c cao giá h�n $5.000. �ây là cách tính WTP. Giá tr� $5.000 ��c chuy n thành giá tr� hàng n�m b�ng cách s� d ng chi#t kh�u. Gi� s� nhà ��c s� d ng mãi mãi, nhà nghiên c�u có th s� d ng công th�c tính niên kim PV cho dòng l�i ích kéo dài mãi mãi PV=m/r. $5,00 là giá tr� hi�n t�i PV, và n#u ta bi#t r, có th tính ra l�i ích hàng n�m m v�i m=$5.000 × r. N#u r=5%, thì m=$250. Do �ó 1% gi�m ô nhi�m không khí s� �em l�i l�i ích hàng n�m là $250. Hình 7-5: Xây d�ng �ng c�u h�ng th cho ch�t l�ng không khí

�9�N�����������������!������������������������ �!����������������������������&!����+��������������������� �

AQI

P(AQI;z) (a) $

Giá nhà

D(AQI;z)

AQI AQ1 AQ0

$ WTP cho ch�t l�ng không khí

(b)

Hình (a) bi u di�n hàm giá h�ng th , là hàm s� cho bi#t m�i quan h� gi�a giá nhà và m�t trong các �'c tính; � �ây là ch2 s� ch�t l�ng không khí (AQI), các �'c tính khác không �!i (z). D�ng hàm s� c�a hàm giá h�ng th cho th�y giá s�n lòng tr� biên cho ch�t l�ng không khí gi�m khi AQI t�ng. Hình (b) minh ho� hàm c�u h�ng th , D(AQI; z) ��c thi#t l�p t� hàm giá h�ng th . T� �� d�c c�a hàm giá h�ng th ta t�o ra �ng c�u d�c xu�ng. Di�n tích n�m d�i �ng c�u gi�a AQ0 và AQ1 là WTP cho l�ng ch�t l�ng không khí t�ng lên �ó.

19

������������� ����� ���� ����������������

Ph�ng pháp �ánh giá h�ng th ch2 áp d ng ��c và có ý ngh�a khi có th� trng b�t ��ng s�n th�t s�, ngh�a là có nhi�u ngi mua và bán t�o nên th� trng c�nh tranh. Ph�ng pháp c.ng yêu c�u ngi mua nhà ph�i hi u rõ ch�t l�ng môi trng (ho'c b�ng cách nhìn, ng�i ho'c các cách khác) trong khu v�c mà h$ d� ��nh sinh s�ng. Nh m$i ph�ng pháp khác, áp d ng ph�ng pháp này c.ng có m�t s� ph�c t�p và thách th�c. Th� trng nhà, và giá, b� bóp méo b�i m�t s� ngi (ho'c hi�n t�ng th� trng bong bóng có quá nhi�u ��u c�). Ph�ng pháp �ánh giá h�ng th c�n l�ng l�n s� li�u c.ng nh các k" thu�t kinh t# l�ng cao c�p � gi�i quy#t các v�n �� v� th�ng kê. V�n �� chung thng th�y là không d� dàng �o lng các bi#n s� môi trng. Cu�i cùng, nh�n th�c c�a các cá nhân v� ch�t l�ng môi trng là ch� quan và cha ch&c ��c ph�n ánh trong giá tr� tài s�n. M'c dù g'p ph�i nh�ng thách th�c nh v�y, �ã có nhi�u nghiên c�u ��c hoàn thành, �'c bi�t t�i Hoa K5. Các nghiên c�u này tính WTP d�i d�ng h� s� co giãn: ph�n tr�m thay �!i giá nhà khi có 1 ph�n tr�m thay �!i m�c ô nhi�m môi trng xunh quanh. H$ �ã nghiên c�u nhi�u lo�i ô nhi�m không khí và tìm ra các k#t qu� t�ng ��ng. Ví d , v�i ô nhi�m sulphur �ioxyt, 1 ph�n tr�m gi�m �� tích t trong môi trng xunh quanh �em l�i thay �!i trong giá nhà t� 0,06 �#n 0,12 ph�n tr�m. ��i v�i b i ô nhi�m, h� s� co giãn có giá tr� t� 0,05 �#n 0,22 ph�n tr�m. Th� tr��ng �i din – Ph��ng pháp Chi phí Du hành18 M�t trong nh�ng ph�ng pháp ��u tiên các nhà kinh t# h$c môi trng dùng � �ánh giá nhu c�u h�ng th c�nh quan môi trng là ph�ng pháp th� trng ��i di�n, là ph�ng pháp s� d ng chi phí du hành làm ��i di�n cho giá. M'c dù chúng ta không quan sát ��c con ngi mua các ��n v� hàng hóa ch�t l�ng môi trng, chúng ta l�i quan sát ��c cách h$ �i du l�ch � h�ng th tài nguyên môi trng, ví d �i ngh2 ng�i gi�i trí � các công viên qu�c gia, b�i và câu cá � các h%, sông, su�i, xem thiên nhiên hoang dã v.v. �i du l�ch là t�n ti�n, và c.ng t�n thi gian. Các chi phí du hành này có th làm ��i di�n cho cái giá mà con ngi ph�i tr� � h�ng th ��c c�nh quan môi trng. Có th s� d ng ph�ng pháp chi phí du hành � xây d�ng �ng c�u cho các c�nh quan môi trng này. B�ng cách thu th�p m�t s� l�ng l�n s� li�u chi phí du hành, chúng ta có th �c l�ng giá s�n lòng tr� t!ng c�ng cho nh�ng c�nh quan môi trng c th . D� nhiên ngoài s� li�u v� chi phí du hành, chúng ta ph�i thu th�p thêm các s� li�u khác. Các gia �ình có th có r�t nhi�u y#u t� khác nhau ch� không ch2 chi phí du hành �#n m�t công viên. H$ có th có thu nh�p khác nhau, s� l�n �#n th�m công viên khác nhau, và các kinh nghi�m gi�i trí khác nhau. Do �ó các cu�c kh�o sát ph�i thu th�p l�ng l�n s� li�u cho nhi�u khách du l�ch � có th nghiên c�u �nh h�ng c�a các y#u t� này lên t- l� �#n th�m công viên m�t cách có ý ngh�a th�ng kê. Chúng ta có th s� d ng ph�ng pháp này � �c l�ng l�i ích c�i thi�n ch�t l�ng môi trng � nh�ng �i m có khách du l�ch �#n th�m; ví d , �c l�ng l�i ích c�i thi�n ch�t l�ng n�c t�i m�t h% n�c dùng cho vui ch�i gi�i trí s� làm câu cá d�

