Li Bakurê Kurdistan’ê carekedin ewrên bêhêvîbûnê asîmanênsiyasetê dagir kirin. Demekedirêj e ku rayagiştî çaverêya da-xuyaniya Wezîrê Karên Hindir êHikûmeta AKP’ê Beşir Atalaybû, ku di derbarê “Vebûna Kurd’’de pîlanên hikûmetê eşkere bike.Lêbelê daxuyaniyên Atalay, diserî de kurdan hemû baldarênmijarê bêhêvî kir. Atalay di ci-vîna xwe ya hefta borî de pro-jeya AKP’ê ku pêşiyê wek “Ve-bûna Kurd’’ û paşê jî wek “Ve-bûna Demokratîk’’ dihat navdan,vê carê wek “Projeya YekîtiyaNetewî û Bratiyê’’ bilêvkir û gotku armanca wan “tasfiyekirinaterorê û bihêzkirina yekîtiya ne-tewî ye.” Wezîrê Karê Hindir,pirsgirêka kurd jî wek “teror”nirxand.

Daxuyaniyên Atalay di rayagiştî de bû sebebê nerazîbûnê jî.Li aliyêkî ku li Kurdistan û Tir-kiye’yê li dijî siyasetmedarênkurd operasyonên girtinê dido-min, li ser mebûsên BDP’ê zextapolîs û dadgehan tundtir dibe, lihin deverên Tirkiye’yê li dijîkurdan êrişên lînckirinê diqewi-min, li aliyê din tirsa şerê çekdarîcareke din dilê hemwelatiyanteng dike.

Li beramber xetera bilindbûnû tûjbûna pêvajoyeke metirsîdarhewldanên saziyên kurd û yênaştîxwaz jî didomin. BDP heftaborî li Stenbol’ê civînek li darxist. Serokê BDP’ê Demir Çelikdi civînê de ragehand ku ar-manca wan ne tenê rexnegirî ye,ew dixwazin têgehiştina nerênîya di derbarê siyaseta kurd û ak-torên wê jî bişkînin. Parlamen-tera BDP’ê Sabahat Tuncel jîhelwesta Atalay nirxand û gotGer hikûmet bixwaze pirsgirêkêçareser bike, em amade ne bi

rêya diyalogê gav bavêjin. Lêeger li ser helwêstên xwe yêntasfîyekirinê berdewam bin ûhewl bidin li gor xwe pirsa kurdbê kurd çareser bikin, ev dibe tiş-tekî xeyalî û emê li dijî vê siya-setê rawestin.

Parlementerê BDP’ê HasipKaplan jî bal kişand ser operas-yonên hefta borî û di encamê degelekî kes hatine girtin û bangadevberdana şîddeta dijî kurdankir: “Ji bîr nekin ku ger zilma za-liman hebe, Xweda’yê mazlûmajî heye, ya gel jî partiya wan ya

aştî û demokrasiyê heye.”Di vê navberê serokê 43 baro-

yan ku li Amed’ê civiyan dax-waza destûreke sivîl kirin. Diencamnameya konferansa kuhefta borî hat lidarxistin de, ji boçareseriya pirsgirêka kurd dax-waza destûreke sivîl hat kirin.Serokê Baroya Amed’ê M. EminAktar diyar kir ku ji bo çareseri-yek mayînde divê zagona parti-yên siyasî bê guherandin, xebatadestûreke sivîl bê destpêkirin ûPKK jî hêzên xwe bikişîne der-veyî sînor.

�����د �ۆ �� ����ر�� �و���ڕ� را����

������دوو� �� را����

7 t5 t

www.lemondediplo-kurdi.cominfo@lemondediplo-kurdi.com

HEJMARA ÇILE DERKET · LI FIROŞGEHAN

MONDE

diplomatique kurd

îLE

KURDIStANÎ u 2-5

• Petrola Kurdistan’ê ji ya Amerîka zêdetir e

• Serokê Koma BDP’ê Nuri Yaman: Pêwistiya kurdan bi siyaseteke hevbeş heye

• Li Köln’ê muzîka paqij: Nanobeat!

HEVPEYVÎN u 15

DÎASPORA u 10

• Şaredara Nisêbîn’ê Ayşe Gökkan:Em êdî bi kurdî jî kardikin

Silêmanî - Emîrê Komela Îs-lamî hûrdekariyên navçîtiya xweji bo aramkirina tevliheviyênnavbera Goran û YNKê bo Rû-daw’ê behs kir û ragehand: “KekNoşîrwan ez kirim wekîlê xwe ûMam Celal jî sê xal ji bo Kek No-şîrwan hebûn.” Elî Bapîr wihaaxifî: “Mam Celal bahsa sê dax-wazan kir ku bo Kek Noşîrwanragehînim: 1. Bila êdî dijberiyaYNK’ê nekin, Kurdistan- post’ê

bo lêdana YNK’ê bikar nebin ûgotegot û şerê ragihandinê rawes-tînin.” Emîrê Îslamî bal kişand kuTalabanî gotiye “eger Noşîrwan,Goran’ê wek partî rabigehîne,YNK wê alîkariya wan jî bike.”Li gor Bapîr, Noşîrvan wiha ber-sîva peyama Talabanî daye: “Memilmilanêya siyasî heye ne dijbe-rîkirin, hevdem ligel şandina tebo Bexda me şerê ragihandinê se-kinandiye.”

Hewlêr - Biryar e buhara îsalsêyem festîvala kurtefîlman liHewlêr’ê bê li dar xistin. 202milyon dînar bo vê festîvalê ha-tine terxankirin: 100 milyon dî-nar bo berhemanîna kurtefîlmanû 102 milyon dînar jî bo rêvebi-rina hurdekariyên festîvalê.

Kurtefîlmên ku tevî festîvalêdibin, divê di destpêkê de senar-yoyên wan bo Rêveberiya Sî-nema ya Hewlêr’ê bên pêşkêş-

kirin, paşê komîsyonek senaryo-yan rave dike û eger bê pesend-kirin, xwediyê wê bo berhemanî-na fîlm 5 milyon dînar werdigire.

Senarîstên ciwan ji niha ve gili-yan ji Komîsyona Ravekirinê ûRêveberiya Sînema ya Hewlêrê di-kin û dibêjin: Senaryo bi rêya riş-wetdayînê tên pesendkirin û bêtirsenaryoyên kesên nêzîkî rêvebe-riya sînemayê tên pejirandin. Ko-mîsyonê jî ev tewanbarî red kirin.

Gre

at

Brita

in

“Projeya Yekîtiya Netewî û Bratiyê’’ya Atalay raya giştî bêhêvî kir

Pirsa kurd bê kurd çareser nabe!

ÇAND Û HUNER u 8

• Ji Selamo fîlmekî nû: Kenê Spî

KESKESOR u 16

• Ev der Sar e: Trajediya kurdan li ber dilê fransiyan

ه�وار ��� �����د �� ه���� وز�)ڵ (������

“Me şerê ragihandinê sekinandiye”

Di festîvala kurtefîlmande jî gendelî?

ÇAPA EWRÛPA

Deutschland 1,50 Euro | Nederland, Belgique, France 1,50 Euro | Schweiz 2,70 CHF | England 1,40 GBP | Sverige 21,00 SEK | Danmark 15,00 DKK Hejmar/Nr. 28 | 19. Çile /Januar 2010 | www.rudaw.net

8 t

���� ��ورو�������� ���ژ���� ��رد د�

د

• Kincên kurdî li dijî yên Rojava derke-tin dikê!

JIN Û CIVAK u 9

(Wêne: Daylife)

“Ger hikûmet bixwaze pirsgirêkê çareser bike, em amade ne bi rêya diyalogê gav bavê-jin. Lê eger li ser helwêstên xwe yên tasfîyekirinê berdewam bin û hewl bidin li gor xwepirsa kurd bê kurd çareser bikin, ev dibe tiştekî xeyalî û emê li dijî vê siyasetê rawestin.”

www.ars

ivaku

rd.o

rg

Kurdıstanî RûdawHejmar 26 | Sêşem | 5. Çile 20102

Dibe ku heval û pêşkêşkarê bernama ‘VIP’Tuwana Ehmed ji min aciz bibe ku ez behsazilamên kurd ên girîng bikim. Lê ew ne şaşiyamin e, belkî guneha wan VIP’yên kurd e ku biseqetî ew taybetmendî fahm kirine û didinmeşandin.

Sekreterê Partiya Sosyalîsta Kurdistan’ê(PSK), Mesûd Tek li hember dîmenê wan çendsinêlên ku li jûra VIP a firokexaneya Hewlêrêrûniştibûn, digot; ”Çawa li Swêdê kurdek tu-neye ku xwe weke helbestvan û rojnamevan

nebîne, herweha li Başûrê Kurdistan’ê jî kêm kes hene ku xwe wekeVIP nebînin.”

Li xala kontrola firokexaneyeke Ewrûpî, piyên Endamekî Parla-menê Kurdistan’ê bilindkirin mîna dîmenê nalkirina hespan û tideng jî ji wî nehat. Lê dema ew parlamenter gihîşt Hewlêr’ê û ji bonîşandana derûnê xwe yê nexweş, wî ji bo dema sê xulekan otomo-bîla xwe li pêşiya bu a veguhestina rêvîngên hêla asmanî rawestandû hatin û çûyînê astengkir.

Ew çar zaroyên jiber ku bavê wan Endamên Polîtburoyê ne, li jûraVIP’ê bi pozbilindî çaverêyî siwarbûna firokeyê dikirin ku ne ‘clasabusines’ bûn. Li dema pirs û kontrolê li balefirgeha Ewrûpî, ew gelekdamayî hatine pêşçavan. Ew li wir ne tenê mirovên xwedî hurmet ûkurên endamê polîtburoyan nebûn, lê ew nîv mirovên bê ziman ûdestûpê spî diyarbûn.

Jineke kurd jî ku şeş bazinên Xelîcî (Kendavî) li destên wê bûn, jibona nîşandana wan zêrên xwe, wê qet nehişt kur û keçên xizmet-karên nava firokeyê bêhna xwe hilkêşin. Bêtirî pênc caran wê dax-waza av û kola kirin. Di dema hatina xwarê de, min xwest ez pirsacûrê zêrê wan bazinan bikim ku zengila haydarkirinê pê lê dixist. Lêez ne gihiştim, çunkî ew jî derket VIP, tirêmbêleke Landcruiser (LiKurdistan’ê jê re dibêjin, Monîka) hat pêşiya wê li firokexaneyê.

“VIP” girêdayî reftar, hêza kesayetî û yek rûyî ya mirovan e ya lihemû cihan. Lê ne mîna ew dû parlamenterên kurd ên ku bi boneyakêmaqiliyê, mafê penaberiyê wergirtin û li vir jî kirin endamê parla-menê.

Serokê Yekîtiya Fûtbola Ewrûpî, Michel Platini ku ji hemû siyaset-vanên Ewrûpa’yê naskirîtir û bi tesîrtir e, li firokexaneya Wiyenaweke kesekî normal li rêza derbasbûna derazînkê rawestiyabû, he-valekî min bi tesaduf ew dîtibû û fotoyek bi wî re kişandibû. Lê li virweke sivikatiyeke mezin tê zanîn, eger ku bi busa balefirgehê biçinjûr û bên der.

Lê nivîskar û siyasetvanê Bakûrê Kurdistan’ê, Bayram Ayaz ew tay-betmendiya Başûrê Kurdistan’ê vegerand kultura şivantiya erebanya li ser xelkê wê beşa Kurdistan’ê, ku min ne bawer e girîngîbûnamirovan girêdayî otomobêlên modela nû, pirjinî û dîwanxaneyênmezin e. Lê bi mêjiyê zîrek û wekheviya li hember yasa û sîstemê ye.

BOTAN TEHSîN

VIP‘yên Kurdistan‘ê tên nalkirin

KAwE EMîN

Peterborough - Piştî salekê jiçûnûhatinê û xebata bê westan, didawî de şarevaniya bajarê Peterbo-rough ya Brîtanya razî bû ku ji boşehîd û Enfalkiriyên Kurdistan’êmonumentekî deyne.

Hîwa Caf ku gencekî BaşûrêKurdistan’ê ye û xelkê bajarê Silê-maniyê ye demekî ye ji bo danînavê abîdeyê têdikoşe. Caf herdemxema nebûna cihekî xwariye weksembolekê bo kurdên derve gerbixwazin rêz li qurbaniyên xwebigrin û herin serdana wê bikin ûtaceke gulan liser deynin: “Ezhemû şehîdên Kurdistana mezinwek şehîdên xwe dijmêrim, lewma

hemû qurbanên Kurdistaneke ser-bixwe ne.”

Navbirî gelek hewldan kirin daku bikaribe li bajarê Peterborough,ku tenê demjimêrekê ji London’êdûr e, monumentekî şehîd û Enfal-kiriyên Kurdistan’ê dirust bike. Bovê mebestê, Caf seredana şareva-niya bajêrê xwe kir û hinek rêxistintêgihandin ku kurd jî wek netewe-yeke çewisandî û bindest xwedîmaf in ku monumentekî wan libajêr hebe. Lê her carê bi hincetekêpêşniyara wî ji aliyê şaredariyê vedihat redkirin. Lê piştî salekê ji çû-nûhatinê û xebata bê westan, dûdawî de şarevaniyê pêşniyara Hîwaqebûl kir.

Piştî pesendkirina pêşniyarê,

Hîwa dest bi dirustkirina monu-mentekê li parkeke bajêr dike û roja28.11.2009’an bi beşdariya jima-reke kurd û dostên gelê kurd li par-keke bajêr perde ji ser monumentêhat hilanîn û bi zimanê îngilîzî lisermonumentê wiha hatiye nivîsdan-din: “Bo bîranîna Helebçe, Serdeşt,Enfal, Qendîl û Qamişlo û hemûqurbaniyên kurd.”

Hîwa bo Rûdawê ragehand:“Monument sembola Kurdistanamezin e jiber nedibû navê hemûbajar û gundên Kurdistan’ê binvî-sim ku tevkujî di wan de hatinekirin.”

Hîwa Caf gilî li partî û rêxistinênkurdî û medyaya kurdî dike, ku her-çiqasî wî peywendî li gel piraniyawan kiriye jî lê ji bilî komîteyaYNK’ê li Brîtanya tu rêxistin tevîmerasimên vekirina monumentênebûn, û wan hevkariyeke darayîya kêm kiriye jiber wî tenê nikarîbûaliyê aborî yê projeyê xwe dabînbike.

Roja vekirina monumentê rojaHîwa Caf a herî xweş bû: “Jiber kuhêviya min pêk hat.” Hîwa navêxwe jî liser monument ne nivîsan-diye: “Min ev kar ne jiber navdarîû navûdengiyê kiriye, lewma minnavê xwe liser monumentê ne nivî-sand, ev tenê wefadariyeke bokesên ku bûn qurbaniyên rizgarî ûserxwebûna Kurdistan’ê.”

Li Peterborough’ê abîdeyaqurbaniyên Kurdistan’ê

KAwE Şêx EBDuLLA

Silêmanî - Sekreterê EncûmenêNavendî ya Parlamena YNK’ê Sa-man Germiyanî, ragehand ku Pile-nûma YNK’ê ji bo çavdêriya berpirsû organên YNK’ê hatiye damezran-din û YNK dive biçe ser rêya sos-yal-demokratên Ewrûpa. HerçiqasSekreterê Giştî yê YNK’ê di encû-menê de daxwaz kiribû ku lêpirsînadestpêkê li gel wî bi xwe bên kirinjî, Germiyanî dibêje: “Mam Celal liher cihê ku bixwaze dikare wek pa-şayan bijî, ew Serokkomarê İraq’êye û ne pêwîst e xelk bizanibe ser-weta û samana wî çend e.”

Li gor Saman Germiyanî pêka-nîna encûmenê “tecrubeyeke nû ûdestkefeteke din a siyaseta YNK’êye, lê erkê wê dijwar e.” Germiyanîwiha diaxife: “Em dixwazin tevîcudahiyên zêde, YNK’ê deynin serxêta sosyal-demokratên Ewrûpa.Bê guman di destpêkê de wê karême dijwar be, dibe ku em rastîhinek nerîn û helwêstên taybet jîbên.”

Niha encûmena YNK’ê bi danînapeyrew û bernameya 10 warên kuji bo karkirina wan hatine destnî-şankirin de, amade bike. SekreterêYNK’ê Celal Talabanî, di pilenûmêde gotibû ‘bila encûmen çavdêrî ûlêpirsînê ji min bide destpêkirin’ jî

Saman Germiyanî dilniya ye gerkarekî wiha bê kirin, wê Talabanî biasayî bipejirîne: “Li Kurdistan’êMam Celal ji herkesî demokrattir e.Min çend caran bi tundî hinek pirs-girêk danîne pêşiya wî, lê wî bi me-zinahiya xwe ew qebûl kirin.”

Derbarê wê yekê ka gelo encû-men dikare li serwet û samana Ta-labanî de lêpirsînan bike, Germi-yanî wiha got: “Dibe ku tu pêwîs-

tiya Mam Celal bi mal û serwetênebe. Pir ecêb e xelk behsa vê me-seleyê dike. Mam Celal li kuderadinyayê bijî jî, wê wek paşayanbijî. Ew Serokkomarê İraq’ê ye, êdîne pêwîst e xelk bizanibe saman ûserweta wî çend e.”

Germiyanî dibêje ku lêpirsînênencûmenê bo yekgirtin û hevden-giya YNK’ê, nehiştina dûbendiyanû bo siyaseteke dirust a YNK’ê yeû çavdêriyên encûmenê destpaqijîû paqijiya exlaqî, siyasî û civakîlixwe digrin: “Her kesê di nav hiz-bekê de ger berpirsiyaretî pejirand,divê qebûl bike lêpirsîn li gel bênkirin jî.”

Saman tekez dike ku wê encû-men bi ser bikeve, nemaze jî ku jialiyê Sekreterê Giştî yê YNK’ê bixwe ve tê serperiştîkirin: “Di navhizbên Rojhilatê de ev cara yekeme tiştekî bi vî awayî pêk tê, ev dest-pêkeke nû ye di jiyana siyasî yaKurdistan’ê de û bi baweriya minev yek dibe tecrubeyek e nû bo hiz-bên din ên navçeya me.”

Navbirî di bersiva rexneyên kudibêjin ‘endamên ecûmenenê jialiyê payebilindan ve hatine destnî-şankirin lewre desthilata wan sînor-dar e’ wiha got: “Piştî lidarxistinakongre ya YNK’ê, piraniya enda-mên encûmenê wê bi rêya deng-danê bên hilbijartin.”

“Ne pêwîst e xelk serwetaMam Celal bizanibe”

Li Peterborough’ê merasima vekirina abîdeya qurbaniyên Kurdistan’ê.

Sekreterê YNK’ê Celal Talabanî (Wêne: Rûdaw)

Profêsorê Brîtanî William Park dibêje nakokî û hevrikiyên navbera Tev-gera Goran û YNK’ê wê bandor liser helwêsta Amerîka beramerî Kurdanbike: “Ger ev nakokî berdewam bin dibe ku Amerîka pişta xwe bideHewlêrê.” Li gor Park tehdîtên Talabanî yên ser Noşîrwan Mistefa, “nehêja û ne pêwîst bûn. Jiber ev çend sal in li gel Noşîrwan bû. Diviya bûTalabanî nepeyiviya.”

Prof. Park: Diviyabû Talabanî bersîva Noşîrwan nedabawww.a

rsiva

kurd

.org

HêMIN BABAN REHîM

Hewlêr - Rawêjkarê AsayişaAboriya Ajansa Parastina Kurdis-tan’ê Bêwar Xinsî dibêje petrolaKurdistan’ê bi erzantirîn xercî di cî-hanê de tê deranîn û rezerwên Kur-distan’ê ku ji sedî 2’yê ji petrolacîhanê ye ji petrola Amerîka zêdetire. Xinsî ragehand ku niha rojanenêzîka 60 hezar bermîlên petrolê jikêlgeha Tawikê û 40 hezar bermîlji Teqteqê bo derve tên şandin.

Dr. Bêwar Xinsî di hevpeyvînekêde li gel Rûdaw’ê got piraniya kêl-gehên petrolê li Herêma Kurdis-tan’ê dikevin navçeyên cihênakokiyê. Herwiha got ku li İraq’ênêzîkî 73 kêlgehên petrol û gazehene û 18 ji wan dikevin HerêmaKurdistan’ê, bi taybetî jî cihên na-kokiyê ku maddeya 140’ê lixwedigrin. Ev navçe ji Xaneqîn, Ker-kûk, Dîbege û Eyn Zale heta sîno-rên Sûriyê dirêj dibin: “Ev hêlaserekî ya kemera petrola Kurdis-tan’ê ye, li herdû aliyan jî petrolheye lê navend div ê hêlê de ye,hevza petrolê li van navçeyan e.”

Derbarê rezerwa petrola Kurdis-tan’ê ya jî, Xinsî dibêje 112 milyarbermîlên rezerw yên İraq’ê heyeku, ji vê nîsbetê nêzîkî 20 milyarbermîl li jêr xaka Kurdistan’ê ye.Bi vî awayî petrola Kurdistan’ê jisedî 15’ya hemû petrola İraq’ê pêktîne: “Li gor zaniyariyan 112 mil-yar bermîlên rezerwên İraq’ê hene.Bi rastî rezerwa rasteqîn ji vê yekêzêdetir e. Lê pişknîn û lêgerînê dix-waze, û ji wan 112 milyar bermîlan,20 milyar bermîl rezerw li HerêmaKurdistan’ê ye. Li gor ku petrolaİraq’ê nêzîka ji sedî 10 ji petrola cî-hanê pêk tîne, petrola Kurdistan’êjî ji sedî 2 petrola cîhanê pêk tîne,ev rêjeyeke zêde ye.”

Rezerwên Kurdistan’ê digihe 45 milyar bermîlanDr. Bêwar Xinsî ku endezerê pet-

rolê ye wiha behsa rezerwa İraq ûKurdistan’ê dike: “Li gor pisporênbiyanî, rezerwên petrola HerêmaKurdistan’ê digihe 45 milyar ber-mîlan, jiber rezerewa İraq’ê ya ras-teqîne zêdeyî 250 milyar bermîlan

dibe, di warê gaze de jî İraq nêzîka110 trîlyon metrekûp gaz heye û jisedî 20ê wê gaze ya Kurdistan’êye.”

Derbarê xesletên petrola Kurdis-tan’ê de jî Xinsî wiha got: “Hemûxesletên petrola Kurdistan’ê baş inû ji wan piraniya pêkhateyên jeolo-jîk ku tê gumankirin petrol di wande hebe, şûn û şopên petrolê biawayekî ron û eşkere pêve diyar inû gelek caran bê destkarî jî petroljixweber dipijiqe. Lewma xerciyênderanîna petrolê li Kurdistan’ê dicîhanê de herî erzan in.” Xerciyênderanîna bermîlekê li Kurdistan’ê ligor navbirî ji dolarekî kêmtir e, lêli Başûrê İraq’ê 3 dolar û li Ken-davê 4 dolar û li Deryaya Qezwîn18 dolar û li Deryaya Bakur 16-17dolar in. Herwiha li Kurdistan’ê dikûrahiya 400-3500 metreyan depetrol tê dîtin. Lê li navçeyên dinên İraq’ê kûrahiyeke zêdetir pêwîste. Ji bilî ku piraniya kêlgehên pet-rolê yên Herêma Kurdistan’ê hinekambarên petrolê di wan de hene,lewma îmkana berhemanîn zêdene, îmkana her kêlgeheke petrolê liHerêma Kurdistan’ê ne kêmtirî 10hezar bermîlên petrolê ye û bi pi-ranî gaz jî tê derxistin û bi hêsanîderdikeve û petroleke sivik e.

Xinsî herwiha amaje bi wê yekêkir ku pêkhateyên jeolojîk ên ku têtexmînkirin petrol di wan de be liİraq’ê nêzîka 350 heb in ne û hetaniha 125 ji wan hatine diyarkirin.

