3,Λ Ν. %

Differtcttio PhilofophicaDE

DIST1NCTI0NEACTUUM PROVIDENTIAE

DI VIΝ A Ε.

Cujus Partem PrioremConfenju Ampi, Facult. Ρbil, Upf.

PRiESIDE,

PETRO NICOLAOCHRISTJERN1N,

jt, U. Ef Ρbil. Do ζ}. Log. Ef Metapb. Prof. Reg. Ef Ord.Obfevvationi publica modefte defert

CHRISTOPHORUS OLAI HUMBLESripendiarius Poffiethianus,

Roßagus.In Auditorio Carol. Maj. D. i Maji MDCCLXXVI,

Harts ante Meridiem folitis.

Dico igitur prsvidentia Oeorum mundum f ämnes mundi partes,& initio anflitntas ejfe, f omni tempore adminißrari.

Cicero de Nat. Deor. L. II. §. 7?·

U Ρ S A L I JE>Apud Joh. Edman, Reg. Acad. Typogr.

Admodum Reverend# ac Rrceclarlßimo 'Magiftr&

D:no olao humbleL^rmeniium Paftori Meritiffirno,

PARENTI OPTiMO.

Oficii mei immor debitique, Rae von poffuni von oecaßo-ne, Tuum mmen, PATER INDUWEΝTISSIME y

g*ati(jimo profequi animo. Tun enim in me tonta Junt me-vita, ut perexiguis antesellere videantur viribus; Etenimnon ipoclo, qufdfpiritum bunc duram vitalem, verum etiam,ηιιοά talis, qualis jam furu, vivams> quin ü piißimi Paren-tis, Ö* fideliffimi Prdceptoris mumis, in me artihus imbu-endo Iiberahbus, perfapienter obiifn, 77/?/ debeoc. Solatinmigitur meum eft evitque nnicum, dum feculiaria, probe fcio,in me coüocata effet leueficiji, ardeniius freeari, JoJpitemTE atque incolumem, cpnfevvare dignetur cχIi temique Re-

ÄJtifJivms, faufta quaqiic fecunda nunquam non Tibikrgiendo. De cetero, fuoad viχero, permanfnrus^

PARENTIS HONORATISSIMI,

Ff/iaJ OhCequcnvfpmusCHRI8TOPHORUS OLAI HUMBLE

hi

Providentiam Divinam a contemplationehujus univerfi demonßrare findet.

Nthil eil in toto hoc, qua patet, univerfo, quodordine, quo procedit, vel in oriendi, fubfiilendi& mociendi modo,, vel in coropofitione & nexu

cum aliis, tarn ratione fui & viriumj conceilarum, quameffe^uum, quos producit, luculentiflime haud probetgubernantes Dei rpanus in illius mutationibus fempeceile operofas. Sic fi ad corpora organica, nempe ad plan¬tas, herbas, flores Sc atbores, vel ad varia ac diverfagenera anirnalium, avium, piicium Sc vermium, ad-tendimus, omnes, quas in iis confpiciuntur mutationesatque connexiones a Deo Optimo Maxirao dirigi acdifponi haud obfcure patet. Cujus enim fit moderami-ne, quod omnia hasc corpora mufuas inferviant fuflenta-tioni, idque eo modo, ut herbas animalibus cibo iint& anima'ia putrefacla, vicifiim ad plantarum conducantincrcmentum? Singula corpora organica anirnalium Scplantarum, funt aliorum individuorum pabulum. Omniaitaque generantur, ut devorentur. Quis, ut omnia ho-rura genera, inter ie tam juftum fetvent rcquilibrium incaufia eil? Quis illa tarn diverfa creavit natura, ut nullibiterrarum, vel tsn*um fasviat frigus, vel tanra fit caloris ve-hementia, quin globi noilri terraquei iuperficies, ubiquefit herbis ornata, fru&ibus &arboribus inflru6la, variisqueanimantibus habitabilis ? Nonne Divini Numinis difpofi-tioni acceptum referendum fit, quod folus homo, in ocnni-bus telluris regionibus, viclum Sc amiotum inveniat, i-bique longiffimum vitas terminum asque feliciter adiin-gere queat? Quis crefeendi vim in corporibus organi-