�:�-�����������&���W���������?�����������������?���������������� ���?��� �>�!����������5��������+�����!������������������(������C������H �

20

������������� ����� ���� ����������������

dàng h�n ho'c có nhi�u ��ng v�t hoang dã �#n h�n. � làm vi�c �ó chúng ta không ch2 thu th�p s� li�u chi phí du hành c�a du khách �#n m�t ��a �i m mà còn chi phí du hành �#n các ��a �i m khác có các �'c �i m t� nhiên khác nhau. T� �ó chúng ta có th xây d�ng �ng c�u và s� d ng nó � tính WTP cho c�i thi�n ch�t l�ng môi trng b�ng cách �o s� thay �!i trong th'ng d tiêu dùng. Các b�c th�c hi�n ph�ng pháp Chi phí Du hành nh sau.

1. L�y m,u khách du l�ch �#n các �i m khác nhau (công viên, khu v�c vui ch�i

gi�i trí, ho'c khu v�c hoang dã). Các ��a �i m có các bi#n s� ch�t l�ng môi trng có th �o ��c khác nhau. Chúng ta h(i khách du l�ch v�:

� H$ t�i t� �âu (thành ph� nào, n�c nào) � S� khách trên m�t ph�ng ti�n chuyên ch� t�i � Ph�ng ti�n chuyên ch� (ô tô, máy bay, xe �ò) � T!ng thi gian �i �#n và � t�i ��a �i m � T�n su�t du l�ch, thi gian c�a chuy#n �i � Các �'c �i m kinh t# xã h�i � Chi phí du hành tr�c ti#p (Chi phí di chuy n, th�c �n, ch! �) � M c �ích �i du l�ch, s� thích du l�ch.

2. S� d ng k" thu�t h%i quy � �c l�ng �ng c�u gi�i trí cho t�ng ��a �i m.

�ng c�u có bi#n s� l�ng là t!ng s� khách vi#ng th�m và bi#n giá là chi phí du hành.

3. So sánh các �ng c�u � th�y ��c tác ��ng c�a ch�t l�ng môi trng cao

h�n. Tính thay �!i th'ng d tiêu dùng gi�a các �i m. Ví d�: Tích t� t�o bi�n các h. t1nh Ontario

Xem xét m�t �ng d ng gi� ��nh sau �ây. Gi� s� có m�t nghiên c�u chi phí du hành th�c hi�n cho 2 h% � Ontario: h% Ahmic và h% Eagle. H% Ahmic b� xâm th�c b�i l�ng l�n m�t s� loài th�c v�t không ph�i � b�n ��a t�ng tr�ng nhanh do nh�ng ngi lái tàu vô tình � t�o bi n ngo�i lai bám trên tàu c�a h$ trên �ng v� t� Hoa K5.19 T�o bi n t�o nên l�p th�m dày trên m't h% Ahmic, gi#t ch#t th�c v�t b�n ��a và các loài cá. B�i thuy�n, câu cá, ho'c b�i l�i tr� nên kém h�p d,n do l�p t�o bi n này. H% Eagle r�t g�n h% Ahmic nhng không có t�o bi n ngo�i lai do chính sách h�n ch# tàu bè. T2nh Ontario mu�n �ánh giá giá WTP cho c�i thi�n ch�t l�ng n�c h% Ahmic. H$ th�c hi�n nghiên c�u chi phí du hành cho c� 2 h%; �ng c�u ��c trình bày trong Hình 7-6.

Hình 7-6: )�c l�ng chi phí du hành cho l�i ích gi�m m�t �� t�o bi n

�<��S$�������� ������C���������������!��+����N!��R������������������������� X�����������O�������Y�+!� C���������� ���-���?� �N��1����������0���&�������������C����������>!�!��!�����������1����������C����� �������!����� �#�����!����������!�����!������C�������!����$?�������C��������������� �����N���Z��� X� ����������!�N!��R�� ������������������������ �>���%�!��?�������95[����������������?��������������������!��$?��������������������������$������������T�;�7������� �������������� ���������������+S������C������ ��?��������A��&!������ ������J!� �;"���! ;��#�$�"555��� ;B �

21

������������� ����� ���� ����������������

�ng c�u cho h% Eagle n�m trên �ng c�u h% Ahmic. N#u các h% này t�ng t� nhau, ch2 khác nhau ch�t l�ng n�c, nhà nghiên c�u có th suy ra s� chênh l�ch th'ng d tiêu dùng (di�n tích tô ��m) gi�a 2 h% là WTP c�a khách du l�ch cho ch�t l�ng n�c t�t h�n. Không có phí vào c!ng � các h% này, do �ó không c�n tính thay �!i th'ng d tiêu dùng trên b�t c� giá nào. (Câu h(i: Tính toán thay �!i th# nào n#u có phí vào c�a?) Thay �!i th'ng d tiêu dùng là giá tr� hàng n�m b�i vì ta th�c hi�n �c l�ng chi phí du hành cho s� l�ng khách du l�ch trong m�t n�m. Có th s� d ng �c l�ng giá tr� th'ng d tiêu dùng này cho các nghiên c�u l�i ích-chi phí (chi#t kh�u cho các n�m) c�a b�t c� ch�ng trình nào c�a chính ph� thi#t k# � lo�i tr� tác h�i c�a t�o bi n.

