ΜDE CHRISTOLOGIA
VETERIS TESTAMENT!
BISSEUTAXΙΟ.
QUAM
EX SPECIALI S. REGIAE MAIESTATIS GRATIA
VENIA MAX. VEN. FACULT. THEOL. UPSAL.
Ρ. Ρ.
IACOBUS UDALRICUS SEGERSTEDTS.S. THEOL. LICENT. PHiL. MAG. POLIT. JJOCENS
STIP. «UTKERMÜTH.
ET
CAROLÜS AUGUSTUS OSCAR SÖDERSTRÖMOSTROGOTHI.
IN AUDIT. GUSTAV. DIE X IUNII MDCCCXXXVII.
Η. P. M. S.
P. III.
.
■
UPSALIAE
RXCUBEJBANT REGIAE ACADEMIAE TYPÖGRAPHI.
virp
ADMOnuM rea'erenido atque praeclarissimo
ecclesiae styresta» praepospto et pastori
ph1losophiae &agistro
ΙΟ II AN ΝI MAGNO BIÖRKLUND
S A CROM
C. A. O. SÖDERSTRÖM.
DE HULDASTE FÖRÄLDRAR
ί:'
helgad ί
, ' v af
sonlig k äri l e k.
2 δ
illum; indicium gentibut proferet. 2. Non clamabit, non tolletvocem, neque audiri faciet in platta voeem snam. 3. Cn/o-wunt quassatum non confringet, et ellychniutn hebescens non (χ-
stinguet; veritati convenienter proferet indicium. 6. Ego lovavocavi te, in salu^em, et cnstodiam te, et dabo te in foedus po-puli, in lucem gentium. Abeunt oraculi huius v. 1—9. inter-pretes antimessiani in duas omnino partes: eorum, qui vatemde singulari qriodam homine, se ipso Cyrove, verba fecisse cre-
dunt, eorumque, qxii aut poputum ludaicum, aut certe ordinemeius propheticum, collective conipellatum censent. Quoties vero
in oraculis divinis quaedain proponuntur quasi facienda a pro-phetis, quorum est ea pracmonstrare (e. g. ler. 1, 10.), idseinper obiter fit et paucis verbis, non in tantum producta fi-gura, quanta exsisteret, si ad Iesaiam vaticinium applicaretur.Quominus is cogitetur minister ille a lova vocatus, vetant quo-que praeconia, quae non sine immodestiae titulo de se ipsoferre potuerit scriptor, et eifatum divinum v. 6., ex quo illeminister foedere et secum et inter se consociabit populos, quiomnes sua instituta recipient. Quod idem iinpedit, ne Cyrusintelligatur, quem alias quidem magnis laudibus auctum 44, 28.45, 1. in antecedentibus et proxime sequentibus vätes celebratpopuli liberatorem, quem autem vix exponeret mansuetum (v.2. 3.) novae religionis conditorem. Eadein de causa personamsubinde mutatam accipere coguntur, qui populum Hebraeumvel prophetas eius collective innui putant; cui opinioni adver-satur etiam ratio grammatica, constanter servans numerum sin-gularem. Quis autem vere sit illa lux gentium, oculos
26
coecorum apertura tenebrisque vinctos in libertatem vindicatura ,in qua, afflatu divino excitata, acquiescit lova, diserte docetΝ. T. Matth. 3, 17. 12, 18-21. 17, 5. Luc. 2, 32.
les. 49, 6. Et dixit lova: vilius est, quam ut sis mihiservus ad erigendum tribus lacobi, et seruatos Israelis ad re-ducehdum; dedi te in lucem gentium, ut sit salus mea usquead extremum terrae. 8. Sic dixit lova: tempore gratiae exaii-diam te, et die sahiiis adiuvabo te; et custodiam te, et dabo iein foedus populi, ad erigendum terram, ad distribuendum he-reditates desolatas. In v. 1 — 9. oraculi huius explieandis ea-dem occurrit sententiarum diserepantia, quam in praecedentibusnuper anirnadvertebamus, quippe cum alii prophetam, alii pro-phetas, alii denique populum Israeliticum a lova conipellatuméxistiment. Ad quae in genere eadem respondénda sunt; cumcerte nemo horum lux gentium, totum terrarum orbemillustratura v quam reges et principes visuri ador abunt v. 7.,a Deo fuerit constitutus. Est porro ille Israel v. 3. futuriqnefoederis mediator, in quo collegium propheticum iccirco falsövideris, a populo Dei, Iacobo et Israele, idein diversus eius-que ministerio addictus v. 5. 6., qui iam multa nequicquamlaboravit, spem mercedis futurae penes Iovam repositurus v. 4.Sistunt eundem verba prophetiae tamquam a prima inde con-ceptione a lova vocatum et nomine i η sign i tum ν. 1.,ore posthaec praeditum gladii instar acuti v. 2., quae,etsi tropice intelliguntur, modo prorsus singulari in Christumquadrant Matth. 1, 21. Luc. 1, 31. Hebr. 4, 12. Apoc. 1,16. 19, 5.; alia ad Eum eittsque tempora nominatim refértΝ. Τ. Act. 13, 47. 2 Cor. 6, 2.