A 2 eis

I

I

4 De Dißlnclione Actumneis & feie propagandi, continuat, eamque, vario mo¬do in illis, pro varia eorum indole, exferit? Quis,parentibus in prolem, tantum dedit amoris, ut illius cu-ram iemper gerani anxiam? Quis, cuivis creatura fuadedit arma, fuum modum vivendi, fua ftatuta teropo-ra durandi, quique ne plus, quam par efl\ noeiva las-dant, dirigit? Quis quascunque venuffas formas, ad-mirabiles connexiones & proportiones, inter quasvisplantarum partes, & omniura viventium corporummembra, tanta fapientia ubique de novo componit &confervat? Quis, diverios eorum motus fpontaneos,arnbulando, volando, rependo, natando, fiedendo, iefeexferentes, ipfis indidit ? a) Nemoomnino, nifi fapientis-firous eorum fabrlcator, Deus. Quantum porro, vel her¬bat, quadrupedia, aves, pifees, fol, vel fapiens caloris at¬que frigoris diipenfatio, ad corpus funt neceilaria fuilen-tandum humanum, tantum eil etiaim confervatio hominisfubjeefa regimini Dei iupremo. Sed plura adhuc in homineejusdem Providentias Divinas veiligia experimur. Quamenim mirando modo foetus in utero materno inilar plantasalitur & creicit.^ h) Quantum miraculum eld noder o-culus, fpeculum omnium rerum obviarum? Quantumauris Toni receptaculum tQuantum denique lingva & gut-tur, vocuri & faporum fontes atque Judices? Quo ten»dunt nares odorum arbitri ? c) Quid membrorura ufus,robur atque proportio? Quid vifeerum indicant conne¬xiones mirte? Nihil fane, nifi quod homini, cui ad vt-tam degendam funt neceffarias * lucuientiffima fint il-

Igna

a) Conf. Kryg, Naf. 7Leolog. Forβa del· cap. VII.tot. Z? VIII.

b) Conf. Robinet de la nature Part. Sept. chap. VIII.c) Conf. Bullet Demonß. de /' exißence de Dieu. Part.

Prem. pag. 7^. Zf io$ Part. See. pag. 70. 72.

Providentia Divin^e. 5

gna Providie Dei curae. Cujus fapientia in his dum permentis refiexionem fingula icrutamur, novo quaii fplen-det fulgore.

At vero, dum ad corpora inorganica, ad folemi(unam, planetas, flellas, ignem, aerem, aquam, terram,montes, lapides, & quae func reiiqua, oculos animum-que convertimue, haud obicuriore fplendore fulgebiteadem Providi Numinis cura. Etenim quam mirandoordine, circumvolvuntur in immenfo fpatio, corpcrailla codeftia, curfu ac diftantiis, formte earum, magni-tudini atque utilitati creacurarum maxime accommoda·tis? Quis, caioris, aeris, aquae terra?que naturas diverfis-fimas ita dirigit, ut ad corpora conftitoenda organica& fuilentanda, pro varia eorum indole, infinitis fers mo«dis conne£lantur, vel reiolvantur? Quam fapiens horumeil direclio, in modo & ordine, quo concurrunt adventorum, imbrium terrseque tempeilatum, ortus, acad plurimas alias utiliflimas mwationes & operationes,in telluris iuperficie producendas? In regno mineraliregulärem & conilantem fgurarn obfervamus in cryftal-Iis, fpatis & falinis particulis, quamvis hsec corpora,per externam & irregulärem partium appofitionem cre-fcere &z augeri videantur. Qujs, montes fecit metallo-rum aitores, & animalium ab hoilium atque ventoruminjuriis rerugia atque defenfores ? Quis, lapides aliosfecit nautarum per trquora duces, alios hominum re-media a morbis, & domicilia dum rite fuerim cora-poiita ? Quis, aquas per terram perrnanare inflar vena-rum facit, ut fint fontes mortalibus ialuberrimi, dul·cifTimi? d) Certe Dei Optimi Maximi Provide curte,haec ornnia fuerint adfcribenda. Sic etiam animam hu-

