"
7 '··'·
D. Ό.DE
MERITIS TYCHONIS BRAHEIN ASTRONOMIΑΜ MECHANLCAM
DiSSERTATIO,
QUAM,
CONS. AMPL. FAC. PHIL. UPS.
PUBLICO EXAMINI MODESTE SUBJICIUNT
Mag. 0. SCHILLING,ET
ADOLPH. P. WELLER,GOTHLANDUS.
'IN AUDIT. GUST. MAJ. D. V JUN. MDCCXCII.
Horns Α. M. SOLITIS
UPSALIjELITTERIS VIDUiE DIRECT. JOH. EDMAN.
IN
SAGRAM REGIAM MAJESTATEM
MAGNvE FIDEI VIRO,
PROVINCLE GEFLEBORGENSIS
gv&8&3\rji tro & srtREGII ORDINIS DE STELLA POLARI
80 M9!€§SV2)-jG8O0133ILLÜSTRISSIMΟ et GENEROSISSIMO
u>omxsro
A.Ü.GRONSTEDTPATRONO SUMMO
SACRATUM
VOLU1T
AUCTOR,
KYRKOHERDENUTI
rOLLINGBO OCH AKEBECK FÖRSAMLINGAR,
högÄrevördige och höglärde herr
αJ'JLX, JLJDOXTSMWJEZZJEM,SAMT
HÖGÅDLAfrun
MINE HULDASTE FÖRÄLDRAR!
jti^DER tillägnas desfa blad} ej i affigt, at derige-110m pä et nog värdigt fått hafva tolkat den tack-famhet, hvaraf mit kjerta är upfylt. Eder ömhet hatvarit fiörre , än at jag deraf förmår ådagalägga nå¬got tilfredsfiällande prof af erkänfla. Mina tyfia flic¬kar för Eder lefnad och befiändiga välgång äro demäft rena offer jag kan gifva; och Edra motig fal*diga välgjärningar fiiola uti et vördfamt minne fläd-fi bevaras. Emottagen endafl detta fåfom förßafrukten, hvilken Eder kår lek och befiändiga omforgkunnat framfkajfa af den, fom til fit fifla med dju-pafle vördnad altid Jkall framhärda at vara
MINE HULDASTE FÖRÅLDRARS
Lyåigfté SonADOLPH P. WELLER.
§. I. 9 ycho Brahe , a) fedulo mirabilem igoium·*»■ cceleitium ordinem perfcrutandi itudio,
temporis fub intervailo quo floruit, tantis inventis & ad-minicuiis aftronorniam diravit, ut, ii magnitudo laboriscum antecesforum diligentia inde ab ipfis fcientiac incu-nabulis iit confi enda, opus unius hominis aetatem & vi¬res fuperare confitearis. Ita enim Ejus viguit induftriain impedimenris removendis, qua: iub longa faeculorumintercapedine ejus retardaverant progresfus, ut reftaura-tor partis pra&iese novam, & haut dicere dubitem, Tum¬me ab Hipparcho memorabilem inchoasfe epocham, vi¬deatur b).
Originem cognitionis motus telluris circa folemPythagor^ c) & Philolao Ρ υ t hagorico con-fecramus, licet a tenerrima anterioris aevi Aftronomiaverius Forte iit repetenda ä). Ducentos autem ferepoftea annos pro ejusdem do&rinae veritate in cemenisAlexandrinis acriter pugnaverat Aristarchus Samius, e)
A &
e),Natus knudfiorpiae, prsdio Seanisr d. 13 Decembris 1546.b ) Copernic n'eft pns de la meine clasfe que Tyche; il fut plus
grand eomme Philofoph que comme Aftronome: Proloroée & Aibotegmusfont d'un ordre infWieui : Hipparque feul, roalgre le diftence des «fems , t>'éle-ve dans 1'entiquité pour fe mefurer avec Tycho. Hirt, 1'aik. Mod. parM, Baiily Tom. I. peg. 378.
