%

f ' '«?■■ ■■■%■ *\.v ;_jgsr

■ ■'-••■ ' - ' • -V - -.;" ■. - •■''■•• -\ s' -s ^

■ ; ; ¡ > , V ; ; ^ ' • *'** , ■•*’ . . -■.t''" - S : " .

■:/

'A

.. „ *VT-:'C.

, ' . V V . ’ - ' . . v ‘ , -

i: Á it\- -■ ' •

. 1 •♦ ■•••■• "•■ '

i•J .A

ifTf<,-r.'- - - •<

'•■ V ’ ^ . i

m :-ït'iÇ

-í:

>v , -- k*' - 4 d ^ V -:i':Í

i?% ' 1 ' ' '" '

- : ^ v - , . "■ - . 4 -.

''■s

c

••V

■r,

NARCISI PEYRLET DES-CARTES

M . D . V. PR O P R IM A R IE R E G II, G E N E R A L ISQ U Eì^ofocomìì'j progne Cathedrìs iam ociìes candidati mper Prìmarìac

lUufirìs Senatus decreto , per annum regentìs ; extraordìnarìae. olim Modzratoris ; ¿7* regiat tormeutarìorum

cohonìs Medici

SPECULATIONES MEDICAE,A D P R A E C E P T A R E D A C T A E ,

P U B t I C A E D I S P U T A T I O N I P R O P O S I T A E ,

IN CONCURSU

AD CATHEDRAM THEORIAE.

IN VALENTINA ACADEMIA. D I E > £ ^ ‘-> M E N S I S ^ 7 ^ < ¿ * ^ c - ^ » > A N N 0 m d c c l x x v i i .

m

V A L E N T I A E :

E X P R A E L O B E N E D I C T I M O N F O R T ,

M D C C X, X X V II .

8 O T E ^ ' : 0 - ‘^ i : 1 r t - i r ^ , r r - ■ ’ ■ ■'. ■"' ■■—

'-ïia 'A a^ oR 'i, ,'\ « ,sv.-.v' * ^ a-, i;ö ,-./.1Z^k,., mÈTìCv ;..;.>i»'i Wr .O',V ; i WliVÌ

t*-: .nn-;- ■ • ■ ■■ -». ; f - ' i , '

c ? i A .j i i < j : - T M ï ï î f , P : r r ) i ' r A j i 7 o a [ < ^

' . " 3 ^T")A àK3 A r ; ; ;> :;aìii.<3a 1

. . ■ ., ^ : i jv jD i- X ) D y i ■ ■

3 , K \ 5 , T m \ y t U k x a t l t i ’x v , - i ^ l

. / v ì w a a A p A / i ì - : i T K i J A V , ì ^ i ^

^ Ï -'Í -V J D Q l i O i l ^ A ^ • •*• •

t

•• ' - z i ' ¿ A Z K

; - - Ì

J A T■<g»5 -TO¿ag.- ,.. _ ' .

,TSlorÆOM iTDfQHiíJía O J d A a a X ï j.U7 'X x a : ) 3 a M

P E R I L L U S T R I

VALENTINAE URBIS

S E N A T U I:

C . D . l O A N N I D E C E R V E R A , P R A E T O R I D I G N I S S I M 8 , l u d ic ia e M a t o r i , ec C e n t u r i o n i V a l e n t i u a e U r b i s , c í h í^ uo C o* b e r i t a c i o n i s , c e t . c e t . c e t .

Magnifici! Valentinat Urbis RefíerthujiD . E m m a n v e l i F b r n a h d e z d e M A H M A N U L a R a m i r e z

P i s c i n a , in S . O f i ì c i o V a l e n t . I n q u i f i r . P r i m a r i o A p p a r ì t o r ì ;D . lo s E p H O M i r a l l e s , e t C E B R i A N , A c a d e m . R e g i a e H i à o r i c O '

M a t t i t . S o c i o H o n o r a r i o .D . lo s E p H O N a r v a e z , e t P o r t o c a r r ì r o .D . F r a n c i s c o P a s c h a l i C a s t i l l o I s e o , e t Q v i n c o z e s , P b i i *

M a g . I . U , D . A c a d e i n i a e M a c r i t e n Ì is R e g i a e N o b i l i u m A r t i u m A c a d e n n i c o H o n o r a r i o , R e g i a e i t e m V a l e r i t . A n i u m A c a d e r o i a e r n r a o C o n n i . M a r c h i o n i d e J u r a - R e a l .

D . F r a n c i s c o C e b r i a n , e t B o r d e s , R e g i i M i l i t a r i s O r d i n i s B» M a n a e d e M o n t , a c S . G e o r g i i d e A l f a m a f t e m r a a t e d e c o r a t o :

D . lo s E P H O C a l d e s d e l R e a l , e t B a s d e C a r m o n a , I . C . D * R e g i a e A c a d . V a l e n t , N o b i l i u m A r t i u m A c a d é m i c o H o n o r a r i o . .

J J . A n t o n i o P a s q v a l , e t G a r c i a d e A l m v n i a , I . U . D .U . V i n c e n t i o P a s c h a l i G v e r a u d e A r e l l a n o , P u c h a d e s ,

S ij T E R N E s DE O b l i t e s , P h i l . M a g . I . c. B a c c a l a u r . V ^ f"^ ^ ^ \ ® ^ ?,^ ^ N ED lC T O E sc V D ER , ET S e g A R R A , I . C . D . «

n T r i b u n a l i s M i n i f t r o F a m i l i a r i :& c ^ n r L l a z e r , I.u. D . ia m I n f l i . . I m p e r . P r o t

M a t h e f e o s C a t h e d r a e c a n d i d a t o .D . l OSEPHO V l N C E N T I O R a m ON DE C A S C A J A R E S , D v R A N , H w -

D d e N a v a r r a . B a r o n i i n T a m a r i t .I J - ^ a s p a r i P a s t o r , e t R o m b a u .

T R iP s” ''R ?R ”J o ' ' r ' ' , i T N a r v a e z , N e y p e r ,R e e i i *& M i r » ’ - O v i e d o , M a r c h i o n i de cl M o r a l ,

I ‘ ■ ° ' p P ' - i l . M a g . I . C . D . R e g i a e

la R e g . V alen t. A u d ito rio Pauperum P atro n o .

D .

D . O m u p h r i o V i ì ì c e n T i o D a k v Yl a , e t S o l s Cí n a , I . U . D »D . M a u r o A m t o n i o Ó l l e b . , e t R o ñ o , o l í m R e g a l . G ra c i a e De.

, c i m a r . N o w l . l u d . A p o f t . & R e g . i> . iOACHIMÖ E s t f i V i ; DB A r .BOR.EDA , M a S D EM A SPA RRO TA ,

* r. u . d ; Í ' i ’D . S a l v a t o r i M u s o l e s , e t X i m e n o , I . U . D .D . E m m a n u e i . 1 GiÑBlí- , 'è T’ G i ^ r , I . C . D .D . V i n c e n t i o 'G v i l 'i Ie m B ú z a R atí-, é t E l V í R-A.D . IOACHIMO E s c o L à , ET C l i m e n t , à C o n f i l i i s R e g . A d v -

Stndtàó. Genéf. U fb ìt '7éoetiiratoy¡ .Ìì)^ntfjintoi J,O '. MA.THIAE P e r e l l ò , P h i l . B a o c . I . C . D . à R e g . C o n i l i . A d v o cae .

a c in A u d i t o r i o S u p r e m o V a l e n c i n o o l i m F a u p e r u m C a u iì d i c o .