A 3 manam*

d) Cotif. Kry,ξ. c. I. Forβ, dsL cap. IV zV Lutb, 1om,2, Jfieb. pag. 402.

i De Diftinßione Aäuwnnaanam confideraturi, ejus pecuJiares certorum obje&o-rum appetitiones, averfationes & in 3gendo iubentiaaaaut guftumj a minirnis dependere rebus circufncirca po-firis, deprehendimus ; Adeo ut, Ii vitam fingulorumvcllemus contemplari hominum, nunquam non adhr-maremus, a£lns noftros tats intelledus quam voluntatis,iingulari quadam & invifibiil vi dirigi, quae mala noftra pro·pofita hie in finem bonum vertit, dura alio loco maxima naiapienciam optimaque confilia reddit adeo fruftranea,ut au&oribus prodeiie nullo modo poifiat. e) Idemquoque de violentis valet contenetonibus, & infignio-ribus motationibus, a quibus regnorum & iocietatumhumanarum falus pendet. Etenim, harum ortum atqueinterkurn, tam mirabili procedere via obfervamus, utnemo facile dubitaverit, populorum viciiTicudines guber-nationi Dei iapientiiTimae adiexibere. f) Eventus nera-pe confiliorum fludiorumque ac conatuum & adtio-num humanarum, non publicarum minus, quam pri-vatarum, tam mirabiles haud raro exiftunt, iive in com-modum ac folatium unius alteriusve hominis, five incailigationem aut fuppficium, ut äbsque fingulari Deidireåione, rem ita minime cecidiiTe, apertiflime, etiamcum interna animi convidHone, prudens quilibet rerumjudex facile intelligat. Haec omnia, vel fingula, veluniverfa, vel individua, vel genera, vel itmuitahea, velfucceffiva, ordinem admirabiiem, nexum, proportiones,artes omnes, in connexione mediorum, finium, cauila-rum, efFefluum, vieiffitudinum, fi co contemplamur

modo,

e) Conf. Dijp. De influxu Prec. in Prov. Divin. fubPraßdio D. Prafid. ventil, jf, 1.f) Jd quoq{ exemplis tam profanis quam facris probat

Retf DoB. Anar. Axelsfon in Libro, Guds råd och verk i fmregering ofver mennifkoßägtet D. i. c. 5. §. 8. Del. 2. c. 3,ji, Del. 2, cap. /. §. 3.