S� l�ng khách t�i h% Ahmic và Eagle hàng n�m

H% Ahmic

H% Eagle

$ Chi phí du hành biên

�ng c�u ��c xây d�ng t� các cu�c kh�o sát t�i h% Eagle and Ahmic. H% Eagle có ch�t l�ng n�c cao h�n h% Ahmic vì không b� t�o bi n gây h�i. Giá tr� con ngi tr� cho ch�t l�ng n�c cao h�n chính là s� chênh l�ch th'ng d tiêu dùng gi�a hai h%, trong hình là ph�n tô ��m. Không có phí vào c!ng cho c� hai h%.

22

������������� ����� ���� ����������������

Phê bình ph��ng pháp Chi phí Du hành Ph�ng pháp Chi phí Du hành ��c s� d ng t�t nh�t trong trng h�p các ��a �i m các �'c tính t�ng t� nhau (tr� ch2 s� ch�t l�ng môi trng) và có t�n su�t các chuy#n du l�ch cao trong m�t n�m. Có m�t s� khó kh�n khi th�c hi�n ph�ng pháp Chi phí Du hành này. � Chuy�n �i �a m�c tiêu: ��a �i m �ang nghiên c�u có th không ph�i là �i m

cu�i cùng trong hành trình; có th m c �ích c�a chuy#n �i là th�m b�n bè ho'c có liên quan �#n công vi�c và tranh th� ngh2 ng�i gi�i trí. Nhà nghiên c�u s� ph�i tách chi phí cho ��a �i m gi�i trí trong t!ng chi phí c�a chuy#n �i. �ây là m�t công vi�c khó kh�n.

� H�u d�ng/phi h�u d�ng t* vic di chuy�n: Quá trình di chuy n �#n ��a �i m có

th r�t thú v� ho'c r�t khó ch�u. ��u này có ngh�a �c l�ng chi phí du hành có th không ph�n ánh ��y �� giá s�n lòng tr�. Có m�t cách gi�i quy#t là h(i khách du l�ch �ánh giá ch� quan c�a h$ v� vi�c di chuy n.

� Thiên lch l�y m/u trong kh�o sát: V�n �� l�n nh�t c�a ph�ng pháp này là nó

ch2 l�y m,u ngi s� d ng ��a �i m �ó. �i�u này làm thiên l�ch �c l�ng giá s�n lòng tr� b�i vì ngi không s� d ng có th không s�n lòng gánh ch�u chi phí du hành.

� L�i ích c�a ng��i không s� d�ng: Không có cách nào tính ��c l�i ích môi

trng c�a ��a �i m mà ngi s� d ng không h�ng th ��c. Ngi ta có th th�y vui khi bi#t t�o bi n � h% Ahmic ��c lo�i b( ngay c� khi h$ không có ý ��nh s� d ng nó. Ý t�ng lo�i b( t�o bi n ngo�i lai này s� c�i thi�n �a d�ng sinh h$c và b�o v� lu v�c sông, do �ó �em l�i giá tr� cho con ngi. T�i các n�c �ang phát tri n, các ��a �i m môi trng thiên nhiên có th cung c�p nhi�u lo�i hàng hóa và d�ch v cho c dân (c�i, th�c ph0m, ch/ vui ch�i, thu�c ch�a b�nh). Các c dân � �ây s� không ��c tính là khách du l�ch, do �ó ta không tính ��c l�i ích c�a h$.

�o lng s� thay �!i ch�t l�ng môi trng là công vi�c khó kh�n. Cái mà ngi ta mu�n �o lng là giá tr� thay �!i ch�t l�ng môi trng t�i ��a �i m. Ph�ng pháp chi phí du hành ch2 ��i di�n cho giá s�n lòng tr� cho m�t m�c ch�t l�ng môi trng. V�i nh�ng khó kh�n này, ph�ng pháp chi phí du hành ��c s� d ng h�n ch# trong phân tích l�i ích chi phí. Ph��ng pháp �ánh giá Ng/u nhiên

Ph�ng pháp tr�c ti#p � �c l�ng giá s�n lòng tr� g$i là Ph�ng pháp �ánh giá Ng,u nhiên (CVM). CVM d�a trên ý t�ng ��n gi�n là n#u b�n mu�n bi#t giá s�n lòng tr� c�a m�t ngi cho tính ch�t nào �ó c�a môi trng, b�n hãy ��n gi�n h(i h$. T� “��n gi�n” � �ây h�i c�c �oan b�i vì cu�i cùng b�n s� th�y nó tr� thành ch+ng ��n gi�n chút nào m'c dù ý t�ng ban ��u dng nh r�t rõ ràng. Ph�ng pháp g$i là �ánh giá “ng,u nhiên” b�i vì nó c� làm ngi ��c h(i nói h$ hành ��ng th# nào n#u h$ ��c �'t trong m�t tình hu�ng gi� ��nh. N#u hàng hóa chúng ta �ang xem xét là hàng hóa th� trng, chúng ta ch2 c�n quan sát hành vi c�a con ngi trên th� trng. Nhng khi hàng hóa không có th� trng, ch+ng h�n �'c tính ch�t l�ng môi trng, chúng ta ch2 có cách h(i xem h$ ch$n nh th# nào n#u ��c �'t vào m�t tình hu�ng

23

������������� ����� ���� ����������������

nh�t ��nh, ngh�a là n#u h$ ��c gi� ��nh ph�i quy#t ��nh trong th� trng các �'c tính ch�t l�ng môi trng �ó. Ngày nay nghiên c�u �ánh giá ng,u nhiên ��c th�c hi�n cho r�t nhi�u y#u t� môi trng: ch�t l�ng không khí, giá tr� c�nh quan, giá tr� gi�i trí c�a bãi bi n, b�o t%n các loài ��ng v�t hoang dã, ho�t ��ng câu cá và s�n b&n, phát th�i ch�t ��c h�i, b�o t%n các con sông, s�n lòng tránh b�nh t�t do ô nhi�m và nhi�u lo�i khác.20 CVM c.ng ��c s� d ng trong các nghiên c�u phi-môi trng nh �ánh giá các ch�ng trình gi�m r�i ro v�i b�nh tim, giá tr� thông tin giá � siêu th�. Qua quá trình phát tri n và c�i ti#n, ngày nay chúng ta có m�t ph�ng pháp có th tin t�ng ��c dùng � �o lng l�i ích c�a nhi�u lo�i hàng hóa công, �'c bi�t là ch�t l�ng môi trng. Các b�c th�c hi�n phân tích CVM nh sau: 1. Nh�n d�ng và mô t� các �'c tính ch�t l�ng môi trng c�n �ánh giá. 2. Nh�n d�ng ��i t�ng c�n h(i, bao g%m c� quá trình l�y m,u � ch$n ngi tr� li. 3. Thi#t k# b�ng ph(ng v�n và ti#n hành kh�o sát thông qua ph(ng v�n tr�c ti#p,

b�ng �i�n tho�i ho'c g�i th (trong nh�ng n�m g�n �ây, th�o lu�n nhóm c.ng thng ��c s� d ng).

