DiSSERTATIO GRADUALiS,Continens

OBSERVATiONES OEGONOMICASCIRCA

GENUS A VEN A E,CUJUS PARTEM Γ.ΜΑΜ ,

/ Q

GONSENSU AMPI. FACULT. PH1L0S. VΡSAL.

pr> iecttw

JOHANNE LOSTBOM,S. THEOL. doct, oecon. pract. prof. ordin. reg. et borgstr.

s. r. s. ρ. h. ET r. s, s. et l. h. g. nec non s. ρ. η. η. m.

PUBLICA SUBMITTIT DISQUISITIONIMAGNUS SJÖBERG,

StipekdiariusRegiusRoslagus.

IN AUD. GUST. MAJ. D. 1782.

horis a. m. solitis.

UPSALI^E,Typis Jo ii. Edman, Direct, et Reg. Acad. Typogr.

å%« α · Q *

§. I.

Maximas infer prasrogativas, quas generi humanolargieus eil Summus rerum Conditor, varia funCfrunaenti & graminum genera, quorum illa,non

nobismet ipfis iblum, (ed & largo ipforum proventu,brutis animalibus, imprimis autem hsec, utpote natnraspecorum maxinae adcommodata, alimentura praebent.Hascce frugum & graminum genera in orbe terrarumpartim cuita, partim fponte creicentia videmus. Pluri-ma quidem eorum in Syftematibus Botanicorum enume-rata Sc deicripta dudum cognoicimus, multa tarnen ad-huc fortailis latent. Varietas reipe&u iubilantice, formas,bonitatis & roagnitudinis pluribus ex cauffis nat,uralibus& accidentalibus pendef. Ad cauilas naturales referimusfines in^quales, in quos creata funt, pro diflimiii ho-minum & animalium conflitutione, quorum nutrimentoiniervient: accidentales in efleftu Climatis diffimili, in-dole ioli, varia eiementorum efficientia, nec non tem-peftatum viciilitudinibus Sc transmigratione in terras aliocalentcs foie; denique cultura, accuratione & diligen¬tia in bis producendis adhibita ponimus. Quas omniaformam magnitudinem & bonitatem ipforum variarepoiiunt; reipeSu autem naturas 6c generis permanentfimiles. Attamen in eo fapientiam & bonitatem Crea-toris venerabundi agnofcamus, quod in qualibet plerum-que regione, vel cultura, vel fua iponte , ejusmodi cre-fcant frumenti & graminum genera, qu# nece/Iitatibus

A 2 vi-

iS ) 4 ( *Δ§

vit« fufficiant. Quemadmodum autera rnajus & pondc-rofius fernen genera frumenti poftulant, ita haec ut plü-rimum iunc annua, atque ipia adeo natura hominerniui commonet officii, ut eadem excolat, unde uberiora, fecundiora & ad finem apciora evadunt; id quodex parte de generibus graminum quoque valet, etfi plu-rima eorum funt perennia, Hinc coniequitnr perfecta ho¬minis obligatio, ad folidam eamque ratione & experien-tia nixam de cultura harum Vegerabilium cognitionemfibi adquirendam. Etenim homines ut procuratores ter¬rae aliquando rationem reddent, unusquisque fu&rum do-tum & facultatum. Terram itaque aflidue, compofite& apte coiere debemus; ieroper in memoriam revocantesterram & quidquid in illa, eile Domini Ρί! XXIV, quide fublimi foüo iuo orbis, qua patet, incolas confpicitPf. XXXVIII. - - Apud animum jam conftifuimus,Specimine Academico obfervationes quasdam circa pro-prietatem, culturam & ufum generis avens cum civi-bus noftris communicare. Quocirca ceniuram BenevoliLe&oris mitiorem nobis expetimus.

& II.Genus avenaceum pluribus conftat fpeciebus, qua«

rum plurimae dudum cognits & defcripts funt in Sy~ftemate Linnsano. Plures eiusdem lpecies a D:no Pro«feflore Thunlerg deteftas cito rcperiemus in fupplemen-to Syftematis nunc imprefTo. Seclione prima fpecies no-tamus in numero frumentorum vulgo habitas, earum-que varietates; feåione vero fecunda fpecies gfaminum,jilas imprimis, qua? in noftra regione cuefcunt & vigent.Interim D:no ProfeiTori Tbmberg obflxi&ifTimi fumirs,qui erster alia favoris documenta nobis prsftica, & fm-gulare in Scientia Botanica ad ufum publicum amplifican-da ftudium , omnes avenarum exoticarum fpecies mu-

tuo

s3ife \ e f) 5 \ «88»

ffiütuo nobis dedit, quas, ad genera frumenci & grarai«num accuratius difcernenda collegic, atque ut facilius in-de cognolcerentur, quae in noitra patria maxima cumuiura conieri queant.