Providentia Divina* 7

modo j-sc fi ocuius nofter, hoc ipίο momento illa fi-niul ac femel Tibi filieret, eo ipfo fane inveniemus, o-mnia, minima, maxima, in orqnibus generationibus, acreatione ad ha:c usque tempora, fine iilla labe & de-feclu in iuo perilitiile ordinq^puicerrimo, copiouiiimavarietate, & in varietate coniianiia; unde animus no-iler non tantum in admirationem maximam raperetur,verum in nobis etiaro cupiditas orireeur laudabilis, per-feciiflimara naturam A;u£loris & Moderatoris operis tampretioii cognoicendi, Ejusque derebus a £e creatis., provi-darp & actuolam curam adnairandi. g) Nec quenquamtantee ejfe crederemus ineptiar, ut ejus modi ordinern &arcemr atomorum adicriberet fortuito concurfui, eamtantum ob caufam, quod quibusdam in rebus, quarumnonpoteil, vel fcrutari yel capqre connexiones, videat contu-üonem, mala & monitra, Profe£lo ejus.oaodi homines, qiiihoc argumeneantur modo, cuivis 'aperte oftendunt fuamarrogantiam, dum incompreheniibih'a Dei judicia, moduloraetiri humgno, Deumque legibus fubelTe natura, vo-lunt. b) Quem enim heic adhihemus argumentandi rno-dum, evidqntiilirpus e,fl5 maximeqnein Vita uiitatus codi-muni; Nec in eo minor eil concludendi vis 3 quam dumhortum quendärh obfervamus, in quo omnia, fiye flo-res, five arbores, pulcérrimo non tantum ordine lata,verum etiam utilitatem prailare mukifanam, idque fe«cifle per plurimos annos videmus, &. hunc bortom,nec fato, nec atomorum concurfn conflätnm efte judi-camus 5 ied potius in eo , curam atque dire&ionem mi~ramur horiulanh Sic ordinern atque artem, in infi-nitum fere variam, qua upiverfa iernper utitur natura,cernentes, non poflumus non cum Laxantia exciamare:' ' ' ' :

8&*-g) 'Conf. Bullet. pag. ip. Purt. Prem*¥) Conf* Bullet. /. c. pag. 2t

8 De Dißifiäione Attuum

Quis non fentiat hunc mundum, tam mirabili vatione per*fechitn , aIiqua Providentia gubernari? Quando nihil efl qnodpoffit fine itllo Moderatore confiflere. Sic domits ab babita-tore de]erta labitur, navis fine gubernatore abit pejjitm , & _

corpus relichim ab anima defluit, ne dum putemus, tänttimillam molein, aut conflare fine artifice, fiare tamdiu fi¬ne ReSlore potuijje. i) Licet unicus tantura idemque ae-ternus fit Dei aclus, cujus vis ad univeriam rerum con-tingentium (eriem pertinet, ab cruditis tarnen diverfia&uum Divinorum ordines cogitantur atque in diicipli«na traduntur, ut aliquo verofimiü & ad noflrum ca-ptum adeommodato modo', de his rebus diftin&e cogi-tare Sc loqui poifimus. Quo vero fundamento nitaturhasc diverforum Providentias Divinas a&uum diftinüio,pro modulo noftri ingenii enodare nobis propoiuimus,& in ea re Tuam L. ß. humanitatem & benignam cen-furam pfofiieioie expetimus nobisque pollicemur.

Nota.Argumenta ad demonftrandam hanc Dei providam

curam , ab ipfius Dei perfectionibus fumere quidem pos-femus, prout ab oonnibus fere Theologias Naturalis feri-ptoribus fieri fölet: Sed hancce a priori, ut dicitur demonftrandi viam, lubentes aliis reliquimus, exiftiman-tes, cognitionem operum & attributorum Divinorum ,eo minus eile evidentem, quo altius a contemplationererum naturalium in abftra&ionibus adicendimus.

Varias variorum attuum Providentia Div'mcediftinciiones recenfet.

* Pera&am univerfl creationem & rerum primasvamexornationem ac diipoiitionem, pro noftro concipiendi