Navbirî ron kir jî ku navenda ke-mera petrolê li Kurdistan’ê ji Xane-qîn’ê destpê dike heta digihîjeKerkûk, Mexmûr, Dîbege û EynZale heta sînorê Sûriyê ku bi dirê-jahiya 700 km û bi pehniya 200 kmdibe. Herwiha kêlgeha herî dewle-mend a petrolê li Herêma Kurdis-tan’ê di navbera Kerkûk ûMexmûr’ê de ye û rezerwa wê di-gîje 15 milyar bermîlan.

“Siyaseta petrolê dive şefaftir be”Bêwar Xinsî rexne li siyaseta

petrolê ya İraq’ê digre û bi bawe-riya wî hê li İraq’ê bi tevahî sûd jipetrolê nehatiye wergirtin jiber kusîstema federalî bi tevahî cihê xwe

negirtiye, dezgeha destûrî û çavdêrîû rêxistina rêvebirina petrolê tune,herwiha yasaya gaz û petrolê jînîne: “Wezareta Petrolê ya İraq’ê bisîstemeke kevin tê birêvebirinlewma dahatên petrolê bi awayekîbaş nagihin cihên pêwîst, beşekezêde ya dahatan di gendeliyê de biheder diçe, rojane bi sedan hezarbermîl vala diçin.”

Li gor Xinsî baştir dibe ger dos-yeya petrolê li Kurdistan’ê bikevedestê pisporên petrolê lê ne di destêsiyasetmedaran de be: “Ger petroldûrî siyasetê be bipêş dikeve û nihali İraq û Kurdistan’ê ne ron e evkert di destê kî de ye.” Xinsî pêşni-yar jî dike nêzîka ji sedî 5 ji dahatapetrola ku ji Kurdistan’ê tê firotinbo navçeyên ku petrol li wan derdi-keve bê terxankirin.

Navbirî tekez dike ku kurdan birêya deranîn û şandina petrolê ka-rîbûn îspat bikin ku êdî nahêlin ewdahat bikevin destê yek hêzê yanyek desthilatê de, lê divê bê dabeş-kirin û ev garantiya herî baş e jiberpetrol tê wateya pere û desthilatê.Xinsî dibêje ‘divê kurd bizanibinku petrola wan dûr e ji petrol û si-yaseta petrolê ya cîhanê, jiber re-zerwên wê baş e û divê kurd sûd jivê petrolê wergirin bi rêya paras-tina sîstema demokrasî û federe ûdabeşkirina dahatên petrolê û her-wiha damezrandin û bihêzkirinapeywendiyan li gel welatên ku şîr-ketên wan li Kurdistan’ê kar dikin:“Ger em bikaribin bi awayekî başreftarê li gel bikin, petrol garantiyaherî baş e bo Herêma Kurdistan’ê.Lewma divê siyaset û dosyaya pet-rolê li Kurdistan’ê şefaftir bin.”

Herêma Kurdistan’ê niha rojanenêzîkî 100 hezar bermîlên petrolêdişîne derve, 60 hezar bermîl ji kêl-geha Tawikê li Zaxo û 40 hezar ber-mîl jî ji kêlgeha Teqteq.

Li gor agahiyên Xinsî, 21 kêlge-hên hevbeş di navbera İraq û wela-tên derdorê de hene, herwiha 4kêlgehên hevbeş ên Kurdistan’ê ligel Îran û Sûriyê hene: Neftxane liXaneqîn û Kêlgeha Şah li aliyêÎranê, herwiha li Zummar jî kêl-geha Sefî û li aliyê Sûriyê jî kêl-geha Hesna.

Rûdaw Hejmar 28 | Sêşem | 19. Çile 2010 3Kurdıstanî

Carekê berpirsekî mezin ji min re got, ‘eger ya-saya gaz û petrolê, dabeşkirina serwet û sama-nên sirûştî derneçe, tu qîmeta destûra İraq’ênîne. Çunkî ew yasa nîşan didin ka İraq hatiyeguhertin yan na?. Ev nerîn di cihê xwe deye, İraqnehatiye guhertin, çunkî hêşta baweriya mêjiyêErebî, bi dabeşkirina serwet û samanên İraq’ê yali ser bingeha wekheviyê, tune. Tevî ku di hemûboneyan de, dehola wê lê dixin.

Derbarê van herdû mijaran, Kabîneya Pênce-mîn stratejîkeke ron hebû. Ew bi tu awayekî

amadenebû yek pêngavê jî paşdebikşîne ku derxistina neftê û îmzeki-rina bondên neftê mafên xelkên Kurdistan’ê ne, bi gorî ku di destûraİraq’ê de hatiye û bi gorî yasaya neft û xaza Herêma Kurdistan’ê. Ji bodahata wê jî, divê ji Parlamenê İraq’ê , yasaya dabeşkirina neftê derbiçe.Bi sedema van bondan û bi rêya şîrketênneftê, wê 5 milyar dolar wekepiştevanî ji bo avakirina herêmê bikin nava Herêma Kurdistan’ê ku jiniha ve beşeke wî diravî bo projeyên xaniyên Germiyan û projeyê AvaDuhok’ê hatiye. Dibe ku bondên neftî yên Kurdistan’ê û meseleya şan-dina derve ya petrolê ji Herêma Kurdistan’ê di demeke kurt de, tije kê-matî be. Min di wê demê de jî nivîsandibibû ku şandina petrolê bi vêşêweyê, bê sûd e. Her eve jî bû ku piştî demeke kêm şandina derve hatrawestandin. Lê tevî vê yekê jî, çekê bi tenê ku di dahatû jî de wê di des-tên Kurda de be, meseleya neft û enejiyê ye û pêwîste gelek bi hişyarîkar digel were kirin.

Serdana dawiyê ya Serokwezîrê Kurdistan’ê, Dr. Berhem Salih ji boBexda ku bi rêya meyayê hat aşkerakirin, serdaneke asayî bû û çarçove-yeke weha fermî nebû ku têde behsa meseleya neft û gaz û bondênneftiyên Herêma Kurdistan’ê were kirin. Ev jî nîşan dide ku ji bo bidest-xistina serkeftineke kesîtî li ser hesabê meseleyeke stratejîk, hewildanekheye. Çunkî di wê rewşê de bi kêmanî pêwîstbû Wezîrê Çavkaniyên Si-rûştî yên Herêma Kurdistan’ê hevalîntiya serokê wezîran bikiraye û hay-darî wan danûstanan bibûya ku di wê derbarê de tên kirin. Nûrî Malikîû Serokwezîrê Kurdistan’ê, Berhem Salih wan herdûyan eşkerekirin kuwan di derbarê pisrgirêka neft û gaz û şandina derve ya petrola HerêmaKurdistan’ê, gotûbêj kirine. Serokwezîr, Berhem Salih jî ragehand ku be-riya helbijartinan, ewê ji nûve mijara şandina nefta Herêma Kurdistan’êdigel Bexda çareserbikin. Ev daxuyaniya serokwezîr di demekê de tê kuwezîrê samanên sirûştî ragehandibû ku heya piştî helbijartina gera nûya Parlamenta İraq’ê, ev mijar çareser nabe! Daxuyaniyên Serokê Frak-siyona Hevpeymana Kurdistanî li Parlamena İraq’ê û Wezîrê Derve yêİraq’ê jî, heman boçûna Hewramî diyardikirin.

Ji ber nedayîna pişka şîrketên neftê ji aliyê Hikûmeta Federal ve, He-rêma Kurdistan’ê ji meha Îlona borî ve, şandina neftê rawestandiye ûweke karteke givaştinê li dijî Bexda bikar tîne. Lê tişta ku ji van daxuya-niyan tê fêmkirin ewe ku cudahiya bîrûbaweriyan dinêvbera Serok We-zîran û Wezîrê Samanên Sirûştiyan de heye. Çavkaniyên haydar jî dibêjinku deshelata Wezîrê Samanên Sirûştî li ser zeviya neftê ya Teqteq ku dirojê de 60 hezar bermîlan dişîne, deshelateke şiklî ye û Serokê Wezîrandikate bi serê xwe biryarekê derxîne û nefta wê zeviya petrolê bişînebazarên cîhanê.

Li gor medyayê di nêvbera Serokzezîr Berhem Salih û Wezîrê Sama-nên Sirûştî de milmilaneke tûnd heye û Serokwezîr dixwaze ku di vêmilmilanê de, wezîrê xwe neçar bike li ber wî dane.

Niha Bexda’yê pirsa şandina derve ya nefta Kurdistan’ê û meseleyabudçeyê têkilî hev kirine, ew jî bi rêya zêdekirina bendekê li ser yasayabudçeya İraq’ê ku ji aliyê Wezîrê Nefta İraq’ê , Husên Şehristanî hatiyezêdekirin û dibêje ”Her parêzgeh û herêma ku şandina derve ya neftêasteng bike, mafê navendê heye bi qasî wê ji budçeya wan qut bike.” kumebesta wan jî Herêma Kurdistan’ê ye û Hevpeymana Kurdistanî jî di-bêje ku ewê rê nedin ew yasa derbas bibe. Ew bend destên serokwezî-ran vedike ku tevî Bexda bigehe lihevhatinekê bo ji nûve şandina neftê(Bi kêmanî ji bîrên Teqteq) û wê weke serkeftineke mezin a serokwezîrli ser wezîrê samanên sirûştî, were li qelem dayîn.

RêBwAR KERîM wELî

Siyaseta petrolê û deskeftiyên kesîtî

Zaxo - Bingehê Berevaniya Milîya Bajarê Zaxo bo Rûdawê diyarkir ku di sala 2009’an de li deveraZaxo 251 bûyerên şewata agir qe-wimîn ku piraniya wan agirketinamal û otomobîlan bûne. KomîserEhmed Ebdulbarî Salih ji BingehêBerevaniya Milî ya Bajarê Zaxo jiRûdawê re wiha got: “Di van 251

bûyeran de nêzîka 721 milyondînar zirar gihaye xelkê û ziraraherî mezin jî nêzîka 280 milyondinar bû ku di şewata kargehekê deencam da.”

Komîser Ehmed piraniya bûye-ran bi pirsgirêkên elektrîkê, botlêngazê, agirberdana bi destê zarokanû hinek sedemên din ve girêdide.

Li Zaxo’yê di salekî de 721 milyon dînar şewitî

Rawêjkarê Ajansa Parastina Kurdistan’ê Xinsî:

Petrola Kurdistan’ê ji yaAmerîka zêdetir e

Petrola Kurdistan’ê ji sedî 2 petrola cîhanê pêk tîne. (Wêne: Rûdaw)

www.ars

ivaku

rd.o

rg

Wezîrê Karê Navxwe yê Tirkiye’yê Beşir Ata-lay doh (15.01.2010) li Enqerê di derbarê pê-vejoya “pêşîlêvekirina demokrasiyê“ depresskonferansek çêkir.

Karên heta niha pêkanîne wiha rêz kir: Da-mezirandina TRT6‘ê; destûrdana weşanên bizimanên din di radyo û televizyonên taybetde (biryara RTÜK‘ê); damezrandina ‘‘Enstitu-yên Lêkolinên Derbarê Zimanên Herêmî-Zindî“ de (karekî YÖK‘ê); sistkirina kontrolênpolîs û leşkeran li ser rêyan; her wiha li hin de-

veran serbestberdana çûna zozanan; bi nezaket û kubarî muame-lekirina walî-qaymeqam-rayedaran bi xelkê re; qebûlkirinaserlêdanên xelkê ji bo gorîna navê gund û nahiyan... (Gorîna navêqeza û bajaran tenê bi teklîfa yasayê mumkîn e.)

Tişta ji gotinên B. Atalay dertê ev e: Hikûmetê hin karên ku pêdivîbi gorînên yasayî nîne, bi selahiyetên wezaretan û dezgehên dew-letê karibûne bicîhbînin, pêk aniye. Ev gotin bi temamî ne rast in. Jixeynê danana TRT 6 karekî dezgehî berbiçav nehatiye kirin.

Helbet li vê derê divê mirov zêde neheqiyê li hikûmetê jî neke.Partiyên muxalîf (CHP, MHP, DP, BBP, kesayetên wekî Süleyman De-mirel û yên din, general û burokratên xaneşîn), burokrasiya dewletê,gelek sendîka û rêxistinên pîşeyî (Baro, Türk-İş, Kamu-Sen, TOBB ûyên din), rêxistinên kemalîstan, tûranîstan, ultra-ulusalciyan, ‘‘weqfû komelên şehîd û gaziyan“, beşekî ji medyayê, hemî bi hevre li dijîgorînan astengî û aloziyan derdixin. Bi taybetî di mijara doz û dax-wazên kurdan de dijminahiyeke zêde dimeşînin. Ev, bandorê li serhikûmetê û AKP‘ê jî dike. Divê em ji bîr nekin, di neticeyê de AKP jîpartiyeke tirk e. Ew jî hesabê desthilata xwe û piştevanî û dengênxelkê dike. Deng û rengê dijayetiya kurdan tesîreke xerab li ser bi-rêvebirên AKP‘ê û rayedarên siyasî dihêle.

Rast e, ev faktor divê li ber çavan werin girtin. Lê partiyekedesthilatdar mecbûr e, vê mijara herî girîng, ku wê bi xwe destavêtiyê, bi wêrekî pêşve bide. Ew jî û herkes jî dizane, heta çareseri-yekî maqûl ji vê pirsgirekê re neyê dîtin, Tirkiye senederiya xwenabîne, nagihe armancên xwe yên stratejîk. Û gelê tirk û kurd ûhemî hevwelatî wê nikaribin jiyaneka bi huzûr û aşitî bijîn. Meseleewqas zelal e!

Dewlet û hikûmet dixwaze çi bike?Hikûmetê çar kar dane pêşiya xwe. Lijneya Mafên Mirovan, Lij-

neya Têkoşîna bi Cudakariyê re û Lijneya Şopandina WezîfedarênDewletê ya Serbixwe wê bên avakirin. Ji bo van karan teklifên yasa-yan amade kirine. Her wisa hikûmet dixwaze Protokola Îhtiyatiyê yaRêkeftina Têkoşîna Dijî Îşkenceyê ya Netewên Yekbûyî (NY) îmzebike. Tirkiyeyê vê rêkevtinê berê îmze kiriye, lê hemberê çend xalênvê rêkevtinê tedbîrekî îhtiyadî daniye, yanî hinek xalan nexwestiyeqebûl bike. Bi vê tedbîrê Tirkiyê nexwestiye dijî tevgera welatparêzakurdan dest û piyên xwe girêbide. Lê niha ev mijar ji bo Tirkiye‘yêzahmetiyan derdixe.

Di presskonferansê de eşkere hat gotin: ‘‘Ev gavên tê avêtin, tenêbi kurdan ve ne peywendîdar in. Bi van karan ew dixwazin sewiyademokrasiyê bilind bikin û standardên wê cîbecîh bikin.“

Bernameya Atalay esasen beşek ji daxwazên Yekitiya Ewrûpa’yê(YE) ye. Di muzakereyên bi YE‘yê re, di nav Kriterên Kopenhag’ê dexala ‘‘Maf û Azadiyên Demokratîk û Parastina Mafên Mînorîtetan“heye. Hikûmet bi danîna van lijneyan, dixwaze nerazibûnên ji Tir-kiye‘yê kêm bike.

Helbet ev karên baş in. Li welatekî çiqasî demokrasî xurt bibe,ewqas hizûr û bextewarî û dewlemendî zêde dibe. Di rewşekî wihade bê guman xelkê kurd jî ji van maf û azadiyan wê sûdê werbigre.Lê divê bê zanîn ku doza gelê kurd ne tenê ev e, doza kurdan dozanasnameyê, doza îqrara destûrî ya hebûna xelkê kurd e. Tirkiye divêxwe ji vê re amade bike. Destpêka çareseriyeke adilane ev e.

Tirkiye çi dike? Hê jî xwe dixapîne û dixwaze kurdan û dinyayê jîbixapîne. Ev ne çare ye. Tenkîl û tehcîr îro êdî ne gengaz e, lê dewlethê jî dixwaze siyaseta înkarê û asîmîlasyonê bidomîne!

RûdawHejmar 28 | Sêşem | 19. Çile 20104 Kurdıstanî

BAYRAM AYAZ

‘‘Açılım“ cîbecîhkirina hin şertên Yekitiya Ewrûpa’yê ye!

FIRAT KELEHKî

Taybet - Di daxuyaniyeke boRûdaw’ê Serokê Koma BDP’ê liParlamena Tirkiye’yê Nuri Yamanragihand ku ji bo bidestxistin û mi-sogerkirina mafê kurdan pêwistiyawan bi siyaseteke hevbeş heye.Yaman got piştgirîkirina HerêmaKurdistan’ê jî pêdiviyeke girîng e ûwiha axifî: “Çareserkirina pirsgi-rêka kurd bi rêyên demokratîk û aş-tiyane li Tirkiye’yê bandorê likurdên İraq, Îran û Sûriye’yê jîdike. Herçiqas li gor Destûra İraq’êherêmeke serbixwe ya kurdan binavê Kurdistan’ê hebe jî, siyase-teke hevbeş girîng e.’’

Piştî Partiya Civaka Demokratîk(DTP) hat girtin û parlamenterênDTP’ê derbasî Partiya Aştî û De-mokrasiyê (BDP) bûn û di Parla-mena Tirkiye’yê bi hevkariyaparlamenterê serbixwe Ufuk Uraskoma BDP’ê hat avakirin, bi me-besta rawêj û wergirtina nerîn ûpêşniyaran bo amadekariyên kon-grê ku di 1’ê Sibatê de tê lidarxis-tin, BDP’ê dest bi hevdîtinên li gelsiyasetmedar, rewşenbîr, akademîs-yenên kurd û tirk û hemû pêkhate-yên din ên Tirkiye’yê kir û xebatênwan berdewam in.

“Armanca me yekîtiya kurdan e’’Di vê derbarê de Serokê Koma

BDP’ê li Parlamenê Nuri Yamanagahî dan Rûdaw’ê û li ser girin-giya yekîtiya kurdan rawestiya:“Em dixwazin bi awayekî berfirehbi hemû aliyên demokrat û aştîx-waz re bimeşin û wan li xwe kombikin. Kurd, tirk, laz û hemû pek-hateyên Tirkiye’yê, ji bo me ferqnake. Li Stenbol’ê me du civînêngiring li dar xistin. Li Enqerê jîhevdîtinên me bi wan kes û aliyên

ji bo demokrasiyê hewl didin, ber-dewam in. Em dixwazin wan jîbînin nav xwe û di rêveberiya par-tiyê de cih bidin wan. Heta niha meencamên baş jî bi dest xistine. Yaherî giring jî armanca me ya yekî-tiya kurdan e ku em bikaribin bihevre kar bikin.’’

Li ser wêya ku dihat gotin DTPnikarî bibe partiyeke tevahiya Tir-kiye’yê û ka gelo ew wek BDP’êdikarin vêna pêk bînin, Yamamwiha axifî: “Em dixwazin bi hemûaliyan re pêwendiyên xwe çêkin ûne bi awayekî heremî kar bikin.Mebest û armanca me çareserkirinapirsgirêkan e. Li Tirkiye’yê li gelkurdan pirsgirêkên ermenî, romanû herwiha pirsgirêkên tirkan bi xwejî hene. Wate, em dixwazin li hemûhevwelatiyên Tirkiye’yê xwedîderkevin ku mafên wan tên binpê-kirin û nikarin bi azadî jiyana xwebidomînin.’’

“Emê pirsa gerîlla jî bînin rojevê’’Derbarê daxuyaniyên hinek par-

lamenterên BDP’ê de ku dibêjindivê rêya siyasetê li ber PKK’ê ûserokê wê Öcalan bê vekirin, Se-rokê Koma BDP’ê nerînên xwewiha anî ziman: “Heta niha pirsgi-rêkên din dihatin nîqaşkirin, daxu-yanî jî tên dan, divê em ji rastiyannerevin û hemû tiştekî vekirî bîninziman. Divê em pirsa gerîlla jîbînin rojevê, wate hemû pirsên dinku bi Tirkiye’yê ve girêdayî ne. Ligelek welatan mînakên wiha heneû bi nîqaş û diyalogê hatine çare-serkirin. Ger pirsgirêk neyên rojevêû neyên nîqaş kirin wê çawa çare-ser bibin? Lewra divê em mijar ûpirsan baş binirxînin û li wê gorêçareseriyan ji wan re bibînin.’’

Yaman herwiha tekez dike ku ewne baskekî PKK’ê ne: “Em cuda ne

û PKK cuda ye. PKK’ê dixwestmafê kurd bi xebata çekdarî wer-bigre, lê niha li cîhanê jî bi rêyaçekdarî nameşe. Ez bawer imPKK’ê jî niha dest ji wê siyasetêberdaye. Lê em partiyeke yasayî neû li gor zagonan di meclîsê de kardikin û têkiliyên me jî di vê çarçovêde ne. Herwiha em di nav Tirki-ye’yê de wek endamên kurdan ligel tirk û kurd û wan şexsiyetên de-mokrat ku berê di partiyên çep dekar kirine, di têkiliyan dene, emhewl didin wan bi aliyê xwe ve bik-şînin û bi hev re kar bikin.’’

“Ger pêşveçûn hebe emê jî bibin alîkar’’Wezîrê Derve yê Tirkiye’yê

Beşir Atalay roja înê (15.01.2010)di çaremîn civîna çapemeniyê ya diderbarê “Vebûna Demokratîk’’ deagahî dan û got: “Ev ne tenê pro-jeya hikûmetê ye, ev projeya dew-letê ye. Armanca me ji vê projeyênehiştin û qedandina terorê ye.’’ Liser mijarê Yaman dibêje: “Hetaniha ji bo çareseriya pirsgirêkakurd ji aliyê hikûmeta AKP’ê ve tigaveke erênî nehatiye avêtin, lê gerdi projeyên AKP’ê de pêşveçûnhebe û ne li ser bingehê tasfiyeki-rinê bin, emê jî bibin alîkar. Pirstenê bi navê terorê, qedandin û ji-navbirin çareser nabin. Kesî nika-riye bi vî awayî pirsgirêkan çareserbikin, heta hikûmeta AKP’ê bika-ribe.’’

“Piştgiriya Herêma Kurdistan’ê pêwist e’’Derbarê polîtîkayên Kevnese-

rokê DTP’ê Ahmet Türk de ku zê-detir cihê rizamendiya navdewletîû herwiha Tirkiye’yê jî bûn, Yamandibêje: “Bê guman polîtîkayeke kucihê rizamendiya navdewletî begelek sûd je tên wergirtin. Herwihasiyaseteke wiha bandorê li kurdênİraq, Îran û Sûriye’yê jî dike. Ew jîdixwazin pirsgirêka kurd li Tir-kiye’yê bi awayekî demokratîk ûaştiyane bê çareserkirin û çavê wanli pêşveçûna Tirkiye’yê ye di vîwarî de. Çareserkirina pirsa kurd liTirkiye’yê di heman demê de tesîrêli wan welatan jî dike. Lewra emdixwazin polîtîkayeke navdewletî ûcihê rizamendiya hemû aliyan bi-meşînin. Em hêvî dikin Tirkiye bi-keve Yekîtiya Ewrûpa’yê (YE). Didemeke wiha de ger ew pirsên hetaniha bê çareserî mane, bên çareser-kirin, wê bandorê li kurdên wanwelatan jî bike. Herçiqas niha li gorDestûra İraqê herêmeke serbixweya kurdan bi navê Kurdistan’ê heyejî, dîsa ji bo misogerkirin û bidest-xistina mafê kurdan pêwistiya mebi siyaseteke hevbeş heye. Bêguman piştgiriya Herêma Kurdis-tanê jî xaleke girîng e û divê bêkirin.’’

Serokê Koma BDP’ê Nuri Yaman:

Pêwistiya kurdan bi siyaseteke hevbeş heyeDivê em pirsa gerîlla jî bînin rojevê, wate hemû pirsên din ku bi Tirkiye’yê ve girêdayî ne. Li gelek welatan mînakên wiha hene û bi nîqaş û diyalogê hatine çareserkirin. Ger pirsgirêk neyên rojevê ûneyên nîqaş kirin wê çawa çareser bibin?