Se£t. I:ma

De Jpeciebus frumentorum ex Geneve Avenaceo.§. III.

Aveva Sativa a) commune frumenti genus, idque an-nuum. Hujus quidem varietates dua? roaxime funt vul¬gares alba δί nigra b) Has degenerare vidimus, ut albain nigram ienfim fuer t commutata. Verifimile eft va¬riera» em hanc ex Climate, foli indole & natura, quin &cultura proficiic : majori tarnen probabilitatis fpecie con-tendtre poflumus pondus & magnitudinem granorum 9

proceriratem vigoremque fpicy & culmi, caulique adhae-rentis folii latitudinem ex cauifis lupra allatis provenire;fed radicum haec communis eii proprietas, ut fmt ra-monores, amplioresque quam cetera frumenti genera po-ros hsbeanc: quocirca terram quoque duriorem penetra-repofTunt; ld quod experimentis in argilla tenace, ex-iiccatarum iolo piieinarum, nec non fundo excilorumper fuba&a prata grumornm, inftitutis deprehendimus.Ipium granum ejusque indolem Cel. D. Profeffor Ber-gius in fua materia medica delcripfit c). Nos iolummo-

A 3 do* λ) Lin, Syft. Nat. p. 222. Ed. a. Ü. D. Joan. Jac. Reichard Hort. B*

Prsf. Franc, ad Moen. 1779.b) Uti Eiagelika, Frarfka och Tyike husballds · bocker, omtalas

val flere varieteter, fålom gra, gul och bmn hafra; men de åro mindreallmanne, an den hvita och fvtrta hafran.

c) Forma. Semina cylindrica, unguicular'a, tePa cortice nigro veislbo, laevi , hinc fulcato, inde angnlato: tivcleo libero, villofo, pollidecinereo, apice barbato, parenchytnete niveo farinoio. Froyritt* farinaceo»mucilaginofa» infipida , cet.

tf®s- y u κ

do obiervamus fernen, experientia tefte efle eiculentum,caulem ipfiusque folia dulciora & leniora, radiceniqueplus nutrimenti quam cetera frunaentorum genera in fecontinere. Ana'yfis avenas Chemica, unde penitus con-flet illius vis & natura, in llbro Savari qui inicribifurDittionaire de Commerce fufius exponitur d); cui id fan-tum adjicimus, avenam aeque ac cetera gramina pre di-verfo (olo, Climate, & cet. non una ratione difFerre ;hasc enim haud exiguum in faporem, virtutem faciem-que frumenti & graminis influxum habent, quod qui-dem fat luculenter demonflravit ExperientiiTimus Domi¬nus Med. Licent. D. E. Ncezén e). Klase autem obiervatiomajorem agticolis anfam (ubminiflrat, naturam ac indo-lem ioli, cui femina committuntur, accuratius perfcru-tandi. Avena tam alba quam nigra in Svecia noftra ie-ritur: ilia in Vermelandia, Veilrogofhia, Dalekarlia, ee-terisque regni provineiis, ubi panis avenaceus in ufueil, maxime viget; hasc autem communilTima eil, necuno nomine prasflantior habetur, utpote quas frigorisfit patientior, & in iolo fere quolibet efflorefeat, adeolit experimentum, au&umnali tempore hanc conferen-di non prorius iupervacaneum foret: pondere tarnen& grano albas cedit; minus quoque farinas, quamvis e-jüsdem coloris red^ir; lentes autem ipfius non eodem

can«

<i) L'avoine analyfee donne une liqueure limpide , qui a 1'odeur &la iavem· d'avoine cuire, & qui eft un pen neide Öc obfctirement faiee:une liqueur roufatre empyrevmatiqué, accide, äußere, acre piqnante, avecindice du fel alkali, une liqueur biune , alkaline, urineule & impregnee,de fei volatil urineux, enfin l'huile epaiife comme du firop, La mafferoire reftee dans la cornue & calcinee pendnnt douze beures nu feu de re-verbere η donne des cendres, dout on a tiié par lixiviation du fel alkali.Ainfi l'avoine eft compofée d'un fel ammoniacal, enveloppe dans de l'huile;ce qui forme un mixte mucilagineux.