c) Hirt. l'Aftr. anci, par Μ. Bailly pag. ai2, £17·d) Ibidem pag. 220,
«) Floruerat ciriciter 264 annos ante äeiara cfcriftianam«
• ) 2 { φ
& ab illo ad Copernicum usque neminem noftri devia-tionem planetae refcivisfe reperimus. Hic vero ingeniomagis quam viribus & obfervationum aftronomicarumarmis validus, in Prolemaicis diu haeferat laqueis. Necaciem contra infeftisiimam medii aevi fuperftitionem feli-ciori fuccesfu unquam inftauravisfet, niii Tycho, novisorganis inventis, obfervationes fuas eo accurationis pro-duxisfet, ut aptisfima fuppeterent Keplero fubfidia, epi-cyclorum deferendumque tricas exterminandi, atque fide-ri omnium lucidisiimo primarn adferendi quietem/). Iis-dem nixus obfervarionibus mutuae atrra&ionis & gravi·rationis corporum leges fancivit Newtonus, quae etiam«num fundamenti loco a recentioribus funt receptae. In-ter legendum igitur fcripta Tychoniana, quse litterariisper Europam focietatibus fumme profuerunr, operae pre·tium judicavi , rnerira hujus iummi viri in Aftronomiarnmechanicam fpecimine academico proponere. Tuam ve¬ro B. L. noiiro quahcumque conamini haut rigidam fedbenignorem, fubmisfe petimus, addas ceniuram.
§. II. Ut omnia Aftronomiae praecepta, qiiae firmamfolidamque efficiunt theoriam, e crebris obfervarionibusrite inftitutis, earumque adcurata adnorarione Sc compa·ratione emergunt, üc inventio initrumentorum Sc apta fa-brieatio ad errores in obfervando, quantum fieri posiit,
evi-
f) Plus affidn & plus exacl Qblervateur que Copernic , il perfecb'o-na en divers pointa la theorie parriccliere des planetes & sntr'eutrei cellede la luue. Ii tira la pratique de l'aftronomie de l'etat d'impeifeftion ι
qui etoit dequis ii long-tems un obfbcle oux progrés de la theorie. Iicommencä å desfiler les yeux iur la neture des Cieux & la place que lesCometes occupenr dansl'univers. Les nombreufes obfervations qv.i! treus-mit a la portérité , fervirent enfin å perfeélionner dans les déreils le fyrté-me dont Copernic n'evoit en quelque forte trace que le plan genérai. Tei¬les font le» obligation· de l'aftronomie enversTycho Brahe. Hift. Math. ρ. Μ.Montucla. Liv. ί. ρ. 557, Conf. Hirt. 1'Aftr. Mod. Tora. II. Liv. I. de kopier.
Φ ) 3 ( t>
evirandos, plurimum conducunt aftronomis g). Priicosin hac re majorem quam recentiores adhibuisfe curam ecolumnis, pyramidibus & aiiis molibus fumtuofisfime ex-ftru&is, quales in India, Syria, Arabia , Chaldea pluri-busque aliis locis iaveniuntur, fatis conilat b). Renafeen·te Alexandriae fub Hjpparcho & Ptoiem^o Aftronomia,inftrumentorum quidem coniiru£tio neutiquam negle£lafuir; inde vero ad Tychonem vix ullam habuit progres-fionem. Armillae, Regulae paraila£licas & reliqua Orga¬na, quoriim conftru&ionem antiqui delinearunt artifices,foliE ufu reeeptae iuerunt. Ar male fabricatae, frepisiimee materia lignea parvse exiguaeque magnirudinis, ut necjuftam partium admiferint diviiionem, nec ob variam ae-ris temperiem diu manferint il)a?fse, & ad obfervationesdenique maximi momenti minus fuerint adcommodatae.Rericeri tamen non debet Arabum cura , quae ex libe-ralitare imperarorum regumque iuorum in grandioribusorganis af ronomicis exftruendis, fumtus adhibuit maxi-mos. Legimus enim eos, praeferrim regnante Sharfe-daula, infigni aftronomiae amico, mulris e folida mate¬ria metallica, magnitudineque fere ineredibili, in obfeva-tionibus ufos fuisfe inrtrumentis k). Sed immenfa fortemoles & ipfa conftru&io mechanica minus apta, efficit,ur obfervationes eorum, ad noftram confervatae aetatem,
A 2 non
g) Les grands pas de TAflronomie dépandront toujouis de» nouvet-les perfeilicms ajoutées nux inftxomens. Le génie, qui eil defttoé eux hel¬les découvertes, qui doit fonder les theories fubümes , ne peut rien iäniles obfervotions exaftes. Mais l'exe£littide des obfervations eft limitée parla puiiance des inftrumens; c'eft dont en augmentent cetre puiiance que1« carriere f'onvre å de nouveaux progrés. Hift. M. tom. I. p. 371,Conf. Tycb, Aftr. inilaur. progymn. p. 33?.