Serokê Koma BDP’ê di Parlamena Tirkiye’yê de Nuri Yaman li gel parlamenterên BDP’ê.

RûdawXwedî: Rudaw Media GmbH · Serokê Civata Birêvebir: Nûredîn Weysî ·nuradinwaisi@rudaw.net Sernûser: Ako Mihemed · akopress74@yahoo.com · Rêvebirê BeşaKurmancî: Faysal Dağlı · faysaldagli@rudaw.de Rêvebirê Beşa Soranî: Hêmin Ebdulla ·hemen@rudaw.nl · Navnîşan: Rudaw Media GmbH · Gutenbergstr. 63a · 50823Köln/ AlmanyaTelefon: +49 (0) 221.26 00 40 02 · Telefax: +49 (0) 221.26 00 49 81 Web: www.rudaw.net ·E-maîl: info@rudaw.de (Beşa Kurmancî) · E-maîl: rudaw@rudaw.net (Beşa Soranî)

www.ars

ivaku

rd.o

rg

Rûdaw Hejmar 28 | Sêşem | 19. Çile 2010

AZAD KuRDî

Urmiye - Bi dehan kes li bajarênUrmiye, Selmas, Xoy û Mako yênRojhilatê Kurdistan’ê bi karê hu-nerî ve mijul in. Lê ji ber nebûnaîmkanên darayî û nebûna studyo ûsendîkayên taybet bo rêkxistina ka-rûbarên wan, hunermend nikarinalbumên xwe derxînin. Stranbêjênvan bajaran ji vê rewşê nîgeran inû ditirsin huner û folklora van nav-çeyan jî ji holê rabin. Pirraniya hu-nermendên van bajaran bo debarajiyana xwe mecbûrin di dawet û şa-hiyan de stranên govendê bibêjin.

Hesen Şucayî ku hunermendekînavçeya Urmiye’yê ye, behsa hineksedeman dike ku dengê hunermen-dên Urmiyê sînorê cografî yê nav-çeya wan derbas neke û bê dengbimînin: “Bi dehan berhemênstranbêjên me hene, lê ti studyoyek

tune ku ev berhem tê de bên tomar-kirin.” Navborî dide zanîn ku egerhunermendên Urmiyê bikaribinberhemên xwe di radyo û televiz-yonên Komara Îslamî ya Îranê detomar bikin, divê berhemên wan digelek qonaxa de bên fîlterkirin: “Jisedî 80 ji stranên kurdî nikarin fîl-tera radyo û televizyonên dewletêderbas bikin. Kesek bixwaze stra-nan tomar bike, divê gotinên stra-nên wî bo farisî bên wergerandin ûeger naveroka wan ne bi dilê wanbe, nayên tomarkirin. Lewma ti hu-nermend ne amade ye li jêr sansûrêberheman tomar bike, ji ber tahm ûxweşiya wê ya kurdî tê kuştin.”

Nebûna studyoyên hunerî û san-sûrên Komara Îslamî dihêlin huner-mendên navçeyê bêtir giringiyêbidin stranên govendê. Şucayî kuxwediyê çend lêkolînên li ser mu-zîkê ye, dibêje kesên ku bi awayekî

zanistî giringiyê didin stran û mu-zîkê kêm in û di heman demê deîmkanên wan ên darayî sînordar in.Kesên din her bi dawet û şahiyanve mijul in. Bi baweriya Şucayîeger rewşa ku ji hunermendên Ba-şûrê Kurdistan’ê re pêk hatiye, bohunermendên Urmiyê û derdora wêpêk bihata, wê niha çend dengênnaskirî ji nav wan jî derketa.

Stranbêjê navdar ê bajarê Ur-miyê Kawis Mîlanî yê 43 salî jî diderbarê rewşa hunermendên Ur-miyê wiha got: “Jimareke zêde yahunermendên baş li Urmiyê û baja-rên derdorê hene û berhemên wanjî hene. Her yekî ji me bi dehankasêt derxistine lê berhemên metenê bi saz û orgekê hatine tomar-kirin.” Mîlanî ku xwediyê deng ûhelbestên strana ku li ser zincîredramaya Memê Alan hatiye tomar-kirin e, dilgiraniya xwe di derbarêrewşa muzîka kurdî li navçeya ba-kurê Rojhilatê Kurdistan’ê pêşandide û wiha dibêje: “Ji ber rewşadaxistî, nebûna sendîkayeke huner-mendan û nebûna perwerdeyekeakadîmîk, muzîka kurdî li vê nav-çeyê ber bi nemanê ve diçe.”

Mîlanî hunermendên navçeyêwek “hunermendên bêdeng” bi navdike û vê yekê bi nebûna pişteva-niyê ve girê dide û dibêje: “Urmiyeû derdora wê navendeke mezin ahuner û muzîkê ye. Em hemû dika-rin salane sê albumên nû derbixin,lê mixabin ti kes piştevaniya menake. Herwiha niha jimareke stran-bêjên keç jî li navçeyê peyde bûne,bo mînak hunermenda serkeftî Fe-rîba.”

Herêma hûnermendên bêdeng

SABIR QADIRî

Rûdaw – Piştî destwerdanên alî-girên Mehmûd Ahmedînejad di en-camên hilbijartinên serokkomariyêli Îranê, alîgirên Mehdî Kerûbî ûMîr Husên Mûsewî bi rojan nerazî-bûna xwe li kolanan anîn ziman.Tevgera ku niha bi “Tevgera Kesk”tê naskirin, li gelek bajarên Îranêher ku firsetê dibîne derdikevê ko-lanan. Lê heta niha jî kurdên Roj-hilatê Kurdistan’ê li derveyî vêtevgerê ne.

Piştî birêveçûna gera dehan a hil-bijartinên serokkomariyê li Îranê ûragihandina encamên wan, alîgirênMehdî Kerûbî û Mîr Husên Mû-sewî daxwaz kirin ku encamên hil-bijartinan bên pûçkirin. Lê tevînerazîbûnan encamên hilbijartinanji aliyê Komisyona Bilind a Hilbi-jartinan û Rêberê Komara Îslamî yaÎranê hatin pesendkirin. Lewma şe-pêla nerazîbûnê ya alîgirên Mûsewîû Kerûbî ku niha wek “TevgeraKesk” tê naskirin, li pirraniya baja-

rên Îranê belav bû û kuştin û deste-serkirina xelkê jî tundtir bûye. Ligor hinek çavkaniyên ser bi opozis-yonê, di meha yekem a xwepêşan-danan de nêzîka 100 kesan hatinekuştin û bi sedan kes jî hatin deste-serkirin.

Herçiqasî di van şeş mehên borîde “Tevgera Kesk” çalakiyên xweli bajarên mezin ên Îranê li dar xis-tin jî, lê tevger hê jî li RojhilatêKurdistan’ê belav nebûye. Çavdêrdibêjin gelek sedem hene bo nebeş-darîkirina kurdan di Tevgera Keskde. Mamosteyê Zanîngeha Tehranêû yek ji kesên naskirî yên ser bibaskê reformxwaz û endamê Cep-heya Mişarket, Dr. Celal Celalîzadedi derbarê dûrbûna kurdan ji Tev-gera Kesk wiha bo Rûdawê axifî:“Di dema sî salên borî de, kurdênRojhilatê Kurdistan’ê wek hemûneteweyên Îranê qurbanî dane,lewma atmosfêra serkutkirinê liKurdistan’ê serdest e û kurd ji bervê yekê beşdarî Tevgera Kesknebûn.” Navborî sedemekî din ê

beşdarînekirina kurdan di vê tev-gerê de bi tevgerê bi xwe ve girêdide: “Tevgera Kesk bêtir li na-venda Îran û bajarên mezin çalak e,kurd wek hemû neteweyên ne farisên Îran’ê li derveyî vê tevgerê ne.”

Nûnerê bajarên Pîranşar û Ser-deşt di dewra borî ya ParlamenaÎran’ê de, Hasil Dase, rexne li kur-dên Rojhilatê Kurdistan’ê digre kutevî Tevgera Kesk nabin: “Ji sedî60’ên sloganên Tevgera Keskheman ew slogan in ku kurd jî bi-lind dikin, lewma ecêb e ku kurdtevî vê tevgerê nabin.” Navborî di-bêje divê hêzên siyasî yên RojhilatêKurdistan’ê xelkê dehif bidin kutevî Tevgera Kesk bibin: “Divê par-tiyên siyasî ji kesên din zanatir ûhişyartir bin. Divê hêzên siyasî yênkurd sûd ji hemû derfetan wergirin,bo misogerkirina mafên gelê kurd.”

Li gor çavdêrên siyasî parçebûnû helwêstên cuda di navbera hêzênsiyasî yên kurdî yên Rojhilatê Kur-distan’ê sedemekî din ê dûrketinakurdan ji Tevgera Kesk e. Endamê

Polîtburoya Komeleya Zehmetkê-şên Kurdistan’ê, Reza Kebî, wihabo Rûdaw’ê got: “Dûrketina kur-dan ne tenê taybet e bi Kurdistan’ê,lê bi giştî beşdariya xelkên bajarênbiçûk ên Îran’ê kêm e. Atmosfêraserkutkirinê li Kurdistan’ê, nebûnaalîgiriya cemawerî ya TevgeraKesk li Kurdistan’ê, gumanên kur-

dan di derbarê berdewambûn anberdewamnebûna tevgerê, parçe-bûna hêzên siyasî yên kurd û ne-bûna platformeke hevbeş a hêzênkurdî dibin sedem ku kurd li der-veyî vê tevgerê bimînin. Lê nabeem vê yekê jî ji bîr bikin ku xelkênkurd bi dengê serokatiya TevgeraKesk nayên ser kolanan.”

Rojhilatê Kurdistan’ê tevî“Tevgera Kesk” nabeTevî ku gelek sloganên partiyên Rojhilatê Kurdistan’ê û “Tevgera Kesk“ hevpar in, lê dîsa jî kurdên Rojhilat bi şik in.

BESAM MISTEFA

Şam – Piştî beşdarbûna oldarêSûriye’yî yê mezheb Sunnî, ŞêxEbdulrehman Kûkî di bernameyekekanala televizyonê El-Cezîre de,Kûkî piştî vegera xwe di 22’ê Cot-meha sala borî de ji aliyê hêzên ew-lekariyê yê Sûriye’yê hat girtin.Tevî ku girtina Kûkî beriya sêmehan pêk hat jî, hênû van rojangirtina wî eşkere bû. Li gor Komîs-yona Sûriyê ya Mafên Mirovan,hêzên ewlekariyê yên Sûriye’yê

hinek xizmên Şêx EbdulrehmanKukî û jina wî ji bi tohmeta belav-kirina nûçeya girtina wî, desteserkirin.

Bernameya “Îtîcah Mûaks” a ro-ja 20’ê Cotmeh’a 2009’an ku Kûkîtê de beşdar bûbû, gelek reaksyonpeyda kiribûn. Di bernameya li sermijara xwenuxumandina jinan ûbiryarên şêxê Ezherê MihemedSeyd Tentawî, Kukî rexneyên tundli şêxê Ezherê kiribûn û ew wek“kafir” û dijminê ola Îslamê bi navkiribû.

Li gor çavdêran girtina Kukî piştîaxaftinên wî yên tund û bersivênbeşdarê din ê bernameya televiz-yonê, Ebdulrehîm Elî, ku bi awa-yekî tund berevaniya Şêxê Ezherkir û ji Kukî xwest ku eger rast ebila ji Serokkomarê Sûriye’yêBeşar Esad bixwaze ku jina xwesernuxmandî bike, pêk hatiye. Hi-kûmeta Sûriyê îdîa dike ku ji berkesatiyeke olî ya navdar biçûk ki-riye, Kukî hatiye girtin.

Şêx Ebdulrehman Kukî roja 11’êvê mehê derket pêşberî DadgehaTawanan a yekem li Şamê. Bi ama-debûna jimareke zêde ya mirîdênwî û nûnerên şandên dîplomasî yênrojavayî li Şamê û herwiha jima-reke parêzeran rûniştina yekê rêveçû. Dadgehê biryar girt ku ji ber kuKûkî hewla çêkirina nakokiyên olîdaye û serokkomar biçûk kiriye,dadgehkirina wî wê di 27’ê vêmehê de bidome.

Dengbêj Qinyas (Wêne: Kurdsat)

Kurdıstanî 5

Pirraniya alîgirên “Tevgera Kesk” faris in û li bajarên mezin çalak in. (Wêne: Daylife)

Behsa Esad kir, hat girtin

Serokê Sûriye’yê Beşar Esad li Mizgef-tekê. Li paş wî: Şêx Ebdulrehman Kûkî.

www.ars

ivaku

rd.o

rg

6 Nûçe RûdawHejmar 28 | Sêşem | 19. Çile 2010

Enqere - Meclîsa Aştiyê ya Tir-kiye’yê di derbarê siyaseta ‘’ve-bûna AKP’ê de konferanseklidarxist. Zanistên k udi konferansêde axivîn diyar kirin ku encamagengeşiya siyasî nebûna nexşeriyekçareseriyê ya hikûmetê ye û ji berku hikûmet bi tirs tevdigere lazime hêzên civakî bikevin nav tevgerê.

Konferansa Meclîsa Aştiyê yaTirkiye’yê bi sernava, “Gengeşiyênsiyasî û encamên çaverêkirî” liOtela Surmelî ya Enqere’yê hat li-darxistin. Di rûniştina ku ji alî Prof.Dr. Murat Belge ve hat birêvebirinde Prof. Dr. Serpil Sancar, Doç. Dr.Nazan Ustundağ û Doç. Dr. BekirBeraat Özipek axivîn. Belge di ve-kirina rûniştinê de diyar kir kulazim e herkes bi rûmeta xwe bika-ribe li Tirkiye’yê bijî û ji bo pêk ha-tinekê hewce nîne ku alî ji hevhezbikin lê li ser berjewendiyên hevpardivê bên cem hev. Pişter SerpilSancar balkişand ser kampanyayênlînckirinên k udi demên dawîn depêş dikevin û wiha got: “Ev yek wêbibe sedema pevçûnek civakî.Lazim e rayedar berpirsiyariyênxwe bi cih bînin.” Bekir Beraat jîdiyar kir ku lazim e herkes ji bo aş-tiyê dengê xwe bilind bike û wihadomand: “Yekem car e em dermanêxwe diguherînin. Dermanê hetaniha dihat bikar anîn nexweş ber bimirinê ve dibir. Niha dermanekniha tê ceribandin. Kî çi dibêje bilabêje her jiyana ku wenda dibe cu-dahiyê zêdetir dike. Bûyerên lînc-kirinê niha ji aliyê çapemeniyê ve

tên araste kirin û wekî encamekhewldana çareseriyê tên nîşanda-yîn.”

‘AKP û BDP dikarin bi hev re pêvajoyê bimeşînin’ Özipek diyar kir ku BDP û AKP

dikarin vê pêvajoyê bi hev re bibinû wiha pêde çû: “Ev difikirin kubêyî BDP’ê jî dikarin pêvajoyê bi-meşînin. Dixwazin hemû destkefti-yên vê pêvajoyê ji xwe re bihêlin.AKP bi pirsgirêkên mezin re rûberûye. Lazim e berî her tiştî pêşî li gir-tina partiyan bigrin. OperasyonaKCK’ê xeletiya AKP’ê ya herîmezin e. Pêkanîna vê operasyonê,kelepçekirina siyasetmedaran wêbandorek neyînî bike. Her wiha

helwesta muxatabiyê ya DTP ûBDP’ê jî xelet e. AKP û BDP dika-rin hevgiriyê bikin û pêşbikevin. Lêmixabin nexşerêyek hikûmetê ji boçareseriyê tune ye. Lazim e rêxisti-nên civakî bikevin nav tevgerê.”

Operasyon ji tirsa aştiyê ye Parlamentera qedexekirî Aysel

Tuğluk jî ku di Konferansa MeclisaAştiyê ya Tirkiye’yê de axivî, diyarkir ku operasyonên li hemberî siya-setmedarên kurd tên meşandin jiber tirsa nêzîkbûna aştiyê ye û wihagot: “Lê nenêrin ku siyasetmedarênhatine hilbijartin kelepçe dikin. Ewjî dibînin ku aştî tê tirsa wan ji vêyekê ye. Bawer bikin ev hewildanawan a dawiyê ye.”

Konferansa Meclîsa Aştiyê

‘’AKP bi tirs e’’

Enqere – Di operasyonên dawînyên ku li bajarên Tirkiye û Kurdis-tan’ê li dijî endamên BDP û sendî-kayan de ji 2 sedî zêdetir siyaset-medar û sendîkavanên kurd hatingirtin.

Parlementerê BDP’ê yê Şirnex’êHasip Kaplan, bal kişand ser ope-rasyonên hefta borî yên li Amed,Stenbol, Edene û li gelek bajarêndin tên meşandin û di encamê degelekî kes hatine girtin: “Dev ji ke-lepçekirina parlementer, şaredar ûnûnerên gel berdin. Pêkutî û zilmêbi dawî bikin. Emê li meclîs ûqadan mafê xwa yên rewa û demo-kratîk bikar bînin û bi çalakiyêngirseyî yên bê îtîatiya sivîl nerazî-bûna xwe bilindtir bikin. Ji bîrnekin ku ger zilma zaliman hebe,Xweda’yê mazlûma jî heye, ya geljî partiya wan ya aştî û demokra-siyê heye.”

Parlementerê BDP’ê yê Şirnex’êHasip Kaplan, di derbarê operasyo-nên dawîn yên dijî kurdan li mec-lîsê civînekî çapemeniyê li dar xist.Kaplan, bibirxist ku dewletê serkef-tina wan a hilbijartinên 29’ê Adarêre tahamul nekiriye û li hemberî vêyekê “operasyonên KCK’ê’” dayedestpêkirin: “Di serî de rêvebirênpartiyê piştre rêveberên rêxistinênsivîl û KESK’ê, herî dawî şareda-rên hilbijartî hatin girtin. Di nava 2rojên dawîn de li Şirnex, Bedlîs,

Manisa, Colemêrg, Edene, Amed ûStenbol’ê bi sedan kes hatin girtin.Niha nêzî hezar endam û rêveberênpartiya me di girtîgehan de ne. DTPgirtîn, parlementeriya Ahmet Türkû Aysel Tuğluk’ê xistin. Bi sedanzarok di girtîgehanda ne. Parlemen-taran bi zorê dibin îfadedayînê.”

Kaplan, helwesta Serokwezîr Er-doğan jî rexne kir û got ‘gotinên wîû pratîka hikûmeta wî pir cûda ne.’

Ji baroyan daxwaza destûra sivîl Di vê navberê serokê 43 baroyan

ku li Amed’ê civiyan daxwaza des-tûreke sivîl kirin. Di encamnameyakonferansa ku hefta borî hat lidar-xistin de, ji bo çareseriya pirsgirêka

kurd daxwaza destûreke sivîl hatkirin. Serokê Baroya Amed’ê Meh-met Emin Aktar diyar kir ku ji boçareseriyek mayînde divê zagonapartiyên siyasî bê guherandin, xe-bata destûreke sivîl bê destpêkirinû PKK jî hêzên xwe bikişîne der-veyî sînor.

Aktar diyar kir ku dê pirsgirêkakurd li Tirkiye’yê bi ancax bi rêyademokrasiyê dikare bê çareserkirin:“Çareseriya pirsgirêka kurd jî dê dinav demokrasiyek bê kêmasî de, bivederkirina şîddetê û li ser bingehaazadî û wekheviyê bê çareserkirin.Çareseriya pirsgirêkan wê bi înîsi-yatîfa sivîl a demokratîk çareserbibe. Ji bo vê yekê jî hewce bi des-tûrek sivîl heye.”

Ji hezarî zêdetir BDP’yî girtîne

Serokê baroyan li Amed’ê. (Wêne: Diha)

Konferansa Meclîsa Aştiyê (Wêne: Diha)

Stenbol - Partiya Aştî û Demok-rasiyê (BDP) di 11’ê mehê de liStenbol’ê li gel komekî akademîs-yen, rojnamevan û nivîskaran civî-nek li dar xist. Di civînê de Prof.Dr. Doğu Ergil û nivîskarê rojna-meya Taraf’ê Etyen Mahçupyan jiBDP’ê re gotibûn “Ji dêlva helwes-tekî bi gilehî û rexnewarî, araste-yekê bidin pêvajoyê û bi pêşni-yarên çareseriyê rê li ber pêvajoyêvekin.”

Di civînê de Prof. Ergil pêşniya-rên xwe wiha rêz kirin: “Ne çek,hêza manewî ya mafdariyê BDP’êbihêz dike. Pêwist e serkirdeya si-yasî ya kurd xwe ne wek şerker,wek rêvebir û aştîxwaz pênasebike. Pêwist e BDP alîgirê xwe başnas bike û li gel wan lihevhatinênhevbeş pêk bîne. Helwesta Alewi-yan mînakeke baş e. Di warê çare-seriya pirsa kurd de ku AKP’êhinek rîsk dane ber çav, divê bi tenêneyê hiştin. Pêwist e gavên aştî ûdemokrasiyê ku ji hikûmetê tê hê-vîkirin, BDP jî bavêje. Vêna jî diçarçova hewldanên sivîl de pêkbîne.’’

Pêşniyarên Etyen Mahçupyan diderbarê çareseriya pirsgirêka kurdde, tenê nehiştina AKP’ê bûn. Se-rokê Giştî yê BDP’ê Demir Çelik jîwiha bersiva Ergil û Mahçupyan

da: “Armanca me ne ew e ku em liser tirsa alîbûnê polîtîkayê bikin.Em tenê rexnegirî nakin. Armancame ya serekî şikandina têgehiştinanerênî ya di derbarê siyaseta kurd ûaktorên wê de ye. Bi baweriya merêya “komara demokratîk” di cemme derbas dibe. Partiya me biçûk e,lê hedefên me mezin e.’’

“Pirsa kurd bê kurd nayê çareserkirin”

Parlamentera BDP’ê SabahatTuncel jî li ser heman mijarê û hev-dîtinên bi akademîsyen û aktîvîstanbo Rûdaw’ê rewa kir: “Wek niha têxuyakirin, dixwazin bi tasfiyekirinêpirsan çareser bikin, ev jî nayê qe-bûlkirin. Girtina endam û şaredarênme mînakên herî berbiçav in. Gerdesthilat û hikûmeta AKP’ê bix-waze pirsgirêkan çareser bike û ni-yeteke wan ya wiha hebe, em liparlamenê ne û amade ne bi rêyadiyalogê gavên baş bavêjin, lê egerli ser helwêstên xwe yên tasfîyeki-rinê berdewam bin û hewl bidin ligor xwe pirsa kurd bê kurd çareserbikin, ev dibe tiştekî xeyalî û emêhertim li dijî siyaseteke wiha ra-westin. Pirsa kurd bê kurd nayê ça-reserkirin û divê hemû kes jî vêyekê bizanibe.’’

Enqere - Wezîrê Karên Hundir êHikûmeta AKP’ê Beşir Atalay diçarçova xebatên xwe de girtina bisedan nûner û şaredarên kurd neanîn ziman û klîşeyên berê dubaredikirin. Atalay bi taybetî destîşankir ku xebatên wan tevahî li sermafên ferdî ne û wiha got: “MeTRT 6 vekir, RTÜK’ê ji bo vê rê-zikname amade kir. Her wiha ji bobi zimanên cuda perwerde jî mespartiye YÖK’ê. Ji bo em jiyanahemwelatiyan hêsantir bikin, seyte-reyên polîs û leşkeran jî kêmtirdikin.” Atalay got wê walî û qay-meqam jî li hemberî gel kibartirbin!