4. Phân tích k#t qu� và t!ng h�p các k#t qu� cá nhân � giá tr� cho nhóm b� �nh

h�ng do thay �!i ch�t l�ng môi trng. B�c này có th g%m trình bày các b�ng tính ��n gi�n ho'c phân tích kinh t# l�ng.

5. S� d ng �c l�ng WTP trong phân tích l�i ích chi phí. B�i vì giá tr� WTP �o

��c s� ��c s� d ng � �c l�ng thay �!i th'ng d tiêu dùng, nên có th coi nh là l�i ích ròng và �a tr�c ti#p vào trong phân tích l�i ích chi phí.

Cách t�t nh�t � chúng ta hi u b�n ch�t c�a CVM là xem xét các b�c thi#t k# b�ng ph(ng v�n. B�ng câu h2i ph2ng v�n �ánh giá Ng/u nhiên B�ng câu h(i ph(ng v�n �ánh giá ng,u nhiên ��c thi#t k# � làm ngi ��c ph(ng v�n ngh� v� các �'c �i m môi trng và phát bi u giá s�n lòng tr� t�i �a cho các �'c �i m môi trng �ó. B�ng ph(ng v�n có 3 thành ph�n quan tr$ng:

� M�t mô t� chính xác �'c �i m môi trng là gì � t� �ó có th h(i ngi ��c ph(ng v�n.

� Các câu h(i v� ngi ��c ph(ng v�n ��c �a ra m�t cách ng&n g$n và thích thích h�p, ví d thu nh�p, n�i sinh s�ng, tu!i tác, vi�c s� d ng các hàng hóa liên quan.

� M�t câu h(i, hay m�t b� câu h(i, ��c thi#t k# � rút ra ph�n h%i v� giá s�n lòng tr� c�a ngi ��c ph(ng v�n.

"5�-C��������������?����� ���������������������!����P����$������������� �Q&������������������������!������������$�����������+��� �������������������������-J# ��

24

������������� ����� ���� ����������������

M c tiêu trung tâm c�a b�ng ph(ng v�n là � bi#t ngi ��c ph(ng v�n �ánh giá �'c �i m môi trng có giá tr� nh th# nào ��i v�i h$. Thu�t ng� kinh t# g$i là làm cho ngi ��c ph(ng v�n b�c l� giá s�n lòng tr� t�i �a so v�i trng h�p không có s� d ng hàng hóa môi trng. N#u h$ tr� li trung th�c, con s� h$ b�c l� chính là giá tr� l�i ích ròng c�a hàng hóa môi trng mà h$ �ánh giá. Ngi ta �ã phát tri n m�t s� k" thu�t � thu th�p ��c nh�ng ph�n h%i này. Rõ ràng nh�t là h(i ngi ��c ph(ng v�n cung c�p con s� này mà ph(ng v�n viên không ��c g�i ý ho'c th�m dò. Có th dùng k" thu�t khác nh s� d ng trò ch�i ��u giá: ph(ng v�n viên s� b&t ��u h(i b�ng cách nêu ra m�t m�c giá th�p và sau �ó t�ng d�n lên cho �#n khi ngi ��c ph(ng v�n ch2 ra gi�i h�n s�n lòng tr� c�a h$. M�t cách khác là ph(ng v�n viên b&t ��u h(i m�c giá cao và sau �ó h� xu�ng � tìm ra m�c ng1ng giá tr� c�a ngi ��c h(i. M�t k" thu�t n�a là �a cho ngi ��c ph(ng v�n m�t th4 in s�n các m�c giá tr� và �� ngh� h$ �ánh d�u vào con s� t�ng �ng v�i giá s�n lòng tr� cao nh�t c�a h$. Chúng ta s� minh h$a b�ng ph(ng v�n CVM b�ng m�t ví d gi� ��nh và xem k#t qu� c�a nó ��c s� d ng nh th# nào. Ví d�: Giá s�n lòng tr� �� gi�m ô nhi�m không khí thành ph

Khu v�c ti u vùng Vancouver �ang c� g&ng gi�m ô nhi�m không khí.21Có th s� d ng m�t s� chính sách � hoàn thành m c tiêu này, ch+ng h�n nh khuy#n khích ngi dân s� d ng ph�ng ti�n giao thông công c�ng thay vì ph�ng ti�n cá nhân, �ánh thu# lên vi�c s� d ng xe có g&n ��ng c� theo lo�i ph�ng ti�n hay theo tr$ng l�ng, t�ng thu# x�ng, thu l� phí c�u �ng, �ánh thu# lên ch/ ��u xe � khu v�c trung tâm thành ph� v.v.

Nhà nghiên c�u mu�n kh�o sát giá s�n lòng tr� c�a ngi dân cho hai ph�ng án: �ánh thu# lên ph�ng ti�n giao thông d�a vàp tr$ng l�ng, và thu phí trên m$i cây c�u � Vancouver. Nhà nghiên c�u thi#t k# b�ng ph(ng v�n nh trình bày � trang bên.

Có 2.000 ngi ��c ph(ng v�n và k#t qu� nh sau. ��i v�i �ánh thu#, WTP trung bình là $5 trên 100kg ph�ng ti�n chuyên ch�. Phong ti�n chuyên ch� (xe khách và xe t�i nh6) có tr$ng l�ng t� 1.500kg �#n 2.500kg. Nhà nghiên c�u kh�o sát lo�i xe � British Columbia và thu th�p tr$ng l�ng t�ng lo�i t� nhà s�n xu�t và sau �ó tính t!ng WTP m/i n�m cho thu# ph�ng ti�n giao thông là $15 tri�u.