b) Hift anc. pag. 175 & iéquenr. ibidem p«g. fai. Prsefet. Tych.ad Aftr. inftaur. Mach. Progymn. T. I. p. é3'2.k) Hift. Aftr. M. Tom» I. pag. 23$* 2J4.
© ) 4 C ©
non parvis lnborent vitiis /). Adferam in hane rem ver-b a C:mi D:ni Montucl^e, je ne dis rien de ceux des inciens (in-Brämens) tout le monde fgait combun ils étoient inexa&sgrosßers. Regiomontanus ζ? [Vtdther les plus grands ohfer-vateurs de leuy (i cle, Copernic lut meme, qui travailla pen-dant long temps d rétubhr ΓAgronomie depuis fes fondemenslien eavent pas beaucoup plus parfaits. On peut dire queTycbo fut le premier, qui tira Pafhronotuie praclique de cetetat denfance . qui retardoit tant les progrés de la tbeorie vi).
§. III. Tycho ftatim animadvertens vitia, quibus ve¬terum laboraverant inftrumenta, ut progresfus Äftrono-miee, qui a bonis derivantur organis, promoveret, varias& multiplices excogiravit atque follicice condciendas cu-ravit machinas, atque ut debitam haberent magnitudineminprimis fuit foUicirus n). Auguftae igitur Vindelicorumfub fua peregrinatione commoratus, in horto amici fide-lisfimi Hanzelii, viri Confülaris & haut ignavi aftrono-mias eultoris, quadrantem circuli formavit mobilem ran¬tas magnitudinis, quantam vix antea ulla viderat östas.Circumferentia enim, radio 14 cubitorum defcripta deci-mum quemque gradus minutum fecundum exactisiimeoftendebat o). Ε ligno querino , pluribus annis exika·to, fabricarus necesfariis contignationibus, inftar.trabiumejusdem materias, (Fig. I) nec mutationi cuidam ob-
no-
/) Conf. Pratfat. Tych. ad Aftr. inft. Mecb, & Afir. Inft. Pro-gymn. Tom. I. psg. 140»
m) Hift. Math. ρ. Μ. Montudu T. I. pag, $62.tt) Conf. Prirf. ad Aftr, irflr. Mech.0) L'exécution de cet inftrutnent, d'apres les idees de Tycbo, an-
noncoit une revolution. Les inftruvnens qv'on nvcit eus jusqn'alors n'etoi-ent pas feulemerrt divilés en rrbintes: eelui - ci. pouvoir donc donnet; quinzeou vingt fois plus d'exfiBitude, & permeftre des obfervations tour-a-fair,»ouvelles. Hift, Aftr. T. I. p. 380. Fair qui paröirroit incroyable, fi 1'on ne lälifoit dans un ouovrage de Tycho. Montucla Tom. i. peg.