Cenfultìfìlmìj eìufdem Vrhh Aduocatit :JD. R ) a c « i r * o . S o i s o N A - , E T S o l e r , C o U e g i i R e g i i M a c r l te n i ì j

C a ;u f a r u m B a t r o n o r a m S o c i o , D e c ì r ta a r u m , P r i m i t i a r u m , & T e r c i a r u r a U x H i s : , a c R e g n i V a l e n t i n i i ì n g u l a r i ‘l u d i c i R e g i o , P a l a t i i R e g a l i s , a c e t ia tn C o n f u l a t i ' t M a r i s , & T e r r a e eiufdem U r b i s AiTeffori a l t e r o » & R e o r u m v i o l a c a e R e l i g i o n i s a p u d Va« le n c i n u m S . In q u i f i t . T r i b u n a l A d v o c a c o . f

D . l o s E P H o I g n à t i ò A l p h o n s o , ì t M o r e o , P h i U M a g . e i u f d e m ’. F a c u l i a t i s , & I . V» C a V h e A ra ro m , & P r a e p o f ió u ra C i v i l i s c a n - ^ d i d a t o > I . U . D . M o o h . M i l . A d v io c . o r d i n a v i o . t

D . lo s E P H o M a r i a e A l b m a n y > Ilur. C a e f * e t P o n t i f . D o £ l . p r o v a r i i s u tr i< ifq u e ,lu r i5 C a t h . P r a e p o f i c u r a , 8 c G a o o o i c a t u c a n d i d a - j to> I m p e r i a i . I n - f t i tu t . p o i l e a P c o f e iT . & I . U . C . n u n c v e r o à R e g » C o n f i l . A d v o c a t 0i> V a l e n t . C o U e g . A l u m n . \

D . V i n c e n t i o . B e r r e r , e t P e r a l t a , l a r i s C a e f a r . a r q u e P o n t i f * Ì D o d i . p E o v a r i i s G a t K e d r i s , a c q u e . P r a e f . o f . c a n d i d a i , i a m o l i m i I n d i e . C a t h . P r o f e iT .^ Q e n f . I l l r n i . D o m . A r c h i e p . A d v . C o n f * j

F iiilìfiim o Secretario.D . T h o m a e T i n a g e r o , e t V i l a n o v a , D o m i n o in L o c o dé

A y a c o r > P h i l . M a g . I . C . D .

r / R / S SUIDEÌA avita rnUUTAf E y riTAE,digaìfatis gradu, vìrtute , at^ue àoBrìna Illuffrifsìtrtis , ac Acade­mias Valetuinae Patronii dignifsim is, has Medicìnae T beftt, D»0,C^

fu h ì e S ì ì f s i m u s f e r v u s

TSLarcìfus TejrK

DE NATURA

O B I E C T O M E D I C I N A R

A L U T Ä R E M fatíluriis Medicinam, quidquid Syftema iapit averíeturi 8c Tati;9ne , poft .myentionem quaefita , ad ;?xperientram , utilem^ qae anatomiam i'c convertat.

at. Yiden. ifto -, quam iufte , artis divifsionem , in thcoricam , et pradicam negamus? Theoria , nihil aliud eft , quam praxis in praeccpta redafta.

3. Firmae , igitiir intirraaeque naturae , diu , no- ¿tuque ftude , ac ratio obi'ervationi famuletur.

4. Natura in genere, quam fatis apte detiniit A ri- ftotelcs , quidquid contra garriant recentiores ; potentia c f t , qua res omnes ordine ce rto , & lege fibi conilituta proprias operationes exerccnt.

5. Praecipua huius concreti pars, ipfa rei eft cíTen- tia , agendi contincns principium : altera , in- ordine, & lege cui vis fubiacet, confiftit.

6. Naturae rerum contemplatio, quamvis non faciat Medicum , aptiorem tarnen reddit IVIedicinae.

7 . Naturam , philofoplius humanam, animae, dicet, corporifque concretum. Utriufque vinculum , nimis cu­rióle inquirere , eft oleum , Sc operam perdere: imo er­rores fovere , quibus multi ( proh dolor!) volutantur.

8. Hominem , non nifi fanabilem , cognofcit Medi­cina : aliter , h inc, naturam contemplatu];, ut confiften- tcm in humani corporis ftrucl:ura , eo ordine difpoilta,

Ä ■ iif-

iifque legibus fu b ie íla , quae necefíariae funt ad ftatum hominis fanum . Sc adiones, illi refpondentes, eliciendas.'

9. Humana , igitur , Natura, Medicinae fubiedum^ ca eft^ qua pofita, homo fanus exiftit, eaque deficiente, fit aegrotans.

10. Qrganicam, h in c, corporis ftruduram ; peculia- rem partium, & motuum ordinem; leges, tandem, qui- bus haec gubcrnantur, eius minifter calleat , oportet: nifi enim obtemperet naturae , illi non imperabit.

1 1 . Homini ut v iven ti, nihil accid it, quod non fit naturale ; ut fanabili plura,

12 . Non itaque répugnât, hominem in ftatu natu­rali , fimul effe, & non efíe ; im o , Se morbum praeter, & fecundum haturam operari.

13 . Univerfi leges vitam fuftinent, nocent fanitati; vitam ergo ducere fine fanitate ; non vero hac fine illa frui potcft.

H O M O ,

14 . "P X U p lic i confíat fubftantia , materiali una,altera fpirituali. Haec , dum carnis com-

pedibus vincitur, cogitans, percipienfque Spiritus voca- tu r , à corpore prorlus alius, mortique fuperftes , qui, deftrudis etiam organis, co g itab it, ac vivet,

15 . Pfeudofophos, ig itu r, profanos o d i, elementa­rem , mortemque fubituram animam pronuntiantes.

16 . Corpori fociatur ifta , in quorum divinitus fa­d a coniundione verfatur naturae humanae eiTentia.

1 7 . A b utroque hoc principio variae manant opera- tiones, quarum anima eft radix. Se origo ; corpus au- tem fimplex inftrumentum.

18. Hinc à mera partium fabrica aîiquas velie deri­vare , nefas.

19. Anima , ut eas eliciat, naturae legibus cogitur parere, redamque corporis difpofitionem pofcit.

In-

20. Inde, alíquod ímperium exercere medícínam in Anima eíucefcit ; anim i, namque, mores corporis tem- peraturam fcquimtur.

2.1. Efto ad Phyficam fpe<féent elementa , iddrco haud funt adeo aliena à M edicina, ut non fmt nobis ícitu ncceíTaria,

I G N I S .

2.2. X ^ L u id u s , 8c elafticus acutís conftat partibiis,in omnem fenfum facile movendis.

23. Denfifsima quaeque fq b it, iUiufque letenílo cor- porum deníitati refpondet : h in c, quo plus terrae con­tinent , intenfius calent, fegnius frigent.

Nifi agantur in vorticem , ignis partes calorem non producunt ñeque difgregant etherogenea.

.25. Ubi non agit ignis nulla eft cGíftio , qua ex ae­réis aquea, ex his terrea fìunt concoquenda , calidiora cvadunt, Se ficclora^ fed ignis non eft proprium coa­gulare.

2.6. Magnetica virtus ab igne primum pendei ; lin­de qua parte corporis calida admoventur, impetuoiìus ir- ruunt humores. ,

2 7 . Non diverfum ab aethere die ignem , atque o- mnia per omnia movere credam.

2.8. Ubi exedit, aut à compedibus extricatur, mor­bos inflammationem fapientes gignìt, ni copia liquidorum teinperetur.

J 'É R.

^9 * R a v is , & elafticus fubtilibus conftat elate- V J T ribus, q'iorum fummus eft ufus in vita;

ac nedum per o s , fed & per cutim univerfam , corpus aincit.

30, Quaecumque emittit tellus, admittit a e r, q^i,A z pro

4 . .pro exhalationum varietate, hoilis eft , vel amicus fa* nitati.

3 1 . Syderum influxus acrem faepefaepius inquinat, ad quorum ortu s, Sc occafus, fenfibiles illius mutatio« nes morbofiim , aut fàlubrem annum praenuntiant.

3 2 . Salutis , morborumque patens humorem avi- dius imbibit , quo e f t iiccior : quare liquida infpifat, graciliora , magifque contrada reddit folida : humidior exhalantem humiditatem minus abforbet ; corpus hebe- t a t , & g ravat, Sc humidum addendo, Sc praepediendo perfpirabile.

33. Frigidior vitalem motum m inuit, augetque con- tradionem : hanc'relaxat calidior, quo authomatici pu- tredinis motus promtiores fiunt.

34. D e aeris effedibus fufius egimus in concurfu ad Catliedram Primariam , quae nunc omnia tenemus, ac confulto om ittimus, ne recodam crambem iterum ex- hibere videamur, '

T E R R A .

3 5 . O O Iid u m eft friabile, ac porofum , nec ignefluens, nec Hquido folvendum, rigidis, ob-

tufoque angulofis ab inviccm rnire difcrepantibus atòmis large donatum : mrxtk omnibus bafim offert, ac cum aqua fatis promtum ; fed non validum fubit nexiim.

3 6 . Duplex eft in genere , arena. Sc terra proprie dida. Prima folidior, ad cohaerendum tamen minus pro­na , altera proclivior.

3 7 . Hinc tuberibus arena tiito adhibetiir, fecus terra.38. Terris omnibus datum eft abforbere, non autem

infita virtute ; hac polent adftridoria nonnullae, à con­genito fibi Spiritu emanante.

39 . Difficillimué, imo nullus- in fanguineéi patet adi- tus abforbentibus, quem nihilominuii imminuunt , & inipiffant, ' ! . .

SUL-

S U L P H U R .

4 ° ’ O U b fta n tia eft p inguis, inflam m abilis, aquae mifceri impatiens , fiexilibus, invicem con-

tortis , plerumque aptis congelationi conftat partibus, quae nullum , vel levifsimum excitant faporem.

4 1 . N on folum particular! fabrica, fed innato etiana nifu in c o n ta d u m , diíTociationi refiftunt, & corporibiis pertinaciter adhaerent.