27
Ief. 50, 6. Dorfilm nicum praebui percutientlbiif, et ge-nar mcaf velliccinlibiif; faciem mea ni non abscondi a cpntumeliiset spnto. Loquiiur hoc capite v. 4—11., quidam, qui asse-verat, se a Deo esse instructum facultate fessos sustentandi(cfr. Matth. 11, 28.), docilitate et ohsequio in munere sibiiniuncto administrando, atque constantia in opprohriis iniuriisquegravissimis ferendis, Fore insuper ut, Deo iuvante , iusta suacausa iudicio vincat, cadat adversariorum , ipsis misere pereun-tibus; quare pii in Deo fiduciam ponant, dum inipii sua ipsipravitate interitum sibi parant. Sermo, quem de Messia ha-beri statuit vetus ecclesia, auctoris, Iesaiae aliusve, spes et fatareferre visus est interpretibus quibusdam recentioribus; cui sen-lentiae, ρarum sibi constantes, ii quoque adstipulati sunt, quiin locis parallelis supra allatis populi vel propbetarum coetumcompellari putarunt. Convenit itaque, un um his versibus si-sti bominem, quem Iesaiam fuisse, ex historia eius erui ne-
quit, alium, non nisi temere praesumitur; monent vero de lesuvuces, servum Dei consignantes gravissima contumelia aiFectumMatth. 26, 67., quas sibi asserere non dubilavit sanctissimusSalvator Luc. 18, 32. Nescimus tarnen, num huc faciantverba v. 11., quibus iudicium Messiae venturum indicari non-nullis (uengstenberg , al.) visum est, cum melius ista alii (cle-Ricus, rosenmüller) ad Iovam retulerint.
ies. 53, 4. Verumtamen morbos nostrof ille tulit, et do¬loref noftrof portavit; at nos reputabamuf eum percuffum, cae·sum divinituf et aßictnm. 12. Ideo sortem tribuam ei interpotentef, et cum validif dividet praedam, pro eo quod profuditad mortem animam suam et cum defectoribus numeratus est;
28
idemque peccatuni mnltovutn tnlit ef pro defectoribtu interressit.In locum omnis prophetiae nobilissiinum les. 52, J3 — 53.,quem per decem et octo amplius saecula unanimis celebravitccclesia christiana et longe antea opinio Iudaeorum, hypolhesessuas, iam supra ad cap. 42. et 49. allntas, interpreles anti-messiani refinxerunt. Quominus veio de certa quada ni pluriimihominum eiusdem conditionis collectione, sive sint illi popnlnsHebraeus, sive pars eius melior, sive deinum ordo eius pro-
pheticus , vätes loqui existinictur, g ravi s sima e obstant rationes.Si enim personam eiusmodi nioralem virum etiani dixeris v. 3.,morti et sepulcro obnoxium v. 9., nullo sane pacto statuerieeandem sponte v. 10., patienter v. 7. et omnino i η so li¬tern reatum et poenas aliorum tulisse v. 4—6. 