* ) s ( Φ
noxius nec pondere ufum impediens. Limbus AB übtparticulas graduum exfcuipras, lamellis oricalchis leviga-tis adornatus. Ipfae clavo ferreo inhaeret columnae CDquercinae, admodum crasfe atque robuftsc, cujus parsinfima Ε rorunde accuminata & chalybea foramini ejus-dcm forrnae iniiftir, ut ad omnes cceli plagas ope manu-briorum F facilius converti queat. Pe» inftrurnenti info-ditur terrae, lapidibusque operitur ne vaciliet fed firmi-rer confiftar. Lateri quadrantis GH pinnacidia erant ad-plicata, quibus ad objeéfum collineatur, & filum orical-chi tenue in centro K fufpenfum & pondere L plumbeolibratum, in ferupulis graduum adügnatis akitudinem in·dicaris obfervatam.
Hoc inftrumentum, ut altitudines corporum intrafextam minuri partem dererminaret in fole & reliquisluminibus coeleftibus demetiendis ufurpatum. Eodemqueelevarionem poli fupra praedii Giggiae horizontem adeu-ratc fratuerat ex maximis & minimis circumpolarium al·titudinibus meridianis p\
Poftquam vero Tycho in arcem imigravit uranibur-genfem , ubi animus Ejus acerrimus latiorem na£lus eftcampum ad feientiam hanc auream ditandam, inftrumen·tis huic fcopo necesfariis conftruendis curam adhibuit fol-licit3m. Primitiae hujus laboris fuerunt tres quadrantesmobiles, ejusdem fere magnitudinis, e materia oricalchi-ca, quorum unus , inauratus , radio unius eubiti per me-thodum divideadi nonnianarn q) fingula minuta oiten-
A 3 de
p) Aih\ inft, Mech. de quadrante maxime, Progymn. Tom. I. pag»3 53 & feqtienr.
q ) Methodus dividendi nonnion« cönfiftebat e 4g ciiculi concen-trieibns in quadrante deicriptis , quorum exrimus in perres vulgares feu90 dejfcibuibafiir, reliqui in gp , 38. 87 » 86 &c. usque ad intimnm.in uiu hrjns dufiiionis trat aiteudendum, ad quem circulum ejnsque per-
s§* ) 6 ( #
debat prima. Erat infuper uno latere horizonri parallelo ful-cro volubili ferreo infixus,ut ad omnescceh circumduci pos-iit piagas. Regula AB mobilis & pinnacidiis in ^^dornataalntudinem in limbo prodidit obfervatam. Quse reftant e fi-gura 2:da planisiime patent. Ceteri duo, quorum radiusfesquialter geftimatur cubitus, priori in eo dislimiies, quodalter & per lineoias transverfales r) & in niorem non-nianam divifus, åker nec auratus, transverfalibus rantumpollebat. In hoc tarnen quadratum geometricum s) eratinfcriptum <3c ipfe ita fabricatus, ur planum ejus horizon-taliter converti posfet ac norrnalirer infifteré fulcro, Γιnempe placuerit diftantias rimare terrefrres. Urriquecir-culus azimutalis chalybeus appjicatur, qui per regulamquandam fulcro adiixam eodern momento, quo altitudoobfervabatur, azimutam monftravit.
His inftrumentis unacum fextanti Chalybeode quoinfra,per azimutas & altirudines in elementis cometae an¬no 1577 confpe&iEj rimandis fuit inprirnis confifus. Ut-
ve-
tem linee dire&ionis exa&e reiponderet. Circuli hujus fumma? partiumratio ad gredus 90 talis fuit, qaalis refe&arum partium ad gradus <Stfcrupulfl ipfi refpondentes. Nonrtius de erepuf. P. Il, piop. 5. Hift. Ailr.Μ, T. I. peg. 369.