4 a . C ongelation e, aquae d e fed lu ,v e l acidorum af- fufione potifsimum concrefcit ; in animale , fofsile, 8c vegetabile tripartitur.

4 3 . Anim alia plurimo turgent olco : hinc infiamma- tionibus funt valde obnoxia ignis enim plurimum re* co n d u n t, adeoque vigente febris aeftu imprudens cJeo- rum eft ufus.

44. Tenax adhaefsio particularum fulphuris ad alia, dc levigan d i, mulcendique virtutc lacit nos certiores.

4 5 . Ventrem inertia , & pondere folicitat ; hinc far tis magna copia eft praefcribendum.

S A L .4 6 . O A p i e n s , liquefcens ig n e , & in aqua foKibi*-

V j lis materia oblongis conftat partibus, quaiein fafsiculos abeuntes, nunc ramofam , alias echinatam, plerumque fufsiformem induunt figuram.

4 7 . H inc in acidum , alchalinum , & falfum accu­rata divifsio. M obiiitatis iterum ratione , in volatilem , f i x um, atque medium.

4 8 . Nedum folvitur aqua , cui , etfi ponderofiorj fupernatat ; fed adeo intime m ifcetu r, ut fola evapora- tione feparari patiatur.

49- Facillimus e ft, ig itu r,'ve l ad corporis intima fa- lium aditus, quorum u fu s , in medicina m irabilis, cni- xe eft commendandus.

LJS-

L E G E S N A T U R A E .

50. T N fin ita Creatoris fapientia elucet in operibusnaturae, quae didinus intelligentiae ; illam

vero > fat improprie, fapientem.5 1 . Nihil eft in univerfo , quod fuae dcftruitioni

non rcfiftat ; omiiis ergo natura eft fui confervatrix.52. Hinc eius opera , in fuo genere funt perfedifsi-

ma , fecundum leges, ordinefque à Conditore inftitutos, quibus nihil melius excogitari poteft.

53. Quare Medicus , Naturae miniftei:, eius motus immitari, & cum ipfis perpetuo incidere tenetur.

54. Adverfus naturam in Medicina numquam ope- randum ; ea fiquidem reluitante , omnia fiunt irrita.

55. Natura Humana morborum fane eft Medicatrix, per admirabiles, nobifque ignotas leges ipfi à Creatore conceiTas.

56. Per affcifliones, ergo , pure M echanicas, mini­me fieri, nee explicari poiTunt opera, quae hom o, tum ad confervandam v ita m , & fanitatem , tum ad morbos abigendos exercet.

57. Quibus natura legibus, regatur, nemo licet ag- lioverit mortalium, amare mediocritatem cxperientia edo- cemur. Unde foboles eius Medicina adiedio e f t , & de- tradio.

C O R P U S H U M A N U M .

58. / ^ O r p u s tribus conftituitur diverfis, contcn-tis, continentibus, & impetum facientibus,

59. Continentia fimilaria fu n t, vel organica : eiuf- dem naturae partes dant ilia , haec diverfae.

60. Pars folida , corpus eft toti cohaerens, commu­ni vita coniundtum, & ad illins ufum comparatum.

6 1 . Anatomiae ftudium effe Medico neceilarium, in confeiTo eft omnibus, qui vere fapiuat : curiofitati, ve­

ro,

TO, pafcendae diu , noduqne incumbere , gloria fluita.62. Difquííitio partium anatomica ad Medicinam ex-

ercendam neccíTaria , debito ílt ordine difpofita.63. Senfibilem anatomiam omni laudiim praeconio

celcbramus ; tamquam futilem , vero , & l'iipervacuam reiicimus infenfibilem, qiiae plura invenit, quam invenìt.

64. Humanum corpus cutícula , cu te , & membra­na pingucdinofa inveftitum , in truncum d ivid itur, & aitus.

65. Nerveas in ftimma cutis fuperficie papillas, quif- quis n egat, & fenfum tadus cogitur negare.

6 6 . Pericranium, nedum proxime inveftit cranium, fed cum dura matre etiam cohaeret.

67. Eius in perioftium divifsionem praeter necefs-ita- tem arbitramur.

68. Cerebrum ofsium capitis replet cavitatem , du- plicique texitur membrana ; Cranio refpondet dura ; ip- fum vero cerebrum immediate attingit pia , atque per o- mnes giros committatur.

6 9 . Tunicatum his cerebrum, in duo diftinclum hc- mifphaeria interventu procelTus faliìformis, duplici com- ponitur lubftantia , fcilicet, corticali, ac medullari.

70. Cineritia nec glandularis e f t , nec vafculcfa : ex moUifsimis fibris fere imperceptibilibus componitur.

7 1 . Interior mcdullaris 8c alba , tenuifsimis tametfi contexta fibris, paullo durior eft corticali,

72 . Corpus callofum , illa , fcilicet, medullae cere- bri pars , quae didudis hemifphaeriis venit in confpe- £tum praecipua eft animae cogitantis fedes, quantum affequi licet coniedura.

73. Motus vitales à cerebello non pendere, eius in- ignes laefsiones, illis non valde laefsis, fere evincunt.

7 4 - N ervi, veluti cerebri propagines, per totum cor- piis iiperguntur ; adeoque nulla eft pars , quae , illius mnuxu carere omnino pofsit.

Dia-

75* Diaphragma cavitatem vltalem , à naturali di- vìdens , pars eft inufculofa tendine in centro gaudens; praecipiuim refpirationis inftrumentum.

76. Robufta , tenfaque membrana , totam cingens thoracis cavitatem , eft pleura, ex qua componitur mer diaftinum, ventrem medium in duo diftinguens hemif- phaeria, feptumquc medium fuftinens, ne deorfum, vif- cerum pondere, trahatur.

7 7 . Vitalem replet cavitatem pulmo, cuius fubftan- tia mollis eft, fpongiofa, 8c fere aerea: tenui obducitur membrana , externe le v i , & lento humore madida.

78. Cor eft pars mufciilofa inter pulmonum lobos ope quatuor vaforum pendula , apice circa finiftram tho­racis partem leviter inclinans.

79. D uo in corde notantur cavitates, medio fepto carnofo, non tamen impervio , feparatae.

80. Canalis cartilaginofus, a faucibus ad pulmones cxtenfus, fenfilifsima tunica interne obdmSlus, afpera ar­teria dicitur, vocique infervit efformandae, atque refpi- rationi perfìciundae.

8 1 . Illi fiibiacet meniibranaceus a lter, OelTophagus, alimentis ab ore ad ventriculum tranfmittendis, propria aditone dicatus.

82. Ventriculus faccus eft membranaceus in medio fere corporis fitus, coquendis alimentis deftinatus.

83. lanitor u fu , non autem finu inferior tenet dex- teram , ilomachus finiftram : Utrimque diaphragmati co- haeret.

84. lecur vifcus eft magnum dexteram fepti tranf- verfi partem inferne occupans. In gibbum d ivid itur, & cavum : hoc Cyftidem includit felleam , à qua Cyfticus duclus ; ab ilio hepaticus, ex utroque emergit colido- cus.

85. Humores à ftomacho per vafa brevia finifter lien aurit.

Sor-

Sordida generationîs organa pudori praetcrmitti- mus intenti ; petenti tamen dabimus inviti.

87. Totum corpus fovetur venis , 8c arteriis ; hac pulfant, filent illa e , hinc fubilantia , ftrudura , & ufu variant.

88. Vaia lym phatica, utut ab A nato micis depista, inter vana figmcnta numeramus.

89. Muiculus pars eft carnea, 8c tendinofa motui, praefertim voluntario, dcftinata.

go, Senfus tadus inftrumentum funt eminentiae quac- dam ordinis , figuraeque variae.

9 1 . Guftus praecipuum organum eft lingua, conftans fibris externa facie mufculofis; reapfe inextricabilis ftru- iturae.

92. Tenuifsima nafum interne obducens tunica ex- cipit odorata. Huius membranae ufum non ita fpeculà- tur Schneiderus, ut tenet vulgus recentiorum.

93. Timpani fubtilifsima tunica meatum finit audi­torium. Meatum ex auris timpano ad os, nedum pro for- dibus depellendis, fed 8c pro auditu perficiendo mlra- mur.

94. Oculi bulbum quatuor membranae, trefquc hu­mores componunt. Retina , vifus organum , ex nervi optici expanfione formatur.

9Ç. Partis dlvifionem in fpermaticam, & camofam retinemus ; num qua vere fit carnofa dubitamus ; licet cuique proprie iìnt aiFediones, & fua quaeque, poftulet remedia.

96. Omnes corporis humani partes ex pauco folido multo humore glutinofo co m p aio , & fpiritu coalefcere fuadet ra tio , confirmât cxperientia.

9 7 . Fibrae fenfum fugientis eftbrmatio, non eft con- ceptu diffìcillima ; impofsibilis utique inquifitu.