e) Vid. Ejus Diflert. hab. Upi. an, I77P. §§· 2. 3. 4, de NovisGraminum Geaeribus.

cS*k \ - f eäMs^6? J 7 V «2S3

candore ie commendant. Experientia eciam conilat a«venara refpeålu maturitatis nonnihil difFerre, alia, inquam,ierius, alia tempeftivius maturkatem allequitur: ratio hu-jus differential in eo forfaffis ponenda eil, quod pofteriorhsc avena e locis polo arflico propinquioribus fueritcoilecla; id quod uium prasilat maximum, liquidem avena,vel quodcunque aliud frumenti genus ierendum, trans-mutari debeat, tura enim teile experientia in terra nova,primis tribus annis, lretius fruticare fölet, his aufera prae-terlapfis denuo fiat permutatio: eademque eil ratio alio-rura vegetabilium plurirrorum. Angli fuam fementernavenaceam ex Hungaria & Polania transferunt; atquehtec forte eft cauffä, cur avena ipiorum noftrae palmarnprasripiat /)»

§. IV.Indole & natura Generis Avenacei jam explicata, re-ffat ut obfervationes quasdam circa culturam & ufum

ejusrlem faciamus. Quoniam cultura ipfius ut profpereprocedat, ex diverio climate, folo, aére, pluvia, cet. ma-xirae pendet, vix conftantes omnibus locis afferre pofFu·mus regulasr cum tarnen hocce frumenti genus ubiquefere terrarum, quamvis non iemper pari fucceifu feratur,prsecepta adeo (altem generalia tradere conabimur, ut adplures quadrare queant provincias. Generatim dicerepoiFumus avenam, experientia teile in terra argillacea,calcarea & arenofa juila proportione permixtis laetius cre-fcere,, led ita tamen ut humus, quae putrefa&is vegetabili-bus & animalibus conflat, minime excludatur^hasc enim,

ut

f) Från Vermelnnd har Prsies- håmtadt hvit hnfra och fådt i Upland^fom de foi fin åren varit mycket" gifvande, men fedan fåmre, och iynesnu vilja variera med gulbrun fårg, och kanfkje detta år gå mail til fvart,fom torde hacrrora af den harvarande. olika jordmon, i jamforelfe motcVermelaads mo och, fand jord».

t\ Q / t$£s:/ o v VS

ut morem agricolarum loquendi ieq r aur, bafin quo-rumcunque vegetabilium conflituir. Ex i ' ientia edocuitavenam in humo argillacea eile iertili ilarna no: folum ad-sinaf profundius, cum radices ipfius imum petant fun-dura, ibique deficiente pluvia humorem imbibant. Dumautem humum argillaceam avenae maxime idoneam ila-tuimus, eo quidero indicatuno non volumus, candem interra calcarea & arenacea nullo prorius modo fuccrefcere,ied in his iolis vix effloreicit, niil admixtio aliarum ter-raruro, vei flercoratio accedat. Avena alba, utpote quaegrandius progerminat granum, feracius omnino poftulatiolum g); avena autem nigra terrae exilis eil patientior.Experientke tarnen & Theoriae aperte repugnat, commu¬nis fere iila fenfentia agricolarum , avenam perseqne interra macra & pingvi fiorere, atque adeo hoc fernen inagrum fleriliorem & minus fuba&um efTe fpargendum.Novalia avenae producenda? funt aptiora, cum majori ah¬mend copia abundent, ex deilrudtis vegetabilihus, & pu-trefa&is e regno animali corporibus potiiTimum oriunda.Avena rerram multo quidem fucco fpoliat, eamque utVirgilius loquifur uvit; ied infimul difFufioribus fuisradicibus eandem refolvit. Si acido terra laborat, avenaintabeicit, idque ex culmo & .granis rubekentibus cogno-fcitur: nihilo tarnen minus mos ifle, avena humicia locaobferendi, compluribus regni provinciis, ut in Scania,Veilrogotnia, ceteris, non fine infigni agricolarum damnoadhuc obtinet. In Smolandia montofa potiilimum loca