mo-

i) Lib, 3. Infiit. cap, iß,

Providentia Divin# 9

modo, Providentia Divina excepit, quam in cura per*petua rerum omnium maximarum, minimarum, earurmque mutationibus & combinationibus tam firnuitaneiSjquam iucceilivis, viri erudki concipiunt, Quidam ve¬ro dum de hac ipfa agunt Providentia Divina, ad illamtres concurrere adtus putant, nimirum , πξογναισιν, τΐξό^ε-σιν & (ϊίοί'/.φΐν, quortrm duos prtecedentes internos, ter-tium vero hunc atque ultimum, externum nomina-runt. A Iii rurfus, hos plus juflo notionem Providehujus curie extendiife exiitimarunt, fub illa tertium Tan¬tum a£him , five ϋιοίκψίν, ad mundtim jam effeclunpi-pertinentem , comprehendunt; duos autem priores: ττξί-yvuo-iv & 7ΐξό$εσιν, ad res produåas non fpeciatim perti-•nentes, ied ut illas prascedentes, coniiderarunt k). Αεitck'/jms:, five. rerum creatarum in tempore adminiftratio,,vel tres ve! duos tantum aåus involvere, ab eruditis exifti-matur. Qpi tribus abfoivi momentis providentise Divinseformam årbitrantur, plurimi funt, & primum illorumconierv^tionis, in eo coilocant, ut Deus rebus omnibus«xiftenciSB continuationem fufficiat: Secundum ipfis eftconcuriüs, quo Deus vires rebus creatis conceflas con-tinuat' Tertium exhibet gubernationem, qua Deus i-pfas rerum creatarum mutationes procurat & fapientiifi-tue decerminat. Quidam rurfus concurfum ad conferva-eionem referunt, dum alii eum fub gubernatione cotn-prehendere volunt /). Nonnulli vero, latiorem fibi for-mantes de concurfu ideam, illum qua exiftentiam vi-rium, ad conferyationem, fed qua earum exercitium &

B ad*·

k) Conf. Difp. De concuvfu caujja prima. cum fecundis fuhprafidio Rev. Dött. Alftrin a D:no Erico Λ/ρ, defenfam. f*IV. D. Sig. Baumgartcns Evangeli/che Glaubens lehre ITbeiL Art. IV. §. V.

f) Ernefli Initia Dottr. Solid, pag,

10, De Dißtntiione Achtum

adplicationem, ad gubernationem eile referendum, funtrati m). Noftro quaiicunque judicio, rette ad Providen¬tia Divinie attus non referuntur πξόγι>mis. & ττξο&εσκγSed 7Τξόγνωσιρ/-), quoniam eft prtefcientia Divina, qua o-mnia & certo & fub conditione futurg, icit, ad dottri-nam de perfettifilmo Dei inrellettu, & ττξό&ε<τη,cumfit determinafio ad omne bonum in fe ut poifibile fpe-ttaturo, ad voluntatem Dei naturalem pertinere judica--mus, Ideoque , inter åttiones Dei transeuntes & ope¬ra, qux in mundo jam perfetto & abioluto verfantur ,minus rette enumerantur. In Deo non eile nifi unicum& fimpliciflimum attum, quo, creae & coniervat, diri-git, definit , intelligit & vult, omnia & fingula, maxi¬ma, mediocria, minima, neceflaria, libera, regularia,fortuita, naturalis' & moralia, orones fere uno ore con-cedunt;: fed inter coniervationem, concurfum & guber¬nationem Divinara, objettivam quandatn difFerentiamintercedere, plerique fibi perivadent. Quam lententiarrtIn. iequentibus examinare dectevimus*.

§, hl.Confervationem corporum organic.orum , tam ii-r.ectam , quam indireciam t[fe* & in elemen¬

torum Japienti comhinatione ac dijjblu-tione conßflere demonßrat..

Corpora- orgämca tam in regno vegefabili quamammali eile corriipcions ob oxia, experientia magi firaedocemur,. Fadern eniro oriri & interire quotidie ferewdemus, & a cauflis partim ihrernis, partim externis,partim efficientibus, partim deficientibus 5 ftacum. iuum

per-

m) Vid. Bajeri Comp., Theolog, pag. 356 BaumgartvIbCp. tit, pag, 81*.,

Providentia Divince.