Vernier poftee, quae hodie comparet, emendationem huic imentoadd'dir. Aftr. ρ. M. de la Lande art. 2342,
r) Tnventum dividend) per lineola» fransrerfalei, cujus auflcrii r»o-men ignoratur proprie convenir reftilipeis paralellogramis , eamque ohcaufam olim ad vetus inrtrumentum, Bnculum Jacabi, eppeliatum fueratrelatum i Tycho fuit primus qui arcubus circuli & majoribus orgarii» h"Cadplicavit. Sit ABCD Fig. 5 portio quadam limbi in partiunculas äquales flcdiftributa , ut ob confufionem fugiendam ukerius iubdividi non queat öcfint linese mit transyerfaliter dedaftse. Ha iterum in partes «quidiftan-tes dispertitse per lineam fiduciem fcrupula monftrant.
s ) Hoc inftrumeumm Purbachium ngnoicit auétorem , qui ad diftan.tia».ftellarum a Zenir demetiend·» id excogitavit. Lotera in 1200 parte·dilhibuta reipondebant finui 4f. H«c Tycho fecundmn canonis finuomultimum numerum difpertirit.
• ) 7 ( Φ
vero loca in minutorum fcrupulis non tam delicate ter-minarnnt ? tres majores rnelioresque pasiim excudit Ty-cho , valde femper follicitus fummum veriratis attingereculmen. Duo fuerunt chalybei, radio quinque fere cu-bitorum Sc per lineolas transverfales fingulas minuti pri-mi quartas exigebant partes, tertius ligneus radioquequatuor cubitorum, denam quamque minuti fecundi o-ftendebat partem. Hic lamellis metallicis undique munl·tus, llli in limbo ubi partes exfculptae, oricalchicis , utad rubiginem chalybe minus propeniis, atque quadratogeometrico chalybeo circumdati. Quilibet horum, co-lumnae ferreae convolubili affixus, iniiftebat crypiar cylin-drice excavatae, cujus foraminibus omnia mundi templaconfpicabatur. Prioribus circuli azimutales, fruftulis o-ricalchi adornari, erant adplicati & in muro cryptico af-fixi, quorum initium enumerandi partes in piano meri-diano fumma fuit follertia conftitutum f).
Eximia inrer organa aftronomica , Aufpice Tychone ,conftru£la quadrans omnino muralis, a muro cui infigi·-tur, aut Tycbonicus, in au&oris honorem nominatus ma·xime eft memorabilis. Ε folido orichalco levigato con-feclus radioque quinque fere cubitorum, fingulas quinasminuti fecundi partes exegit. Tantum mole atque robo-re valebat, ut in latitudine quinos oigitos, cralitie duosarquant. Piano muri ad meridiem ådcuratisiime vergen-ti firmisfimis aihxus cochleis ifa eil diipofitus ut indi-cat (Fig 3). Pinnacidia duo, quae fcrmam habentquadraram , limbo adne£luntur cum in 11cem, ut adquamlibet alritudinem commodius fiat obfervatio, Scduo obfervatores uno momento iimul ad idem obje-£um collineare posfinr. Cylindrus auratus eoderc.quediamecro, quo pinnacidia gaudent, adhaeret centro , quod
pro-
*) Co» fr. Aftionom initaur» Mech»
* ) 8 { m
prope erat foramen A alterius muri, priori orthogonali-ter infiftentis.
Hute quadranti in motus folis reftaurando ex altitu-dinibus meridianis plurimum tribuebat, ejusque iiduciafixarum cataiogos condiditj nec non compiura errantiumloca iedulo deicripfit *)♦
§. IV. Placuit etiam in altitudinibus errantium acinerrantium ad amusfim una cum azimutis demetiendisloco quadrantis totum adhibere iemicirculum, cujus in fi-ne diatnerri centrum divifionis conftitum putavit (Fig. 4).Hoc propofito gradus duplo faébi funt majores, quam fiex centro ipfius fieret partitio. Diameter hujus iex ae-quabat eubitos atque azimutalis, iupra cujus planum fe-micirculus ferebatur, quatuor. Hic chalybeus ille lamel-Iis oricalchicis communitus. Ut vero ufus & reliquacon-ilru£tio utpote eadem fere ac quadrantum azimutaliumjam deicriptorum, patefeat, & ad alia Tychonis inven»ta progrediemur.