Avena

g) Det forfok, iom Herr Villcmont i V. Α. Η. 1751 <1· 3» berattas harvagjordr med den Engelfka hvithafran, vifar nogfamt att den okar (ig långtmera an andre hafreflag, och att, nar den Svenika lidit mifsvåxt, harden Engelika merendels varit pålitelig. Den Engelfka ar grofre och karn·fullare, få att en tunna hofra går upp i vigt mot 3 halffpan» korn. Menman bor obfervera, att detta fårfok fkjedt i flark jord, fom vi merendelskalle proportion«lig blandning af god lera och mylla»

m> \ o rw / y K

Avena alba, campeftria vero nigra conferunt*. Lin. Sk;R. p. 423. D. Boye in fuo libro Oeconomico p. 43 docet,terram giareofam aven« producend« idoneam fieri j iipingvior argiila, nec non humus paluftris ex locis uligi-nofis & alnens devecia, ad craffitudinem quarr« cubitipartis eidem admiiceatur; tum enim fex praeftabic opimasmeiles, antequam nova egeat admixtione. Hane autemterram emendandi rationem iis prscipue commendamus,quibus macrum eil folum & exiguum foenuro h); quapofterius hoc etiam adaugetur, maxime Γι ea agri ave-nacei pr«paratio adhibeatur, qua; in Vermelandia, quin& Polonia viget; ut nempe agellus in minutiores parti-calas, cubir.os circiter tres aut quatuor latas , pluribus-que perforatas fofifulis diipefcatur, quo non acidum fo-lummodo removetur, ied iitus & facies agri eieganfiorevadit. Tum quoque arva eo facilius fubigere, iarculofrndere & comroinuere poiTumus; id quod primo hatvere„ nifi au&umnali tempore bene prgeparata, loliisqueab perennibus depurgata fuerit terra avena conferenda:neque hac etiam adhibita cautione a re alienum eileputamus, vere agrum avenaceum aratro perftringere, utlolia & quisquili« tempore hiemali deitru£l« cum terrapermifceantur. Occatio ftatim poil fementem peragatur:

B inde

fe) En Landtmnn ar icke illa lönt, nar han kan barga 10 a 12lafs hafrehalm och lika få många tunnor fad på tunnlandet; och dettatill undeiftådjande af den fvoga föda , fotn i allmänhet år tillilagen vårBoikap öfver vintren : hvilket ar hufvndfkjål til Bofkapsfkötilens aftagande.I forntiden hade de icke allenaB mycken utan god foda for Boikapen.Foljakteligen bördigare ång, mindre åker men val gödd och aniad. Påen del Ballen i Vertneland och Norra orterna bibehålles denna godavana ännu; men torde ock andras, fedan man börjat utiprida och velatförfvara den tanckan, att BörBa rikedom beBår i Βοία åkerfält. Af dennaobfervation torde finnas orfaken, hvarföre månge hemman fordom drogoBorre il<att både i fpanmål och vi&ualier, an de nu årligen genom våraängars forfvagande göra.'

«ÜP ) iö ( ^inde cylindro squandus eil ager, pofl cadentem pluviam, .

aut fucco deficiente, vel ii fcaber fuerit & glebofus. Al-tius vel levius pro natura foli fulcus efl imprimendus:avena autem leni occatione terrae commitatur, ut emere¬gere poßiL

§. V.Ex bonitate feminis felicior vel deterior meflis mul-

lum etiam pendel Avena agris confierendis deflinata,permatura, a feminibus loliorum depurgata, fucci plena,non levis aut rugofa erit. Cfr. Agr, Fund. Chem. Gel.Profeil, & Eq. t^alleri C. 3. Tertio quovis anno mu¬tanda efl iementis, id quod multuro afFere emolumenti.Serenda autem rnature arena, utpote qua? duriori mu-nita putamine, diutius in terra antequam egerminet, de-litefcat, & frigoris fit patientior, maxime qua? nigra eft.Mature ferendo loiium quoque minuitur. Nec iam plenamanu feritur avena atque alia frumenta, nec tam co-pioie. Sed ratio tarnen habenda efl foli, terrae edkiorisaut depreflioris, agri veteris & novalis, macri aut pingvis.Si haec omnia rite obfervantur in terra praeparanda, fpe-randum fore, ut ceflet loiium, & trifiis ifle frugummorbus fuligo nigrefcentibus fpicis i\ Eene hanc in rem