Atalay darizandina zarokan lidadgehên cezayên giran ku wek rû-reşiya Tirkiye’yê tê nirxandin wekçareserî nîşanda. Wezîr Atalay herwiha bal kişand ser cezayên kuDMME’yê ku dide Tirkiye’yê ûwiha got: “Ji bo em pêşiya van ce-zayan bigirin emê hin guhertinanbikin.” Atalay diyar kir ku ewê Lij-neya Mafê Mirovan, Lijneya Têko-şîna bi Cudakariyê re û LijneyaŞopandina Wezîfedarên Dewletê yaSerbixwe ava bikin û herwiha Pro-tokola Têkoşîna bi Îşkenceyê re yaNetewên Yekbûyî (NY) jî îmzebikin. Atalay got wê bi van pêşke-tinan tiştên gelek baş pêş bikevin,demokrasî bê, herkes bikaribe rihetbiaxife û êdî ji ber ku wê doz neçinDMME’yê, Tirkiye jî cezayên pe-reyan nedê.

Atalay sedemê qebûlkirina Pey-mana Têkoşîna bi Îşkenceyê ya NYjî wiha rawe kir: “Ji bo Tirkiye bi-karibe xwe li hemberî rexneyênderve baştir biparêze.” Atalay wihadomand: “Lijneya Şopandina We-zîfedarên Dewletê jî wê giliyênhemwelatiyan guhdar bike û ji bozêde neyên rexne kirin leşker û po-lîsan biparêze. Ev xebatên me tevawê kesan biparêzin û demokrasî wêbê.” Atalay di derbarê guherandinadestûrê de jî diyar kir ku ewê vêyekê bihêle piştî hilbijartinê. Atalaydiyar kir ku ji bo derxistin zagonanjî pêwistiya wan bi mutabakatêheye, lê ji ber ku di meclîsê de mu-tabakat tune ye yasa jî nayên guhe-randin.

Di derbarê pirsa têkildarî BDP’êya “Hûnê BDP’ê muxatab bigrin”de jî Atalay wiha got: “Xebatên meyên di derbarê mijarê de berfirehdimeşin. Em dixwazin terorê biqe-dînin. Lazim e partiyên siyasî xwemuxatab bibînin û mijarê hewaleyîcihekî din nekin” da.

walî û qeymeqamwê kibartir bin!

‘’Pirsa kurd bê kurdnayê çareserkirin’’

www.ars

ivaku

rd.o

rg

Mersin- Navenda Çanda Mezo-potamya, şaxa Mersin’ê ji bo zindî-kirina kevneşopiyên kevnaresersala kurdî bi şahiyên cuda pîrozdike. Xebatkarên NÇM’ê hefta borîdi çarçova şahiyên “sersalê” de liMersin’ê rêzeçalakiyekî lidarxistin.

Şanoger û xebatkarên NÇM’ê, liTaxa Demîrtaş a Navçeya Toroslarêmal bi mal geriyan û sersalê pîrozkirin. Şahiya NÇM’ê ji alî danişt-vanên kurd yên taxê ve bi baldari-yek mezin hat şopandin û gel jîtevlî şahiyan bû. Xebatkarên ku bibilûr û erbaneyê gotinên, “Serê salêbinê salê xwedê aşitî bîne vê malê”gotin, li nav mala geriyan sersalêpîroz kirin û xelat wergirtin.

Wek tê zanîn li gor salnameyakevn, sersal din av kurdan de, 13roj piştî salnama mîladî tê pîrozki-rin. Lêbelê ev adetê kurdan, bi tay-betî li Bakurê Kurdistan’ê ji mêjveye hatiye jibîrkirin.

Rûdaw Hejmar 28 | Sêşem | 19. Çile 2010 7Çand û Huner

Li welatên ereban, du welatên ku roman lêzindiye bala mirov dikşîne, yek ji van Misir e, yadin jî Sûriye ye; tesîra Kahîrê û Şamê ya li serçanda nivîskî ya kurdî ne hindik e.

Yek ji welatê herî girîng ê cîhana ereban Misire; welatê herî zêde pirtûk lê tê weşandin, herîzêde kovar û rojname lê derdikeve û herî zêdefîlm lê tê kişandin Misir e. Ev welat di pêşketinaçand û zimanên din de jî bûye bingehek. Wekemînak hejmara yekemîn a rojnameya kurdî Kur-distan (1898) li Kahîre’yê hatiye çapkirin. Misir,

welatekî pir-olî, pir netewî ye. Li Misir`ê roman bi Corcî Zeydan (1861- 1914) dest pê dike. Zeydan,

bi romanên xwe yên dîrokî navdar e, di nivîsên wî de şopên AlexandereDumas heye. Zeydan, kesekî ne misilman e, ew bi gelemperî xirîstiyane.Ji dervehî Zeydan, Farah Antun (1873- 1924) jî ku hema bêje di hemandemê de jiyaye, xirîstiyan e; ev her du kes, li Misirê bûne pêşengên ro-mana dîrokî. Piştî van her du kesan cîhana romanê fireh dibe û di navademê de gelek navên din lê zêde dibe; Taha Huseyîn, Mahmud Teymurû Abbas Mahmud el Aqqal, Huseyîn Heykel û Necîp Mahfûz.

Welatê duyemîn ku dixwazim balê bikşînim ser Sûriye ye. Demamirov dîrok, erdnîgarî û siyasetê li ber çavan digire divê mirov Surî biMisir û Lûbnan’ê re bi hev re bi bîr bîne, ev her sê welat di sirişta çandîde xetek e. Li Suriye’yê di salên 1920- 1939’an de bi zimanên cûr be cûr,375 kovar û rojname hatine çapkirin. Li Suriye’yê roman piştî helbestêhatiye; helbest zêdetir bi bandor e, di civînên siyasî de, di meş û mîtîn-gan de helbest tên xwendin, heta belavok bi usûlê helbestan tên nivî-sandin û belavkirin.

Yek ji damezrênerê wêjeya Suriye’yê ya hemdem Şekîp Arslan (1869-1946), yê din jî Muhammed Kurd Elî ye. Şekip Aslan, kurê malbatekedurzî ye. Li gel çîrok û helbestên nivîsandine, her wiha romana bi navêRen û Atala û hin helbestên Chateaubriand jî wergerandine. Li Suriyêromanên yekemîn eynî weke li Misir’ê bûye, mijarên xwe ji dîroka Îslamêstendine. Romanûsên wekî Corcî Zeydan li Suriyê jî hene. Di nav van deyê herî girîng Ma’ruf el Arnavud e (1892- 1948). Ma’ruf, di romana xweya bi navê `Efendiyê Kureyş` de behsa Muhammed, di romana xwe yaOmer de jî behsa xelîfe Omer dike. Carinan derdikeve dervehî welat, ca-rinan xwe dirêjî Spanya dike, vê carê behsa Tariq Bîn Ziyadê keştiyan di-şewitîne û dibêje ̀ Careke din veger tine` dike. Di dema Ma’ruf de, Sûriyekoloniya Fransayê bû. Lewma her romana dihat nivîsandin koka xwe jidîroka olî stend. Armanc ne nivîsandina romanê bû. Armanc ew bûbidin îspatkirin ku cîhana rojava ya xiristiyaniyê, ji cîhana îslamê ne ser-gewretir e. Lewma ji bo vê yekê dîroka îslamê qûmaşekî nedihat dîtinbû û wê hîn gelek roman bi hûnanda. Ma’ruf gelek nivîskar li dû xwe ki-şand.

Li Sûriye, Misir û Lûbnan’ê vegotin û romanên yekemîn, hêza xwe jiqesîdeyan distendin. Ji bo vê yekê dîroka îslamê çavkaniyeke mezin bû.Dîrok, li hemberî piçûkxistina cîhana ereban û îslamê, zirxek bû; Erebanxwe li vê derê diparastin. Li Misir`ê ji 1930`an û pê ve jiyana Hz. Muham-med hate nivîsandin. Berhema bi navê `Derbarê Siyerê de` ku ji aliyêTaha Hûseyîn ve (1933) hatiye nivîsandin, berhema herî girîng e kuweke çîrok behsa jiyana Hz. Muhammed dike. Dibe ku jiber vê yekê be,dema Taha Hûseyîn mir ji aliyê gel ve weke kesê çavê gel vekir lê belê(kor) tê bîranîn. Di hemû pirtûkên hatine nivîsandin de dij-derketinekefikrî heye. Ji ber ku di sedsala 19’an de nivîskarên rojavayî, cîhana ere-ban, îslamê û damezrênerê îslamê Muhammed bi tevî çar xelîfên wîhedef girtibûn. Piyes ango şanoya Voltaire ya bi navê Muhammed ûHişkbawerî yek ji mînakên neyênîne ku niha bi tê bîra min. Tewfîq elHekîm, li hemberî vê piyesê piyesekê dinivîsîne. Pirtûka herî berfireh aderbarê Muhammed de hatiye nivîsandin jî, ji aliyê helbestvan, roman-nûs û rexnekar Abbas Mehmûd El Aqqal (1889- 1964) ve hatiye nivîsan-din: Dehaya Muhammed. Nivîsandina çîroka jiyana Muhammedberdewam dike. Pirtûka Abdullah eş- Şarkavî ya bi navê Pêxemberê Aza-diyê (1962, çapa Stenbol’ê ya pirtûkê 2004) berhema herî balkêş a ce-leba xwe ye. Li gorî vê pirtûkê Muhammed weke kesekî ku berî Marxsosyalîzm pejirandiye tê qalkirin. Têbîniyeke kurt, teza ku Hz. Muham-med weke şoreşger nîşan dide, di pirtûka Hubert Grimm a bi navê Mo-hommed (1892) de jî tê xûyakirin.

Di wêjeya Sûriye û Misir`ê de jî nivîskarên Kurd xwedî cîhekî rûmet-giranin. Ji Misir`ê Abbas Mahmud el Aqqal, ji Sûriye`yê MuhammedKurd Elî di wêjeya welatên lê jiyane de xwedî cîhekî girîngin, her yek jiwan wek damezrênerekî ye. Kurd Elî, weke damezrênerê yekemîn ê sa-ziyên wêjeyî û wêjeya Suriye’yê tê bîranîn. Aqqal, di pirsgirêka Rojhilat– Rojava de, li Tirkiyê bi Peyamî Safa re tê mûqayesekirin. Heftiya wereezê behsa vegotin û romanên Abbas Mahmûd el Aqqal û Kurdî Elîbikim.

MÜSLÜM YÜCEL

Nivîskarên kurd ên wêjeya hemdem a ereban

EvDILA KOçER

Pirtûka Qado Şêrîn ya bi navê“Serok û Merok” ji nav weşanênSema derket. Mijara pirtûkê çîrokin. Ev pirtûka ku ji 24 kurteçîrokanpêk tê 120 rûpel in ku nivîskar evçîrok di navbera salên 1993 –2006’an de nivîsandine. Naverokawan civakî û siyasî ne. Hemû jî bişêweyekî tinazî mîna pêkenokanhatine nivîsandin. Bi qestî bi zima-nekî hesan mîna zimanê pêkenokanda ko her kes fam bike û bi kesêndi çîrokan de bikenin hatine nivî-sandin.

Nivîskar Qado Şêrîn ji Rûdawêre behsa “Serok û Merok” kir. Şêrîndiyar kir ku eger merov li dîrokakurdan, li dîroka tevgera siyasî, lidîroka serokên partiyên kurdan ve-gere, merov dê bighê encamekê, “Ew jî ev e: guneh û sûcê serokênkurdan di bindestiya kurdan deheye, wek nimûne; li rojavayî Kur-distan’ê tim serokên partiyan bûnesedemên perçebûna partiyan û vêyekê tevgera siyasî li hember duj-min û desthilatdariya Sûriyê qels ûbê wate kirine...”

Qado Şêrîn rexneyên tûj dibarîneser serokên kurdan, “Jixwe tim bihev jî ketine û ta bi helwesta wandi derbarê zulm û zordariya ko limiletê me dibe ne yek e. Min di ni-vîseke xwe de ev xale wisa anîbûziman: kesê(serokê) parçebûnandike alîkariya dujminan di ne pêka-nîna hêviyên kurdan de dike hêzaxebatê li beramber dujminan qels

dike. Mexabin endamên partiyankoletiyê ji serokên partiyan re dikinwek ko ji diktatoran re koletî dibe.Di hin partiyan de Kurdistan diserok de qambostî kirine. Eger se-rokê kurdan li hev bûna ana rewşame ne wisa ba. Serokan kurd ji hevtarûmar kirine, bi jimara partiyanmilet perçe werçe kirne. Ji ber vansedeman navê pûrtûkê gerek Merokû Serok ba...”

Li ser weşandina pirtûka xweQado Şêrîn destnîşan dike ku mirovbi pirtûkan nabe nivîsevan, “Sede-mên din ko min pirtûk çap nediki-rin ew bû ko ez pereyan ji ba xweli çapkirina pirtûkan nadim, egermin wisa bikira ana pênc şeş pirtû-kên min hebana. Di 2007an de minbi riya nivîskarê kurd Ezîz Xemci-vîn ev pirtûk ji Sema Kurd re şand.Sema Kurd dezgeheke serbixwe ye,li Dubey e, serokê wê dewlemen-dekî kurd e, navê wî Arif Remedane, cuwamêr ji gelek hêlan ve alîka-riya nivîskar û hunermendan dike.Ji bo ko pirtûkê diyarî Komîta fêr-bûna ziman bikim, min biryara çap-kirina pirtûkê da. Komîta fêrbûnaziman li rojavayî kurdistan’ê bi sa-lane ko bi hezaran merov fêrî

xwendin û nivîsandina zimanêkurdî dikin. Derfete li vir ko spa-siya sê kesan bikim: Birêz Arif Re-medan, Ezîz Xemcivîn û HozanEmîn...”

Nivîskar Şêrîn da zanîn ku ji boko pirtûkê diyarî Komîta fêrbûnaziman bike wî biryara çapkirinapirtûkê daye, “Komîta fêrbûnaziman li rojavayî kurdistan’ê bi sa-lane ko bi hezaran merov fêrîxwendin û nivîsandina zimanêkurdî dikin, ta ana jî berdewam e,min pirtûk diyarî wan kir û ew azadin di belavkirina wê de. Her wisa jibo ji xwendevanan re rola serokandi xirecira rêzgarkirina kurdistan’êe diyar bikim…”

Em jê dipirsin, “Çima çîrokênhenekî û qerfî? Çima ne ‘cîdî’?”,Qado Şêrîn wiha li me vegerand,“Bi gumana min kesayetiya nivîs-kar û jiyana derdora wî rola xwe divê yekê de dilîzin, merovê vî şê-weyî dinivîsin merovên taybet in,berî ko bi civaka xwe re rast bin bixwe re rast û dirust in, tim hewldidin ko civakê ber bi xweşbûnê debiguherînin, civakê xemgîn nebî-nin. Ziman bi hunereke bilind bikartînin. Dikarin qerf û hinekên xwe biher tiştî bikin dako ew tişt baştirbibe, xweşiktir bibe. Di nivîsandinêde şêweyê herî hezkirîye çimkî me-rovan hin rihet dike hin jî di demaxemgîniyê de dikenîne...”

Mirov di ken û kêfê de nikare durûyî bePaşê em jê dipirsin ka wêjeya mî-

zahî ji bo wî çi îfade dike, wisa di-bêje, “Mîzah aliyê herî rasteqîneyedi jiyana merovan de, encama mî-zahê ken e, kêf e, û merov di ken ûkêfê de nikare durûyî be. Ev şêwedikare bihêle merov rihet bijî.Mîzah beşê herî rast û xweşike dijiyana me de ko em nikarin bê wîbijîn...”

“Bi pirtûkan mirovnabe nivîskar!”

“Sersala kurdî” zindî dibe

Sersala kurdî (Wêne: Diha)

Qado Şêrîn

www.ars

ivaku

rd.o

rg

Solingen (Rûdaw) - HunermendSelamo heya ku fîlmekî dirêjamade bikê, gelek xebatên hunerî ûçandî meşandiye. Selamo li televiz-yona ROJ TV di skeçên di bernamabi navê “Hindik û Rindik“ amade-karî û lîs tikvanî kiriyi. Wî wekîdin di Radyoya Dengê Mezopo-tamya de bernama “teşqele“ amadedikir û bi Şiyar Ebdî re kurtefîlmênbi navê “Mistik Ax“ û “Sara“ çê-kiriyi. Di fîlmê bi navê “Piştî rûxêndinê“ ku rejîsortiya wî Selîm Ömerkiriye jî lîstiye. Selamo her wiha liNisêbîn, Amed, Qoser û Ewrûpa jîstend-up çêkir. Rojnama Rûdaw’êli ser fîlmê wî yê nû bi navê “KenêSpî“ bi Selamo re axifî.

Tu karî ji bo xwendevarênRûdaw’ê xwe bide nasandin?Ez jî, li gor dibêjin, di sala

1966’an ji dayik bûme. Piştî ku ezji dayik bûm, salek şûn de, koçbe-riya me dest pe kir. Bavê min berêji aliyê Bakûr ve koç bûbû. Derbasîbinya xetê bûye. Dema ez yek salîbûm, em derbasî Mêrdînê dibin.Malbat ji Mêrdînê koç kiribû û dîsavegeriyan Mêrdînê. Ji ber ku erdême tûne bû em gûnd bi gûnd dige-riyan. Heya ku em gihan Nisêbîn’ê.Di rewşek koçberî de zarokatiyamin derbas bû. Dema ku ez deh salîbûm bavê min li Nisêbînê xanî kirî.Ji bo vê yekê ez xwe Nisêbînî dihe-sibînim.

Meraqa te ya çand û hunerê, ya liser tiyatro çawa çêbu? Rewşa ku tutê de mezin bûyî bandorekî çawali ser te kir? Maceraya tiyatroçawa dest pê kir?Di zarokatiyê de meraqa min pirr

li ser sînemayê hebû û gelekî diçûmsînemayê. Ez û çend zarok ji bavênxwe dizî diçîn sînemayê. Me benîştû tişt-miştên din difrot û me peredidan hev ku em biçin sînemayê.Belkî wê demê ji bo me tiştekî nûbû. Li Nisêbînê sê-çar sînema jîhebûn. Hîn di wî emrî di, min dix-west ku ez bibim aktorek, artîstek.Ez carnan difikirim, di nava wê xi-zaniyê de sînemayê bala min pirrdikşand.

Fîlmekî kurdî Heta beşa sînemayê te çi xebat me-şand, xebatên te li ser çi bûn û xe-batên ku te heya niha kirin, emtemaşevanan deynin alîyekî, evxebatên te Selamo tatmîn kir?Piştî ku ez ji welat derketim û

hatim vê derê, lîstikvanî, tiyatro dirûhê min de hebû. Tu nekarî dev jêberdî. Li Almanya jî me grûbek avakir. Qederê du salan ez bi wê grûbîêre xebitîm. Piştî demekê grûb

mezin bû. Me skeçê biçûk çediki-rin. Dû re ev skeçan hew têrî te di-kirin. Ew zanebûn têrî te nedikir. Bimin re nemabû. Perwerdekî akade-mîk jî tune bû. Tûrikê min vala bû,ezê çi bidim kê? Piştî ku min devji grûbê berda, ez li ser perwerdaxwe ya şexsî sekinîm. Mi xwend ûlêkolîn kir. Ji bo televizyonê skeçamade kir. Ew xebatên min yên tel-evizyonê min gelekî pêş ve xist. Lêew xebatên ku heya niha min çêkirmin tatmîn nekir. Tiştê ku ez dika-rim mezintir bikim û xwe pêş vebixim, ew yetenek bi min re heyî ûhebû jî. Li benda rojekê ku derkevêholê bu.

Daxwaza çêkirina f îlmekî ji bo sî-nemayê çawa ket mecrayekî wisaû projeya te ya ewil çawa çê bû?Mesela sînema çar-pênc sal bi

min re hebû. Dema ku tu skêça çê-dikî û xwe pêşve nexî, tu xwe du-bare dikî. Ez gîham cîhekî wiha kuêdî min xwe dubare dikir. Li vir he-wesa min a sînemayê çêbû. Meselaşano di salên 90’î de dest pê kir ûtevî hemû kêmasiyên xwe gihiştqadekî profesyonelî. Ji aliyê sîne-mayê jî wiha ye. Di nava kurdan debalayekî mezin heye. Di sînemakurdî de çend heb fîlm hatine çêki-rin. Lê belê navê sînema kurdî hîntê nîqaş kirin.

Xebatekî te ya nû heye. Te dest bif îlmekî nû kiriye. Te kengî dest biwî f îlmî kir û navê f îlm çi ye?Navê fîlm Kenê Spî yi. Fîlmekî

dirêj me kişand. Me xelas kir. Ez ûhevalekî min Şiyar Ebdî. Rejîsorême bû. Ew jî ji kurdê me yê BaşûrRojava ye, ji Koban’ê ye. Wextê kume hevdu nas kir, ez wê caxê li tel-evizyonê dixebitîm. Wî dibistandixwend. Ji ber ku hinek tecrûbe çêbibe me du heb kurtefîlm jî çêkir.Wî bi serê xwe dokumanterek çê-kiriye û kurtefîlmek wî bi almanî jîheye. Min jî du kurtefîlm çêkirin ûdi fîlmekî dirêj yê Hiner Selîm delîst. Ewana hemû tecrûbeyek bu jibo me. Sê-çar sal ez û hevalê Şiyarbi hevdu re xebitîn. Ev bû sal ûnîvek ku me dest bi vî fîlmî kiriye.Me pirr li ser nîqaş kir, heya me gi-hand roja îro.

Kenê Spî bi awayekî kenekî reş eMijara Kenê Spî çi ye?Mijara Kenê Spî çîrokekî li ser

dînekî Nisêbînê ye. Di sala 80’î dederbas dibe. Di demê zarokatiyamin de derbas dibe. Min ew kes naskiribû. Navê wî Xelîlo bû. Xelîloçima bala min kişand, çima me çî-roka wî kişand, esasî li ser wî dînî,li gorî min, li gor nêrîna min, dînekîpirr taybet bû. Di nava civakê dehinek kes hene, em wan dîn dinî-nin, em wan tecrît dikin, ji nav ci-vakê dûr dixînin. Lê gorî min ew nedîn bû. Belkî me ew dîn kiribû, liber çavên me wiha xuya dikir. LêXelîlo ne dîn bû, zilamekî gorî min

bi aqil bû. Em li ser çîroka wî seki-nîn. Xelîlo mijara me ya esasî ye.Qarakterê çîrokê Xelîlo ye. Heval-tiya wî û zarokekî yê 12-13 salî.Berî sala 80’î û piştî sala 80’î derewşa civakê û jiyana Xelîlo çawatê guhertin. Di fîlm de wiha kenekîspî tune ye. Fîlm dramî, trajedî ye.Rewşa wê demê ji xwe wiha bû.Kenê Spî bi awayekî, bi rastî ke-nekî reş e.

Dema ku te f îlmê Kenê Spî kişand,hedefekî çawa te danî pêşiya xwe?Hedefa min a yekem fîlmekî

kurdî çêbikim. Di vê projeyê de çend kesan xebatkir, ji aliyê teknîkî, lîstikvan ûhwd.?Di destpêkê de ez û Şiyar bûn.

Piştî ku em çûn welat, hevalên meyên Sîm Produksiyon organîzekirin. Nêzîka 45-50 lîstikvanhebûn. Ew kesên ku me navê wanli cem xwe nivîsandiye nêzî 420fîgûr in. Yên ku di seta fîlm de xe-bitîne nezî 40 - 50 kes bûn. Ciwa-nên Nisêbînê nêzîka 10-15 kes jîaktîf alîkariya me kirin. Ez pir spa-siya wan dikim.

Butçeya vê projeyê çiqas bû, we biçiqasî proje temam kir? Dema wedest bi projê kir, we ji kê, kîjan sa-ziyê alîkarî stend, yan jî alîkarîhat dayîn? Dema xebatê de çi as-tengî derketin peş we?Eger ku ez behsa astengiyan

bikim, gelek bûn. Em carekê derke-tibun rê, hêdî hêdî hêviyên me diş-

kestin. Lê ez çûm welat, hêdî hêdîmin dest bi amadekariyên bingehînkir. Almana destek neda vê projeyame. A duyan jî me bê pere dest bivê projê kir. Me hêvî dikir ku spon-soran bibînin, em bi hinek kesan reaxifîn jî. Wan jî soz da. Hinek hê-viyên me çêbûn.

