/

DISSERTATIO

DE

MOSE VATIBUS PSALMORUM

JUSTE IASERTO.

QU A al

VENIA AMPLISS. FAC. PHIL. UPSAL.

PUBLICA CENSURiE

QFFERUNT

Mag. GUS T AVUS NORÉNET

GUSTAVUS MAGN. SCHRÖDERSTIPEND. REGIUS

VERMELANDÜS.

IN AUDIT. GUST. DIE' XII JUNII MDCCCXVL

H· A· M· S·

UPS ALIJE,EXCUDEBANT ZEIPEL ET PALMBLAD.

REG. ACAD» TYPOGRAPHI»

IN S A C R A Μ. RRGIAM MAJESTATEM

SPECTATAi FIDEI VIEO

REG. PUBL- PRJEFECT. AN NONAS MEMBRO

DOMINO'

WOBMBiLAB

AV U Γ\Γ C U LO; Ο Ρ 'Γ I Μ. O

e di c a t

Gustavus Nor6n.

)·

c.

PROSTEN OCH KYRKOHERDEN

HCGAR Ε VÖRDiGE' OCH HÜGLARDE

ίί K R R.

SAMT

PRÖSTI'NKAN HÖGÄDLA FRU

född COLLIN,

De ommafie Anfurvandier och Vålgorare;

Tae&famt Til levn ad t

aT

GU ST. MA GM. SCHRÖDER»

KONUNGENS

TRO TJENARE BORGMASTARFN

HÖGADLE HERR

pr,m Ι.ΑΝΝΕΣΙ

Tackfamt och Vordnadsfullt Tillegnadt

af

GUST. MAGN. SCHRÄDER»

DISSERTATIODE

MOSE VATIBUS PSALMORUM JUSTE INSERTO.

Dein Antlit{ gldn\e nicht fehr ,

dafs ich deine Züge erkenne!v, Herder.

OVS^uisquis litteraturam gentis Hebrtra?, fato jarm pri-dem devi&ae, omni, quoad ejus fieri posfit, cogitatio-ne curaque rimari rerumque memoriam altius repete-re, (ludet, multa praeter nodum tenebris cooperta ericdeploraturus. FJuminum initar obturatis fontium origini-bus evadunt fugiuntque recordationes pio animo gratisfi-mae, ut fplendor aquarum belle fluentium, ita monumen-ta, aeterno digna nirore, oculorum fruftrantur aciem. Quaecum ita (int, non proeul abfuit, quin imbecillitatis haudimrnemores, ineepto deftiterimus. At multi a) ramen, quo-niam argumentis ftrpe fuggeftis verique non carentibusfpecie, rem, de qua quaerimus, in discrimen adduxerunt,juvabit indulgere lebori, quo Vati omnium primo, quodfuum fit, luce jam maligna obdu£ium, vindicare posfimus.Sed mitius ß. Lettoris, exoptare, fi non fperare, liceatJudicium.

Ut autem conftitutae materige melius confulatur, baudalienum duximus methodi nobis propofirse paucis rationemreddere. Primum fcilicet disferendum eft de quaeftione,

A num

α) De qnibus, quoniam in (Vqaentibus dicamus, illinc asfumes, qasead hunc locotn perdnerent.

) 2 (

num praeter carmina pauca, oblivione non contrita & unncum Penratevcho ferae potterirati tradita, piura fortasfeΜ osaico referi posfinc ingenio, tum de fide inferiptio-num Pfalmis audirarum, poft de Pfalmo norisgeiimo, cu¬jus unici mention.ern faeiemiis b) Sc e cujus dicendi gene·re imaginumque copia Mose μ ifraelUarum duceni pfakg.rio canrantem ? adire conabimur.