perpetuo mutare obfervantur. Animaüa planfasque; locoaere privato extingvi, experimenta ope antlias pnevma-ticas inftituta abunde deraonftrant, Nee minus certum eft,eüdem fine luce & calore;temperato, fine alimento folidoac fluido, aerisque motibus & vicisfitudinibqs diu viverenon posie» Fiores ac herbae, iplendidiflknum tellurlsveftitum conftituentes, mox intenfiori frigore conftri£tae,omni vita & vegetafione privantur; mox verno tempore,ealore folis & humorum fufficienti copia excitatasj novisquafi viribus e gremio tervx refurgunt , novaqua: acfplendidiori pompa ? oculos .animosque intuentium obie-£tanto Intra certum temporis intervallum, fingula ani-malium & plantarum 'individua deftruuntur, quando pu-trefa£Honis ac fermentationis legibus diftolvuntur. Nul-la tarnen particula perit, vel e rerum natura evanefeit;Sed unius corporis deftru&io ei! alterius nutririo ; Et li¬cet individua exfiftere definant, genera tarnen & (peci-es non cefiänt; ied per novorum indiyiduorum genera¬tioner» , eandem natura pulcerrimam feenam continuant.Hanc fucceffivam individuorum novorum generationer»,ad virtutis creatricis operationem referimus ? quia nonfolum in prima rerum produäion^e & combinatione fun-datur, verum etiam per mutationen : & connexiones r«-rum fapientiilime ordinatas, ita naturaliter peragitur, utfingulte combinationes in exiftendoj . ad certum tempusperdurent , iisque refölutis, alia individua ab iisdem e-lementis oriantur & crefcant, qus poft definitum tem-pus, eodem modo deftruuntur 5 novisque fuccedentfbus>compoiitionibus locum relinquunt. Quomodo corpora or-ganica naturaliter generantur, fuftentantur & propagan-tur, elegantiflime expiieuit Chemi« ad hanc AcademiamProfeil & Eques auratus de ordine Vafeo, Celeber. Torb.Bergman in parte Sexta excellentiiBmte (us teiluris phy-icte. defcnptioQis, cujus fecundam editionem orbis litera-

B. 2 tus.

Oe DiftinBione ABimmtus ism nüper vidit. Et eft iane Deus hujus or$nis ak¬ternas Sc liberrimus auctor, qui nan tantum omnia fim-piicia & compofita in primordio creavif, led etiarn fm-gulis individuis fuam vim & afHvkatem conceilit & ira-preiTit, qui diverfam motera & vir ium men fura ra fm-gulis adiignavit, qui pcculiarem ortus & deftruiitiomsrnodum omnibus viventibus prseicripfit, fingulorumloca in ierie coéxiftentiuraj, Sc iucceffivorum deter-minavit , iingulisque adeo limites prakfixit, ubi eo-tura a&iones Sc pafFiones incipere & definere debent,Quadibet enim fubftantiac certos effe&us producunt, &ad fines varios diriguntur , quia talem naturam ha-bent & cum ceteris i ca funt loco Sc tempore col«ligatae. Coniervationem itaque Sc deftru&ionera corpo-rum organicorum, Deus non immediate fed mediateprocurat, ut fumma Ejus fapientia in cauffis & effe«Sti-bus, mediis Sc finibus, aptiflime ordinandis, confpicia-tur. Qui media produxit, vim agendi ipfis indidit, e-amque in efte&ibus producendis ad certa obje^ta diri-gitj is mediis utitur non ex indigentia aut impotentiaquadam, ied fola fapientia & bonitate indu&us; quiapari faciiieate per omnipotentem volendi adlum, easdem©perationes immediate efficere potuiffet, Deus igitur perelementorum fucceflivas transpofitiones, omnium fub-Rantiarum organicarum örtum & deftru&ionem dirigit«

§. IV.Corpora inorganica inäirccle confervari, idquc

Japienti fieri gubernatione probat.Res corporese diipefci iolent in corruptibiies Sc in-

corruptibiles. Gonfiat nempe pro incorruptibilibus feupermanentibus haberi aftra, itemque telluris interiorespartes, cum rerum terreftrium elementis, iale, terra, a-qua, aere, materia ele&rica, atque qux funt id genus