Sponsore me yê esasî ku heta da-wiyê desteka xwe ji me nekişandinŞaredariya Nisêbîne bû. Bi taybetîŞaredariya Qoserê gelekî spasiyawan dikim. Wan jî gelek alîkarî danme û Şaredariya Mezin a Amed’ê,wan jî gelek alîkari dan me. Ewanasponsorê me bûn. Berê em bi wanre axifî bûn. Butçeya fîlm me hef-tane dimeşand. Dema pere dihat,me heftane perê xelkê dida wan. Jialiyê karmendê kurd me ti alîkarînedît. Yanî me ev fîlm bi deynçêkir. Me ji hevalên xwe, dostênxwe deyn kir û me bi wî awayî fîlmxelas kir.

Di beşa sînema de, yên ku dixwa-zin xwe pêşve bixin, bi taybetî jî jibo ciwanan çi pêşniyarên te hene?Pêşniyarên min ew in, du şaxên

wî karî hene. Yek jê eşq e, yek jê jîaborî ye. Ez ji ciwanan re dibêjimbila aliyê eşqê hilbijêrin. Eger ku jivê hunerê hez dikin û bixwazinbikin, mînaka herî vekirî em in.Perê te tune bin jî, dostên te, heva-lên te, derdorên te hene. Baweriyate bi te re ye. Eşqa te bi wê hunerêheye, eşqa te ji bo wî gelî û çandawî heye. Tu dikarî bikî.

RûdawHejmar 28 | Sêşem | 19. Çile 2010Çand û Huner

Ji hunermend Selamo fîlmekî nû:

Kenê Spî“Du şaxên wî karî hene. Yek jê eşq e, yek jê jî aborî ye. Eger ku ji vê hunerê hez dikin û bixwazin bikin, mînaka herî vekirî em in. Perê te tune bin jî, dostên te, hevalên te, derdorên te hene. Baweriya te bi te re ye. Eşqa te bi wê hunerê heye, eşqa te ji bo wî gelî û çanda wî heye. Tu dikarî bikî.”

8

Selamo: “Ji aliyê karmendê kurd me ti alîkarî nedît. Yanî me ev fîlm bi deyn çêkir.” - (Wêne: Rûdaw)

Selamo (Wêne: Rûdaw)

www.ars

ivaku

rd.o

rg

SORAN BEHAEDDîN

Hewlêr - Hêmin Nu`man ê 37salî, kîsekî semûnan di destê wî debû, û li ba wî zêde normal bû jê rebê gotin umer/serjinik (kesê ku lijêr kontrola jina xwe de ye). Hêmindigot kêfxweşiya malê hêjayî din-yayê ye, ne qise û qiselokên xelkê.Hêmin 13 sal in zewiciye û bavê 3zarokan e. Ew li malê her karekîdike: “Xwarinê çê dikim, nan dik-rim lê qet jina min gotina min naşi-kîne û ji wan mêran aciz im kujinên xwe delalî dikin û çi dikin na-bêjin na.”

Mêrên ku li male kar dikin û hev-kariya jinên xwe dikin ji aliyê hinekkesan ve wek “umer-serjinik” tên

binavkirin, lê xwiyaye bextê ume-ran heye, jiber ku jin bêhtir ji mêrênku li mal hevkariya wan dikin, hezdikin.

Civaknas Mihemed Şiwanî di-bêje reh û kokên binavkirina hin zi-laman wek ‘serjinikiyê’ digîjeqonaxa derebegîtiyê û dîwanxane-yan. Sîstem ji mêrên nerm û nazikaciz bûye û wan wek jinan wesif ki-rine: “Bi wateya eşîrtiyê umerî weksivikkirinê tê, jiber ger mêrek bimalê ve mijûl be, nikare daxwazênaxa bicîh bîne û di dîwanxaneyê dexizmeta axa bike, ev yek dijî xwes-tekên axê ye, lewma ji kesê wiha regotine umer/serjinik.”

Jin zêdetir ji mêrên ku li malêhevkariya wan dike hez dikin. Mi-

habad a 35 salî bahsa dû birayênxwe dike ku yek ji wan qedehek avjî bo xwe nadagire lê vê jî bi xwîşkû jina xwe dike, yê din jî heta nihabi jinan hîç karekî nedaye kirin:“Birayê ku bi jinan kar nade kirin,ger rihê min bixwaze nabêjim na, lêji yê din hez nakim.”

Bi baweriya rojnamevan TamanŞakir jî wiha dibêje: “Kesên xelkwan wek umer binavdike, ji xelkêndin kêfxweştir in.” Taman dibêje jinû mêr hevbeş in û herwiha niha mêrji berê zêdetir dikarin hevkariyajinên xwe bikin: “Niha şûştina cilanbi makîne ye, çi dibe ger mêr cilênxwe bişon?”

Li gor Taman Şakir mêraniyamêr di helwêst û dilsoziya wî bomalê tê xwiyakirin ne bi tundûtû-jiyê. Ger mêr rêz li jina xwe girt ûbaş bû baştir e ji kesên wek axa herxizmeta wan tê kirin: “Mêrên hev-kariya jinên xwe nakin, jinên wanherdem li derve giliyê wan dikin.”

Niha gelek genc guherîne û xim-zetkirina jinan wek kêmasiyekê bomêran nayê dîtin. Mamoste ŞêrwanMecîd ê 25 salî ku demeke zewi-ciye, dibêje ne pêwîst e mêr bi jinaxwe re tund be: “Jin bi axaftinênxweş bêhtir guhdariya mêr dike,dergistiya min mamoste ye û karêmelê li gel wê dikim dû beş û heryek ji me nîvî dike.”

Hinek mêr pesnên serjinikiyênadin û li gor wan di dawî de mêrzeremend dibe. Elî Necmeddîn ê 43salî ku karker e, wiha dibêje: “Jinênmêrên serjinik tên ku xelkê bix-win.”

Dayîka “Miho” çû ser dilovaniya xwe

Köln – Dengekê din ya Radyoya Êrîvan’ê van rojan xatirê xwexwest. Dengbêja jin Îsa Fatma ku herî zêde bi kilama “De Miho“di nav kurdan de hat naskirin, roja 15’ê vê mehê li herêma Krasnadorya Rûsyayê jiyana xwe ji dest da. Dengê Îsa Fatma ku bi rêyaRadyoyê Êrîvan’ê hat nas û hezkirin, di guhê hemû heyranên mûzîkakurdî ya klasîk de ye. Cenazeyê Fatma Îsa li ber strana “De Miho“di 16’ê vê mehê bi beşdariya gelek dost û hevalên wê li xerîbiyê,li Krasnodar’a ber Behra Reş hat binaxkirin.

Fatma Îsa di sala 1934’an de li gundê Arazdage yê ser bi Êrîvan’êji dayik bû û hêj di zarokatiya xwe de tevî bi hezaran kurdêndin mecbûrî koçkirinê tê kirin. Di sala 1972’an de dengê wê li stud-yoyên Radyoyê Êrîvan’ê tê tomarkirin. Ji bilî kilama ku Fatma Îsaherî zêde pê hat naskirin “De Miho“, Fatma dengê xwe da çendînklasîkên din yên weke “Dîna min“, ‘Şerê Rêya Beşer’, “Gedê Mirzo“ û“Dervêşê Evdî“ jî.

Rûdaw Hejmar 28 | Sêşem | 19. Çile 2010 Jın û Cıvak 9

MEHDî MiHEMED RwANDiZî

Soran - Keçên bajarê Soran caradûyem defîle ya kincên kurdî lidar-xistin. Amadekar û rêveberê defî-leyê dibêje wê ji bo rûbirûbûn bi

cilûbergên Rojavayî re, ewê defil-yên xwe bidomînin.

Li hola werziş û ciwanan aSoran, Navenda Çalakî û Pêgehan-dina Ciwanên Diyana ser bi Yekî-tiya Ciwanên Demokratên Kurdis-tan’ê, bi beşdariya 36 keçên deverê,defîle ya cilûbergên kurdî lidar xist.Ew dûyemîn defîle ya cilûbergênkurdî ye ku di heyamê dû salên borîde li nahiya Soran tê encamdan.

Leyla Remezan Mihemed (MînaXeyat) a 32 salî, ku rêveber û ama-dekarê herdû defîleyan e, armancaxebatên xwe ji Rûdaw’ê re wiha anîziman: “Kincên kurdî tiştê herîbedew di nav kultûra netewa me debû ku demekê hemû cîhan bi dîtinawan kêfxweş dibû, mixabin nihamijûl e kincên me winda dibin, emdixwazin pêşgîriyê ji windabûna ci-lûbergên kurdî bikin.”

Mîna parastina cilûbergên kurdîbi pileya yekem erkê ciwanan di-zane û diyar dike: “Li dijî kincênRojavayî, beriya hemûyan divêciwan di rêya man û parastina cilû-bergên resen ên xwe şoreşekê lidarbixin, ez ji bo rûbirûbûn bi cilûber-gên Rojavayî û zindî ragirtina cilû-bergên kurdî, xwe li destpêk ûdawiya wê şoreşê dibînim.”

Beşdarên defîle ya berê zêde jizarokan pêk hatibûn, lê di defîle yavê carê de, tenê keçeke temen biçûkdi nav beşdarên wê defîleyê de bû,

lê 35 keçên din temenê wan zêdeyî18 salî bû.

Di rûyê keçên manken de, tirs ûşerm dihat xwiyakirin û car car xweşaş dikirin. Leyla malbata beşdaranwek sedema sereke ya vê tirs ûşerma keçan dizane: “Diviya keçanberê prowa bikirana, lê malbatanber li wan girtibûn, ne tenê ew yekjî, belku gelek keç bi nehênî û bêpirsa malbata xwe beşdarê defîleyêbûn. Lewra hinek ji wan dema dîtinku xizmên wan di nav beşdarênholê de rûniştine, ji tirsan beşdarînekirin.”

Di defîle ya cilûbergan de wekdihat dîtin, dîzayn û stîleke nû ji ci-lûbergên kurdî re hatibû dayin. Ci-lûbergên kevn ên kurdewarî nedi-

hat dîtin. Leyla nerînên xwe ravedike: “Keç ne amade bûn wan kin-can lixwe bikin ku gelek kevin bûn,yan kasika ser danînin ser serê xwe.Her beşdarekê çi cilûbergek li xwebikira, ew kinc bi diyarî jê re dihatpêşkêşkirin, vê yekê jî wika kir kukeç cilûbergên kevn lixwe nekin.”

Leyla ji bilî vêna terziyeke şarezaye, helbestvan û wênekêşe e jî, ewhêvî dike rojekê bibe xwediyê na-vendeke taybet bixwe da ku karîn ûşiyanên xwe ji bo perwerdekirin ûhînkirina ciwanên herêmê bikarbîne.

Leyla vê yekê bi şerm dizane kuhikûmet behremendên navxwe jibîrbike û şîrketên biyanî bo çêkirinacilûbergên xwendekaran radispêre

û diyar dike: “Li Soran ewqas ke-çên şareza û xwedî şiyan hene kuwan cilûbergan ji fîrmayên biyanîbaştir çêbikin, lê ew yek cihê pirs-yar û gumanê ye ku ji bo karekîwiha giringî bi behremendênnavxwe nayê dan.”

Leyla daxwaza xwe jî wiha tîneziman: “Eger hevkariya min bêkirin, ez amade me di pêşerojê dedefîleyên bedewtir û berfirehtir jibo keç û xortan bihev re organîzebikim, ji ber ku gelek xortan dax-waz kiriye ku ew jî di vê cûrê defîleya cilûbergan de beşdar bin, herçi-qas berê jî hinek ji xortan amade-bûna xwe xwiya kiribûn, lê keçanhez nedikirin ligel kuran di karekîwiha de derkevin ser sehneyê.”

Kincên kurdî li dijî yên Rojava derketin dikê!

Li Soran defileya kincên kurdî. (Wêne: Rûdaw)

Serjinikî baş e, lê di cihê xwe de!

Îsa Fatma

www.ars

ivaku

rd.o

rg

RûdawHejmar 28 | Sêşem | 19. Çile 201010 Dîaspora

Ji bo salekî: Almanya, Belçîka, Awûstûrya, Fransa,Hollanda: 60 Euro · Swîsre: 120 CHF · Brîtanya: 60GBP Swêd (Schweden): 900 SEK · Danîmarka(Danemark): 600 DKK · DYA (USA): 100 USD Kanada : 120 CD · Tirkiye: 100 TLJi bo şeş mehan: Almanya, Belçîka, Awûstûrya,Fransa, Hollanda: 30 Euro · Swîsre: 60 CHF · Brîtanya:30 GBP · Swêd: 450 SEK · Danîmarka: 300 DKK DYA (USA): 50 USD · Kanada: 60 CD · Tirkiye: 50 YTL

Ji bo Almanya: Rudaw Media GmbH Bank: Deutsche Bank Köln · Konto Nr: 2450161 BLZ: 37070024Ji derveyî Almanya:IBAN: DE48370700240245016100BIC: DEUTDEDBKOENavnîşan: Rudaw Media GmbH · Gutenbergstr. 63a 50823 Köln / Almanya E-maîl: info@rudaw.de

Rûdaw Şertên Abonetiyê

Endametiya Tirkiye’yê ya Yekitiya Ewrûpa’yê(YE), hefta borî dîsa ket rojeva siyaseta Alman-ya’yê. Sedema vê axaftina Wezîrê Karên Derve,Guido Westerwelle bû. Westerwelle daxwazapêşvebirina danûstandinên endametiyê kir û pê-wistiya piştgîriyê anî ziman. Helwesta Wester-welle di nav hevpeymaniya hikûmetê de niqaşekvekir. Çima ku Demokratên Xiristiyan (CDU/CSU)endametiya Tirkiye’yê ya YE’yê qebûl nakin. Dinav dîtinên Westerwelle û helwesta CDU/CSU denakokiyek derket holê.

Partiya Wezîrê Derve Westerwelle, ango FDP, heta niha li ser endame-tiya Tirkiye’yê li paş disekinî. Partiyên ku endametî bi eşkere qebûl û pişt-girî dikin, SPD, Partiya Çep (Die Linke) û Partiya Keskan (Die Grünen) bûn.Tenê CDU/CSU bi salan e bo Tirkiye’yê “Hevkariyek bi îmtiyaz” di çarçovaYE’yê de bes dibîne. Eşkere bû ku herdu partiyên hevpeymaniya hikû-metê pirsa endametiya Tirkiye’yê ji hev cûda dibînin.

Helwesta CDU/CSU bi pirranî li ser du argûmentan ve girêdayî ye. Yek,Tirkiye dûrî şertên endametiya YE’yê yên siyasî, civakî û aborî ye. ŞansêTirkiye’yê bi reforman bigihije YE’yê giring e û di demeke kurt de enda-metî ne mimkûn e. Argûmentek din jî bi nasnameya Ewrûpayî ve girêdayîye. Li gor CDU/CSU, projeya yekbûna Ewrûpa li ser esasên çand û ola Xi-ristiyanî û Ewrûpayî pêk hatiye. Tirkiye dewletek ne Xiristiyan e û Musul-manbûna gelê vê dewletê ji bo nêzîkbûnê (întegrasyonê) di YE’yê deastengiyeke mezin e. Ol û çanda civata Tirkiye’yê derfetên endametiyê jiholê radikin. YE û civata vê rêxistina sernetewî jî, bona endametiya Tir-kiye’yê ne amade ne.

Bi rastî, cûdahiyên di navbera dewletên YE û Tirkiye’yê de gelek pirr in.Him şertên siyasî (demokrasî, dewleta hiqûqê, pirsgirêka kurd hwd.) himjî sistema îdarî û aborî li Tirkiye’yê bo endametiyek di dema kurt de nebes in. Lê, peymanên YE bi Tirkiye’yê re hene û pêvajoya danûstandinanhîn jî berdewam dike. Ji ber vê yekê pirsa endametiyê deh sal şûnde wêbikeve rojeva tekiliyên herdu aliyan. Guido Westerwelle jî vê aspektê başdizane. Ya ku Westerwelle li Enqere’yê got, bi pêwistiya reformên danûs-tandinan û piştgîriya wan ji aliyê Almanya û YE girêdayî bû. Di vî warî deWesterwelle bala raya giştî kişand ser pêwistiya pêkanîna wezîfeyên YEû Tirkiye’yê.

Îhtîmalek heye ku Westerwelle û FDP bi CDU/CSU re nîqaşek li ser Tir-kiye’yê û endametiya wê dest pê bikin. Siyaseta derve di bin dest û ban-dora Wezirê Derve Westerwelle de ye. Têkiliyên Almanya bi Tirkiye’yê re,ji aliyê siyaset û aborî ve, di salên dawî da hîn jî kûr bûn. Berjewendiyênherdu terefan ji hev hene. Ji ber wê Westerwelle behsa “hevkariya strate-jîk” dike.

CDU/CSU giringiya Tirkiye’yê bo aboriya Almanya û projeyên enerjî, dimînaka Nabucco’yê de baş dizane. Ji aliyê din, bi mîlyonan hemwelatiyênTirkiye’yê li Almanya dijîn û bo hilbijartinan jî potansiyelek mezin in. Ji bovê yekê, di navbera helwesta CDU/CSU di pirsa endametiya Tirkiye’yê ûmenfatên Almanya de nakokiyek heye. CDU/CSU bi pirranî redkirina en-dametiyekê û pêşniyara hevkariya stratejîk ya Tirkiye‘yê, bo armancên si-yasî yên hindûrî û hilbijartinan tîne ziman. Westerwelle bi gotin ûhelwesta xwe li Tirkiye‘yê, nakokiya siyaseta hevkarê din ya hevpeymanahikûmetê, ango Demokratên Xirîstiyan, eşkere kir.

Rexne û daxwazên Westerwelle ji Tirkiye’yê jî di cih da bûn. Pêwistiyaberdewamkirina reforman, yek ji wan rexneyan bû. Divê dewlet û hikû-meta tirk, tespîtên Wezîrê Karê Derve yê Almanya baş fahm bike. Peyma-nên ku Westerwelle anî ziman û di navbera YE û Tirkiye’yê de hene, jiherdu terefan derbas dibin. Tirkiye ji sala 2005’an vir ve dest ji reformêndanûstandinan berda. Hikûmeta AKP’ê ji siyaseta nêzikbûna YE’yê dûrket. Sedemên vê helwesta hîkûmetê pirr in û li vir nikarin bên şîrove kirin.

Kêmasiya gotin û dîtinên Westerwelle ew bû ku behsa pirsgirêka kurdnekir. Lê ev pirsgirêk astengiya herî mezin li ber reformên li Tirkiye’yê yeû hîn jî bo pêkanîna şertên siyasî, aborî û civakî di pêvajoya endametiyêde rolek mezin dilîze. Mixabin Westerwelle jî, mina gelek siyasetmedarêndin jî Almanya û Ewrûpa’yê, li ser rewşa kurdan û Kurdistan’ê ti tîşt negot.Ev jî paradoksek di siyaseta Almanya ya Tirkiye’yê û ya kurd de ye û ji aliyêkurdan naye qebûlkirin.

DR. NEBî KESEN

Westerwelle û endametiya Tirkiye’yê ya YE’yê

MISTEFA çIwARTAYî

Köln - Herkesê ku serdana stud-yoya Grûba Nanobeat bike, ev pir-siyar tê bîra ku gelo grûbekemuzîkê ya têkel ji ewrûpî, afrîkî ûkurdan wê çi berhema hunerî biafi-rîne? Lê dema mirov digihije navstudyoyê, hevahengî û bihevre kar-kirina grûbê û berhemên wan mirovşaş dihêle.

Grûba Nanobeat ji aliyê çend hu-nermendên stranbêj û muzîkzanênkurd, ewrûpî û afrîkî ve hatiye da-mezrandin. Hêmin Derya ku yek jidamezrênerên grûbê ye, berê ko-meke wê ya muzîkê bi navê KomaDerya hebû ku pirraniya endamênwêna jin bûn. Di derbarê avabûn ûnavê grûba Nanobeat, Derya wihabo Rûdaw’ê got: “Dirustbûna grûbame tiştekî zêde nû ye, ev nav ji tek-nolojiyê hatiye wergirtin. Me xwestmuzîkê li gel teknolojiyê bidin ber-hev. Teknolojiya nano di pêşerojêde bi awayekî balkêş tê behskirin ûlêkolandin. Beat jî wek lêdan yanjenîn, li gor lêkolînan nanobeat tiş-teke ji navê naçe û zêde bi hêz e.”

Endamên Nanobeat ji van kesanpêk tê: Kabakamba Zolo ji Gam-biya. Leyla Zerya xelkê Çewlik aBakurê Kurdistan’ê ye. Fîlîp Go-dart û Olig Kose alman in. DersimHewraman xelkê Başûrê Kurdis-tan’ê ye. Roger Ediye alman e.Hêmin Derya xelkê Başûrê Kurdis-tan’ê ye.

Grûb tevî cudabûna ziman, çandû muzîkê, bi serkeftina xwe bawere. Rêveberê grûbê Metsila Astreedbi piştrastî bo Rûdaw’ê daxuyand:“Serkeftina me tekûz e ji ber muzîkzimanekî cîhanî ye, ger bi awayekîdirust û rêkûpek bê rêvebirin karênbaş û ciwan çê dibin û di hemandemê de dibe ku bi vê rêyê jî mu-zîka kurdî bê bipêşxistin.”

Hêmin ji îmkanên endamêngrûba xwe razî ye û wiha dibêje:“Hemû bo muzîkê dijîn, Phillipniha li bajarê Köln’e xwedî 280xwendekar e, Olig li vir dersandide, ez jî herwiha, û piraniya mebi awayekî akademîk kar dikin.”

Dîmenê grûbê rengîn e û her yekcilên welatê xwe li xwe dike, Deryadibêje: “Ciwaniya grûbê di rengî-niya wê de ye, hinek cilên kurdî lixwe dikin, muzîkvanên afrîkî cilênafrîkî li xwe dikin, ev bi xwe corekji navnetewîkirina muzîkê ye.”

Derya hewl dide ku awazênkurdî bi amûrên rojavayî resentiyaxwe ji dest nedin: “Em dixwazinmelodiyên me bi awayekî biguncî-nin ku resentiya xwe ji dest nedin ûbo ewrûpiyan jî zêde sanahî be bêjeev muzîk xweş e. Em dixwazinnifşê nû razî bikin ji ber ku pêşerojaher neteweyekê ciwanên wê ne.”

Derya xema zarokên kurd ên kuli Ewrûpa ji dayik dibin û mezindibin dikşîne û dixwaze ev nifş jimuzîka kurdî neyê veqetandin: “Da

ku zarokên ku li vir ji dayik dibinnêzîkî muzîka kurdî bibin, divê mu-zîka kurdî di astê kultûrên ku di navde mezin dibin, bibînin.”

Phillip Godert ê alman ku ma-mosteyê muzîkê ye, pirr bi muzîkakurdî şaş dimîne: “Dema min kar ligel vê grûbê kir, min got cihê mi-xabiniyê ye ku ewrûpî muzîkakurdî nas nekin û nebihîzin. Ez mu-zîka kurdî bo xwendekarên xwe lêdidim ku tiştekî derbarê muzîk ûziman û çanda kurdî de nizanin, di-bêjin ciwan û xweş e. Em di grûbêde ji hevdu fêr dibin.”

Pirraniya endamên grûbê bi rêyaHêmin Derya ve hatine nav grûbêû ti kesî ji wan nikarîbû hestê xweberamber muzîka kurdî veşêrin.Olig Kose behsa destpêka xwe divê grûbê de dike û dibêje: “Wekyên din piştî naskirina Hêmin hatimnav vê grûbê. Grûb bi dilê min e ûkêfa min ji muzîka kurdî re jî tê.”