Moses praeter inrimam atque immediatam Dei fami·liaritatem, qua terrena femper adjungibat coeldiibus, in·feriora fuperiori-bus derermiriabac & quafi extra hanc nior-laliurti icenam, punctum, cui acquieiceret, Archimedefelicior, reperiebat, per totarn fere vitam res admirario-nem (Iii movent.es anfasque, aliivis rariores, laetam tri-ftemque pulfan ii lyram, uno velut tenore experiebatur. cjJam cuitis, undarum agitatis impulfu, lucem adfpiciens,mirum ineipiebat vitae curfum, cujus folemnem recordatio-nem nomen ei inditum crebris revocabat vieibus d), Ta-citi praetereuntes inumera, vatibus plerumque exoptatisfi-ma, momenra Mosi concesfa, folum commemorandam

pu-

b) Judaei quidem , quibus confentiunt Hieron itmus & Bi laiu ns,quonian* poft nonageirmum fequentes decera PPalnru tituiis careant, iiiosetiamilMosi adjudirarunt; fed unico exetnplo Pf. XCIX v. 6 ejusmodidubia roqudiata fore exiftimamus.c) Vide; G, W. Meyer Vrerfuch einer Bermenevtik d. A. Teftam.

a ΤΗ: pag. 333 Leipz. i8i2.d) Omnium primi, qui originem verbi mi7X> aperuerunt, funt,

Philo Jud. de vita Mosis Lib* I. Ε<t« ονομχ, 3-ty.tvv Muio-yvίτυμωι, Stx το εκ του v^xtos oivrov u:sAscr3oif. το γα,ξ υ$ως μ,ίοί ονομ.κζονσινΑιγύπτιοι', & Joseph. Antiqu. Lib. II. Cap. IX. το νJ&i ο μ.& ΑιγύπτιοικοιΚουτιν, υσης h, rovs ε§ νϊχτος cwbivtu.?* His confentiunt GkE'GORIüS,^Nyssenus, Svodas, Clemens Alexanduinus , Jablonskt,Eichhorn, Gesenius , eoque magis, quo certius coo'ftat, in linguaCoptica vocabulutn må aquam & oudfche liberatum, fignificare. "Exquibus compoiitis illud, Μuvrvs feptuaginta Interpreturo, originem<äucit.

7 t C

putemus defertGrurr? Arabicorum montisque Sinaitici fa--ciem, qua per rerrarum regiones omnes , imaginarionthorribiliorem fimulque lsetiorem, vix inveneris ej. Non¬ne Moses, in quo jam adoleicente incredibilis quaedamöc prope Angularis öc divina vis ingenii roirum in modumfulgebat, haec intuens eflervefceret Sc audacioribus Orien-talium irnaginibus pulcherrirnisque coloribus, fe diva fubli-miaque faepe djceret laetoe Sc horrendse naturae mele? Vul-go eriam cin£lus IfraeUcarum feditiofo, discordioib, cupi-do rerum novarum, quieti adverfo, ne dubirernus, quinMoses contumaciura imperaror fidelis & indefesfus, con-ditioni comrnuni ingemiicens rriftiora iiuerdum modulare-tur carmina, quin fortunam, nonurnquam ut ipfam mor-talem cum immortali natura pugnantem, accufaret, quingaudia mifceret enris, Iceritias iacrimis. Nec praetaerea, it

ad

Wo in zwei Armen die Arabifche Bucht in das Land herein¬tritt , erhebt fich ein hohes Gebürgt, welches IVeidplåtze und angeneh¬me Thalgründe hat; fonfl fchfint das ganze Leben der Natur in Sanderftorben. Weit hinaus nach Ca η a an erfcheint kein GebUfche, kein Staub,pur Himmel und Saud, grosfe von Erdbeben heruntergerollte Trüm¬mer des Felfengcbürges, /Zeichen alter Wirkung der Flammen. Diehochflc fpitze iß auf Sinai, ein Granitfels oben 22 Schuh breit, nur12 Schuh lang, Die Hohen, die Weiden athmen Wohlgeruch lieblicherKrauter, verborgene Hohlen galten Kühlung, ja Schnee und Eis, in-defs in der Ebene brennender Sand einem wallenden Feuermeere gleicht,in desfen fchauderveUtm Dunßkrtife alles gro/s, alles wunderbar, einVogel wie ein Kamel, erfcheint, Stürme den Sand in Berge häufen, die-