§, V. Sextans inftrumentum, a fexta circuli parte,qua potens iic nominatum, Tychonem certisfime agnofeitau&orem, qui ad corporum cceleftium intercapedinesdemetiendas hoc exeogitavit. Chalybeus, quem in ufuobfervationis comerac 1577 adhibuit (Fig. <5) in finguiatantum minuta prima per trans verfales erat divifus. Cen¬trum A, qued a circumferentia tres diflat eubitos ad-jungebatur manubrio m rotunde arcuato, in quo inilarcirculi movebatur. Sextantem globo adfixum Vertex pe-diftalli compagibus ample&abatur , qua planum iphusnon folum ad quamlibet elevationem attolli & demittipotuit, Ted etiam decliviter fupprimi, donec parallelumfit piano tranfeunti per duo fidera obfervanda & oeuiumobibrvatoris. Fulerum ad omnes piagas ope Cochleae
'
PR
*) Aftr. inft. Mecb.
β ) 9 ( ©
i5/? circumaucebatur, Sz qnando differentia afcentiona"Iis duarum ftellarunr erat inqmrenda, altera per dioptrasAD collineabatur, altera inftanti momento per eandernin A & correnspondentem in Ε alterius regulae, quas prio¬ri, vi quadam in S conftituta, removeri & coar&aripoterat, ut uius poftulat. Partes tam fextantis quam pe-diftalli cochleis disjungi quibant, ut inftrumentum adalia loca transferri posfet atque fub ipfo itinere ad u-furn esfe accommodatum.
Majores tres fextantes radiis nempe quatuor cubit©»rum e ligno confe&os comperimus; Ut ad contignationestantum dispares unius conftru&ionem delineare iit fatis.(Fig. 7) Limbus lameilis oricalchicis ornatus per träns-veriales iingulas quartas partes minuti primi oftendebat.In centro regula AF cum fuo pinnacidio in F quod ri-mulos habet, cylindro, in A quiefcenci parallelas. Aliuscylindrus priori aequalis haerebat in B cui aliud pinnaci-dium in C refpondebat, ut, ufu iic poftulante, ad mino¬res diftantias aeftimandas adhiberi posfet. Globus in ver-tice pediftalli lameilis ieneis incruftatus & admodum ro-tundus diametrum habet duorum pedum. Obfervatoresduos inftrumentum requirit, quorum alter per pinnack-diuna D & cylindrum, in A conftitutum collimat ad u-nam ftellam, alter per eundem cylindrum & pinnacidiumin X aliam ftellamquarum intercapeöo defideratur, ja-cente piano fextantis in earum declivitatem , cui officioinferviebat globus. Hos, quibus rrigonici nomen impo-fuit au&or maximi omnino aeftimabar «^eorumque fiducialoca fixaru.m determinavit & in tabulas redegit.
§. VI. Ut fextantes, ob conjurxftionem obfervato-rum capitum, quae conveniens exegit fpatium ad minoresdiftantias, haut accommodati, avcum bipartitum , ita no-minatum, invenit. (Fig, 8) Regula AB oblonga octo pe-
B dum
«) Stellas, bis &dmi»iculis obieivatos, vide Piog. T, I, p, 19? - 203»
Φ ) 10 ( Φ
dum aliam transverfe fixam in B fuilentabat. DioptraaC, D cylindricae a mcdio junfturae pun&o sequaliterdiftant & in centro arcuum AE, AF conftitutae. Partesgraduum in wroque ambitu ab A numerantur, & fuften-raculum inftrumenti ita eft fabricatum, ut ope ferramen-torum ad elevationem declivitatemque optatam tolli Scpremi posfet. Obfervariombus inftiruendis alterum pin-nacidium G aut //, ut maxi me esfet con veniens, fuo fir-matur limbo, alterum in exteriör i rnovetur, usque dumobfervatores ftellas ex rimuiis profpiciunr. Quüibet ar-cus quindecim graduum porens, ita quando itellse a fenon diftant duodecimarn cii culi partem aut, quod idemeft, uaum fignum, ufurpatum eil hoc inftrumentum ,
potisfimumque hujus ope ioca Novae anno 1577 confpe-£lae ftellae a Cafiopeae ftellis determinavit.