98. Eft cu iqu e, plerarumque partium propria na­tura, qua differuBt inter fe, & à vafis, quo f i t , ut os

B OS

I O

05 f i t , tendo fit tendo : hinc falfum eft , totum corpus effe vafculofum.

99. U n u s, l ic e t , ìdemque fit humor nutrìtius ; af- fed io n es, adiones, & humores ab intima partium con- textura pendentes, difsidcnt, atque variant.

100. Caiidum innatum , & humidum radicale una eft eademque fubftantia dotibus natura diverfis praedità, de ornata.

10 1. Univerfum corpus inf-et-cxperabilc non tam difflatio, quam inhalatio laedit.

102. Exhalant è corpore , quaecumque illud com- ponunt, fed prae caeteris aqu a, quam magna copia in- halari fuadent balnea , fo tu s, hymbres.

103. Talis eft folida in te r, & fluida confenfus, ut totum corpus pofsit expurgarì, nedum per cu tim , fed6 per quodvis enumdorium.

104. M o tu s , quem folidis indidit natura , calido innato, humidoque radicali refpondet : quare nimis eft ingeniofum, atque adeo ridiculum afferere ; infitum, cui adfcribitur fpiritum , ad folidorum , non vero ad fluir dorum claffem pertinere.

D B J I C / M O jR I B C / S .

Jmor eft corpus humidum turae viribus , ad fui confervationem

105. J J U m o r eft corpus humidum , fluxile na

genitum.106. Tria funt in humoribus confideranda , natura,

vis generatrix, & ufus.107. Q u i naturam , proprietatefque fanitati con­

gruentes habet, dicitur naturalis ; nutrire, vel excerrii paratus ; ab hoc alius praeter naturalis eft humor.

108. Humorum fcaturigo eft nutrimentum 5 in pro ximum , medium , & remotum tripartitur.

109. Non omne nutrimentum fit ex alimentis inven-

ventrículo ope líquorís gaftrici, caloris, & fucufiis.110 . Humorum ergo promtuarium non eíl ita'Chi-

lu s , ut omiies ab eo neceíTario fcaturiant,1 1 1 . Chilum converti in fanguinem initiative in ve­

nís mefenterii, & inteftinorum ; completae vero in he- pate, Se liene, tamquam verofimillimum tenemus, quod humori congenito cru ori, Se venis proprio eft adfcri- bendum.

1 1 2 . H an c, qui cruorís genefím tríbuunt prefsioní, univerfum corpus uni fabrefaítum adlioni patefaciant.

1 1 3 . Guobulorum, ut a iu n t, plano ovalium coag- mentatio nec ad oras verifimilitudinis accedit.

1 1 4 . Sanguiticatio non eft mera converfio ex albef- cente chilo in liquorem rubrum fenfu homogeneum, 8c fpiritu repletum.

1 1 5 . Sanguis duabus conftat partibus, rubro niml- rum crafamento , Se aqua. Plures, qui cruori partes tri- b uu n t, vel proprie inferviunt imaginationi, vel nimium aufcultant metaphyíicae.

1 1 6 . Excrementitius humor fiavus, calidus, & ama- rus bilis a u d it, quae fanitatis tempore in folo hepatis folliculo reperitur ; fed infirmae fanitatis ftatu totuni Corpus pertundere , nihll vetat.

1 1 7 . In morbis ergo biliofis evacuare bilem manente libera cius generationc, eft telam difcutere, fervata aranea.

1 1 8 . Humor craíTus aqueoglutinofus, aqiiae fuper- natans, eft pituita ; fpermaticae partes, praefertim, quae communi officio gaudent, illa obducuntur. Licet excre- mentitia ad fuos tamen ufus neceíTaria.

1 1 9 . Alimentum cft femico^tum , corpufque tem­pore inediae fuftinet, Se alit.

120. In ftatu praeternaturali ingens copia pituitae cumulatur, quemadmodum & bilis,; quod tribuendum caufae tum materiali, nimirum alimentis; tum eíficien- ti ; calorcm, & debiiitatem intellige.

B z M e-

I 2 Ï . M ekncholicus humor, quo multis rîfum pepe- rît Galenus, vir omni laude maior ; nec caufas habet produ d ric e s , nec ufus ftante fanitate.

12.1. Vivens natura, à perfedionis ftatu d evia, de- ceneres procréât humores eadem corruptionis fpecie in- fe d o s , qua partium , ubi generantur , nativus humor corrumpitur.

12 3 . Humorum exin excretiones in morbis , non caufas, fed effedus , 5c fymptomata earum , quae in corpore fu n t, difpoiitionum educunt.

124. Codorum evacuationem in crifi, potius ut iig- num , quam ut caufam optamus; laudamufque.

12,5. Plures funt bilis praeternaturalis fpecies, quas licet femper committetur calor , non proinde funt eius efFedus, fed determinatae partium corruptionis.

12-6. Si qua nativi humoris ingens adeo eft corrup- t i o , ut unum fere humorem producat, omnium eft de- terrima ; quare iinceris deiedionlbus terremur.

12 7 . Turn b il i , cum pituitae natales debet atrabi- l i s , quam citifsime generatu pofsibilem oftendunt nigrae, fanguini atro iimiles evacuationes morbis quibuslibet in- cipientibus, fuperne, vel inferne prodeuntes.

128. Pituita fit acida , modo ab humore gaftrico; modo à calido innato deficiente ; fed tamen calor fem­per committatur.

129. Nedum tempore peftis, fed etiam faluberrimo moleftum eft deglutire falivam ; hacc à capite pro maio- ri parte defcendit.

130. Sanguis in ftatu praeternaturali pro diverfo vif- cenim , partiumque v itio , nunc bile, nunc pituita, nunc- que melancholia confpurcatur.

1 3 1 . A'éris v i , quandoque fanguis difgregatur, at- que in bilem à palida convertitur ad atram.

132. Rubra cruoris pars in cruftam albam faepifsi- me mutatur.

Aquea

133* Aquea portîo adeo cum humoribus m ixta, ut unum veluti corpus effìciat, illifque pro vehículo infcr- v ia t , ferum audit : hoc quantitate, qualitáte, vel mix- tione peccans multis morbis obnoxium reddit corpus.

134. Licet nuUum, in ftatu naturali, acidum , nul- laque putrcdo fanguinem inficiai ; utrumque in praeter- naturali adeft frequenter , alimentis ad hanc , illudve pronis.

135. Circulât fanguis ? Tange incompreheniìbilia. Non circulât? afpice ignorata. M irare, tam difsita inter inquirendum, arnicas inter exercendum manus dare. Con-i fulis necefsitati ì fuge ambages : Curiofitati indulges ì ec­ce ego paratus ad utrumque.

136 . Quid tam abfurdum, quam in vafis, & hu- moribus agere diámetros, 8c figuras ì Q uid tam arbitra- rium , quam fermenta incetniculis impiantare? Cur na­tura per evaporationem, aut refolutionem, humores non fecernet.

D E S P I R I T I B U S . i

Ï37* " ^ T A n u m e ft , atque turpe figmentum, of-V cillationem fibrarum , vel nervei laticis

ondulatìonem , ad fenfus, motufque operationes trahere in auxilium.

138, Unus confluxus , unaque fufficit confpiratio, ut coritinuitatis lege communicetur ÌmprefsÌo ex una parte in aliam ; novorum emifsione fpirituum , in fin- gulis defiderata motibus.

. Partium , humorumque alteratio quandoquevitiat fpiritus: horum ob vitium , quandoque illa al- terantur. ^

14«. Per difsipationem , fuffocationem , & corrup- nem Ipintus nos laedunt.

J>E

D E \ T E M P E R A M E N T I S ,

1 4 1 . rr'^Emperamentum eft congrua, & propor- I tionata mixtio eorum , quae corpus hu-

manum conltituunt , ad vitales operationes eliciendas neceíTaria.

>142. A liud eft univerfale, particulare aliud : perfe- ilum , aut imperfe¿tum ; fubftantificum , vel qualita- tivum.

14 3 . Perfe«flum univerfale eft unicum , cuius prin­cipia partes funt folidae, humores, atque fpiritus.

14 4 . Horum coordinatio minui vel alterali poteft, quin propterea fanitas deficiat.

14 5 . Quaiitates non conftituunt temperamentum, illius autem funt indicia , neque perpetuo certa.

146. Nullum eft formaliter fanguineum, cet, bene vero difpofitive.

14 7 . Quoad totum particulare eft unicum , licet numero multiplex.

14 8 . Subftantificum in fpeciali , nobifque ignota fubftantiae modificatione confiftit, nullo habiio ad qua­iitates refpedu : eius unde. do<^rina in lucem non revo­cai ocultas.

B E A E T A T I B U S .