fe Berge verfezen. W0 in Gründen, welche die natur gefondert, Quel¬len fprudtln, erhebt ßch die Palme, find herrliche Plätze der Heer-den, tfl Wald, wo heilreiche Harze von Pflanzen fchwitzen, und an¬dere das Manna bedeckt. So hinauf zum Horch, der, die hälfte vonSinai, durch ein hohes Thal von demfelben getrennt tfl. Auf einemder Berge verehrten die älteflen Stämme der Wüßt alle fünf fffahre ei¬nen unbekannten Gott; denn alles drückte Grauen der Andacht ein; dieNatur -verkündigte Thaten der Allmacht. Joh, v. Muller Allsem»Gefch. ρ Β. 4· Cap.

) 4 C

ad quas res aptisfimus forrasfe fuerir, in iis potisfimumelaboraverit, ii leges felfcius fancitas, quam carmina dul-cius fonantia, gracue rehquerit poilcritati, coiligere fas eil·,jliurn in his male verfatum fuisfe «Sc eam ob cawsfam ad-veriis mufis lyrae chordas raro tetigisfe. Qux reiiant ei«que merito vindicantur carmina lyrieum teftantur exercita-rum. Quicunque etiam bis terve dulcein chordis concen-tum cecinerit, pe&us difertum δί linguam mentis divinaeInterpretern adhibuerir, neque benignam ingenii venammox obturatam, neque laetitias exardefcentes mox exftin-£tas, Sc lacrimas aruisfe, fentier. Haec nobiscum reputan-tes, innuere voluimus, condita a Mose carmina vix acne vix quidem omnia Pentatevcho comprehendi. Sed jamäd reliqua pergamus.

Quemadmodum foli Salomoni totus ProverbiorurnÜber, ira Davidi Pfaimorum, tribuebatur. Explofa autemjam pridem eit & repudiata fententia eorum, qui jurequalicunque fuo fernere «Sc perverfe carmina huic inferralibro omnia Davidi auctori addixere /). Diverfus ftilus,diverfa poil· mortuum Davidem decanrata Ifraelirarutn fa-ta, diverfae denique Pfaimorum infcripriones, fententiamomnino tuentur recentiorum contrariam g). , Quae omniai ta funt in promru, ut res in Univerfum disputaiione nonegeat. Infcriptionum autem fidem fufpicione adfpergunt

in-

f) -ΓΡΟΝ in ibtD cmVnn iDon ΠΜΏΝΠ mnnunn Co.dex Pefachim V^ap. IO psg. 117. «λλο< Χίγουσιν eis xct) ιγω avvTiåipAoijkctVTxs του* φχλμον! etvoef του Ακβιί. EuTHYMIUS ZyGABKNUS. Cfr.Augustin de civ. D, Lib. XVII. Cap. 14. Chrysostom. in pro-lögo ad Pfalmos.

g) Vide Eichhorn Einleitung in das Alte Teftam. T. III. pag.45&- Leipz 1803. Jahn Einl. in die Gottl. Bücher d. Alt. BundesTri. TI §. i66 & r^qn. E. F. C. Rosenmül leri Scholia in Vet.Teftam. Part. IV Vol. I. Proleg.