9., eos ideoiustos praestituram v. 11. Ignorat V. T. satisfactionem vi-cariam, ab hominibus pro hominibus persolvendam, semperquetnlem ignorabit, quae Indaeis vitiosis iinposita fuisset, ut ge»,liles ad meliorem frugem reducerentur; essent enim, ex arbi-traria quorundam coniectura, gentiles, qui a vate 53, —10.loquentes introducuntur. Neque melius ad partem populi He-braei restringitur, quod de universo, gentiiibus opposilo, ia-telligi nequit; cum tam subtiliter disceinere non soleant pro-phetae, nec facile appareat, quomodo una populi pars pro al¬tera poenas Deo dedisse dici potuerit. Quae omnia in coetumquoque prophetarum valent, a quo se ipsum parum apte distin-gueret vätes v. 2. seq., eidem post mortem et sepulturam v. 9.amplissimum et splendidissimum imperium promissurus. Con-renit tarnen in hoc ferme ista sententiarum diversitas, quodvaticinia cap. 42. 49. 50. 53. eandem personam innuere vi-
29
deantur, quam unam et sjngularem esse probant vel inepti ββ<·natus eorum, qui ea ad regem vatemve quendam Iudaicum re-ferre perielitati sunt, neque beic ulla refutatione egent. Ubienim ductus subtilissiml Christum eiusque pro nobis satisfactio-nem deliueant, ubi oraculum a scriptoribus Ν. T. Uli expresseet manifesto asseritur Matth. 8, 17. 1 Petr. 2, 22 — 25.,quidni in testimonio Ipsius Luc. 22, 37. acquiescimus ί
Jer, 3, 16. Et fiet, cum multiplicati fetificaveritis interra diebus Ulis, effatum est Iovae, non dicent ampliur; circafoederis lovae! neque veniet ea illis in meutern, neque recordarbnntur eius, neque desiderabunt eam, neque restituetur ampliur.17. Tempore illo vocabunt Hierosolymam thronum Iovae, etcongregabantur ad eam omnes gentes, ad nonien lovae, Hiero¬solymam; neque sequentnr amplius contumaciam cordis sui malt.Proposito Iudaeis, in terra sua superstitibus, exemplo Israßli-tarum, ob impietatem in exsilium abductorum , hisce vates pro-mittit, fore ut, dummodo resipuerint, in patriam redituri es-eent, moderatoribus Deo acceptis et prudentibus gavisuri, τ.6—15. Futurum insuper aliquando, ut, pristino foedere ab-olito, Ilierosolyma, adyti loco, fiat sol i um Dei, ubi Illeappariturus sit, omnibus gentibus cognoscendus et colendus.Negotium interpretibus, imprimis Iudaicis, facessivit arca foe¬deris oinnino negligenda, quam in bellum, omnibus pacatis,non amplius educendam esse, praedictum crediderunt alii (κηί*etil, grotius); in urbe residuam, sed non amplius sol am foreaedem apparitionum divinarnnl (Levit. 16, 2.), alii (uuchi,abarbenel, abendaman) existimaront. < Ut vero lisum arcaeeranimodum, neque bellicum tantum, cessaturuin mönstrat ?a«
30
tes, ila nihil qiiidem da dignitate adyti detrahendum, ipsummitem penitus ahrogandum praedicit; et confirniavit va t i ein iuraéventus, citni templum alterum, quatenus sciri potuerit, areafoederis fuerit destitutum. Unde haud obscure sigpificare vide-tur oraculiitn tempora, quibus non amplius innube, propitiato-rium obvelante, Numen patefieret (Apoc. 21, 22.); sed, sene-scente iam et ad interituin vergehte disciplina Mosaica, eideminaius et perfectius succederet σκήνωμα (Hebr. 9, 11.), cuiusbeneftciorum ornnes orbis terrarum nationes, mutatis animis,
participes futurae essent.