§. VII. Ieftrutnentum etiam pnvalaSi\cum vel regn*gulas Ptolemaicas a Ρτοιεμλεο, qui in ufu aftronomico hocadhibuisfe dicitur primus, diftantiis a Zenit elevationesftellarum fupra horizontem explorandi caufa conficere ,
non neglexit. In hoc fibi propofuit exemplar, quo ob-férvarit Copeänicus, & Tychoni muneri misfum, nonnullis emendationibus, inprimis quod ad fulcrum perti-net Inhaeret enim Regula AB (Fig. 9) columnse CDclaviculis ut hinc & illinc moveri posfet Sc per cochleasΕ ferreas in piano horizonti normaiirer dirigi, quae com·möda in Copernicano deficiuht. Pluanulam in G etiamaddidit ut regula in angulo obfervato quiefceret. Pinna,eidia Tychone ufitata in F Sc 1 erant ad fixa Sc regulaKL per transverfales divifa. In triangulo ABl tribtis la-teribus datis angulus BAl complementum altitudinis hautdifficulter indagatur,
. Aliud etiam in turri ejusmodi exftruxit inftrumen-tum
f$ ) 11 ( Φ
rum paralaelicum, priori multo preeilantius. (Fig. το)Regula Fu η dam e otal is AD, 17 pedes longitudine ad pla-nitiem horizontalem difpoiita 5c convoiubiiis: RegulaßC, KE inrer fe äquales 5c, iimul fumtae, adaquint prio-rern, omnes adformam eranc quadrilatera: ex orichalcofubtilisiime levigato confe&ae. In C Sc B Dioptrse con»fiituebantur 5c regula ipfa per funem gb attollebarur 5cremittebatur. Juxta F fuleimenti Cochlea adplicata eratZonac oricalchicae, quae impediret, ne regula fund&men-ialis,pondere fuo praegravaretur. Huic inftrumento cir-culum adjecit azimutalem «/, fixo in muro turris, quod-que per cochleam perrennem in Q^ ritz convenienterquederigi porerar. In rriangulo ACE duo latera aequalia 5ctertium ^5"per obfervationem darum angulusytf innotefeit.Verificationis gratia in rriangulo ACG re£fcangu!o i G 5clatera AC AG familiaria idem indagari poteft angulus.
§. VIII. Inßrumenta armilavia conficere etiam libuitTychoni. Ea vero in Aequatovia 5c Zodiacalia difperfitut leviora Sc ad ufum accomodatiora evaderent, quamii in uno, omnes, ut olim, continerentur circuli. Quimeridianum reprefenrans, materia metallica fabricatus,Sc in diametro 4 fere eubitorum, ceteri lamellis metal-licis induri. In quohbet femicirculo, meridiano excepto,hoerebant pinnacidia mobilia, cylindro in centro circulo-rum communi conftituro correfpondentia. Obfervaroreslequirebantur duo , quorum alter confpiciebar ftellam jamcognitam, alter obfervandam. His adminiculis loca fide·*derum 5c ad sequarorem 5c ad eclipticam expeditius re«ferri potuerunt. (Fig. II.).