) 5 C

jnterpreres plerique, omnes; eoque m2gis, quo certius con-ilat, quasdajn esrum, au&orem Pfalrni materiamque exhi-bituras, a veritare ad liquidum explorata, defk&ere hj,atque verfiones Sacri Codicis veruihores rum inicnptionl·bus carere, rum rurbatas teuere ordine, tum novas adji-cere i). Quae cum ita fint, tarnen inde non conficitur,rnulto recentiores esfe infcriptiones, quam Pfalmos, quo-rum in frontibus Tunt pofira?, Jam er,im temporibus Se-ptuaginta Interpretum & Pairum, proprer veruftatem itaobfoieverant, ut quae magno ex intervallo vix cernereri-tur k). Nec fl forfiran fequior manus, eas, recentiorenovitare fktas, adjecerit, propius vero videretur, Pfalmosnonnullos illis carere. Quicunque enim, nuilas idoneascausfas fecutus, acute arguteque ccnjecerit de Pfaln.is qui-busdam, quare non de omnibus? Vim de cereto & vetu-ftarem infcriptionum raram habentes, bfud exiguis, iliamautem elidentes gravioribus, obnoxii iunt difikulratibus.Utramcunque itaque iequimur viam, implicata femper re-ft a b i t disquificio /)· Ne tarnen rem maximi momenti iiccoprtcrereamus pede, & neicii in quam nos parrem potiusinclinemus; noftram, au&orirare & coniilio piobatisfimo-rum nixam fententiam, in medium allatur i, non dubba¬

rn us

h) E. g. Pfalm. XXX. hunc prae fe fert titulum : TnoittTnS ΜΌΠ erfi de initiatione domus per totnm Pfalmum ron agitur. Pf.LXXIV. fpn1? Soutö, etil corftat, Assaphum Davidicis vixisfeten por bus ideoque vaRatum plangere non potuisfe templnm.

i) Vide Vogel, Infcriptiones Pfalm, ferius derrum additas vider?·Disfert. Hdae J767. Eichhorn I. cir. J. C. F. Schulzii Schpliain V et. 1 eRam. continuata a Bauejro Vol. IV. pag. 9 Norimb. 379c.

k) R. D. Kimchi ρraef. Comment. in Pfalmos. AugustiniEnarrat. in Pf. CV. Theodoret. in praef. Pfalmorum. Eichhorn1. eir.

/) Vide Me υ er Verfuch einer Hermenevtik d. A. Teftaro. 2 Tb,pag. 371 Leipz. 1812.

) 6 (miis inferre, antiquas fideque dignas esfc Pfalmorum i η Tcri»ptiones, falfas tarnen recenrioresque vitiofitate exeroplarium& culpa interpretum, in illas fenfim & pedetentim irrepfisfe m).Sed hoec haäenus. Jam ut ad rem propius accedamus öcinfcriptionem ipfius Pfalmi nonagefimi: tvwab nbz>Πoinbwn examinemus, primum quidem convcnit inter oranes,poetas Orientis in parte carminum antitå fua plerumque•edisierere nomina, Sc a moribus Araburn hodiernis huncpriftinum haud discrepare »). Sub judice autem Iis eft,an Mofes talia de fe ipfo praedicare potuisfet, eamqueob causfara, an infcriptio hujus Pfalmi ad ilium refera-tur o). Quod ii vel rationibus haud abfonis hoc infringe-remus dubium, rei melius confultum fore, nulli arbitra-mur. Igitur, utrum Mosi, an recentiori cuidam paullopoft viventi Sc rem exploratam habenti, adjudicetur, nonambigamus. Sunt etiam, qui, inter cetera Mosis carminaSc fcripta hoc fruftra quaerentes, vim infcriptionis elidantvel de au£tore ejusdem nominis recentiorisque aetatis con-jiciant p). Cum autem probe fciamus, litterarum prifea-rum notas infcuJptas fuisfe foliis fingulis nullo, aut gluti-ne, aut vinculo confutis connexisque, ne miremur, ii prore nata frequentato illorum ufu operum ordo turbaretur;cum etiam Carmen, de quo queerimus, e Pentatevcho fub-latum, live non, ieriem Sc nexum non disfipet rnateriaeibi expofirse, nec vocabula DvtVNn-imN alii Mosi, quam

Iirae-

m) Vide Eichhorn 1. cit.m) Vide Exod. XV: i; De ut. XXXI: 30; Judic. V: τ; II Sam,T: 17; III: 33; XXII: i. Jahn. Arab. Chretfom, pag. 185, i89> 198.Caab Ben Zoheir earmen-item Amralkeisi Moallakah. ed.Lette 1748 ρ· 3. 48·o) Vide Jahn Ein!. !. cit.ρ) Vide C. Indoplevstes Cosmogr. Lib. V. Sal. von !Tilcomment. in Pfalmos Ρ. IV p. 7. E. Rudingerus Libr. Pfalmoruroparaphr. Latina &c. Gorllcii 1580,