149. "]%/rU tatio temperamenti curfu ter.poris,certifque periodis à caufis naturaliter

agentibus inevitabiliter procedcns, aetas cft.150. Quintuplex certo annorum numero non ita

circumfcribitur, ut nulla pofsit tranfgrcdi, aut praever- tere.

1 5 1 . Calori nativo agenti in humidum radicale aeta- tum adfcribis mutationes ì Natura fui ipilus Ìimul eft confervatrix, & dextrudtix.

1^2,. Yaforum tribuís mutationi? eñe¿lus e f t , nonCfcU-

caufa. Quaéîgrtur? míhirlatet. Alìquàm fi cogár afsig». nare, fpiritus interna ; externas ad aerem & alimenta icduco.

D E F J C U L T A T I B U S .

153 . X T 'Acuitas eft vis naturae humanae ad ob- eundas adliones iibi proprias.

IÇ4. Tria funt in facúltate notanda , vis agendi, corporis difpofitio, & adtiones.

i ç ç . A lla naturalis, vitalis a lia, alîaque aninnalis.15 6 . Naturalis princeps nutritio, & generatio ; non

princeps concodrix , atratrix , retentrix, & explutrix.i;1 5 7 . In cordis, arteriarumque m o tu , ac in refpi-

ratione collocamus vitalem.158. Animalis princeps exercet ratiocinium ; noa

princeps m otui, fenfuique famulatur.159 . A i t i o , qua vis naturae nutrimentum conver­

tit in nutriendum dicitur nutritio.160. Generatrix eft ea vis naturae, qua per corpo­

ris coniundtionem homo generai hominem.ï 6 r . Etfi tenendum fit , ut axioma : Omne animal

ex commistione utriufque fexus fpeciei fibi proprlae con- nafci, non effe omnino certum fufpicamur.

162. Semen mafculum eft humor albedfcens, vif- cmo glutinofus, fpiritu vivifico repletus, in teftibus cla- boratus, ad hominis generationem neceffarius.

163. Eius materia e.v toto corpore naturae lege mit- titur ad teftes ; illiufque abundantia in veficulis I'emina- du t ’ mirgm in imaginatione mutationem in-

164. Vermiculorum in femine exiftentiam , tametfi gra IS concedamus, ex corde odimus perverfam opinio- nem , hominis delineationem in verme contineri fuaden-

^ ■ ut Divinac fapientiae, & bonitati , hominifquedig-

dignitati adverfanfcem ; alienam a rations, 8c religione...165 . NOft modo iitum, cui generationis ineft appe-

titio ; fed & materiam femini analogam dat foemina.16 6 . Nedum aura feminalis, fe i & tota fcmìnis

materia uteruan ingrcdiatur, oportet.1 6 7 . Partus caufa non alimenti in op ia , non acris

ncccfsitas, fed leic à Creatote inftituta.16 8 . Terminus regularis eft norem menfium , ali-

quibus additis diebus ; fixus ad e o , ut deccm undecini' que meftres eodem numero dierum finiantur.

.16^, A p a rtu fit ladis apparitio, cuius generatio de- terminatur in mammis à mutationc uteri per conceptio- nem fada.

170 . Praecipuae facultatis vitalis operationes funt refpiratio, & pulfus. Refpiratio motus eft alternus dila- tionis, Sc contrad^ionis thoracis ad recipiendum, & ex- cludendum aerem , lege naturae inftitutus.

M 7 1 . Reipiiationis inftrumenta alia funt moventia, alia mota.

Naturalis tota fit à diaphragmate ; Voluntaria à pluribus quam ilia. In utraque pafsive fe habet pulmo.

1 7 3 . Praecjpuus finis eft fpiritus vivifici conferva- tio. Subtilifsimus, ergo , coeleftifque fpiritus, qui refi-, det in aere in noftrum introducitur corpus, fpiritufque recrcat, & fovet.

17 4 . C or à principio in ipfo agente in fyftolem ad- igitur , & . diaftolem.

17 5 . Dum ampliatur acrem recipit ad fpiritus vivi­fici reftaurationem , Sc propter refrigerium.

17 6 . Cordis ufus eft univerfo corpori communis, vitalis, nempe, fpiritus, atque adeo cahdi omnium par­tium nativi confervatio. Hoc arteriis, fervata proportion n e , concedimus.

17 7 . Facultas animalis in intelle£tus, fenfus, motuf­que operationibus elucet.

M o-

178. Motus , alter fubiicitur voluntatis imperio, non fubiicitur alter.

1 7 9 . Involuntarius vitalis alius exercetur perpetuo; ad obiecti praefcntiam tantummodo exercetur alius.

180. Mui'culus eft inftrumentum immediatum mo­tus vüUmtarii ; pofitaque voluntatis determinatione, ci- tiisime tum et, ac finem verfus originem adducit.

18 1 . Animales fpiritus motum efiiciunt fine nova à cerebro effluxione.

1S2. S i , neque per organi defe<5lum , neque per im- peditam fanguinis communicationem , motus detìciat, ñervos intuere, rimatorque, num per membranae, num per meduUae vitium influxus impediatur.

183. Senforiis organis applicatur obiedtum, fuaeque refponientem naturae impreisionem in d u cit, & commu­ni fenforio, per concatcnationem fpirituum communica- tur? En fenfus operario.

184. Proprie fenfdtio, obietti ab anima eft perceptío.^85. V is qua natura fertur in bonum phyfícum con-

ducibile ad vitae, & fanitatis confervationem dicitur ap- petitus feníitivus. Fames, & fítis eminent, quibus ho­mo ad fefe reparandum excitatur.

i8 ó . Fames duplicem continet adionem fimul ope- rantem , fenfum , & appetitum.

18 7. Üriticium ventrículi fuperlus moleftiae fenfum fpeciahs naturae partitur ; fedatur alimentis, ad quae fertur naturali ftimulo appetitus. D e íiti idem efto iu- diaum , fada fubie<5i i , obie^ique diftindione.

188. Corpus ergo exinanitum , & exíiccatum con- íugit ad ventricuíam ; & ecce cur ibi famis, fitifque fen- lus exc'itetur.

189. Cieator inefabilis corpori fenfus in didlt, ut

vero^^u t’l' * ' ^ * *' obieda , noxia fugienda, quaerenda,

190* Senfus omnium univerfalifsimi ta¿tus corporeumC quid-

quidquid eft obiedum ; organum vero partes membra- nofo-nerveae, undique per corpus difperiae.

1 9 1 . O re , praeiertim lingua, eiufque nerveis papil- lulis guilamus fapida , quorum vis in guftu excitando, praecipue confiftifc in combinatione fpiritus corporum, cum fale , terra , & aqua , ex quibus conftituuntur.

19 2 . Hinc intinitae propemodum faporum diffe­rentiae ob diverfilsimas in guftus organa imprefsioncs.

19 3 . Cibi non funt naturae congruentes, ex quo guftam fuaviter afticiant , fi tadus fenfui non coii- gruunt.

19 4 . Idcirco iudicium circa utilitatem rerum , non eft ex uno tantum fenfu ferendum ; unius igitur per alios corrigendus eft error.

19 5 . O lfad u s inftrumentum interna eft narium tu­nica , cerebri pulpa compofita , 8c dura matre veftita,

19 6 . Subtilis , & fpirituofa corporis odorati portîo illius eft o b ied u m , à guftus fola partium tenuitate di- fìans.

19 7 . Corpus fonorum afficiens internam auris mem- branam , quae labyrinthum occu p ât, 8c ex nervo con- flatur auditorio, efficit auditum.

198. M otus a'éris nifi fit vibratorius à tremore cor­poris fonori j illi communicatus , non fufficit ad fonum inducenduni.

19 9 . M anu ad aurcm applicata, oreque hyante per- fedius audim us, intero auris aere agitato , nerveamque labyrinti membranam feriente.

200. O c u li , praecipue eorum tunica retina , funt vifus inftrumenta. Proprium huius obiedum lux , 8c co­lo r , remotum m agnitudo, forma , motus , & alia%

2 0 1. Licet obiedi partes, per leges opticae inver- fo modo in retina pingantur ; unionis lege direde id vi- det anima.

202. C u r , duo cum fmt oculi, duplicatum non vi-deant

deant obiednm? imprefslonum, quibus viílo correfpon- d e t , fimilitudü fuadet.

203. Quantumvis fenfus bene conftítutos , poíTe nos unquam fallere, negemus; in obiedorum tamen percep- tion e, nos aliquando falli profitemur.

204. Fit obiecti fenfibilis perceptio in ipfo fenfuum organo, ubi obiecta fuas imprefsiones efficiunt, cerebro lege confpirationis concurrente.

205. Cerebrum eft praecipua animae cogitantis fc- des: in quanam vero illius parte, facultas animalis prin­ceps, imaginatrix. Se ratiocinatrix fuas operationes exer- ceant ; la te t, vereorque latebit. Q u i nolit arrogans vi- d eri, fuperfedeat.