Hêmin armanca damezrandinagrûbê ku bi xwe nasandina muzîkakurdî ye ronî dike: “Armanca meem bihêlin muzîka kurdî guhdarêewrûpî ber bi aliyê xwe rabikêşe.”Derya rexne li hinek stranbêj û mu-zîkvanên kurd digre û axaftina xwewiha diqedîne: “Jimareke zêde yamuzîkvanên kurd heye ku tiştê ew-rûpî didize û tevî muzîka kurdîdike. Em berevajiya vê yekê dikin,mebesta me em muzîka kurdî bi cî-hanê bidin nasandin.”

Li Köln’ê muzîka paqij: Nanobeat!

Hêmin Derya li gel endamên din ên Grûba “Nanobeat“.

Rouen (Rûdaw) - Wênesazê kurdMehmûd Celayir pêşengeheke binavê ‘‘Rêçên Piştî Keviran“ vekir.Pêşengeh di 14‘ê Çileyê de li Fransa,li Zankoya Rouen‘ê dest pê kir.

Li Zankoya Rouen’ê de, di nav-bera rojên 14 -16‘ê Çile’yê de, liser Tirkiye û Kurdistan‘ê rêzek ça-lakî hatin organîzekirin. Ji Tirkiye,Kurdistan û ji Ewrûpa‘yê gelêk hû-nermend, nivîskar û akademîsyenbeşdarî çalakiyan bûn.

Di çarçova van çalakiyan de di14‘ê mehê de pêşengeha wênesazêkurd Mehmud Celayir jî pêk hat.Celayir di vekirina pêşengehê de bi

navê ‘‘Kok û Rê“ gotarek peşkeşkir. Piştî gotare guftûgo hatin kirinû Celayir bersîva pirsên beşdaranda.

Mehmûd Celayir ji Bakûrê Kur-dîstan, ji bajarê Çewlik‘ê ye. Ew 20salan li Almanya’yê dijî. Ressamêkurd heta niha li Tirkiye, Almanyaû Fransa’yê gelêk pêşengehên şexsîvekirine û tevlî çalakiyên komelîbûye.

Babeta wêneyên Celayir pirranîli ser dîrôk û mîtolojiya kurdan,xaka Kurdistan‘ê û jîyana gelê kurde. Pêşengeh wê heta 30‘ê mehê ve-kirî bimîne.

Li Fransa “Rêçên Piştî Keviran”

Mehmûd Celayir (Wêne: Rûdaw)

“Jimareke zêde yamuzîkvanên kurdheye ku tiştê ewrûpî didize ûtevî muzîka kurdidike. Em berevajiyavê yekê dikin, mebesta me emmuzîka kurdî bi cîhanê bidin nasandin.”

www.ars

ivaku

rd.o

rg

Rûdaw 11Hejmar 28 | Sêşem | 19. Çile 2010 Dîaspora

DILBIxwîN DARA

Bonn - Li Ewrûpa û bi taybetî liwelatekî weke Almanya ku hejmaraherî zêde ji kurdan lê dijîn, hinekcaran bûyerên gelekî balkêş û ecêbrû didin.

Hinek malbat hene, erzaqê xweyê salekê bi xwe re bi rêya balafirêji Kurdistan’ê tînin Ewrûpa. Ard,penêr, genim, tirşo, simaq, heta binîsk û nokan, heta bi kevirê serdevê beroşên yapraxan... tînin.

Li ser vê yekê jina bi navê Fe-hîma ku ji bajarê Nisêbîn’ê ye ûniha li Almanya bajarê Hannover’êdimîne dibêje: “Taam di xwarinaAlmanya de tune ye, em bi ti xwe-şiyê nahesin, ji ber vê yekê her sal,dema ku em diçin welat, hemû er-zaqê xwe bi xwe re tînin...”

Li Hannoverê, dema ku em bûnemêvanê Mam Mihemed, me dît kuheta bi lihêf, balîf û rûlihêf jî yênwelat in, bi destan hatine çêkirin.Berî ku Mam Mihemed biaxife, Fe-hîma got: “Pir rihet bû, em fêrbûne, ev serê 20 sal in em her tiştîbi xwe re ji welat tînin...”

Hinek malbat hene, hema hematiştekî ji dikan û markêtên almanannakirin. Malbata Mam Mihemed,di hewşa xwe de tenûrek jî çêkirine.Fehîma dibêje, nayê bîra wê ku

wan nan ji derve kirîbin. Ew nanêtenûrê dixun. Ji bo çêkirina tenûrêjî, ruxseteke taybetî ji şaredariyabajêr wergirtine, ji ber ku çêkirinatiştekî weke tenûrê di hewşa malêde qedexe ye. Ew mastê xwe bixwe çêdikin, di hewşa xwe desebze çandine, burxul, nok, nîsk,hemû cureyên tirşo, zeytûn... tevmalê welat in. Ji ber vê yekê mes-refê wan gelekî kêm dibe û dikarinperan bidin hev. Gelek malbatên kubi vî awahî dijîn, ji xwe re li welatmalên mezin jî ava kirine.

Piştî 15 salan dayîkeke ji nav-çeya Bulanixê ya ser bi Mûşê ve têû kurê xwe dibîne. Kurê wê zewicîye û keçeke wî heye. Dayîk wekediyarî lihêfeke ku bi destê xwe çê-kiriye jêre tîne Almanya, bajarêKöln’ê. Dema ku min ew dayîk dît,min jê pirs kir: “Te çawa ji wir hetavir ev lihêf anî..?” Ew dikene û ber-siva min dide: “Ji hirîya mîhan ha-tiye çêkirin, ez bi rojan pêre mijûlbûm, heta min amade kir, min ewbi destê xwe çêkir...” Bi rastî jîbelkî lihêf ji 20 kîloyan jî girantirbû. Gelek problem ji bo wê li bala-firgeha Köln’ê derketibûn, ji ber kubarê wê giran bû gelek pere biserde dabûn û piştre li gumrugê jîhinek pirsgirêk derketibûn, lihêf tevvekiribûn û kontrol kiribûn.

Kurd penêr û tirşo tînin Ewrûpa

REŞAD ÖZKAN

Rojnameyên biyanî vê hefteyêcihekî berfireh dan têkiliyên Tir-kiye û Îsraîl’ê û krîza dîplomatîk adi navbera herdu dewletan de.Wekî din erdheja li Haîti’yê jî mi-jareke sereke bû di çapemeniya cî-hanê de.

The Jerusalem Post (Îsraîl):Serokwêzîrê Tirkiye‘yê Recep

Tayyip Erdoğan jî dixwaze wekQral Faysal di xizmeta Îslamê deroleke navnetewî bilîze. Di bin se-rokatiya Erdoğan de siyasetaderve ya Tirkiye ya lihevnêzîk-bûna Îslamiyetê tê meşandin. We-latekî ku demekê rûye xwe dabû

Rojava, niha di bin desthilataAKP’ê yanê partiyeke Îslamî yaolperest de ye. Kar û barê wê yêyekem jî alîkariyeke xurt ji boHamas, Îran û Hizbûllah‘ê ye. Tir-kiye gav bi gav xwe di warên si-yasî, aborî û leşkerî de ji Rojavaber bi Rojhilat de vegerand.

Tagesanzeiger (Swîsre):Ke pisporê atomî yê Îran‘ê kuşt?

Ew bombeyeke ji dûr teqandî bûku Massud Alî-Mohammadî pê hatkuştin, ku li ber deriyê wî teqi-yabû. Hikûmeta Ehmadînejad,CIA û Mossad’ê berpirsyar dibîne.Ali-Mohammadî ne pisporê atomîyê yekem e ku li Îran‘ê bi awayekînediyar hat kuştin an jî winda

kirin. Di sala 2007’an de jî pispo-rekî atomî yê Îran‘ê bi awayekî bişik bi jahrê ket û mir. Dema kupiştî du hefteyan herkesî mirina wîbîhist, dest bi spekûlasyonan hatkirin û her ku çû deng bilindtir bûnû hat gotin ku di kuştina wî de ti-liya Mossad’ê heye. Sala borî jîpisporekî atomî li ser rêya Hecêwinda bûbû. Wêzareta Derve yaÎran‘ê di revandina wî de jî Rojavasûcdar dike.

Die Welt (Almanya): Dersek tahl ji bo dîplomatên Îs-

raîl. Protesto ya dijî weşanek dij-minî di televîzyona tirk deheqpêdan bû. Piştî nizimkirinakursiyê balyozê tirk, dîplomasiyaÎsraîlê jî mecbûr ma ku xwe hi-nekê biçûk bike! Di dîplomasiyêde gerek mirov ji xwe re nikaribe

ragirtinbûna wekî mertalekî sesalîye azirî destûr bike. Wate ya dîp-lomasiye ew e ku mijarên tirş birûyê xweş bê gotin.

The Guardian (Brîtanya):Sernûserê rojnameya The Guar-

din, Simon Tisdall, di gotara xweda bal kişandiye ser van tiştan:“Hedefa Wêzîrê Tirkiye yê DervaAhmet Davutoğlu, tevî ku têkili-yên bi Îsraîl‘ê bi strî dimînin jî‘‘polîtîkayeke lihevnezîkbûnê“ yabi cîranên Tirkiye re ye. Di paşvan hewldanan de ew bawerî heyeku Tirkiye hema sedsalekê piştî rû-xana Împaratoriya Osmanî, dîsadixwaze bibe hêzekî herêmî û bibandoreke global. Davutoğlu di-beje: “Eger Îsraîl aşitiyê bixwaze,divê ew bizane ku mafê yên din jîhene ku divê bên pejirandin.“ Bê-

guman, dema ku dor tê ser Îsraîl’êû awayê tevgerîna wan li gel filis-tîniyan, sinorên Davutoğlû yênhîskirina wan ya cîrantiyeke baş,xwe nîşan didin.

Die Welt (Almanya): Alîkariya însanetî baş e, lê îhti-

yaca Haîti’ye hîn pirrtir bi meheye. Erdhej li welêtekî ku di cî-hanê de jê feqîrtir tûne ye, pêk hat:Rişwet, belangazî û zor karên ro-jane ne. Bi rêya vê bûyerê dewletagiravî dîsa bala cîhanî dikişîne serxwe. Bi vî awayî alîkariya miro-vantiyê şansekî ji bo destpêkekenû ye. Ji bo Haîti’yê bi giranî alî-kariya humaniter pêwîst e, bo piş-tevaniyê ne tenê DewletênYekbûyî yên Amerîka (DYA) pê-wist e, lê ya civaka cîhanê bi giştî.

Rojeva çapemeniya cîhanê

SERAL ALîxAN

Bonn - Beriya du mehan, CiwanMîro Hesinyanî yê 33 salî, li serMedya Kurdî têza derçûna xwepêşkêşî Zanîngeha Bonn’ê, Fakûl-teya Ragihandinê kir. Têz li ser hersê qonaxên proseya veguhestinêyên di warê ragihandinê de ne. Diwê têzê de Ciwan bi giranî behsarola ragihandina kurdî di demaborî, asta wê ya niha li Başûrê Kur-distan’ê û pêşeroja wê dike.

Li gor wê lêkolînê, di despêkasedsala borî de rojnamevanê kurdrola peyivdaran dilîst, lê ne rola roj-namevanî. Tevî wê tekê jî, Hesin-yanî ji Rûdaw’ê re got ku proseyademokrasiyê li Kurdistan’ê bi şê-weyekî tendirust bi rêve diçe,”Digel hebûna hinek astengiyênweke şerê birakujiyê ku bûbû rêgirû bi sedema wê Başûrê Kurdistan’êvegeriya qonaxa Otokratiyê.”Xwendekarê ku 14 salan li Alman-ya’yê dijî, dibêje ”Li gor qonaxênveguhestinê, ev tiştekî asayî ye. Jiber ku ragihandina wê demê girê-

dayî aliyên siyasî bû.” Hesinyanî bi sedema ku desthila-

teke kurdî li wir heye, behsa medyaBaşûrê Kurdistan’ê kiriye. Eşkereye ku medya pîvaneke girîng a de-mokratiyê ye û li gor lêkolîna wîxwendekarê kurd, bi sedema vêyekê siyasetvanên Kurdistan’ê rêdane ragihandinê, ”Ev jî ne zîrekiyarojnamevanan û ne xwesteka siya-setvanan bû. Lê tiştekî ferzkirî ûpêwîst bû ew bikin, ji bo ku rûyêdemokratiyê xwe nîşan bidin.”Ciwan ku niha mijûlî xwendinaMasterê ye, dibêje profesyonaliyadi naverokê de ji ya teknîkê girîng-tir e. Ew herweha amaje dide me-seleya veberhênana di medyayê deû azirandina mijarên mîna gendelî,kuştin û sinetkirina jinan weke nî-şanên wê yekê ku ragihandina Kur-distan’ê ketiye dawiya qonaxaduyemîn û despêka qonaxa sêye-mîn, ku li gorî teoriya navnetewîew girîngtirîn derfete bo alîkarîki-rina sîstema siyasî ji bo gihiştinaqonaxa sêyem. Diyarbûna opozis-yonê jî nîşaneke din a wê qonaxê

ye: “Lê eger bi hişyarî kar digel vêqonaxê neyê kirin, metirsiya vege-rîna Otokratiyê jî heye.”

Di dawiya lêkolîna xwe de,xwendekar diyar dike ku hin sazi-yên Kurdistan’ê nikarin ji qonaxayekemîn derbas bibin, ji ber kurexne di wan saziyan de tune û da-rayiya wan jî ji aliyekî desnîşankirîtê: ”Siyasetê rê daye medyayê ûyasa ji wan re danîne ku li ser biçin.Niha dora ragihandinê ye ku ew alî-kariya siyasetê bikin ji bo ku rêyarast bigre.”

Ji aliyekî din ve neviyê helbest-vanê mezin ê kurd, Cegerxwîn,diyar kir ku mamosteyê serperişt-kar bi lêkolîna wî gelekî dixweş bû:”Mamoste got ku ev yekemîn caredi vê zanîngehê de û belkî li hemûAlmanya jî, li ser rewşa medyaKurdistan’ê lêkolîneke wiha firehtê çêkirin.” Ciwanî got ji ber vî karêwî, mamosteyê serperiştkar ragi-handina kurdî baştir nas kiriye ûbiryar girtiye ku di bihara dahatû deserdana Kurdistan’ê bike ji bo ku jinîzêk ve rewşê bibîne.

Li ser sînoran çenteyên rêwiyan tên lêgerîn û carnan jî xebatkar rastî surprîzan tên.

Neviyê Cegerxwîn

Dengê Kurdistan’ê xist arşîfaZanîngeha Bonn’ê

Derçûyên Zanîngeha Bonnê serkeftina xwe bi “kevneşopiyeke akademîk” pîroz dikin.

“Ev yekemîn care di vê zanîngehê de û belkî li hemû Almanya jî,li ser rewşa medya Kurdistan’ê lêkolînke wiha fireh tê çêkirin”

www.ars

ivaku

rd.o

rg

RûdawHejmar 28 | Sêşem | 19. Çile 201012 Ewrûpa

Referandûm:

Skotland ber bi serxwebûnê?

Köln (Rûdaw) – Piștî bidawîha-tina șerê sar, Almanya jî pêwistiyêbi bombeyên nûkleyer li ser erdaxwe nabîne. Herî dawî WezîrêDerve yê Almanya Guido Wester-welle jî daxwaz kir ku bombeyênatomî yên ku li Almanya’yê mane,bên rakirin.

Westerwelle di vê derbarê deçarșema borî bi munasebeta eșke-rekirina “raporta kêmkirina çekanya sala 2009’an“ got ku wî li ser vêyekê bi hevkarên xwe re danûstan-din pêk anîne û ew geșbîn e ku jidema hatina Barack Obama ya serdesthilatê li DYA’yê, gavên ji bonehiștina bombeyên atomî tên avê-tin. Westerwelle got ku ji dema ha-tina Obama bo postê serokêDYA’yê, di vê derbarê de lebatekêdest pê kiriye û divê ev firset bê bi-karanîn û wiha berdewam kir:“Bombeyên atomî li Almanya’yêjibermayên șerê sar in û divê nemî-nin.“ Di vê navberê de hemû parti-yên Almanya’yê jî di wê baweriyede ne ku pêwistiya Amanya biçekên atomî nemaye û piștî daxu-yaniyên Obama bo cîhaneke bêyîçekên atomî, ev bawerî di nava gel

de hîn xurttir bûye.Vê gavê çend bombeyên atomî li

Almanya’yê bi cih in û li ku cihî ne,tam nayê zanîn. Li gor raportên Na-venda Agahiyan ji bo EwlekariyaTranasatlantîk li Berlîn’ê - Infor-mationszentrums für Transatlan-tische Sicherheit (Bits) vê gavê liBüchel a herêma Rheinland-Pfalzdi navbera 10 û 20 bombeyên atomîhene. Cihên din yên bombeyênatomî li Almanya’yê Nörvenich,Memmingen û Ramstein di vansalên borî de hatin girtin.

Li seransere Ewrûpa’yê hîn pêncbaregehên bombeyên atomî hene: liBelçîqa, Almanya, Îtalya, Hollandaû Tirkiye. Li gor texmînên “Bits“ liwan baregehan heta derdora 240

bombeyên nûkleyer hatine bicihki-rin û tenê li İncirlik a Tirkiye’yê 90bombeyên atomî yên DYA bi cihin. Di destpêka salên 1990’an de –piștî bidawîhatina șerê sar – hîn1400 bombeyên atomî yên DYA’yêli Ewrûpa’yê hebûn.

Paș ku Almanya piștî Șerê Cî-hanê yê 2’emîn hate bêçekkirin ûșerê Koreyê dest pê kir, rayedarênalman ji welatên serkeftî, DYA ûBrîtanyayê, xwestin ku Almanya lidijî êrișên muhtemel ji aliyê bloqaKomûnîstî ve bê amadekirin. Li serhewldana Serokwezîrê Almanya yêwê demê, Konrad Adenauer, di da-wiya salên 1950’î de, DYA’yê destbicihkirina çekên atomî li Alman-yayê jî kiribû.

Gelek însyatîfên sivîl ji bo nemana çek û teknolojiya nûkleer li Almanya’yê têdikoşin.Plakat: “Tav dikene, enerjiya atomê diteyise”- Greenpeace

Munîh (Rûdaw) - KoalîsyonaHikumeta Almanya ya ji PartiyênYekgirtî yê Xiristiyanên Demok-rat/ Yekgiritina Civaka Demokrat(CDU/CSU) û Partiya LîberalênSerbixwe ya Demokrat (FDP), dinav gel û dengdêrên alman depiştevaniya xwe wenda dike.

Li gor rapirsiyeke ku mehaborî di televizyona alman ZDF’êde hat kirin, diyar bû ku ji sedî60‘ê almanan ji koalîsyona reş ûzer (CDU-CSU/FDP) ne razî ne.Ji sedî 52‘yên hilbijêran siyaset ûhelwesta Serokwêzîra Almanya,Angela Merkel (CDU) rexnedikin û dilnexweşiya xwe tîninziman. Herwiha nezîkî ji sedî41‘ê hilbijêran dixwazin dîsarayên xwe bidin partiya Merkelû hevalbendên wê. Li gor lêpirsî-nên meha borî jî derketibû ku ji

sedî 37‘ê dengdêran partiyênCDU/CSU dixwastin.

Di lêpirsîna aktuel ya ZDF-Po-litbarometer‘ê de ji sedî 41‘ê hil-bijêran dixwazin dengên xwedîsa bidin CDU/CSU, ji sedî 26jî dixwazin deng bidin PartiyaSosyal Demokratan (SPD). Ji hil-bijêran ji sedî 9 FDP, ji sedî 9Partiya Çep (Die Linke) û ji sedî12`e jî diyar dikin ku wê dengêxwe bidin Partiya Keskan (DieGrünen).

Di lêpirsîna nû de pirsa ‘‘egervê şemiya bê hilbijartin bên çeki-rin, hûnê rayên xwe bidin ke?‘hat pirsîn û encamên wiha derke-tin holê: Ji sedî 36 CDU/CSU, jisedî 25 SPD, ji sedî 11 FDP, jisedî 12 Partiya Keskan û ji sedî11 de jî Partiya Çep.

Lêpirsîna ZDF’ê

Hikûmeta Merkel piştevaniya xwewenda dike

Köln (Rûdaw) – Di roja netewîya skotlandiyan, di 30’ê Mijarê de,Serokê Hikûmeta Skotland’ê, AlexSalmond, planek bo serxwebûnaSkotland’ê eşkere kir. Ji bo serxwe-bûna welatê xwe, Hikûmeta Skot-land’ê dixwaze îsal referandûmekêli dar bixe.

Plana serokê hikûmetê wê dimehên pêş de li Parlamena Skot-land’ê bê nîqaş kirin. Eger parla-men piştevaniya planê bike, wêpiştî 12 mehan referandûm pêkwere. Lê çavdêr bi guman in kuplana Alex Salmond di parlamenêde dengên pêwist wergire. Tenêpartiya Salmond “Scottish NationalParty“ (SNP) alîgirê serxwebûnê ûqutbûna ji Brîtanya’yê ye. Partiyêndin alîgirên wê yekê ne ku parla-men bêtir bala xwe bide ser peşke-tina aboriya Skotland’ê.

Di van salên borî de daxwazapênc milyon skotlandiyan ya serx-webûnê jî ber bi kêmbûne diçe: di

rapirsiyên dawî de tenê ji sedî 29’êwan serxwebûnê dixwazin û ji sedî57’ê wan jî dixwazin tevî Brî-tanya’yê bimînin. Lê ji sedî 46’êskotlandiyan alîgirê otonomiyekberfirehtir in. Li gor çavdêran, qey-rana aborî ya cîhanî jî rola xwe lîstû bandora xwe li ser raya skotlan-diyan kir. Gelek skotlandî ji xwe di-pirsên, eger welatê wan serbixwebûye, gelo wê heza wan ya aborî têrbikrana ku bankeyên skotlandî yênmezin Royal Bank of Scotland(RBS) û Halifax Bank of Scotland(HBOS) di qeyrana borî ya banke-yan de rizgar bikin. Gelek kes di vêbabetê de bi guman in.

Salmond di dema eşkerekirinaplana xwe de daxuyand ku serxwe-bûna Skotland’ê wê di pêwendiyênwan ên li gel Îngilîstan’ê de pêşi li“hevkariya wekhevan“ veke û evyek wê ji bo pêşketina aboriyaSkotland’ê jî sûdmend be. Ji berrewşa nezelal ya li parlamenê,

plana Salmond opsiyona mayinaSkotland’ê li gel Brîtanya’yê jî dinava xwe de dihewîne. Salmond liser vê yekê got ku ew di vê derbarêde vekirî ye û ji bo wî ya giring eweku dengdana li ser serxwebûnê jîbeşek ji referandûmê be. Salmonddaxuyand ku eger plana wî di par-lamenê de piştgiriya pêwist nestîne,ewê serxwebûna Skotland’ê di hil-bijartinên sala 2011’an de bike mi-jara sereke.

Di 1’ê Gulana 1707’an de Parla-menên Îngilîstan û Skotland’ê bir-yara yekbûnê – ku bi “Act ofUnion” tê binavkirin – dabûn û“Keyaniya Yekbûyî“ pêk anîn. LêSkotlandî bi hevkarê xwe yê nû nedilxweş bûn û tê gotin ku wê demêskotlandiyan yekbûna xwe û îngilî-siyan bi “daweta bi sipihekê“ re binav kirine. Skotland vê gavê xwedîotonomiyek berfireh e û ji sala1999’an ve Parlamena Skotland’êdîsa dest bi karê xwe kiriye.

Li gor texmînan niha derdora 20bombeyên atomî liAlmanyayê bi cih in.Lê rayedarên almanîji wan jî dilgiran in.