Aliud armilare inftrumentum, quod uno tantutn cir-culo confiftebat, exftruxit, Diameter hujus 7 adaequateubitos 5c axis circa quem convolvebatur mundano ad-
B 2 Hl©*
# ) 12 { φ
mοtlum analoge erat conftitutus. Huic femicircujiim , di'a-metro 9 cubitorum , Fulcris quiefcentem lapedeis, parai-leluna adplicabat aequatori, qui asfenrionem iodicabat re-&am. Hi erant lamellis oricalchicis induti, quafi e foii«do conftarenc merallo atque linguli in gradus quadrifa-riam dispartiti. Hoc inidrumento indicavit aéris vimrefringendi radios luminis*), quam poteftatern refpe&u im?parium altitudinum fupra horizontem in tabulas rede-git, eaque lege non cesfavit unquarn fuas corrigereobfervariones.
Silentio etiara non praetereundum eft, Gfobum maxi-mum, quem diligentia Sc fumtu incredibili aeque ac inceteris, confecit. Per totum lamellis oricalchicis eratveftitus Sc in diametro 6 cubitos. Circulus mendianuschalybeus &, qui horizontem reprefentabat, lamellis ori¬calchicis ornatus, per transverfaies in iingulis minutisprimis erant diflributi. Fulerum cujus altitudo quinquecirciter erat pedes, quatuor habsbat cochleas, per quas ho-rizontaliter derigebatur inftrumentum. Milliarunr» locaftellarum, admodum diligenrisfime obfervata in globosdnotavit. Hic prae ceteris ejusdem ipeciei habuit commodum, ut flellae inrra unius minuti parrem iine opero-fa ratiocinatione, mechaniee inveftigarentur.
§. IX. In dioptris auf pinnacidiis conhciendis Sc emen-dandis non minus quam in ceteris inftrumentis elucercura Tychonis & Folertia. Illac olim rotund «e Fuerancperforatae Sc apertura pinnacidii ob oculo remotioris val¬de debebat esfe ampla, ii clare cerneretur fidus, quodobfervationi gravisfimum adferebat errorem, utpote diF-ficile erat judicatu, an lumen occuparet ejus centrum anlatus tangeret. Tycho, cui hoc Fugere nequit incommo-dum, per rimulas illi fubvenit, Sc dioptras, quibus ufus
erat
*) Progrymn. Tom. 1, p. 16 & p. 96.
modmeti
lelur£tarr,do c
riararefripari?git:»©bfe
tmim
ceter
veftichal}calciprimcircilrizorilellaad no
modifa ra
dandicura
perfode diobferficilelatusdum,
*)
L# ) 13 C Φ
erat, fequenti confecit modo. Sint abcd, efgh duo pinnscidiaiad formamquadratica ejusdem magnitudinis in quorum late-ribus rimulae fiant ab, «r, db, binas inter fe paralleler.Quod ab oculo remotius per centrum k etiam erat perfora-tum , ambo vero regulae fiduciee AB normaliter infiftunt, &quando in altitudinibus fiebat obfervatio per rimulas hori¬zontales, in azimutis per verticales collimabatur. In fole ve¬ro quando obfervabatur, radii ejus intromisii per foramenrotundum fuperioris pinnacidii in centrum orbis inferio-ris, ea, qua» inquirebantur, praebuerunt. In quibusdamorganis & in quadrante rnurali 8c in armillis, pinnaci-dium ab oculo remorum forma conftabat cylindrica, quores eodem redebat, nifi in obfervationibus folis, umbra.cylindri fuisTet animadvertenda.
In exirnio inflrumenrorum adparatu, quae cura 8cfumtu confecit Tycho poflerisque delineavit, alia etiammon nulla reperimus, ad eorum exemplar, quac apud ma¬jores ufu fuerant. Ut vero minoris funt praetii quamha£tenus memorata, ita in hac -eadem omittamus opella^
8c B: Le&orem, qui plura iibi in hoc genere ex-petit, ad opera Tychonis delegamus immor-
talia, in quibus magnum laboris pror-fus inveniet fru£fcum.