206. Somnus eft adío naturae, qua fenfuum , & mentis operationes fufpendit, quas reipfa exercet in vi­gilia ; Certis ergo temporibus vigilare , & poftmodum dormire debet homo ; haecque vicifsitudo illum con- fervat.

207* Caufa fomnì naturalis eft ipfa natura : praeci­pua illius fedes cerebrum; cordis v e ro , & pulmonum difpoiìtio quammaxime conducit.

208. Tardiori ipirituuni fluxui fomnum tribuis ì con­d itio , non eft caufa. Sanguinis rarefcentiae in cerebro? cur vigilant phraenitici? Ladantei quare dormiunt?

209. Somnus reparat vires corporis quiete, & par­tium nutritione, quae per ilium miritice exercetur.

2 10 . In iitu corporis erecto faepe nocet,quia muf- culis quiete non concefla , corpus fatigatur, 8c inten- tum natura finem non affequitur.

C a P A -

P A T H O L O G I À .

a i T .

M '

D E M O R B O .

'Orbus eft conftitutio praeter naturam corporis humani, cius operationes lae- dens.

2 1 2 . Nullus eft morbus fine aitione laefa, nullaque eft afilio laefa , quac à morbo non procedat.

2 1 3 . Sanitatem inter, 8c morbum nullum datur me­dium ; corruunt ergo , quae de ftatu neutro dicuntur.

2 1 4 . Morbus non eft a¿tio naturae, fed affedio, cui fubiicitur natura.

2 1 5 . Hinc : per morbos à magnis mails liberamur, quia etlì natura operationes edat à fanitate recedentes, perpetuo tamen pro vita fnftìnenda, juxta fuae confer- vationis leges operatur.

2 1 6 . Morbus apte dividitur in intemperie, organo, & unitate.

2,17. Nullum poteft introduci vitium in humoribus, quod folidis non communicetur ; omnis itaque morbus partes folidas afficit.

a i 8. Humorum vitia , quandoque m o rb i, faepe ve­ro morborum funt efFedus.

2 1 9 . In intemperie morbi ad vitiatam partium fub- ftantiam , vel ad inverfam principiorum proportionem reducuntur.

220. A b immutata fubftantia procedentes aliquid fuperioris ordinis incUidunt, minime ad quaiitates re­ferendum , licet in ipiìs appareant alteratae.

2 2 1 . Organi vitium quadruplex in conformatione, numero , magnitudine , & compofitione.

2 2 2. Unitatis folutae morbus fimpiex.223. Morbus duratione, & vehementia acutus eft,

vel

vel chronicus. Non minus hie in acutum , quam ¡lie inchronicum mutatnr.

22.4. Sub eadem facie modo a c u ti, modo chronici motus obfervare morbos quofdam teftatur experientia.

225. Magnis ftipatur fym thom atibus, vel vires ni- mium labefadat magnus ; fecus vero parvus.

226. Parvi plcrumque falutares, lethales autem mag­ni : dantur praeterea morbi indifferentes.

2 2 7 . Subdividitur morbus in epidemicum , ende- micum, & fporadicum. Hic feparatim, illi à caufa com­muni procedentes, ¡ngruunt.

228. Sunt morbi oculta vi maxime laedentes, quos malignos vocamus.

22 9. Morbum in initiis benignum maligni induere naturam frequenter obfervamus ; quod mutato Coeli fta- t u i , indeque natae aeris malitiae referimus acceptum,'

230. Hinc ; qua methodo currente anno, M edi- cus liberavit aegrotos ; eadem ipfa , anno iam vertente, forfan è medio toilet.

2 3 1 . Benignus dicitur, cuius externa fàcies, ctim eius vi cohaeret ; nec ob id cum falubri eft confun- dendus.

232. Contagiofus e ft , qui ex uno corpore propaga- tur in aliud.

^3 3 ' A liud ad proximum , ad diftans aliud exerit contagium. Tenues exhalationes, facile difsipabiles agunt in propinquum : in diftans, autem , quae ob tenacita- tem diutius in fomitibiis durant.

234 . Nullus eft morbus , etiam non contagiofus, qui aliquam alterationem in fano corpore non inducat, Í ad aegrotans accedat immediate : fani ergo cum aegris

ne difcumbant. ^Item primarius eft , vel fecundarius. Hic vel

rernanet priori iam ceffante, vel ablato; aut utroque li­mai afñigcnte.

V i

236. V i morbi fecunda fit fuccefbîo, legè naturae prima.

2 3 7 . Diim fympthomata, laefaeque adiones, in qua parte lomes e ft, praevalcnt, idiopaticus audit ; fympa- ticus fi fecus.

238. Hie vertitur-in illum , fi partem confentientcm lacefTendo diuturna mora infeftet.

239 . A lii funt congruentes , naturae , aetati , & temperamento familiares: incongruentes aliis, ab iis o- mnibus maxime diftantes. Hi longe periculofiores, quia vehementiorem caufam habent.• I 240. Natura , morbo licet a fflid a , pro vita confer- vanda motus edit : hinc morbi periodici, & erratici. Hi iudicatu difficiles; illi faciles.■'

: 2 4 1 . Certac funt morbis leges, quibus a u gen tu r,& minuuntur,

. 2 4 2 .. Q uatuor funt morbi fatadia, fuis quodque in- digitatum-phaeiìomenis.: Afc' ibatus non oonilituit.iempus, ab augmento diverfum.

243. A ftk ) 'i qua natura adverfus morbum pugnat, co d io dicitur. Cruditas ex adverfo opponitur actioni concoquenti.

244Ì Hiimofufli i io d ió , duplex, afsimilatio, Se cor- redio.: 245,. Humoribus’.per codionem immutatis morbus allquandò. perfeVcrat : hinc eius c o d io , ab illorum co­dione eft diftinguenda.

24 6. A cu ti fere femper evacuationibus folvuntur;,| chronici vero abceiTubus.

2 4 7. Morborum terminatio crifsis d icitu r, mutatio in mcrbis aliquando fubita , faepe paulatim fad a , cu* ius vi aeger tendit in falutem , aut mortem.

248 . Dies critici non funt omnino necelfarii ad bo- nam crifsim* . .

24 9. Codionis figna non antecedunt fubitam , uti-que

que fuccefbivam , quam tranquillant conferenti^, Sc to- lerantia.

2,50. Carat morbos natura, plerumque artis auxi­lio , faepe fola.

D E C A U S I S M O R B O R U M .

2^ 1. / ^ A u f a morbi eft quidquid in eius genera- tionem influit.

252- Caufarum differentiae, tum à vcteribus, tum à recentioribus ad d u d ae, turpem faciunt artcm , quo fubtiliorem depingunt: facilitai optima divifsio in occa- fionales, & efficìentes.

2.53. Morbus non invadit naturam , niilpraeexiften- tibus obftacLilis ad motus falutares exercendos.

2.54. H aec, pofitiva fínt, vel negativa, totidem funt occailones aegrotandi, ad pletlioram , obftrudionem , & diatheiim commode reducendae.

255. Plethora , & obftrudio , non femper caufae funt occafionales ; aliquando etiam morbi.

2 56 . Univerfalis fanguinis exceffus ad m orbos, to­tum corpus occupantes , difponit : fecus, fi in u n a, al­teravo parte coniiftat.

257. Meatuum occlufio latenter collega , nec vires fupcrans vitales , ad morbos viam fternit..

258. V is obftrudionis latius patet, quam plethoras efficientia.

2 5 9 . Communifsima morborum caufa eft diathefis: Corporis affeaio à rebus nata externis, illius non im- mutans cÌTcntiam.

260. Haereditaria homines difponit ad m orbos, qui­bus patentes affligebantur.

2,61. Temperamentum curfu aetatis mutatum , ad ipeciales cuique aetati refpondentes, nos ducit.

^ Idiofmcrafsia ad certos vehit Ìingulis hominibuapro-

proprios. Hue pertinent phaencmena, in quibufdñm ob- lervata, ad fympathiam , & antipathiam communitet relata.

2.63. Praeter alias bene multas diathefeos humorum fpecies numeramus putredinem in benignam, & maiig- nam diviflfam.

264 . Humores ilia fimpliciter corriim pit, per folam eorum indo’cm mutatam ; quod fi fpeciali, 8c ineffabi­li m odo, praeterea corrumpantur, maligna fit putredo.

a 6 ç . Sanus hom o, nifi quid extrinfecus ei advcniat, non aegrotat : neceffuin eft , igitur , efficientes morbo- rum caufae fint externae, quae ad acrem , dietam , ani- mique pathemata reducuntiir.

2.66, A liquando fenfibili affectione , faepifsime vî occulta laedit acr: prina vitiat contenta, 5ccontinentia; fecunda fpiritus corrumpit.