Almanya bombeyên atomî naxwaze

Piştî 300 salan skotlandî dîsa dibin xwedî firseta serxwebûnê.Lê weke ku xuya dike alîgirê serxwebûna Skotland’ê ne gelek in. Sedema vê sarbûnê: Qeyrana aborî?

Serokwezira Almanya Angela Merkel li gel çend wezîrên xwe.

www.ars

ivaku

rd.o

rg

Rûdaw CîhanHejmar 28 | Sêşem | 19. Çile 2010

Serwîsa Cîhanê (Rûdaw) – Me-zintirîn şîrketa lêgerînê ya înternetêGoogle naxwaze sansûra li ser xweqebûl bike. Google daxuyand kueger pêwist be, ewê xwe bi temamîji Ҫîn’ê vekişînin. Daxuyaniya Go-ogle bû sedema nakokiyeke nû dinavbera Washington û Pekîng jî.

Ev ҫend roj in di beşa ҫînî ya Go-ogle de gelek nivîs û wêneyên kuberê nedihatin dîtin, xuya dikin.Ҫiqasî ev azadiya nû li ser compû-terên ҫînî wê berdewam be hîn nediyar e, lê di zûtirîn demê de ew di-kare bi dawî were.

Rêvebirê beşa hiqûqî ya Google,David Drummond daxuyand kuwan biryar daye êdî encamên lêge-rînên di Google.cn – beşa ҫînî yaGoogle – de sansûr nekin. Wekîsedem jî Drummond êrişîn hacke-ran di Kanûna sala borî de li dijîserver a şîrketa xwe ji aliyê Ҫîn’ê

ve nîşan da û got ku armanca êrişêbidestxistina şîfreyên e-mailên pa-rêzvanen mafên mirovan ên ҫînî ûdizîna beşên programa wan bûye.

Google daxuyand ku ewê di hef-teyên pêş de bi Hikûmeta Ҫîn’ê rebikevin nav danûstandinan, ka xe-bateke bêsansûr a şîrketeke lêge-rînê bi hiqûqa wî welatî re guncave. Eger rayedarên ҫînî gav paşveneavêjin û destûra nîşandana enca-mên lêgerînê bêyî sansûrê nedin,wê Google paşvekişana xwe jiҪîn’ê li ber ҫav re derbas bike.

Piştî daxuyaniya Google, Hikû-meta DYA’yê jî helwest nîşan da.Wezîra Derve ya DYA’yê, HillaryClinton ҫarşema borî ji Hikûmeta

Ҫîn’ê daxwaz kir ku ew li pey wantewanbariyên ku bûne “cihê dilgi-ranî û peydabûna pirsên ciddî“ dehere û meseleyê ronî bike.

Lê li gor pisporên aborî gefa Go-ogle ya paşvekişînê ne tenê ji bersedemên azadiya ҫapemeniyê ye,dîmensyonekî wê ya aborî jî heye.Ҫîn bi 1,3 milyar mirov û derdora390 milyon bikarhênerên înternetê,xwedî potensiyelekî mezin ê aborîye û ti şîrketa global naxwazê jiderfetên li Ҫîn’ê bêpar bimîne. Lêberovajî li pirraniya welatên din,Google li Ҫin’ê ne hewqasî serkeftîye. Vê gavê li Ҫîn’ê tenê ji sedî30’ê lêgerînên di înternetê de birêya Google pêk tên, ji sedî 64’ênlêgerînan bi rêya şîrketa lêgerînê yaҫînî “Baidu“ tên pêkanîn. Heta têîdiakirin ku di rastiyê de Googlebiryara paşvekişîna xwe ji Ҫînê jizû ve daye û bi vê nîqaşa dawî ew

dixwaze ku bala cîhanê bikşîne serxwe û xwe weke şîrketek pêbawerku serê xwe ji ber derfetên aborî liber welatê xwedî mezintirîn bazaracîhanê jî natewîne.

Bi 390 milyon bikarhênerên în-ternetê û rêjeya belavbûna înternetêli Ҫînê ya salane ji sedî 40, hikû-meta ҫînî xwedî mezintirîn întranet– înterneta navxweyî – a cîhanê yejî. Hikûmet herwiha hewl dide ku lişûna bloqkirina hemû malperên bi-yanî, berê ҫîniyan bide malperên

navxwe. Di van salên dawî li Ҫîn’êmalperên weke Twitter, Facebookû Youtube hatine bloqekirin. Lêҫînî ne bêyî alternatîf in û malperênmîna wan yên ҫînî bi xwe jî hene.Teka cudabûn ewe ku ew malperênҫînî sansûrkirî ne û bikarhêner di-karin tenê wan tiştin ku bi dilê ra-yedaran bin bixwînin. Rexnegir divê derbarê de behsa “Ҫînternetê“dikin. Li gor pisporan vê gavê bêtirî100 hezar malper ji aliyê rayedarênҫînî ve tên astengkirin.

Serwîsa Cîhanê (Rûdaw) – Tikes li cîhanê hewqas enerjiyê wekîerebên li Kendav’ê xerc nakin.Eger tevaya mirovan mîna wanjiyabûna, wê pêwistî bi şeş pla-nêtan hebûya ku pêdiviya miro-vantiyê bi cih bianîna, wekî kuparêzvanen xwezayê hesabkirin. Tenê pêwistiya kare-bayê ya her heft welatênerebî yên Kendav’ê ku di binbanê “Mîrnişînên Erebî yênYekbûyî“ gihijtine hev, wêli gor texmînan ji îro 16hezar megawatt, di sala2020’an de hilkevê 40hezar megawatt.

Rewşa li welatên dinyên Kendavê jî nêzîkîrewşa welatên novborîye, ku bi hev re xwedîderdora ji sedî 30’yêçavkaniyên cîhanêyên neft û ji sedî

8’ê gaza xwezayî ne. Lê herku diçe, rêjeya nefta ku ewwelat ji bo xwe xerc dikin,zêde dibe. Ji ber vê yekêew welat niha li alternatî-fên neftê û gaza xwezayîdigerin. Erebistan’a Siûdî,Kuweyt, Katar, Bahraîn,Oman û “MîrnişînênErebî“ plan dikin ku ener-jiya solarê, yanî hilberinaenerjiyê ji tîrêjên rojê,berfireh bikin. Lê hinek jiwan welatan pêşeroja xwe

di enerjiya atomê de di-bînin, wekî serokên Mîr-nişînên Erebî ku beriyademekê bihatirîn girê-besta hilberîna enerjiyanûkleyerî ya dehsalaborî destnîşan kirin. Gi-rêbest bi şîrketa “Korea

Electric Power Corpo-ration“ a Koreya

Başûr re binirxê 14

m i l y a rdolar ûji bo çar

s e n t r a l ê nener-j i y a

atomê hat mohrkirin. Tê pêşbînîki-rin ku sentralên enerjiyê ku wê5600 megawatt kareba hilberînin,heta sala 2020’an bên avakirin.

Ji bo cîhana erebî ya ku heta nihaenerjiya atomê lê nedihat hilberîn,ev girêbesta di navbera MîrnişînênErebî û Koreya Başûr yekem girê-besta bi vî rengî ye. Herçiqas heftwelatên din yên erebî jî dil heye kuenerjiya xwe bi teknolojiya atomêhilberînin lê heta niha hikûmetênwan welatan ti peymanên konkretmohr nekirine. Welatên wekeMisir, Erebistana Siûdî û Ûrdindixwazin bi enerjiya atomê sinya-lekê siyasî ber bi Îran’ê jî rêkirin.Bi destxistina vê teknolojiyê ewwelat dixwazin bi Îranê re di hemanastê de bin. Lê berovajî Îran’ê, Mîr-nişînên Erebî û Erebistan’a Sîûdî jiniha ve peymanek bi DYA’yê remohr kirine ku ûranyûma dewle-mendkirî ji derve bistînîn û ne bixwe hilberînin.

Ji bilî enerjiya atomê, hêviyênwelatên Kendav’ê ji enerjiya solarêjî heye. Katar zentralek enerjiyeava dike ku piştî temambûnê, disala 2013’an de, wê 3500 megawattkarebayê hilberîne. Abu Dhabî jî dilheye ku di salên pêş de 11 milyareuro ji bo hilberîna enerjiyên xwe-nûker xerc bike. Masdar-City kuwê di sala 2016’an de temam bibe,yek ji wan projeyên pêşerojê ye ûwê cih bide 50 hezar nîştecih ûhezar û 500 şîrketên ji sektora eko-lojîk û wê herwiha pêwistiya bajêrya enerjiyê jî tevayî bi enerjiyaxwenûker misoger bike.

Ereb li alternatîfan digerin

çar salan Google û çîn di nav hevkariyekê de bûn û Google malperênmuxalefeta Hikûmeta çîn’ê sansûr dikir. Niha jî azadiya çapemeniyê hat bîra Google û serî li dijî sansûrê hildide. Lê sedemên din jî hene.

13

Google li dijî çînê serî hildide

Mezintirîn firoşgeh, bilindtirîn avahî, dirêjtirîn otomobîl. welatên sûperlatîfan demeke dirêj bi van manşetan di rojeva cîhanê de bûn. Lê li Kendav’a erebî jî êdî sînor tên dîtin û tê hîskirin ku petrola wan ne bêdawî ye.

Köln (Rûdaw) – Erdhejeke bişîdeta 7 paytexta girava Haîti’yê,Port-au-Prince, kir kavlî. Erdhejaku di 13’ê Çile de (li gor demanavenda Ewrûpa’yê) pêk hat, bûsedema mirina bi dehhezaran û bisedhezaran kes jî birîndar bûn ûbêmal man. Erdheja ku navendawê li başûrê paytextê bû, erdhejaherî bi hêz a 150 salên dawî bû ûbandora xwe li derdora 3 milyonkesan kir. Li gor agahiyên raye-darên haîtî, di çend rojên piştîerdhejê de herî kêm 50 hezar mirîji bin avahiyên rûxayî li paytextêhatine derxistin û tirs heye kuhejmara miriyan bighijê heta 200hezar kesî.

Piştî erdhejê li seranserê cî-hanê pêla alîkariyê dest pê kiriyeû ji hemû welatên cîhanê ekîbênalîkariyê berê xwe dan Haîti’yê.Heta gelek kanalên televîzyonê liseranserê cîhanê jî weşana xweya asayî guhertin û bernameyên

komkirina alîkariyê weşandin. Dinav bêhejmar kesên ku banga alî-kariyê kirin, Sekreterê NetewênYekgirtî (NY) Ban Ki-Moon jîragihand ku NY di dîroka xwe derastî karesateke bi vî rengî neha-tiye û got ku pêwistiya Haîti’yêherî kêm bi 550 milyon dolarheye û bangî hikûmetên cîhanêkir ku alîkariya wî welatî bikin.DYA’yê jî ji bo alîkariyê di rêzênpêşîn de cih girt û HikûmetaDYA’yê biryar da ku ji bo koor-dînekirin û alîkariya birîndaran10 hezar leşker bişîne Haîti’yê.Wekî din bi serpereştiya DYA,Fransa û çend welatên din biryarhate girtin ku ji bo jinûveavaki-rina Haîti’yê di zûtirî demê dekonferanseke navnetewî bê li darxistin.

Haîtiya ku demeke weke “mo-riya Karîbîk’ê“ dihat bi nav kirin,wekî xizantirîn welatê AmerîkaLatîn tê hesibandin.

Li Çînê vê gavê bi giştî derdora 390 milyon bikarhênerên înternetê hene û hejmara wan rojane zêdetir dibe.

Di girantirîn erdheja 150 salên borî li Haîti’yê, tirs heye ku heta 200 hezar kesanjiyana xwe ji dest dabin.

Moriya Karîbîk’êkavil bû

Bi 828 metre û 200 qetan, Burj Chalifa li Dûbaî bilindtirîn avahiya cîhanê ye.

www.ars

ivaku

rd.o

rg

ROŞAN LEZGîN

Ez kurdan û tirkan ra teber mi-letanê cîhanî zaf hol nêşinasnena.Yanî, nê her di miletan ra teber, ezkarakter û xulqê miletanê bînan holnêzana. La ez vana qey ez kurdan ûtirkan hol şinasnena. Ez zana xusu-sîyetê înanê karakterîstîkî senîn ê.Çunkî ez bi xo kurd a. Û ez bala xodana cuya tarîxî û sosyalî ya kurdanser, ez demildest înan taqîb kena.

Ez ziwanê tirkî zî hol zana. Cokaez şêna bi asanî bala xo bida cuyatarîxî û sosyalî ya tirkan ser zî. Eztirkan zî demildest taqîb bika. Hetobîn ra, ma ha pîya yew welat de, tê-mîyan de ciwîyenê.

Hetê xususîyetanê neteweyî(mîlî) ra bi hawayêko umûmî ezkurdan reben û belengaz vînena.Hetta ke ez se ra newayê kurdanbêhîssîyat vînena.

Hetê xususîyetanê neteweyî(mîlî) ra, bi hawayêko umûmî, ezse ra newayê tirkan zî nîjadperest ûfaşîst vînena. Hema vajêne ke nêdewrî de, ez tirkan sey miletê tewrfaşîst û nîjadperest yê cîhanî vî-nena.

Zafê reyan partîyê kurdan yanşexsîyetê sîyasî û roşinbîrî yê kur-dan gama ke derheqê meselaya kur-dan de, derheqê têkilîya kurdan ûtirkan de qisey kenê, fikrê xo nu-senê yan zî beyanat û vilawekanvila kenê, zaf bi dîqet têwgêrenê keguneyê bindestîya kurdan tena bi-kerê milê dewlete de. Dewlete zî,seke merdimî yanî seke tirkî ayeîdare nêkenê, seke awe yan hewabo, çîyêko sabît nêbo, winî qalkenê. Vanê, “Dewlete heqê kurdanwerdo. Dewlete zulm ro kurdankena.” Vanê, “Kurd û tirkî bira yê.Tu eleqeyê kurdan miletê tirkî raçin o.” Mesela, vanê “Îsmaîl Be-şîkçî tirk o, Kemal Pîr tirk o. La nêmerdimî heqê kurdan pawenê…”

Ez bi xo nêzana Kemal Pîr tirk oyan ney. Beno ke tirk nêbo. Sebaheqê kurdan çiqas mucadele kerdoyan nêkerdo zî, ez zaf hol nêzana.La kurdî hertim pesnê ey danê û bino qayde perde ancenê nîjadperestîû faşîstîya tirkan ser. Ez Îsmaîl Be-şîkçî şinasnena. Îsmaîl Beşîkçîvano ez tirk a. Û heqîqeten sey yewkurdî seba kurdan mucadele keno.Tewr zaf zî tirkan rexne keno. Sebaheq û huqûqê neteweyî yê kurdanhema vajêne ke çi destê ey ra yenocamêrd texsîr nêkeno.

Labelê tirkî tena nê di merdimanra îbaret nîyê. Nê her di merdimî -esas tena Îsmaîl Beşîkçî- ma kur-dan rê zaf erjaye yê la nameyêtirkan ser o neke derya ra, okyanusra zî yew çilke nîyê. Ez behsê ek-serîyetê tirkan kena. Ez behsê mi-letê tirkî kena. Eke tirkî vera

miletanê bînan de faşîstîye nêkerêzî vera ma kurdan de hurr faşîst ê.Ma rê faşîst ê.

1983 de Dîyarbekir de ez resto-rantê Pîlmenî de xebitîyayne. Wa-yîrê restorantî Mehemed Macîtîyew werdpewj Mêrsîn ra dabiardiş. O wext emrê nê camêrdî dorê45-50 serran bi. Mezeyo serdin(soğuk meze) yê verê eraqî amadekerdêne. Westayê karê xo bi.

Rojêk yew garsonî xo rê bi yare-nîye hezar banqnota pereyê tirkîcêba xo ra vete eşte erd û pay gêraser. Dima, erd ra kaxita pereyî he-wana, tif kerd ser û va, “Tifû ro tobo! Zafê merdiman rîyê to ra şerefêxo roşenê.” Uca qestê garsonî o bike tayê merdimî seba quruşê pereyîbêşexsîyetîye kenê. La mi hew dîke werdpewjê ma yê tirkî, pêşmalaxo hêrsî reyra sîneyê xo ra kerde.

Vir kerde eşte. Va, “Anam avradımolsun ben bu vatan hainlerinin ara-sında çalışmam!” (Dadîya mi ci-nîya mi bo ke ez mîyanê nê xayînande bixebitîya!) Ma heme xo rê şaşmendîy. Ma heyran kerd qurbankerd. La camêrd aşt nêbi. Her ke şihîna vêşî hêrs bi. Bi barut û mend.Ez meraq kena ke sedem çi yo. Maçiqas dorê ey gêrenî ke aşt bo, ohende har beno û êrîşê ma keno.

Ma nêzdîyê 50 personelî uca xe-bitênê. Mîyanê ma de tena o tirk o,yê bînî heme kurd ê. Axir peynî depatronê ma Mehemed Macît (kirîvêÎbrahîm Tatlısesî) ame. Va, “Xeyr owesta?” Westayî va, “Nê xayînanheqaret ro serekê miletê mi Atatirkîkerdo.” Ez sey fezûlan kewtamîyan, mi va “Westa, kesî tîya qalêAtatirkî nêkerdo. Heqaret kotî ravejîya?!” Werdpewjê tirkî va, “Serê

kaxita pereyî de rismê Atatirkî çino? Nê xayînî pay nêgêra kaxita pe-reyî ser? No heqaret nîyo, çî yo?”

Yeno vîrê mi, fekê ma hemîne,fekê patronê ma Mehemed Macîtîzî akerde mend. Ma sey rebenan,sey belengazan, sey pepukan fekêxo kerd a, ma nêşîyay çîyekî vajin.Patronî garson kar ra vet zî werd-pewjo tirk aşt nêbi. Va, “Ez nêşênamîyanê xayînan de bimana.” Û dapiro şi.

Esmer, rojêk serê sibay gama keez ameya dikanê xo, hema ke midest bi nuştişê nê nuşteyî nêkerdo,yew cinîya kirde ameye mi ra bitirkî yew adrese persa. Ez aye dûrîra şinasnena. A zî mi şinasnena.Yew dewa Licê ra ya. Emrê ayeçewres û panc ra cor o. Dewleta tir-kan, keyeyê aye zî tede dewa ayepêro veşna. Operasyonê komando-yanê tabura Boluyî de, mêrdeyêaye keye ra vet berd yaban ra bisosret kişt. Hetanî ke dewa aye veşaû mecburî bar kerd ameye bi Dîyar-bekir zî, ez sond wanena ke ayeyew çekuye bi tirkî nêzanayne. Mibi kirdkî cewabê aye da. Mi aye rêadrese tarîf kerd. Aye tam fehm nê-kerd. Seba ke hol fehm bikeromîyan ra çend rey bi tirkî persî per-say. Mi bi kirdkî cewabê aye da.Wexto ke mi bi ziwanê baw û baw-kalanê aye qisey kerd seke ez roaye heqaret bikerî, aye mirûzê xo romi tehl û tirş kerd. Tirkîya xo rawar nêameye. Qet nêva keyeyê toawan bo, xatir zî nêwaşt, eynen seyHacî Anaya qonyayija tirke boça xogirewte, peyê xo tada mi û şîye.

Mi aye rê holîye kerde. Mi ad-rese bi detay tarîf kerde. Mi bi zar-weşî, bi nezaket adrese tarîf kerde.La seba ke mi aye reyde bi kirdkîqisey kerd, na kirde, seke mi ro ayeheqaret kerdo, winî mirûzê xo tirşkerd, xo tada û şîye.

RûdawHûmare 28 | Sêşeme | 19. Çele 201014 Zazakî

Faşîstîya Cîrananê Ma -II

Rîpelê 3. yê kovare de, nuşteyêdestpêkê yo bi sernameyê “WEN-DOXAN RÊ” de redaktorê kovarebala wendoxan ancenê tayê dek ûplanan ser ke ma kirdan nêzdîye raeleqedar kenê. Wina vanê:

“…, Tirkîya de nê aşmanê peyê-nan de persa kurdan zaf yena mu-naqeşkerdene. Qismêk nuştoxêkemalîstî û terefdarê tezanê dew-lete, nê munaqeşeyan de seba ma-nîpulasyonî, kirmancan (zazayan) ûkirmanckî (zazakî) ser o nusenî,qisey kenî û îddîa kenî ke kirmancîkurd nîyî, ziwanê înan kurdkî nîyo.Menga nîsane de, sererkanê pêroyîyê Tirkîya Îlker Başbugî behsê“kurd û zaza”yan kerd. Tayê îdare-kerê sîvîlî û akademîsyenê şovenîzî mexsus nê tezan ser o vindenî.Yanî nişka ve ra pisporê “zazayanû zazakî” -yê ke yew çekuye kir-manckî zî nêzanî- bîyê zaf. SeyProf. Orhan Turkdoganî. (Turkdo-gan yew wext muxbîr bi, mesela Îs-

maîl Beşîkçî îxbar kerdbi, nika kir-mancan ser o kitab nuseno.) Herçi-qas ma xo ra vajî “kirmanc” û“kird” zî, nê merdimî qet çekuya“kirmanc” yan zî “kird”î nêgênê

fekê xo, tena “zaza” vanî. Çunkewazenî kirmancan (kirdan) û kur-mancan yewbînî ra dûrî fînî. Zaza-cîyê ke eslê xo, yanî kurdbîyayenaxo înkar kenî zî nê tezanê dewletera destek gênê û nê tezan vila kenî.Ma bala wendoxan ancenî nê pla-nanê sexteyan ser.”

Na hûmara kovare de netîceyêkombîyayîşê 17. yê Grûba Xebateya Vateyî weşanîyayê.

Na hûmare hetê şîîran ra zafdewlemend a. Şîîrê Malmîsanij, W.K. Merdimîn, Hafiz Ehmed Tur-halli, M. Mîrzanî, Cemal Sureya,Akman Gedîk, La Fontain, M. ArîfAyçîçek, Huseyîn Burke, GawanêWelatî, Serdar Roşan, Bîlal Nêribij,Omer Faruq Ersoz, Xalê Sebrî,Newzad Valêrî, Daîmî Bingol,Tekîn Agacik û Mutlu Firatî estê.

Sînan Sutpak, Murad Canşad,Huseyin Karakaş, Hebûn Okçu ûSeyîdxan Kurij bi hîkayanê xo beş-darê na hûmara kovare bîyê.

Alî Beytaş û J. Îhsan Esparî, heryewî yew nuşte nuşto.

H. Giran, Seyîdxan Kurij, OktayErsoy û Mehmûd Nêşiteyî bi arê-kerdişanê xo reng dayo kovare.

Rîpelê Fiqrayan bi fiqrayê keDuzgun Dîkme, Seyîdxan Kurij,Dogan Karasu, Aysena Kurdî ûBahoz Welatî neqişîyayê.

Hewna Murad Canşadî îdyomêke arêday, qismêkê înan na hûmarede weşanîyayê.

Rîpelê Kitaban ra de, kunye ûresmê qapaxê tam 16 kitabê kir-manckî (zazakî) yê ke newe weşa-nîyayê kovare de estê.

Adresa waştişî:Vate YayınlarıKatip Mustafa Çelebi Mahallesi,

Tel Sok. No: 18 Kat: 3Beyoğlu – İstanbulTel: 0 212 244 94 14e-post: wesanxaneyevateyi@hot-

mail.com

Hûmara 33. yê kovara vateyî vejîya

Bekê xizon û EmerêMedê

HESê BELê

Her di extîyarê ma zî dewa Nêribî de merdumê entîqeyî bîy. Daîmameynê camî, cemaatî reyra nimaj kerdêni.

Dat Emer çiman ra, Xal Bekir zî goşan ra kemênabi. Yarê ra heskerdêni. Ca-ca ganê yini aciz bîni xeberî eştêni yewnan.