ProvideJJtitf Dtvina

alia. Haec Corpora inorganica, quae compofitionem u-rJformem habent, ex cauifis internis haud interire folentjideoqne non niii indire&e confervantur, removendo caus-fas externas , qua? eadem deftruere poflunt. Quod Cor¬pora caeleilia internas quasdam mutationes fubeant, idquidem propter nirniam illorum diftantiam obfer-vare neqoimus. Hinc indireéle confervantur , quiaDens rerum creatarum fyftema ita digeillc & adornavit,ne in motibus iuis colliderent, vel unum ab altero an¬te prtrfinstum tempus turbaretur aut deflrueretur. Kö¬dern modo doraicilia hominum a Deo confervantur,quarodiu nullte cauiTae externa? & violents, five phyfica?,five libera?, eadem evertunt, vel in cineres redigunt.Omnes cauflce finita? a Deo pra?paratte funt, nuliusqueunquam effetlus, Deo infcio & invito, fieri pofeil: o-mnes ifaque mutationes corporum inorganicorum, Divi-vinte gubernationi iubfunt.

5. v.Confervatiomm entium ßmplicium & elemento-r iwi, no τι niβ permi/ßvam ejje ac negati-

vam, neque α creatione realiteräifferre, oßendit.

In corporum interitu compofita dividi & mixta re-folvi compertum eil, quemadrnodum omnia genérari& crefcere experimur, ex materia quadam, feu partibusprxexfiilentibus. Atque in quorumyis corporum diflcr-lutione , ad ejusmodi particulas minimas pervenimus,q-ua? nulla nafurali & finita vi ulterius dividi poflunt.-Ha? minima in materia particula?, elementa corporum,five atorai materiales vocantur, qute compofitis & mi-xtis exornandis & conilituendis, multiplici combinationeinferviunt. Nec illa? naturaliter orsuntur aut deflruun-tur5 ied in omnibus fuccedentibus conjunåionibus &

G fepara-

De Dißinci Prov. Div.

feparationibus permanent. Poftquaro ejasmodi iubftan-tia indivifibilis, in primo creationis momento exiften-tiam accepit, iemper dein exiliere pergit, & a Creato¬re tanquam producta dependet, quia in (ecundo & ie-quentibus exiftenti# Cux momentis, nec a femet ipfainterire, nec ab ulla aiia re finita perdi aut deilrui pot-eft: Neceile igitur eft, ut in exfiilendo perfeveret, donecper omnipotentis volendi ata, ad priilinum nihi-lum redigatur. Hoc quod de anima agnovit, Maxim.Rev. D.s D:r NIC. WALLERIÜS in §. 74. PfychologisRationalis, illius nempe annihilationem, ejje opus folius Dei,id de omni fubftantia indivifibili, eandem plane obrationem valet. Quid, quod totius univerfi femel in-ftitutum ordinem, neque a ie ipfo mutari, nec ab ullacauifa finita turbari poile exiftimemus. Non itaquc re-rum creatarum continuatio ita txpiicanda eil, ut crea-tionem repetitam involvat, ac Γι Deus naturce Au&or &Dominus, quovis momento, res creatas ex nihilo educae.Sic enim exiflentia finitorum non eilet continua; fedperpetuam fingeremus non exiftentias atque exifientias abternationem. Confervatio igitur fubftantiarum indivifibi-lium, noneft a&us a creatione diftin&us acindependens.

Temporis & Facultatum ratio habenda, nos hiciubfiftere cogit. An & quousque concurius Divinus, arerum creatarum gubernatione & ordinata iucceifionedifFerat, alia fi Deo placuerit occafione explicare cona-himur. Interim optamus ut di&a & dicenda tendant ad

Summi Numinis Qloriam.

i

Dens operatur omniη in omnibus j fed non credit omniηin omnibus. Auguftinus.

/