ler. 23, 5. Ecce, dies venturi sunt, effatum est Iovoe:et suscitabo Davidi germen turtum, et regnabit rex, et pru-denter aget, facietqne ius et atqaum in terra. 6. Diebus eiitssalvabitur Juda, et Israel habitabit secuve; et hoc erit tiomeneins, quo vocabunt eam: lova salus nostra. Cfr. ler. 30, 9.33, 14—16. Iteratae proniissioni de bonis moderatoribus po-pulö praeficiendis, malis e medio sublatis, additur altera de regepraestantissimo, gente Davidica orrundo, iustitiae et aequi-tatis auetore, qüi salutisdivinae cognomine appellandusesset propter maxima beneficia in populum collata et paene ob-literatura veterum memoriam, v. 1—8. Illos quidem modera¬tores et pastores^v. 4. non prophetas et sacerdotes (calvi-nus, vitringa), nedum apostolos et. viros apostolicos (Hierony¬mus), sed reges ducesque populi Iudaici (kimciii, grotius, cle-ricus) interpretandos esse, monet cum conte^tus orationis, quomalis regibus cap. 22. opponuntur, tum solita loquendi for-mula 2 Sam. 5, 2. Mich. 5,-3. Summum autem horum et
eximium, quem mittendum decrevit Deus, Serubabelein intelligi
vetat addita officio maiesfas, qua rex ille regn a bit, quaeqtiepraefecto regis Persiei minime tribui possit. Idein germen(cfr. sirpra ad Ies. 4, 2.) iustissimum altero cognomine nuncü-pabitur: lova, iustitia s. salus nostra, quo non mocfonaturam Christi divinam, verum eliam nostram per merituineins iustificationem, designatam autumarunt interpretes nonnulli.Quam arcessitam nimis et contortam explicationem importunita-tis arguunt cum aliae denominationes, lovae nomen referentes,quarum praesenti simillimae sunt Zedekia, Iozadak, tum locusparallelus cap. 33, 16., ubi Hierosolymae tribuitur idem epi-theton, quod, ad Messiain translatum, Simpliciter indicat: cumfore, per quem lova populum suum salvüm sit praestit'urus.
ler. 31, 33. Nam hoc erit foedus, qucd feviam cum do¬mo Israelis post dies hos, effnimm est lovae: dabo legem tuecmin medium eorttm, et cordi eorum inscribam eam, et ero Iis inΌcum, et ipsi erunt mihi in populum. 34. Neque docebuntcimplim vir proximum suum, et vir fratrem suum, dicendo:cognoscite lovam; nam omnes Uli cognoscent me, a minitno admaximum, effatum est lovae; nainque ignoscam iniquitati eo¬rum, et peccati eorum non recordabor awplius. Seriem oraculi,quod per cap. 30. et 31* uno tenore continuum in pericopasminores divellere haud sine errandi periculo audebis, clauduntpromissiones amplissimac, foedus inter Deum populuinque suumnovo prorsus modo instaurandum, iustitiam spiritualem huicconferendam, novamque et sanctiorem Hierosolymam amplifi-candam, quoad verissiine Ille Deus est omnipotens, sponden-tes v. 31—40. Erit autem hoc foedus, seu constans et mu-tua Numinis ecclesiaeque ratio, a pristina legislatione haud
32
alienum, sed iis conditionibus redintegrandum, ut lex di vi η a,
musco non amplius in tabulis lapideis obsita, iam in visceri*bus uniuscuiusque vivat atque vigeat, pectori inscripta ci-vium, novato regno addictorum. Quod sequitur promissum,fore ut, quae res divinas spectet, institutio humana aliquandodesinat, omnibus nimirum a Deo ipso salutis viam edoctis (Ies.54, 13.), ut falsis explicationibus, ita variis abusibus Ana-baptistarum aliorumque fanaticoruin praebuit ansam. Neglexe-runt causam: quia Deura omnes cognoscunt, quia remissa suntOmnibus peccata, omnium iniquitates, quia doctrina Messiasdivina imbuti sunt omneS, superflua erit, coelesti opposita, in¬stitutio mere humana. Inest verbis omen; et prospexit mensvatis praesaga laetiora tempora, quibus dona Spiritus divini uberri-ma ecclesiae cum doctoribus tum membris &sodiδαχτοις affluerentMatth. 16, 17. loh. 14, 26. 16, 13. 1 loh. 2, 20. 27. ·
Ez. 11, 19. Et dabo illir cor unum, et spiritum novirndabo in medium vestrtim, et removebo cor lapideum e carneeorum, et dabo Ulii cor carneum, 20. Ut in statutis meif in-tedant, et iura mea observent, et exreqnantur ea; eruntque mihiin populum, et ego ero Ulis in Deiim. Cfr. Ez. 36, 26. 27.Vates, postquam spiritu abreptus vidit Hierosolymitanorum ido-lolatriam et stragem, Iovamque indignatum et excidium iis mi-nitantem cap. 8—11, 13. , exsulantibus et veris Israelitis illudtradit promissum divinum, fore ut Deus ipsis exiguo exsiliitempore sit loco sanctuarii, brevi eos in patriam restituturus,quo reduces omnia profana seinoverent v. 14—18. Futurumpollicetur insuper, ut magna animorum consensicne et mentibusemendatioribus Deoque acceptis Ipsum quaererent et colerent,