��i v�i l� phí c�u, WTP trung bình là $1. Nhà nghiên c�u thu th�p s� li�u giao thông t� phòng công trình TransLink và tính toán có trung bình 100,000 l�t quan c�u ti u vùng Vancouver m/i ngày (ngày trong tu�n có nhi�u l�t qua l�i h�n ngày cu�i tu�n). Doanh thu do �ó s� là $100.000 ngày ho'c $36,5 tri�u n�m.

Nhà nghiên c�u k#t lu�n r�ng dân c trong cu�c kh�o sát s�n lòng tr� phí qua c�u cao h�n �ánh thu# ph�ng ti�n giao thông. Các con s� tính toán ��c này sau �ó ��c dùng � thi#t k# các chính sách hi�u qu� cho vùng. B�ng câu h2i ph2ng v�n CVM Thi�t l3p tình hu ng

"���S$�������� ������ �������+������������+��?���������������� ��������������������������� �J��?��������� ����������C���������$�����+��+���������� �

25

������������� ����� ���� ����������������

Khu v�c ti u vùng Vancouver ch�u v�n �� ô nhi�m không khí nghiêm tr$ng. Hàng n�m, có ít nh�t 15 ngày ch�t l�ng không khí xu�ng th�p h�n m�c tiêu chu0n qu�c gia �'t ra cho s�ng mù. It nh�t 50 ngày trong n�m có s�ng mù, m'c dù v,n n�m trong m�c tiêu chu0n cho phép. S�ng mù gây khó th� cho m�t s� ngi, �'c bi�t có h�i v�i tr4 em và ngi già. S�ng mù cò làm gi�m n�ng su�t cây tr%ng trong thung l.ng Fraser, làm h h(ng thi#t b�, �'c bi�t là các thi#t b� b�ng nh�a và cao su. Các nhà khoa h$c không bi#t l�ng s�ng mù t�i thi u an toàn cho con ngi. Translink (c� quan giao thông khu v�c ti u vùng Vancouver) �ang xem xét m�t s� chính sách � giúp gi�m s� ngày có s�ng mù. Chúng tôi �ánh giá cao s� giúp �1 c�a ông bà qua vi�c tr� li m�t s� câu h(i cho hai chính sách sau �ây.

26

������������� ����� ���� ����������������

Chính sách 1: �ánh thu� ph��ng tin giao thông d�a trên trong l��ng ph��ng tin S� �ánh m�c thu# hàng n�m d�a trên tr$ng l�ng c�a ph�ng ti�n giao thông. Tr$ng l�ng c�a phong ti�n có th ��i di�n cho s� t�n khói th�i vào b�u khí quy n. Trung bình thì phong ti�n v�n t�i n'ng s� gây ô nhi�m nhi�u h�n ph�ng ti�n v�n t�i nh6. Thu# s� tính trên 100kg tr$ng l�ng ph�ng ti�n. M c tiêu c�a chính sách này là thúc �0y m$i ngi mua xe nh6 h�n và ti#t ki�m nhiên li�u h�n và làm nh�ng ngi gây ô nhi�m nhi�u ph�i tr� cho ph�n c�a h$. Chính sách 2: Thu phí trên m0i cây c�u trong khu v�c ti�u vùng Vancouver S� thu phí t� ��ng trên m$i cây c�u trong khu v�c. Phí s� ��c thu ch2 cho nh�ng chuy#n xe vào Vancouver. H�u nh t�t c� ph�ng ti�n giao thông vào thành ph� ��u qua m�t cây c�u. M�c phí này thúc �0y m$i ngi s� d ng ph�ng ti�n giao công c�ng ho'c thay �!i ch/ � g�n ch/ làm vi�c h�n. Câu h2i 1. Thu# ph�ng ti�n Ông/bà s�n lòng tr� bao nhiêu m/i n�m cho 100kg tr$ng l�ng ph�ng ti�n (�ánh d�u X bên c�nh con s� mà ông/bà cho r�ng phù h�p v�i mình nh�t $ 0 ____________ $ 5 ____________ $ 10 ____________ $ 20 ____________ $ 30 ____________ $ 50 ____________ Trên $ 50 ____________ 2. Phí c�u �ng Ông/bà có s�n lòng tr� $_________* cho phí c�u �ng m/i l�n qua m�t cây c�u � ti u vùng Vancouver? Yes No (khoanh tròn) * Nhà nghiên c�u s� �'t vào kho�ng tr�ng này m�t con s� nào �ó. Ngi ��c ph(ng v�n khác nhau s� có các con s� khác nhau. Nh�ng giá tr� này s� n�m trong ph�m vi nhà nghiên c�u cho r�ng thích h�p. Phê bình ph��ng pháp �ánh giá Ng/u nhiên �i m m�nh chính c�a ph�ng pháp CVM là linh ��ng. Có th thi#t k# CVM cho b�t c� tình hu�ng nào và do �ó có th áp d ng cho r�t nhi�u hàng hóa môi trng, không ch2 áp d ng cho nh�ng hàng hóa �o ��c ch2 khi có liên h� v�i hàng hóa th� trng. H�u nh t�t c� nh�ng th� gì mà con ngi có th hi u ��c ��u có th dùng ph�ng pháp CVM này nghiên c�u. Ph�ng pháp này ��c dùng r�ng rãi � �ánh giá giá tr� l�i ích môi trng. Ph�ng pháp có m�t s� nh�c �i m chính: � �%c tính gi� ��nh. Khi m�t ngi mua hàng hóa th� trng, mu�n có món hàng,