Oeco-

i) Bland hafrans fjukdomar år hvit-och fot-ax» Ordfaker ha'rtil aroi>ntingen infefter elter forftockad nåringsfaft. SS val ordfakerne fom med¬len häremot, åro af Arehiater Linné, Tille t, ProfeiT. JV&lteriur och G ηdåuppgifne. Men de Ron, tom åro inforde uti V. A. H. 1775, fa vål omfot-ax i hafra, fom annor fåd, iamt 1778 och 1781, om hafrema/ken»af den naturkunnige Hushållaren Herr Cominlnifter Bierkander, gifvaHushållare fådane uplysningar , att de fjelfve borde kunna fortfara medson uti en få betydande fak. Vi anmårke allenaft ηιτ, att utladets kolk-ning jemte granqviihar tagne vid fofvetiden och lagde ofver fådeskornttpå vind eller loga utbredde, aro de bafta hittils fmfokta medel mot kohi-a-x. Da denna Afhandling till vår Svenika Allmänhets granikning kom¬mer att utgifva» på Svånikafå torde den kunna ekas med flere elafér-•ystiouer i detta åmnet»

d» ) 1* C iiOeconomia? Direft. Fifchevflrhm in Lexico Oeconomico;Agricola terram & foilulis & ftercoratione rite pr«pa-rans, bono & puro utens fem i ne, fementem vernalemin au£tumnales plurium annorum mutans, nec avenarafatuam nec aliud genus lolii, nec incommodum quod-cunque pertimeicit k\ Sed probe tarnen meminerit A-gricold, id quod fupra indicavimus, maximi in avena utin aliis frumentis momenti eile indolem foli & aeris,c®mmodum agri fitum a tcmpeftate remotum, caloremdenique temperatum & pluviam terapeftivam, quae qui*dem momenta ultimo allata, non ab induftria humana,fed a benedi&ione Summi Numinis pendent. Tempusmetendi indicat culmus ad fpicam flaveicens: hoc autemeo magis eil obfervandum, quo certius conftat avenarae ipicis fuis facile excidere, terapeftateque vehementioridimidiam tepe meflem intcrire. Falce mefloria avenamreiecamus, ied huic arcus adaptandus, quali utuntur Ver-melandi) Scani aliique, quo ieges metendo commodiusin unum faiciculum colligitur. Avena ufibus culinari-bus aut fömenti deftinata, pluviis au&umni non diu fitexpofita; frumentum enim quodvis aqua intumefcens &poftmodum ficcatum hominibus, non vero pecudibusinialubre habetur.

§. VI.Supereil jam ut de uiu avena; nonnulla in medium

adferamus. Avena qua; frumentorum vulgo habetur vi-lifiima, & fterilioribus plerumque arvis feritur, eam certchabet praeftantiam & utilitatem, ut meliorem culturam

B 2 & ma-

k) Landhafra ett fvårt ogräs: växer vild, ar onnuel, ligger lange ijorden: fynes vara degenererad från coltivernd hafra; efter man kunnatgenom flere års cultur den forbattra. Bafta fattet att den utrota, ar flereirs hoftfade. Hvarom mera vid grasflagen. De andra ogråfen, fom be«fvara hafran, harrora mycket af orent utfade tcfe illa körd åker»

H ) Ii C i!& magis quam huc usque copioiam promereatur. Tnteralia commoda haec referimus; quod creicat & meflempraebeat aliqualem, ubi alias fruges ob defeåum alimen- veorum minime vigent, quod debita aecedente culrurauberiorem plerumque det proventum, quam cetera fru-mentorum genera, nam duodecirn faltem pro quoHbetfemine obtinere licet, fed neque inioiitum efl ue 20 &25 prasbeat: quoci paicua avena confita fine impenfa roe-liora iieri poiiint, cum frumencum & culmum reddant;quod per avenam confitam prasparentur agri ad ctiltu-ram tritici fru&uofam; quod culmus dulcedine, iubtili-tate & mollitie aliorum culmis frumentorum in alendispecoribus iit prasftantior; quod mediante avena variaripoilit feminatio agrorum; & quod illa minime noceat,quin potius agrum refoivat: quod denique avena nonfine raaximo ufu cum reliquis graminum generibus inpratis artificioie cultis conieri queat. Taceo quod avena,neque tot aificiatur incornmodis, nec tantum pofcat labo-rem, quantum cetera frumenti genera. Quod ad uiumhujus culinarem attinet, experientia conftat panem ave-naceum, nec palato ingratum, nec lanitati inimicum eiTe:cere viftas etiam coquendas infervit, quid! quod hordeoex hac parte prsferendam putant nonnulii /). Pluribus