) 7 CIfraelitarnm Iegislarori, adjndicari posfint, eo animirm Irt-ducimus, ur dubia hujusmodi., non penfi ducamus. Rö-SENMiiLLßRUS, etil vim, fana interpretanda rations duce,infcriptio-nibus rei congruentibus, etiam concedit; nihilo ta¬rnen minus, vaciilans quaii: "Νonageßmum, inquir, illudwarmen quod aitinet, ut nihil habet, quod Mose ßt indi-gnum> aut Uli nen congruat,ita rurfus nihil et ineft, qucd Mb-SAicis rebus & temporibus ita fn proprium, ut non ab alioquovis auftore aut quovis alio tempore concinnatum esj'e pos·ßt* q). Quum autem totuoi Pfalmum Most esfe conve-nienrem, largirur, nefcimus fane, qua menre in rem in-fiilere iiudeat dubiam. Carmen redolens anriquitatem re-motisiimam, quam indicat titulus, non nid argumentis gra-vioribus, minus remotae adjudicerur. Hoc conditum tem¬pore fanctum, iiio eutem erit fan&isiimurh. _ Quae cumperfpicua iint, fequitur, ur disferamus, quibus rebus pos-iimus ex ipfo carmine, infcriprionis fidem ratam potisii-mum habere.

Ideam tiriici, cererni rerum Moderatoris, qua nullapu rior, nulla fublimior mortalium demuliit pcclora, inde-fesfo perfun&us iludio Ifraölitis inferere conabatur Mo¬ses r). Nihil, nec pulchrius, nec huic fini accommoda-tius, quam initium Pfalmi nonagefimi, umquarn vidimus.Utrum autem refpiceret Moses ad utilitacem quandamlingularem & ut voluerunt nonnulli s)} ad priccipuum pi-etatis fenfum diebus fefiis publicisve precibus excitandum,nec ne, non fcifcitamur. Ütilitatis commodique habita ra-tione coetus vatum divini non fernper fidibus canere folenr.

Sunt,

q) Vide Ejusd, Scholia in Vet. Teftam. Ρ. IV- Vol. τ Proleg.r) Vide J, G. von Herder Geift d. Ebr, Poeiie α Tb. pag. ιισ,

Tüb. 1805. -

s) Vide: Henrv's Expof. of the Five Poetical Books oftheOldTeftam. Vol. III Pf. XC.

; 8 r

Sunt, qui ftatuant lyratn Davidis concentu variario-rern, e quodam carmine Mosis non fuperitite, primumrepetiisfe vcrfum, ipfamque ceteros fonuisfe. Quod ii itacompararum iir, ut Sc pleraequc torius Pfalrni imagines Scipfa lingua t) contrariam probent interpretandi methodum,Mosen agnofcamus audorem fui non disiintilem. Jaraenim verfu fecundo de montibus, quibus (obs per omniaArabiae diferta acquiefcebant oculi, quorumque faciesMosaicum femper commovebant ingemum, Vätes loqui-tur u). Veifus etiam quintus & fextus, non niii injuriaMosi abjudicantur. Noicamus enim omnes deferrorumArabicorum regiones rarioribus perennium fiuviorum fecariundis; fed ut maxima ex parte montibus plenas, ita tor-rcntibus citatis rapidisque per anguftas valles pofl fubitocoortas pluvurum tempeftates, ruentibus, obnoxias. Flau¬te etiam per aliquot dies Furo, Vulturnove omnia per-fcindente & rapiente, herbae omnes ita exarefcunr, ut vixquidquam (uperfic; rivi plerique & fontes exficcantur ipfa-que paene emori videtur natura, fgitur iicut rivi & floresceleriter nafcuntur celeriterque evanefcunt, ita lux roorta-lium caduca. Sed ex allar.is non fequitur, ut Mosi folipropriae fuerint hujusmodi imagines. ExiiHmamus, ce¬teros Sacri Codicis Vätes, quippe qui ad illius, quemcommuni omniuui confenfu probabant, imitationem fe com·ponerent, illius re Sc vetuftate fan£tas faepe affe£tasfe ideasirnaginesque, Pauci fuerunt. qui, omisfa imitatione majo¬rum, fuurn quoddam inititutum omnino confequerentur.