Xal Bekirî vatêni:- Emer, korey zor a. Merdum îngişti erzenu kê û kê nêzonî kam o. Dat Emerî zî bindê inê vatişî de nêmendê. Vatê:- Beko, Beko! Kerrey hîna zor a. Şar mayê kê vano û veng nîno

merdumî. Qey inay zorêr çiki estu!

www.ars

ivaku

rd.o

rg

SîRwAN HECî BERKO

Eyşexan, ew çend sal e tu ŞaredaraNisêbîn’ê yî?Ez sala 2009’an, di 29’ê Adarê

de hatim hilbijartin. 8 mehên minqediyan, em ketine nav 9 mehan.

Wexta cara din ez hatim Nisêbîn’ê,hinek bala min kişand, min oto-mobîla paqijkirina bajar dît, bikurdî li ser danîbûn, ŞaredariyaNisêbîn’ê. Ji bo min balkêş bû. Ji bowe ev tişt normal e?Belê, êdî normal bû. Ji ber ku

zêde bûn, êdî normal bûn. Niha emherdû zimanan bikar tînin, ne tiş-tekî hiqûqî ye, lê di meşrûtiyetê deme da qebûlkirin, lê hê qanûn ne-hatine guhertin. Kengê bixwazindikarin dozê vekin, ji bo ku kurdîye. Êdî em afîşên xwe jî bi kurdîderdixin, wek pîrozkirina sersalê,afîşên cejnan, em hemûyan bikurdî, tirkî, erebî û suryanî derdi-xin. Niha ji bo sersalê em afîşênxwe bi çar zimanan amade dikin. Jibo ku ev dera pirçandî ye û ezbawer im êdî meşrûyeta wan me daqebûlkirin. Eger pirsgirêkek jî der-keve, ew bixwe pirsgirêka qanûnane, ne ya gel e.

Yanî hûn wek şaredarî xwe maf-dar dibînin ku hun pirsgirêkênxwe li gorî rewşa xwe çareserbikin?Belê, jixwe xizmet ji bo mirova-

tiyê ye, karê ser erdê, bin erdê, rê,av û xizmeta paqijiyê, evana hemûtiştên xwezayî ne ku şaredarî jêberpirsyar in. Lê deverên wek Ni-sêbîn’ê bi tayebt li Kurdistan’ê, pir-çandî ne, bi giranî kurd in, ereb jîtêde dijîn, 105 malbatên ereb heneli Nisêbîn’ê, suryanî û êzdî hene,ango bi oldarî jî cudatî hene. Emhemû nasnamên çandan li Nisê-bîn’ê diparêzin û wek xebateke şa-redariyê dibînin. Li hemû cîhanê jîwisa ye, yanî deverên taybetî yênwan hebin, ew li gor taybetmendi-yên xwe bi zimanê xwe diaxivin,me jî wisa kiriye, tiştekî zêdetir tu-neye.

Li Ewrûpa dibêjin, ji dema ku AKPhatiye ser desthilatê, rewş baştirbûye, nerîna we jî ew e?Di hiqûqê de guhetin nehatine

kirin, kengê bixwazin wê deqîqê di-karin min dehne bikin. TRT6 jî ve-kirine, lê resmiyeta wan tuneye.Yek here dozekê veke, bêje TRT6ne qanûnî ye, dikarin bigrin, yanîem jî wisan e, em meşrûtiyeta xwedikin, 30 sal in em doza mafên xwedikin, lê evana bi qanûnê nehatienguhertin, ji bo ku bi qanûnê neha-tine guhertin jî, di bin rîskê de ne.Niha ji bo ku ez di hilbijartinê de bikurdî axivîme, ez hatime cezakirin,ango 6 meh heps û 450 milyon ce-zayê pere. Berê digotin çiqas demderbas be, êdî kurdî serbest e, ezhin bi kurdî sûçdar im, wexta dik-evin qeyda min, dibêjin ewa sabiqa

wê ye, yanî ji bo ku te bi zimanêkurdî axivî ye. Di qanûnê de sabîqaye, lê evana ji bo ku propagandaxwe bikin, bê qanûn jî dikarinbikin.

Îro em di şaredariya Nisêbîn’ê debi kurdî diaxivin, li pêş me ROJTV heye, hûn govarên kurdî belavdikin bi zimanê kurdî, yanî disalên 90’î de ev yek ne mumkin bû,yanî hûn dîsa jî nabînin ku hinekguhertin çêbûne?Ev guhertin me kiriye jixwe, yanî

ya ku ji aliyê dewletê de ye, neha-tiye kirinê. Ji aliyê me Nisêbîn sedîsed kurd e û sedî sed jî zane bûye,kes nikaribe jî bide sekinandin, lê jialiyê dewletê de yê ku were guher-tin, ew çênebûye. Gel xwe guher-tiye û mafê xwe bikar tîne, bêqanûn. Dibêje ez qanûna te nas

nakim. Lê dewletî jî wan qanûnanherdem wek astengiyekê yan wekbarekê bide ser ku bêjê ez kengêbixwazim te bidim sekinandin.

Niha dewlet dibêje, em dixwazinhinek guhertinan çê bikin, hinekgavan ber bi kurdan bavêjin, kurdjî dibêjin dewlet van guhertinan jiber xêra Yekîtiya Ewrûpa’yê ki-rine, hûn hinekî mafê dewletê jînabînin ku wan tiştekî baş jî ki-ribe, yan hûn qet tiştekî baş nabî-nin ku vê hikûmetê kiribe?Dewletê hemû amûrên xwe bikar

anîn, nikaribû bide sekinandin, devjê berda, lê bi qanûnî dev jê berne-daye. Êdî hêza dewletê têrî nake, jibo ku qetlîam kirin, gund vala kirinû wd... hemû tişt ceribandine, tiştêku nehatiye ceribandin, tuneye. Wêdemê jî li cîhanê perîşan dibe, yanîwekî ku nikare bide sekinandin,wek mecbûriyetekê çêbûye. Yanîdibêje ez mecbûr e ku ez êdî nekim.Lê heta qanûn neyê guhertin, evxeter û rîska her heye. Yanî dewlet

çawa bihêz e, gel hatiye sekinan-din, di hemû cîhanê de wisa ye, yênku pirsgirêkên wan ên olî, netewî,çînî û wd hene, berxwe didin, dew-let neçar dimîne qebûl dike, lê diTirkiyê de dewlet ji bo ku qanûnneyên guhertin, vê carê ber xwedide. Ji bo ku 10 salên din dikarebêje qanûn wisa naxwaze, we çimakiriye û bi vî awayî te bixe bin ba-rekî mezin, wisa dewletê jî fem ki-riye, ku belê kurd êdî zane bûne ûnayên sekinandin, ew jî bîçekênerm bûye, lê ji bo ku hêza wî na-gihîjê, nerm bûye.

Tu şaredara çend kesayî?Vir bi fermî 88 hezar û 300 kes e,

lê ji bo ku koçberî jî heye, 100hezar kes derbas dike. Yanî deve-reke dîtokî ye û nêzîk 4 hezar saldîroka Nisêbîn’ê heye.

Te çend ji sedî deng anîn di hilbi-jartinan de?Nêzîk ji sedî 83 bûn.Bawer im kêm şaredar bi vî dengêzêde serketin?Li Tirkiyê 3 kes in, ew jî hemû li

Kurdistan’ê ne. Niha vir mirov dibîne, dema mirovAmed’ê, Nisêbîn’ê, cihên ku şare-darên kurd lê hene dibîne, pêşketi-nan dibîne, ji ber vê yekê xelk wehildibijêre? Yan ji ber ku hûn kurdin, xelk dengê xwe dide we?Belê, tenê ji ber şaredariye ne, ji

bo ku meclisa me 25 kes endamîheye, ji wan 25 kesan her 25 jê par-tiya me ne. 5 Meclisa Giştî heye, 3bajarokên vir hene, hemû yên par-tiya me ne. Yanî eva hilbijartinekenasnameyî ye jî, ne tenê ya xebatê.Belkî xebatên şaredariyê jî bêneecibandin jî, lê weke temsîliyetekeKurdistanî dibîne, hem nasnamaxwe ya kurdewarî ye, hem xebatênşaredariyê bi hev re hildibijêre,lewra hêjmar zêde dibe. Yanî eger

tenê xebatên şaredarî bûya, ezbawer im jimare ew qas zêde neb-dibû, belkî kêmtir, belkî heta neha-tiba hilbijartin jî.

Dema em îro hatin Nisêbîn’ê, medi çend kolanên we de gelek kuncaldîtin, eva karê we ye, hûn çima ko-lanên xwe hinekî serrast nakin?Yan karê dewletê ye, renge berdewletê bikeve?Belê, kîjan alî.Wexta mirov ji Mêrdîn’ê tê?Belê wexta mirov ji Mêrdîn’ê tê,

ne erdê em ye. riya dewletê ye, lê liNisêbîn’ê jî hemû kar neqediya ye.ji ber ku 80 sal in tu kar têde ne-bûye, heta ev 10 salên dawiyê, embêjin karê 70 salî ketiye serhev. Nedem, ne abûrî û ne teknîk jî têrêdike ku çêbibe. Lewra rast e, pirs-girêkên bajêr hene. Ev riya ayîdê

dewletê ye, pirsgirêka vir heye, lêdi nav bajêr de jî me pirsgirêk hene,ji bo ku ji 10 salan berî niha ve şa-redarî pir hatiye deyndarkirin. Jisedî 40 ji bo deyn qut dikin, yêmayî jî têrî bajêr nake ku mirovhemû xizmetê bike. Lê li vir gel bidildarî û bêhna fireh hinekî tahe-mula wan dikin, lê dizanin di demêde dê çê be, yanî pirsgirêk tê fehm-kirin, lê hemû pirsgirêkên bajar ça-reser nebûne û pirsgirêkên giringhene.

Dû pirsên min mane, yek jê ev emirov xwe çawa hest dike demamirov dibîne partî tên qedexeki-rin, te xwe çawa hest kir roja kumeclîsê biryara qedexekirina par-tiya te da?Belê xemgînî, acizî û dilmelûlî

tevlîhev dibe, ji bo ku ez bi îradaxwe di wê partiyê de bûm. Yanî jidema HEP û DEP’ê heta niha eztim dibûm endam, lê ez bi îradaxwe jê nediqetiyam, partî dihatingirtin, ez neçar dimam. HEP, DEP,

HADEP, DEHAP û DTP, ez en-damê pênc partiyan bûm, her 5partî jî hatin qedexekirin. DEHAPli girtin bû, wan xwe fehs kir, jidewletê re qencî kirin. Ez bi îradaxwe qeydî wê partiyê dibim, lê dijîîrada min ev partî tê qedexekirin.Yanî ne carek, ne dû, ne sê. Vê caremin gotibû êdî bes e, lazim e wisagoristanên partiyan li Tirkiyê çêne-bin, bi taybet yên ku piştgiriyêdidin kurdan. Pêwîst e ev pêvajowere sekinandin, ev pirsgirêkekemirovatiyê ye, civakî ye, ya cîhanêye, ya mafê mirovan e. yanî çawayek partî ku ez bi îrada xwe bibimendam û bigre û bêje ez ten asnakim, tu endam î an na.

Pirsek din a dawî ya min ev e, nihavîze di wexta Sûriye û Tirkiyê derabûye, çûn û hatinek zêde heye, bitaybet ji aliyê binxetê pir kes tênvir, ji bo we bawerek e li vir, hûn vêyekê çawa dibînin?Na, gelekî baş e. jib o ku berê

tenê di cejnan de gel dikaribûhevdû ziyaret kira, yanî di rewşekîgelek nebaş û ne layîqî mirovatiyêde dijîn, bi hezaran kes lazim bû dirojekê de derbas bûna, a niha vîzerabû, hemû kes kengê bixwazin, di-karin azad derbas bin. Ji bo abûriyêjî baş bû.

Feydeya we tê an na?Na, na. Wîze ji bo mirovan buha

bû, niha bê vîze bi rihetî li derî der-bas dibin, dicing û tên.

Yanî feydeyeka aborî ji Nisêbîn’ê retê?Kêm, ne ewqas zêde. Ji bo ku

yên ku tên kesên xizan in, ne yêndewlemend in. heke nikare bi vîzebiçe, ev tê wê manayê ku xizan e.lê dîsa jî çûyîn, hatin têkiliyên ci-vakî, danûstanên mirovatiyê xurttirû rihetir bû, ev gelekî giring e jib ome. Bo nimûne ez dû cejnan çûmsînor, wexta ku tên û dicing, yanîwek şaredar em dicing jib o ku pirs-girêkan dernexin, hem jî ji bo kuem jî wan pîroz bikin. Ez gelek acizdibûm ku ewqas insane bi hezaranzarokên biçûk, kal û pîr neçar bûnwê rojê derbas bûna. Ez keyfxweşim ku cejnên pêş me dê ewa tu-nebe.

Hûn difikirin wek şaredarî bi Qa-mişlo re tiştekî bikin, eger aliyê Sû-riye bihêle?Belê, eger bihêlin, ji xwe em cî-

ranê hev in û em herdem di cejnanade li sînor hev dibînin, em proto-kolê hevdû pîroz dikin, ez bawer imdi demên pêşde dê çêbe, ger zêdeastengî neyên derxistin, ji bo ku emsûryanî ne, li vir jî sûryanî hene,Şaredarê wir sûryanî ye, ya vir kurde û kurd yek e. Wisa hevaltî û dos-tîniyek di navbera şaredariyan dedê wek mînakê be. Sîstema wirerebî ye, ew sûryanî ye, sîstema virtirkî ye, şaredar kurd e. Wisa wekmînakekê ye ku ji pêş de hîn baştiraştî çêbibe jî.

Rûdaw Hejmar 28 | Sêşem | 19. Çile 2010

Şaredara Nisêbîn’ê Ayşe Gökkan:

Em êdî bi kurdî jî kar dikin

Hevpeyvîn 15

Şaredara Nisêbîn’ê Ayşe Gökkan li pêş Navenda Çanda Mîtanî ji bo azadiya jinê û demokrasiyê daxuyaniyekê dide. (Wêne: Rûdaw)

êdî em afîşên xwe jî bi kurdî derdixin, wek pîrozkirina sersalê, afîşên cejnan, emhemûyan bi kurdî, tirkî, erebî û suryanî derdixin. Niha ji bo sersalê em afîşên xwe biçar zimanan amade dikin. Ji bo ku ev dera pirçandî ye û ez bawer im êdî meşrûyetawan me da qebûlkirin.

www.ars

ivaku

rd.o

rg

RûdawHejmar 28 | Sêşem | 19. Çile 2010Keskesor16

Köln – Ji ber ku sê caran li pêşhev bêyî lêborîn tevî civînên par-lamenê nebû, Serokwezîrê Va-nûatû, Edward Natapei, ji serok-wezîriyê hat dûrxistin.

Li ser biryara dûrxistina Ed-ward Natapei ji postê wî, ber-devkê serokê Parlamena Vanûatûdaxuyaniyek da û got ku tenzî-mên parlamenê di vê darbarê deronî ne û bi giştî tên zanîn.Nûҫeya dûrxistina serokwezîr jiser karê wî girava li Başûrê Pasî-fîkê tevlîhev kir û Natapei bi lezû bez ji civîna Commonwealth liTrînîdad û Tobago vegeriya we-latê xwe û hikûmet bi awayekîawarte civiya.

Heta destnîşankirina serokwe-zîrekî nû wê kabîneyeke demkîkarê hikûmetê birêve bibe. Pis-

porê siyasî Derek Brien ji berpiştguhxistina vê qerarê matma-yîbûna xwe anî ziman û got: “Evtiştekî ku nayê bawerkirin e.Ҫawa mirov dikare tiştekî wiha jibîr bike?“ Ji bo ku Edward Nata-pei postê xwe winda nekiribûye,tenê pêwist bû ku lêborîna wî licem serokê parlamenê bihatakirin, ku ew ҫend rojan ji bo ser-danan li derveyî welat e. Di Îlona2008’an de Edward Natapei bocara duyem wek serokwezîrê Va-nûatû hatibû hilbijartin.

Ev ne cara yekê bû ku parla-menterekî li Vanûatû ji ber beş-darnebûna civînên parlamenêpostê xwe winda dike. Di salên1980’an de jî parlamenterekî jiber heman sedemê postê xwewinda kiribû.

Bonn - Navê wê Lilo Friedriche, siyasetvaneke alman e. Ew nihali Bonn’ê dijî. Dema ku navê wê dimedyayê de belav bû, ji berê meş-hûrtir bû. Niha ew li Almanya ji-neke medyatîk e. Ew 7 salan (1998– 2005) di Parlamentoya Almanyaparlamenter bû. Piştî 7 salan careke

din bû kandîdat, lê qezenc nekir. Dema ku derbasî parlamento

nebû, ji xwe rêyeke din ya jiyanêhilbijart. Wê ji berê de pirr hez dikirku alîkariya kalepîran bike. Ji bervê yekê serî li nexweşxaneya ku îx-tiyar lê dimînin da, ji bo ku ji xwere karekî bibîne. Di serlêdana xwede dibêje ku ew dixwaze alîkariyanexwşên ixtiyar bike. Lê belê nex-weşxane bi sebeba ku ew bi te-mene, daxwaza wê qebûl nakin. Likar digere. Nikare karekî ku bi dilêwê be bibîne. Demekê bêkar di-mîne, lê sebra wê li bêkariyê nayê.

Parlamentera berê Lilo Friedrich(57 salî) ku 6 zarokên wê hene,wiha dibêje: ‘‘Ez nikarim li malrûnim, lê ez kar jî nabînim...”

Li dawiyê, dema ku bêçare di-mîne, biryarê dide dest bi karê pa-qijiyê bike. Karê paqijiyê liAlmanya sektoreke mezin e. Ewhez dike alîkariya wan îxtiyaranbike ku naxwazin biçin li nexweş-xaneyên ixtiyaran bimînin. Dest-pêkê diçe malên wan paqij dike.Piştre ew diçe malên xelkê din ûburoyan jî paqij dike. Di karê xwede seetê 11,50 euro qezenc dike.Heftê 5 rojan kar dike. Ew niha di-fikire ku şîrketeke paqijiyê avabike. Ew dibêje: ‘‘Ne şerm e ku bikarê paqijiyê rabe, lê tiştê şerm eweku li mal rûne û bêkar bimîne...”

Lilo Friedrich

Paris (Rûdaw) - ‘Ev der sar e’navê fîlmê derhênerê kurd MansurTural e. Tural ku ji Bakurê Kurdis-tan’ê ye û ji mêj ve li Fransa dijî,yek ji derhênerên naskirî ye.

Filmê Tural, ‘Ev der sar e, behsabûyerên serhildanên kurdan û ji-yana gundekî Kurdistan’ê û serpê-hatiya wan dike. Di ‘Ev der sar e’de, Farzin Sharos, Ahmet Zirek,Ronahi Tural wek lîstikvan dilîzin.

Piştî ku fîlm ket wîzyonê balarexnegirên fransî kişand, li ser

Tural û sînamegeriya wî di çapeme-niya fransî de gelek nivîs, şîrove û rexne hatin kirin. Demek berê dirojnama Le Monde de rexnegirê sî-nemayê û nivîskarê Le Mondê Jac-ques Mandelbaum jî li ser fîlmêTural nivîsek weşand. Mandelbaumdi nivîsa xwe de wiha dibêje:

‘’Di fîlm de zilma leşkerên tirkku bi hovîtiyê tirsê dixin dilê mil-letê kurd derçûye pêş. Li ber çavêmillet jinek, mêrê wê û kurê wan bidarvedikin, vê yekê li hember her-

kesî ji bo îbret bistînin dikin. Pencîsal piştî vê dîroka di vî fîlmî de têraxistin, dîsa bi heman tişt û hemanbarbariyê ji alî heman artêşa tirk vetê domandin. Yanê piştî ew çenddem tiştek negoriye.’’

Di fîlmê ‘Ev der sar e’ de Fatmadayika kurikê deh salî ye, alikariyaserhildêran dike û ji ber vê yekê ewjî ji aliyê leşkerên tirk ve tê kuştin.Salahadin feqiyekî kurd e, li heqî-qeta Îslamê digere. Ji bo xwe û doraxwe ronî bike, li ser nikokiyê,zilmê, qederê, rastî, heqîqet ûxweda lêkolinan dike. Kurê Fatmaû Salahadin ji gund derdikevin ûheta digîjin bajarekî mezin. Li hem-berê xwe faşîstan, mafyayan û pe-reperestan dibînin. Selahaddin kurdû Musulman e. Ew kesên ku li cemwan dimine jî Musulman in lê tir-kayetiyê li ser wî ferz dikin û dix-wazin berê wî bidin rêyekadin, Selehedin di vê serpêhatiyê dehinekî din li ser wateya heqîqet ûqederê şiyar dibe.

Mandelbaum di encama nivîsaxwe de wiha dibêje: ‘’Herçend fîlmdi hinek cihan de lewaz be jî, ser-keftina wî ew e ku mirov di fîlm deqedera kurdan dibine û di gelek ali-yan de jî serkeftî ye.’’

Li aliyê din rexnegirê sînemayêyê Fransî Francis Dubois di derbarêfîlmê Mansur Tural de di malperaSynsicat national de nirxandineknivîsand. Dubois wiha dibêje:

‘Ew der sar e’ filmê dirêj yêMansur Tural yê yekem e. Ew dersar e filmekî herî bilind û cihê xwegirtiye, bi mijara xwe ya bê tirshesab dixwaze. Fîlm mirov aciznake. Her wêneyekî vî fîlmî tiştekdide û ne vala ye. Mezinatiyeke bi-lind di fîlm de tê dîtin. Lîstîkvanêfîlm zaîf in di fîlm de, lê em bi vîfîlmî gelek tiştan hîn dibin û emserbilind in bi yekî wek derhênerTural.

Ev der sar e:

Trajediya kurdan li ber dilê fransiyan

Kevneparlamenter karê paqijiyê dike

Serokwezîrê Vanûatû, Edward Natapei li gel malbata Obama.Beijing – Heta sala 2020’an zê-detirî 24 milyon mêrên çînî rûbi-rûyê tenêbûnê dibin û keçek bi destwan nakeve da ku bizewicin. Se-demê vê yekê jî têkçûna hevsen-giya ku ji ber jinavbirinakorpeleyên (zarokên hê di zikê da-yikan de) mê, di navbera zarokênnêr û mê de peyde bûye.

Li gor raporên ku akademiyênzanista civakî li Çîn’ê amade ki-rine, jinavbirina korpeleyên mê hêdi nav çîniyan de nemaze li gundanbi rêjeyeke bilind tê kirin, ku bûyetehdîteke rasteqîn li ser rawestan-dina hevsengiyê di navbera nêr ûmêyan de.

Li Çîn’ê ku jimara daniştvananmilyarek û 300 milyon e, daniştva-nên gundan zêdetir hez ji zarokênnêr dikin û sedema vê yekê jî bikevneşopiyan ve girêdayî ye. Li gelnebûna sîstema xanenişînê û garan-tiya civakî, ji ber li gundan dê û bav

pişta xwe bi kurên xwe girê didinda ku hevkariya wan bike. Lê egerya mê mêr kir ji bav û dayika xwedûr dikeve û li gel xêzana mêrêxwe dijî.

Li gor serjimariya ku KomîsyonaPlandanîna Malbatê wergirtiye, sa-la 2009’an li beramber her 119 za-rokên kur, tenê 100 zarokên keç jidayik bûne. Berpirsên Çînî dibêjinjimara normal 103 -107 kur li be-ramber 100 keçan e. Pisporên Çînîpirsgirêka serekî vedigerînin wêyekê ku di warê pizîşkî de hatiyedîtin, ew jî ku testên pizîşkî yên nûdikarin regezê korpele yê di zikêdayikê de destnîşan bikin.

Zehmetiya dîtina jinê li hineknavçeyên Çîn’ê gelek caran dibesedemê jinrevandinê û carina evyek digihe sînorên welatên hevsî-norên Çîn’ê. Li Çîn’ê li gor yasa-yan her malbatek dikare tenêzarokekî çêbike.

Li çîn’ê keç bidest nakevin

Ji rûniştina parlamenê dûr ma:

Ji serokwezîriyê hat avêtin

www.ars

ivaku

rd.o

rg