quo-

/) I Ryfsland, der Induftrien gådt gnnfka långt, att utaf allehandabar och fruckter tiheda halfofamma och fvalkande drycker, brukss 2.:neflags hafredryck ; den ena· af fatnre hopen, under namn af kbac^ (kvace),den andra af Ståndsperloner K.UCAbi<^Vti (kisflouichtchouis), bvilken le¬nare ikall vara ganlka vålfmaknnde och iikna Mofel · och Champagne vintill urfeende och bornering. Herr Grefve Moujtti Poujfcbw, Lieutenantvid Kejleri. Rylka Gardiet, nu viftande vid Kongl. Acad. i Upfala, fom,med en få lycklig framgång utforlkar naturens allfter och formoner formennilkioflågtet, har underrättat härom, och lofvat lemna l'efkrifning, fåpå dryckens tillredning, fom ock ipecies af den bafra, fom dertil brukas.Dricka, bryggt af hafra, ikall i lig ijelf aga någon balka, få att dertil!

il? ) 13 Cquoque dapibus prasparandis idonea efTat farina avena-cea, pro qua farinam oryzas jam iubilituimus. Lentesetiam avenacete falubriora prsbent jufcula & pultes, quamlenees oryzte, aliaeque exotica?. Tum autem decorticari& purgamentis quibuscunque liberari debenr, ut in Angliafieri novimus m).

In Canada ut alt Sa vari in Lexic. Oecon. fpe*cies avena datur, qua? in menfe junii maturefcit & no«fira major eil & melior, oryzas asquiparanda. De hac &avena Orientalin qux in Herbario Thunbergiano inveni-tur} infigni fpicae & foliorum magnitudine, ampliorema Ce). D. Prof. Tbunberg exipeftamus iliuflrationem, dumornnes avenas fpecies colieftas, tum femine, tum gramine-profuturse, fuerint defcriptae. In uius medicos adhibeturjufculum & deco&um avenas ad huraores folvendos,urinam peilendam, tranfpirationem fublevandam ; in tufli,gravedine aliisque morborum generibus: unde facile con-ilat avenam, non tantum pecudibus, ied etiam homini-bus, alimenta & medicaraina prasbere. Animalia quasvisdomita hoc fruménto bene aluntur: equis nigra prasci-pue conducit, Ted bene depurgata; cum autem non di-geila, fed integra iaspius egeratur, in farinam eamqueiubtiliorem comminui debet, pe adhaerens palea ipfis

B 3 no-

ford ias liten portion humbla. Vi påminne ofs härvid, att Homerus om¬talar, att de äldre brukte Cepa (Lok), lom ett obfonium på fina dryc¬ker, for att göra dem ljuftiga rit! fmalten. Den fom vet bvad bog fmaklok larter på mat, torde ock finna, att det ock låter prafticera fig medvin och dricka, fom derigenom torde blifva både halfo/amrnare och fmnk-ligare. I fynnerbet om lokens ftarka ikårpa forft borttages genom vattu-Hggning.

m) I Vermeland bos BruksHerrn JL. M, Ugila på Eng, år en fådart<jvarn τη rattad, der man kan mala och fkala gryn af flere forter, afvenock arten, fom i England ar brukeligt, borde vara flereftådc-s i vårt land idet ar mindre eftertankfamt, att vi årligen ha'mte de få kailed« Perlgry*:från Holland, hvilka ock i Sverige kunna, göras»

0 ) Η ( 0noceat. Cujmnm equi perinde ac foenum comedunt,iimiliter panem avenaceum, iiligeneo, quem Iiluilr. Bar.Brauner commendat, forte prasferendum. Pecora culmoavena; melius aluntur, quam aliis, oves prafertim, obnaturam ejus exiicantem, nec non dulcedinem: in b©·bus, ovibus, porcis faginandis eximium prseftat ufum,nec minus bobus aratro jungendis pabulum prxbet gra«tum n). Notandum quoque eil pecora, per arva avenaconfita lubentifTime paicere, iues radicem avena; aliispraefernnt, & equus ad radices usque abradit, atbi cre-vit avena. Palea; vaccis la£lantibus & fuibus per hiememalendis profunt, quin & paupercuiis ilramenti loco infer-viunt. Pennigera animal'ia, nobiliora quidem frumentaavena; prasferunt, ied hanc in farinacea mixtura avidedevorant. C'anes imprimis venatici pulmento avenaceore&ius, quam aüo frumento nimis (aturante nutriuntur.Mirum igitur eft, quod agricolae hoc frumenti genu*non majori cura ac diligentia excolant.