26 y» D ieta morbos créât , quantitate , qualitate, m od o, tempore, ordineve. Vitium in qualitate eft adeo tetrum , ut maximas aegritudines à minimis oriri princi- p iis , hinc difcamus.

2,68. Anim i pathemata movent animum, corpus ex- agitant ; inde tot oriuntur mala , quod Se i llis , & paf- fo correfpondent.

269. Generales morborum effedus funt virium ia­ttura , & cacochimia.

270. ladura fit per languorem , aut aggravationem: buie evacuationes profunt, illi noiTent.

D E S Y M P T O M J T I B U S ,

2 7 1 . O Y m p th o m a eft affedus praeter naturam, fé-queiis morbum , veluti humbra corpus.

2J2. In aftedu corporis, adione laefa , 8c excretis ac retentis dividitur. Epiphaenomena fu n t, aut epigeno' mena ; haec morbo adveniunt, ¡Ila confcquuntur.

Cau-

2 7 3 * Caufae fympthomatum proximae funt morbi.2 7 4 . Vitiatus co lo r, fympthoma in corporis affe-

Ä u ; primum , vitiatae humorum diathefis ; fecundo, morbofae intemperiei illos corrumpentis, eft iignum.

275. Pravus odor ex toto aegri corpore, aliquando; facpe ex una parte fpirat, eftque comes putredinis ; quam iiiie morbo aliquos vidcmus fuftinere.

276 . Intemperiem humoris bilioil generatricem ama- rus fapor indicat ; atque à nimio aquae frigidae ufu abf- tinendum nos monet.

2 7 7 . Calor nimiam humorum copiam , aut tempe- riem mutatam , aut obftrudionem arguit.

278 . D u rlties, nonnumquam , ficcitatem , frequen­ter concrefcentiam fignificat.

2 79 . Dcme frigus externum, nuUaque per concre- tioncm eft durities, nifi à calore , aut cum eo coniuníla,

280. A d io abolite , dim inute, aut depravate lae- ditur. Verum hoc non eft omnibus commune.

2 8 1 . Facultatis animalis fympthomata funt delirium, & fopor.

28 2. Spirituum agitatio , & perturbatio , non eft delirii caufa , fed morbi delirium inducentis effedus.

^^3 ' Quam vis ccrebrum praeternaturaliter affedum ^rpetuo fopor arguat ; & per totius corporis confen- lu m , quandoque fieri cenfemus, fed modum ignoramus.

284. Proxima convulfionis caufa morbus intempe­riei ; occafionalis repletio, aut inanitio.

28 5. Omnes fenfationes moleftas ad dolorem referi- mus ; q u i , nedum in fíente folutione, fed in determi­nata partís alteratione confiftit.

286. Mente non expedita non percipitur d o lo r, li­cet m parte aliqua refideat.

Generale fympthoma facultatis concodricis eftm entici ' depravata inftrumentorum, quae ad ali­menti concodionem deftinantur.

^ Cu-

2.88. Cuiufq'ue partís fequitur intemperíem.• 28 9. A t r o p h i a . non foliim facultatis concodrìcis, faepe etiam coniiftit in laeÜa atractricis adione. »

290. Retentrix non minas pcccat vehementia, quam debilitate.;

291* Sola imbecilla virtus eft proprie abolitionis caula.• 'Depravatae retentrìcis adiones, aliquando funt vere depurantes : oportet, e rg o , modum , quo natura fe g e r it, obfervare.• 29 3. Sym;>thomata in excretis fìu n t, vel retinentis imbecillitate , vel expcHentis vitio ; in retentis è contra.• 294.. ínter retenta-flatus humorem glutinofum, fer- m-ntefcibilem , igneo fpiritu immixtum habet pro cau­fa materiali ; pro efficienti, ìnternam difpoiitionem, cum caloris exceiTu.

295. Htnc elaftica aeris in humore contenti raref- centia , non eft cau fa , fed flatuum effedus : nec cali' d s aggredienda curatio.

D E U R I N I S.2 9 6 . T jR in a cft liquidum limphaticum , & fe-

rofum falibiis , & fulphure repletum,' & à natura in animalis commodum per veiìcam eva- cuatvim.

2 9 7 . Verum falem , & fulphur in urina negamus.298. Partim reda via ex vcntriculo , & hyppocon^

driis fertur in veficam ; ad quam ex toto corpore in re- ries fluens, partim deducitur.

2 9 9 . Prcl'sio, & attradio utrique iìmul famulantur.3<x). In lotio tria funt coniideranda , textura , co-

lo r , Se contentum.3 0 1. Triplex eft ratione texturae tenue, mediocre»

ac craftum ; hoc & tenue faepifsime convertuntur invicem 5 non mediocre.

Te-

302. Tenuis non femper fit defetflu contentorum.303. Colons refpectu fiibpallida, eft urina , fu-bru-.

fa *, vel fubflava, non , autem , femper natutalis.304. Nigra, nifi critica, pefsima, eoquc deterior eft,

quo crafsior ; peior eil tamen liv id a, fi utriufque eadem fit caufa.

30 Ç. lumentofa , acris calidae corruptionis, -dtae viribus vix fuperandae , foboles, certum eft fignum do- loris capitis , convulfionis, & mortis.

306. Tenuis, & alba eft mala , tamquam fignum rc- tentionis materiae.

307. Stante morbi cruditate, cod io in urina adpa» rens indicat purgationem.

308. Incipiente codione crafsior redditur ; qua ab- foluta , in tenuem mutari tuto poteft.

309. Craiia non fit urina, nifi contentorum redun- dantia ; his tamen , etii fatiira, tenuis adparet aliquan- do , prae nimio liquidorum attritu.

3 10 . Q iiae tenuis mingitur , fi ftatim craffa fiat, codionem feftinare fignificat.

3 1 1 . Craffa , grnmofa, 8c pauca , in. febre cacochi­mica humornm corruptelam , à lahguidiori adione or- tam dénotât.

312,. Contentum in urina fanorum eft port.io chili cruda ; cui putrefcens humor additur in aegris. Unde, tot in morbis fignificationes à contento defumtae.. 3 3 * nebulam , fufpenfum , 8c fedimenUim, po-

tuis, quam fitu , difsidct fubftantia, . .3 1 4 . Signa codionis ab urina, caeteris confentien-

ibus, defumta , tantum , in morbis à putredine prove-rquibus viget malignitas

in acute febrientibus lotium fignumk; nullus gravis morbus ten et, mor-?

gallici, fere femper , indicium.I>2 Pin-

3 16 . Pinguedo aranearum telam , aut fevum emu- Ians liquatum , & funeilum , & foelix omen eft. |

3 1 7 . Carunculae adparentes in urina, nunc renum | vitium ; nunc veram gonorrcam ; nodurnam polutioncm | aliquando fignificant. \

3 18 . Rubrae fanguinis concretionem teftantur, at-1 que midus cruenti funt praenuntiae. ?

3 19 . Non ftante repletione , tenuis, & cruda uri­na de inftante paroxifmo nos adm onet, in morbis con- i vulfivis. \

320. Paulatim , à nimia ventris repletlone, ftridens indicat purgationem per alvum.

3 2 1 . Sanguis, fine febre, ac d o lo re , raro mi£tus lafsitudinem fo lv it , à renum plenitudine ortam.

D E P U L S 1 B U S,322. T ^ ^ liu s eft ad io cordis , & arteriarum.

p quae dilatatione , & comprefsione mo- ventur à facúltate v ita li, ut caloris nativi mediocritas confervetur, & fpiritus animalis in cerebro generentur.

3 2 3 . Cordis defìnitam adionem , fanguinifque dia- thefim oftendit.

324. Alius eft abfolute naturalis ; à naturae fcopo alius defleólit.

3 2 5 . A etatis, temperamenti refpedu variat ob mo- torem , fpatium , tempus , inftrumentum , & propor­tionem

3 2 6 . Plures inde funt differentiae , fex tamen ce- lebriores ; magnus, Se parvus ; frequens, & rarus ; ve- hemens, & languidus ; celer, & tardus ; durus, & mol­lis ; aequalis, & inaequalis.

32 7. Non eft durus cum tcnfo confundendus, nec cum debili mollis.

328 . Debilitas , non raro , eft focia duritlei : er­rant, ergo , q u i , per folam duritiem, de fanguitje fun- dendo decernunt.

P u l-

329* Pwlfus inaequalis praefìàntior eft acquali, ad falutem , mortemve praedicendam.

330. NiilUis ex fe indicat crifsim , earn feu morbi propriam, feu impropriam poteft quilibet inaequalis an­tecedere, aut concommlttari.