anh ta ph�i th�t s� �a ti�n cho ngi bán hàng. �ó là tình hu�ng th�t, n#u l�a

27

������������� ����� ���� ����������������

ch$n sai l�m, ngi �ó s� ph�i ch�u h�u qu� th�t. Nhng ��i v�i m�t b�ng ph(ng v�n CVM tình hu�ng th�c nh trên không hi�n h�u. Ngi tr� li ��i m't v�i m�t tình hu�ng gi� ��nh và h$ s� �a ra câu tr� li gi� ��nh mà không b� chi ph�i b�i quy lu�t c�a th� trng th�c. Có hai câu h(i v� v�n �� này. Th� nh�t, li�u ngi tr� li có bi#t hoàn toàn v� s� a thích th�c c�a mình � �a ra câu tr� li �úng �&n? Th� hai, Ngay c� khi h$ bi#t s� a thích c�a h$, có ��ng l�c nào làm h$ không nói th�c s� a thích c�a h$ v�i ph(ng v�n viên? Trên th� trng, h�u h#t m$i ngi ��u có kinh nghi�m mua s&m, tuy không ph�i m$i ngi. Vào th# k- 17 � New England, ngi ta �ã t�ng mua bán ch/ ng%i trong nhà th. 3 m�t s� n�c, � xin ��c gi�y phép xây d�ng toà nhà hay ch/ ��u xe ph�i có h�i l�. Xã h�i chúng ta ngày nay thì có giá cho m$i th� mua bán trên th� trng. Khi m�t ngi ��ng tr�c giá th� trng c�a m�t hàng hóa ho'c d�ch v , anh ta có thi gian � nh�n bi#t giá tr� c�a nó, �i�u ch2nh mua s&m c�a mình và quy#t ��nh giá s�n lòng tr� cho hàng hóa và d�ch v �ó – giá s�n lòng tr� này ph�n ánh chính xác s� a thích c�a anh ta. Nhng khi �� ngh� anh ta nói lên m�t s� ti�n cho m�t th� không có giá th� trng, s� r�t khó � anh ta nói �úng giá s�n lòng tr� c�a mình. B�n s�n lòng tr� bao nhiêu ti�n � có thêm 10 bu!i chi�u hoàng hôn tuy�t �6p m/i n�m? N#u b�n cha t�ng tr� cho hàng hóa môi trng, t�t c� chúng ta c.ng v�y, b�n s� không có ý t�ng gì v� giá mà b�n s� tr� cho món hàng.

� ��ng l�c nói không �úng giá s�n lòng tr�. Các �'c tính ch�t l�ng môi trng là hàng hóa công, nh chúng ta �ã th�y trong ch�ng 4. M�t ngi s� nói th�p s� a thích ��i khi �oán r�ng câu tr� li c�a anh ta s� ��c dùng � l�p nên m�c giá cho các hàng hóa công c�ng này. Nhng trong nghiên c�u CVM, c.ng không có áp l�c nào cho r�ng s� dùng các câu tr� li � , ch+ng h�n �ánh thu# món hàng �ang ��x xem xét. Do �ó lo�i thiên l�ch này không �áng k l&m. Lo�i thiên l�ch ng�c l�i có th l�n h�n: m�t ngi có th �a ra m�c giá s�n lòng tr� cao h�n m�c th�c và ngh� r�ng m$i ngi s� làm t�ng t�, do cho r�ng � làm cho món hàng hi�n h�u, ph�n chia chi phí c�a m/i ngi s� r�t nh(.

� Các v�n �! th�c ti�n. Bao g%m nh�ng thiên l�ch do ngi nghiên c�u gây ra (ví

d , ch$n ph�ng pháp tr� ti�n, ph�m vi ch$n l�a WTP, thi#t k# tình hu�ng trong b�ng ph(ng v�n v.v.), kích th�c m,u nh(, các v�n �� x�y ra trong cu�c ph(ng v�n (ch+ng h�n ch2 h(i ��c nh�ng ngi quan tâm th�c s� �#n môi trng), và nhi�u v�n �� khác n�a. Các nhà kinh t# h$c �ang phát tri n m�t s� k" thu�t � giúp nghiên c�u CVM t�t h�n. Ví d , h$ kh�o sát nh�ng tình hu�ng ngi tr� li b�c l� s� a thích c�a h$c thông qua b�c l� hành vi (vi d mua gi�y phép câu cá). Ph�ng pháp này g$i là ph�ng pháp phát bi u s� a thích.

Trong khi có nhi�u phê bình, ph�ng pháp CVM v,n ��c s� d ng r�ng rãi và là công c có th áp d ng ��c � �ánh giá l�i ích. NH4N XÉT CÁC PH��NG PHÁP �ÁNH GIÁ GIÁ TR5 L�I ÍCH MÔI TR�-NG Giá s�n lòng tr� và Giá s�n lòng ch�p nh3n