§. VII.Avena Nuda (Skallos Hafra), Lin. Syft. Nat. p. tu.

calyce trifloro; affinis eft admodum fativa;, ied feminadecorticata decidunt. Annua eil, & in Svecia a paucis«iimis excolitur; in Hifpania autem & Scotica &c. ufusipfius eil frequentiffimus. Ha;c tarnen fpecies Climatiboreali aptiflima, plurima prae altera, qua culturam &uium habet commoda. Semen grano filiginis parvo ii-mile; pondere autem non differt a grano avena;, cura

me-

^») Utaf denna halmen iåfom fmidigare, gulare och mera glanfandetill färgen^ an de andre forter, gores halmlådor, fatbrickor och pennfoderbade i Skåne och Veftergothland. Icke till förtigande, att flere utenfilieref korgar, bikupor med mera, deraf få va'1 fom annor halm göras: d·förre i Gottland och de fenare mera ällmänt i landserterne. De ar· ifynnerhet goda att afhålla fuektigher.

c&g> J ι) 1

medulia ipfius folida tanto non prsedita fit putamine.Huic folum fere quodvis indifferens eft, ad ferum us-que auåumnum germinans, omnes fert tempeftatis vi-ces, atque etiam procellas, fiquidem vento3 tit alia avena,non elidatur. Avena h»c citius illa iuccreicit, uberiorcmetiam prsebet meflero; & femina, quamvis ut minutiora,Ron «qualis fint menfur«, ejusdem tarnen funt ponderis.Culmus ipfius efl fubtilior, & foliis infimul abundantior»In Hifpania, Scocia & Anglia lentes ex hac conficiuntureximi». Parum itaque abeft ut cum Nobiliilimo Ar*chiatr. Linnao ilatuamus: Avenatn hanc midam fru&umdare tritico longe praflantiorem. Ctr. Hort. Culin. Quoautem major eil hujus utilitas, eo potiori jure fummamruricolarum noftrorum attentionem meretur. Quod fifolers quispiam agricola, propriis experimentis de facilihujus frumenti cultura & multiplici ufu convinci vo-luerit, lubens portiuncularo quandam Ipfi offert Μ. R»meus Praefes. Optandum vero foret, ut majori h«cavenas fpecies copia ab extens invehatur, quo frequen*tior apud noftrates ipfius evaderet ufus»

Avenn Secunda fpicis in obliquum procedentibus[;fpecies eil nondom a quopiam, q'banturo nobis conftat,defcripta, qu#que in Horto Academico jam viget. Ex-per. Med. Cand. D, And* DMy cujus infignis in natur»receffibus rimandis & inveftigandis eft opera, aliquamhujus avenae portioner» ex Gothoburgo huc transtulit;ejusque particulam ir.eo Pr»fidi donavit, quam ipfepluribus experimentorum mftituendorum gratia difper-tivit. Hac fpecie Angli Equos imprimis nutriunt: &Belgici mercatores difcrimen inter avenam boic ufui, &cerevifi« coquendaedeffinatam obfervant. Sav. Di£i, Oeeox*

Qu« ulterius de Graminibus Generis Avense dicendaforent, in aliud tempos differimus.

Clarissime Domine CANDIDATE!

Ingenium nunc defpicitur doärinaque prorfus:Praemia funt ftudii hxc! hicque laboris honos I

Ingratum praefens aevum efTe queruntur AlumniMufarum; queflus mole nec ille caret.

Cur igitur pergis? Studium quid inutile tentas?Farnaffi colles vifere lauriferos.

All: ego! quid loquor? aut ubi mentis me abripit aeftustMufis & Phcebo qui facer ipfe fui.

Algeat interdum licet heic meritiffima virtus*,Sed dabit ipla fliis praemia larga tarnen.

Vax animi atque hilaris vultus, mens confctaSunt bona, qu£ nobis demere nemo valet.

Qui modo culpavi Studiis Te impendere curamNunc pergas hortor, qua prius ire via.

Qui Deus Artibus & Mufis favet almus ApolloHic dabit ipfe Tibi praemia digna cito.

C. N. Hümble,