331. H in c, quae de dicroto, & infiduo praedican- turpraeterquam quod eorum ignorationem involvunt; non caufae, ut caufae fophifmate nituntur,

332. Intermittens non debilis, fi comitem habue- rit coilionem , cuiufvis flgnum eft evacuationis ; fed praecipue per alvum.

333. Foeminarum , virornmque pulfus difcrimen à confuetudine, moteque vivendi, potius eft , quam à fe- xu defumendum.

3 5 4 . Gravida muUer, quoniam & fib i, & propter foetum p ulfat, & refpirat ; maiores , celeriorefque pul- fationes habet.

335. In quocumque dolore, fi pulfus ex magnitu­dine in parvitatem tranfeat, aegri vires maxime debili- tantur : quod fi ab initio iam pulfus parvi fian t, aut partem fumme fenfibilem laborare, aut materiam ali- quam malignam doloris effe caufam fignificat.

336. Pvilfus per faltiim explorant, qui ferratilem, fe nunquam obfervare, protitentur.

3 3 7 * Q u o maior eft inaequalitas, praebens imagi- nem ferrantis, eoeftcrudior pleuritis ; cui fyncops,au.t peripneumonia fupervenit, fi in magnam crebritatem, aut frequentiam mutetur.

338. Peripneumomcorum magnus eft , languidus,& mollis ; fi pleuritidis fit aliquid admixtum , non mol­lis abfolute, fed minus durus, quam in ea.

B E F E B R J B U S.^39 ' T ^ E b re m ignoramus , ncque pudet fateri : fi

r forte cogeremur, naturae diceiemus cq<* namen ad fuperandum id , quod morbum facit.

Q ui

34^* conditìonem phyíicam contendunt, quaepull'um intra datum tempus facit auCtum, an exercita-' ti febricitént? nos doceant ; quod fi aíTerant, morbi na­turam febri denegamus.

3 4 1 . A quibus in calore ponitur, rogamus, cur non febricitant irati? A ffc d i intermittentibus, tempore quo periculofius febricitant , cur rigent?

34 2. Etfi calor a u d u s , pulfufque velox fimul te- neant, febris deerit, nifi actiones laedantur.

343. Febris caufa generatim eft duplex : primo ipfa- met hominís natura. Secundo, quae illi extrinfecus adve-' nientia, ita valent turbare, ut tebrim faciant. Haec funt difpofitiva , illa immediata , & neceíTaria.

344. Hinc cum febris opus fit naturae, fedulo eft in* quirendum, qualiter haec fe gerat : num legibus fuae con* fervationi conditis obdieat, tuncque fibi eft relinquenda» ad fummum auxilianda : numve ab eis recedat, & tunc cft corrigenda.

3 4 5. Futilis ergo, ne dicam perniciofa, eft theoria, quae à m otibus, 8c adionibus naturae , iuxta aetates, temperamenta , & ftatus variis, per obfervationes rite fa d a s , non procedit.

346. A er , non folum tempore epidemiae, fed etiam quovis alio , potilsima eft febrium caufa , quarum divcr- fitas à d iverfa'infedione, & cuiuslibet difpofitione pen­dei : quare refiftit unus, cedit alter. .

3 4 7 . Subtilior infedi acris portio corpus penetrans, cor im petit, & ñervos, 8c in motus adigit fpafmodicos: unde pulfus v e lo x , & c*ilor igneus ; humorum bilefccn- tia , difgregatio, 8c putrcdo.

348. Febris fatis apte dividitur in diariam , putri- dam , & hedicam. Prima expers periculi uno ut plurimum die finitur, forte protrahitur adquintum . Secundae co­mes it putredo> fit eftedus, fit caufa. Alterius morbi lo* boles eft tertia , lente , d iu , 8c continuo afticíeñs, patien- tem valde extenuat. Dia-

349. Diaria citifsime terminiim attingit, non quod in 'fubtilifsima , fummeque difsipabili fubftantia fit cor- ruptio, fed quia tenuis haec eft.

-: ço. Ephoemera à conftipatione, hoc noftro clima­te Irequentifsima , non à prohibita ob pororum ocelu- fioncm tranfpiratione oritur.

Putridae funt intermittentes , vel continuae: cum vel fine inflammatione funt iftae: inflammatio vel eft interna , vel externa : non inflammatae quinqué : A r ­dens , Synochus, Maligna, Semitertiana, & Quotidiana. - 352. Ardens fitim , & calorem excedentes importât; fed prae omnibus cutis ficcitatem. Haec nunquam , illi forte defiderantur.

353. Alia eft exquifita, alia notha : in hanc, quibus humor fimul eft bilis, & pituita, in illam natura, aut cafu biliofi propendent. Huic iuventus, & calida ficcaque acris tempeftas eft propria; ilia omni aetati,ac tempori communis.

354. Etticiens omnium tere ardcntium ca u fi eft a’cr, qui qimm igne aethcreo nimium ard et, exqviifitam ; fi. vero infignis aquae portio calorem aliquatcnus temperata notham febrem producit.

355 . Febris ardentis fomitem quandoque in humorf- bus , intra vafa contentis ; quandoque in proprio cuiuf- que partis humore hofpitari cenfemus.

3 5 ^‘ Sympthomata permanentia unique parti affixa iftud arguunt, illud vero , f i fecus : haec facilior eft ilia.

3 5 7 * Extrcmorum frigiditas declinante iam iebre, vi- nbufque conftantibus , in intermittentem mutatum iri ligmhcat : ingentis yero periculi, atque adeo mortis eft praenuntia , fi iebri luperveniat increfcenti.

vitalium retractio ad interiora , aut ausipatio in caufa funt irigiditatis.

infignem vifcerum inflammationem tnguit exteriora , calor eft frigiditatis caufa.

3 ontincns increfcens, decrefcens, unove fem­per

per tenore pergens reapfe habet remifsiones; in eamque aiiris vitio in d d iin t, qjtìbus fanguinis rubra pars abun- dat. Huius furfuris funt febres vehcmentes, quae cutis eruptiones anteccdunt.

3 6 1 . Q uae fub benigno praetextu magnas iniurias p a rit, dicitur maligna.

562. Putredo five ititenfa , five extenfa, coagulatio, 8c diffolutio effedus fu n t, non caufa ; pro qua fpecialis indolis venenum hofpitans in acre , humorefque inflam- m ans, afsignamus,

363. B ilis , 8c pituita ineffabili corruptìone muta- tae femitertianam, tcrtio die vehementiorem, 8c pericu* li plenam generant.

^64.. Quam libet accefsionem praeit frigus, feu to- t iu s , feu partis.

36 5. A cruda corruptaque pituita, primam incoien­te regionem , plerumque oritur Quotidiana.

366. N ec omnis Quotidiana à crudis in prima re- .gloi'ie humoribus pendet ; nec quaevis humorum crudi-tas in prima regione ereat quotidianam.

3 6 7. Facilis eft tranfitus quotidianae in tertianam, impofsibilis autem in acutam.

368. Intermittens exquifita e ft, vel notha ; fimplex, aut duplex ; benigna , vel maligna.

369. Ubi calidorum humorum copia ventris irrigat partes, accedente ahqua ex caufis morborum efficientibus, febris o ritu r, prout fuerit corporis mutata difpofitio.

370. Continuae imaginem aliquando praefefert ; for­te i nec febris fpeciem reprefentat.

Imprimatur.D . loanms Jntonius Mayans Fernandez de Gatka

Can. Ù “ Univ* F d , RcBor, Cenf. Re§^

•^íV ‘T. . ' %'

V.- ' '■'■

i'.:\ ■ i)W; lO.'Ur --' íií

.'fí lgUWÍK:, ' . ■

fH Î. J.^Trf'íistu". ^

t i a * ; ■’ :: i î : , i f S i î f 5j £ f e ; ' : , ! ^ Î s â i a M ' ? . '* '•Vv*?'.-. .•.■Ha' J‘\.««.'*t-< .--v.wKJH

i y « » ' - ; -Vj*.#*. . ' ' • fc* *'.‘ • •* • • __ »i > •

■ ' ‘ i»V‘X* Já5íPíi£.-i »í»'TÍ{

. * *■ * • V *■ _ .«

l a'*'’-.’ ' ■• : ' ■ ''iiU ijài^ààië^^

\

..ïi ;. r". ,* •-

■ ,

, ¿ « iip fe il

-ÍV .

ij*’’*." • ■ .'-i.''' ■’ '

r . , i . lïînb’

V

•¡e^ .

•r •

-i26

-,c- .'•1 - 1

»? •

'.»'S1 t*A

. \

-------lì

" - ' ■ :î' 1< '■■■ ■•;

■,:î;’Î\ *3

- if - -,

'• .'h-

.V

:. U ' t i . v;'

■:f 4. ' :,.» , . . - 4 C

. ‘f .

'• * (

'*• ■

-

• t

• J

;U'

- %r- *» '

/

i o l o o ^ C u i ^ c i v