Ex

t) Collatione fa£ta inter Pfalm. XC & cetera Mösts carmina, ver-.... finRul«s iniiftere velis, eadera faepe videbis. Quae, quoniam fa-cillimo netTotio inter fe conferantur, liejc omifitr<us.

γγγ','η Exod· XV: '7· XXXII: 4, 13, ,5, ,8, 30, 3r,37, λλληΙ: 2, 15, 19. —

) 9 (

Ex verfu ieptlmo animum Mosrs triilem judiciiquede coelo Ifraelitis pronuritiati anxium videmus v). Disqui-ikione autem, num eodem tempore, quo tali pectoris vul-nere fuir ictus, hocce cecinerit carmen, fuperiedent lncer-pretes. Alii quidem putant, illud es fe conditum tempo¬re, quo criminis noxu Ifrüelitae motte damnabannir prae¬matura το), quo de decreto illis pronuntiato certioresfacti Sc re nec opinata perculfi, niera animi aberrantisdu£ti deiirarione, iceiera expiaturi ot rempeftati fubven-turi minitanti, contra mandatum divinum & fortunam fa-ventem, Amelekitas aggrederentur Sc Mosen ad arcamfoederis remoratum defererent y). Alii tempore, quo Mo¬ses tot locis aditis, tantis curlibus laboribusque confe&isdefatigatus, labi ad fummum perdudoe illacrymans, in coe-tum redire-deiideraverit x), Ne res in rnedit) relinquatur,nec plures causfae majoresque ponderis minus habeant,ho rum nosmet addicamus fententiae.

Fuerunt, qui contenderint verfum decimum non tan-tum ad rem non facere, ied potius de illa detrabere. Ve-hementius inculcarunt, vitae ifraelitarum funrmam immane „

quantum noftra fuisfe majorem. Centum enim Sc viginticomplevit Moses annos Sc Aharon o£togefimum Sc rer-tium egerat cum facerdotium iniret fupremum z,). Sedgentes fere pleraeque, priusqnam iilum confequerenturculturse gradum, quo certas temporis menfuras fideliteragere, & res majorum clare geftas litteris mandare didi-cerint, in tempore deiignando hallucinantur, imaginatio-

B nis-

v) Vide Numer. XIV.• w) Vide Osand. B. Vinar. Gejer. Carpzov. Budd, Boll¬

berg, Eichhorn, Jahn &c.λ;) Vide B. Berl. Copenitjm, Rosenmöller. I. cit. pag. 2291.y) Vide Numer. XIV: 44, 45. Hiftoire Univerfelle. Tom. IV.

pag. 47.ζ) Vide Chr. äug. Beuma:nn. Bamb. Biblioth« I B.

y *o ' (

nisque ops modu-m maxirne excedunr, setatem verbis äu¬ge η t & patribus vero grandiorem arrogant oa). Veruftis-fimorum igitur annalium fcriptores, statem fui οενί horni-rium, nihil, aut non iere m ni tum a noftra differre com·memorant bby. Praeterea, ni ii hajc generis humani imhe-ciiliras Mosaicis congruisfet terapcribus, mirum neuti-qutim videretur Ca le bo er) fe octogefimum <St quintumannum vigore ftrmaque utentem corporis sfFtciione, a 11 i-gisfe. Itaque, five generatirn de mortalium, iive praeier-rirn de ifraelifarurri in deiertis errantium morrisque prae·maturae damnatorum, vita enarrsnda, quaeftionem inieratMoses, res maniiefto tenetur. Antea autem quarn hunerelinquamus verfum, obfervemus, viros de re Orienralioptime meriros exiftimare vocabulum m, quoniam JEgj-prios inrer educatus erat Moses ad fåbulam de iniulis bea-tomm a! lüde re dd). ita autem conjicientes, erii nollrasquoque faverenr disquiiitioni, rem neque tenuisfe, nequeacu tetigisfe, arbitra#nur. Ne incognita pro cognitis ha·beamus hisque temere asfentiamur, illos porius, qiii con-