28

������������� ����� ���� ����������������

Trong sách này chúng ta �ã s� d ng khái ni�m giá s�n lòng tr� � �o lng l�i ích c�i thi�n ch�t l�ng môi trng và do �ó �o lng thay �!i trong t!ng thi�t h�i (di�n tích d�i �ng MD). Giá s�n lòng tr�, bên c�nh vi�c ph�n ánh s� thích còn ph�n ánh thu nh�p. M�t cách khác � gi�i quy#t các v�n �� �ánh giá giá tr� c�i thi�n ch�t l�ng môi trng là h(i ngi dân giá s�n lòng ch�p nh�n t� b( s� d ng hàng hóa môi trng. � �ánh giá c�i thi�n ch�t l�ng không khí, chúng ta có th ho'c h(i h$ s�n lòng tr� bao nhiên cho m�t ��n v� c�i thi�n ho'c h$ s�n lòng ch�p nh�n ��n bù bao nhiêu � gi�m m�t ��n v� ch�t l�ng không khí. Gi� s� c� quan qu�n lý �ang d� tính xây d�ng nhà máy lò ��t rác th�i ��c h�i � m�t khu v�c c th . � �o thi�t h�i cho c�ng �%ng, chúng ta có th tính s� ti�n ��n bù c�n thi#t � c�ng �%ng s�n lòng ch�p nh�n nhà máy (nói các khác, là s� ti�n h$ s�n lòng tr� � không có nhà máy �ó). Rõ ràng giá s�n lòng ch�p nh3n (WTA) không b� gi�i h�n b�i thu nh�p nh giá s�n lòng tr�. Do �ó s� không ng�c nhiên khi ��c h(i câu h(i giá s�n lòng ch�p nh�n, câu tr� li thng cao h�n câu h(i giá s�n lòng tr� cho cùng m�t lo�i hàng hóa. 3 m�c �� nào �ó, giá tr� tính ��c ph thu�c vào câu h(i h(i cái gì. Hai lo�i câu h(i này s� cho k#t qu� t�ng ��ng nhau n#u h(i v� m�t thay �!i nh(. Xem xét ví d v� trái da gang. N#u m�t ngi s�n lòng tr� $1.49 � mua thêm m�t trái da, giá tr� này r�t g�n v�i kho�n ti�n c�n � ��n bù n#u l�y trái da gang c�a anh ta. Ngay c� trong nh�ng trng h�p thay �!i nh(, giá s�n lòng ch�p nh�n v,n l�n h�n giá s�n lòng tr�. Trong nh�ng cu�c kh�o sát và th�c nghi�m, ngi dân có xu h�ng so sánh ��c và m�t t� m�t �i m tham chi#u. H$ �ánh giá m�t t� �i m tham chi#u nhi�u h�n là ��c. M�t kho�n ��n bù t�i thi u thông thng cao h�n vài l�n kho�n s�n lòng tr�.22 Sinh viên Canada �ã tham gia vào m�t s� thí nghi�m �o lng giá s�n lòng tr� so v�i giá s�n lòng ch�p nh�n. Hàng hóa là sô cô la và cà phê. �ây là nh�ng hàng hóa mà chúng ta d� �oán sinh viên s� không phân bi�t gì nhi�u gi�a giá s�n lòng tr� và giá s�n lòng ch�p nh�n. Nhng th�c s� là h$ �ã phân bi�t. ��i v�i nh�ng thay �!i l�n (g$i là nh�ng thay �!i “không biên t#”), s� phân bi�t này càng l�n. Ví d n#u chúng ta nói v� thay �!i ô nhi�m không khí nhi�u trong khu v�c �#n n/i làm thay �!i phúc l�i c�a c dân s�ng � �ó, hai cách �o này có th �em l�i k#t qu� khác nhau nhi�u. Các nhà kinh t# h$c thng có m�t s� ph�ng pháp phân tích v�n �� này. M�t trong nh�ng cách �ó là xem xét k" l1ng b�ng ph(ng v�n và cách th�c �'t câu h(i trong b�ng ph(ng v�n. Kinh nghi�m ch2 ra r�ng các câu tr� li s� khác nhau tùy thu�c vào cách �'t câu h(i, cho nên có kh� n�ng là giá s�n lòng tr� và giá s�n lòng ch�p nh�n khác nhau do cách �'t câu h(i. Cách khác là thay th# nh�ng nguyên lý kinh t# kinh �i n cho r�ng không có s� khác bi�t gi�a hai cách �o, b�ng nh�ng khái ni�m m�i � có th gi�i thích s� khác nhau. �ây là v�n �� �ang có nhi�u tranh cãi và r�t quan tr$ng cho chính sách môi trng. N#u trong th�c t# hai cách �o khác nhau nhi�u, các quy ��nh chính sách ph�i �� c�p �#n c� giá s�n lòng tr� và giá s�n lòng ch�p nh�n. Giá tr� không s� d�ng

""�Q&���������������F���R�&�+���������+������?��(0����!��&�����,!��$�'�������!�+�!*�3�+������&+� �&�E&&�� 2�������&++� �!� ,�$� ��?� -!��&�+���!�� 3&���?&?� #&�+��&+� !*� J���&+H��F!������!*�0����!��&�����0!�!��+���?�#����&�&����:�A�<<5BK�""98"=9����������������������!���!���������$ �

29

������������� ����� ���� ����������������

Khi m�t ngi mua g�o, chúng ta gi� s� anh ta làm v�y vì mu�n �n c�m; giá tr� c�a g�o n�m trong chính giá tr� s� d ng c�a nó. Logic này có th ��c m� r�ng ra cho cách hàng hóa môi trng, nhng trong trng h�p này chúng ta s� b! sung thêm. Khi m�t ngi t� nguy�n �óng góp ti�n � b�o t%n lo�i m�t tài s�n môi trng quý hi#m mà anh ta có th cha bao gi th�y tr� khi th�y trong �nh, chúng ta ph�i xem xét thêm ngoài giá tr� s� d ng. Giá s�n lòng tr� cho nh�ng �'c tính môi trng lo�i này ph�i bao g%m nh�ng giá tr� không s� d ng nh�t ��nh. M�t kh� n�ng là m'c dù có l� anh ta không s� d ng tr�c ti#p tài s�n môi trng này, anh ta l�i mu�n gi� nó � s� d ng trong t�ng lai. Giá tr� nhim ý (option value) là giá tr� mà m�t ngi s�n lòng tr� � gi� l�i nh là m�t l�a ch$n có th s� d ng tài s�n môi trng trong t�ng lai. Ngi ta có th s�n lòng tr� � b�o t%n m�t loài ho'c h� sinh thái ngay c� khi h$ không th�y ho'c không s� d ng tr�c ti#p, ch+ng h�n ��ng v�t hoang dã châu Phi. Trong trng h�p này, chúng ta �o lng giá tr� hin h�u (existence value), giá s�n lòng tr� � ��n gi�n b�o t%n s� hi�n h�u c�a m�t s� tài s�n môi trng. Nh�ng giá tr� mang tính vô v� l�i nh v�y n#u ��c s� d ng cho th# h� t�ng lai thì chúng ta có giá tr� l�u truy!n (bequest values). Cu�i cùng, chúng ta có th thêm giá tr� h6 tr� (stewardship value), là giá tr� không nh�t thi#t liên h� v�i vi�c con ngi s� d ng môi trng ra sao, mà t�p trung duy trì s�c kh(e môi trng cho quá trình s� d ng liên t c c�a m$i sinh v�t s�ng. M�t trong nh�ng lý do ph�ng pháp �ánh giá ng,u nhiên ngày càng ph! bi#n là nó có th �ánh giá ��c giá tr� không s� d ng. TÓM T7T �o lng l�i ích là m�t trong nh�ng tr$ng tâm nghiên c�u c�a kinh t# h$c môi trng. Nh�ng k" thu�t m�i ��c khám phá � �ánh giá nh�ng giá tr� mà tr�c �ây không th th�c hi�n ��c. Nh�ng giá tr� này không nh�ng h�u ích cho phân tích l�i ích chi phí mà còn góp ph�n gi�i quy#t nh�ng tranh ch�p pháp lý liên quan �#n giá tr� b%i thng thi�t h�i. Các c� quan môi trng �ã ��u t r�t nhi�u thi gian và công s�c � �c l�ng các giá tr� l�i ích làm n�n t�ng cho các quy#t ��nh chính sách. Chúng ta �ã li�t kê và mô t� chi ti#t nh�ng ph�ng pháp chính mà cá nhà kinh t# h$c môi trng dùng � �o lng l�i ích c�i thi�n ch�t l�ng môi trng/gi�m thi�t h�i ô nhi�m. Chúng ta �ã trình bày nh�ng k" thu�t �ánh giá thi�t h�i tr�c ti#p � �ánh giá �nh h�ng s�c kh(e, m�t mát s�n l�ng, thi�t h�i thi#t b�, và cu�i cùng nh�n th�y r�ng nh�ng ph�ng pháp này không ��i di�n ��y �� cho giá s�n lòng tr�. Nh�ng ph�ng pháp gián ti#p d�a trên giá s�n lòng tr� cho ch�t l�ng môi trng bao g%m ph�ng pháp chi tiêu ng�n ng�a, �ánh giá h�ng th , ph�ng pháp th� trng ��i di�n nh chi phí du hành và cu�i cùng là ph�ng pháp �ánh giá ng,u nhiên. Có nhi�u khó kh�n khi áp d ng các ph�ng pháp này, b�i vì ph�n l�n các ph�ng pháp này ch2 ��i di�n cho WTP, ho'c là ph�i thi#t l�p th� trng gi� ��nh � suy ra WTP. Chúng ta c.ng trình bày ví d cho t�ng ph�ng pháp � xem các ph�ng pháp này ��c áp d ng trong phân tích l�i ích chi phí nh th# nào. Các bài phê bình các ph�ng pháp này cho th�y không m�t ph�ng pháp nào là “hoàn h�o”, nhng nhi�u nhà kinh t# môi trng th�ng nh�t r�ng các n/ l�c �ánh giá l�i ích là r�t có ý ngh�a. N#u không th�c hi�n vi�c �ánh giá này, phân tích l�i ích chi phí ch2 còn khía c�nh chi phí. CÁC THU4T NG+ CHÍNH Giá tr� lu truy�n S� t� vong Ti�n t� hóa Giá tr� nhi�m ý

30

������������� ����� ���� ����������������

Th'ng d tiêu dùng Chi tiêu ng�n ng�a Ph�ng pháp �ánh giá ng,u nhiên Th'ng d s�n xu�t Hàm li�u l�ng – �áp �ng Ph�ng pháp nghiên c�u s�n l�ng Giá tr� hi�n h�u Th� trng ��i di�n �ánh giá h�ng th Ph�ng pháp chi phí du hành B�nh t�t Giá s�n lòng ch�p nh�n

31

������������� ����� ���� ����������������

BÀI T4P 1. Tính thay �!i th'ng d tiêu dùng s� d ng Hình 7-2 n#u �ng c�u d�ch chuy n

�#n P = 10 – Q 2. Chính ph� áp d ng quy ��nh m�i v� ô nhi�m làm gi�m �nh h�ng ô nhi�m lên tr�

l�ng tôm hùm � East Coast. �ng MC = 5Q là chi phí khai thác tôm tr�c khi có chính sách. Quy ��nh m�i làm gi�m chi phí khai thác tôm 50%. L�i ích ròng do quy ��nh m�i mang l�i cho ngi khai thác tôm là bao nhiêu? Hãy trình bày b�ng �ng MD.

3. Gi� s� dân c � Winnipeg không mua máy l$c không khí. Nh v�y chi tiêu ng�n

ng�a c�a c dân Hamilton có th cung c�p thông tin v� WTP c�a h$ cho không khí s�ch ��c không? Gi�i thích và minh h$a b�ng �% th�.

4. Gi� s� nhà nghiên c�u �c l�ng ��c �ng c�u t� b�ng ph(ng v�n CVM minh

h$a trong ch�ng này. Hãy minh h$a �% th� và gi�i thích �ng c�u �o lng WTP cho c�i thi�n ch�t l�ng không khí trong m/i k�ch b�n nh th# nào.

CÂU H8I TH'O LU4N 1. T�i sao t!ng chi tiêu cho m�t hàng hóa l�i không ��i di�n cho l�i ích ròng t� vi�c

mua hàng hóa �ó? T�i sao s�n l�ng gia t�ng do gi�m m�c ô nhi�m l�i �o lng quá m�c l�i ích?

2. Li�t kê và cho ví d ba v�n �� ph�i s� d ng chi phí ng�n ng�a � �o lng giá s�n

lòng tr�. Gi�i quy#t các v�n �� này trong phân tích l�i ích chi phí nh th# nào? 3. Làm th# nào s� d ng s� chênh l�ch l�ng gi�a các thành ph� � �o lng giá tr�

gi�m r�i ro s�c kh(e do ô nhi�m? 4. Ph�ng pháp chi phí du hành có ph�i là ph�ng pháp thích h�p � �ánh giá chính

sách gia t�ng hành lang b�o v� ��ng v�t hoang dã � các công viên qu�c gia � núi Rocky Canada? Nêu lý l� c�a b�n.

Hãy nh�n xét ví d v� �ánh giá ng,u nhiên trong ch�ng này. Lo�i thiên l�ch nào có th có? Có ph�i tình hu�ng ��c nêu quá gi� ��nh? Ngi ��c ph(ng v�n có ��ng l�c tr� li không �úng s� a thích c�a h$ không?