.trariam fovént fententiam ee) fequamur.in

aa) Ex Beroso Alexamdri Magni eosevo habemus-, ante di-Juviiim Babyione regnasfe decem regen , quorrxii quisque vel fexaginta~ iniilia anaorum attigerit- Ex traditionibus aHarum gentium vel lon-giorem viderous Regum vitam. Vide Niebuhr Reif. II Th. pag. 26Dan. Huexius, Quaeit. Alnet. — Süssmilch 11 Th. §. 355—360.Jahn. Archaeol. I Th. I B. ii6*.

bb) Εις ίβ£ομη-Λ.οντοί sretc οξον της ζωης κν9·ρωπω ποοτ&ημι. HerODOT»-eib. i §. 32. σόλων οοον oivSrguiietvav βιου φησιν ιτη Iß^ofAtjKevTK, LaEvRT«VTita Solonis.

cc) Jof. XIV: ro, 11.dd) J: D. MrCHAeLis Epiimetr. ad. praeleft R. Lowtm. de facraPoefi Hebraeorum. Ρ. 1. pag. 199, Gcettiog 1770. J. G. Eich¬

horn J. cit.ee) Vide J. A. Tingstadius Prof-ofverfatfcning af Pfaltaren Pf..

90» J. G. v. Herder vom Geilt. d, Ebr. Poefie I Th. pag. aso Tiih»2805. Rosenmueleri Scholia 1. cit. pag. »301.

) II (

In verfibus agmen claudentibus anhnnm Mosiä pa-terno femper aCcenfum amore, pe&usque precibus fince-risfimis Sc ardentisfimis pro falute Sc exfpe&ata Ifraélita-rum felicitate, fungens, faeile agnofcirrius.

His infuper, quonisrn jam tempore Mosis εο Gülturaeprocesferat lingua Hebrseorum, eäque tum au&a erat co-piå vocabulorum, tit nulla fere serate pofteriore nee ple-nior um qu.am» nec copioilor fuerit, Sc quoniam Pfalmusnonagefimus prae carminibus Mosis ceteris initiorem dul«ciorernque fpirat mentis ardorern prseberque exemplum ar-tis dida£lieae primum, ad quodv tum David, irctiqcs Μαν-σν\ς a Phjlone jufte vocatus, tum ceteri Sacri Codicis vä¬tes fe compofuerunt, ηση fubic rnirari, animos in hisconfiderandis ftrpe in contrarias fententias distra&os. Ni-hilotamen minus, cum res ad vivum refe£ta vetuftatem quaiivuitu fatetur, nulli dubitamus, quin monumentum hocce-infantise generis humani pulcherrimum, luce, qua gau-deatr matutina ff), omnibus ocius ferius fulgeat. — Quodquidem ipfi, laboris penfum pera&uri, nobis incaute atqueinconfulte non arrogamus^ td alii confequentur ad quodipfi tetendirr.us..

ff) Ein Gefmg ifl unter den Pfalmen, den ick den Urpfalm, denLied der Ewigkeit nennen mochte, und der dem ewigen Mo/es zuge-fchrieben wird, Pf 90, ich weiss nichts, das ihm an die Seite zufiel-

p len wäre. Kurz, hier ifi ein Schatz aller Ebräifcher Lieder, den ich,wmn die Gr.fange mancher andern Nationen ihm entgegen auf derSchaale lagen, gewifs vorziehen würde, vorziehen müfle; viele Chri-ften und Jelbft Theologen wisfin indefs kaum was fie an diefem Schatzhaben. J. G. v.Herder Briefe, das ßudiuna d, Theol. betreffend. ITh. 9 Br.